RAI Amsterdam | Jaarverslag 2017

jaarverslag 2017

Nieuwe evenementen en verhuringen omzet en resultaat blijven op niveau

Strand Zuid vernieuwd zomerse uitvalsbasis van waarde voor RAI-bezoekers ĂŠn Amsterdammers

Start ruimtelijke ontwikkeling RAI 2030 plannen voor groei beursoppervlak en verstedelijking van functie convention centre

Organisatietraject: structuur en cultuur geĂŻnvesteerd in innovatievermogen om concurrentiekracht te vergroten

Bijdragen aan Sustainable Development Goals content evenementen stimuleert deelnemers om duurzaam te innoveren

Foto op de cover: de meest recente ISE (Integrated Systems Europe), februari 2018

Disclaimer: indien in dit jaarverslag wordt gesproken over ‘RAI Amsterdam', ‘wij’, ‘de onderneming’ of vergelijkbare aanduidingen, dan wordt daarmee RAI Holding B.V. bedoeld zoals toegelicht in paragraaf ’Corporate governance‘. Onderdelen van dit jaarverslag bevatten vooruitzichten op de toekomst. Deze onderdelen kunnen – zonder beperking – verwachtingen bevatten over toekomstige gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten, rendementen, uitkeringen, overheidsmaatregelen, de invloed van andere regulerende maatregelen op de activiteiten van RAI Amsterdam, dochterondernemingen en macro-economische trends en de prestaties van RAI Amsterdam daarin. Dergelijke uitspraken worden voorafgegaan door, gevolgd door of bevatten woorden als ‘gelooft’, ‘verwacht’, ‘prognosticeert’, ‘meent’, ‘anticipeert’ of vergelijkbare uitdrukkingen. Deze toekomstgerichte uitspraken zijn gebaseerd op de huidige aannames over toekomstige activiteiten en zijn onderhevig aan bekende en onbekende factoren en andere onzekerheden waarvan vele buiten de invloedssfeer van RAI Amsterdam, waardoor toekomstige, feitelijke resultaten materieel kunnen afwijken van deze verwachtingen.

Met het oog op Titel 9, Boek 2 BW maakt de in de hoofdstukken ‘In Vogelvlucht' 'Governance en Risicomanagement', ’Over onze verslaggeving’ en 'Bijlagen' weergegeven informatie onderdeel uit van het hoofdstuk ‘Verslag van de directie’. Om presentatieredenen wordt deze informatie niet in dit hoofdstuk herhaald.

Inhoudsopgave . . . . . . .

1. In vogelvlucht

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 4.

.

.

.

.

.

. . .

Profiel

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 5.

.

.

.

.

.

. . . . .

Kerncijfers

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.11.

.

.

.

.

.

. . . . . . . .

Dankwoord directie

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.14.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . .

Samenstelling RvC en directie

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.18.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . .

De kracht van ontmoeting

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.20.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . .

Zo faciliteren wij ontmoeting

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.22.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Bericht van de Raad van Commissarissen

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 24.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . .

Aanbieding jaarverslag

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.25.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . .

3. Verslag van de directie

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 32.

.

.

.

.

.

. . . . . .

Evenementen

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.33.

.

.

.

.

.

. . . . . . .

Dienstverlening

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.45.

.

.

.

.

.

. . . . .

Faciliteiten

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.50.

.

.

.

.

.

. . . .

Strategie

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.63.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . .

Personeel en organisatie

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.69.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . .

Eigen en vreemd vermogen

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.77.

.

.

.

.

.

. . . . . .

Vooruitzichten

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.80.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . .

4. Governance en risicomanagement

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 83.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . .

Corporate governance

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.84.

.

.

.

.

.

. . . . . . . .

Risicomanagement

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.88.

.

.

.

.

.

. . . . . . .

5. Jaarrekening

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 93.

.

.

.

.

.

. . . . .

Algemeen

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.94.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1. Geconsolideerde balans (v贸贸r voorstel resultaatbestemming)

.

.

.

.

.

.

. 100 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Geconsolideerde winst- en verliesrekening

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 102 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Geconsolideerd kasstroomoverzicht

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 103 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 104 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2017

.

.

.

.

.

.

. 105 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 2017

.

.

.

.

.

.

. 112 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.1. Enkelvoudige balans (v贸贸r voorstel resultaatbestemming)

.

.

.

.

.

.

.

. 115 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . .

5.1. Enkelvoudige winst- en verliesrekening

.

.

.

.

.

.

.

.

. 116 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2017

.

.

.

.

.

.

.

. 117 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . .

Voorstel resultaatbestemming

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 120 . .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 121 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . .

Resultaatbestemming volgens statuten

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 122 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 123 . .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 127 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Stakeholderdialoog, materialiteit en verslaglegging

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 128 . .

.

.

.

.

.

. . . . .

GRI-tabel

. . . . . . . . .

6. Overige gegevens

.

.

. . . . . . . . . . .

7. Over onze verslaggeving

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 130 . .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 135 . .

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Personalia management en Ondernemingsraad

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 136 . .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 137 . .

.

.

.

.

.

. . . . .

8. Bijlage

. . . . .

9. Colofon

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

#01

In vogelvlucht

4

Profiel

BEURS- EN CONGRESORGANISATIE RAI Amsterdam is een internationale beurs- en congresorganisatie.

INSPIREREN Wij zien het als ons vak om mensen samen te brengen, te verbinden en te inspireren.

1,5 MILJOEN BEZOEKERS In ons Convention Centre in Amsterdam ontvangen we jaarlijks zo’n 1,5 miljoen bezoekers.

Zij bezoeken publieks- of vakbeurzen, congressen, voorstellingen of andere evenementen.

EIGENAAR EN ORGANISATOR RAI Amsterdam heeft een portfolio ontwikkeld van beurstitels waar RAI eigenaar en organisator van is.

IN AMSTERDAM & IN HET BUITENLAND Van vakbeurzen die in Amsterdam plaatsvinden, organiseert RAI ook soortgelijke varianten in het buitenland.

Ons doel Inspiring people inspireren, duurzame groei en ontwikkeling stimuleren

RAI Amsterdam wil haar bezoekers toegevoegde waarde leveren door hen samen te brengen in een inspirerende omgeving. Zo stimuleren wij duurzame groei en ontwikkeling van mensen, markten en onze omgeving en dragen wij bij aan hun zakelijk succes, memorabel moment, plezierige avond of aan een ander doel dat hen verbindt.

bezoekers doen inspiratie op tijdens vakbeurs Integrated Systems Europe 2017

5

Nationale evenementen Nationale (publieks)evenementen hebben RAI Amsterdam bekend gemaakt en zijn de basis van ons succes. De komende jaren wil RAI inzetten op versterking van de verbindende functie die RAI lokaal en nationaal vervult.

Internationale evenementen groei door internationale evenementen

Internationaal georiĂŤnteerde evenementen in hoogwaardige sectoren zullen de motor zijn voor onze groei. Naast de faciliteiten en dienstverlening die RAI biedt aan alle organisatoren, exposanten en bezoekers, biedt RAI internationale gasten een unieke propositie. Door het veilige, open en tolerante imago van Nederland, de aantrekkingskracht van Amsterdam en de uitstekende bereikbaarheid via Schiphol is Amsterdam bij uitstek een beurs- en congresstad. De centrale, binnenstedelijke ligging van het RAI Amsterdam Convention Centre en onze goede reputatie op het gebied van gastvrijheid zorgen voor een aangenaam en zakelijk succesvol verblijf.

Stimuleren economie, complementair aan Stad in Balans

's morgens naar de RAI...

...'s avonds naar stad en hotel

6

RAI Amsterdam stimuleert

In stad en regio stimuleert RAI Amsterdam de economie. Hotels, restaurants, musea, vervoerders,

stad en regio

toeleveranciers en de luchthaven profiteren van de exposanten en bezoekers die de stad aandoen

vanwege (veelal internationale) beurzen, congressen en evenementen. Zakelijke bezoekers met een kort, meerdaags verblijf zijn ook goed voor stad en regio.

MVO is verankerd in ons denken en handelen integrale afweging van maatschappelijke kosten en baten

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) vormt een integraal onderdeel van de strategie van RAI Amsterdam. Met onze evenementen willen we duurzame ontwikkeling stimuleren, waardoor we bijdragen aan het welbevinden van mens en maatschappij, nu en straks. Met onze bedrijfsactiviteiten willen we een bijdrage leveren aan de welvaart en ontwikkeling van Amsterdam en omgeving. Dat doen we door lokale leveranciers aan te trekken, studenten mede op te leiden en werkervaring te geven en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt een kans te bieden. Een andere belangrijke component van onze geĂŻntegreerde maatschappelijke focus is het beperken van de impact van grote evenementen op het dagelijks leven in de stad, waar mogelijk. Daarom voeren wij een actieve dialoog met onze stakeholders. Tot slot handelen we met aandacht voor onze ecologische omgeving en zetten we ons in diverse projecten in voor een betere wereld. Zo borgen we dat RAI Amsterdam een gewaardeerde bijdrage blijft leveren aan de samenleving, ieder jaar opnieuw. De maatschappelijke kosten en baten wegen we zorgvuldig mee in onze besluitvorming.

Aquatech Amsterdam, duurzaamheid

Onze kracht Een warm welkom jarenlange ervaring, de meest uiteenlopende wensen worden vervuld

RAI-medewerkers zijn trots dat zij door hun jarenlange ervaring en expertise een breed scala aan services en diensten kunnen bieden die een gastvrije ontvangst garanderen. Het is de professionaliteit van medewerkers die er voor zorgt dat de meest uiteenlopende wensen naar tevredenheid kunnen worden vervuld.

400 medewerkers en circa 3.000 flexkrachten

Bij RAI Amsterdam werken ruim 400 medewerkers (376 FTE). Ruim de helft vervult een commerciĂŤle functie, ruim een derde een operationele functie en ruim 10 procent behoort tot de staf. Hiernaast worden op evenementbasis flexkrachten ingezet. De vaste flexibele schil bestaat uit zo'n 300 terugkerende flexkrachten. RAI Amsterdam zet op jaarbasis in totaal zo'n 3.000

7

flexkrachten in. Het geeft energie om in teamverband evenementen neer te zetten en tussendoor snel te schakelen in de voorbereiding naar het volgende evenement. Dit maakt werken bij RAI uitdagend en iedere dag anders.

Ons gebouwencomplex circa 500 evenementen

Het RAI Amsterdam Convention Centre is een innovatief en duurzaam gebouwencomplex. In het Convention Centre worden jaarlijks circa 500 evenementen georganiseerd.

de dynamiek van combinatieverhuur: snel en flexibel wisselen tussen evenementen

locatie uitstekend bereikbaar

De kracht van het RAI Amsterdam Convention Centre is de multifunctionaliteit van het gebouw waardoor snel en flexibel kan worden gewisseld tussen de meest uiteenlopende combinaties van gebruik. De effectieve bezettingsgraad (gewogen gemiddelde) van het RAI Amsterdam Convention Centre behoort mede hierdoor tot de hoogste van Europa.

Het Convention Centre is gelegen aan de rand van de binnenstad en beschikt over een eigen treinen metrostation en binnenkort, als de Noord/Zuidlijn in de zomer van 2018 opent, bovendien over een tweede metrostation. In zo'n 10 minuten reistijd staan bezoekers dan niet alleen in de centrale hal op luchthaven Schiphol, maar ook midden in het centrum van de hoofdstad.

de Europahal en hierachter het in 2016 geopende Amtrium

Onze eigen beurstitels 25 nationale en internationale

Met diverse partners die leidend zijn in hun sector, ontwikkelen en onderhouden wij communities.

consumenten- en vakbeurzen

De deelnemers in de communities brengen we samen tijdens evenementen. RAI Amsterdam heeft zo een portfolio ontwikkeld van verschillende beurstitels, waar RAI eigenaar en organisator van is.

in Amsterdam en in het buitenland

In totaal organiseert RAI Amsterdam zo jaarlijks circa 25 consumenten- en vakbeurzen, zowel nationaal als internationaal. Deze evenementen vinden plaats in Amsterdam of in het buitenland.

Op deze evenementen stelt de RAI diverse maatschappelijke uitdagingen centraal, waarmee we willen bijdragen aan de realisatie van de duurzame ontwikkelingsdoelen, opgesteld door de Verenigde Naties.

8

wereldmarktleider in vijf sectoren

Door een duidelijke focus op eersteklas, internationaal geörienteerde communities en op het verzamelen van kennis van markten en doelgroepen heeft RAI Amsterdam eigen beurstitels die in vijf sectoren wereldmarktleider zijn. Ook de groei van diverse internationale en periodiek terugkomende verhuringen voor beurzen en congressen die derden organiseren, draagt bij aan de sterke internationale positie.

Fysieke en virtuele ontmoeting 'year round' contact met communities

In de sectoren en vakgebieden van de evenementen ontwikkelt en onderhoudt RAI Amsterdam communities. Naast de fysieke ontmoeting faciliteert de RAI ook de virtuele ontmoeting. Zo wordt het bereik van beurzen en congressen vergroot, ook buiten de periode van een evenement.

Onze aandeelhouders twee aandeelhouders

De houdstermaatschappij binnen RAI Amsterdam is RAI Holding B.V. Deze heeft twee aandeelhouders: RAI Vereniging en Gemeente Amsterdam.

RAI Vereniging: 75%

RAI Vereniging houdt 75 procent van de aandelen. RAI Vereniging is de branchevereniging van fabrikanten, importeurs en groothandel in mobiliteit gelieerde producten zoals auto’s, vrachtauto’s, fietsen en aanhangers. De vereniging telt circa 700 leden. De betrokkenheid van RAI Vereniging bij RAI Amsterdam voert ver terug in de tijd. De rijwielindustrie startte in 1893 met het organiseren van een jaarlijkse beurs in Amsterdam. Enkele jaren, nadat ook de auto-industrie deelnam, ontstond de naam RAI, naar ‘Rijwiel en Automobiel Industrie’.

Gemeente Amsterdam: 25%

De overige 25 procent van de aandelen is in handen van de Gemeente Amsterdam. De deelname van de Gemeente Amsterdam dateert van 1956 en heeft een economische achtergrond. In 2016 heeft de Gemeente Amsterdam besloten te starten met een proces tot verkoop van het gemeentelijk belang.

9

Kerncijfers 434

in Amsterdam

Klanttevredenheid

E

ganisers Or

8,1

osanten xp

zoekers Be

7,3

7,5

443

9

evenementen

in buitenland

48

voorstellingen

293

29

73

overige evenementen

nationale internationale evenementen evenementen

1,5 mln

in Amsterdam

126.000

in het buitenland

1,6 mln

63%

bezoekers

100%

376

werknemers

groene electriciteit

(FTE)

ewerker ed

123 mln

â‚Ź

omzet

â‚Ź

9,6 mln / 7,8%

s

M

buitenlandse exposanten

bedrijfsresultaat

8,2 2016

Energie

0,0 CO2

van gas naar stadsverwarming (binnen 5 jaar)

90,4 mln

groepsvermogen

stadsverwarming gas

208,3 mln balanstotaal

43,4%

5%

stadsverwarming

solvabiliteit

10

Kerncijfers Kwaliteit

Klanttevredenheid Score (van 1 tot 10) voor tevredenheid over RAI Convention Centre

2017

2016

2015

2014

2013

Organisers (evenementen door derden)

8,1

8,2

7,7

7,8

7,6

Exposanten (eigen evenementen)

7,3

7,8

7,5

7,6

7,4

Bezoekers (eigen evenementen)

7,5

7,8

7,3

7,6

7,2

Medewerkertevredenheid Score (van 1 tot 10)

2017

2016

2015

2014

2013

Medewerkertevredenheid (tweejaarlijks)

-

8,2

-

7,9

-

Kwantiteit

Bezoekers Aantallen x 1.000

2017

2016

2015

2014

Internationale evenementen

516

372

330

471

451

Nationale evenementen

588

734

1.048

672

652

42

37

40

62

80

353

281

327

313

198 1.381

Voorstellingen Overige evenementen Totaal in Amsterdam

2013

1.499

1.425

1.745

1.518

Elders in Nederland

-

-

7

-

-

Elders in Buitenland

126

96

83

64

67

Totaal buiten Amsterdam

126

96

90

64

67

1.625

1.520

1.835

1.582

1.448

2017

2016

2015

2014

2013

17.786

18.464

15.816

18.649

15.389

63%

63%

60%

63%

55%

Totaal

Exposanten Aantal

Exposanten Waarvan uit buitenland

11

Organisatoren Aantal

2017

Externe organisatoren RAI Amsterdam Totaal

2016

2015

2014

2013

421

458

434

521

464

22

19

24

23

23

443

477

458

544

487

2017

2016

2015

2014

2013

Evenementen Aantallen

Internationale evenementen

64

52

41

54

47

Nationale evenementen

29

34

43

43

45

Voorstellingen

48

35

39

55

85

Overige evenementen

293

350

325

383

300

Totaal in Amsterdam

434

471

448

535

477

Elders in Nederland

-

-

1

1

-

Elders in buitenland

9

6

9

8

10

Totaal buiten Amsterdam

9

6

10

9

10

443

477

458

544

487

2017

2016

2015

2014

2013

Totaal

Personeel In dienst bij groep, gemiddeld

376

371

375

384

390

100%

100%

100%

100%

100%

2017

2016

2015

2014

2013

69.572

68.110

67.961

61.416

63.605

3.034

6.645

43.475

58.557

77.204

61.452

47.990

20.546

12.442

7.577

-

-

-

308

3.432

134.058

122.745

131.983

132.722

151.817

1.482

1.665

1.491

1.409

-

Ingekocht percentage groene elektriciteit

100%

100%

100%

100%

100%

CO2-uitstoot RAI Amsterdam (ton)*

2.043

589

5.929

6.345

*Zie toelichting in paragraaf Faciliteiten

62.336

55.765

66.084

50.253

55.187

Medewerkers, FTE Waarvan in Nederland

Natuurlijke bronnen Energie: verbruikt en opgewekt. CO2-uitstoot: betreft scope 1 en 2.

Elektraverbruik (GJ) Gasverbruik (GJ) Stadsverwarming (GJ) Energieverbruik uit warmtekrachtkoppeling (GJ) Totaal energieverbruik (GJ) Waarvan opgewekt uit eigen zonnepanelen (GJ)

Waterverbruik (m3)

12

Financieel

Omzet en resultaat x â‚Ź 1 mln

2017

2016

2015

2014

Beurzen en evenementen

37,5

50,2

56,9

47,5

39,4

Accommodatieverhuur

23,5

19,8

18,1

22,3

23,6

Catering

18,1

14,5

15,5

15,1

17,8

Parkeren

5,3

5,0

5,9

4,5

4,3

Hotelcommissies

2,7

2,6

3,3

3,4

3,5

Facility services

33,3

26,1

24,3

24,8

20,8

2,8

2,0

2,1

2,1

7,2

123,3

120,2

126,2

119,7

116,6

Overige Omzet

2013

Uitbesteed werk

50,9

47,1

58,6

45,4

46,0

Lonen en salarissen, incl. sociale en pensioenlasten

29,8

29,0

27,8

29,2

29,1

Afschrijvingen

14,5

15,0

13,8

14,3

15,3

Overige bedrijfskosten Bedrijfskosten

EBITDA

Bedrijfsresultaat Als % omzet

Nettoresultaat

18,5

19,7

17,0

17,2

19,1

113,7

110,8

117,2

106,1

109,5

24,0

24,4

22,7

28,0

22,4

9,6

9,4

8,9

13,7

7,1

7,8%

7,9%

7,1%

11,4%

6,1%

5,3

5,0

4,2

9,3

3,3

2017

2016

2015

2014

2013

Balans x â‚Ź 1 mln

Groepsvermogen

90,4

87,9

86,7

84,7

77,7

Balanstotaal

208,3

205,9

201,8

198,0

189,9

Solvabiliteit

43,4%

42,7%

43,0%

42,8%

40,9%

13

Dankwoord directie

Paul Riemens (links) en

Geachte lezer,

Maurits van der Sluis

Graag delen wij ons gevoel van trots met u. In meerdere opzichten was 2017 een bijzonder jaar voor RAI Amsterdam. Samen met onze stakeholders hebben we goede resultaten weten te bereiken. Door groei van bestaande evenementen en het aantrekken van nieuwe evenementen hebben we de verwachte omzetdaling (die ontstond als gevolg van het wegvallen van de AutoRAI en BedrijfsautoRAI) op weten te vangen.

Naast onze commerciĂŤle inspanningen hebben we veel tijd en energie gestoken in het vernieuwen van de structuur en cultuur van de RAI. De nieuwe organisatie is ingericht rond de processen event (evenementen), innovatie en besturing. Daarmee is de divisiestructuur (Convention Centre en Exhibitions) verlaten. Tegelijkertijd hebben we een forse impuls aan een cultuurverandering gegeven. Voor aanpassing van de cultuur was aanpassing van de structuur een voorwaarde.

Opgeteld moeten deze programma’s de klanttevredenheid verder verhogen en de innovatiekracht van de RAI versterken. Dit laatste is noodzakelijk om onze concurrentiepositie ook in de toekomst te behouden.

Met de ontwikkeling en uitwerking van onze ruimtelijke visie RAI 2030 breiden we de RAI stapsgewijs uit om zo de groei van onze grootste evenementen te faciliteren. Tegelijkertijd zorgt deze planvorming nadrukkelijk voor betere integratie van het RAI-complex in de omgeving en verbetert het onze infrastructuur voor logistieke processen.

14

Naast de operationele prestaties hebben we in 2017 onze blik dus ook nadrukkelijk op de toekomst gericht, door aan de organisatie en het RAI-complex te bouwen. Als rentmeesters van 'de ontmoetingsplek van Amsterdam' zien wij dit bouwen en creĂŤren van meervoudige waarde als onze belangrijkste taak. Daarom rapporteren we in het jaarverslag vanaf 2017 ook over de sociale en ecologische prestaties. Hiermee geven we invulling aan onze overtuiging om maatschappelijk verantwoord ondernemen een integraal onderdeel te laten zijn van onze bedrijfsactiviteiten.

In het directieverslag gaan we uitvoeriger in op de gebeurtenissen in het verslagjaar. Daarom nodigen wij u van harte uit ons verslag over 2017 te lezen. Samen met velen, waaronder waarschijnlijk u, hebben we deze prestaties kunnen realiseren. Oprecht danken we onze stakeholders: onze bezoekers, exposanten en organisatoren, maar ook onze aandeelhouders, RvC, OR en medewerkers. We danken de stad en de Amsterdammers. Het is daarom vanzelfsprekend dat we ons gevoel van trots, ook in de letterlijke zin, graag met u willen delen.

Amsterdam, 22 maart 2018

RAI Holding B.V.

Paul Riemens, CEO Maurits van der Sluis, COO

15

Kernpunten 2017

onze resultaten

Organisatoren beoordeelden ons convention centre met een 8,1 (2016: 8,2). Bezoekers beoordeelden onze eigen beurzen met een 7,5 (2016: 7,8) en exposanten met een 7,3 (2016: 7,8).

Ondanks dat de laatste twee jaarvergelijkingen anders doen vermoeden, liggen de scores 2017 ongeveer op eenzelfde niveau als de scores voor de vorige edities van deze beurstitels.

De medewerkerstevredenheid, die tweejaarlijks wordt gemeten, bereikte eind 2016 een nieuw hoogtepunt. De score bedroeg toen 8,2 (2014: 7,9).

Het bedrijfsresultaat bedraagt € 9,6 miljoen. Hiermee steeg het resultaat licht ten opzichte van een jaar eerder (2016: € 9,4 miljoen). De omzet bedroeg € 123,3 miljoen (2016: € 120,2 miljoen).

groei, uitbreiding en verduurzaming

In 2017 vonden in totaal 64 internationale evenementen plaats (2016: 52). Het zijn zowel door derden georganiseerde als eigen evenementen die de portefeuille hebben versterkt. Nagenoeg alle evenementen presteerden op of boven verwachting. Van de eigen evenementen vonden er 9 in het buitenland plaats (2016: 6).

Het Convention Centre werd in 2017 uitgebreid met het hernieuwde Strandzuid. De houten paviljoens hebben plaatsgemaakt voor een permanent gebouw aan de parkvijver. Het strand wordt 's winters getransformeerd tot Zuidpool, een locatie voor evenementen in wintersfeer.

RAI is gestart met een nieuwe ruimtelijke ontwikkeling in het plan RAI 2030. Hiermee anticiperen we op de verwachte toekomstige groei van grote evenementen. Ook wil RAI in het plan aandacht besteden aan het verbeteren van de uitstraling rond het Europaplein en het verminderen van logistieke bewegingen rond de RAI.

De strategie en het bedrijfsmodel van RAI zijn gericht op het vinden van een gezond evenwicht tussen sociale (people), ecologische (planet) en economische (profit) waardecreatie. De RAI bevordert duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen niet alleen in de eigen operatie. In 2017 is in kaart gebracht hoe diverse RAI-evenementen bijdragen aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Bij de programmering van evenementen wil de RAI sterk inzetten op het delen van duurzame content en stimuleren van duurzame innovatie.

belangrijke ontwikkelingen in onze omgeving

De skyline wijzigt door de bouw van het iconische nhow Amsterdam RAI hotel. Vanaf de opening in 2019 kunnen beurs- en congresbezoekers hier een luxe overnachting boeken.

De gemeente is inmiddels gereed met de bouw van de Noord/Zuidlijn. In 2018 start de exploitatie. De metro verbindt de RAI straks nog sneller met het centrum van Amsterdam. Hierdoor is een bezoek aan de RAI nog beter te combineren met een bezoek aan de stad. Bezoekers zullen sneller het OV nemen om de stad te bezoeken. Onze parkeerfaciliteit van ruim 4.000 plaatsen kan dan ook buiten de evenementen verder gaan bijdragen aan het bereikbaar houden van de binnenstad.

16

gebouwd aan onze organisatie

RAI is in het begin van 2017 gestart met een nieuw managementteam. Gedurende het jaar is een herinrichting van de organisatie voorbereid, die eind 2017 is doorgevoerd.

gewerkt aan good governance

In 2017 verwelkomden wij commissaris MariĂŤlle de Macker. Hiermee is de RvC compleet, met uitzondering van de commissaris die op voordracht van de gemeente wordt benoemd. Deze vacature is aangehouden omdat de gemeente heeft aangekondigd haar aandelen in de RAI te willen verkopen.

In het verslagjaar heeft de RAI de RvC-reglementen gemoderniseerd en aangepast aan de Governance Code 2016.

17

Samenstelling RvC en directie Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen bestaat formatief uit vijf leden. Één positie is vacant. Het betreft de commissaris op voordracht van de Gemeente Amsterdam.

R.H. (Roelf) de Boer (1949), voorzitter. Tevens voorzitter selectie- en benoemingscommissie en lid remuneratiecommissie benoemd 23 april 2015 in eerste zittingstermijn tot 23 april 2019. Voorzitter per 24 april 2015

Man, Nederlandse nationaliteit. Overige commissariaten: voorzitter Raad van Commissarissen Zeeland Seaports, voorzitter Raad van Commissarissen De Beijer BV. Nevenfuncties: voorzitter Nederlandse Delegatie Internationale Jachtraad (CIC).

J.W.Th. (John) van der Steen (1954), vice-voorzitter en voorzitter auditcommissie benoemd 7 april 2011, tweede

Man, Nederlandse nationaliteit. Overige commissariaten:

zittingstermijn tot 7 april

voorzitter Raad van Commissarissen BinckBank N.V., voorzitter

2019. Vicevoorzitter per 2014

Raad van Commissarissen Princess Sportsgear & Traveller BV. Nevenfuncties: bestuurslid van de Stichting Donateurs van het Koninklijk Concertgebouworkest, Lid Bestuur Stadhold Insurances S.A., Eigenaar Ansteen Holding B.V., lid vereniging AEGON.

Mevr. A.M.H. (Annemarie) Macnack-van Gaal (1962), voorzitter remuneratiecommissie en lid selectie- en benoemingscommissie, beide functies tot 17 maart 2017. Lid auditcommissie benoemd 15 september 2015

Vrouw, Nederlandse nationaliteit. Dagvoorzitter en spreker,

in eerste zittingstermijn tot 15

columnist De Telegraaf. Overige commissariaten: lid Raad van

september 2019

Commissarissen Pathé, lid Raad van Commissarissen Value8.

Nevenfuncties: bestuurslid Start Foundation, lid comité van aanbeveling Stichting Het Vergeten Kind, ambassadeur SOS Kinderdorpen.

Mevr. M. (Mariëlle) de Macker (1967), voorzitter remuneratiecommissie en lid selectie- en benoemingscommissie, beide functies met ingang van 17 maart 2017 benoemd 17 maart 2017 in

Vrouw, Nederlandse nationaliteit. Human Resource Director en

eerste zittingstermijn tot 17

lid van de Management Board van HEMA. Nevenfuncties:

maart 2021

bestuurslid stichting Talent naar de Top, lid Raad van Advies Transformation Forums.

