GAI AURKIBIDEA I. Hezitzaileentzako gida Orientabide didaktikoak
Zer da heriotza-zigorra
Heriotza-zigorraren aurkako arrazoi sendoak
Heriotza-zigorra zifratan
Heriotza-zigorra eta Espainia
Amnesty heriotza-zigorraren aurka lanean
Gaiari buruzko legedia
Ekin: Apelatzeko kasu errealak
FilmograďŹ a
BibliograďŹ a
II. Proposamen didaktikoak Lehen Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
Bigarren Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
Batxilergorako eta helduen Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
ZIGORTUTAKO PERTSONAK Helburua: Hiltzera zigortutako pertsonen egiazko kasuak ezagutuz, heriotzazigorrari buruz hausnartzea. Adina: Batxilergoa eta Helduen Hezkuntza. Beharrezko materiala: Internet-konexioa duten ordenagailuak. NO
Zerikusia duten arloak: Etika eta Gizabide Hezkuntza, Teknologia, Tutoretza. Garapena:
• Hiltzera zigortutako pertsonen 5 kasu, eta kasu bakoitzean, ondorengo informazioa bildu beharko da: a. Bere izena.
1. Parte-hartzaileek 2 edo 3 kideko taldeak osatuko dituzte.
b. Gizona edo emakumea ote den.
2. Taldeka, ondorengo webgunean heriotza-zigorraren mundu-mapa aztertuko da: www.es.amnesty.org/temas/ pena-de-muerte/pagina/miles-depersonas-condenadas/
d. Zein salaketa egin zaion.
3. www.es.amnesty.org web orrian, talde bakoitzak ondrengoa bilatuko du: • Heriotza-zigorra indargabetu ez duten herrialdeen zerrenda (herrialde ez abolizionistak).
c. Zen herrialdetan izan den zigortua. e. Nola izan den edo izango den hilarazia. f. Exekuzioaren data. • Ba al da antzekotasunik zigortutako pertsona ezberdinen artean? • Ondorioren batetara iritsi al zaitezke? 4. Amankomunean jarriko dira talde ezberdinen ondorioak.
Adina: Batxilergoa eta Helduen Hezkuntza.
2. Talde bakoitzak jarraian atxikitzen diren argibideak jasoko ditu.
Beharrezko materiala: 6. ďŹ txa (27. orrialdea).
• Lehenengo txanda (10 minutu): bost ordezkariek bina minutu dituzte bere burua aurkezteko eta gobernubatzordeari bere ikuspuntua adierazteko.
Zerikusia duten arloak: Etika eta Gizabide Hezkuntza, Tutoretza. Garapena: 1. Ondorengo taldeak osatuko dira:
HERIOTZAZIGORRARI BURUZKO EZTABAIDA Helburua: Heriotza-zigorrari buruzko hausnarketa eta eztabaida sustatzea, tartean egoz daitezkeen guztien ikuspuntuak aztertuz.
26
AMNESTY INTERNATIONAL
• Hiltzera zigortu ohiak eta haien familiak. • Borreroak. • Amnesty Internationaleko edo heriotza-zigorraren aurka dagoen beste elkarte batetako kideak. • Lapurreta bat pairatutako biktimak. • “Krimenaren aurkako batzordeaâ€? deituriko taldea. • Heriotza-zigorrari buruzko gobernubatzordea.
• Bigarren txanda: (10 minutu): gobernu-batzordeko kideek beste ordezkariei galderak egin dizkiezaiekete. • Hirugarren txanda (15 minutu): loraingoan bost ordezkariek elkarren artean eztabaida dezakete. Ikusleek galderak egin ditzakete. • Laugarren txanda (10 minutu): batzordeak denen aurrean eztabaidatuko du, emandako argudio guztiak kontutan hartuz. Batzordeko presidenteak azken erabakia azalduko du eta kontutan hartutako arrazoiak azalduko ditu.
