ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ #84

ΤΕΥΧΟΣ 84 | 1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2018 | ∆ΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΕΚ∆ΟΣΗ | ΑΘΗΝΑΪΚΟ & ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙ∆ΗΣΕΩΝ | ISSN: 2585-3570

INFO GRA PHICS

ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ 2 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Το ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ δηµιούργησε µία νέα υπηρεσία, τα γραφήµατα. Οπτικοποιηµένη, µε γραφιστικά µέσα, παρουσίαση των πληροφοριών, δεδοµένων και στατιστικών στοιχείων που περιέχονται σε ρεπορτάζ, έρευνες και ειδικά θέµατα του Πρακτορείου.

www.ana.gr

ΕDITORIAL

Η

Η κυκλοφορία του τεύχους που κρατάμε στα χέρια μας συμπίπτει με την έναρξη λειτουργίας της 27ης κλαδικής έκθεσης AGROTICA που θα λειτουργεί έως τις 4 Φεβρουαρίου, στο Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Για τον αγροτικό κόσμο είναι το κορυφαίο εκθεσιακό γεγονός εντός των ελληνικών συνόρων και όχι μόνο καθώς αποτελεί τον καθρέφτη των εξελίξεων στον χώρο της αγροτικής οικονομίας και του πρωτογενή τομέα. Σε μια εποχή που όλα αλλάζουν και που στον κλάδο της γεωργίας η σκυτάλη περνά σταδιακά σε χέρια νέων αγροτών, οφείλουμε να καταγράψουμε τα νέα δεδομένα και τις τάσεις της αγοράς ώστε να προσαρμοστούμε και να ακολουθήσουμε έγκαιρα. Να καλύψουμε τα θεσμικά κενά και να ενθαρρύνουμε πολιτικές που θα μας

βάλλουν εντός του κάδρου των εξελίξεων. Η φετινή AGROTICA φαίνεται πως αντανακλά το ενδιαφέρον των εμπλεκομένων, στοιχείο που προκύπτει και από την εντυπωσιακή συμμετοχή εκθετών και επισκεπτών που κατέγραψαν οι υπηρεσίες της διοργανώτριας ΔΕΘ-HELEXPO. Μάλιστα με περισσότερους από 1.950 εκθέτες έχει σπάσει κάθε προηγούμενο ρεκόρ συμμετοχών. Μ΄αυτή την αφορμή το “ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ” φιλοξενεί στις σελίδες του (και) θέματα αφιερωμένα στον αγροτικό τομέα δίνοντας έμφαση στο προφίλ και τις προσδοκίες νέων ανθρώπων που ασχολούνται ή σκέφτονται να ασχοληθούν με τη γη και τον πολλά υποσχόμενο πρωτογενή τομέα. Μπάμπης Γιαννακίδης

Εκδότης: Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων Α.Ε., Πρόεδρος & Γενικός Διευθυντής: Μιχάλης Ψύλος Διευθυντής Έκδοσης: Χρίστος Καλουντζόγλου Αρχισυντάκτης: Κώστας Καλέτσιος, Συντονιστής: Αλέξης Ηλιάδης, Αρχισυντάκτης Β. Ελλάδας: Μπάμπης Γιαννακίδης Σχεδιασμός: greekinfographics, Διαφήμιση: ads@ana.gr, Ιδιοκτησία ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ, Διεύθυνση: Τσόχα 36, Αθήνα ΤΚ 11521, Τηλ. 210-6400560 e-mail: mag@ana.gr Φωτογραφίες: ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ, EPA, shutterstock, Διανομή: VES company, Εκτύπωση: Pressious- Aρβανιτίδης Τα κείμενα που φιλοξενούνται στο περιοδικό δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟΥ. ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Στους σταθμούς του μετρό και του ΗΣΑΠ Σύνταγμα, Ομόνοια, Μοναστηράκι, Πειραιά και Μαρούσι. Σε επιλεγμένα καταστήματα στο κέντρο της Αθήνας (Κολωνάκι, Σύνταγμα, Εξάρχεια, Παγκράτι, Γκάζι, Αμπελόκηπους, Μοναστηράκι, Νέο Κόσμο, Πλάκα), της Αγίας Παρασκευής, των Βριλησσίων, του Βύρωνα, της Γλυφάδας, της Ηλιούπολης, του Ίλιου, της Κηφισιάς, του Αμαρουσίου, της Νέας Σμύρνης, της Νέας Φιλαδέλφειας, του Παγκρατίου, του Παπάγου, του Πειραιά, της Πετρούπολης, της Πεύκης, του Ταύρου, της Φιλοθέης, του Χαλανδρίου και της Γλυφάδας. Επίσης, στα καταστήματα Προμηθευτική (ΚΟΡΑΗ 3 και ΑΘΗΝΑΣ 14 ΑΘΗΝΑ), στα βιβλιοπωλεία Ιανός, PUBLIC καφέ (Συντάγματος και Πειραιά), Ευριπίδης (Χαλάνδρι), Λιβάνης, Εκδόσεις Αιώρα κλπ. Ακόμη στο Γαλλικό Ινστιτούτο, στη Στοά του Βιβλίου, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, στον Ελληνικό Κόσμο, στο Νομισματικό Μουσείο, στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138), στο Μουσείο Παιχνιδιών Μουσείου Μπενάκη κ.ά. Στη Θεσσαλονίκη, στα βιβλιοπωλεία Μαλλιάρης Παιδεία, Πρωτοπορία, Mind the book, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, ΧΑΝΘ, Βασιλικό Θέατρο, Θέατρο Μονής Λαζαριστών, Πράσινο Σύννεφο, One Salonica Outlet Mall, PUBLIC και σε επιλεγμένα καταστήματα.