18

Directie De statutaire directie bestaat uit twee personen.

Dr. Ir. P. (Paul) Riemens, CEO benoemd per 7 april 2016 in

Man, Nederlandse nationaliteit. Aandachtsgebieden: Finance,

eerste termijn tot april 2020

HR, ICT, Legal, Hospitality en Venue. Nevenfuncties: lid Raad van Commissarissen Twynstra Gudde, voorzitter Raad van Toezicht St. Jansdal ziekenhuis, voorzitter Jumping Amsterdam, lid raad van advies DDA, lid adviescommissie stichting Hoogvliegers.

M. (Maurits) van der Sluis, COO benoemd per 7 april 2016 in eerste termijn tot april 2020

Man, Nederlandse nationaliteit. Aandachtsgebieden Marketing & Digital, Commercial, Clients en Operations. Nevenfuncties: voorzitter van The Leading Centers of Europe, penningmeester Stichting Voorfinanciering- en Garantie Fonds, vice-voorzitter Nederlandse Ski Vereniging, vice-president EMECA (European Major Exhibition Center Association), bestuurslid Stichting Vrienden Stadsarchief Amsterdam.

19

De kracht van ontmoeting

‌ in Amsterdam Door de binnenstedelijke ligging biedt RAI Amsterdam haar bezoekers een inspirerend verblijf.

Historisch centrum uitnodigend voor internationale bezoekers

De Nederlandse hoofdstad is beroemd om zijn unieke grachten. De 17e-eeuwse grachtengordel is in 2010 opgenomen in de UNESCO-Werelderfgoedlijst. De vrije cultuur en open sfeer van Amsterdam zijn uitnodigend voor internationale bezoekers.

Amsterdam Centrum

20

Compacte stad, alles dichtbij afstand van het beursgebouw tot het hart van centrum slechts vier kilometer

Een belangrijk voordeel voor internationale bezoekers is dat de stad veel compacter is dan andere Europese steden. Met slechts vier kilometer is de afstand van het beursgebouw tot het hart van het centrum zeer gering waardoor bezoekers hun zakelijke reis efficiĂŤnt kunnen combineren met een aangenaam, binnenstedelijk verblijf.

‌ naar Amsterdam Vanuit Europees en mondiaal perspectief is het RAI Amsterdam Convention Centre zeer goed bereikbaar.

Meer dan 320 rechtstreekse vluchten knooppunt van vervoersnetwerken

Amsterdam Schiphol Airport staat bekend om zijn kwaliteit en goede bereikbaarheid. Met meer dan 320 bestemmingen die door 111 luchtvaartmaatschappijen worden aangevlogen, vormt Schiphol een knooppunt van vervoersnetwerken. Schiphol biedt 4.861 directe vluchten per week en is hiermee de grootste Europese luchthaven. Met 68,4 miljoen passagiers in 2017 is Schiphol de derde luchthaven van Europa.

Korte afstand van luchthaven tot RAI Amsterdam slechts 10 km

De afstand van de landingsbaan op Amsterdam Schiphol Airport tot het RAI Amsterdam Convention Centre is slechts 10 km. Vanaf het in de luchthaven gelegen treinstation, kunnen bezoekers gebruik maken van een rechtstreekse, frequente treinverbinding. Eenmaal vertrokken met het openbaar vervoer, staan zij binnen 10 minuten op het station Amsterdam RAI.

in 10 minuten van luchthaven naar de RAI

21

Zo faciliteren wij ontmoeting Internationaal • Ontwikkeling en exploitatie van circa 15 internationale vakbeurzen in Amsterdam en daarbuiten • Wereldmarktleider in Amsterdam met 5 titels/merken • Spin-off's van de 'moedermerken' in Mexico, China, Turkije en Verenigde Staten • Internationaal netwerk van kantoren en agenten

Nationaal • Ontwikkeling en exploitatie van circa 10 nationale vak- en publieksbeurzen in Amsterdam • Grootste (betaalde) publieksevenementen van Nederland in portfolio

Organiser Services • Aanbieden van kennis en netwerk in relatie tot Nederland, Amsterdam en de RAI • Solutions op IT-, hotelaccommodatie, catering, logistiek, audiovisueel en mediaterrein • Exhibition management; advies en begeleiding • Bezoekers/exposanten-registratiesystemen • Vergunninghouder van diverse evenementsgebonden vergunningen

Exhibitor Services • Webshop met producten en diensten gericht op exposanten. Integratie in website van evenementenorganisator • Balie voor last-minute bestellingen • Uitgebreid assortiment: standbouw, meeting rooms, lounges, ICT en meer • Exposantencatering, flexibel inzetbaar

Visitor Services • Hotel Service verzorgt bemiddeling in meer dan 140.000 hotelreserveringen per jaar • Kamers gegarandeerd beschikbaar voor grote evenementen • Speciale voorwaarden voor vluchten via partner KLM • Parking, garderobe en andere bezoekersdiensten • Verschillende vormen van visitor catering: variëteit aan bars, lounges, 9 restaurants en 28 concessionairs; van buffet tot à la carte en take away gelegenheden • Bemiddeling in transfers, excursies, auto- en fietsverhuur, boottochten en meer

22

Catering, Visitor Services

Certificeringen RAI Amsterdam beschikt over de volgende certificeringen: • 5-hamers • AIPC Gold • EarthCheck Gold • Green Key Gold • ITs (Integrale Toegankelijkheidsstandaard; voor gehele Convention Centre) • ISO-9001 (Kwaliteitsmanagement) • ISO-14001 (Milieumanagement) • ISO-20121 (Event sustainability) • OHSAS-18001 (Arbo en veiligheid) • BREEAM-Excellent certificering (voor bouw van Amtrium) • Top Employer (gedurende 2017; deelname aan dit initiatief inmiddels beëindigd)

23

#02

Bericht van de Raad van Commissarissen

24

Aanbieding jaarverslag

RVC IN TOEZICHTSROL RAI Amsterdam heeft in 2017 goed gepresteerd. Met name in commercieel opzicht zijn mooie resultaten geboekt. De RAI heeft relatief veel nieuwe klanten mogen verwelkomen. De verwachte omzetdaling als gevolg van het wegvallen van de AutoRAI en BedrijfsautoRAI is goed gecompenseerd.

WERKGEVERSROL In het organisatietraject, waarin zowel de cultuur als structuur onderwerp van verandering zijn, heeft RAI Amsterdam grote stappen gezet. De directie en de OR hebben in een constructieve werkrelatie aan de nieuwe organisatie gebouwd.

ADVIESROL De RvC heeft het proces van verkoop van het aandelenbelang van Gemeente Amsterdam nauwgezet gevolgd en met de directie besproken.

GOVERNANCE In het verslagjaar heeft de RvC haar reglementen aangepast, waarmee deze in lijn zijn gebracht met de Corporate Governance Code 2016.

Hierbij biedt de Raad van Commissarissen (RvC) het jaarverslag van RAI Holding B.V. aan.

goedkeurende controleverklaring accountant

De directie heeft het jaarverslag opgesteld. In dit jaarverslag is de jaarrekening over 2017 opgenomen. BDO Audit & Assurance B.V. (BDO) heeft de jaarrekening gecontroleerd en voorzien van een controleverklaring.

Onze toezichthoudende rol

resultaat YTD rapportage, aandeelhoudersrapportage, business updates

Als RvC zijn wij onder andere verantwoordelijk voor het interne toezicht op de directie en op de algemene gang van zaken in de onderneming. Hieraan geven wij onder andere invulling door het monitoren van de realisatie van de beoogde resultaten. De RvC maakt daarbij gebruik van een tweetal door de directie aangeleverde voortgangsrapportages: het resultaat Year to Date (YTD) en de aandeelhoudersrapportage. De bespreking van deze rapportages vormt een vast agendapunt van zowel de auditcommissie als van de voltallige RvC. Met de aandeelhoudersrapportage worden -naast financiĂŤle rapportages- ook de niet-financiĂŤle doelstellingen gevolgd. Naast het volgen van rapportages, geeft de directie iedere RvC-vergadering een business update. Hierin worden de belangrijkste gebeurtenissen met betrekking tot klant, markt en evenementen besproken.

25

Verlenging visie en strategie 2018-2020 verlenging horizon strategie besproken

Aan de hand van diverse presentaties en updates heeft de directie de RvC meegenomen in het proces waarin de huidige visie en strategie, die een looptijd tot en met 2017 kende, wordt verlengd tot en met 2020. De directie verwacht dit proces rond de zomer van 2018 af te ronden.

Acquisitie nieuwe titels & groei RAI-capaciteit voor grote klanten groeipaden besproken

De RvC heeft de mogelijkheid tot acquisitie van beurzen besproken met de directie.

In het kader van de groei van grote beurzen die in de RAI georganiseerd worden, heeft de directie de RvC geïnformeerd over de voortgang van de ruimtelijke visie 2030. Deze visie ziet toe op verdere uitbreiding van het beursoppervlak, de komende jaren.

Security Geïntegreerd security-beleid integratie fysieke en virtuele beveiliging

De RvC heeft met de directie gesproken over de wijze waarop de security van de RAI op een integrale manier aangepakt gaat worden, waarbij er zowel wordt gekeken naar fysieke als virtuele beveiliging. Onder leiding van de CEO vindt een periodiek overleg plaats waarbij IT en fysieke beveiliging worden besproken en ontwikkeld.

Evaluatie veiligheidsincident incident besproken en geëvalueerd

Een specifiek veiligheidsincident tijdens een evenement en de opvolging hiervan door de RAI en de lokale autoriteiten is besproken en geëvalueerd.

Vloerconstructie nieuwbouw, gedeelte van Amtrium wijze van handelen naar

De RvC heeft met de directie besproken hoe is gehandeld naar aanleiding van landelijke

aanleiding van landelijke

publicaties over Bubbledeckvloeren, waarbij prefab-vloerplaten mogelijk onvoldoende kunnen

publicaties over

hechten aan het er bovenop gestorte beton. In een gedeelte van het Amtrium is deze

Bubbledeckvloeren

constructietechniek toegepast. Naast het onderzoek naar mogelijke, landelijke oplossingen, heeft

geëvalueerd

de RAI ervoor gekozen om separaat onafhankelijk onderzoek naar oplossingen te laten uitvoeren en tijdelijke maatregelen te treffen zodat het pand normaal gebruikt kan blijven.

Geïntegreerde verslaglegging stap naar integratie in

De RvC heeft met de directie besproken hoe het jaarverslag en het MVO-verslag samen kunnen

verslaggeving 2017

worden gevoegd tot een geïntegreerde rapportage. Een eerste fase van samenvoeging zal over verslagjaar 2017 plaatsvinden.

Risicomanagement RvC deelt de door directie ingeschatte risico’s, risicokansen en gevolgen

RAI Amsterdam beschikt over systemen voor risicoanalyse en -controle en informeert de RvC via de auditcommissie periodiek over ontwikkelingen inzake risico’s. Ook worden door de directie bij alle onderwerpen waarbij een besluit van de RvC wordt gevraagd, de risicoaspecten van het betreffende onderwerp expliciet vermeld. De auditcommissie heeft de RvC aangegeven dat de

26

directie de risico’s goed heeft ingeschaald. De RvC kan zich vinden in de vermelde risicokansen alsook in de ingeschatte gevolgen. In het hoofdstuk 'Governance en Risicomanagement' geeft de directie een toelichting op de risicoanalyse.

Onze adviserende/klankbordrol proces van verkoop van

In de adviesrol treedt de RvC op als sparringpartner voor de directie. Diverse onderwerpen zijn

aandelen door de Gemeente

zowel binnen de RvC als met de directie besproken en van adviezen en commentaar voorzien.

Amsterdam is het gehele jaar

Een belangrijk onderwerp was de beoogde vervreemding van aandelen door de Gemeente

gevolgd en besproken

Amsterdam en de positie, belangen en betrokkenheid van de onderneming hierbij.

Onze werkgeversrol Remuneratierapport 2017 behandeld en vastgesteld

De RvC heeft een remuneratierapport 2017 opgesteld, waarin zowel het remuneratiebeleid als de implementatie hiervan in het verslagjaar is toegelicht. Het remuneratierapport is in 2018 behandeld en vastgesteld in de RvC en staat gepubliceerd op de website van de RAI (www.RAI.nl).

Cultuur, structuur directie heeft het cultuurtraject en de organisatieaanpassing op een goede wijze aangepakt

In diverse vergaderingen is de voortgang van het cultuur- en structuurtraject besproken. De RvC heeft zich uitvoerig laten informeren over de omvorming van de divisiestructuur tot een procesgerichte organisatie. Naast het bestuur hebben ook diverse leden uit het beleidsteam de RvC geïnformeerd. De RvC vindt dat de directie het cultuurtraject en de organisatieaanpassing op een goede wijze heeft aangepakt. De samenwerking met de OR is in 2017 goed verlopen. Op 10 november jl. heeft de OR ingestemd met de voorgenomen structuuraanpassing van de RAI. De RvC deelt de mening van de directie dat het van belang is te werken aan verhoging van de innovatiekracht zodat de RAI zijn goede marktpositie kan behouden. In de HR-paragraaf in het directieverslag geeft de directie een uitvoerige toelichting op het doorlopen traject. De RvC heeft de directie in het bijzonder aandacht gevraagd voor borging van de gewenste cultuur in het DNA van de organisatie. In de vergaderingen van de auditcommissie zijn de risico's met de directie besproken van het doorlopen van een dergelijk cultuurtraject, waaronder het behouden van aandacht voor de reguliere operationele bedrijfsactiviteiten.

Evaluatiegesprekken evaluatiegesprekken gevoerd

In maart 2018 vonden de evaluatiegesprekken van de twee directieleden over verslagjaar 2017 plaats.

Algemene vergadering één algemene vergadering in verslagjaar

De algemene vergadering kwam op 20 april 2017 bijeen en behandelde onder meer het jaarverslag 2016, de vaststelling van het dividend 2016, het jaarplan 2017 (inclusief begroting) en de aandeelhoudersrapportage. Besproken werden onder andere het belang van de RAI voor de regio Amsterdam, de visie en strategie van de RAI, het proces van vervreemding van de aandelen van Gemeente Amsterdam, de functie-invulling van de internal auditor en de status van de

27

pensioenregeling. De algemene vergadering verleende decharge aan de RvC voor het toezicht en aan de directie voor het gevoerde beleid. Bij de algemene vergadering was de RvC voltallig aanwezig.

Over de RvC Samenstelling RvC De RvC bestaat formatief uit vijf leden en telde op 1 januari 2017 drie leden. De benoeming van een commissaris op voordracht van aandeelhouder Gemeente Amsterdam is aangehouden in verband met de beoogde verkoop van aandelen door de gemeente. Op 31 december 2016 ontstond verder een vacature als gevolg van het vertrek van de heer Ferry Houterman.

benoeming van Mariëlle de

Beide aandeelhouders hebben buiten vergadering ingestemd met de benoeming van mevrouw

Macker per 17 maart 2017

Mariëlle de Macker als commissaris per 17 maart 2017. Mevrouw de Macker is geselecteerd vanwege haar internationale HR-ervaring en maakt vanaf haar benoeming deel uit van de Remuneratiecommissie (als voorzitter) en de Selectie- en Benoemingscommissie (als lid).

Er vonden verder geen mutaties plaats in de samenstelling van de RvC. De persoonlijke gegevens van de leden zijn vermeld in het hoofdstuk 'In vogelvlucht', in de paragraaf ‘Samenstelling RvC en directie’.

RvC-reglement reglement herzien

In december 2017 is het herziene reglement van de RvC van RAI Holding B.V. vastgesteld.

Hiermee is het reglement in lijn gebracht met de Corporate Governance Code 2016. Het reglement van de RvC, de commissies en de profielen van de RvC zijn integraal te vinden op de website van de RAI (www.rai.nl).

Vrijwaring vrijwaringsovereenkomst

Alle commissarissen en directieleden zijn gevrijwaard door de onderneming.

Vergaderingen vier reguliere vergaderingen

In 2017 heeft de RvC vier maal een reguliere vergadering gehouden waarbij de (statutaire) directie, de financieel directeur en de secretaris van de vennootschap aanwezig waren. Alle RvC-leden waren bij iedere RvC-vergadering aanwezig. Ook alle leden van de commissies waren bij iedere commissievergadering aanwezig. Het aanwezigheidspercentage bedroeg voor iedere commissaris derhalve 100 procent. Voorafgaand aan de reguliere vergaderingen vindt in de regel ook een vooroverleg van de commissarissen plaats. Daarnaast hebben leden van de RvC waar nodig ook buiten de vergaderingen onderling contact.

vergaderingen zonder bijzijn directie

Buiten de eerder genoemde vergaderingen met de directie heeft de RvC ook in beslotenheid vergaderd. Tijdens deze vergaderingen zijn onder meer de herijking en de governance aan de orde geweest.

28

regelmatig overleg met CEO

De voorzitter van de RvC en de CEO zijn in het verslagjaar regelmatig bij elkaar geweest voor voortgangsgesprekken.

enkele RAI-evenementen bezocht

De leden van de RvC hebben enkele RAI-evenementen bezocht om zich te laten informeren over recente ontwikkelingen en om een impressie op te doen van de betreffende beurzen.

Verslag van commissies drie RvC-commissies

De RvC heeft uit haar midden een auditcommissie, een remuneratiecommissie en een selectie- en benoemingscommissie ingesteld.

Auditcommissie samenstelling

taak

De auditcommissie bestaat uit de heer Van der Steen (voorzitter) en mevrouw Van Gaal.

De auditcommissie bereidt besluitvorming van de RvC voor en adviseert de RvC en de statutaire directie onder meer over haar bevindingen op het gebied van financiĂŤn, interne risicobeheersingsen controlesystemen, risicoanalyse, toepassingen van informatietechnologie (IT) en de werkzaamheden en aanbevelingen van de accountant.

vier vergaderingen

verslag en advies uitgebracht in RvC-vergaderingen

De auditcommissie vergaderde in het verslagjaar in totaal vier maal. De CEO, COO en financieel directeur waren bij alle vergaderingen aanwezig.

Het conceptverslag van de auditcommissie vormde een vast agendapunt in iedere eerstvolgende vergadering van de RvC. Daarin werd de RvC telkens geadviseerd over de door haar te nemen en door de auditcommissie voorbereide besluiten.

De auditcommissie heeft de volgende onderwerpen besproken:

Het accountantsverslag, de jaarrekeningen 2016 en het jaarverslag; Het dividendbeleid, de liquiditeit, het jaarplan 2018 (inclusief budget en investeringen); De risicoanalyse; Het internal auditplan; Het securitybeleid (vast punt op de agenda); het dashboard, de inrichting van rapportages; De verbetering van de administratieve organisatie; De pensioenovereenkomst: proces en uitkomsten; Het proces tot goedkeuring van declaraties van het bestuur; De business case van de RAI, de rendementscriteria en de noodzaak tot uitbreiding om meer m2 beursvloer te realiseren van de grote evenementen; De aansprakelijkheidsverzekering voor buitenlandse beurzen.

regelmatig overleg met de financieel directeur

De voorzitter van de auditcommissie en de financieel directeur zijn in het verslagjaar regelmatig bij elkaar geweest voor voortgangsgesprekken.

29

Remuneratiecommissie samenstelling

De remuneratiecommissie bestond tot 17 maart 2017 uit mevrouw Van Gaal (voorzitter) en de heer De Boer. Op 17 maart 2017 heeft mevrouw De Macker het voorzitterschap van mevrouw Van Gaal overgenomen. Vanaf deze datum bestaat de remuneratiecommissie uit mevrouw De Macker (voorzitter) en de heer De Boer.

taak

Tot de taak van de remuneratiecommissie behoort het doen van een voorstel aan de RvC en voorbereiden van verantwoording betreffende het te voeren bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de daadwerkelijke bezoldiging van de leden van de statutaire directie.

De belangrijkste onderwerpen die door de remuneratiecommissie in het verslagjaar zijn behandeld, zijn het opstellen van een remuneratiebeleid, de continuering van het gekozen beleid om tot een meer marktconforme beloning binnen de organisatie te komen en het volgen van ontwikkelingen in de markt.

Selectie- en Benoemingscommissie samenstelling

De selectie- en benoemingscommissie bestond tot 17 maart 2017 uit de heer De Boer (voorzitter) en mevrouw Van Gaal. Op 17 maart 2017 heeft mevrouw De Macker ook hier de rol van mevrouw Van Gaal overgenomen. Vanaf deze datum bestaat de selectie- en benoemingscommissie uit de heer De Boer (voorzitter) en mevrouw De Macker.

taak

Tot de taak van de selectie- en benoemingscommissie behoort het opstellen van selectiecriteria en benoemingsprocedures inzake commissarissen en directieleden, het ten minste eenmaal per jaar beoordelen van de omvang en samenstelling van de RvC en de statutaire directie van de vennootschap en het doen van voorstellen betreffende profielschets van de RvC, het ten minste eenmaal per jaar beoordelen van het functioneren van individuele commissarissen en directieleden en hierover rapporteren aan de RvC, het doen van voorstellen voor (her)benoemingen en het toezicht houden op het beleid van de directie inzake selectiecriteria en benoemingsprocedures voor het hoger management.

agendapunten

De selectie- en benoemingscommissie heeft zich in het verslagjaar gebogen over de managementstructuur van de RAI en de profielschets van de RvC.

(Zelf)evaluatie RvC evaluatie RvC uitgevoerd

Ultimo 2017 heeft de RvC een zelfevaluatie uitgevoerd onder begeleiding van een externe partij.

Uit de evaluatie blijkt dat er sprake is van een goede samenstelling en samenwerking binnen de RvC.

Jaarverslag en jaarrekening 2017 uitvoerig behandeld in auditcommissie,

De auditcommissie heeft de jaarrekening en het jaarverslag uitvoerig besproken met de directie en de externe accountant BDO. Vervolgens heeft de RvC het jaarverslag met de directie besproken.

besproken met directie

30

RvC stemt in met jaarrekening, voorstel

De RvC stemt in met de jaarrekening en met het voorstel van de directie om een dividend van € 2,293 miljoen inclusief dividendbelasting over het verslagjaar toe te kennen en de resterende winst

dividendtoekenning van €

toe te voegen aan de ‘onverdeelde winst’ in het eigen vermogen. Het dividend is vastgesteld

2,293 miljoen

conform het dividendbeleid 2013-2018 dat op de algemene vergadering van 17 april 2014 is vastgesteld.

verzoek vaststelling

Op 10 april 2018 zal de jaarrekening 2017 tijdens de algemene vergadering ter vaststelling worden

jaarrekening,

voorgelegd. De RvC stelt voor dat de jaarrekening wordt vastgesteld, dat aan de directie decharge

verzoek decharge

wordt verleend voor het gevoerde beleid en dat aan de RvC decharge wordt verleend voor het gehouden toezicht.

Tot slot De RvC complimenteert de medewerkers en directie van RAI Amsterdam met de gerealiseerde prestaties. Commercieel gezien is er met succes gewerkt aan omzetgroei bij vele bestaande en nieuwe klanten. De organisatie heeft zich in een omvangrijk traject qua cultuur en structuur voorbereid op een nieuwe fase, waarin innovatie nog belangrijker wordt. Wij danken eenieder voor zijn/haar bijdrage in 2017 en wensen de directie en alle RAI-medewerkers in 2018 veel succes bij implementatie van de organisatie en de plannen. Wij zien de toekomst met veel vertrouwen tegemoet.

Amsterdam, 22 maart 2018

Raad van Commissarissen RAI Holding B.V.

R.H. (Roelf) de Boer, voorzitter J.W.Th. (John) van der Steen, vice-voorzitter A.M.H. (Annemarie) van Gaal M. (Mariëlle) de Macker

31

#03

Verslag van de directie

32

Evenementen

1,6 MILJOEN BEZOEKERS RAI Amsterdam realiseerde in 2017 443 evenementen, die samen ruim 1,6 miljoen bezoekers trokken.

VAN INTERNATIONALE VAKBEURS TOT GEZELLIGE THEATERAVOND Een breed scala aan inspirerende evenementen vond plaats, voor professionals en consumenten.

9 EVENEMENTEN IN BUITENLAND Succesvolle eigen beurstitels exporteert RAI ook naar andere continenten.

STIMULEREN DUURZAME ONTWIKKELING Op vak- en publieksbeurzen legt RAI bijzondere nadruk op duurzame content. Hiermee stimuleren we 'groene' innovatie en dragen we bij aan 13 van de 17 Sustainable Development Goals.

faciliteren en/of organiseren

Vanuit optiek van de rol die RAI Amsterdam vervulde bij deze evenementen, zijn drie categorieĂŤn te onderscheiden:

421 evenementen werden door organisers (onze klanten) georganiseerd in het Convention Centre in Amsterdam; hier vervulde RAI Amsterdam alleen een faciliterende rol. Deze evenementen waren samen goed voor nagenoeg 1.124.000 bezoekers; 13 evenementen werden door RAI zelf georganiseerd in het Convention Centre in Amsterdam; hier vervulde RAI een organiserende en faciliterende rol. Op deze evenementen verwelkomde RAI Amsterdam circa 375.000 bezoekers; De overige 9 evenementen werden door RAI in het buitenland georganiseerd; hier vervulde RAI Amsterdam alleen een organiserende rol. Op deze evenementen werden circa 126.000 bezoekers verwelkomd.

Evenementen in Amsterdam

In onderstaande tabellen hebben we per type evenement weergegeven wat de grootste evenementen in het verslagjaar waren die in het Convention Centre in Amsterdam hebben plaatsgevonden. Op de websites vindt u meer informatie over de betreffende evenementen.

33

Vakbeurzen in RAI Amsterdam Beurzen met 10.000 bezoekers of meer, alfabetische volgorde

Titel

sector / gebied

website

Aquatech Amsterdam

Watertechnologie

https://www.aquatechtrade.com/

Building Holland

Bouw

https://www.buildingholland.nl/

European Utility Week

Energie

https://www.european-utility-week.com/

Horecava

Horeca

https://www.horecava.nl/

IBC

Media, entertainment &

https://www.ibc.org/

technlogie ISEurope

Audiovisuele systemen

https://www.iseurope.org/

MARKET by kleine fabriek (2*)

Mode & lifestyle

http://www.marketbykleinefabriek.nl/

Metstrade

Scheepsuitrusting

https://www.metstrade.com/

Modefabriek (2*)

Mode, kleding

https://www.modefabriek.nl/en/

Offshore Energy

Energie

https://www.offshore-energy.biz/

Passenger Terminal Expo

luchthaven & luchtvaart

http://www.passengerterminal-expo.com/

PLMA

Productie, private label

https://www.plmainternational.com/

Provada

Vastgoed

https://www.provada.nl/

Wine Professional

Wijn

http://www.wine-professional.nl/

Publieksbeurzen in RAI Amsterdam Beurzen met 10.000 bezoekers of meer, alfabetische volgorde

Titel

sector / gebied

website

Comic Con

Entertainment rond comics

http://www.comiccon-europe.com/nl/amsterdam/

HISWA

Watersport

https://www.hiswarai.nl/

Huishoudbeurs

Huis & thuis

https://www.huishoudbeurs.nl/

KunstRAI

Kunst

http://www.kunstrai.nl/

Masters of LXRY

Luxeproducten

https://lxry.nl/

Nationale Carrièrebeurs

Werk & carriere

https://www.carrierebeurs.nl/

Negen Maandenbeurs

Zwangerschap & kind

https://www.negenmaandenbeurs.nl/

PAN Amsterdam

Kunst

http://www.pan.nl/

VT Wonen & Design beurs

Wonen, interieur & design

https://www.vtwonen.nl/wonen-design-beurs/

34

Congres Congressen met 2.500 bezoekers of meer, alfabetische volgorde Titel

sector / gebied

website

doTERRA Convention

Sourcing van olie

https://www.doterra.com/

ECCO

Cancer

www.eccocongress.org/

European Academy of Neurology Congres

Neurologie

https://www.ean.org

European Congress of Pathology

Pathologie

http://www.esp-congress.org/

European Congress of Psychology

Psychologie

https://psychologycongress.eu/2017/

EWMA

Wondbehandeling

http://ewma.org/nl/ewma-conference-dutch/2017-nl/

HR Tech World

HR

https://hrtechcongress.com/amsterdam/

International Conference on Magnet

Magneettechnologie

http://www.mt-25.org/

International Liver Congress

Leveraandoeningen

https://ilc-congress.eu/

Jeunesse Regional Convention

Jeugd

https://www.jeunesseglobal.com

Microsoft Tech Summit

IT

https://www.microsoft.com/nl-nl/techsummit/

Radiodays Europe

Rradio & media

https://www.radiodayseurope.com/

Salesforce Worldtour FY 18

IT

https://www.radiodayseurope.com/

SAP Insider

IT

https://sapinsiderevents.com/

Summit EMEA

IT

https://www.summitemea.com/

Tattoo Expo NL

Tattoos

https://www.tattooexpo.eu/

WindEurope Conference & Exhibition 2017

Windenergie

https://windeurope.org/confex2017/

Technology

Voorstellingen Evenementen in RAI-theater

Titel

sector / gebied

Atif Aslam Bollywood Show

Concert

Charlie Chaplin

Musical

Checkpoint

Entertainmentshow

Chippendales ! Best Night Ever Tour

Entertainmentshow

Game Grumps and Jacksepticeye - Live

Voorstelling

Hamed Homayoun Concert

Concert

JC Superstar

Musical

Marthas Institute for Performing Arts

Voorstelling

Miranda Sings

Stand-up show

Mohsen Yeganeh Concert

Concert

Mr. Moein Concert

Concert

Nieuwjaarsconcerten

Concert

Revivo Project Benefit Concert

Concert

Romeo & Juliet (Suzhou Ballet)

Ballet

Shadmehr & Aref Concert

Concert

Sleeping Beauty (Nat. Ballet OekraĂŻne)

Voorstelling

Tina de musical

Musical

Zwanenmeer

Musical

35

Overige evenementen Met meer dan 2.500 bezoekers

Titel

sector / gebied

website

Amsterdamse Winterparade

Buitenevenement

https://winterparade.amsterdam/

Disney on Ice

Musical op ijsbaan

https://www.rai.nl/nl/disney-on-ice/

Jumping Amsterdam

Paardensport

https://www.jumpingamsterdam.nl/

Kingsland Festival

Festival

http://kingslandfestival.nl/

Martin Garrix All Ages / Special

DJ/muziek

http://www.martingarrix.com/

Turkse Verkiezingen

Verkiezingen

-

Valhalla

Stand-up show

http://www.valhallafestival.nl/

de Negenmaandenbeurs is het grootste evenement op het gebied van zwangerschap en baby's. Aanstaande en jonge ouders genieten van de aanbiedingen van zo’n 200 exposanten, masterclasses, workshops en modeshows

Hoe stimuleert de RAI duurzame groei en ontwikkeling van mensen, markten en onze omgeving?