HERIOTZA- ZIGORRARI BURUZKO EZTABAIDA
ARGIBIDEAK HILTZERA ZIGORTU OHIENTZAT eta haien familientzat argibideak Heriotza-zigorrari buruzko ikuspuntua: AURKA
Zuek hiltzera zigortu ohiak eta haien senideak zarete. Asko poztu zineten zigorra ez zela beteko jakin zenutenean. Heriotza-zigorra indargabetu egin zen eta bizialdiko espetxe-zigorra ezarri zizueten. Bereziki zuen emazteentzat izugarrizko zoriona izan zen, indultua hainbat aldiz eskatu eta gero.
BORRERO OHIENTZAT ARGIBIDEAK (Iraganean heriotzazigorraren exekutatzaile izanak) Heriotza-zigorrari buruzko ikuspuntua: AURKA “Borrero ohi baten hitzak: “Aldi bakoitzean izerdi hotz bat nitaz jabetzen zen, eta pentsatzen nuen: “hiltzaile bat al naiz? Benetan hain gaiztoak al dira? Egingo al dut? Ez al dut egingo?� Exekuzio baten ondorengo gauetan ezin nuen ikaratutako begi haietan eta lurrera erortzen zen gorpu hartan pentsatzez utzi�.
Orain, zuen seme-alabak hazten ikus ditzakezue. Lehenago, zuen emazteek maiz esaten zuten: “Gogorragoa da zigorra guretzat eta gure seme-alabentzat haientzat bainoâ€?. Hainbeste urte heriotzaren zain eman ondoren, zuetako askok ezin duzue lorik egin pairatzen dituzuen amesgaiztoak direla eta: aulki elektrikoa, fusilamenduak, heriotza‌ Gerardo hiltzera zigortua izan zen polizia bat hiltzeagatik. Egin zuena damu zaiola dio. “Samin eta arazo handiak eragin dizkiot bere familiariâ€?. Mariak, bere emazteak, eta Carlosek, bere anaiak, ez dute hiltzaile bat bezala ikusten. “Gerardok egundoko hutsegitea izan du bizitzan, baina heriotza-zigorrak ez ziokeen ez berari ez bere familiari lagunduko. Eta ez ziokeen polizia hari ere bizitza itzulikoâ€?. Zuek denak heriotza-zigorraren aurka zaudete. Prestakuntza (10 minutu). • Komenta ezazue nolakoa izan behar duen kondenatuentzat eta haien faZuetako asko hitz hauetan islatuta sentitzen zarete. Inork ez duzue berriro borrero gisa lan egin nahi. Duela hiru urte heriotza-zigorra indargabetu zen eta beste lan bat bilatzerik izan zenuten. Hiltzera zigortutako askorekin Hitz egin izan duzue, eta ziur zaudete inongo kondenatuk ez zuela heriotza-zigorrean pentsatu delitua egin aurretikâ€?. Orain zoriontsuak zarete ez duzuelako inor hil behar eta heriotza-zigorra berrezartzearen aurka zaudete. Prestakuntza (10 minutu). • Hitz egin ezazue heriotza-zigorraren borreroentzat euren lanak suposatu behar zuenari buruz.
milientzat hilaraziak izan behar dutela jakitea. • Pentsa itzazue heriotza-zigorraren aurkako argudioak. Saia zaitezte gaia kondenatuaren eta bere senideen ikuspuntutik bideratzen. • Idatz itzazue argudioak. • Aukera ezazue ordezkari bat. • Idatz ezazue paper batean taldearen izena: “Hiltzera zigortu ohiakâ€?. Argudioak 1. ....................................................................... 2. ....................................................................... 3. ....................................................................... 4. ....................................................................... 5. ....................................................................... Ba al dute bizitzan ala heriotzean erantzunkizunik? Atsegin al zuten bere lana? • Pentsa itzazue heriotza-zigorraren aurkako argudioak. Saia zaitezte borreroaren ikuspegia ematen. • Idatz itzazue argudioak. • Aukera ezazue ordezkari bat. • Idatz ezazue paper batean taldearen izena: “Borrero ohiak.â€? Argudioak 1. ....................................................................... 2. ....................................................................... 3. ....................................................................... 4. ....................................................................... 5. .......................................................................