www.ana.gr

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ από την έκδοση «Εργαλεία της παράδοσης. Συλλογή Παύλου Κοντέλλη» (εκδ. οίκος Καπόν) Φωτογραφία από το αρχείο της Βάνιας Τλούπα. ΑΠΕ-ΜΠΕ/Αρχείο Β. Τλούπα/TΑΚΗΣ ΤΛΟΥΠΑΣ

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 3

ΑΠΕ-ΜΠΕ, Ορέστης Παναγιώτου

Του Θανάση Παπακώστα

Ο ΥΠΟΥΡΓΌΣ ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ, ΒΑΓΓΈΛΗΣ ΑΠΟΣΤΌΛΟΥ, ΣΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΊΟ

Τι πρέπει, τι μπορεί και τι γίνεται για τους αγρότες

4 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Γ

Για τους στόχους που έχει θέσει για το 2018 το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, μιλά στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Βαγγέλης Αποστόλου. Στόχοι, που όπως λέει ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, μέσω της ενεργοποίησης των μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 «θα συμβάλουν στην ανάπτυξη βασικών δομών υποστήριξης των παραγωγών, δομών που απουσιάζουν από τον πρωτογενή τομέα». Το επόμενο διάστημα αναμένεται η επιστημονική Συμβουλευτική Υποστήριξη των παραγωγών από γεωπόνους και κτηνιάτρους που έχει ως σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας. Όπως τονίζει ο κ. Αποστόλου, ένας ακόμη στόχος που πρέπει να κατακτηθεί είναι η προώθηση της καινοτομίας στον πρωτογενή τομέα μέσω της δημιουργίας συμπράξεων που θα αναζητήσουν νέα προϊόντα και πρακτικές. Αυτό, θα έχει ως αποτέλεσμα προστιθέμενη αξία στα ελληνικά προϊόντα και επιπλέον επενδύσεις στον αγροτικό τομέα που με τη σειρά τους θα βελτιώσουν το διαθέσιμο εισόδημα του αγροτικού κόσμου της χώρας.