RAI Amsterdam streeft er naar dat alle eigen evenementen gekoppeld zijn aan Sustainable Development Goals. Door op elke beurs de maatschappelijke uitdagingen uit de desbetreffende sector/community te agenderen, stimuleren we de duurzame groei van mensen, markten en onze omgeving.

Innovatielab generiek concept dat op elke

Innovatie staat in de top 3 als belangrijkste bezoekreden van een beurs. Om aan deze behoefte te

beurs toegepast kan worden,

voldoen heeft RAI Amsterdam in 2015 het InnovationLAB in het leven geroepen; een plek waar

stimuleert duurzaamheid en innovatie

ideeĂŤn, innovaties en nieuws tastbaar worden op de beursvloer en online. Het InnovationLAB van RAI Amsterdam is een samenwerking met externe partners TNO, 3TU Federatie en Accenture Innovation Awards. Innovaties hebben vanaf nu een duidelijke en prominente plek binnen de beurstitels van RAI Amsterdam. Met een rijk en interessant platform als het InnovationLAB stimuleert RAI Amsterdam haar exposanten om hun innovaties toonbaarder te maken op de beurs.

Daarnaast biedt het InnovationLAB kenniscentra, onderzoeksinstituten, innovatiepartijen een platform om hun innovaties naar de markt te brengen en daarmee de beurzen van RAI Amsterdam te verrijken. Het InnovationLAB is een platform waar bezoekers (online en fysiek) zien en ervaren wat de innovaties in hun markt zijn. Bovendien kan het medium beurs zich met dit platform

36

onderscheiden en profileren op dit belangrijke onderwerp. In het Innovatielab geeft de RAI duurzaamheid een prominente plek zodat sectoren en markten worden gestimuleerd om duurzaam te werken en innoveren.

Minister Van Nieuwenhuizen op Intertraffic 2018

Aanmoedigen van gebruik openbaar vervoer Met het aanbieden van OV-deals, stimuleert de RAI het gebruik van het openbaar vervoer.

Hiermee willen we de drukte rond de RAI tijdens grote evenementen zoveel mogelijk beperken en reduceren we CO2-emissies.

OV-deals Percentage bezoekers met combiticket openbaar vervoer en beurstoegang

Aantal bezoekers

Huidige

Editie -1

Editie -2

editie

(vorige)

(voor-

vorige)

Huishoudbeurs

5%

5%

5%

HISWA

5%

9%

11%

Horecava

19%

23%

25%

METS

41%

39%

38%

Aquatech

34%

31%

21%

Rematec

37%

26%

16%

Totaal

23%

22%

19%

37

Uitgelicht: Horecava stimuleren duurzaamheid bij professionals in de foodservice industrie

De Horecava is al ruim 60 jaar hét inspirerende en innovatieve platform voor professionals in de foodservice industrie. Vakbezoekers vinden er een breed en compleet overzicht van producten, services en trends uit de branche. De Horecava ondersteunt SDG 12 (verantwoordelijke consumptie en productie). In 2017 zijn de volgende initiatieven voorbereid die inmiddels tijdens Horecava 2018 hebben plaatsgevonden:

Partnership met de Vegetarische restaurantweek die jaarlijks in maart wordt gehouden. We roepen bezoekers, chefs en horecaondernemers op hier aan mee te doen en hebben in onze communicatie extra aandacht gevraagd voor vegetarische recepten; Partnership met Stichting Verantwoorde Voeding Basisonderwijs: op de beurs zijn handtekeningen verzameld voor een petitie waarin hiervoor aandacht wordt gevraagd bij de overheid. Op de beurs was ook een persconferentie waarbij een parlementariër en hoogleraar aanwezig waren; Innovation & Trendlab: 1 van de thema’s daar was ‘circulariteit’. Door diverse sprekers op het seminar (oa Jan Terlouw) werd aandacht gevraagd voor duurzame oplossingen. Op het lab zelf waren diverse circulaire bedrijven en toepassingen zichtbaar, bv. cradle to cradle bedrijfskleding, apparatuur om bereid voedsel langer te bewaren, waste reduction (oa La PLace), Wormenhotel (biologische decomposteeroplossingen) en vergroenting van de stad (eigen stadtuinen voor horeca ondernemers); Advieslab: diverse adviseurs gaven ondernemers advies over duurzame oplossingen (energie, water, foodwaste, etc); Innovation Award: in de duurzame categorie werd een nieuw schoonmaakmiddel dat zonder chemicaliën en dmv natuurlijke mineralen schoonmaakt de winnaar; Diverse duurzame paviljoens waren op de beurs te vinden: - veggie & fruit markt: stimuleren gebruik groenten; - Van Bron tot Bord in NL: top chefs demonstreren bereiding van culinaire gerechten met lokale seizoensproducten uit de regio.

Luuk Scholte, Food Exhibitions Director van de RAI, vertelt over de bijdrage van Horecava 2017 aan duurzame ontwikkeling

38

https://youtu.be/DmXHVxo7i30

39

Uitgelicht: Aquatech stimuleren duurzame ontwikkelingen op het gebied van water

Op sommige plekken in de wereld wordt water een probleem; in de meeste is het dat al. De ene keer gaat het om te weinig, dan weer te veel of vervuild water. Aquatech Global Events bestaat uit een serie vakbeurzen in binnen- en buitenland (Amsterdam, China en Mexico) waar de wereldwijde waterindustrie bij elkaar komt om deze problematiek gezamenlijk het hoofd te bieden. Het beursprogramma biedt een compleet overzicht van de meest recente ontwikkelingen op het gebied van drinkwater, afvalwater en proceswater. Aquatech richt zich op professionals werkzaam op alle terreinen van de waterindustrie en brengt beleidsmakers, specialisten, wetenschappers, het bedrijfsleven en andere belanghebbenden bij elkaar.

Floodex Europe is een event dat gelijktijdig plaatsvindt en zich richt op professionals in overstromingspreventie. Overstromingen zijn al lang een grote zorg voor Europa, maar door het toenemende bewustzijn en bewijs van de impact van klimaatverandering staat overstromingsbeheersing nu hoog op de agenda van plaatselijke en landelijke overheden.

Aquatech draagt bij aan diverse SDG's. De kern zijn oplossingen voor water en sanitatie (SDG 6) en het winnen van energie uit waterzuivering (SDG 7). Daarnaast draagt Aquatech bij aan overige doelen. De beurs bevordert aanhoudende, inclusieve en duurzame economische groei. Zo hebben de Young Water Profesionals met een eigen paviljoen de kans gekregen om hun kennis en vakvaardigheden te verbeteren (SDG 8). Tijdens Aquatech staat beter waterbeheer en waterkwaliteit voorop en dit draagt in belangrijke mate bij aan het terugdringen van ongelijkheid tussen landen. Er waren verschillende delegaties uit ontwikkelingslanden uitgenodigd voor Aquatech en het AIWW (Amsterdam International Water Week) congres (SDG 10). De lancering van Floodex Europe stond in het kader van veerkrachtige en veilige steden ( SDG 11). Het behouden en duurzaam gebruiken van oceanen, zeeĂŤn en maritieme hulpbronnen is een van de onderwerpen van het AIWW-congres (SDG 14).

Daarnaast heeft Aquatech een Aquarun georganiseerd waarvan de opbrengst naar Aqua4all is gegaan en is een donatie aan AMREF Flying Docters gedaan.

40

Aquatech Amsterdam

Opening Aquatech 2017 door premier Mark Rutte, over bijdrage Aquatech aan SDG's

https://youtu.be/S-3rjvXpIBI

41

Bijdrage aan Sustainable Development Goals (SDG's) De Sustainable Development Goals (SDGs) of Duurzame Ontwikkelingsdoelen moeten een eind maken aan armoede, ongelijkheid en klimaatverandering in 2030.

De RAI-beurzen dragen bij aan 13 van de 17 Sustainable Development Goals, zoals in onderstaande tabel weergegeven.

Bijdrage van RAI-titels aan SDG's SDG

RAI-titel die hieraan bijdraagt

1 Geen armoede

Huishoudbeurs

2 Geen honger

Greentech, Horecava

3 Goede gezondheid en welzijn

Interclean, Negenmaandenbeurs

5 Gendergelijkheid

Huishoudbeurs

6 Schoon water en drinkwater

Aquatech, Interclean

7 Betaalbare en duurzame energie

Greentech, Aquatec

9 Industrie, innovatie en infrastructuur

Intertraffic, MobiliteitsRAI

11 Duurzame steden en gemeenschappen

Greentech, Intertraffic, Aquatech, Amsterdam Security

12 Verantwoorde consumptie

Greentech, Horecava, Aquatech, Rematec

13 Klimaatactie

Greentech, Aquatech, Intertraffic, Rematec, Huishoudbeurs

14 Leven in water

Mets, Hiswa

16 Leven op het land

Greentech, Aquatech

17 Partnerschap om doelstellingen te betrekken

Alle titels

Betekenis voor stad en maatschappij In stad en regio stimuleert RAI Amsterdam de economie. Hotels, restaurants, musea, vervoerders, toeleveranciers en de luchthaven profiteren van de grote aantallen exposanten en bezoekers die de stad aandoen vanwege (veelal internationale) beurzen, congressen en evenementen. Zakelijke bezoekers met een kort, meerdaags verblijf zijn ook goed voor stad en regio. Door hun verblijf overdag op beurs of congres borgen zij dat onze stad in balans blijft, terwijl zij als gevolg van hun verblijf bijdragen aan onze lokale economie. Eind 2014 is de economische betekenis van RAI Amsterdam voor de metropool Amsterdam opnieuw in kaart gebracht. Hieruit bleek dat de waarde van RAI Amsterdam voor de stad en regio de afgelopen jaren verder is toegenomen. Zo zorgt RAI Amsterdam voor een jaaromzet in de regio Amsterdam van ruim 600 miljoen euro per jaar en voor werkgelegenheid voor ruim 7.000 banen op full time basis.

42

Evenementen in het buitenland

Van vakbeurzen die in Amsterdam plaatsvinden, organiseert RAI ook soortgelijke varianten in het buitenland.

Uitgelicht: Aquatech China voor de afval- en drinkwater industrie

Aquatech China is onderdeel van Aquatech Global Events. Ook het Aziatische beursprogramma biedt een compleet overzicht van de meest recente ontwikkelingen op het gebied van (afval)waterbehandeling, transport & opslag, procescontrole & automatisering en Point of Use. De beurs in China groeide met circa 20 procent en trok ruim 83.500 bezoekers. Ruim 1.200 exposanten namen deel.

Uitgelicht: IBEX verwerving complementaire beurs in de VS

RAI Amsterdam heeft in 2016 een 50% aandeel in de Amerikaanse beurs IBEX (International Boatbuilders Exhibition and Conference) verworven. Deze vakbeurs voor professionals in de jachtbouw is de Amerikaanse versie van RAI’s eigen event METSTRADE (Marine Equipment Trade Show) dat jaarlijks in Amsterdam wordt georganiseerd.

Uitgelicht: Intertraffic Mexico voor professionals in de verkeersindustrie

Intertraffic Mexico is het platform voor professionals in de verkeersindustrie die business opportunities in Mexico zoeken of willen onderhouden. Zo'n 183 exposanten toonden hun producten en diensten. De tweede editie, wederom in samenwerking met partner EJ Krause, trok circa 4.100 bezoekers . Nationale en internationale bedrijven boden oplossingen aan voor de enorme verkeersproblemen waar Mexico mee kampt.

RAI-evenementen in het buitenland Beurstitel

Bezoekers

Aquatech China

83.584

Aquatech Mexico

6.460

IBEX

3.475

Intertraffic China

5.529

Intertraffic Istanbul

4.747

Intertraffic Mexico

4.057

ISSA Interclean Istanbul

1.995

ISSA Interclean Latin America WaterEx Beijing totaal

43

1.815

14.138

125.800

Kwadijk

Hartverwarmend Amsterdam Kwadijk

Beemster

Amsterdamse Ossenworst van Hesseling

appelazijn en basilicumolijfolie van Abma’s

Amsterdam

IJ-haven

de meest bijzondere paddenstoelen van Mycophilia

worst van Brandt & Levie Amsterdam

Purmerend Amsterdam

noord

kalfsvlees van Waterlants Weelde

Jordaan

likeur en jenever van Van Wees

Amsterdam

centrum

Osdorp

duurzame en seizoensgebonden vis van Jan van As

homemade ketchup van Stadskwekerij Osdorp Amsterdam

centrum

verse pasta van Al Dente, dé pastafabriek van Amsterdam

NieuwVennep

kaas van Kees & Elly van Wees

kruiden, eetbare bloemen en vruchten uit de verticale kas

Haarlemmermeer

RAI Amsterdam

Amtrium

biologisch fruit van De Olmenhorst

Passie voor duurzaam cateren met mooie en pure ingrediënten Amsterdamse

Muiden

bos

geitenkaas van Ridammerhoeve

44

rondeel eieren

Dienstverlening

ORGANISER, EXHIBITOR & VISITOR SERVICES RAI Amsterdam biedt gerichte services voor, tijdens en na evenementen, voor klanten en bezoekers. Door de jarenlange ervaring kan de RAI zeer goed inspelen op de meest uiteenlopende wensen.

CATERING Diverse restaurants en cateringpunten en tal van mogelijkheden tot catering op de beursvloer staan garant voor een aangenaam verblijf. Het culinaire team van RAI is ondernemend en heeft een drive om lokaal en duurzaam te werken.

BEMIDDELING IN ACCOMMODATIE Met bemiddeling in hotelreserveringen, autohuur, transfers, excursies en het boeken van vluchten borgt de RAI capaciteit en beschikbaarheid tijdens grote evenementen.

Organiser Services know how, services en diensten om het evenement goed te laten verlopen

RAI Amsterdam biedt know how en diverse services en diensten om het evenement van een organisator zo goed en duurzaam mogelijk te laten verlopen. De specialisten van RAI Amsterdam adviseren en begeleiden organisatoren bij de voorbereiding van het evenement of de inrichting van de beursvloer. Door het inzetten van kennis en netwerken, kunnen de mogelijkheden van Nederland, de stad Amsterdam en RAI Amsterdam optimaal benut worden voor het succes van het evenement. Daarnaast worden diverse solutions op IT-, registratie-, logistiek, audiovisueel en media-terrein aangeboden. Samen met de klant bekijken onze medewerkers de mogelijkheden om voor de klant het maximale rendement te bereiken.

RAI Amsterdam verstrekt eigenhandig evenementgebonden

Als eerste private onderneming in Nederland mag RAI Amsterdam zelf op een aantal terreinen evenementgebonden vergunningen reguleren en handhaven. Deze samenwerking, die al acht jaar bestaat, heeft een vereenvoudiging en versnelling van de vergunningprocedures tot gevolg.

vergunningen

Exhibitor Services breed pakket aan diensten voor exposanten voor, tijdens en na de beurs

RAI Amsterdam Exhibitor Services ondersteunt exposanten bij hun voorbereidingen om de beursdeelname tot een succes te maken. Via een webwinkel kunnen de exposanten producten en diensten voor de stand bestellen: uniforme standbouw, hostess service, meubilair, catering, bloemen & planten, telecommunicatie & ICT, parkeerkaarten en standschoonmaak. Met preferred suppliers zijn contracten gesloten voor de uniforme standbouw.

45

RAI Insights kennisdeling gericht op vergroten van succes beursdeelname

Hoe zorgt een organisator ervoor dat een evenement doet wat op de tekentafel is bedacht? Wat kun je doen om bezoekers een optimale ervaring te bezorgen? Hoe vergroot je daarmee het succes van je evenement? RAI Amsterdam onderzocht het. Leidraad daarbij was de ‘customer journey’, de reis die een bezoeker aflegt voor, tijdens en na het evenement. RAI deelt de bevindingen in het rapport RAI Insights: vergroot de impact van uw vakevenement.

impressie: fase van de customer journey, de klantreis

Visitor Services de bezoekersbeleving centraal

Onder visitor services vallen de diensten die RAI Amsterdam aanbiedt om de bezoekersbeleving te maximaliseren. Zo regelen we hotelaccommodatie en vervoer, parkeren, courtesy lounge (help desk, werk- en ontmoetingsplekken etc.) en visitor catering.

46

Catering catering: door de RAI of in

Voor alle evenementen vormt catering een belangrijke pijler. RAI Amsterdam organiseert dit

samenwerking met derden

zelfstandig of in samenwerking met externe gespecialiseerde partijen. In alle gevallen voert RAI Amsterdam de regie over de uitvoering.

horecaconcept tijdens Aquatech 2017

5 restaurants, diverse cateringpunten

Het RAI Amsterdam Convention Centre heeft vijf restaurants tot haar beschikking: Grand Café, First Floor Restaurant, Holland Restaurant, Café Amsterdam en het Amtrium-restaurant. Deze restaurants zijn geopend al naar gelang er een evenement of congres plaatsvindt. Verder zijn er twee restaurants in het convention centre gevestigd die door derden worden geëxploiteerd: THE ROAST ROOM en Strandzuid (zie ook onder faciliteiten). Naast de restaurants zijn er in ieder complex diverse cateringpunten die tijdens beurzen en congressen in gebruik worden genomen door onder andere La Place, Sunday’s, Sushi Time en diverse andere concepten.

tijdens grote evenementen

Basement Chefs is de naam van het culinaire team van de RAI. De naam is ooit zelf verzonnen om

bestaat culinair team uit

collega’s te enthousiasmeren over wat er allemaal in en rond de keuken gebeurt. De Basement

honderden koks

Chefs opereren vanuit het centrum van ondergrondse tunnels en kelders, waar zich de keukens van RAI Amsterdam bevinden. Van galadiner tot congres of beurs – de catering van de RAI heeft de mogelijkheden, logistieke slagkracht én de flexibiliteit om van ieder evenement een culinair succes te maken. Tijdens grote evenementen zijn er zeker een paar honderd koks in de keukens actief.

Hartverwarmend Amsterdam

RAI Amsterdam heeft met het concept ‘Hartverwarmend Amsterdam’ in de keukens een bewuste keuze gemaakt voor het werken met regionale producten en voor het verwijderen van kwetsbare ingrediënten uit het assortiment. De producten hebben waar mogelijk een meerwaarde voor de regio of de maatschappij in het algemeen. Zorgboerderijen, voor dagbesteding of educatie, kleine lokale boerderijen, stadskassen en kaasboerderijen uit de regio zijn behalve leveranciers, ook een belangrijke inspiratiebron. Op deze manier worden kwetsbare producenten in onze verstedelijkte regio ondersteund en biedt het RAI Amsterdam de mogelijkheid om gebruik te maken van niet alledaagse seizoens- en prachtproducten.

47

Duurzaam alternatief

RAI Amsterdam hecht een groot belang aan uitbreiding van elke productgroep met een duurzaam alternatief en uiteindelijk aanbod van standaardproducten die duurzaam zijn. Het aanbod van een duurzaam alternatief varieert van meubilair, tapijt, verlichting, planten, modulaire standbouw tot catering. Voor bezoekers is de catering op de beursvloer belangrijk. Deze catering wordt niet in zijn geheel door RAI Amsterdam zelf verzorgd; voor een gedeelte cateren onderaannemers. Daarom gaat RAI Amsterdam, naast de innovatie in onze eigen keuken, de dialoog met deze leveranciers aan over verdere verduurzaming. Dit heeft er toe geleid dat ook elke concessiehouder standaard een biologisch product aanbiedt in zijn assortiment, bij elke beurs waarop de betreffende cateraar actief is.

meerwaarde

De keuzes binnen het concept zijn verschillend. Altijd moeten de producten een meerwaarde hebben voor maatschappij of regio. Op deze manier kunnen wij de kwetsbare producenten in onze verstedelijkte regio ondersteunen en biedt het ons de mogelijkheid om gebruik te maken van niet alledaagse producten uit onze regio en van het seizoen. Door de route en afstand tussen productie en consumptie zo beperkt mogelijk te houden, besparen we bovendien CO2-emissies.

Hotel Services voldoen aan eisen van internationale organisers

Het naar Amsterdam halen van grote internationale evenementen is sterk afhankelijk van de beschikbaarheid van voldoende hotelkamers tegen aantrekkelijke prijzen. Door de groei in de afgelopen jaren van het aanbod van kamers naar 36.000 kamers ĂŠn goede samenwerking met hotels en Amsterdam Airport Schiphol, kan aan deze eis van internationale organisers steeds beter worden voldaan.

bemiddeling in 142.000 overnachtingen

RAI Hotel Services is de grootste accommodatiebemiddelaar in Amsterdam en omgeving en verzorgt bemiddeling in hotelreserveringen, autohuur, transfers, excursies en het boeken van vluchten naar en van Amsterdam voor bezoekers van (meestal internationale) evenementen. In 2017 werden ruim 33.000 reserveringen verwerkt, goed voor 142.000 overnachtingen (2016: 129.000).

'I Amsterdam Approved' kwaliteitslabel

RAI Hotel Services werkt alleen samen met hotels die het ‘I Amsterdam Approved’ kwaliteitslabel dragen. Dit label wordt door Amsterdam Marketing verleend aan hotels die aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen en meewerken om beschikbare kamers te reserveren voor een vaste prijs voor organisatoren, bezoekers en exposanten tijdens grote stadsbrede evenementen.

48

Duurzame venue

100%

Groene Stroom

LED en T5

Energiezuinige verlichting

Mos sedum dak Swill tank

1.806

Compost en biogas

zonnepanelen

133.000 ton

38 elektrische laadplekken

Elektrisch afvalvervoer Natuurlijke rooken warmte afvoer

ijzer 1%

papier 6%

glas 2%

tapijt 7%

hout 25%

swill 4%

Afvalscheiding

100% recycling = zero waste & 0% landfill

Waterloze urinoirs

De Basement Chefs Lokaal, gezond en verantwoorde catering

Daglicht regeling

Centrale elektrische koeling

Het Amtrium

90% energiereductie

BREEAM-NL Excellent gebouw

Warmte Kracht Koppeling

City Farm

Kruiden, eetbare bloemen, vruchten uit eigen kas. Bijdrage aan klimaatbeheersing en luchtbevochtiging.

P+R locatie

Aanwezigheidsdetectie

Fietsenstalling Kom op de fiets!

Stadsverwarming

reductie gasverbruik met >95% in 5 jaar

Warmte Koude Opslag in de grond

Interne logistiek rijdt elektrisch Taxi Electric en TCA

Roltrappen

met bewegingssensoren

RAI Amsterdam

stimuleert de economie

1 Euro in de RAI is 7 Euro in de regio

Alle hoofdentrees zijn voorzien van draaideuren optimale klimaatbeheersing

RAI Amsterdam genereert circa

Focus op gezondheid, ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid

7.000 banen

medewerkers

in de metropool Amsterdam

49

Social return

aanpak jeugdwerkeloosheid RAI erkend leerbedrijf

Faciliteiten

CONVENTION CENTRE Met 23 hectare biedt het RAI Amsterdam Convention Centre alle faciliteiten voor hedendaagse, grootschalige evenementen.

Binnenstedelijk in Amsterdam.

OPENING STRANDZUID Geheel vernieuwd, maar als vanouds geliefd: bij Strandzuid wordt de dynamiek van de stad en de RAI gecombineerd met de relaxte sfeer van een strand

BOUW CONGRESHOTEL VORDERT Met 650 kamers en 91 meter hoogte wordt nhow Amsterdam RAI het grootste hotel van de Benelux.

Convention Centre multifunctioneel gebouwencomplex, het grootste in Nederland

Het convention centre in Amsterdam is een duurzame toplocatie voor congressen, beurzen, vergaderingen, feesten, theatershows en elk ander denkbaar evenement. Met 112.200 m² verhuurbare ruimte is de RAI het grootste beurs- en congrescentrum van Nederland.

De verhuurbare ruimten bestaan uit 12 multifunctionele hallen, een congres- en theaterzaal met 1.750 stoelen, een Ballroom in het Elicium, 24 hoogwaardige congreszalen, 46 vergaderzalen en overdekte parkeergarages met in totaal 4.000 parkeerplaatsen.

Alle binnenruimten zijn airconditioned, zeer flexibel, multifunctioneel en kunnen worden aangepast aan de meest uiteenlopende wensen. Daarnaast is een groot deel van de buitenruimte geschikt voor plaatsing van tijdelijke paviljoens.

In de ontwikkeling van het convention centre vormt duurzaamheid een belangrijk uitgangspunt.

Jaarlijks wordt geĂŻnvesteerd in het verder verduurzamen van onze gebouwen, producten en diensten.

50

het 23 hectare grote terrein

RAI Amsterdam Convention Centre met op de voorgrond de Europahal, tijdens VidCon Conference 2017

Heropening Strandzuid compleet vernieuwde locatie

Op dinsdag 9 mei 2017 is het nieuwe Strandzuid officieel geopend. Na twaalf succesvolle

geopend voor RAI-bezoeker

seizoenen hebben de houten paviljoens van het stadsstrand plaats gemaakt voor een nieuw en

en Amsterdammers

permanent gebouw. Met inspiratie uit Bali is een locatie gebouwd met internationale allure voor alle Amsterdammers en (zakelijke) gasten van de RAI. Strandzuid is een initiatief van RAI Amsterdam en Unlimited Label ( exploitant van o.a. Vondelpark3 en Caffe Esprit). Strandzuid is gelegen tussen RAI Amsterdam en het Beatrixpark.

Strandzuid is in zijn nieuwe opzet geschikt als eventlocatie die stand alone of aanvullend op de RAI-faciliteiten kan worden ingezet. The Restaurant (Ă la carte) heeft een capaciteit van 300 zitplaatsen. Daarnaast biedt Strandzuid de locaties The Boat House, The Beach House, The Jetty Bar, The Beach Bar en Playground.

Strandzuid is een voorbeeld van de publieke functie die de RAI wil toevoegen. Door faciliteiten te bieden die zowel voor de RAI-bezoekers als de omgeving van waarde zijn, wil de RAI meer bieden voor de Amsterdamse samenleving.

51

geliefd als vanouds: het nieuwe Strandzuid

strand voor Amsterdammers en relaxplek voor RAIbezoekers

Faciliteiten RAI Amsterdam Convention Centre Eigenschap

Faciliteiten

Totaal oppervlak

112.200 m2

Congrescentra

4

Hallen

12 onderling verbonden hallen, uitbreidbaar met twee semi-permanente hallen

Zalen

2 auditoria, een grote ballroom met 2.000 zitplaatsen. In totaal 69 congres- en vergaderzalen. Accommodatie voor 10 tot 10.000 personen per zaal, in totaal voor 250.000 personen

Foyers en lounges

multifunctionele ruimtes voor exposities, feesten en partijen

Ingangen

9 afzonderlijke ingangen: een eigen entree voor ieder evenement

Restaurants en bars

9 restaurants, bars en lounges. Van buffet tot Ă la carte

Parkeergarages

capaciteit van 4.000 plaatsen op eigen terrein

Haven

eigen haven met directe verbinding met de Amsterdamse grachten

Trein- en metrostations

met naam Amsterdam RAI, direct naast het RAI Amsterdam Convention Centre

52

Verkeer, bereikbaarheid en parkeren 4.000 parkeerplaatsen

De RAI telt 4.000 parkeerplaatsen op eigen terrein. Het concentreren van parkeerplaatsen op eigen terrein versterkt de positie van RAI Amsterdam door grotere klanttevredenheid, het bevordert een vlotte doorstroming en vermindert de overlast voor de omgeving.