HERIOTZA-ZIGORRARI EZ
27
AMNESTY INTERNATIONALEKO (edota heriotza-zigorraren aurka lanean diharduen beste talde batetako) KIDEENTZAT ARGIBIDEAK Heriotza-zigorrari buruzko ikuspuntua: AURKA Zuek Amnesty Internationaleko (edota heriotza-zigorraren aurka lanean diharduen beste elkarte batetako) talde batetako kide zarete. Heriotza-zigorra Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren 3. eta 5. atalen aurkakoa da.. 3.atal horrek dioenez, pertsona guztiek dute bizitza eskubidea; 5. atalak, bere aldetik, pertsona guztiek gizatasunezko tratua merezi dutela dio. Zuen ustetan, heriotza-zigorrak
Errugabe bat hilarazten bada, ez dago atzera pausorik. Jakin badakizue XX. mendean 343 errugabe izan zirela hiltzera zigortuak Estatu Batuetan, eta haietatik 25 hilaraziak izan ziren.
Zigorra ordezka diezaioten edota behingoz hilaraz dezaten zain dagoen preso batekin posta bidezko komunikazioa mantentzen duzue. Berak esaten dizue: “ez dakit noiz arte jasaterik izango dudan, erotzeko zorian nagoela sentitzen dut. Egunaren 24 orduak ematen ditut paretei so, eta aulkian, korrontean, nire begiak desitxuratuko dituzten milaka volt-etan bakarrik pentsatzen dut�. Gobernuari zigorraren ordezkaketa eskatu diozue. Kondenatuak hiru urte daramatza horren zai.
• Idatz itzazue Amnistiako kide bezala heriotza-zigorraren aurka dituzuen argudioak.
Amnistiako kide zareten heinean, zigor horren aurka zaudete, era berean, atzera egiterik ez duen zigorra delako.
LAPURRETAREN BIKTIMENTZAKO ARGIBIDEAK
dari talde bat antolatu nahi izan zuen,
Heriotza-zigorrari buruzko ikuspuntua: ALDE
begi-bistan izango�.
Zuek bizi zareten auzoan, duela hilabete batzuk, ikaragarria izan zen zerbait jazo zen. Zuetakoasko oraindik beldurtuta zaudete eta ez zarete ia kalera ateratzera ausartzen. Pepitaren semea ezbehar hartan hil zen. �Hiltzaile haiek egin zutena barkaezina da. Nola hil ditzakete haur txikiak errukirik gabe? Errudunak nortzuk diren jakingo banu, nire eskuz hilko nituzke�. Jende askoren ustetan, auzoa jada ez da leku segurua. Bizilagun batek auzoko zain-
28
bizitza eskubidea urratzen du. Gainera, izan daitekeen zigorrik bihotz-gogorrena, iraingarriena eta bidegabeena da. Inoiz ezin izan da frogatu heriotza-zigorrak gaizkileak beldurtzen dituenik. Bestela baina, indarkeria erakartzen duen indarkeriaekintza bat dela esan daiteke.
AMNESTY INTERNATIONAL
baina poliziak galerazi egin zion: “Gogortasun handiagoz ekin beharko lukete, guztiak hil, horrela ez genituen gehiago
Baliabideak auzoa hobetzeko erabili beharko liratekeela uste duzue, eta ez espetxeetan. Heriotza-zigorra merkeagoa
Prestakuntza (10 minutu).
• Saia zaitezte argudio gehiago aurkitzen eta idatz itzazue. • Aukera ezazue ordezkari bat. • Idatz ezazue paper batetan taldearen izena: “Amnesty Internationalâ€?. Argudioak 1. ....................................................................... 2. ....................................................................... 3. ....................................................................... 4. ....................................................................... 5. ....................................................................... • Pentsa itzazue heriotza-zigorraren aldeko argudioak. Saia zaitezte biktimen ikuspuntua ematen. • Idatz itzazue argudioak. • Aukera ezazue ordezkari bat. • Idatz ezazue paper batean taldearen izena: “Biktimakâ€?.
da eta gainera halako jendearen eragina betirako uxatzea ahalbidetzen du.
Argudioak 1. .......................................................................
