interview on page

ARTIST INTERVIEW

Q> How do you think about the local Art scene and what significant facts have you found ? A> Something significant I saw is “political nostalgia.” We can find more writing on nostalgic perspective. I was a bit bored by that. And, it’s not that simple when we think about the current era. Is it simple enough to claim who is a hero and who is a villain? And is it complete just by that behind it? Another thing is when I said political nostalgia, those artists I mentioned, I think they seem to divide an era as the past. In my opinion, there’s no real past in Myanmar yet. As all the things like political oppression, ethnic conflicts and peace issues happened in the past continue to the current date. There may be a few slight changes or progress. As these things continue to happen, I doubt if it is possible to divide those as what happened in the past and create the works as a reflection of the past. And what if we miss the things we should be aware in the present by focusing on the past. It is hard for the new generation to firmly express the identity. It is when it becomes diverse. But, I’m more into that part. I see it that way. I see many female artists in Performance arts lately. I found many performances of them expressing the issues pressing over them. I think that will lead onto more diverse and interesting future. Rather than the political nostalgia, seeing beyond that nostalgia could be more interesting.

Q> In your exhibition, on what specific theme do you focus? A> Something like social communications and one’s personal affairs. It’s roughly about how we try to understand the complexity within those things. It is more of linking the dots and shaping the stories by the viewer oneself rather than accepting one linear narrative presented. It’s kind of accusing the viewer or it’s like connecting the viewer in some way. So, there is complicity where both the creator and viewer become complicit. It gets wider when it comes to complicity. It includes the act of betaking where we become complicit on what, how we live through our works, and how we respond to the events.

Q> What is your opinion on Surrealism and Conceptual art? A> The field of surrealism and conceptual art is very broad. It’s good for creative personnel like us to learn about them. We can see their influence and implications upon the creations of contemporary artists today. According to my knowledge, when we talk about the surrealism, the nature of surrealism itself is retouching the things we abandoned from our conscious mind. Moreover, art makes the viewer feels its effect on other parts of the body rather on our thinking process in the brain. We called it “gut.” It’s like affecting what’s stored inside of our stomach, nauseous things, things that are loathsome. And then, our fear, hope, it hits them more directly. Conceptual art is something academic in its nature to approach. It has to think more based on knowledge and intellect. The artist acts very conceptual too. Therefore, the responses upon those two, surrealism and conceptual art by the audience cannot be the same. And the process of creating these two cannot be the same. Conceptual is broad in its process of creating perspectives and the use of materials when surrealism is broad in using the strength of figures.