Multifunctioneel parkeergebouw Nieuwste parkeergebouw is

De laatste toevoeging van parkeerplaatsen dateert uit 2016. De RAI heeft toen een nieuw

een voorbeeld van

parkeergebouw met 1.000 parkeerplaatsen geopend. Dit duurzame multifunctionele

multifunctionaliteit

parkeergebouw staat aan de snelwegzijde van de RAI, tussen hal 8 en hal 10.

De eerste etage van dit gebouw heeft een hoogte die het mogelijk maakt de etage ook in te zetten als expositieruimte (extensiehal). De extensiehal, met een oppervlakte van 2.800 m², vergroot de expositiecapaciteit van de aangrenzende beurshallen. Door zijn hoogte is de extensiehal ook in te zetten als bufferruimte voor vrachtwagens tijdens op- en afbouw van evenementen. Daarnaast is er voor gekozen op de overige etages de hoogte van de parkeerdekken op 3.60 meter te stellen waardoor op de parkeerlagen ook busjes en kleine vrachtwagens kunnen parkeren. Deze hoogte maakt het verder mogelijk dat op (heel) lange termijn het parkeergebouw voor alternatieve doeleinden gebruikt kan worden, zoals kantoorruimte. Op het dak kan een paviljoen worden geplaatst, om nog meer expositieruimte te genereren. Dit parkeergebouw is een voorbeeld voor de multifunctionaliteit die de RAI nastreeft.

het multifunctionele parkeergebouw

53

de onderste verdieping van het multifunctionele parkeergebouw kan als hal worden gebruikt voor beurzen en evenementen

Noord/Zuidlijn nieuwe metrolijn in 2018

De Noord/Zuidlijn is een nieuwe lijn van de Amsterdamse metro. De lijn loopt van station Zuid (op loopafstand van de RAI), via een nieuw metrostation Europaplein dat pal voor de entree van de RAI ligt, onder het centrum van Amsterdam en het IJ door, tot in Noord. De lijn zal worden geopend in 2018. Met deze verbinding staan RAI bezoekers vanuit de entree in het Convention Centre in minder dan 10 minuten rijden in het centrum of op het centraal station. De metro zal bovendien iedere zes minuten rijden.

P&R-parkeren P+R locatie RAI draagt bij aan bereikbaarheid binnenstad

RAI Amsterdam is een P+R locatie voor de gemeente Amsterdam. Op dagen dat er geen of weinig evenementenverkeer is, kunnen automobilisten hun auto parkeren in de parkeergarages van RAI Amsterdam. Dit draagt bij aan het verminderen van de verkeersdruk in de binnenstad. In 2017 is de 100.000ste P+R parkeerder verwelkomd.

De RAI verwacht dat, zodra de Noord/Zuidlijn operationeel is, de populariteit van de P+R-locatie 'RAI' zal toenemen. De deur-tot-deur reistijd via parkeervoorziening RAI en OV zal voor grote delen van de binnenstad korter zijn dan de reistijd met de auto. De P&R-route via RAI Amsterdam zal hierdoor naar verwachting sterker gaan concurreren met het doorrijden richting bestemming in de binnenstad.

Beperking verkeersoverlast Om de overlast van autoverkeer rondom het RAI Amsterdam Convention Centre te beperken, voert RAI Amsterdam onder andere de volgende activiteiten uit:

Proactief OV-gebruik stimuleren. RAI Amsterdam biedt klanten alternatief vervoer aan voor de auto. Door middel van het aanbieden van combideals met beurstoegang en vervoer, in samenwerking met de openbaar vervoerders NS en GVB, krijgen bezoekers korting en wordt een gemakkelijke oplossing aangereikt; Inzet buurtposten op drukke dagen; Samenwerken met NS, GVB en Taxicentrale Amsterdam; Het faciliteren van elektrisch vervoer. RAI Amsterdam heeft inmiddels 38 laadplekken voor

54

elektrische auto's; Bij beurzen waarbij een drukke op- en/of afbouw is te verwachten, wordt een extern terrein in Westpoort (buiten de ring van Amsterdam) als bufferplaats ingericht. Dit houdt in dat het open/of afbouwverkeer vanaf de omliggende wegen wordt verwezen naar het externe bufferterrein. Daar wordt het verkeer geregistreerd en mag dan op afroep doorrijden naar RAI Amsterdam. Deze regeling zorgt voor aanzienlijk minder vrachtverkeer rondom de RAI; Inzet Mokum Maritiem, het afvaltransport vindt gedeeltelijk over het water plaats. Het afvalvervoer is zo een milieuvriendelijk alternatief voor vrachtverkeer. Hiermee dringen we vervoer over de weg terug, verminderen we de transportbewegingen rondom de RAI en helpen we de luchtkwaliteit en geluidshinder in de binnenstad te verbeteren. Het schip vaart tweemaal per week. Per vol schip – de inzameling van retourvracht meegerekend – worden tien tot twaalf stadsvrachtwagens bespaard.

RAI ITS gecertificeerd goed toegankelijk voor bezoekers met een beperking

Na alle bouwkundige aanpassingen die de afgelopen jaren in RAI Amsterdam zijn uitgevoerd, is de RAI vanaf 2017 officieel ITS gecertificeerd. In voorgaande jaren was alleen het RAI-theater naast het Bouwbesluit extra gecertificeerd voor ITS (Integraal Toegankelijkheidssymbool). RAI Amsterdam is de afgelopen jaren een meerjareninvesteringsprogramma gestart om het gehele RAI-gebouw goed toegankelijk te maken voor bezoekers met een beperking. Vanaf juni 2017 voldoet het gehele RAI-gebouw aan de ITS-certificaateisen. Dit certificaat is gelijkwaardig aan de Amerikaanse ADA-standaard (Americans with Disabilities Act), waarin een goede toegankelijkheid in gebouwen wordt vereist, met name voor bezoekers met een beperking. RAI Amsterdam is het eerste bedrijf van deze omvang dat deze certificering heeft behaald.

Informatie- en communicatietechnologie hoogwaardige IT

Hoogwaardige IT-faciliteiten vormen een steeds belangrijker voorwaarde voor het succes van een evenement en een adequate bedrijfsvoering. De snelle groei van virtuele toepassingen op en rond de beursvloer en de behoefte van exposanten, bezoekers en eigen medewerkers om 24/7 ‘connected’ te zijn, vragen om continue aandacht. RAI Amsterdam geeft dan ook prioriteit aan het vernieuwen en doorontwikkelen van haar IT-diensten en -dienstverlening. De kernwoorden hiervoor zijn data, connectiviteit en indoornavigatie.

55

Safety & Security

diverse projecten afgerond

Op het gebied van veiligheid hebben we diverse projecten afgerond, waaronder het camaraproject 2015-2017. Door plaatsing van camera's op alle strategische en overzichtslocaties is de toegang tot de RAI in beeld, waardoor we tijdens grote evenementen, de op- en afbouwperiode en de rustigere momenten altijd kunnen monitoren wat er in en rond de RAI gebeurt. Een ander project betreft de aankoop van een nieuw systeem met bijbehorende software om het ontvluchten van de RAI tijdens evenementen in kaart te kunnen brengen waarbij dit systeem ons straks zelfs gaat helpen om gedrag van bezoekers te voorspellen. In 2017 hebben we ook een quick scan voor al onze evenementen geĂŻntroduceerd en is, in samenwerking met diverse gemeentelijke diensten, de komst van de Noord/Zuidlijn voorbereid.

Duurzame inzet van natuurlijke bronnen Energieverbruik en CO2-emissie

Jaar

Energieverbruik

2013 2014 2015 2016 2017 0

50.000

100.000

150.000

200.000

TJ (terajoule)

Stadsverwarming

Gas

Electra, inkoop

Electra, opgewekt

bewust omgaan met energie

Het totale energieverbruik in het convention centre is in 2017 toegenomen tot 134 TJ (terajoule), waar dit in 2016 123 TJ bedroeg.

Als onze klanten energie willen verbruiken, leveren wij dat graag. In die zin kunnen we het totale verbruik niet beĂŻnvloeden. Wel kunnen we zorgen dat alle faciliteiten aanwezig zijn om organisatoren en exposanten zo duurzaam mogelijk te faciliteren.

56

Elektraverbruik Voor het koelen van onze gebouwen zijn we sinds 2014 gefaseerd overgestapt van gasabsorptiemachines naar elektrisch koelen. Aardgas is niet meer nodig om te koelen. Het koelingsproces verloopt hierdoor minimaal achtmaal efficiënter dan voorheen.

We bieden onze klanten een duurzaam en energiezuinig assortiment aan producten, zoals bijvoorbeeld LED-verlichting. We gaan sluipverbruik tegen met slimme meters en aanwezigheidssensoren. We bieden daarnaast dag- en nachtaansluitingen aan, waarmee stands niet meer aangesloten hoeven te worden op continustroom. ’s Avonds, na afloop van een beurs, wordt de stroom uitgeschakeld, behalve voor de exposanten die nachtstroom hebben besteld. Dit scheelt aanzienlijk in sluipverbruik op stands en is niet alleen gunstig voor het milieu, maar het levert ook kostenvoordelen op voor de exposant.

Alle stroom die in de RAI wordt verbruikt, is groene stroom en heeft geen CO2-footprint.

zonnedak levert circa 1.500

RAI heeft 1.806 zonnepanelen in gebruik. Op het dak van hal 8 liggen 1.632 panelen. Deze hal

GJ energie

meet 12.000 m² en ruim 60% van dit dakoppervlak is voorzien van panelen. Dit is de maximale belasting op basis van constructie en gebruik van de hal. Op het Amtrium-gebouw liggen 174 zonnepanelen. De zonnepanelen hebben in 2017 ruim 1.482 GJ geproduceerd (2016: 1.665 GJ).

In 2016 is overeengekomen dat ten behoeve van hotel nhow Amsterdam RAI 2.500 zonnepanelen worden geplaatst op het Hollandcomplex van RAI Amsterdam. Deze uitbreiding zal naar verwachting in 2018 plaatsvinden.

Gasverbruik Het gasverbruik is de afgelopen jaren zeer fors gedaald tot een verbruik in 2017 van slechts 4% ten opzichte van 2013. Vanaf dit moment is de RAI in toenemende mate overgeschakeld op duurzamere stadsverwarming. De NUON-leiding voor stadswarmte biedt een capaciteit van maximaal 18 MWh waardoor de RAI in de toekomst zelfs volledig over kan stappen op stadswarmte.

CO2-footprint De verschuiving van gas naar stadswarmte heeft een zeer forse reductie van onze CO2-footprint tot gevolg. Stadswarmte is een duurzamere energiebron dan aardgas. De restwarmte die vrij komt bij industriële processen, het opwekken van energie en/of afvalscheiding, wordt via het stadsnet benut. Als gevolg hiervan daalt de CO2-footprint fors.

Waterverbruik In 2017 verbruikte RAI Amsterdam 62.336 m3 water. In 2016 bedroeg dit nog 55.765 m3. Het betreft een stijging van 12%. Het bezoekersaantal steeg 7%.

57

Waterverbruik

jaar

54.000

56.000

58.000

60.000

62.000

64.000

m3

2016

2017

Afval afvalmanagement: 'best in class', zero waste

Afval is een van de speerpunten binnen het MVO-beleid van RAI Amsterdam. We willen met ons afvalmanagement behoren tot ‘worlds best class’ binnen de congres- en evenementenindustrie.

De uitgangspunten voor afvalmanagement voor de periode 2013 – 2017 zijn als volgt geformuleerd:

Afvalmanagement RAI Amsterdam behoort tot de ‘worlds best class’ binnen de industrie; De vervuiler betaalt; Scheidingspercentage van alle afval verbetert met 10% in 5 jaar (2017: 57% scheiding); Recyclingspercentage is > 99,0% (zero waste); Afvalmanagementproces in de gehele keten helder en transparant belegd; Jaarlijkse innovatie; Afval rendeert.

zero waste: 100% recycling.

Samen met afvalverwerkingspartner Renewi realiseert RAI Amsterdam 100% afvalrecycling. Zero

62% afvalscheiding aan de

waste is het uitgangspunt. Afval zien we als materiaal, op zoek naar een nieuwe bestemming. We

bron

proberen materialen dan ook zoveel mogelijk te recyclen tot nieuwe eindproducten en spannen ons in om deze producten weer zelf opnieuw te gebruiken. Van afval naar kunst, kleding, of (bio)brandstof. Hierbij betrekken wij de hele keten om zoveel mogelijk mensen te inspireren om afval te reduceren, hergebruiken en te recyclen. De afvalscheiding op het RAI-terrein bedroeg 62% (2016: 58%).

58

Afvalstromen

Rest Tapijt Plastic GFT Glas Overig specialistisch afval 0

500

1.000

1.500

2.000

ton

2016

2017

Geluid vier geluidsontheffingen RAImilieuvergunning aangevraagd, zorgvuldige bewaking van geluidsnorm

Geluidsoverlast proberen we zoveel mogelijk te voorkomen door gebruik te maken van een zogenaamde akoestische RAI-geluidskaart. RAI Amsterdam kan hiermee voorspellen of er een geluidsontheffing aangevraagd moet worden. Dat mag maximaal vier keer per jaar. Hiermee bewaakt RAI de norm en kunnen tevens tijdig preventieve maatregelen worden getroffen.

De geluidskaart is in 2017 acht keer gebruikt. Voor vier (muziek)evenementen was het noodzakelijk om een geluidsontheffing aan te vragen. Er zijn 23 klachten binnen gekomen in verband met de vier evenementen waarvoor er een geluidsontheffing was aangevraagd. Alle overige evenementen konden binnen de geluidsnormen van de RAI-milieuvergunning uitgevoerd worden en hebben geen geluidsoverlast in de omliggende buurt van de RAI veroorzaakt.

59

On site hotel bouw congreshotel vordert

Al jaren heeft RAI Amsterdam de wens op eigen terrein een 4-sterrenhotel aan te kunnen bieden aan de (internationale) congresgangers en beursbezoekers. Met de ontwikkeling en realisatie van het nhow Amsterdam RAI hotel wordt deze wens werkelijkheid. Een hotel op de RAI-locatie met 650 kamers en parkeergelegenheid voor circa 200 auto’s is een strategische aanvulling op de kernactiviteit van RAI Amsterdam. Het inspelen op de behoefte van de markt, waarbij de organisatoren van het evenement en de belangrijkste exposanten, sprekers en bezoekers in hetzelfde nabijgelegen hotel verblijven (‘headquarter hotel’), versterkt de internationale positie van RAI Amsterdam.

Eind oktober 2016 zijn de bouwwerkzaamheden officieel gestart. Eind 2017 was de kelder van het hotel klaar en zijn de damwanden uit de grond verwijderd. Het hotel gaat inmiddels de hoogte in.

De ontwikkelaars COD en Being Development hebben het nhow Amsterdam RAI hotel verkocht aan belegger AXA Investment Managers – Real Assets. Het hotel wordt voor het grootste deel gehuurd door NH Hotel Group en de horeca-unit op de begane grond door een horeca-exploitant.

Voor de parkeergarage is een 20-jarige huurovereenkomst gesloten met de RAI; wij zullen de parkeerfaciliteiten exploiteren.

Het hotel is gelegen in de driehoek tussen het RAI-complex, de Europaboulevard en de A10. Deze locatie is zeer gunstig vanwege de nabijheid van station Amsterdam RAI (met een snelle verbinding naar onder andere Schiphol), de metrostations en de onmiddellijke op- en afrit van de A10.

De oplevering van het hotel is gepland in 2019.

nhow Amsterdam RAI hotel, impressie

60

RAI 2030: Bouwen aan de toekomst

RAI is gestart met een nieuwe ruimtelijke ontwikkeling in het plan RAI 2030. Met het plan wil de RAI onder andere de volgende doelen realiseren:

anticiperen op de verwachte toekomstige groei van grote evenementen. Doordat de RAI gefaseerd kan inbreiden, neemt het volume van het beursoppervlak toe. Om onze grote evenementen te faciliteren, is het steeds vaker nodig om tijdelijke beurshallen te plaatsen.

Bij de allergrootste evenementen komt RAI aan de grens van de beschikbare ruimte. het verbeteren van de verblijfskwaliteit rond de plint (begane grond buitencontouren) van de RAI. het verbeteren van de duurzaamheid met betrekking tot het organiseren en faciliteren van evenementen waaronder het reduceren van overlast van logistieke bewegingen rond de RAI, met name in de periode van op- en afbouw van grote beurzen. Door de aan- en afvoer en logistieke processen te optimaliseren, zorgt het vrachtverkeer voor minder overlast.

tijdelijke hallen op het voorterrein van de RAI bieden extra beursruimte tijdens grote evenementen

Betekenis voor stad en maatschappij RAI Amsterdam wil een bijdrage leveren aan de welvaart van Amsterdam en omgeving en aan de maatschappij als geheel. Natuurlijk zorgen de evenementen voor omzet in de stad, maar ook op andere fronten wil RAI Amsterdam zich inzetten. Door het aantrekken van lokale leveranciers en het bieden van kansen aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Door het beperken van de impact van grote evenementen op het dagelijks leven in de stad, daar waar mogelijk. Door een actieve dialoog te voeren met onze stakeholders. Zo willen we borgen dat RAI Amsterdam een gewaardeerde bijdrage blijft leveren aan de samenleving, ieder jaar opnieuw.

61

Afvalmanagement â‚Ź

â‚Ź

Adviesrol van de RAI

helpt afval te besparen van organisatoren en exposanten

Milieucontroleurs

helpen afval reduceren bij op- en afbouw

stand

stand

stand

leverancier

organisatoren

Voedselafval uit de keuken

133.000 ton

hout 25%

Afvalscheiding evenementen

tapijt 7%

papier 6%

swill 4%

ijzer 1%

glas 2%

Swill tank

bouw & sloop

18%

gescheiden afval

levert nieuwe grondstof in de vorm van compost en biogas

62% in 2017 58% in 2016

Elektrisch afvalvervoer door de gracht 1 vaart = 6 vrachtwagenritten

100% recycling = zero waste & 0% landfill

38% restafval wordt gefilterd en verwerkt bij Renewi tot ecopower en andere producten

62

Strategie

INSPIRING PEOPLE Het samenbrengen, verbinden en inspireren. Dat is de kern van onze missie.

ONTMOETING De RAI-strategie is gericht op het verhogen van de waarde van ontmoeting.

VERANTWOORD ONDERNEMEN We geven duurzaam uitvoering aan onze werkzaamheden. We willen bezoekers stimuleren en inspireren door duurzame innovaties een groot podium te bieden op evenementen.

ONS MERK De RAI Roadmap geeft richting: aan ons merk en aan de implementatie van de strategie.

In 2017 heeft RAI Amsterdam gewerkt aan herijking van de missie en strategie. In de zomer van 2018 worden deze gepresenteerd. Onderstaand leest u de missie en strategie zoals deze in het verslagjaar van toepassing was.

Missie drijfveer: Inspiring people

De missie van RAI Amsterdam luidt als volgt: RAI Amsterdam wil mensen samenbrengen, verbinden en inspireren door betekenisvolle ontmoetingen te organiseren en faciliteren. Onze drijfveer is, kort gezegd, 'inspiring people'.

RAI Amsterdam geeft invulling aan deze missie door communities te ontwikkelen, hoogwaardige evenementen te organiseren en een uitstekend gesitueerd modern en duurzaam beurs- en congresgebouw te exploiteren.

Strategie het verhogen van de waarde van ontmoeting

De strategie van RAI Amsterdam is in een zin samen te vatten: we verhogen de waarde van ontmoeting. Om de breedte van het begrip ontmoeting in al zijn aspecten weer te geven, heeft RAI Amsterdam vijf ondersteunende stellingen die uitleg bieden.

...in aantal en kwaliteit Zo richt RAI Amsterdam zich niet alleen op de hoeveelheid bezoekers en kwantiteit van de ontmoetingen maar (uiteraard) ook op de kwaliteit ervan. De bezoekers- en klanttevredenheid

63

worden structureel gemeten en zijn bepalend voor het succes van onze activiteiten.

...fysiek en virtueel RAI Amsterdam organiseert niet alleen de fysieke ontmoeting in een congres centre maar ook de virtuele ontmoeting in de online communities. Door een platform te creëren waarin bezoekers zowel voor als na de beurs inspiratie vinden en dialoog kunnen voeren, wordt de waarde van een event voor zijn bezoekers verder verhoogd. Indien geïnteresseerden niet kunnen deelnemen aan een fysiek evenement, kunnen zij onderdelen hiervan live volgen op de website van het event.

...op de locatie van het evenement en daarbuiten De contacten in de communities, die rond een event ontstaan, beperken zich niet tot de locatie van het evenement. Tot in andere werelddelen toe brengt RAI Amsterdam mensen samen om kennis te delen rond specifieke titels en de vakgebieden die deze titels bedienen. Met deze contacten wordt hun netwerk en hun belangstelling voor het evenement vergroot.

… in opbrengsten en kosten Deze dimensie heeft RAI Amsterdam toegevoegd om te benadrukken dat structureel wordt bekeken of we zaken efficiënter kunnen aanpakken en kosten kunnen besparen, voor onze organisaties, exposanten en voor onze eigen organisatie.

… tijdens het evenement en gedurende het jaar In toenemende mate vinden contacten ook plaats buiten de periode waarin de beurs of het congres plaatsvindt. RAI Amsterdam kiest er voor om gedurende het gehele jaar van toegevoegde waarde te willen zijn voor de doelgroepen die zij met specifieke titels bedient. Met het internetportal van de titel en de activiteiten die hieromtrent plaatsvinden, kan de rol van een event worden verlengd in tijd en zelfs uitgroeien tot een permanent medium van toegevoegde waarde.

64

Verantwoord Ondernemen Mens en Maatschappij We willen het beste halen uit mensen, een open veilige ontmoetingsplaats zijn en social return creëren, zodat wij de groei en ontwikkeling stimuleren van de mensen waar onze bedrijfsactiviteiten mee in aanraking komen.

Duurzaam organiseren en faciliteren Met het duurzaam organiseren en faciliteren van evenementen, zet RAI Amsterdam zich samen met haar klanten en leveranciers in om een positieve bijdrage te leveren aan onze welvaart. We wegen hierbij zorgvuldig de belangen van betrokken stakeholders. We streven naar meervoudige waardecreatie. We realiseren dit op allerlei niveaus. Een greep uit de vele maatregelen: We stimuleren het gebruik van het openbaar vervoer door de verkoop van combi-tickets met het OV voor onze publieksbeurzen.

Met onverminderd oog voor de professionele kwaliteit die onze klanten vragen, betrekken we waar mogelijk lokale leveranciers en initiatieven - die een betere wereld een warm hart toedragen - in onze operatie. Vooral die initiatieven die het naar ons oordeel echt nodig hebben, bieden we graag een kans.

Waar mogelijk kopen we milieubewust in. We proberen onze klanten telkens een duurzaam alternatief te bieden voor de producten die zij traditiegetrouw bestellen.

We zijn creatief om verspilling tegen te gaan en zien het als een sport om dit tot nul te reduceren.

De natuurlijke resources proberen we zo duurzaam mogelijk in te zetten. Niet alleen gebruiken we groene stroom en hebben we één van de grootste zonnedaken van Amsterdam, voor de warmte en koude hebben we de gaskraan letterlijk dichtgedraaid: we verbruiken nog zo'n 4 procent gas ten opzichte van vijf jaar geleden omdat we op stadswarmte zin overgestapt en hierdoor minder CO2 uitstoten. Als onze klanten energie willen verbruiken, leveren wij dat graag. In die zin kunnen we het totale verbruik niet beïnvloeden. Wel kunnen we zorgen dat alle faciliteiten aanwezig zijn om organisatoren en exposanten zo duurzaam mogelijk te faciliteren.

Hetzelfde geldt voor afval. Door optimaal te scheiden, realiseert de RAI met haar afvalpartner Icova al jaren een 100% recycling (zero landfill). Afval wordt per schip afgevoerd waardoor de wegen rond het Convention Centre minder worden belast. We adviseren onze klanten over afval aan de 'voorkant' van het proces, want voorkomen van afval is nog beter dan recyclen.

We dragen ons steentje bij voor een betere wereld door goede doelen en charitatieve initiatieven te ondersteunen. Niet alleen RAI als organisatie, maar ook het personeel zelf zet zich hiervoor in.

Het organiseren en faciliteren van evenementen heeft een positieve impact op de welvaart van de omgeving, het creëert een economische spin-off en stimuleert werkgelegenheid in de regio. Het is echter ook een vervuilende activiteit. De vervoersbewegingen, het verblijf en het verbruik van bezoekers hebben impact op het milieu en de leefbaarheid in de omgeving, net als de op- en afbouw van het evenement zelf. RAI Amsterdam zet zich in om de overlast zoveel mogelijk te beperken en is hierover structureel met stakeholders in overleg.

65

Duurzame innovaties een groot podium bieden: ontwikkeling en groei stimuleren bijdrage aan toekomstige innovaties, focus op duurzame ontwikkelingen

RAI Amsterdam heeft een groot bereik en zet dit zo veel mogelijk in om duurzame groei en ontwikkeling te stimuleren van mensen, markten en onze omgeving. 's Werelds grootste vakbeurzen in hun sector zoals de Aquatech (watertechnologie) en Intertraffic (verkeerstechnologie) zijn voorbeelden van evenementen waar RAI echt het verschil kan maken door duurzame innovaties podium te bieden. We programmeren onderwerpen waardoor deelnemers gestimuleerd en geïnspireerd worden tot het doen van nieuwe innovaties. Om aan te sluiten bij mondiale prioriteiten, heeft de RAI met diverse beurzen aansluiting gezocht bij de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. In de paragraaf Evenementen gaan we hier nader op in en geven we hier een aantal voorbeelden van.

Merkwaarden

RAI Amsterdam kent zes merkwaarden. Hieronder lichten we ze één voor één toe.

Gastvrij de RAI is er voor iedereen

Bij RAI Amsterdam word je persoonlijk, professioneel en vooral gastvrij ontvangen. De deuren staan voor je open, wie je ook bent en wat je ook drijft. RAI Amsterdam is er voor iedereen. Kom je naar ons Convention Centre in Amsterdam, of naar onze evenementen elders in de wereld? Of ben je fysiek niet aanwezig en neem je virtueel deel? Bij RAI Amsterdam voel je je welkom!

Klantgericht dienstverlenend, bieden totaaloplossing

RAI Amsterdam begrijpt wie je bent en wat je nodig hebt. Problemen worden je zo veel mogelijk uit handen genomen. Of je nu organisator, exposant of bezoeker bent: voor je het vraagt, weten we waarschijnlijk al welke wensen je hebt. We bieden dan ook graag onze totaaloplossingen aan. We denken mee, denken vooruit en zijn er op gericht om je van dienst te zijn zodat jij je geholpen voelt.

Innovatief aanzetten tot duurzame innovatie

RAI Amsterdam is een platform voor innovatie en creativiteit. Met onze concepten, producten en diensten brengt RAI Amsterdam je op ideeën: in een moderne en innovatieve omgeving versterken we de beleving en ervaring van je fysiek of virtueel bezoek. We zijn grensverleggend en kunnen op grote schaal innoveren omdat onze toepassingen meestal generiek inzetbaar zijn. Dat biedt je voorsprong.

Ondernemend juiste condities creëren voor succes

De kwaliteit van de locatie, concepten, producten, faciliteiten, service en mensen zorgt ervoor dat je bij RAI Amsterdam alle elementen vindt voor succes. Je kunt rekenen op de meest ondernemende partij die de ervaring in huis heeft om voor elke klant de juiste condities te creëren voor een maximale toegevoegde waarde. RAI is gericht op het verzilveren van kansen, denkt als partner met je mee en draagt bij aan je succes.

66

Professioneel afspraak is afspraak

RAI Amsterdam weet als geen ander dat de kwaliteit van een evenement afhankelijk is van goede voorbereiding en het nakomen van afspraken. Onze doelen zijn ambitieus maar haalbaar.

Prognoses en toezeggingen zijn gericht op een betrouwbare realisatie ervan. We managen verwachtingen zorgvuldig en bieden je zekerheid.

Betrokken verbonden met onze samenleving

RAI Amsterdam staat midden in de samenleving, is duurzaam betrokken en neemt haar verantwoordelijkheid voor mens, stad en wereld. De passie en emotionele betrokkenheid van onze medewerkers en alle andere stakeholders zijn bepalend voor ons succes. Daarom zorgen we dat iedereen zich gehoord, betrokken en verbonden voelt.