129 εκατ. ευρώ, δηλαδή περίπου 50 εκατ. λιγότερα από την προηγούμενη χρονιά. Το σύνολο δε, των κατ΄ επάγγελμα αγροτών πλήρωσε 69 εκατ. ευρώ, δηλαδή κατά μέσο όρο περίπου 120 ευρώ ο καθένας». «Αθροιστικά», τονίζει, «η φορολογική και ασφαλιστική εισφορά της πλειοψηφίας του αγροτικού κόσμου δεν έχει επιβαρύνει τη μεγάλη πλειοψηφία του αγροτικού κόσμου. Και παράλληλα διασώζεται το ασφαλιστικό σύστημα των αγροτών που έβαινε με μαθηματική ακρίβεια προς κατάρρευση». Ωστόσο, ο κ. Αποστόλου τονίζει πως σαφώς και υπάρχουν προβλήματα, που πρέπει να λυθούν. Προβλήματα όπως οι αθέμιτες πρακτικές, οι ανεξέλεγκτες εισαγωγές πρώτων υλών, οι ελληνοποιήσεις, για τις οποίες ψηφίστηκε σχετικός νόμος κ.α.. «Για αυτό καλούμε τους αγρότες σε συνεργασίας» υπογραμμίζει. «Δεν μπορούν να συζητηθούν αιτήματα για κατάργηση της ΚΑΠ» Αναφερόμενος σε ένα από τα αιτήματα των αγροτών περί κατάργησης όλων των άμεσων αλλά και έμμεσων περιορισμών της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής που επιβάλλει η Κοινή Αγροτική Πολιτική 2014-2020 (ΚΑΠ) ο κ. Αποστόλου σημειώνει ότι δεν μπορούν να συζητηθούν. Όπως λέει «η ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά και οι πρόσφατες συμφωνίες με τους εταίρους, δημιουργούν κάποιες δεσμεύσεις που δεν μπορεί παρά να γίνουν σεβαστές» και συμπληρώνει : «δίνουμε μάχη για να περάσουν κάποιες άλλες αντιλήψεις στη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, αλλά αυτά θα αποφασιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Αναφερόμενος στο 2017 , που αποτέλεσε την χειρότερη χρονιά αναφορικά με το πλήθος και την έκταση των ζημιών, δήλωσε ότι «ο ΕΛΓΑ κατέβαλε στους αγρότες και κτηνοτρόφους της χώρας περίπου 145 εκατ. ευρώ, ενώ μειώθηκε ο χρόνος καταβολής των αποζημιώσεων στο μισό». Για το αίτημα των αγροτών για αναγνώριση των ζημιών στην παραγωγή και τον αγροδιατροφικό κεφάλαιο, ο κ. Αποστόλου τονίζει πως ίσως υπάρξει η δυνατότητα να ικανοποιηθούν κάποια αιτήματα καθώς «το 2018 είναι η χρονιά που θα παρθούν αποφάσεις για αλλαγές στον κανονισμό ασφάλισης του Οργανισμού».

Τα διαρθρωτικά προβλήματα ο λόγος του υψηλού κόστους παραγωγής Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο αγροτικός κλάδος είναι το υψηλό κόστος παραγωγής. Κάτι, που έχει ως συνέπεια ο ελληνικός αγροτικός χώρος να είναι λιγότερο ανταγωνιστικός, σε σχέση με τους αντίστοιχους των άλλων κρατών-μελών. «Το κόστος παραγωγής στην Ελλάδα έχει βαθιά τις ρίζες του στα διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει χρόνια τώρα ο αγροτικός χώρος που εντάθηκαν από την μεγάλη απαξίωση του συνεταιριστικού τομέα ως παράγοντα, αφ ενός εξισορρόπησης ακραίων και ανεξέλεγκτων επιβαρύνσεων και αφετέρου σοβαρού και μεροληπτικά ανταγωνιστικού διαπραγματευτή των τιμών των προϊόντων» τονίζει στο Πρακτορείο ο αρμόδιος υπουργός. Προσθέτει ότι δεν μπορούν να λυθούν όλα μονομιάς, όμως έχουν γίνει σημαντικές κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Στη φυτική παραγωγή, προκειμένου να μειωθεί το κόστος της ενέργειας και της διαχείρισης των υδάτων θεσμοθετήθηκε η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας που θα συμβάλλουν στη μείωση του κόστους της ενέργειας. Στη ζωική παραγωγή το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικών πόρων καταλήγει στην αγορά ζωοτροφών. «Με το νόμο των «Υπάρχουν λύσεις για τα χρέη των αγροτών» βοσκήσιμων γαιών ήδη κάναμε ένα μεγάλο βήμα Για τα κόκκινα αγροτικά δάνεια, ο υπουργός ώστε να οδηγηθούμε σε μείωση των λειτουργικών Αγροτικής Ανάπτυξης λέει ότι «στόχος μας είναι εξόδων του κτηνοτρόφου» τονίζει ο κ. Αποστόλου. να μην χαθεί από τα χέρια των αγροτών και του «Να έρθουν οι αγρότες για διάλογο παραγωγι- αγροτικού τομέα γενικότερα η αξιοποιήσιμη περιουσία, είτε πρόκειται για γαίες, είτε για υποδομές». κό και καλόπιστο» Ο υπουργός δηλώνει έτοιμος να καθίσει στο τρα- Ο κ. Αποστόλου ωστόσο υπενθυμίζει ότι ακόμη πέζι του διαλόγου με τους αρμόδιους προκειμέ- και σήμερα υπάρχουν ορισμένες λύσεις για όλες νου να λυθούν τα όποια προβλήματα, «στο πλαί- τις περιπτώσεις και όλα τα χρέη. Μεταξύ αυτών σιο πάντα των δυνατοτήτων της οικονομίας και είναι ο Νόμος Εξωδικαστικού Μηχανισμού όπου της χώρας αλλά και των δεσμεύσεων που έχουμε μπορούν να ενταχθούν αγρότες που διαθέτουν αναλάβει», όπως λέει χαρακτηριστικά. Απευθυ- μεταξύ άλλων παραγωγική μονάδα, υπάρχει ο νόμενος στον αγροτικό κόσμο τον καλεί να μην νόμος Κατσέλη-Σταθάκη που μπορούν να ενταεπικεντρώνεται στο φορολογικό και ασφαλιστι- χθούν οι μικρο-επιχειρηματίες, ενώ ισχύει και η κό, καθώς «το 2017 οι έχοντες αγροτικό εισόδη- απόφαση για τη ρύθμιση χρεών μέχρι και 120 μα πλήρωσαν φορολογία εισοδήματος, συνολικά, δόσεις για τους αγρότες.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 5