ေမာင္ေဒး၏ ၾကံရာပါ

ေမး... ဒီကေန႔ေခတ္ အျမင္အႏုပညာေတြအေပၚ ဘယ္လိုထင္ျမင္ယူဆပါသလဲ။ ေျဖ... ထူးထူးျခားျခားျမင္ရတာ ဘာလဲဆိုေတာ့ Political Nostalgia ေပါ့၊ အတိတ္ကိုျပန္လည္လြမ္းဆြတ္တဲ့အျမင္မ်ိဳးနဲ႔ေရး သားတဲ့အေရးသားေတြပိုမ်ားတယ္၊ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ေတာ့ အဲဒါၾကီးကိုနဲနဲညီးေငြ႔လာတယ္၊ ဒါေပမယ့္လက္ရွိေခတ္ ကို က်ေနာ္တို႔ တကယ္ျပန္စဥ္းစားရင္ အဲေလာက္ထိ မလြယ္မရိုးရွင္းဘူးေပါ့၊ က်ေနာ္တို႔ ခုနလို ဘယ္သူ႕ကို ဟီးရိုးလို႔ေခၚျပီးဘယ္သူ႕ကိုလူဆိုးလို႔ ေျပာရသေလာက္ ရိုးရွင္းသလား၊ ေနာက္တစ္ခုက အဲဒီဟာရဲ႕ေနာက္ကြယ္မွာေရာ တစ္ကယ္ပဲ အဲဒီဟာေလာက္နဲ႔ျပီးသလားေပါ့။ ေနာက္တစ္ခုက Political Nostalgia လို႔က်ေနာ္ေျပာတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္ခုနကေျပာတဲ့အႏုပညာရွင္ေတြဟာ ေခတ္တစ္ေခတ္ကို အတိတ္ဆိုျပီးပိုင္းလိုက္ပံုရတယ္လို႔ က်ေနာ္ျမင္တယ္၊ က်ေနာ့္အျမင္မွာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အတိတ္ဆိုတာ လက္ရွိထိ မရွိေသးဘူး၊ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ အေရွ႕မွာရွိခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးဖိႏွိပ္မႈေတြအားလံုးေနာက္ပီး ပဋိပကၡေတြအားလံုး တိုင္းရင္းကိစၥေတြ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥေတြအားလံုးဟာ ဒီေန႔ထိ ဆက္ျဖစ္ေနတယ္ဆက္ရွိေနတယ္၊ ပံုစံနဲနဲေျပာင္းတာရွိမယ္ အခ်ိဳ႕အပိုင္းေတြတိုးတက္တာ ရွိမယ္၊ အဲဒီေတာ့ အဲဒီဟာေတြဆက္ရွိေနသ၍ဟာက်ေနာ္တို႔အတိတ္တစ္ခုလိုပိုင္း ျပီးေတာ့ ခုခ်ိန္မွာ ဟာ..ဒါေတြေတာ့ျဖစ္ခဲ့ျပီဆိုျပီး ျပန္ Reflect လုပ္ျပီး ရုပ္ပံုေတြဖန္တီးလို႔ရျပီးလားဆိုတာ က်ေနာ္သံသယျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔အဲဒါေတြပဲလုပ္ေနရင္ေကာ လက္ရွိပိုျပီးေတာ့ သတိထားသင့္တာေတြမ်ားလြတ္ေနမလားေပါ့၊။ ဒီေခတ္လူငယ္ေတြက အမွတ္လကၡဏာေတြကုိေျပာတဲ့အခါ ဆု ပ္ဆုပ္ကိုင္ကိုင္ျဖစ္ဖို႔ခက္တဲ့ဟာေတြရွိတယ္၊ Diverse ျဖစ္လာတဲ့အပိုင္းေတြေပါ့၊ က်ေနာ္ကေတာ့ အဲဒီအပိုင္းေတြကို ပိုျပီးစိတ္၀င္ စားတယ္။ အဲလိုပဲ က်ေနာ္ျမင္တယ္ Performance Artist လုပ္တဲ့ေနရာေတြဆို အမ်ိဳးသမီး Artist ေတြအမ်ားၾကီးပါလာျမင္ တယ္၊ သူတို႔အေပၚမွာရွိေနတဲ့ Pressing အစ္ရႈးေတြကို ထုတ္ေဖၚလာတဲ့ကိစၥေတြမ်ားမ်ားေတြ႔တယ္၊ အဲဒါမ်ိဳးက ပိုျပီးေတာ့ခြဲျဖာ တဲ့ပိုျပီးစိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့အနာဂါတ္ကိုသြားလိမ့္ မယ္လို႔ထင္တယ္။ ခုန Political Nostalgia ဆိုတာထက္ အဲဒါကိုလြန္ျပီး ၾကည့္ရင္ေတာ့ စိတ္၀င္စားစရာျဖစ္လိမ့္လို႔ ထင္တယ္။