Prestakuntza (10 minutu). • Komenta ezazue nola sentitu behar duten delitu hauen biktimek. Mendekua nahi al dute? Zergatik daude heriotza-zigorraren alde?
2. ....................................................................... 3. ....................................................................... 4. ....................................................................... 5. .......................................................................
“KRIMENAREN KONTRAKO BATZORDEARENTZAKOâ€? ARGIBIDEAK Heriotza-zigorrari buruzko ikuspuntua: ALDE Zuek krimenaren aurkako batzordeko kide egin zineten herrialdean dagoen kriminalitate-indize altuak asko atsekabetzen zaituztelako. Kaleetan dagoen segurtasun falta dela, lapurretak direla, droga dela‌ oso kezkatuta dago taldea. Zuen iritziz, gobernua biguinegia da. Gaizkileak ordu batzuren buruan kaleratuak dira, eta hiltzaileei ezartzen zaizkien zigorrak barregarriak dira. Joan den astean 83 urteko emakume bati lapurreta egin
HERIOTZA-ZIGORRARI BURUZKO GOBERNUBATZORDEARENTZAKO ARGIBIDEAK Heriotza-zigorrari buruzko ikuspuntua: ORAINDIK INONGORIK EZ Ordezkaria: batzordeko presidentea. Zuen ikuspuntua eztabaidaren ondoren erabaki behar duzue. Zuek hartu beharreko erabakiak eztabaidan azaltzen diren argudioetan oinarritu beharko du. Idatz itzazue garbi ondoren zentzuzkoak ote diren ala ez eztabaidatzeko. Aukera ezazue presidente bat. Berak moderatuko du eztabaida. Bere lana
zioten kale erdian eta larriki zauritua suertatu zen. Guzti hau konpondu beharra dago: espetxe gehiago, polizia gehiago, zigor gogorragoak. Heriotza-zigorra berrezarri beharko litzatekeela uste duzue. Zigor hori indarrean dela, gaizkileek ez dituzte deliturik larrienak burutzen. Heriotza-zigorra bizialdiko kartzela-zigorra baino merkeagoa da eta ez da hain lazgarria kondenatuarentzat. Zuen leloa hau da: “Gauza bakoitza bere tokian�.
• Pentsa itzazue heriotza-zigorraren aldeko argudioak. Saia zaitezte krimenaren aurkako batzordeko kide baten ikuspuntua ematen. • Idatz itzazue argudioak. • Aukera ezazue ordezkari bat. • Idatz ezazue paper batean taldearen izena: “Krimenaren aurkako batzordeaâ€?. Argudioak 1. ....................................................................... 2. ....................................................................... 3. .......................................................................
Prestakuntza (10 minutu). 4. ....................................................................... • Komenta ezazue zergatik zaudeten heriotza-zigorraren alde.
partehartzaileak aurkeztea eta agurtzea izango da. Lehen txandan, bina minutu emango dio ordezkari bakoitzari bere taldearen ikuspegia azal dezan. Garrantzitsua da denei denbora berdina ematea eta lehen momentutik jendea eztabaidatzen hastea ekiditea. Bigarren txandan, presidenteak batzordeko kideei galderak egiten utziko die. Eztabaida hirugarren txandan piztuko da. Denbora ondo neurtu beharra dago. Talde guztien nahikoa argudio jaso direnean, presidenteak eztabaida amaitutzat joko du. Laugarren txandan, denen aurrean eztabaidatuko duzue batzordearen ikuspegia. Ondoren, presidenteak batzordearen ikuspuntua iragarriko du.
5. ....................................................................... • Komenta itzazue zuen heriotza-zigorrari buruzko iritziak. Saia zaitezte azaltzen diren argudioak, zuen iritziekin bat ez badatoz ere, behar bezala balioztatzen. Idatz itzazue ordezkariei egin nahi dizkiezuen galderak. Gai hauek pentsa ditzakezue: bizitza eskubidea, epaileen hutsegiteak, borreroen zama morala, delinkuentziaren gorakadak edota beherakadak, etab. • Aukera ezazue ordezkari bat. • Idatz ezazue paper batean: “Presidenteaâ€? Argudioak 1. ....................................................................... 2. .......................................................................