Του Μπάμπη Γιαννακίδη

27η AGROTICA

Καταγράφει τάσεις, «ξεκλειδώνει» νέες αγορές... Ούτε τετραγωνικό ελεύθερο δεν έχει απομείνει στο εκθεσιακό κέντρο της Θεσσαλονίκης λόγω της μεγάλης ζήτησης που έχει εκδηλωθεί εκ μέρους των εκθετών για την 27η AGROTICA.

Α

κόμα και το Συνεδριακό Κέντρο «Ι.Βελλίδης» έχει μετατραπεί σε εκθεσιακό χώρο, λέει στο Πρακτορείο ο Διευθύνων Σύμβουλος της διοργανώτριας ΔΕΘ-HELEXPO, Κυριάκος Ποζρικίδης εμφανώς ευχαριστημένος από τις επιδόσεις αυτές. «Με τη συμμετοχή 1.950 έκθετών από 45 χώρες έσπασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ συμμετοχών όπως και κάλυψης εκθεσιακών χώρων (34.500 τμ), από το 1985 που διοργανώνεται η AGROTICA», αναφέρει ενώ επισημαίνει πως αυτό έχει θετική αντανάκλαση και σε άλλους τομείς της πόλης, όπως για παράδειγμα στον ξενοδοχειακό. «Όχι μόνο δωμάτιο, ούτε σεντόνι ελεύθερο δεν βρίσκεις αυτές τις ημέρες στη Θεσσαλονίκη», λέει χαρακτηριστικά. Δεν κρύβει την ικανοποίησή του, όχι μόνο για τα ποσοτικά αλλά και για ποιοτικά χαρακτηριστικά της φετινής διοργάνωσης και εκτιμά ότι «η έκθεση αποτελεί για μία ακόμη φορά το επίκεντρο των εξελίξεων του αγροτικού κλάδου και με τη διεθνή της ακτινοβολία θα συμβάλλει ουσιαστικά στο άνοιγμα νέων αγορών». Κατά τον κ.Ποζρικίδη, ένα από τα σημαντικά ποιοτικά χαρακτηριστικά της έκθεσης είναι η παρουσίαση καινοτόμων εκθεμάτων αλλά και υπηρεσιών. Ως τέτοια αναφέρει μεταξύ άλλων την ανάπτυξη της ρομποτικής και την μεταφορά της αναπτυσσόμενης τεχνογνωσίας στη γεωργία. Απτά παραδείγματα εφαρμογών αποτελούν τα συστήματα πλοήγησης των σύγχρονων γεωργικών μηχανημάτων (auto-steering), τα συστήματα τηλεματικής, η μηχανική αναγνώριση ιδιοτήτων του εδάφους και των φυτών (ασθένειες, αναγνώριση και στοχευμένη διαχείριση ζιζανίων), η αυτόματη χαρτογράφηση καλλιεργειών κ.α. Η χρήση της ρομποτικής στη σύγχρονη γεωργία θα βρεθεί στο επίκεντρο των εργασιών ειδικής εκδήλωσης που ορ-