ေမး... ေမာင္ေဒးရဲ႕အခုျပပြဲမွာ ဘယ္လိုအေၾကာင္းအရာေတြကို ကိုင္တြယ္ျပသခဲ့ပါသလဲ။ ေျဖ... လူမႈဆက္ဆံေရးအပိုင္းေတြ ေနာက္ပီးေတာ့က်ေနာ္တို႔တစ္ဦးခ်င္ရဲ႕ ပုဂၢလိကကိစၥေတြေပါ့၊ အဲဒီဥစၥာေတြထဲက ရႈပ္ ေထြးမႈေတြကို နားလည္ေအာင္ၾကိဳးစားတဲ့ပံုစံမ်ိဳးလို႔အၾကမ္းဖ်င္းေျပာလို႔ရမယ္အဲဒီ Narrative က တစ္ေျဖာင့္ထဲသြား တဲ့ narrative မ်ိဳးဆိုတာထက္ ၾကည့္တဲ့သူကေနျပီးေတာ့ ဒီအရုပ္ေတြကို စဥ္းစားဆက္စပ္ျပီးေတာ့ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ျပန္ျပီးပံုေဖၚယူရတဲ့ ဇာတ္လမ္း ေလးေတြေပါ့။ ၾကည့္တဲ့သူကိုပါ နဲနဲစြပ္စြဲတဲ့သေဘာေျပာမလား၊ ဒါမွမဟုတ္ နဲနဲေလး လွမ္းထိလိုက္တဲ့ Dialogue လွမ္းလုပ္တဲ့နာမည္ မ်ိဳးျဖစ္ခ်င္တယ္ ဒီေတာ့ Complicit(ၾကံရာပါ) ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ၾကည့္တဲ့သူေတြေရာ ဖန္တီးတဲ့သူေရာ ၾကံရာပါေပါ့၊ ၾကံရာပါဆိုေတာ့ ပိုျပီးက်ယ္ျပန္႔သြားတယ္၊ဘယ္ဟာမွာ ၾကံရာပါလဲ၊ က်ေနာ့္လက္ရာ ကတစ္ဆင့္ က်ေနာ္တို႔ေတြ ဘယ္လိုေနထိုင္ၾကသလဲ၊ အျဖစ္ပ်က္ေတြအေပၚ ဘယ္လို တုန္႔ျပန္ၾကသလဲဆိုတာကို ျပန္ျပီးေတာ့ သံုးသပ္ေစခ်င္တဲ့ စိတ္မ်ိဳးပါတယ္ေပါ့။