Prestakuntza (10 minutu).
3. .......................................................................
• Gobernu-batzordeko kide zareten heinean, benetan independienteak al zarete?
4. ....................................................................... 5. .......................................................................
HERIOTZA-ZIGORRARI EZ
29
HUTSEGITEA ALA BORONDATEA?
Helburua: Epaileen hutsegiteek heriotzazigorrarekin eta bere atzeraezintasunarekin duten erlazioa ulertzea eta aztertzea. Adina: Batxilergoa eta Helduen Hezkuntza. Beharrezko materiala: 7. ďŹ txa (ikus behekaldea). Zerikusia duten arloak: Etika eta Gizabide Hezkuntza, Tutoretza. Garapena: 1. Parte-hartzaile bakoitzak hurrengo orrialdeko artikuluak irakurriko ditu eta galdera hauei erantzungo die:
HUTSEGITEA ALA BORONDATEA? Errugabeak hilaraziak “... Floridako bi katedradunek hiru urtez ikertu zituzten hiltzeko epaiak eta XX. mendean hilarazitako 25 pertsona errugabeak zirela ondorioztatu zuten. Badira, gainera, egin ez dituzten delitu larriengatik epaitutako 318 pertsona. Katedradunek diotenez, hau epaiketetan lekuko eta zurigarri faltsuak erabiltzen direlako gertatzen da‌â€? (90. hamarkadako berria).
30
AMNESTY INTERNATIONAL
“Hiltzera zigortu baten salaketa izugarriaâ€?. • Zergatik irauten zuen egunak 23 ordu soilik Sakae Mendarentzat? • Nork eman nahi du bere burua aditzera “norbait erruduna edo errugabea ote den ez da ďŹ skaltzarentzat garrantzitsuaâ€? bezalako adierazpenekin? “Krudela da huts egiteaâ€? • Zergatik ez dute epailea, nekazari aberatsa, apaiza edota psikiatra hiltzera zigortzen?
“Errugabeak hilaraziak� “Hutsegite bat izatea gauza arrunta da. Ondorioz, logikoa da epaileren batek hutsegite bat izatea. Lastima da, horregatik, noizean behin errugabe batek hil behar izatea� Zer deritzozu adierazpen honi buruz?
• Zein soluzio hautatuko zenuke?
Hiltzera zigortutako baten salaketa izugarria
Krudela da huts egitea
“... Sakae Mendak 57 urte ditu. Haietatik 34 espetxean eman ditu, eta 29 daramatza hilarazia izateko zain... Goizero sei t’erdietan esnatzen dute eta hiltzeko presta dadila esaten diote. Heriotza-zigorrak zortziretatik bederatzietara betetzen dira‌ Goizeko bederatziak direnean, Sakae aske sentitzen da‌ Eskerronez negar egin lezake‌ baina badira urte asko ezin duela negarrik egin‌ Sakae errugabea da, Japoniako espetxeetan hilaraziak izateko zai dauden beste asko bezala. Haien artean, Sadamichi Hirasawa, 91 urtekoa, heriotzaren zain 35 urte daramatzana‌ Fiskalari ez zaio axola nor den erruduna edo errugabea. Bere lana susmagarria kondenatua izatean datza, bestela bere ospea galduko luke eta‌ “
a. Hiru zurientzat eta bi beltzentzat espetxea. b. Zurientzat heriotza-zigorra eta beltzentzat espetxea. c. Guztientzat heriotza-zigorra.
“Floridan hiru gizon zuriri 25 urteko kartzela-zigorra ezarri zitzaien lau haur beltz erailtzeagatik. Estatu berean, bi beltzi heriotza-zigorra ezarri zitzaien zuri bat hiltzeagatik‌ Estatu Batuetan hiltzera zigortutako gehientsuenak gizartearen esparru xumeenetatik datoz, baina horrek ez du esan nahi txiroek aberatsek baino delitu gehiago egiten dituztenik. Floridan, adibidez, zenbait kasuk aurkakoa adierazten dute: epaile batek hiltzaile batzuk kontratatu zituen beste epaile bat eta haren emaztea hil zitzaten; nekazari aberats batek bere emaztea bizirik lurperatu zuen; apaiz batek bere familia osoa hil zuen; psikiatra batek bere idazkaria hil zuen‌ Hauetako bat ere ez zen hiltzera zigortua izan.â€?