“Onze drijfveer: 'inspiring people'�

67

De kracht van verbinding in binnen- en buitenland:

443

evenementen

1,6 mln

elkaar inspireren

bezoekers

376

medewerkers FTE

rai

stand

stand

stand

online virtuele onmoeting

hotel

verbinding tussen communities

€

€ €

100.000

25

P&R-parkeerders

eigen beurstitels in binnen- en buitenland

€1 = €7

€

in de RAI

in de regio Amsterdam

142.000

hotelovernachtingen (via eigen hotelservice)

Amsterdam RAI stimuleert de economie

68 mln

Amsterdam RAI genereert circa

7.000 banen

passagiers

in de metropool Amsterdam

>320

directe vluchtverbindingen

68

Personeel en organisatie

TALENTEN EN ENERGIE VERBINDEN Onze norm op het gebied van gastvrijheid kunnen we waarmaken omdat onze medewerkers hun talenten en energie kunnen verbinden aan onze organisatiedoelstellingen.

CULTUUR- EN STRUCTUURWIJZIGING RAI-management en -medewerkers hebben in 2017 een intensief cultuurtraject doorlopen. De divisiestructuur is verlaten: de gehele organisatie is heringericht rond de drie hoofdprocessen event, innovatie en besturing.

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD EN DUURZAAM HR-BELEID RAI voert een maatschappelijk verantwoord en duurzaam HR-beleid gericht op welzijn, vitaliteit en levensstijl van medewerkers.

VERDERE DALING ZIEKTEVERZUIM Het ziekteverzuim is verder gedaald naar 2,5%.

Onze medewerkers 'voor mensen, door mensen'

RAI is een bedrijf 'voor mensen, door mensen'. Onze medewerkers zijn het gezicht van RAI en fungeren als gastvrouw en gastheer tijdens evenementen. Door medewerkers verantwoordelijkheden te geven, ze te faciliteren in hun taken en door hun talenten te verbinden, is RAI in staat haar organisatiedoelstellingen te realiseren.

algemene

De medewerkerstevredenheid is een cruciale graadmeter en een instrument voor continu

medewerkerstevredenheid

verbetering in onze organisatie. Grootschalige meting van de medewerkerstevredenheid vindt

8,2. Laatste onderzoek (eind

tweejaarlijks plaats, voor de laatste keer in november 2016. RAI wenste toen de belangrijkste

2016) bevestigt verbetering

verbeterpunten te identificeren en inzicht te krijgen in de effecten van het personeelsbeleid. In 2014 scoorde RAI met een 7,9 al hoog, maar de algemene tevredenheid onder het personeel werd eind 2016 overtroffen en gewaardeerd op een 8,2. Oordelen over andere onderzochte aspecten zoals 'werkzaamheden', 'collega’s' en 'leidinggevenden' scoorden ook hoger of op een zelfde niveau als in 2014. EÊn stelling is in 2016 gewaardeerd met een 5,9: 'Ik ben tevreden over hoe RAI Amsterdam georganiseerd is'. Juist aan dit aspect is sindsdien hard gewerkt, zowel voor wat betreft cultuur als structuur. De werkdruk werd in het onderzoek door 71% van de medewerkers als goed ervaren, tegen 62% in 2014. Het responspercentage was eind 2016 met 80% hoger dan in 2014.

Eind 2018 vindt een nieuw medewerkerstevredenheidsonderzoek plaats.

69

Cultuurtraject & structuurwijziging organisatie cultuur- en structuurverandering gaan hand in hand

Rond de zomer van 2016 is RAI gestart met een veranderingsproces met betrekking tot de organisatie. Om op lange termijn succesvol te blijven en in voldoende mate te kunnen innoveren, was een wijziging van de cultuur gewenst. Ook waren er een aantal verbetermogelijkheden in processen om knelpunten op te lossen. Om dit te bereiken, is een structuurwijziging ingezet. In het uitgestippelde proces gaan cultuur en structuur hand in hand. De volgende principes zijn leidend:

Waar doen we het voor?

Al meer dan 120 jaar maakt RAI Amsterdam de mooiste evenementen voor miljoenen mensen. Van concept en tekentafel tot aannemen van jassen: samen hebben we goede resultaten neergezet. Maar de wereld om ons heen verandert in rap tempo. Nieuwe partijen zetten markten op z’n kop. Technologische ontwikkelingen gaan snel.

Hierop inspelen vraagt een andere manier van denken en doen. Om koploper te kunnen blijven, is de RAI aan de slag gegaan met structuur, cultuur en processen. We werken toe naar een toekomstbestendige RAI waar flexibiliteit, wendbaarheid en innovatie centraal staan. Om sneller en slimmer in te kunnen spelen op veranderende behoeften van onze klant.

Welke uitgangspunten hanteren we?

RAI Amsterdam: is één bedrijf met een core business die strekt van organiseren tot faciliteren; streeft naar meer synergie, minder sturing en meer ruimte; organiseert zich rond drie hoofdprocessen: event, innovatie en besturing. De eventteams en processen zijn leidend, de afdelingen zijn erkend specialisten, verantwoordelijk voor eigen ontwikkeling en innovatie. De staf heeft een ondersteunende rol aan deze hoofdprocessen.

Wanneer zijn we succesvol?

We hebben de medewerkerstevredenheid verhoogd (hogere scores voor samenwerking, snelle besluitvorming, leren van elkaar, ruimte voor eigen initiatief); We hebben de klanttevredenheid verhoogd (door een snellere responstijd en betere

70

dienstverlening); We hebben meer geïnnoveerd (door een korte doorlooptijd hebben we de slagingskans verhoogd); We hebben meer new business gegenereerd.

topstructuur aangepast

De sessies hebben geleid tot aanpassing van de topstructuur. In februari 2017 gaf de OR een positief advies over de voorgenomen wijzigingen. Per 1 april 2017 startte RAI Amsterdam met een nieuw managementteam. Hierin geven de CEO en COO leiding aan directeuren/managers met de aandachtsgebieden Finance, HR, IT, Legal, Hospitality en Venue (allen rapporterend aan CEO) en Marketing & Digital, Commercial, Clients en Operations (rapporterend aan de COO).

Van links naar rechts: Inge Vermeulen (Manager HR), Jan van den Bosch (Director Venue), Bret Baas (Manager IT), Bas Dalm (Director Commerce), Pauline Bottema-Sanders (General counsel & Company secretary), Paul Riemens (CEO), Menno Roodenburg (Director Finance), Martin van Nierop (Director Hospitality & Executive relations), Maurits van der Sluis (COO), Eline Deijs (Director Marketing & Digital), Bart van der Heijden (Director Clients) en Jules Broex (Director Operations)

divisiestructuur verlaten

In 2017 was de RAI nog georganiseerd in een divisiestructuur, met de twee divisies RAI Exhibitions en RAI Convention Centre. Het nieuwe managementteam heeft in 2017, gezamenlijk met de RAImedewerkers, gewerkt aan de omvorming van de divisiestructuur naar een procesgerichte organisatie.

drie kernprocessen vormen de rode draad

Elk nieuw organisatieonderdeel heeft een eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot de drie kernprocessen van RAI:

EVENT

Events zijn leidend in alles wat wij doen; Elke afdeling levert een bijdrage (direct of indirect) aan events; De organisatie en de taken worden zo ingericht dat afdelingsbelangen ondergeschikt zijn aan het eventproces; RAI werkt met één uniform eventproces, ongeacht of het om derden of eigen evenementen gaat.

71

INNOVATIE

Innovatie is een verantwoordelijkheid van de business; De focus verschuift naar vernieuwend in plaats van (alleen) verbeterend; Het verhogen van de waarde van de ontmoeting staat centraal; Innovatiespecialisten ondersteunen de business en jagen het proces aan; We richten ons op kort-cyclische stappen door kleine projecten te starten; We werken 'outside in' door externe kennis naar binnen te halen. Hiervoor bouwen we ons innovatie-ecosysteem verder uit.

BESTURING ( incl new business, HR, IT, etc)

New business zorgt voor het vullen en managen van de pijplijn aan nieuwe initiatieven. RAI zet hierbij in op een open samenwerking met derde partijen; Het 'new business'-proces wordt bestuurd en gerealiseerd door ‘tafels’ waaraan afdelingen en experts samen keuzes maken en resultaten samenbrengen; Portfolio management, Revenue management en Capacity management werken op tactisch niveau. Portfolio management coördineert het eventportfolio, Revenue management optimaliseert omzet en Capacity management voorkomt knelpunten; RAI-diensten moet zorgen voor efficiënte en kwalitatief goede afhandeling van de vraag; Kosten van RAI-diensten worden naar evenement doorbelast (vast en variabel); We gebruiken een uniforme rapportagestructuur voor alle evenementen.

structuurwijziging,

Geheel 2017 is gewerkt aan de vertaling van deze uitgangspunten naar een structuurwijziging.

consequenties instemming OR

Op 10 november 2017 heeft de OR ingestemd met de voorgenomen structuuraanpassing van de RAI. In november en december 2017 vonden gesprekken en informatiesessies plaats met medewerkers en leidinggevenden.

veranderingen voor RAImedewerkers

Voor ruim tweederde van de RAI-medewerkers bleef hun functie ongewijzigd, hoewel circa eenderde van hen wel te maken had met een verandering van de plek in de organisatie. Voor circa 10% van de 420 functies was sprake van een serieuze wijziging van de functie. Enkele medewerkers hebben als gevolg van deze herinrichting de organisatie moeten verlaten.

intensief cultuurprogramma gestart

In 2017 is een intensief cultuurprogramma uitgerold voor leidinggevenden en medewerkers. Hierbij is gekozen voor een 'bottum up'-aanpak, met de medewerkers samen. In 2017 zijn diverse fish bowls (medewerkersbijeenkomsten) gehouden waarin groepen medewerkers met elkaar in gesprek zijn gegaan over de gewenste veranderingen. Leidinggevenden volgen een Change Leadership programma, voor persoonlijk leiderschap en zodat zij de verandering vanuit hun rol goed kunnen begeleiden. Ook zijn er Leaderdays georganiseerd. Op basis van input van medewerkers zijn de volgende zeven habits gedefinieerd die richting geven aan de waarden in de organisatie: ik ben nieuwsgierig; iedereen telt mee; ik ben in verbinding; ik ben ondernemend; fouten maken mag; je kunt op mij rekenen; hard op de inhoud, zacht op de relatie.

72

In 2018 vindt een vervolg van dit cultuurprogramma plaats waarin er wederom fish bowls met medewerkers zullen plaats vinden, diverse teamsessies worden georganiseerd en een vervolg wordt gegeven aan de Change Leadership modules. Ook krijgen de cultuurwaarden verdere invulling.

overstap naar eventproces

Op 1 februari 2018 ging RAI in de nieuwe organisatiesamenstelling van start. Voor alle evenementen die binnen drie maanden na deze datum plaatsvinden, is/wordt de nieuwe procesorganisatie nog niet toegepast. Zo borgen we een goede invoering van het nieuwe eventproces.

De herindeling van de organisatie ging ook gepaard met tal van interne verhuizingen. Deze vonden plaats in februari 2018. Hieraan voorafgaand vond aanpassing plaats van het Elicium (verdieping 6-9) en het Amtrium (verdieping 3-4).

uitgebreid trainings- en

Training en opleiding

opleidingsplan ingezet

Op basis van de constateringen en verbetervoorstellen vanuit de werkvloer is een uitgebreid trainings- en opleidingsplan ingezet. Met een sterke focus op de periode december 2017 en januari en februari 2018 hebben medewerkers en leidinggevenden deelgenomen aan functie- en/of discipline-specifieke opleidingen. Ook werd een simulatiespel ingezet, gericht op het eventproces.

Hierin werd een aantal situaties in het nieuwe eventproces doorgenomen. In 2018 vinden een basiscursus Financiën plaats, gericht op het besturingsproces, een Innovation Bootcamp, gericht op het innovatieproces, een opleiding modern projectmanagement en diverse inspiratiesessie, gericht op het innovatie- en het 'new business'-proces.

Vitaliteit initiëren, faciliteren en promoten van vitaliteitsacties

RAI Amsterdam wil de vitaliteit van haar medewerkers helpen bevorderen, zodat iedereen fit, energiek en vitaal kan werken. Het programma ‘RAI Vitaal’ zorgt voor het initiëren, faciliteren en promoten van vitaliteitsacties bij medewerkers. In 2017 zijn in het kader van ‘RAI Vitaal’ verschillende mogelijkheden aangeboden die de medewerker helpen op het gebied van gezondheid & fitheid, werkplezier & werk-privébalans en stress- & verzuimpreventie. In 2017 heeft RAI Amsterdam dit kunnen doen mede door ondersteuning van de subsidie Duurzame Inzetbaarheid bedrijven/instellingen (ESF 2014-2020) van het Europees Sociaal Fonds.

Diversiteit divers samengestelde teams.

RAI Amsterdam streeft ernaar diversiteit te bereiken in de samenstelling van de afdelingen (qua

Doelstelling charter Talent

leeftijd, ervaring, sekse en competenties). RAI Amsterdam is ervan overtuigd dat divers

naar de Top ruim gehaald

samengestelde teams ook een positieve invloed hebben op de resultaten. RAI Amsterdam kent met 53% vrouwen en 47% mannen een evenwichtig personeelsbestand. De doelstelling op het gebied van m/v-diversiteit, zoals onderschreven in de charter Talent naar de Top, is ruim gehaald: het aandeel vrouwen in de groep directie en leidinggevende sleutelfunctionarissen bedraagt 35%.

73

Personele samenstelling Hieronder zijn enkele dwarsdoorsnedes gepresenteerd met betrekking tot de medewerkerspopulatie.

Personeel Stand ultimo jaar

MEDEWERKERS

2017

2016

Man

181

44%

185

46%

Vrouw

228

56%

219

54%

Totaal

409

100%

404

100%

FTE

Man

178,2

47%

182,3

49%

Vrouw

197,9

53%

188,4

51%

Totaal

376,1

100%

370,7

100%

2017

2016

NAAR LEEFTIJD

2%

2%

26 t/m 35

26%

26%

36 t/m 45

34%

35%

46 t/m 55

24%

25%

56+

13%

12%

100%

100%

Personeel, leeftijdsopbouw Percentage / FTE (stand ultimo jaar)

t/m 25

Totaal

74

Personeel, naar aandachtsgebied Percentage / FTE (stand ultimo jaar)

2017

2016

NAAR AANDACHTSGEBIEDEN

Commercieel

53%

51%

Operationeel

35%

36%

Financieel/staf

12%

13%

100%

100%

Totaal

Ziekteverzuim

verder gedaald tot 2,5%

In het verslagjaar bedroeg het ziekteverzuim 2,5%. Ondanks dat het ziekteverzuim de afgelopen jaren al laag was (2016: 2,9%, 2015: 3,2%), is deze voor RAI belangrijke graadmeter verder verbeterd.

Ziekteverzuim Percentage

2017

Totaal

2016

2015

2014

2013

2,5%

2,9%

3,2%

3,4%

3,6%

Maatschappelijke betrokkenheid meer kansen voor jeugdwerklozen en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt

Het HR-beleid met betrekking tot maatschappelijke betrokkenheid vindt onder meer zijn weerslag in het streven naar het creĂŤren van meer social return voor de stad Amsterdam. In het verslagjaar heeft RAI Amsterdam haar medewerking verleend aan diverse belangrijke initiatieven gericht op het bieden van meer kansen voor jeugdwerklozen (Werkakkoord in het kader van Aanpak Jeugdwerkloosheid) en voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

kansen vergroten voor jongeren

RAI Amsterdam neemt sinds 2015 deel aan het Werkakkoord Jongeren. We helpen kansen voor jongeren te vergroten door onder andere het volgende te bieden:

Inzet en training van circa 3.000 flexkrachten: zij nemen bijvoorbeeld deel aan horecatrainingen of behalen een diploma voor verkeersregelaar; Rondleidingen: jaarlijks bezoeken ruim 300 studenten van verschillende opleidingen de RAI waarmee jongeren zich een beeld kunnen vormen van een mogelijke werkomgeving; 90 stageplaatsen: via het interne stagebureau worden stagiaires van HBO- en MBO-niveau en in de vormen BBL, BOL en Duaal geplaatst. De stagiaires ontvangen training, bijvoorbeeld op de gebieden solliciteren, personal branding, time management en Officevaardigheden. RAI organiseert de RAI Discovery bij start van de stage, een introductiedag waarin het hele bedrijf wordt bezocht. Later gedurende hun stage kunnen de stagiaires deelnemen aan OntdekkingsRAIs waarbij ze een dag meewerken bij andere afdelingen,

75

zodat ze kennis opdoen en vaardigheden ontwikkelen.

erkend leerbedrijf

Sinds oktober 2015 zet RAI Amsterdam zich als erkend leerbedrijf in om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt voor te bereiden op de arbeidsmarkt. Om de RAI-leerlingen te kunnen plaatsen, werken we sinds 2015 nauw samen met het UWV, ROC van Amsterdam en WSP GrootAmsterdam. De RAI-leerlingen werken drie dagen per week en gaan één dag naar school waar zij opgeleid worden tot ‘Medewerker Hospitality en Dienstverlening’ aan de hand van een interne bedrijfsopleiding die het ROC op maat heeft gemaakt voor de RAI. De leerlingen worden ondersteund door een job-coach en een werkbegeleider van de afdeling waar ze werkzaam zijn. RAI Amsterdam wil de ervaringen in dit project gebruiken om in de toekomst structureel geschikte arbeidsmogelijkheden te bieden voor werkzoekenden uit de doelgroep van de Participatiewet.

In de zomer 2017 zijn vier leerlingen geslaagd voor hun MBO-1 diploma. Twee leerlingen zijn doorgegaan met MBO-2 Gastheer. Eén leerling is opgenomen in onze vaste flexpool.

goede doelen

De maatschappelijke betrokkenheid van RAI Amsterdam en haar medewerkers blijkt ook uit de diverse goede doelen die zij steunen.

Overleg met RAI Ondernemingsraad veelvuldig en constructief overleg

In 2017 heeft veelvuldig en constructief overleg plaatsgevonden met de Ondernemingsraad. In het overleg ging het, naast de structuurwijziging van de organisatie en het cultuurprogramma dat is gevolgd, over diverse onderwerpen zoals de financiële resultaten, de bouwontwikkelingen, instemmingsaanvragen, innovatie en new business en arbeidsvoorwaarden. Naast dit formele overleg is het overleg in een aantal subcommissies voortgezet, zoals de HRM Commissie, de Financiële Commissie, de Arbeidsomstandighedencommissie, de Arbeidsvoorwaardencommissie, de Pensioencommissie en de Flexcommissie.

76

Eigen en vreemd vermogen

WAARDECREATIE RAI is transparant over de wijze waarop maatschappelijke waarde en aandeelhouderswaarde worden gecombineerd.

DIVIDEND Over 2017 wordt een dividenduitkering van € 2,293 miljoen voorgesteld, uit te keren in 2018.

FINANCIERING RAI heeft een kleine portefeuille aan langlopende financieringen en rekeningen courant. De clubdeal-financiering met Deutsche Bank en Rabobank Amsterdam heeft de grootste omvang. Tot en met 2020 is RAI hiermee gefinancierd tegen 3,24% rente.

RATIO'S Aan alle financieringsratio's werd ruimschoots voldaan.

Waarde voor aandeelhouder en maatschappij RAI Amsterdam combineert haar financiële en maatschappelijke doelen. Het uitgangspunt voor inrichting van het businessmodel is een goede, lange termijn balans te creëren tussen maatschappelijke waarde en aandeelhouderswaarde. RAI Amsterdam hanteert daarom de volgende twee doelen:

aandeelhoudersprestatie

1. Het creëren van aandeelhouderswaarde door het maximaliseren van het duurzaam financieel resultaat, in combinatie met het behalen van het financieel resultaat op de korte termijn conform jaarbudget, met een EBITDA die groter is dan 15% en een minimum nettoresultaat van € 3 miljoen.

Met deze doelstelling ziet de RAI haar financiële continuïteit geborgd.

maatschappelijke prestatie stad en regio

2. Het creëren van zoveel mogelijk spin-off voor stad en regio, waaraan RAI Amsterdam haar ’license to operate’ ontleent.

Indien het (geprognotiseerde) netto-jaarresultaat onder € 3 miljoen komt, staat het realiseren van aandeelhouderswaarde centraal. In overige gevallen gaat het om de balans tussen beide uitgangspunten. In beide gevallen zal de RAI zich inzetten om de uitvoering van de bedrijfsoperatie zo duurzaam mogelijk in te richten en via haar evenementen de betreffende sectoren en communities te stimuleren in duurzame innovatie.

77

Dividend Dividendbeleid te indexeren bedrag van € 2,24 miljoen

Het dividendbeleid is vastgesteld voor de periode 2013 - 2018. Hierin is onder andere bepaald dat RAI jaarlijks aan haar aandeelhouders een vast dividend zal uitkeren van € 2.240.000 (prijspeil 2014; jaarlijks geïndexeerd op basis van de prijsindex voor de gezinsconsumptie CBS). Mocht het nettoresultaat lager zijn, dan wordt het dividend verlaagd tot maximaal dit nettoresultaat en zal het niet uitgekeerde bedrag aan dividend in het daaropvolgende jaar, indien het nettoresultaat hiervoor dan toereikend is, alsnog uitgekeerd worden. Het cumulatief verschuldigd dividend over voorgaande boekjaren zal hierbij nooit hoger zijn dan het (geïndexeerde) vaste dividend over het laatste boekjaar.

Dividend Over 2017 wordt een dividenduitkering van € 2,293 miljoen voorgesteld.

In het verslagjaar is het dividend over 2016 uitgekeerd ten bedrage van € 2,284 miljoen. Ook werd het tweede deel van een eenmalig interim-dividend over 2015 uitgekeerd.

Aandeelhouder Gemeente Amsterdam Gemeente Amsterdam is in 2016 gestart met verkoop van haar 25%-deelbelang

In 2016 heeft de Gemeente Amsterdam, die 25% van de aandelen in RAI Amsterdam houdt, besloten om te starten met verkoop van het gemeentelijk belang aan een derde partij. Hierbij stelt de gemeente dat enkele voorwaarden gelden. Zo dient de continuïteit van RAI te worden gewaarborgd. Ook het behoud van de samenwerking tussen Gemeente Amsterdam en RAI, ten aanzien van onder andere verwerving van internationale congressen, bereikbaarheid en organisatie van evenementen, geldt als voorwaarde. In het verslagjaar heeft RAI de gemeente in dit proces gefaciliteerd.

Financiering gelijkwaardige clubdeal,

In 2013 is RAI Amsterdam een clubdeal-financiering aangegaan met Deutsche Bank en Rabobank

verhouding geregeld via

Amsterdam. De banken participeren op gelijke wijze in het financieringsarrangement. Aan de

intercreditor-overeenkomst

bancaire financiering liggen twee identieke kredietovereenkomsten met beide banken ten grondslag met exact dezelfde tarieven, convenanten en standaardvoorwaarden. De verhouding tussen de twee banken is geregeld d.m.v. een intercreditor-overeenkomst.

3 faciliteiten: langlopende lening en rekening courant kredieten

Bij elk van de banken staat een lening ter waarde van € 26 miljoen uit. Daarnaast is bij beide banken een rekening courantfaciliteit van elk € 15 miljoen afgesloten. In 2016 is daar een aanvullende kredietfaciliteit van elk US$ 3,35 miljoen bijgekomen in verband met de verwerving van een belang in IBEX (International Boatbuilders Exhibition and Conference). In onderstaand overzicht zijn de kenmerken van de faciliteiten weergegeven.

78

Financieringsarrangement Faciliteit A (€)

Faciliteit B (€)

Faciliteit C (US$)

• langlopende lening

• rekening courant krediet

• rekening courant krediet

• hoofdsom € 52 miljoen

• omvang € 30 miljoen

• omvang US$ 6,7 miljoen

• einddatum 2020

• einddatum 2020

• einddatum 2020

• Aflossing:

• ophoging 2017 + € 2,5 miljoen

• tarief 1M Libor +1,30% opslag

- 2017: geen

• verlaging 2018 - € 2,5 miljoen

• Facility Fee 0,25% over niet opgenomen

- 2018 e.v.: € 4,0 miljoen per jaar

• tarief 1M Euribor +1,00% opslag

deel

• tarief: 3M Euribor +1,70% opslag

• Facility Fee 0,25% per jaar

Voor financiering van zonnepanelen zijn in 2014 twee leningen aangegaan: één met Triodos Bank en één met het Amsterdams Investeringsfonds van de Gemeente Amsterdam. De omvang van beide leningen samen bedraagt minder dan € 0,5 miljoen.

renteswap: rente gefixeerd op

Eind 2013 is voor een aflopend bedrag aan renteswaps afgesloten met de Rabobank en Deutsche

3,24%

Bank. Op grond van deze renteswap betaalt RAI Amsterdam voor Faciliteit A een rentepercentage van 1,54% met een opslag van 1,7%. Dit betekent per saldo dat RAI Amsterdam tot en met 2020 gefinancierd is tegen een vastgelegde rente van 3,24%.

Financiële convenanten en voorwaarden De volgende tabel geeft een overzicht van de financiële convenanten. De tweede tabel toont de voorwaarden en zekerheden die aan de financiering zijn verbonden.

Financieringsarrangement Convenant

2017

2018

2019

2019

<4,5

<4,0

<3,5

<3,0

solvabiliteit

>30%

>30%

>30%

>30%

EBITDA € 1 mln*

>17,5

>17,5

>17,5

>17,5

senior Next Debt/ EBITDA

* Toetsing op jaarbasis. Peildatum 31 december

Financieringscondities Voorwaarden en zekerheden

Voorwaarden

Zekerheden

• Geen uitbreiding vreemd vermogen

• Hypotheek op bestaande en nieuwe onroerende zaken

• Change of Ownership • 2 jaarlijkse hertaxatie RAI-gebouwencomplex • Max. Capex 12 mln. per jaar (excl. nieuwbouw) • Max. dividend tot nettowinst in boekjaar • Max. op intercompany leningen op minderheidsdeelnemingen • Inzicht top 10 evenementen / bezettingsgraad

Voor een verdere toelichting op de financieringsposities verwijzen we u naar de toelichting op de geconsolideerde balans, in de jaarrekening (1.1.7 en 1.1.8)

79

Vooruitzichten Markt, evenementen Internationale, zakelijke beurzen en congressen vertonen een duidelijke groei. De revitalisatie en ontwikkeling van nationale publieksevenementen blijft aandacht vragen, alhoewel in 2017 goede ontwikkelingen zijn gerealiseerd. 2018 zal een heel druk jaar worden voor de RAI en belooft, in historisch perspectief, goede financiĂŤle vooruitzichten te bieden. Voor de nationale beurzen (zowel de vakbeurzen als de publieksbeurzen) verwacht RAI Amsterdam een bescheiden groei en voor sommige titels een sterke groei van de omzet en het aantal bezoekers. Terwijl de nationale beurzen herstellen, lijkt alles erop dat internationale beurzen hun sterke groeicijfers zullen vasthouden. Duurzame innovaties zullen een steeds belangrijker onderdeel vormen in de content van evenementen. RAI zal sterker inzetten op de bijdrage van evenementen aan de Sustainable Development Goals, de ontwikkeldoelen van de Verenigde Naties.

RAI Amsterdam Convention Centre In 2018 wordt verder gewerkt aan de visie RAI 2030. Deze visie geeft richting aan de toekomstige ontwikkeling van de RAI, het Convention Centre aan het Europaplein. Belangrijke aspecten in de visie zijn de toename van het beursoppervlak binnen de contouren van het RAI-terrein, een modernere evenementenlogistiek en een betere inpassing van de RAI in het stadsdeel voor wat betreft de lokale verzorgingsfuncties en uitstraling, ook buiten de periode van een evenement.

Ontwikkelingen in directe omgeving In 2018 zal de Noord/Zuidlijn gaan rijden. Vanuit de halte Europaplein, die voor de hoofdentree van de RAI ligt, brengt deze nieuwe metro bezoekers in minder dan 10 minuten naar het stadscentrum en Centraal Station. We verwachten dat de Noord/Zuidlijn een nieuwe stimulans gaat geven aan het gebied rond het Europaplein. Dat is prettig voor de ontwikkeling van een levendig gebied in en rond de RAI. Ook kan RAI Amsterdam hiermee nog beter bijdragen aan vermindering van de verkeersdruk in de stad want het P&R-parkeren neemt hierdoor naar alle waarschijnlijkheid een verdere vlucht. Alhoewel Amsterdam in vergelijking met andere Europese steden al een zeer compacte stad is, zal deze uitzonderlijk korte reistijd verder bijdragen aan de aantrekkelijkheid van het RAI Amsterdam Convention Centre, ook voor internationale evenementen van kortere duur.

De bouw van het congreshotel zal zichtbaar vorderen, waardoor de horizon rond de RAI verandert.