ေမး... ဆာရီရယ္လစ္ဇင္နဲ႔ ကြန္ဆက္က်ဴရယ္အတ္ အေပၚဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။ ေျဖ... Surrealism နဲ႔ Conceptual Art ဒီႏွစ္ခုက အရမ္းက်ယ္ျပန္႔တဲ့အေနအထားေတာ့ ရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔ အႏုပညာကို စိတ္၀င္စားတဲ့သူေတြအေနနဲ႔ အဲဒီဟာေတြက ေလ့လာလိုက္စားဖို႔လဲေကာင္းတဲ့အရာေတြလဲျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပီးအဲဒီႏွစ္ခုရဲ႕အက်ိဳး သက္ေ၇ာက္မႈေတြ လႊမ္းမိုးမႈေတြကလက္ရွိအခ်ိန္ထိ ေခတ္ျပိဳင္အႏုပညာဖန္တီးသူေတြထဲမွာျမင္ေနရတယ္၊ အၾကမ္းဖ်င္း က်ေနာ္ လြယ္လြယ္ကူကူမွတ္သားတဲ့အေၾကာင္းေျပာရရင္ ဆာရီရယ္လစ္ဇင္ရဲ႕ သေဘာဆာရီရယ္လစ္ဇင္အေၾကာင္းေျပာမယ္ဆိုရင္ သူရဲ႕ လက္ရာရဲ႕သေဘာကိုက က်ေနာ္တို႔သိစိတ္ကပယ္ထားတဲ့ အရာေတြကိုျပန္ကိုင္တဲ့သေဘာေတြပါတယ္။ ေနာက္ျပီးေတာ့ သူက အႏုပညာကေနၾကည့္တဲ့သူကိုထိေစတဲ့အခါမွာ စဥ္းစားတဲ့အပိုင္း ေခါင္းကိုထိေစတာထက္ ခႏၵာကိုယ္အျခားအစိတ္ပိုင္းေတြကို လာလာထိေစတဲ့သေဘာေတြရွိတယ္၊ က်ေနာ္တို႔ Gut လို႔ေခၚတာေပါ့ ၀မ္းထဲမွာသိုေလွာင္ထားတဲ့အရာေတြကိုလာထိတာမ်ိဳးေပါ့၊ ေအာ္ဂလီဆန္တဲ့အရာေတြ၊ ရြံစရာေကာင္းတဲ့အရာေတြ၊ေနာက္ပီး က်ေနာ္တို႔ေတြရဲ႕ အေၾကာက္တရားေတြ၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ၊ အဲဒါေတြကိုပိုျပီးထိေစတယ္ တိုက္ရိုက္ေပါ့။ Conceptual Art က်ေတာ့ သူ႕ကိုခ်ဥ္းကပ္မႈကိုကအကဲဒမစ္ဆန္တယ္၊ အသိပညာ ဥာဏ္အေမွ်ာ္ျမင္ကိုေရွ႕ကေနထားျပီး စဥ္းစားရတဲ့အပိုင္းေတြရွိတယ္၊ ဖန္တီးသူကလည္း အဲဒီပံုစံမ်ိဳးပဲဆိုေတာ့ အဲဒီႏွစ္ခုရဲ႕အေပ ၚမွာတုန္႔ျပန္တဲ့ ပရိသတ္ရဲ႕တုန္႔ျပန္မႈကလည္းမတူႏိုင္ဘူး၊ အဲဒီႏွစ္ခုမွာ ဖန္တီးတဲ့သူရဲ႕လုပ္ငန္းစဥ္ကလည္း တူႏိုင္မွာမဟုတ္ဘူး၊ အဲဒီအခါမွာ ကြန္ဆက္က်ဴရယ္ဆိုရင္ Material ကအစ သူ႔ရဲ႕စဥ္းစားပံုရႈေထာင့္ေတြအမ်ားၾကီးက်ယ္ျပန္႔သလို၊ ဆာရီရယ္လစ္ဇင္ မွာေတာ့ အရုပ္ေတြရဲ႕အားကိုအမ်ားၾကီးယူတာေပါ့။

ARTIST INTERVIEW

SOE YU NWE Serpentine Ceramic Sculpture

I think the difference between US culture and the Myanmar or Asian culture in general is US culture is very individualistic, so a person’s opinions, a person’s belief might stand stronger than the group. There is a sense that being different is a good thing, being special is a good thing. But in Myanmar or in Asian cultures, individuals are more motivated to be part of the group, so it’s a more Collective culture. I think the different kind of mentality has a big role in education. For example, in education in the US (in my personal experience) the teachers are encouraging you to explore who you are as an artist, what interests you, your culture, what makes you who you are - those kinds of questions play a big role defining yourself and also your artwork.

I might be wrong but maybe in Asian culture or art education in Myanmar education leans more toward the technique or learning what the Master offers. So that might mean imitating them in order to learn their craft. But in the US, craft might play a lesser role than personal voice and personal expression. Placing stronger roles on craftsmanship is only a tool to help express that individuality. Craftsmanship might come as a lesser priority then personal concept or personal interest or issue.

My chosen medium is ceramic. It has a very strong craft association. Ceramic clay is a material that is used to make utilitarian things like cups and plates, even sinks, bathroom tiles, toilets - so it’s a very everyday material. But still, artists still choose ceramics as a material to express more artistic things, personal issues, even politics.

The material is very versatile. When you’re making sculpture, there is no function to it - you can’t use a sculpture, it is only a vehicle for an idea.

(Translated by Nora)

စီမံထားသလိုလုပ္ရတာနဲ႔ စီစဥ္ထားတာမ်ိဳးမဟုတ္ပဲ အိုင္ဒီယာအေတြးတစ္ခုေနာက္ လိုက္လုပ္ရတာမ်ိဳး...