6 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

γανώνεται στο πλαίσιο της AGROTICA, με θέμα: «Από την συμβατική στην “έξυπνη” γεωργία, με τη χρήση τεχνολογιών ρομποτικής». Τη συνδιοργανώνουν η ΔΕΘ-Helexpo και το Ινστιτούτο ΒιοΟικονομίας και Αγρο -Τεχνολογίας του Εθνικού Κέντρου Έρευνας & Τεχνολογίας (ΕΚΕΤΑ). Μια δεύτερη εκδήλωση που ξεχωρίζει από το πρόγραμμα παράλληλων εκδηλώσεων είναι το διήμερο Πανελλήνιο Συνέδριο Agrotica (στις 3-4/2, στο συνεδριακό κέντρο «Ν.Γερμανός», έναρξη 9πμ). Στη διάρκειά του θα παρουσιαστούν, μεταξύ άλλων, οι σύγχρονες τάσεις σε διάφορες παραδοσιακές καλλιέργειες αλλά και σε εναλλακτικές όπως είναι η βιομηχανική κάνναβη. Το συνέδριο αποτελεί συνδιοργάνωση της ΔΕΘ-Helexpo και της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ. Στο κομμάτι των επισκεπτών, οι υπηρεσίες της ΔΕΘ-HELEXPO κατέγραψαν αυξημένο ενδιαφέρον όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τους εμπορικούς επισκέπτες, την φετινή AGROTICA αναμένεται να επισκεφθούν 400 ξένοι εμπορικοί επισκέπτες από 20 χώρες και πολυάριθμες ομάδες από την ΠΓΔΜ, τη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Αλβανία. Οι επισκέπτες της έκθεσης θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν και να οδηγήσουν διάφορα αγροτικά αυτοκίνητα, σε μια ειδικά διαμορφωμένη διαδρομή. Τις δυνατότητες ανάπτυξης επιχειρηματικής δράσης στον τομέα της Ανθοπαραγωγής και της Ανθοδετικής αλλά και το σημερινό ανθοπαραγωγικό δυναμικό στην Ελλάδα, που εντοπίζεται κυρίως σε Ιεράπετρα, Χερσόνησο, Μαραθώνα, Τροιζήνα, Μενίδι και Μέγαρα, παρουσιάζουν η Agrotica και ο Αγροτικός Ανθοπαραγωγικός Συνεταιρισμός Αθηνών – Κεντρική Ανθαγορά Αθηνών (ΑΑΣΑ-ΚΑΑ) σε συνεργασία με το ΤΕΙ Πελοποννήσου (Τμήμα Ανθοκομίας).

*Περισσότερες πληροφορίες για την AGROTICA: τηλ. 2310291101 και http://agrotica.helexpo.gr/

Της Πέπης Γιούλτση

ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΟΎΛΗΣ

Από χρηματιστής, οινοποιός

Μια καριέρα στο χρηματοοικονομικό χώρο εγκατέλειψε ο Γιάννης Παντούλης για να επιστρέψει στη φύση και να κάνει πραγματικότητα το όνειρό του: να ασχοληθεί με το χωραφάκι που του άφησε η γιαγιά του

Ό

ταν πριν από αρκετά χρόνια συνειδητοποίησε ότι η δουλειά που έκανε σε χρηματιστηριακή εταιρεία στη Θεσσαλονίκη ήταν κάτι που το έκανε σχεδόν υποχρεωτικά, λόγω των σπουδών στο αντικείμενο, έκανε ένα βήμα αποφασιστικής σημασίας για τη ζωή του. Άφησε τη δουλειά στη χρηματιστηριακή εταιρεία και εγκαταστάθηκε στην Περίσταση Πιερίας επιχειρώντας τα πρώτα του βήματα στο χώρο της οινοποιίας. “Ναι, είμαι ευχαριστημένος γιατί κάνω κάτι με την ψυχή μου. Δεν είναι μόνο τα χρήματα αλλά και η ευχαρίστηση που μου προσφέρει αυτό που κάνω τώρα. Είναι ταυτόχρονα και το χόμπι μου», εξηγεί και χαρακτηρίζει τη νέα του δουλειά πολύ δημιουργική. «Δεν υπάρχει ρουτίνα. Υπάρχει η περίοδος του αμπελιού, του κρασιού, της οινοποίησης, της απόσταξης, της εμφιάλωσης και η περίοδος που τρέχεις για πωλήσεις. Όλο το πακέτο είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία που δεν σε κάνει να βαριέσαι. Αν εξαιρέσουμε το άγχος για τις καιρικές συνθήκες από τις οποίες κρίνονται πολλά, όλα τα υπόλοιπα εξαρτώνται από εμάς και από τον τρόπο που οργανώνουμε τη δουλειά μας», προσθέτει ο Γιάννης Παντούλης, μιλώντας στο Πρακτορείο. Αυτό που τον γεμίζει, είναι όπως λέει, «το ίδιο το αμπέλι και όλη αυτή η πορεία του κρασιού που ξεκινά από τη γη για να καταλήξει στο ποτήρι». Αναφερόμενος στα πρώτα βήματα που έκανε στη νέα του δουλειά σχολιάζει πως «δεν υπάρχει περίπτωση να ξεκινάς κάτι καινούργιο και ο δρόμος να είναι στρωμένος μόνο με ροδοπέταλα». Ειδικά για την αμπελουργία και την οινοποιία πιστεύει πως απαιτούνται μακροχρόνιοι κόποι και μακροπρόθεσμοι στόχοι, καθώς «δεν αρκεί ένας χρόνος ή μια διετία