De toren tussen de RAI en de snelweg A10 zal herkenbaar de hoogte in gaan. Volgens planning zal het congreshotel in 2019 worden geopend.

Strategie In 2017 is gewerkt aan een update van de strategie voor de periode tot en met 2020; in het voorjaar van 2018 zal deze worden gepresenteerd. De fundamenten van de strategie blijven gelijk maar er zal sprake zijn van verschuivingen van prioriteiten en besturing. Het versterken en versnellen van innovatie en het ontwikkelen van nieuwe evenementen zijn hierbij belangrijk speerpunten. Voor innovatie zal meer samenwerking worden gezocht met marktpartijen.

80

Organisatie In 2017 is veel energie gestopt in de cultuur en structuur van de organisatie. We hopen dat we in 2018 onze nieuwe werkwijze voortvarend kunnen implementeren en hebben hier bij vaststelling van dit jaarverslag in maart 2018 al een goed begin mee gemaakt. Gedurende 2018 gaan we verder met het werken aan de cultuur in de organisatie, waarbij de programmatische aanpak zal overgaan naar de staande bedrijfsvoering.

Resultaat RAI Amsterdam verwacht een toename van het resultaat te realiseren in 2018 ten opzichte van 2017.

Tot slot Zoals in het voorwoord al werd benoemd, dankt de directie alle stakeholders voor hun inzet en betrokkenheid.

Een bijzonder woord van dank gaat uit naar de medewerkers. Zij hebben het afgelopen jaar goede operationele prestaties geleverd en zijn daarnaast op het gebied van strategie, cultuur en structuur samen intensief aan de slag gegaan om onze toekomst vorm te geven. De ideeĂŤn en de energie die dit heeft opgeleverd, geven ons veel vertrouwen in de toekomst en maken ons trots op ons team.

Amsterdam, 22 maart 2018

Directie RAI Holding B.V,

P. (Paul) Riemens, CEO M. (Maurits) van der Sluis, COO

81

De kracht van verbinding in binnen- en buitenland:

443

evenementen

1,6 mln

elkaar inspireren

bezoekers

376

medewerkers FTE

rai

stand

stand

stand

online virtuele onmoeting

hotel

verbinding tussen communities

€

€ €

100.000

25

P&R-parkeerders

eigen beurstitels in binnen- en buitenland

€1 = €7

€

in de RAI

in de regio Amsterdam

142.000

hotelovernachtingen (via eigen hotelservice)

Amsterdam RAI stimuleert de economie

68 mln

Amsterdam RAI genereert circa

7.000 banen

passagiers

in de metropool Amsterdam

>320

directe vluchtverbindingen

82

#04

Governance en risicomanagement

83

Corporate governance

RAI HOLDING B.V. RAI Holding B.V. is een besloten vennootschap naar Nederlands recht.

BASIS Onze governance is gebaseerd op Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, de statuten, diverse interne reglementen en de corporate governancecode 2016.

STRUCTUUR RAI Holding B.V. kent in haar governancestructuur een algemene vergadering, RvC, directie en Ondernemingsraad.

Juridische structuur RAI Holding B.V. en haar groepsmaatschappijen

RAI Holding B.V. is een houdstermaatschappij. In de jaarrekening is weergegeven welke vennootschappen tot RAI Holding B.V. behoren. Indien in dit jaarverslag ‘RAI Amsterdam’ wordt genoemd, wordt verwezen naar RAI Holding B.V. en al haar groepsmaatschappijen.

Groepsmaatschappijen zijn deelnemingen waarin RAI Holding B.V. beleidsbepalende invloed heeft.

Statuten De meest recente statuten van RAI Holding B.V. dateren van 18 juli 2008. De laatste statuten van dochtervennootschap RAI Amsterdam B.V. dateren van 2 juni 2015.

Corporate Governance code 2016 code onderschreven

De directie en de RvC onderschrijven de Nederlandse Corporate Governancecode 2016. De directie en de RvC passen de daarin opgenomen principes en ‘best practice’-bepalingen toe, voor zover deze op RAI Holding B.V. van toepassing kunnen worden verklaard.

‘leg uit’

In enkele gevallen zijn de principes en ‘best practice’-bepalingen niet van toepassing omdat RAI Holding B.V. niet beursgenoteerd is en slechts twee aandeelhouders heeft. De volgende aanbevelingen uit de Code worden om deze reden niet of niet geheel gevolgd:

bepaling 2.8.3 (openbare mededeling standpunt bij overnamesituatie); principe 4.2 (Informatieverschaffing en voorlichting aan de algemene vergadering).

84

Governance Raad van Commissarissen RvC-reglement geeft uitvoering aan Nederlandse Corporate Governance Code

In december 2017 is het reglement van de RvC en haar commissies hernieuwd vastgesteld. In het reglement wordt op twee manieren verwezen naar hoofdstukken, principes en bepalingen uit de Corporate Governance Code 2016. Op de eerste plaats wordt een groot deel van de code onderdeel gemaakt van het reglement zelf. Op de tweede plaats staat in het reglement dat de RvC en directie de Corporate Governance Code onderschrijven. Door hoofdstukken, principes en bepalingen onderdeel te laten zijn van het reglement, heeft de code niet alleen achteraf (in de verantwoording) zijn werking maar ook vanuit de door reglementen bepaalde bevoegdheden. Het RvC-reglement staat gepubliceerd op de website van RAI Amsterdam (www.rai.nl).

Taak Raad van Commissarissen houden van toezicht en vervullen van werkgevers- en adviesrol

De taak van de RvC is het houden van toezicht op het beleid van de directie en de algemene gang van zaken bij de RAI en de met haar verbonden onderneming(en). Naast het houden van toezicht vervult de RvC de werkgeversrol. Deze rol bestaat uit het zijn van werkgever voor de directie en het volgen van beloningsverhoudingen en de cultuur in de organisatie. Ook heeft de RvC een adviesrol, vanwaaruit de directie met raad terzijde wordt gestaan. De RvC richt zich bij de vervulling van haar taak naar het belang van de RAI en de verbonden onderneming(en) en weegt de belangen van bij de vennootschap betrokkenen af. De RvC is zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn functioneren.

Omvang en samenstelling vijf personen, maximaal twee termijnen van vier jaar

De Raad van Commissarissen bestaat bij voorkeur uit vijf leden. Omdat de aandeelhouder Gemeente Amsterdam kenbaar heeft gemaakt haar aandelen te willen verkopen, is invulling van de vacature van commissaris met voorkeursrecht van deze aandeelhouder aangehouden en heeft de RvC met vier commissarissen gefunctioneerd.

profielschets regelt samenstelling

De profielschets heeft betrekking op de samenstelling van de RvC. De RvC bespreekt deze profielschets bij iedere wijziging met de Algemene Vergadering en de Ondernemingsraad. De profielschets staat gepubliceerd op de website van RAI Amsterdam (www.rai.nl).

borging van onafhankelijk en

De RvC is zodanig samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, het bestuur en welk

kritisch opereren

deelbelang dan ook onafhankelijk en kritisch kunnen opereren, in overeenstemming met de governancecode. Elke commissaris dient geschikt te zijn om de hoofdlijnen van het totale beleid te beoordelen. De commissarissen beschikken gezamenlijk over de specifieke deskundigheid en de hiertoe beschreven competenties die noodzakelijk zijn voor de vervulling van hun taak. De RvC streeft ernaar dat zij is samengesteld op zodanige wijze dat de continuïteit is gewaarborgd alsmede dat zij naar leeftijd, ervaring en man/vrouwverhouding, evenwichtig is samengesteld.

Commissies drie commissies ingesteld

Omdat de RvC in haar volledige samenstelling uit meer dan vier leden bestaat, zijn – conform het reglement – drie kerncommissies ingesteld, te weten: een auditcommissie, een remuneratiecommissie en een selectie- en benoemingscommissie. De commissies worden door de RvC ingesteld en samengesteld. De (gehele) RvC blijft verantwoordelijk voor besluiten, ook als

85

deze zijn voorbereid door één van de commissies. De reglementen van de commissies zijn gepubliceerd op de website van RAI Amsterdam (www.rai.nl). De personele samenstelling van de commissies is weergegeven in het Bericht van de RvC onder paragraaf 'Verslag van commissies'.

Rooster van aftreden Het rooster van aftreden is hieronder weergegeven en wordt gepubliceerd op de website van RAI Amsterdam (www.rai.nl).

Rooster van aftreden Maximum is drie termijnen (4+4+2+2)

Naam

Datum 1e benoeming

Huidige

Aankomend voorstel tot

termijn

aftreden of (her)benoeming: de 1e Algemene Vergadering na:

R.H (Roelf) de Boer

23.04.2015

1e

23.04.2019

A.M.H. (Annemarie) van Gaal

15.09.2015

1e

15.09.2019

M. (Mariëlle) de Macker

17.03.2017

1e

17.03.2021

J.W.Th. (John) van der Steen

07.04.2011

2e

07.04.2019

Opleiding nieuwe commissarissen doorlopen een introductieprogramma

Elk lid van de RvC volgt na benoeming een door RAI Amsterdam samengesteld en gefinancierd introductieprogramma, waarin aandacht wordt besteed aan: algemene financiële en juridische zaken, de financiële verslaggeving door de vennootschap, specifieke aspecten die eigen zijn aan RAI Amsterdam en de ondernemingsactiviteiten en de verantwoordelijkheden van de leden van de RvC.

vaststelling benodigde aanvullende educatie

Tevens vindt eenmaal per jaar overleg plaats over eventueel tijdens de benoemingsperiode van commissarissen gewenste/benodigde (aanvullende) educatie.

Aandelen, opties, leningen geen persoonlijke leningen en/of garanties aan commissarissen verstrekt

Aan een commissaris zijn geen aandelen en/of opties of vergelijkbare rechten tot het verkrijgen van aandelen in het kapitaal van de vennootschap toegekend. Er zijn geen persoonlijke leningen en/of garanties aan commissarissen verstrekt.

Bezoldigingsbeleid & bezoldiging in verslagjaar weergegeven in jaarrekening en remuneratierapport

De bezoldiging is weergegeven in de jaarrekening, in de paragraaf 'toelichting op de geconsolideerde jaarrekening'. Op de website www.rai.nl staat het remuneratierapport gepubliceerd. Hierin is het remuneratiebeleid weergegeven en wordt de toepassing hiervan in verslagjaar 2017 verantwoord.

86

Governance directie Het reglement van de directie is laatstelijk gewijzigd op 25 juni 2014. Dit reglement is opgesteld op grond van artikel 13 lid 3 van de statuten van de vennootschap en dient ter aanvulling op de regels en voorschriften die op de directie van toepassing zijn op grond van Nederlands recht of de statuten van de vennootschap. De taak van de directie, alsmede zijn werkwijze, zijn opgenomen in het reglement. Het directiereglement staat gepubliceerd op de website van RAI Amsterdam (www.rai.nl).

Aandelen, opties, leningen geen aandelen, opties, leningen of garanties verstrekt

Aan een directielid zijn geen aandelen en/of opties of vergelijkbare rechten tot het verkrijgen van aandelen in het kapitaal van de vennootschap toegekend. Er zijn geen persoonlijke leningen en/of garanties verstrekt.

Bezoldigingsbeleid & bezoldiging in verslagjaar weergegeven in jaarrekening en remuneratierapport

Ook de bezoldiging van de directie is weergegeven in de jaarrekening, in de paragraaf 'toelichting op de geconsolideerde jaarrekening'. In het remuneratierapport op de website www.rai.nl is het remuneratiebeleid weergegeven en wordt de beloning van de directie in verslagjaar 2017 uitvoeriger verantwoord.

Governance medewerkers Gedragscode normen die worden gesteld

RAI Amsterdam is zich bewust van haar maatschappelijke rol en de daaruit voortvloeiende verantwoordelijkheden tegenover alle partijen. Het handelen van RAI Amsterdam en haar medewerkers is gestoeld op de door RAI Amsterdam geformuleerde kernwaarden en business principes. In de gedragscode wordt duidelijkheid gegeven door het beschrijven van de normen die worden gesteld met betrekking tot het doen en laten van iedereen die namens RAI Amsterdam naar buiten treedt. De instructie die de gedragscode geeft is onvoorwaardelijk en wordt niet beĂŻnvloed door financiĂŤle doelstellingen. De gedragscode is in werking getreden op 1 september 2006 en staat gepubliceerd op de website van RAI Amsterdam (www.rai.nl).

Klokkenluidersregeling procedure tot vermelden van

In het klokkenluidersreglement is vastgelegd hoe medewerkers vermoedens van misstanden

vermoedens van misstanden

kunnen melden bij hun werkgever. In de regeling wordt de procedure beschreven die de werkgever zal volgen en is bepaald dat de werknemer die met in achtneming van de bepalingen te goeder trouw een vermoeden van misstanden meldt, hierdoor op geen enkele wijze in zijn of haar positie wordt benadeeld als gevolg van het melden daarvan. Het klokkenluidersreglement is in werking getreden op 1 september 2006 en staat gepubliceerd op de website van RAI Amsterdam (www.rai.nl).

87

Risicomanagement

RISICOANALYSE EN CONTROLE RAI Amsterdam beschikt over systemen voor risicoanalyse en controle en onderscheidt strategische, financiële / administratieve en operationele risico’s.

STRATEGISCHE RISICO'S Strategische risico’s zijn verbonden aan gebeurtenissen die de positie van de onderneming structureel kunnen ondermijnen.

FINANCIEEL/ADMINISTRATIEVE RISICO'S Financiële / administratieve risico’s zijn verbonden aan de ontwikkelingen op de financiële markten en het financieel en administratief management.

OPERATIONELE RISICO'S Operationele risico’s zijn direct verbonden aan de bedrijfsactiviteiten.

RISICOBEREIDHEID RAI hanteert een maximale risk-appetite van € 10 miljoen.

Risico’s strategische risico’s

Tien strategische risico’s zijn onderkend: S-1 exploitatierisico: het wegvallen van een grote eigen titel S-2 marktontwikkeling: de verhuurbaarheid aan derden S-3 het verkeer: de bereikbaarheid van RAI Amsterdam (stad Amsterdam, Schiphol) S-4 exploitatierisico: het wegvallen van een grote titel van derden S-5 security: de beveiliging tegen terrorisme S-6 marktontwikkeling: de afname van de omvang van eigen concepten door online businessmodellen S-7 [in verband met concurrentieoverwegingen wordt dit risico niet genoemd] S-8 wegvallen outbound sales agenten S-9 marktontwikkeling: beperking groei eigen beurzen S-10 marktontwikkeling: exposanten gebruiken andere kanalen in de toekomst om hun doelgroep te bereiken

Deze eerste vijf strategische risico's zijn niet gewijzigd ten opzichte van 2016. De tweede vijf risico's zijn in het verslagjaar toegevoegd als strategisch risico.

88

financiële / administratieve risico’s

De volgende tien financiële/administratieve risico’s zijn onderscheiden: F-1 financieringsrisico (inclusief niet voldoen aan bankconvenanten) F-2 renterisico F-3 valutarisico F-4 debiteurenrisico F-5 administratieve organisatie: integriteit, beschikbaarheid, controleerbaarheid automatische gegevensverwerking en -opslag F-6 financial control F-7 risico contante geldstromen F-8 potentieel bovenmatige onkostenvergoeding (fiscaal) F-9 boekhoudkundige fraude F-10 inzake buitenlandse activiteiten: wet- & regelgeving afwijkend van Nederlandse

Deze financiële/administratieve risico’s zijn ongewijzigd ten opzichte van 2016.

operationele risico’s

Op het operationele vlak worden 19 risico’s gevolgd: O-1 het veilig werken in hallen O-2 het bouwrisico: de niet door vergunningen gedekte constructierisico’s die kunnen ontstaan bij het neerzetten van tijdelijke installaties en opstallen O-3 grootschalig gezondheidsrisico (Legionella) O-4 schadelijke stoffen O-5 hygiëne en voedsel O-6 productaansprakelijkheid eigen diensten O-7 crowd control (bijv. bij brand) O-8 landelijke staking O-9 uitval van voor een evenement essentiële installaties (koeling, verwarming, stroom etc.)

O-10 uitvallen operationeel ICT-systemen eigen organisatie (administratie, operatiën) O-11 uitvallen event-net voor exposanten O-12 de eisen van derde partijen aan de IT-infrastructuur van RAI Amsterdam alsmede van publieke diensten bij RAI Amsterdam stijgen mogelijk sneller dan RAI Amsterdam kan moderniseren c.q. uitbreiden O-13 organisatoren, exposanten en/of bezoekers gebruiken de (openbare) infrastructuur anders dan verwacht kon worden, met grote storingen als gevolg O-14 privacy schendingen door verkeerd gebruik data O-15 dataontvreemding door hackers O-16 asbestproblematiek in oud gebouw O-17 ontwikkelingen in de markt en wensen vanuit de organisatie gaan sneller dan de IT infrastructuur bij kan houden O-18 terugvallende opbrengsten uit connectiviteitsdienstverlening O-19 imagobeschadiging (gaat viral via social media)

Ten opzichte van 2016 zijn twee risico's afgevoerd van de lijst met operationele risico's: toegangsbewijsverkopende websites vallen langdurig uit en database integriteit. Nieuw toegevoegd zijn de risico's O-17 t/m O-19.

89

Methodiek van risicobeoordeling Bij de beoordeling van de actualiteit van de risico’s voor RAI Amsterdam worden zowel de huidige

huidige kans en huidig gevolg

kans op het voordoen van een mogelijke gebeurtenis alsook het huidige gevolg (gemeten in geld) dat deze gebeurtenis voor RAI Amsterdam heeft, betrokken.

beoordeling impact risico

De combinatie huidige kans en huidig gevolg bepaalt of het actuele risiconiveau als laag, medium of hoog wordt beoordeeld. In de beoordeling wordt expliciet rekening gehouden met de vigerende controles en maatregelen/acties die genomen zijn om het bedoeld risico te mitigeren. De bepaling van kans en gevolg zijn weergegeven in de matrixtabel. De letters in de matrix geven het type risico aan waarbij S staat voor strategische risico’s, O voor operationele en F voor financiële risico’s. De bijbehorende nummers verwijzen naar de risico’s zoals hierboven staan vermeld. De gebruikte kleuren staan voor: laag risiconiveau (blauw), medium risiconiveau (grijs) en hoog risiconiveau (rood).

Risicomatrix Kans en gevolg bepalen niveau van risico

Kans (%) >90%: zeer groot

75-90%: groot

S-7

50-75%: gematigd

F-3 O-6

F-8 O-17

S-3 S-6 F-10 O-16 O-18

25-50%: klein

F-4 O-1 O-5

O-10 O-13 O-14 O-15

S-9 F-9 O-19

O-3 O-4

F-1 F-2

< 25%: zeer klein

F-5 F-7

F-6 O-2

zeer gering < € 250.000

gering € 250.000 € 500.000

gering/groot € 5 0 0. 0 0 0 € 1.000.000

S-5 S-10 S-1 S-2 O-7 O-9 O-11 O-12

S-4

S-8 O-8 groot zeer groot € 1.000.000 - > € 2.500.000 € 2.500.000 Gevolg (€)

risk-appetite

De directie van RAI Amsterdam stelt de risicobereidheid vast. RAI Amsterdam heeft een maximale risk-appetite van € 10 miljoen. Mocht een dergelijke impact zich voordoen, dan heeft RAI Amsterdam voldoende buffers om een dergelijk gevolg te dempen.

risicomanagement-systeem

Het risicomanagement-systeem is in 2017 niet gewijzigd ten opzichte van 2016.

De matrix maakt duidelijk dat alleen enkele strategische risico’s het predicaat hoog risico krijgen.

Het betreffen: S-4 (exploitatierisico: het wegvallen van een grote titel van derden) S-5 (de beveiliging tegen terrorisme)

90

S-7 [in verband met concurrentieoverwegingen wordt dit risico niet genoemd] S-10 marktontwikkeling: exposanten gebruiken andere kanalen in de toekomst om hun doelgroep te bereiken

Het risico S-1 (exploitatierisico: het wegvallen van een grote eigen titel) is niet langer als hoog gecategoriseerd. In 2017 heeft dit risico zich voltrokken met het wegvallen van AutoRAI en de BedrijfsautoRAI. De RAI heeft de mitigerende maatregelen tijdig opgeschaald en de gederfde omzet is nagenoeg gecompenseerd door het aantrekken van nieuwe evenementen en groei van bestaande evenementen.

Besproken met de Raad van Commissarissen De risicoâ&#x20AC;&#x2122;s, de interne risicobeheersings- en controlesystemen en de uitgevoerde en geplande acties zijn besproken in de septembervergadering van de RvC.

Werking van interne risicobeheersings- en controlesystemen In het navolgende is weergegeven welke controles en acties zijn uitgevoerd met betrekking tot de vier grootste risicoâ&#x20AC;&#x2122;s voor wat betreft de impact op RAI Amsterdam.

beperken exploitatierisico titels derden

S-4 (exploitatierisico: het wegvallen van een grote titel van derden) Om te voorkomen dat een door derden georganiseerd(e) grote beurs of groot congres wegvalt (kans klein, gevolg zeer groot), wordt het relatiebeheer van de A-accounts op directieniveau ingevuld. Waar mogelijk worden ook langetermijncontracten afgesloten. Om het effect van het wegvallen van een grote titel van derden op het resultaat van RAI Amsterdam in te dammen wordt prioriteit in tijd en geld gegeven aan het werven van alternatieve beurzen en congressen voor de toekomst.

calamiteiten

S-5 (de beveiliging tegen terrorisme) Binnen RAI Amsterdam is een Safety & Security Board actief die de maatregelen inzake bescherming tegen een calamiteit monitort en eventueel bijstelt.

S-10 marktontwikkeling: exposanten gebruiken andere kanalen in de toekomst om hun doelgroep te bereiken Dit risico wordt gemitigeerd door innovatie en productontwikkeling te intensiveren. De RAI wil zowel nieuwe kanalen integreren en verbinden met beurstitels als deze zelf autonoom ontwikkelen als alternatief om communities te bereiken en ook langs deze weg mensen te inspireren.

koersrisico

Er is geen sprake van koersrisico aangezien door RAI Holding B.V. geen beursgenoteerde aandelen gehouden worden.

liquiditeitsrisicoâ&#x20AC;&#x2122;s

Liquiditeitsrisico is het risico dat men over onvoldoende middelen beschikt om aan de directe verplichtingen te voldoen. Door het actief volgen van de cash flow en het opstellen van een meerjaren forecast waarbij de cash flow wordt beoordeeld en daarmee de beschikbare liquiditeit wordt geforecast, is het liquiditeitsrisico beperkt. Indien het liquiditeitsrisico toeneemt, heeft RAI Holding B.V. maatregelen gealloceerd die direct leiden tot beperking van de uitgaven.

91

valutarisico’s

Er is geen sprake van grote valutarisico’s aangezien de operationele kasstromen en financieringsactiviteiten overwegend in euro’s plaatsvinden.

renterisico's

Renterisico’s betreffen hoofdzakelijk de voor lange termijn afgesloten langlopende leningen. RAI Amsterdam B.V. heeft renteswap-contracten afgesloten in verband met het afdekken van de renterisico’s. Om de rentepercentages te fixeren zijn in 2013 renteswap contracten afgesloten voor de periode tot en met 2020 voor een bedrag ultimo boekjaar 2017 van € 44 miljoen. RAI Amsterdam B.V. betaalt een rentepercentage van 1,54% over de renteswap van de Deutsche Bank AG/Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. Over de schulden aan kredietinstellingen wordt een variabele rente betaald van 3 maand Euribor plus een individuele opslag. De middels renteswaps afgedekte bedragen zijn kleiner of gelijk aan de uitstaande hoofdsom van de leningen Deutsche Bank AG/Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. De renteswaps hebben per 31 december 2017 een reële waarde van € 1.801.264 negatief (ultimo 2016: € 2.696.262 negatief). De nominale waarde loopt gedurende de resterende looptijd van de renteswaps (tot en met 2020) af naar nihil.

onzekerheden in de mogelijkheden om financiering aan te trekken

De huidige financieringsovereenkomst heeft een looptijd tot en met 2020. De onzekerheid in de mogelijkheden om financiering aan te trekken wordt gemitigeerd door een actieve relatie met de vreemd vermogenverschaffers te onderhouden, een bewezen track record van het behalen van de overeengekomen ratio’s in stand te houden en het hebben van een heldere strategie. De huidige financieringsovereenkomst, die een looptijd heeft tot en met 2020, zal ruim voordat deze afloopt, worden opgevolgd.

mededingingsregels

RAI Amsterdam heeft een Tenderboard die alle inkooporders boven een bepaald drempelbedrag toetst op regelgeving en waar nodig of wenselijk aanbesteedt.

milieuwetgeving

RAI Amsterdam is vergunninghouder van diverse evenementsgebonden vergunningen en beschikt de volgende certificeringen: ISO-9001 (Kwaliteitsmanagement), ISO-14001 (Milieumanagement), ISO-20121 (Duurzaamheid evenementen) en OHSAS-18001 (Arbo en veiligheid). Door een unieke samenwerking met de Gemeente Amsterdam heeft RAI Amsterdam als eerste private onderneming in Nederland de bevoegdheid zelf op een aantal terreinen evenementgebonden vergunningen te reguleren en handhaven. Om compliance met wetgeving te borgen, heeft RAI Amsterdam een intern vergunningen-office dat belast is met de uitvoering van het beleid en de verstrekking en handhaving van vergunningen.

belastingwetgeving

RAI Amsterdam maakt voor de diverse belastingwetgeving gebruik van adviseurs, deels gelieerd aan de accountant en deels niet gelieerd, die RAI Amsterdam beoordelen op de wijze van verwerken van de belastingwetgeving. De twee voor RAI Amsterdam belangrijkste belastingen zijn de BTW en de vennootschapsbelasting.

92

#05

Jaarrekening

93

Algemeen RAI Holding B.V. is statutair gevestigd te Amsterdam (Europaplein 24), Kamer van Koophandel nummer 33093880. Het boekjaar van de vennootschap loopt van 1 januari tot en met 31 december.

Activiteiten RAI Holding B.V. is een holdingmaatschappij. De belangrijkste activiteiten van de RAI zijn zowel gericht op het accommoderen van de eigen evenementen, als het beschikbaar stellen van de faciliteiten aan derden ten behoeve van beurzen, congressen, corporate events, theaterproducties en niche events.

Continuïteit Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

Algemene waarderingsgrondslagen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. De gehanteerde grondslagen voor waardering van activa en passiva zijn gedurende het huidige en vorige jaar consistent toegepast. De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling hebben betrekking op zowel de geconsolideerde als de vennootschappelijke jaarrekening.

Aandeelhoudersstructuur De RAI Vereniging heeft een 75% belang in RAI Holding B.V. De resterende 25% van de aandelen is in handen van de Gemeente Amsterdam.

Consolidatiegrondslagen Geconsolideerd worden de financiële gegevens van RAI Holding B.V. en al haar groepsmaatschappijen. Groepsmaatschappijen zijn deelnemingen waarin RAI Holding B.V. beleidsbepalende invloed op het beleid heeft. De overige deelnemingen worden niet geconsolideerd.

De financiële gegevens van gedurende het verslagjaar verkregen ondernemingen worden geconsolideerd vanaf het moment dat RAI Holding B.V. beslissende invloed heeft verkregen op het beleid van die ondernemingen tot aan het moment van beëindiging daarvan.

Onderlinge transacties tussen vennootschappen die worden geconsolideerd worden geëlimineerd.

De vennootschap bezit 100% van de aandelen in de volgende deelnemingen: RAI Amsterdam B.V., Amsterdam; Arfora B.V., Amsterdam.

94

In deze deelnemingen zijn de resultaten verwerkt van de volgende indirecte deelnemingen (100%): RAI Solar Energy B.V., Amsterdam; Amsterdam RAI Catering B.V., Amsterdam; RAI USA, Inc., Delaware; Rui Ang Exhibition and Convention Co., Ltd., Shanghai; RAI TURKEY ULUSLARARASI FUARCILIK VE GOSTERI HIZMETLERI ITHALAT IHRACAT TICARET LIMITED SIRKETI, Istanbul. De vennootschap in Turkije is in 2016 opgericht. Daarnaast is het resultaat verwerkt van de volgende indirecte deelneming (50%): IBEX LLC, Maine USA.

Functionele valuta De posten in de jaarrekening van de groepsmaatschappijen worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta van de economische omgeving waarin de groepsmaatschappij haar bedrijfsactiviteiten voornamelijk uitoefent (de functionele valuta). De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in euroâ&#x20AC;&#x2122;s; dit is zowel de functionele als de presentatievaluta van RAI Holding B.V.

Transacties, vorderingen en schulden Transacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers op transactiedatum.

Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend in de functionele valuta tegen de koers per balansdatum. De uit de afwikkeling en omrekening voortvloeiende koersverschillen komen ten gunste of ten laste van de winst- en verliesrekening, tenzij hedgeaccounting wordt toegepast.