“EL CINE DENUNCIAâ€? Helburua: TCM zinema-kanalak Amnesty Internationalekin elkarlanean egindako ďŹ lm laburra erabiliaz, heriotza-zigorraren gaiari buruz hausnartzea.. Adina: Batxilergoa eta Helduen Hezkuntza. Beharrezko materiala: “El cine denunciaâ€? ďŹ lm laburra. Berau toki bakoitzeko Amnesty Internationaleko taldeari eskatu beharko zaio. Aurki ezazu hurbilen duzun Amnesty Internationaleko taldea ondorengo helbidean: www.es.amnesty.org/ contacto/grupos-locales/ Garapena: “El cine denunciaâ€? ďŹ lm laburra Fernando LeĂłn de Aranoa zinema zuzendariak aurkezten du. Lau minututan oso modu argian azaltzen du heriotza-zigorraren errealitatea. Ikusi ondoren, proposatzen diren galderak erabiliz, gaia eztabaidatuko da.
Hezitzaileentzako oharrak: “Nazio Batuen iradokizunak jarraituz, gaur egun 80 herrialdek ezabatu dute beren legeditik heriotza-zigorra. Dena den, ideologia guztiz desberdina duten zenbait herrialde, adibidez Txina edota Estatu Batuak, gauza batetan bat datoz: heriotza zigor modutzat jotzen dute. Maiz esaten da heriotza-zigorrak kriminalen asmoa aldatzeko gaitasuna duela, horrela delitu gutxiago izango direla‌ Ez dago halakorik mantentzen duen inongo ikerketa sendorik. Heriotza-zigorra ez zaie denei era berean ezartzen. Garbi ikusten da gehien hilarazten diren pertsonak gizartean irudi txarrena dutenak direla (txiroak, arraza-gutxiengoak‌). Abokatu on bat ordain dezakete-
nak gutxitan dira hilaraziak. Epaileek ere badute hutsegiterik. XX.mendean, Estatu Batuetan, ondoren errugabeak zirela jakin zen 300 pertsona hilarazi ziren. Behin-betiko argudioa argudio morala da: bizitza da gizabanakoak duen ondasunik handiena eta inork ez du beste baten bizitza suntsitzeko eskubiderik, ez eta estatuak ere.� Ondorengo helbidean informazio gehiago aurki daiteke: www.es.amnesty.org/temas/pmuerte/ docs.shtm
+ )" $ " #+"#' 0 $ "& &,& " 1 "$% $ ,))
$ ) #
') *( +- ) +,+ #' "/'&
+ - * &
& + ,)+ "+, "& ) )) /
"& / , ))" , % &#'%,& & *+ +, +, + & !"$+/ ) /" ')+,+ #' & #
) $ (') +/ & / "'
,& , '*' & / & + ( )+*'& "/ & ") !"$ ) /" # /# & ,)+ &
'"/ &"# ' !"$+/ ) /" ')+,
& + ! ))" $ # % &+ &+/ & ,+ ! )"'+/ /" '))
& + $ "/ +/ ) +, ) - #,/"'
"& $ , ! ))" $ # "& $ , ! ))" $ # ! )+/ & "+,/+ ) "& % + & ") & - #,/"' & +
'$ "+ & , $ & %& *+. "&+ )& +"'& $ # ) - #,/"' ) '/+ #' / )'/+"# / & + ( )+*'& "/ & ") !"$ ) /" # *+ +, +, + & "& % +' ' ) "$" "/ & ") & + ( )+*'& , ,) ,& *+ +, +, + & !"$ ) /" # "/ + #' / "
%# ( "" '
) &+/,& #
& + ! ))" $ # ,)) "#,*+ & ,+ ! )"'+/ /" ')) ,) & $ " & & + ! ))" $ # % + & ,+ ,)+ )' ! )"'+/ /" ')) "& ) +/ #' ( ,*'
'! ), *"! " !)' !% ) $ !, % " ''
'
,%$ ,*' ) " , $
!) # ,*' , "
, '%,) !