για να εδραιωθεί κανείς, να αναγνωριστεί από τον κόσμο και να ανοιχτεί σε εξαγωγές». Το πρώτο κρασί του Γιάννη Παντούλη βγήκε στις αγορές το 2004. Σήμερα, σε ηλικία 47 ετών, έχει αυξήσει τις καλλιέργειες από τα πέντε στα πενήντα στρέμματα και η παραγωγή του κρασιού έφτασε στα 30.000 λίτρα το χρόνο. Στα χρόνια αυτά τα κρασιά του «δοκιμάστηκαν» σε εκθέσεις του εξωτερικού και τώρα δέχεται παραγγελίες από χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. «Το καλό στη δουλειά είναι ότι κάνω αυτό που αγαπάω», λέει και επισημαίνει την ποιότητα ζωής που απολαμβάνει ο ίδιος και η οικογένειά του κοντά στη φύση. Στην ερώτηση, αν θα εγκατέλειπε την οινοποιία για μια επαγγελματική ευκαιρία στο χρηματοοικονομικό κλάδο απαντά αφοπλιστικά: «Εχω κάνει τα πάντα, έχω πουλήσει το σπίτι μου για να φτιάξω το οινοποιείο. Έδωσα τα πάντα για το όνειρό μου. Αυτό το όνειρο ζω και δεν πρόκειται να το χαλάσω για καμία τέτοια

ευκαιρία». Στους νέους ανθρώπους που αναζητούν διέξοδο από την οικονομική κρίση συνιστά, αν ασχοληθούν με τη γη να έχουν μεράκι, γιατί όπως λέει, «η γη πράγματι μπορεί να προσφέρει, όμως “το … μικρό σπίτι στο λιβάδι” θέλει σοβαρή προσπάθεια και πολλή δουλειά».

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 7

Του Θανάση Παπακώστα

Τα προγράμματα νέων αγροτών του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης

Τ

Τεράστιο είναι το ενδιαφέρον των νέων που θέλουν να ασχοληθούν με την καλλιέργεια της ελληνικής γης, τα τελευταία χρόνια. Μεγάλη βοήθεια προς αυτή την κατεύθυνση βρίσκουν μέσω του υπομέτρου 6.1 «Εγκατάσταση Νέων Γεωργών» του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Στο σύνολο των τριών τελευταίων προγραμματικών περιόδων, από το 2000 έως και σήμερα, στα προγράμματα νέων αγροτών του υπουργείου έχουν ενταχθεί περισσότεροι από 47.000 δικαιούχοι, ενώ οι πόροι που έχουν διατεθεί αγγίζουν τα 880 εκατ. ευρώ περίπου. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου (ΠΑΑ 2014-2020) στη μια πρόσκληση για ένταξη στο υπομέτρο που έχει πραγματοποιηθεί, έχουν ενταχθεί σε αυτό μέχρι σήμερα περίπου 10.000 δικαιούχοι, ενώ το ποσό ενίσχυσης τους ανέρχεται στα 241 εκατ. ευρώ. Λόγω αυξημένης ζήτησης για ένταξη στο μέτρο, προβλέπεται να κατανεμηθούν επιπλέον πόροι στις 6 Περιφέρεις στις οποίες υπάρχουν επιλαχόντες ή εν δυνάμει υποψήφιοι, με προοπτική την ένταξη επιπλέον περίπου 2.100 δικαιούχων νέων γεωργών. Νεοεισερχόμενος επαγγελματίας αγρότης Δικαίωμα υποβολής αίτησης για στήριξη μέσω του προγράμματος έχουν φυσικά και νομικά πρόσω8 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