Niet-monetaire activa die volgens de verkrijgingsprijs worden gewaardeerd in een vreemde valuta worden omgerekend tegen de wisselkoers op de transactiedatum.

Niet-monetaire activa die volgens de actuele waarde worden gewaardeerd in een vreemde valuta worden omgerekend tegen de wisselkoers op het moment waarop de actuele waarde werd bepaald.

Omrekeningsverschillen bij intragroepsleningen op lange termijn die feitelijk een uitbreiding of inkrimping van de netto-investering van buitenlandse deelnemingen zijn, worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht in de wettelijke reserve omrekeningsverschillen.

Indien leningen in vreemde valuta zijn aangegaan om de netto-investering in een buitenlandse deelneming te financieren of af te dekken, worden de koersverschillen die uit de lening voortvloeien in de wettelijke reserve omrekeningsverschillen verwerkt voor zover de lening effectief is als dekking van de koersverschillen op de netto-investering in de buitenlandse deelneming.

De activa en passiva van in de consolidatie opgenomen deelnemingen met een functionele valuta anders dan de presentatievaluta, worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. De baten en lasten worden omgerekend tegen de wisselkoers op transactiedatum.

De hieruit resulterende omrekeningsverschillen worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht in de wettelijke reserve omrekeningsverschillen.

95

Gebruik van schattingen Bij het opstellen van de jaarrekening dient de leiding van RAI Holding B.V. overeenkomstig algemeen aanvaarde grondslagen voor de financiële verslaggeving bepaalde schattingen en veronderstellingen te doen die mede bepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze schattingen afwijken.

De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel de primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als de financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de toelichting per balanspost.

RAI Holding B.V. past hedge-accounting toe op basis van documentatie per individuele hedgerelatie en documenteert de wijze waarop de hedgerelaties passen in de doelstellingen van het risicobeheer, de hedgestrategie en de verwachting aangaande de effectiviteit van de hedge.

Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen reële waarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van de reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de winst- en verliesrekening verwerkt.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva De waardering van activa en passiva geschiedt, voor zover bij de afzonderlijke posten in de toelichting niet anders is vermeld, tegen nominale waarde.

Immateriële vaste activa Extern verworven beurstitels zijn gewaardeerd op kostprijs of lagere marktwaarde en worden afgeschreven over de economische levensduur, die wordt verondersteld maximaal 20 jaar te zijn.

Voor beurstitel IBEX wordt de economische levensduur verondersteld op maximaal 15 jaar.

Software wordt gewaardeerd tegen historische kostprijs en wordt afgeschreven over de economische levensduur die wordt verondersteld maximaal 10 jaar te zijn. Exploitatierechten zijn gewaardeerd tegen verkrijgingprijs en jaarlijks wordt hierop afgeschreven, gebaseerd op de duur van het recht.

Materiële vaste activa Materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgingprijs, verminderd met een lineaire afschrijving gebaseerd op de economische levensduur en verminderd met eventuele bijzondere waardeverminderingen.

96

Onderhoudskosten voor gebouwen in eigendom worden direct ten laste van het resultaat verantwoord, dan wel geactiveerd en afgeschreven indien de activeringscriteria dit toestaan. Bij het bepalen van de afschrijving wordt rekening gehouden met een restwaarde. Deze restwaarde wordt in alle gevallen geacht nihil te zijn.

Financiële vaste activa Deelnemingen waarbij invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid worden gewaardeerd tegen de netto vermogenswaarde, bepaald op basis van de waarderingsgrondslagen van RAI Holding B.V. Deelnemingen waarbij geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingprijs of lagere actuele waarde.

De vorderingen op en leningen aan deelnemingen alsmede de overige vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.

Bijzondere waardeverminderingen vaste activa Jaarlijks wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat immateriële, materiële en financiële vaste activa aan bijzondere waardeverminderingen onderhevig zijn. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van het actief hoger is dan de realiseerbare waarde ervan. In geval van bijzondere waardevermindering wordt het betreffende actief afgewaardeerd tot de realiseerbare waarde. Het verlies wordt direct als last verwerkt in de winst- en verliesrekening.

Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk is aan de nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen.

De vorderingen hebben, tenzij anders vermeld, een verwachte looptijd van maximaal één jaar.

Voorraden De voorraden betreffen voornamelijk food & beverage producten en de waardering ervan geschiedt tegen verkrijgingprijs, voor zover nodig onder aftrek van een voorziening voor incourantheid.

Effecten Effecten zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingprijs of lagere marktwaarde per balansdatum. Als marktwaarde geldt in principe de beurswaarde. Indien de verkoop op korte termijn zal plaatsvinden, geldt als marktwaarde de directe opbrengstwaarde.

Liquide middelen De liquide middelen staan ter vrije beschikking van de vennootschap.

Voorzieningen Voorzieningen worden opgenomen voor alle in rechte afdwingbare dan wel feitelijke verplichtingen als gevolg van een gebeurtenis vóór balansdatum en waarvan het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen nodig is en de omvang daarvan betrouwbaar kan worden geschat.

Er wordt een voorziening voor jubileumuitkeringen opgenomen op basis van de per balansdatum geldende jubileumregeling, rekening houdend met blijfkans, toekomstige loonkostenontwikkeling en disconteringsvoet.

97

Voor bonusregelingen en winstdelingen op basis van de relevante prestatieregelingen wordt een verplichting opgenomen. De verplichting wordt verantwoord onder de kortlopende schulden.

Pensioenregeling De onderneming heeft twee actieve pensioenregelingen voor haar werknemers. Voor medewerkers die voor 1 januari 2013 in dienst zijn getreden is een pensioenregeling getroffen die kwalificeert als een toegezegd-pensioenregeling, waarbij de toegezegde pensioenuitkeringen gebaseerd zijn op middelloon. Deze pensioenregeling is ondergebracht bij een pensioenverzekeraar en wordt in de jaarrekening verwerkt als toegezegde-bijdrageregeling, aangezien de verplichtingen uit hoofde van de uitvoering van deze pensioenregeling geheel herverzekerd zijn.

Voor medewerkers die vanaf 1 januari 2013 in dienst zijn getreden dan wel vrijwillig zijn overgestapt naar de nieuwe pensioenregeling, is een beschikbare premieregeling getroffen met het karakter van een premieovereenkomst. De verplichtingen van de onderneming gaan niet verder dan het betalen van een jaarlijkse bijdrage aan de verzekeringsmaatschappij. De in de toekomst te betalen bijdragen zullen mede afhankelijk zijn van de ontwikkeling van de arbeidsvoorwaarden en van de rendementen die de verzekeringsmaatschappij behaalt op de belegde bijdragen.

Langlopende schulden Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.

Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde, daarna tegen geamortiseerde kostprijs en hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar. Voor bonusregelingen en winstdelingen op basis van de relevante prestatieregelingen wordt een verplichting opgenomen. Daarnaast wordt een verplichting opgenomen voor contractuele afspraken, die gemaakt zijn met de medewerkers.

(Latente) vennootschapsbelasting Tijdelijke verschillen tussen commerciële en fiscale winstbepaling worden tegen nominale waarde in de balans opgenomen als latent te vorderen respectievelijk verschuldigde vennootschapsbelasting. Latent te vorderen vennootschapsbelasting uit hoofde van compensabele verliezen wordt, voor zover het redelijkerwijs te verwachten valt dat deze realiseerbaar wordt, gewaardeerd tegen het per balansdatum bekende toekomstige belastingtarief.

RAI Holding B.V. staat aan het hoofd van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting waarin ook de volgende ondernemingen zijn opgenomen: RAI Amsterdam B.V., RAI Solar Energy B.V., Amsterdam RAI Catering B.V. en Arfora B.V.

Grondslagen voor resultaatbepaling Verantwoording van opbrengsten De bepaling van het resultaat geschiedt volgens een stelsel gebaseerd op historische kostprijs. De omzetverantwoording geldt voor alle categorieën zoals gespecificeerd onder 2.1.1. De netto-omzet omvat de opbrengsten uit levering van goederen en diensten zoals gespecificeerd onder 2.1.1 onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de omzet geheven belastingen. Opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarin de prestatie wordt verricht. Voor beurzen en tentoonstellingen betreft dit de periode waarin het evenement plaatsvindt. Winstneming vindt ook pas op dat moment plaats. Verliezen en risico’s die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar, worden verwerkt indien en voor zover deze voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

98

Voor deelnemingen waar beslissende invloed op kan worden uitgeoefend, vindt proportionele consolidatie plaats van de opbrengsten en kosten. Voor deelnemingen waar geen beslissende invloed op kan worden uitgeoefend, wordt het aan RAI Holding B.V. toekomende resultaat meegenomen.

Kosten uitbesteed werk Onder kosten uitbesteed werk en andere externe kosten wordt verstaan de aan de omzet toe te rekenen directe en indirecte kosten, waaronder inkoopkosten van verkochte cateringvoorraad.

Afschrijvingen De afschrijvingen op materiële vaste activa zijn lineair berekend en gebaseerd op de verwachte economische levensduur.

De gehanteerde afschrijvingspercentages liggen tussen de 2% en 20%. De afschrijvingen van de immateriële vaste activa zijn gerelateerd aan de aanschafwaarde en liggen tussen de 5% en 20%. Geen rekening wordt gehouden met een eventuele restwaarde van materiële en/of immateriële vaste activa.

Financiële baten en lasten De financiële baten en lasten betreffen de aan de periode toe te rekenen koersverschillen, rentebaten en -lasten.

Resultaat deelneming Het resultaat op deelnemingen betreft het aandeel van de vennootschap in het resultaat van de op netto-vermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen. Als resultaat van deelnemingen wordt opgenomen het aan de vennootschap toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen.

Vennootschapsbelasting De belastingen worden berekend over het commerciële resultaat vóór belastingen, rekening houdend met fiscale faciliteiten. Bij de bepaling wordt rekening gehouden met de mutatie in de voorziening voor latente vennootschapsbelasting.

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen.

99

1.1. Geconsolideerde balans (vóór voorstel resultaatbestemming) Geconsolideerde balans, activa Bedragen x € 1.000

Ref.

ACTIVA

Vaste activa

Immateriële vaste activa

1.1.1.

8.464

10.239

Materiële vaste activa

1.1.2.

165.653

170.787

Financiële vaste activa

1.1.3.

1.134

1.134

175.251

182.160

Vlottende activa

Voorraden

469

315

Vorderingen

1.1.4.

27.086

22.637

Effecten

41

41

Liquide middelen

5.473

742

33.069

23.735

208.320

205.895

100

2017

2016

Geconsolideerde balans, passiva Vóór voorstel resultaatbestemming, bedragen x € 1.000

Ref.

PASSIVA

Eigen vermogen

1.1.5.

Geplaatst kapitaal

2.730

2.730

Agioreserves

22.006

22.006

Wettelijke reserve koersverschillen

‑397

‑

Overige reserves

60.834

58.070

Onverdeelde winst

5.271

5.048

90.444

87.854

Voorzieningen

1.1.6.

Belastinglatentie

180

535

Voorziening overig

1.457

1.506

1.637

2.041

Schulden

Langlopende schulden

1.1.7.

55.603

61.395

Kortlopende schulden

1.1.8.

60.636

54.605

208.320

205.895

101

2017

2016

2.1. Geconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerde winst- en verliesrekening Bedragen x € 1.000

Ref.

Netto-omzet

2.1.1.

Som der bedrijfsopbrengsten

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten

2.1.2.

Lonen en salarissen

2.1.3.

Sociale lasten

Pensioenlasten

Afschrijving op immateriële en materiële vaste

2017

2016

123.287

120.202

123.287

120.202

50.901

47.084

24.306

23.547

3.338

3.257

2.197

2.177

2.1.4.

14.470

14.979

2.1.5.

18.507

19.718

activa Overige bedrijfskosten (inclusief overige personeelskosten)

Som der bedrijfskosten

113.719

110.762

Bedrijfsresultaat

9.568

9.440

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

284

16

Rentelasten en soortgelijke kosten

‑2.572

‑2.608

Som der financiële baten en lasten

2.1.6.

‑2.288

‑2.592

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening vóór

7.280

6.848

2.1.7.

‑2.009

‑1.800

Resultaat na belastingen

5.271

5.048

belastingen Belastingen op resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

102

3.1. Geconsolideerd kasstroomoverzicht Geconsolideerd kasstroomoverzicht Bedragen x € 1.000

2017

2016

Kasstroom uit operationele activiteiten

Bedijfsresultaat

9.568

9.440

Aanpassingen voor:

Afschrijving op immateriële en materiële vaste

14.470

14.979

activa Mutaties in langlopende schulden

-

1.459

Mutaties in voorzieningen

‑404

‑67

14.066

16.372

Mutaties in voorraden en vorderingen

‑4.603

6.613

Mutaties in kortlopende schulden (exclusief

7.387

‑2.513

2.784

4.100

Betaalde interest

‑1.939

‑1.936

Betaalde belastingen resultaat uit gewone

‑2.062

‑1.783

‑4.001

‑3.719

Totale kasstroom uit operationele activiteiten

22.417

26.192

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

Investering in materiële vaste activa

‑7.765

‑18.270

Investering in immateriële vaste activa

‑530

‑3.916

Desinvestering in financiële vaste activa

‑

‑

Totale kasstroom uit investeringsactiviteiten

‑8.295

‑22.186

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Dividenduitkering

‑2.953

‑3.207

Mutatie schulden aan kredietinstellingen

‑6.423

‑571

Aflossing langlopende leningen in boekjaar

‑15

‑15

Totale kasstroom uit financieringsactiviteiten

‑9.391

‑3.793

Mutatie geldmiddelen

4.731

213

Geldmiddelen per 1 januari

742

529

Geldmiddelen per 31 december

5.473

742

bankkrediet)

bedrijfsuitoefening

103

Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat Bedragen x € 1.000

Ref.

2017

2016

Geconsolideerd netto-resultaat na belastingen

5.271

5.048

toekomend aan de rechtspersoon

Omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen

‑397

-

Totaal van de rechtstreekse mutaties in het eigen

‑397

-

Totaalresultaat van de rechtspersoon

4.874

5.048

vermogen van de rechtspersoon als onderdeel van het groepsvermogen

104

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2017 1.1.1. Immateriële vaste activa

Immateriële vaste activa Bedragen x € 1.000

Beurstitels

Software

Overige

Werken in

Totaal

7.012

8.610

1.684

376

17.682

Gereedgekomen werk in uitvoering

-

316

-

‑316

‑

Aanschaffingen

‑

192

‑

338

530

‑762

‑

‑

‑

‑762

‑51

‑93

‑

‑

‑144

6.199

9.025

1.684

398

17.306

593

5.675

1.175

‑

7.443

Afschrijvingen

407

1.055

53

‑

1.515

Omrekenverschillen

‑28

-

-

-

‑28

Desinvesteringen

‑10

‑78

‑

-

‑88

Afschrijvingen en waardeverminderingen per 31-12-

962

6.652

1.228

‑

8.842

6.419

2.935

509

376

10.239

5.237

2.373

456

398

8.464

uitvoering Aanschaffingswaarde per 1-1-2017

Omrekenverschillen Desinvesteringen Aanschaffingswaarde per 31-12-2017

Afschrijvingen en waardeverminderingen per 1-12017

2017

Boekwaarde per 1-1-2017

Boekwaarde per 31-12-2017

Investeringen in beurstitels worden in maximaal 20 jaar afgeschreven. Jaarlijks wordt een impairment test uitgevoerd op in het verleden extern geworven titels. Software wordt afgeschreven in een periode van maximaal 10 jaar, te rekenen vanaf het moment van ingebruikneming.

De categorie ‘Overige’ betreft met name het gebruiksrecht van een lounge in de Amsterdam ArenA. Deze rechten worden afgeschreven tot het jaar 2026. Desinvesteringen hebben betrekking op activa die buiten gebruik zijn gesteld.

105

1.1.2. Materiële vaste activa

Materiële vaste activa Bedragen x € 1.000

Gebouwen,

Inventaris

Werken in

installaties en

Totaal

uitvoering

terreinen

Aanschaffingswaarde per 1-1-2017 Investeringen Gereedgekomen werk in uitvoering Desinvesteringen Aanschaffingswaarde per 31-12-2017

331.141

28.422

3.113

362.676

534

1.108

6.123

7.765

3.973

184

‑4.157

‑

‑34

‑642

‑28

‑704

335.615

29.071

5.051

369.737

Afschrijvingen en waardeverminderingen per 1-1-2017 Afschrijvingen Desinvesteringen Afschrijvingen en waardeverminderingen per 31-12-2017

170.538

21.351

‑

191.889

10.185

2.667

‑

12.851

‑34

‑621

‑

‑656

180.688

23.396

‑

204.084

160.603

7.071

3.113

170.787

Boekwaarde per 1-1-2017

Boekwaarde per 31-12-2017

154.927

5.676

5.051

165.653

Gebouwen en terreinen worden afgeschreven in 50 jaar, het congrescentrum in 20 jaar en installaties in 10 tot 20 jaar. De overige vaste activa worden afgeschreven in 5 tot 20 jaar.

In 2017 is de erfpachtovereenkomst vernieuwd met terugwerkende kracht vanaf 1 november 2016. De afgekochte erfpacht tot en met 2066 bedraagt € 3.223.443 (2016: € 3.289.452).

Desinvesteringen hebben betrekking op activa die buiten gebruik zijn gesteld.

1.1.3. Financiële vaste activa

Financiële vaste activa Bedragen x € 1.000

Totaal

1.134

Overige mutaties

‑

1.134

Stand per 1-1-2017

Stand per 31-12-2017

De financiële vaste activa betreft een kapitaalbelang in Stadion Amsterdam C.V. van 1/9 deel van het commanditair kapitaal. De waardering van dit kapitaalbelang wordt gewaardeerd op verkrijgingprijs of lagere actuele waarde.

106

1.1.4. Vlottende activa, vorderingen

Vlottende activa, vorderingen Bedragen x € 1.000

2017

2016

15.839

14.233

Handelsvorderingen Voorziening voor dubieuze debiteuren

‑1.280

‑1.833

14.559

12.400

4.449

4.315

384

‑

‑

136

7.694

5.786

Overige vorderingen Vorderingen op aandeelhouders Vennootschapsbelasting Overlopende activa

27.086

22.637

De overige vorderingen bestaan onder andere uit nog te factureren bedragen € 3.700.756 (2016: € 2.918.384).

De overlopende activa betreft onder andere vooruitbetaalde kosten € 1.004.825 (2016: € 926.020) en gemaakte personeelskosten voor toekomstige beurzen voor een bedrag van € 5.833.054 (2016: € 4.877.950).

1.1.5. Groepsvermogen

Voor een toelichting op de mutaties in het eigen vermogen gedurende 2017 en 2016 wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening van RAI Holding B.V. (zie 4.1.2.).

1.1.6. Voorzieningen

Voorzieningen Bedragen x € 1.000

Belasting-

Overig

Totaal

latentie

Stand per 1-1-2017 Dotatie Onttrekking

Stand per 31-12-2017

535

1.506

2.041

85

239

324

‑440

‑288

‑728

180

1.457

1.637

De passieve belastinglatentie heeft betrekking op verschillen tussen commerciële en fiscale waardering.

De overige voorzieningen bestaan grotendeels uit: de jubileavoorziening en overige personeel gerelateerde voorzieningen.

Bovenstaande voorzieningen hebben een overwegend langlopend karakter.

107

1.1.7. Langlopende schulden

Langlopende schulden Bedragen x € 1.000

2017

2016

Leningen Deutsche Bank AG

24.000

26.000

Lening Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A.

24.000

26.000

Lening Triodos Bank

239

253

Lening Klimaatfonds Amsterdam

100

100

7.264

9.042

Overige schulden

55.603

61.395

Som start

Aflossing in

Restsom

boekjaar

boekjaar

Overzicht langlopende leningen Per 31 december 2017, bedragen x € 1.000

Lening Deutsche Bank AG

26.000

‑

26.000

Lening Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A.

26.000

‑

26.000

Lening Triodos Bank

268

15

253

Lening Klimaatfonds Amsterdam

100

‑

100

8.207

164

8.043

Overige schulden

60.575

179

60.396

Af: Kortlopend gedeelte langlopende schulden

4.793

55.603

In 2013 is een kredietovereenkomst overeengekomen met de Deutsche Bank AG en de Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. Deze kredietovereenkomst bestaat naast rekening-couranten van € 31,25 miljoen uit een tweetal leningen van in totaal € 52 miljoen (50% Deutsche Bank AG en 50% Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A.) tot en met 2020.

In 2016 is een aanvullende kredietfaciliteit overeengekomen met de Deutsche Bank AG en de Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. Deze kredietovereenkomst bestaat uit een rekening-courant van US$ 6,7 miljoen bij de Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. Hierbij is overeengekomen dat de rekening-courant van de Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. met € 3 miljoen wordt verminderd en de rekening-courant van de Deutsche Bank AG met € 3 miljoen wordt vermeerderd. Op deze wijze zijn beide banken voor 50% kredietgever. De rekening-courant van US$ heeft een looptijd tot en met 2020.

De rente op de leningen bedraagt Euribor + 1,70%.

In 2013 is een renteswap contract afgesloten. Op grond van deze renteswap betaalt RAI Holding B.V. een rentepercentage van 1,54% over een bedrag van € 48 miljoen.

Als zekerheid voor de langlopende schulden en de rekening-courant zijn de bedrijfspanden aan het Europaplein bezwaard met hypotheek.

108

In 2014 is een kredietovereenkomst gesloten met Triodos Bank ten behoeve van de financiering van zonnepanelen. De kredietovereenkomst bestaat uit een lening van € 0,29 miljoen en heeft een looptijd tot en met 1 januari 2034. Aflossing vindt plaats per kwartaal in 79 termijnen ingaande 1 juli 2014. Het rentepercentage bedraagt 3,5% op jaarbasis voor de periode tot 17 januari 2026.

In 2014 is een kredietovereenkomst gesloten met het Amsterdams Investeringsfonds van de Gemeente Amsterdam ten behoeve van de financiering van zonnepanelen. De kredietovereenkomst bestaat uit een lening van € 0,1 miljoen en heeft een looptijd tot en met 5 maart 2029. Aflossing vindt plaats uiterlijk op 5 maart 2029 en het rentepercentage bedraagt 0%.

De overige langlopende schulden betreffen een in 1988 van de Gemeente Amsterdam ontvangen afkoopsom inzake de exploitatieverliezen van het Congrescentrum over de periode tot 2038. De afkoopsom is in het verleden opgerent tegen een rentepercentage van 7,46%. Deze afkoopsom heeft een overwegend langlopend karakter. De vrijval vindt plaats ten gunste van de bedrijfskosten. De jaarlijkse oprenting vindt plaats ten laste van de financiële baten en lasten.

Van het totaal aan langlopende schulden heeft € 6,8 miljoen een looptijd van langer dan 5 jaar.

1.1.8. Kortlopende schulden

Kortlopende schulden Bedragen x € 1.000

2017

2016

Schulden aan kredietinstellingen

3.777

10.200

Kortlopend gedeelte langlopende leningen

4.793

793

‑

670

Vooruitontvangen bedragen

25.134

20.284

Schulden aan leveranciers

4.459

5.694

175

‑

1.732

1.876

20.566

15.088

Schulden aan aandeelhouders

Vennootschapsbelasting Overige belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva

60.636

54.605

De overlopende passiva bestaat grotendeels uit nog te ontvangen facturen voor gemaakte kosten voor een bedrag van € 9.447.463 (2016: € 6.099.937) en overlopende passiva met betrekking tot personeel voor een bedrag van € 3.658.216 (2016: € 3.364.665).

109

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

1. In 2017 is overeenstemming bereikt tussen COD/Being Development en de RAI over een huurovereenkomst voor de parkeergarage van het NHOW Hotel. De huurovereenkomst gaat in ten tijde van de oplevering van de parkeergarage in 2019 en heeft een looptijd van 20 jaar. De aanvangshuurprijs bedraagt € 650.000 per jaar en wordt jaarlijks geïndexeerd. De totale contractuele verplichting bedraagt € 13.000.000. Op basis van de verwachte oplevering van de parkeergarage vervalt € 0 binnen één jaar, een bedrag van € 2.275.000 vervalt binnen 5 jaar. Het overige deel heeft betrekking op de periode 2023 tot en met 2039 (2016: geen).

2. Er zijn geen bankgaranties afgegeven (2016: geen).

3. Er zijn operational leaseverplichtingen voor 38 (2016: 44) auto’s aangegaan. Ultimo het boekjaar bedragen de totale contractuele verplichtingen € 955.680 (2016: € 910.091), waarvan € 432.025 binnen één jaar vervalt. Het overige deel vervalt binnen 5 jaar.

4. In het jaar 2017 zijn voor totaal € 569.671 (2016: € 588.686) aan leasebetalingen gedaan.

5. In 2017 is overeenstemming bereikt met de Gemeente Amsterdam, afdeling Erfpacht en Uitgifte Grond en Ontwikkeling over een vervroegde wijziging van de erfpachtovereenkomst. Deze nieuwe overeenkomst heeft een looptijd van 50 jaar tot en met 30 oktober 2066. Het aanwezige deel van de geactiveerde afgekochte erfpacht per 1 november 2016 wordt over de nieuwe erfpachtperiode van 50 jaar afgeschreven. De totale verplichting inzake erfpacht (tot en met 2066) bedraagt € 12.716.823 waarvan een bedrag van € 259.526 binnen één jaar vervalt, een bedrag van € 1.297.631 vervalt binnen 5 jaar. Het overige deel heeft betrekking op de periode 2023 tot en met 2066.

6. RAI Holding B.V. staat aan het hoofd van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting waarin ook de volgende ondernemingen zijn opgenomen: RAI Amsterdam B.V., RAI Solar Energy B.V., Amsterdam RAI Catering B.V. en Arfora B.V. Iedere vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van de fiscale eenheid.

Financiële instrumenten

De met financiële instrumenten verbonden risico’s zijn onderstaand toegelicht.

Kredietrisico Om het kredietrisico te beheersen wordt de blootstelling aan kredietrisico’s voortdurend bewaakt en opgevolgd. Ultimo boekjaar is geen sprake van belangrijke concentratie van kredietrisico’s. Kredietrisico’s hebben betrekking op debiteuren en overige kortlopende vorderingen. Ter zake zijn toereikende voorzieningen opgenomen.

Valutarisico Er is geen sprake van grote valutarisico’s aangezien de operationele kasstromen en financieringsactiviteiten overwegend in euro’s plaatsvinden.

Er is een rekeningcourantverhouding met de Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. voor een maximaal bedrag van US$ 6,7 miljoen.

Voor het opgenomen bedrag loopt de onderneming een koersrisico.

110

Renterisico Renterisico’s betreffen hoofdzakelijk de voor lange termijn afgesloten langlopende leningen. RAI Amsterdam B.V. heeft renteswap contracten afgesloten in verband met het afdekken van de renterisico’s. Om de rentepercentages te fixeren zijn in 2013 renteswap contracten afgesloten voor de periode tot en met 2020 voor een bedrag ultimo boekjaar 2017 van € 44 miljoen. RAI Amsterdam B.V. betaalt een rentepercentage van 1,54% over de renteswap van de Deutsche Bank AG/Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. Over de schulden aan kredietinstellingen wordt een variabele rente betaald van 3 maand Euribor plus een individuele opslag. De middels renteswaps afgedekte bedragen zijn kleiner of gelijk aan de uitstaande hoofdsom van de leningen Deutsche Bank AG/Coöperatieve Rabobank Amsterdam U.A. De renteswaps hebben per 31 december 2017 een reële waarde van € 1.801.264 negatief (2016: € 2.696.262 negatief). De nominale waarde loopt gedurende de resterende looptijd van de renteswaps (tot en met 2020) af naar nihil.

111

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 2017 2.1.1. Omzet

Omzet Bedragen x â&#x201A;Ź 1.000

2017

2016

Naar geografische gebieden

116.720

116.143

6.567

4.059

123.287

120.202

Naar activiteiten

37.519

50.236

Accommodatieverhuur

23.511

19.787

Catering

18.129

14.461

Parkeren

5.335

5.036

Hotelcommissies

2.743

2.555

Facility Services

33.250

26.130

2.800

1.997

123.287

120.202

2016

Nederland Overige landen

Beurzen en evenementen

Overige

2.1.2. Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten Bedragen x â&#x201A;Ź 1.000

2017

22.014

16.894

Accommodatieverhuur

2.149

2.401

Kosten van inhuur

5.199

7.131

Catering

5.580

5.179

Personeel

8.121

7.487

Marketingkosten

3.807

3.300

Overig

Beurzen en evenementen

4.031

4.692

50.901

47.084

112

2.1.3. Personeelskosten

De bezoldiging (inclusief secundaire arbeidsvoorwaarden) van bestuurders (2) bedroeg € 716.323. In 2016 bedroeg de bezoldiging van (voormalig) bestuurders (3) € 660.074.