" ,
$) ' *)*$ ! + ! %) &%() ! " , *, ) %' $ ! ' ! (* '' !*( , $ (! )*,
+ $ ' $ )$ # ) () )* )* !
$% %
!
HERIOTZA-ZIGORRARI EZ
31
Amnesty International ikerketa eta aktibismoaren bidez giza eskubideen alde lanean diharduen mugimendu global bat da. Bere ikuspegia Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean eta beste zenbait nazioarteko arautan babestuta dauden eskubide guztiak pertsona guztiek goza ditzaketen mundu batena da. 2 )*&./& */$-* "&+* ( 0!(&" "&+*$. '40#0&1 ! 0> > +<&#
#&4+& 999 '5 #/0'56; 14)
., &*& - / ( ., &*& - # 1' -&/1
detan kokatuta dago. Ez du inongo
$%$ %+-# &(0
gobernurekin, ideologia politikorekin,
'40#0&1 ! 0> = > +<&#
#&4+& '.A(101
Amnesty International 150 herrial-
interes ekonomikorekin edota erlijio sinesmenekin loturarik. Ez du inongo gobernurik babesten edo erasotzen, eta era berean, ez ditu ere babestu nahi dituen pertsonen iritziak babesten ez erasotzen. Bere interes bakarra giza eskubideen babes inpartziala da.
4)+6#4#2'0 *10'6#0 '4#$+.+6#-1 #4)#<-+'- 10&14'0)1 )14&'6<#+.''- )14&'6#-1 '5-7$+&'#- &+67<6' ? '<-'44'6#0 '4&+#0 '6# $'*'#0
'6# )1+#0 '6# '4&+#0 144+#.&'#- ? 0# +0 144+#.&'# ? /0'56; 06'40#6+10#. +.#0 )1+#0 ;
144+#.&'#- ? 46*74 7&#* 0)'. '6# 144+#.&'#- ? #$+#0 +#5+1 2+:5+. 144+#.&'# ? .14+&# '2#46/'06 1( 144'%6+105 144+#.&'# $'*'#0 ? 4721 .1%#. &' 7#&#.#,#4# 144+#.&'# $'*'#0 ? #8+'4 4'0&'5 '6# '5-7$+#0 '4&+#0 '6# $'*'#0 144+#.&'#? +--76 /0'56; 06'40#6+10#. 144+#.&'# ? 4+8#6' '6# 144+#.&'#- ? 7$'0 #0)#5#4+#0 144+#.&'# +5'+07 )4#(+-1# "#/+. 74' 024+/#6<'# 46'5 4@(+%#5 #.'4/1
'37+21 '&7%#%+10 '5 #/0'56; 14) 999 '5 #/0'56; 14) .'0!&#$ %01/& ' %+-#$ ' 4)+6#4#2'0 *10'- ')+.' '5-7$+&'#- &+67 &1<'+0 /1&7< <#$#. &#+6'-' 6#5#4+- 14&#+0&7 )#$' *'<-706<# *'.$747#- '&16# )+<# '5-7$+&''0 <#$#.-706<# &+4'.# '6# $#+0# 5#./'06# )#.'4#<+6# &#)1 )+.' '5-7$+&''0 ,#$''- ')+6'0 &+4'0 '4#$+.2'0'< ,#-+0#4#<+#- +<#0 &#+6'<'0 '44')76<'0 &76' .#0#4'0 '4#)+0-146#570# '$#.7#67 #*#. +<#6'-1 '567 *#7 $'56' '&1<'+0 ')1'4#6#0 <#$#.6<'-1 $'4#7 $'56' #4)+6#4#2'0'0 $#6'#0 '4#$+.6<'-1 '&16# +6<7.+ '&1 /1.&#6<'-1 #744'< #4)+6#.'6:'#4'0 +&#6<+<-1 $#+/'0# '5-74#67 $'*#4 +<#0)1 &#