πα. Ο υποψήφιος θα πρέπει να έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του ενώ δεν θα πρέπει να έχει υπερβεί το 41ο. Η γεωργική του εκμετάλλευση πρέπει να βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του τόπου της μόνιμη κατοικίας του και δεν θα πρέπει να έχει ασκήσει γεωργική επαγγελματική δραστηριότητα τουλάχιστον κατά τα τελευταία 5 έτη πριν την πρώτη εγγραφή του στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ). Επίσης, η γεωργική του εκμετάλλευση θα πρέπει να έχει μέγεθος παραγωγικής δυναμικότητας (εκφρασμένη ως τυπική απόδοση) από 8.000€ έως 100.000€ και το σύνολο της πρέπει να έχει περιληφθεί στην Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης κατά το έτος αναφοράς της αίτησης στήριξης προς ένταξη στο υπομέτρο. Προγράμματα για νέους αγρότες Αρκετά είναι τα μέτρα που έχουν προβλεφθεί στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, για την ενθάρρυνση της νεανικής επιχειρηματικότητας στον πρωτογενή τομέα. Μεταξύ αυτών είναι το υπομέτρο 6.3 «Ενισχύσεις εκκίνησης επιχείρησης για την ανάπτυξη μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων», η δράση 4.1.1 «Υλοποίηση επενδύσεων που συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα της εκμετάλλευσης» και 4.1.3 «Υλοποίηση επενδύσεων που συμβάλλουν στη χρήση ΑΠΕ

καθώς και στην προστασία του περιβάλλοντος», το υπομέτρο 1.1 «Δράσεις επαγγελματικής κατάρτισης και απόκτησης δεξιοτήτων», το υπομέτρο 2.1 «Χρήση Συμβουλευτικών Υπηρεσιών», το υπομέτρο 3.1 «Στήριξη για συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας», η δράση 4.2.1 «Μεταποίηση, εμπορία και ανάπτυξη με τελικό προϊόν εντός του παραρτήματος Ι, γεωργικό προϊόν» κτλ. Ποσοστό επιχορήγησης 100% και έως 22.000€ Σημαντική είναι η οικονομική στήριξη που δίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος. Το βασικό ποσό της ενίσχυσης κυμαίνεται από 17.000€ για φυτική ή μικτή παραγωγική κατεύθυνση και μπορεί αν φτάσει τις 22.000€ για εκμεταλλεύσεις στη ζωική παραγωγή (19.500€) και για ορεινές ή μειονεκτικές ή μικρά νησιά (2.500€). Η οικονομική στήριξη χορηγείται με τη μορφή κεφαλαίου σε δύο δόσεις. Η πρώτη δόση, που ανέρχεται στο 70% του συνολικού ποσού στήριξης, καταβάλλεται αμέσως μετά την έκδοση της απόφασης ένταξης, ενώ το υπόλοιπο 30% καταβάλλεται το αργότερο εντός 5 ετών από την ένταξη, με προϋποθέσεις την ορθή υλοποίηση του επιχειρηματικού σχεδίου και την επίτευξη των συναφών στόχων και δεσμεύσεων.

Της Έλενας Αλεξιάδου

Μ

ε φρέσκια ματιά, αλλά και με την εξειδικευμένη γνώση που μετουσιώθηκε σε νέες ιδέες, έτοιμες να πάρουν σάρκα και οστά, χιλιάδες είναι οι άνθρωποι, που παρότι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε μεγάλες πόλεις, έχουν “ανακαλύψει” στα χρόνια της κρίσης την ελληνική ύπαιθρο αναζητώντας επαγγελματική διέξοδο στον πρωτογενή τομέα. Σήμερα, πολλοί εξ αυτών έχουν δικαιωθεί για την επιλογή τους και έχουν εδραιωθεί, εξασφαλίζοντας θέσεις ευθύνης σε συνεταιρισμούς και αγροτικούς συλλόγους και διαψεύδοντας όλους εκείνους που όχι μόνο αμφέβαλαν, αλλά θεωρούσαν σίγουρη την αποτυχία τους, όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών (ΠΕΝΑ), Θεόδωρος Βασιλόπουλος. «Την τετραετία που ακολούθησε το 2011, περισσότεροι από 4.500 Έλληνες, ηλικίας 28 έως 50 χρόνων, πήραν την κρίσιμη απόφαση και εγκατέλειψαν τις μεγάλες πόλεις στρεφόμενοι στην ελληνική γη. Δεν δίστασαν να χτυπήσουν την πόρτα ομάδων παραγωγών και άλλων απασχολούμενων στον χώρο, αναζητώντας συμβουλές και βοήθεια», επισημαίνει. Μπορεί το μεγάλο κύμα φυγής από τις ελληνικές πόλεις να καταγράφηκε την περίοδο 2011- 2014, όμως και σήμερα ακόμη τα χωριά της Ελλάδας υποδέχονται νέα μέλη, που ενισχύουν τις τοπικές κοινωνίες. «Η διαφορά είναι ότι αυτοί που σήμερα επιστρέφουν στην ελληνική ύπαιθρο, είναι πιο “ψαγμένοι” και περισσότεροι τολμηροί», υπογραμμίζει ο κ. Βασιλόπουλος. Είναι ηλικίας 35-40 χρόνων οι οποίοι έχουν διαμορφώσει ένα σχετικά ώριμο project που θα τους εξασφαλίσει μια επιτυχημένη ενασχόληση και παραμονή στον πρωτογενή τομέα. «Εν μέσω οικονομικής κρίσης, νέοι