De bezoldiging van commissarissen (gemiddeld 4) bedroeg € 92.713 (in 2016: € 104.125, gemiddeld 4).

Gemiddeld aantal personeelsleden In FTE, werkzaam bij de groep

2017

2016

376

374

2017

2016

NAAR AANDACHTSGEBIEDEN

Commercieel

53%

51%

Operationeel

35%

36%

Financieel/staf

12%

13%

100%

100%

In Nederland

Personeel, naar aandachtsgebied Percentage / FTE (stand ultimo jaar)

Totaal

2.1.4. Afschrijving op immateriële en materiële vaste activa De afschrijving op immateriële en materiële vaste activa bestaat voor € 14,4 miljoen uit reguliere afschrijvingen en voor € 0,1 miljoen uit boekverlies op gedesïnvesteerde materiële vaste activa.

2.1.5. Overige bedrijfskosten

Overige bedrijfskosten Bedragen x € 1.000

2017

2016

8.622

9.552

708

694

Automatiseringskosten

4.678

4.404

Advieskosten

2.523

2.490

667

916

1.033

1.253

276

409

Gebouwkosten Bureaukosten

Reis-, verblijf- en representatiekosten Overige personeelskosten Overige algemene bedrijfskosten

18.507

19.718

113

Accountantskosten Het ingevolge artikel 382a Boek 2 BW in het boekjaar ten laste van de vennootschap gekomen honorarium van BDO Audit & Assurance B.V. bedraagt € 103.399 (2016: € 93.260). Hiervan heeft € 100.000 (2016: € 90.000) betrekking op de jaarrekeningcontrole en € 3.399 op overige controle-opdrachten.

2.1.6. Rentebaten/-lasten en soortgelijke opbrengsten/kosten

Rentebaten/-lasten en soortgelijke opbrengsten/kosten Bedragen x € 1.000

2017

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten

284

16

‑2.572

‑2.608

Rentelasten en soortgelijke kosten in de winst- en

2016

‑2.288

‑2.592

verliesrekening

De rentelasten en soortgelijke kosten bestaan voor € 2.571.986 uit verschuldigde rente en voor € 283.906 uit opbrengsten koersresultaat.

2.1.7. Belastingen

Belastingen Bedragen x € 1.000

Latente vennootschapsbelasting Acute vennootschapbelasting huidig boekjaar Vennootschapsbelasting voorgaande jaren

Belastinglast in de winst- en verliesrekening

2017

2016

‑352

‑369

2.317

2.133

44

36

2.009

1.800

De effectieve belastingdruk over 2017 bedraagt 27,6% (2016: 26,2%) en ligt daarmee in lijn met het algemeen geldende belastingtarief in Nederland.

114

4.1. Enkelvoudige balans (vóór voorstel resultaatbestemming) Enkelvoudige balans Vóór voorstel resultaatbestemming, bedragen x € 1.000

ACTIVA

ref.

2017

2016

Vaste activa

Financiële vaste activa

4.1.1.

Vorderingen op groepsmaatschappijen

4.1.3.

80.340

105.462

11.367

-

91.707

105.462

PASSIVA

Eigen vermogen

4.1.2.

Geplaatst kapitaal

2.730

2.730

Agioreserves

22.006

22.006

Wettelijke reserve koersverschillen

‑397

‑

Overige reserves

60.834

58.070

Onverdeelde winst

5.271

5.048

90.444

87.854

Schulden

Schulden aan kredietinstellingen

1.263

-

Schulden aan groepsmaatschappijen

4.1.3.

‑

17.608

91.707

105.462

115

5.1. Enkelvoudige winst- en verliesrekening Enkelvoudige winst- en verliesrekening Bedragen x € 1.000

2017

2016

Enkelvoudig resultaat na belastingen

‑

‑

5.271

5.048

5.271

5.048

Resultaat deelnemingen na belastingen

Nettoresultaat

De vennootschappelijke winst- en verliesrekening is opgesteld met inachtneming van artikel 402 Boek 2 BW.

De financiële gegevens van RAI Holding B.V. zijn in de geconsolideerde jaarrekening verwerkt. Derhalve vermeldt de winst- en verliesrekening van RAI Holding B.V. conform artikel 402 Titel 9 BW slechts het aandeel in de winst na belasting van ondernemingen waarin wordt deelgenomen en het overige resultaat na belasting.

116

Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2017 4.1.1. Financiële vaste activa

Financiële vaste activa Bedragen x € 1.000

Deelnemingen in

groepsmaatschappijen

Stand per 1-1-2017

105.462

Dividend

‑30.000

‑397

4

5.271

80.340

Wettelijke reserve koersverschillen Overige mutaties Resultaat

Stand per 31-12-2017

De vennootschap bezit 100% (tenzij anders vermeld) van de aandelen in de volgende belangrijkste deelnemingen: RAI Amsterdam B.V., Amsterdam; Arfora B.V., Amsterdam.

In deze deelnemingen zijn de resultaten verwerkt van de volgende indirecte deelnemingen (100%): RAI Solar Energy B.V., Amsterdam; Amsterdam RAI Catering B.V., Amsterdam; RAI USA, Inc., Delaware; Rui Ang Exhibition and Convention Co., Ltd., Shanghai en RAI TURKEY ULUSLARARASI FUARCILIK VE GOSTERI HIZMETLERI ITHALAT IHRACAT TICARET LIMITED SIRKETI, Istanbul.

117

4.1.2. Eigen vermogen

Eigen vermogen Bedragen x € 1.000

Aandelen-

Agio-

Wettelijke

Overige

Onver-

kapitaal

reserve

reserve

reserves

deelde

koers-

Totaal

winst

verschillen

2.730

22.006

‑

57.733

4.214

86.683

Resultaatbestemming

‑

‑

‑

4.214

‑4.214

‑

Resultaat boekjaar

‑

‑

‑

‑

5.048

5.048

Dividend

‑

‑

‑

‑3.877

‑

‑3.877

2.730

22.006

‑

58.070

5.048

87.854

2.730

22.006

‑

58.070

5.048

87.854

Resultaatbestemming

‑

‑

‑

5.048

‑5.048

‑

Wettelijke reserve koersverschillen

‑

‑

‑397

‑

‑

‑397

Resultaat boekjaar

‑

‑

‑

‑

5.271

5.271

Dividend

‑

‑

‑

‑2.284

‑

‑2.284

Stand per 1-1-2016

Stand per 31-12-2016

Stand per 1-1-2017

Stand per 31-12-2017

2.730

22.006

‑397

60.834

5.271

90.444

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 13.650.000, verdeeld in 225.000 gewone aandelen A en 75.000 gewone aandelen B, elk nominaal groot € 45,50. Hiervan zijn geplaatst en volgestort 45.000 aandelen A en 15.000 aandelen B.

118

4.1.3. Vorderingen op groepsmaatschappijen

Vorderingen op groepsmaatschappijen Bedragen x € 1.000

Vorderingen op

groepsmaatschappijen

‑17.608

Dividend uitkering

‑2.284

Dividend

30.000

1.259

11.367

Stand per 1-1-2017

Overige mutaties

Stand per 31-12-2017

Op vorderingen op groepsmaatschappijen wordt geen rente berekend.

Personeel

De vennootschap heeft in 2017, evenals in 2016, geen personeel in dienst gehad.

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

Voor de deelnemingen RAI Amsterdam B.V., RAI Solar Energy B.V. en Amsterdam RAI Catering B.V. zijn aansprakelijkheidsverklaringen ex artikel 403 Boek 2 BW afgegeven.

Amsterdam, 22 maart 2018

Directie RAI Holding B.V.

P. (Paul) Riemens, CEO M. (Maurits) van der Sluis, COO

Raad van Commissarissen RAI Holding B.V.

R.H. (Roelf) de Boer, voorzitter J.W.Th. (John) van der Steen, vice-voorzitter A.M.H. (Annemarie) van Gaal M. (Mariëlle) de Macker

119

Voorstel resultaatbestemming Voorstel resultaatbestemming

De Algemene vergadering van Aandeelhouders wordt voorgesteld om over het jaar 2017 een dividend uit te keren van â&#x201A;Ź 2,293 miljoen.

Het resultaat na belasting over 2017 is opgenomen in de post onverdeelde winst in het eigen vermogen.

Gebeurtenissen na balansdatum

Geen.

120

#06

Overige gegevens

121

Resultaatbestemming volgens statuten In artikel 24 van de statuten van de vennootschap staat het volgende opgenomen betreffende de resultaatbestemming.

Artikel 24.

1. De vennootschap kan naast enige andere reserves een algemene reserve, een agioreserve A, een agioreserve B, een dividendreserve A en een dividendreserve B in haar boeken aanhouden. Tot deze reserves zijn respectievelijk gerechtigd de houders van aandelen A en aandelen B en wel naar rato van het aantal en soort aandelen dat zij bezitten.

2. Storting op aandelen A en aandelen B, die de nominale waarde van die aandelen overtreft, wordt toegevoegd aan de desbetreffende agioreserve.

3. Onverminderd het hierna in dit artikel bepaalde, staat de uitkeerbare winst ter vrije beschikking van de algemene vergadering voor uitkering van dividend, reservering of zodanige andere doeleinden binnen het doel van de vennootschap als de algemene vergadering zal besluiten.

4. De algemene vergadering kan besluiten, zulks met voorafgaande goedkeuring van de vergadering van houders van aandelen van de desbetreffende soort, op aandelen van die soort geen winst uit te keren, maar het desbetreffende deel van de winst te reserveren en toe te voegen aan de dividendreserve A respectievelijk B. Een uitkering ten laste van de dividendreserve A respectievelijk B kan alleen worden gedaan aan de houders van aandelen van de desbetreffende soort, zulks na een daartoe strekkend besluit van de algemene vergadering genomen met voorafgaande goedkeuring van de vergadering van houders van aandelen van de desbetreffende soort.

5. Onverminderd het elders in dit artikel bepaalde, zullen indien de algemene vergadering besluit winst te reserveren of dividend uit te keren ten aanzien van alle aandelen, ongeacht de soort, gelijke bedragen aan winst worden gereserveerd of dividenden worden uitgekeerd.

6. De vennootschap kan aan aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen voorzover het eigen vermogen groter is dan het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet of de statuten moeten worden aangehouden.

Bij de berekening van de winstverdeling tellen de aandelen die de vennootschap in haar kapitaal houdt niet mede.

7. Uitkering van winst geschiedt na de vaststelling en de goedkeuring van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is.

8. De algemene vergadering is, met inachtneming van het bepaalde in het zevende lid, bevoegd tot uitkering van ĂŠĂŠn of meer interimdividenden te besluiten.

9. Tenzij de algemene vergadering een ander tijdstip vaststelt zijn dividenden onmiddellijk betaalbaar na vaststelling.

10. De vordering tot uitbetaling van dividend verjaart door verloop van vijf jaren.

122

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van RAI Holding B.V. A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van RAI Holding B.V. te Amsterdam gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening.

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van RAI Holding B.V. op 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

De jaarrekening bestaat uit:

1. de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2017; 2. de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2017; en 3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiĂŤle verslaggeving en andere toelichtingen.

De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie â&#x20AC;&#x2DC;Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekeningâ&#x20AC;&#x2122;.

Wij zijn onafhankelijk van RAI Holding B.V. zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

B. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

In vogelvlucht; Bericht van de Raad van Commissarissen; Verslag van de directie; Governance en risicomanagement; Overige gegevens.

123

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; alle informatie bevat die op grond van titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van het verslag van de directie (het bestuursverslag) en de overige gegevens in overeenstemming met titel 9 Boek 2 BW.

C. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van commissarissen voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

124

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap; het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving, en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven; het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de raad van commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Amstelveen, 30 maart 2018

BDO Audit & Assurance B.V.

namens deze,

P.M. Belfroid RA

125

126

#07

Over onze verslaggeving

127

Stakeholderdialoog, materialiteit en verslaglegging Om inzicht te krijgen in de voor stakeholders belangrijke thema's, gaat RAI Amsterdam periodiek in overleg met haar stakeholders. In onderstaand overzicht is opgenomen op welke wijze en met welke frequentie RAI Amsterdam structureel dialoog voert.

Dialoog met stakeholders Stakeholdergroep Interne stakeholders, aandeelhouders, klanten,

Dialoogvorm

Frequentie

Onderwerp

Uitgebreide stakeholderconsultatie

1x per ca. 3 jaar

Toetsen beleid

leveranciers

2016

Klanten Bezoekers

Enquêtes

Na afloop beurs

Klanttevredenheid

Social media

Continu

Activiteiten m.b.t. de RAI, bereikbaarheid

Omwonenden Leveranciers

Programmeringsoverleg

3-4x per jaar

Inspiratie- en feedback-sessies

Regelmatig

Activiteiten in en rondom de RAI Duurzame inkoop, uitvoering werkzaamheden en werkomgeving

Medewerkers

Medewerkers-

1x per 2 jaar

Medewerkertevredenheid

Regelmatig

Bereikbaarheid RAI rondom

tevredenheidsonderzoek Vervoersbedrijven (o.a. NS, GVB)

Overleg

evenementen

De uitgebreide stakeholderconsultatie en materialiteitsbepaling zijn in 2016 uitgevoerd. De scope was destijds maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hierbij zijn drie fasen doorlopen: stakeholdermapping; stakeholderconsultatie (interne en externe interviews en enquêtes) en analyse en rapportage.

MVO-thema's De meest genoemde onderwerpen door geconsulteerde stakeholders zijn: afval en energie, medewerkers, ketenverantwoordelijkheid, mobiliteit, maatschappelijke betrokkenheid en veiligheid.

Ook zijn genoemd evenement content, dat door interne stakeholders bovendien als zeer belangrijk is getypeerd. Deze onderwerpen zijn het meest materieel en vormen de basis voor de MVOverslaglegging, die per jaarverslag 2017 is geïntegreerd met de financiële verslaggeving.

Materialiteit In de volgende figuur is de materialiteitsmatrix weergegeven. Hierin zijn de MVO-thema's weergegeven naar relatieve belang volgens stakeholders en volgens RAI Amsterdam.

128

Verslaglegging Dit verslag is opgesteld volgens de richtlijnen versie 4.0 (G4) van het Global Reporting Initiative – toepassingsniveau ‘core’. De GRI-richtlijnen zijn te vinden op www.globalreporting.org.

129

GRI-tabel Deel 1 GRI code

GRI G4 Richtlijnen informatie

Toelichting / verwijzing

Strategie en analyse

G4-1

Een verklaring van de Raad van Bestuur over relevantie van

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/voorwoord

duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie

Organisatieprofiel

G4-3

Naam van de organisatie

RAI Amsterdam B.V.

G4-4

Voornaamste merken, producten en/of diensten en events

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/profiel

G4-5

Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie

RAI Amsterdam

Europaplein

ML 1078 GZ Amsterdam

G4-6

Het aantal landen waar de organisatie actief is (met relevantie voor de

RAI Amsterdam is in enkele landen actief.

duurzaamheidkwesties) G4-7

Eigendomsstructuur en de rechtsvorm

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/profiel

G4-8

Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren en soorten klanten)

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/profiel

G4-9

Omvang van de verslaggevende organisatie

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/profiel

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/kerncijfers

G4-10

Personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-directie/personeel-en-

G4-11

Percentage medewerkers dat onder een collectieve

RAI Amsterdam heeft een eigen arbeidsvoorwaardenpakket en valt

organisatie

arbeidsovereenkomst valt

niet onder een collectieve CAO.

G4-12

Beschrijving van de (bevoorradings)keten

-

G4-13

Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft

Er hebben geen significante veranderingen plaatsgevonden tijdens de

omvang, structuur of eigendom

verslagperiode betreffende omvang, structuur of eigendom.

Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de

-

G4-14

verslaggevende organisatie G4-15

Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/de-kracht-van-

handvesten, principes of andere initiatieven die de organisatie

verbinding-2

onderschrijft G4-16

Lidmaatschap van verenigingen

Niet opgenomen

G4-17

Een lijst van alle entiteiten opgenomen in de geconsolideerde

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/jaarrekening

jaarrekening van de organisatie G4-18

Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

G4-19

Materiële onderwerpen

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

G4-20

Afbakening per materieel onderwerp binnen de organisatie

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

G4-21

Afbakening per materieel onderwerp buiten de organisatie

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

G4-22

Uitleg over de gevolgen van eventuele herformulering van eerder

nvt

verstrekte informatie G4-23

Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes

nvt

G4-24

Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

G4-25

Basis voor inventarisatie en selectie van stakeholders

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

G4-26

Benadering van het betrekken van stakeholders, waaronder de

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

frequentie van contacten per type en groep belanghebbenden G4-27

Reactie organisatie op de voornaamste onderwerpen en vraagstukken

RAI Amsterdam luistert naar stakeholders. Feedback uit consultatie

naar voren gekomen in contact met stakeholders, onder meer via haar

2017 wordt meegenomen in de herijking/aanscherping van het beleid.

verslaggeving

Verslagprofiel

G4-28

Verslagperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft

1 januari – 31 december 2017

G4-29

Datum van het meest recente verslag

mrt‑17

130

G4-30

Verslaggeving cyclus

Jaarlijks

G4-31

Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan

Afdeling Corporate Communicatie via corcom@rai.nl

GRI-inhoudsopgave

G4-32

De gekozen ‘in accordance’ optie

Core

G4-33

Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het betrekken van externe

RAI Amsterdam heeft de MVO-aspecten niet extern laten verifiëren

assurance van het verslag

door een accountant

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid

G4-34

De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van commissies

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/samenstelling-rvc-en-

die vallen onder het hoogste bestuurslichaam

directie

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-directie

G4-35

Proces voor het delegeren van bevoegdheden voor economische,

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

milieugerelateerde en sociale onderwerpen G4-36

Uitvoerende rollen/posities voor economische, milieugerelateerde en

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

sociale onderwerpen G4-37

Mechanismen die aandeelhouders en medewerkers de gelegenheid

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/bijlagen-2

geven om aanbevelingen te doen aan of medezeggenschap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam over economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen G4-38

Vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet leidinggevende leden van

0

het hoogste bestuurslichaam G4-39

Voorzitter van het hoogste bestuurslichaam

CEO

G4-41

Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam, waarborgt dat

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/governance-en-risicomanagement

strijdige belangen worden vermeden G4-42

Rol van het hoogste bestuurslichaam in de ontwikkeling, goedkeuring

Uiteindelijke hoogste goedkeuring vindt plaats door de directie. De

en vernieuwen van de missie, visie, doelen en strategie in relatie tot

directie wordt hierin ondersteund door de MVO-Board

economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen G4-43

Maatregelen die zijn genomen om de kennis van het hoogste

-

bestuurslichaam over economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen te verbeteren G4-44

Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van het

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/governance-en-risicomanagement

hoogste bestuurslichaam, in het bijzonder betreffende economische, milieugerelateerde en sociale impact, kansen en risico’s G4-45

Procedures van het hoogste bestuurslichaam voor het overzien van

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/governance-en-risicomanagement

economische, milieugerelateerde en sociale impact, kansen en risico’s G4-46

De rol van het hoogste bestuurslichaam in het herzien van de

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/governance-en-risicomanagement

effectiviteit van de risicomanagementprocessen op het gebied van economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen G4-47

Frequentie waarmee het hoogste bestuurslichaam de economische,

Maandelijks

milieugerelateerde en sociale kansen, risico’s en impact herziet G4-48

Hoogste commissie of rol/positie dat het maatschappelijk jaarverslag

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/governance-en-risicomanagement

nakijkt en goedkeurt en verzekert dat alle materiele aspecten zijn vermeld G4-49

Proces voor het communiceren van kritieke problemen naar het

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/governance-en-risicomanagement

hoogste bestuurslichaam G4-50

De aard en het aantal kritieke problemen dat is gecommuniceerd naar

-

het hoogste bestuurslichaam en de manier waarop deze zijn afgehandeld G4-51

De manier waarop het beloningsbeleid van voor het hoogste

Remuneratierapport op RAI.NL

bestuurslichaam, topmanagers en leidinggevenden (inclusief vertrekregelingen) en de prestaties van de organisatie (inclusief sociale en milieugerelateerde prestaties) zijn gekoppeld G4-52

Het proces voor het bepalen van vergoedingen

Remuneratierapport op RAI.NL

131

G4-53

De manier waarop de mening van medewerkers en aandeelhouders

https://2017raijven.sites.kirra.nl/bijlagen-2/stakeholderdialoog

wordt gezicht en meegenomen op het gebied van vergoedingen

Ethiek en Integriteit

G4-56

Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen, gedragscodes en

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-directie/strategie

uitgangspunten die van belang zijn voor de economische, milieugerelateerde en sociale prestaties

Deel 2 GRI code

GRI G4 Richtlijnen informatie

Toelichting / verwijzing

Economie

Informatie over de managementbenadering

Het jaarverslag en hierin geïntegreerd duurzaamheidsverslag van RAI Amsterdam beschrijft de aanpak van economische en financiële prestaties

G4-EC1

Directe economische waarden die zijn gegenereerd en

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-directie

gedistribueerd G4-EC8

Significante indirecte economische impact, inclusief het

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-directie

gevolg van die impact

Inkoop

-

Informatie over de managementbenadering

-

EO9

Type- en duurzaamheidsprestaties van inkoop

-

EO1

Directe economische impact en waarde creatie als resultaat

-

van duurzame initiatieven

Milieu

Informatie over de managementbenadering

We proberen de impact op het milieu zo veel mogelijk te reduceren. Om een systematische aanpak in onze bedrijfsvoering te garanderen, passen we een milieumanagementsysteem toe op basis van internationale richtlijnen en normen. In ons MVO-beleidsplan 2013-2017 zijn de vijfjaren doelstellingen vastgelegd.

Energie

Informatie over de managementbenadering

We zetten in op de reductie van het gebruik van fossiele

G4-EN3

Energieverbruik binnen de organisatie

brandstoffen en het eigen energieverbruik. https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-dedirectie/dienstverlening-2 G4-EN6

Reductie energieverbruik

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/voorwoord

Luchtemissies, afvalwater en afvalstoffen

Informatie over de managementbenadering

Afval is een van de speerpunten binnen het RAI MVO-

directie/dienstverlening-2

beleid. We willen met ons afvalmanagement behoren tot ‘ worlds best class’ binnen de congres- en evenementenindustrie G4-EN15

Directe uitstoot broeikasgassen (GHG) scope 1

G4-EN16

Indirecte uitstoot broeikasgassen (GHG) scope 2

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-dedirectie/dienstverlening-2 https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-dedirectie/dienstverlening-2

G4-EN19

Reductie uitstoot broeikasgassen (GHG)

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-dedirectie/dienstverlening-2

132

G4-EN23

Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

Vervoer

Informatie over de managementbenadering

RAI Amsterdam trok in 2017 circa 1,5 miljoen bezoekers in

directie/dienstverlening-2

het concetion centre in 2017. Hun bezoek willen we veilig en efficiĂŤnt laten verlopen om zo impact op de omgeving te beperken. Onze focus ligt op het voorkomen van filevorming, het stimuleren van alternatieven voor autovervoer, het beperken en voorkomen van emissies, hinder en geluidsoverlast EO2

Manieren van vervoer door bezoekers als percentage van

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

het totaal transport, en initiatieven om duurzame

directie/dienstverlening-2

alternatieven voor vervoer te stimuleren

Sociaal

Informatie over de managementbenadering

Bij het vergroten van welzijn richten we ons op het creĂŤren van maatschappelijke meerwaarde voor zowel interne als externe stakeholders. RAI Amsterdam verbindt sinds 1893 mensen en staat midden in de maatschappij.

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

Arbeidsomstandigheden en volwaardig werk

Informatie over de managementbenadering

RAI Amsterdam wil als werkgever actief en zichtbaar

directie/strategie

bijdragen aan het welzijn en welbevinden van huidige en toekomstige medewerkers. Daarom voeren we een duurzaam HR-beleid gericht op welzijn, vitaliteit en levensstijl. En investeren we als werkgever in de lokale samenleving.

LA1

Totale personeelsbestand naar type werk,

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/kerncijfers

arbeidsovereenkomst en regio

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

Gezondheid en veiligheid

Informatie over de managementbenadering

RAI Amsterdam wil met specifiek beleid gericht op

directie/personeel-en-organisatie

gezondheid, veiligheid en vitaliteit zorgen voor duurzame inzetbaarheid van medewerkers LA4

Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele

Deze indicator is in Nederland wettelijk geregeld

veranderingen, inclusief de specificatie in collectieve overeenkomsten LA6

Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio en

directie/personeel-en-organisatie

geslacht LA8

Gezondheid en veiligheidsonderwerpen vastgelegd in

RAI Amsterdam heeft in het Convenant voor schoonmaak-

formele overeenkomsten met vakbonden

en glazenwasserijbranche afspraken vastgelegd over goede arbeidsomstandigheden voor de medewerkers

LA11

LA12

Percentage medewerkers dat regelmatig wordt ingelicht

Alle medewerkers hebben jaarlijks een evaluatie- en

omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling per geslacht en

beoordelingsgesprek waarin de persoonlijke prestaties en

medewerkerscategorie

loopbaanontwikkeling aan bod komen

Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/in-vogelvlucht/samenstelling-

medewerkers naar geslacht, leeftijdsgroep en minderheid

rvc-en-directie

(diversiteit)

133

Gelijke beloning voor vrouwen en mannen

LA13

Verhouding van basissalarissen en beloning van vrouwen

RAI Amsterdam werkt met vaste salarisschalen waar geen

en mannen per medewerkerscategorie, per significante

onderscheid gemaakt wordt tussen vrouwen en mannen

bedrijfslocatie

Lokale communities (maatschappij)

Informatie over de managementbenadering

Bij het vergroten van welzijn richten we ons op het creëren van maatschappelijke meerwaarde voor zowel interne als externe stakeholders. RAI Amsterdam verbindt sinds 1893 mensen en staat midden in de maatschappij.

G4-S01

Geïmplementeerde lokale maatschappelijke betrokkenheid

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

programma’s, impact assessments en

directie/strategie

ontwikkelingsprogramma’s

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-de-

Toetsen toeleveranciers op impact op maatschappij

Informatie over de managementbenadering

-

G4-S09

Percentage van nieuwe leveranciers die worden getoetst op

-

directie/evenementen

het gebruik van criteria met betrekking tot maatschappelijke impact

Gezondheid en veiligheid van klanten/bezoekers

Informatie over de managementbenadering

RAI Amsterdam behoort tot een van de koplopers in Europa ten aanzien van veiligheidsbeleid in convention centra. In het Handboek Veilig Werken staan de veiligheidsregels en procedures omschreven. Zie Safety & Security:

G4-PR1

Percentage van significante product- en

https://2017raijvnl.sites.kirra.nl/verslag-van-dedirectie/dienstverlening-2 N.v.t.

dienstencategorieën waarvoor gezondheid- en veiligheidsaspecten verbeterd moet worden EO7

Aantallen en typen verwondingen, (dodelijke) slachtoffers en incidenten voor bezoekers en andere relevante stakeholders

134

#08

Bijlage

135

Personalia management en Ondernemingsraad Stand per ultimo 2017

Management RAI Amsterdam Naam

Functie

Paul Riemens

CEO

Maurits van der Sluis

COO

Jan van den Bosch

Director Venue

Jules Broex

Director Operations

Eline Deijs

Director Marketing & Digital

Bas Dalm

Director Commerce

Bart van der Heijden

Director Clients

Martin van Nierop

Director Hospitality & Executive relations

Menno Roodenburg

Director Finance

Bret Baas

Manager IT

Inge Vermeulen

Manager HR

Pauline Bottema-Sanders

General counsel & Company secretary

Ondernemingsraad RAI Amsterdam Naam

Functie

Edo Kayser

voorzitter

Kees van Gastel

vice-voorzitter

Jorn Bom

Jean-Paul ten Kleij

Robin van Os

Hugo Rosenberg

Rocco Stokvis

Judith Verresen

Jolanda Visser

Paulien van Waegeningh

HÊlène Schouten

ambtelijk secretaris

136

Colofon Uitgave van RAI Amsterdam, Corporate Communicatie

Concept en realisatie Toebosch Consult

Fotografie OTTI Fotografie Julie Blik Fotografie Ad Bogaard Fotografie MRPEREZIDENT Fotografie Bastiaan Aalbersberg

Druk Mullervisual Communication

Website Ontwikkeld in Kirra Jaarverslag

Contact RAI Amsterdam ontvangt graag uw reactie op het jaarverslag via corcom@rai.nl

Copyright De in dit jaarverslag opgenomen informatie mag worden overgenomen onder de bronvermelding â&#x20AC;&#x2DC;Jaarverslag RAI Holding B.V. 2017â&#x20AC;&#x2122;.

137

138

RAI Amsterdam Europaplein 1078 GZ Amsterdam Postbus 77777 1070 MS Amsterdam Tel. +31 20 549 12 12 Fax +31 20 646 44 69 www.rai.nl

139