စိုးယုႏြယ္၏ ေၾကြပန္းပုမ်ား Serpentine

အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈအေလ့အက်င့္ ဒါမွမဟုတ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွယဥ္ေက်းမႈတို႔ၾကားမွာဘာ ကြာလည္းဆိုေတာ့ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမႈပံုစံက တစ္ဦးတေယာက္ခ်င္းရဲ႕ ပုဂၢလိကျဖစ္တည္မႈကို ဦးစားေပး တယ္။ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးရဲ႕အျမင္၊ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ေတြဟာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရဲ႕ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ထက္ ပိုအေရး ပါေလ့ရွိတယ္။ အျခားသူေတြနဲ႔မတူကြဲျပားျခားနားေနျခင္းဟာ ေကာင္းမြန္တယ္။ သူမ်ားေတြထက္ ထူးျခားေနတာဟာေကာင္းမြန္တယ္ဆိုတဲ့ အယူ အဆမ်ိဳးရွိတယ္။ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈအေလ့အထ သို႔မဟုတ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာဆိုရင္ေတာ့ ပုဂၢလိကျဖစ္တည္မႈဟာ စုေပါင္း ျဖစ္တည္မႈရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအေနနဲ႔ ယူဆေလ့ရွိတယ္။ စုေပါင္းျဖစ္တည္ျခင္းဆိုတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈက ပိုအားေကာင္းေနတယ္။ ဒီလိုစိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခံယူခ်က္မတူညီျခင္းဟာ အႏုပညာဖန္တီးျခင္းမွာလည္း အမ်ားၾကီး သက္ေရာက္တာကို ေတြ႔ရတယ္။

ဥပမာအားျဖင့္ က်မအေတြ႔အၾကံဳအရ အေမရိကန္ပညာေရးမွာ ဆိုရင္ က်မတို႔ဆရာေတြကကိုယ္ဘယ္သူလဲဆိုတာ သိဖို႔ တြန္းအားေပးေလ့ရွိတယ္ အႏုပညာသမားတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဘယ္အရာက ကိုယ့္ကိုစိတ္၀င္စားေစတာလဲကိုယ္ဆိုတဲ့ ျဖစ္ တည္မႈကို ဘယ္အရာက ျဖစ္တည္ေစတာလဲ။ ကိုယ့္ရဲ႕ယဥ္ေက်းမႈကဘာလဲ စတဲ့ေမးခြန္းေတြဟာ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ရွာေဖြဖို႔အတြက္ ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုယ့္လက္ရာေတြဖန္တီးတဲ့ေနရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ၾကီးမာတဲ့ အစိတ္အပိုင္းအေနနဲ႔ ပါ၀င္ေလ့ရွိပါတယ္။ က်မမွားခ်င္လည္း မွားႏိုင္တယ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအ၀င္ အေရွ႕ေတာင္အာရွအႏုပညာသင္ယူေလ့လာမႈမွာဆိုရင္ လက္မႈပညာရပ္ပိုင္းကိုဦးစားေပး သင္ယူမႈ ဒါမွမဟုတ္ ဆရာသင္ေပးတဲ့အတိုင္း ေရးပံုေရးနည္း၊ ေတြးပံုေတြးနည္းကအစ လိုက္လုပ္ျခင္းကို ဦးစားေပးေလ့ရွိတယ္။ ဒါကဘာကိုေျပာလည္းဆိုေတာ့ ဆရာသင္ၾကားမႈအေပၚမွာ ပံုတူကူးယူျခင္းအားျဖင့္ လက္မႈပညာရပ္ဆိုင္ရာေတြကိုေလ့လာေနၾက တယ္ဆိုတာပါပဲ။ အေမရိကန္က အႏုပညာသင္ယူမႈေတြကေတာ့ လက္မႈပညာရပ္ပိုင္းဆို္င္ရာကိုဦးစားေပးတာ မရွိသေလာက္ပါပဲ။ တစ္ဦးတေယာက္ရဲ႕အသံ၊ သူ႕ရဲ႕ေဖၚထုတ္ျပသလိုတဲ့အရာေတြကသာ ပိုအေရးပါေနတတ္ပါတယ္။ လက္မႈပညာပိုင္း ေရးနည္းေရး ဟန္စတာေတြက ကိုယ္ေျပာခ်င္တာကိုေဖၚထုတ္ျပသဖို႔အတြက္ တည္ရွိေနတဲ့ မီဒီယံတစ္ခုအေနနဲ႔သာျဖစ္ပါတယ္၊ လူတစ္ေယာက္ ရဲ႕သီးျခားျဖစ္တည္မႈ၊ အယူအဆနဲ႔ အေၾကာင္းရာေတြေလာက္အေရးမပါပါဘူး။

ကြ်န္မေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ အႏုပညာမီဒီယံကေတာ့ ေၾကြထည္နည္းပညာျဖစ္ပါတယ္။ ေၾကြထည္ဆိုတာလက္မႈပညာရပ္ တစ္ခုအေနနဲ႔အားေကာင္းစြာတည္ရွိေနျပီးသားမီဒီယံတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ေၾကြတို႔ရြံ႕မီးဖုတ္နည္းဆို႔နဲ့ဖန္တီးတဲ့လူ႔အသံုးေဆာင္ပစၥည္း ေတြအေနနဲ႔ တည္ရွိေနျပီးသားပါ။ အိုးခြက္ပန္းကန္နဲ႔ ေရခ်ိဳးခန္းသံုး အရာေတြ၊ေၾကြျပားေက်ာက္စီနံရံေတြအေနနဲ႔ေန႔စဥ္သံုးျမင္ေတြ႔ ေနၾကတဲ့ မီဒီယံလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့ အႏုပညာရွင္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း ေၾကြထည္ကိုအႏုပညာဖန္တီးမႈအသံုးျပဳပစၥည္း အေနနဲ႔ သံုးေနၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ရသေျမာက္တဲ့လက္ရာေတြ၊ ပုဂၢလိကအေရးေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးကိစၥေတြေျပာျပေနတဲ့ေၾကြထည္အႏု ပညာလက္ရာေတြလည္း အမ်ားအျပားရွိပါတယ္။

ဒီမီဒီယံ ကိုယ္တိုင္က အေတာ္ေလးအံ့ၾသဖြယ္ေကာင္းတဲ့အသံုး၀င္မႈသေဘာရွိတယ္။ ပန္းပုလက္ရာတစ္ခုလုပ္မယ္ဆို ပါစို႔ ဘယ္လိုလုပ္မယ္ဆိုတဲ့နည္းစနစ္ပိုင္းစီစဥ္ထားတာမ်ိဳး၊ သူ႔ရဲ႕နဂိုအသံုး၀င္မႈမ်ိဳးေတြထက္ ကိုယ္ရလာတဲ့ အိုင္ဒီယာ၊ အယူအဆ၊ အေတြးတစ္ခုကို ေရာက္ေအာင္ပို႔ေဆာင္ေပးတဲ့အရာတစ္ခုအေနနဲ႔ပဲ အသံုးျပဳလို႔ရမယ္။ လက္မႈပညာပစၥည္းနဲ႔ အႏုပညာလက္ရာရဲ႕ ကြာျခားခ်က္က အဲလိုပဲလို႔ထင္တယ္။ စီမံထားသလိုလုပ္ရတာနဲ႔ စီစဥ္ထားတာမ်ိဳးမဟုတ္ပဲအိုင္ဒီယာအေတြးတစ္ခုေနာက္လိုက္လုပ္ ရတာမ်ိဳးပါ။ တစ္ျခားအသံုးေဆာင္ပစၥည္းေတြလို ေဖၚထုတ္ေျပာျပစရာ အသံမဲ့ေနတာမ်ိဳး မဟုတ္တဲ့ အႏုပညာအိုင္ဒီယာအတြက္ အသံုးျပဳတာမ်ိဳးေပါ့။