που δεν είχαν καμία επαφή με τον πρωτογενή τομέα, αλλά είχαν μόρφωση, προχωρημένη αντίληψη και γνώση της χρήσης συσκευών νέας τεχνολογίας και του τρόπου εύρεσης των απαραίτητων πληροφοριών, αλλά και την ικανότητα να παράγουν καινοτομία έκαναν το αποφασιστικό βήμα και σήμερα διαπρέπουν στον πρωτογενή τομέα», τονίζει. Αναφερόμενος ειδικότερα σ΄αυτούς που αποκαλεί «καθαρόαιμους αστούς» και οι οποίοι επέλεξαν την ελληνική γη θέλοντας να κάνουν τη διαφορά στον χώρο και να αναδείξουν τις ξεχωριστές τους ικανότητες, υποστηρίζει πως αυτοί στράφηκαν σε νέες δυναμικές καλλιέργειες, όπως είναι για παράδειγμα αυτές των superfoods και της σαλιγκαροτροφίας. «Είναι αυτοί που εισήγαγαν την καινοτομία σε όλα τα στάδια του πρωτογενούς τομέα, από το χωράφι, μέχρι και τη μεταποίηση, αλλά και το μάρκετινγκ», υπογραμμίζει, για να προσθέσει πως «κάνουν πολύ καλές πωλήσεις στο εξωτερικό και δίνουν προστιθέμενη αξία στον πρωτογενή τομέα». Σε ό,τι αφορά την κατηγορία εκείνων που είχαν φύγει και τώρα επέστρεψαν στον τόπο και τις περιουσίες τους, ο κ. Βασιλόπουλος σημειώνει ότι αυτοί στις περισσότερες των περιπτώσεων , συνεχίζουν τις παραδοσιακές καλλιέργειες, όμως τις «εξελίσσουν και τις βελτιώνουν, στη βάση μιας αγροτικής επιχείρησης, με επαγγελματισμό και καταρτισμένο business plan».

Ο... καιρός, το βασικό πρόβλημα Σχετικά με τις σημαντικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι αγρότες, ο πρόεδρος της ΠΕΝΑ, εκτιμά πως το νούμερο ένα πρόβλημα για όλους όσοι ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα είναι ο... καιρός, αυτός ο αστάθμητος παράγοντας που πολλές φορές ευθύνεται για τον περιορισμό ή την καταστροφή μιας ολόκληρης παρα-

γωγής. Το πρόβλημα όπως λέει είναι μεγαλύτερο στη Βόρεια Ελλάδα καθώς οι μεταβολές στις καιρικές συνθήκες είναι εντονότερες σε σχέση με αυτές στη Νότια. Επισημαίνει μάλιστα πως για τους νεοεισερχόμενους στο χώρο δεν είναι άμεσα αντιληπτό το ρίσκο που παίρνει κάποιος όταν γίνεται παραγωγός, αλλά το μαθαίνουν με τον καιρό. Πέραν αυτού, υπάρχουν διάφορα ζητήματα που απασχολούν τους σύγχρονους αγρότες και τα οποία, όπως λέει, πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσα από τη χάραξη μιας ενιαίας εθνικής στρατηγικής για τον πρωτογενή τομέα. Στο πλαίσιο αυτό ζητά από την πολιτεία τη θέσπιση πιο αποτελεσματικών νόμων για την ταυτότητα του αγρότη και την εντατικοποίηση των ελέγχων. Επίσης, ζητά να μην φορολογείται η γη, ιδίως για εκείνους που τη νοικιάζουν ενώ προτείνει να δοθεί η ακίνητη περιουσία που σήμερα βρίσκεται “φυλακισμένη” στην ΑΤΕ, στους παραγωγούς για αξιοποίηση. «Ουτοπία» η επιστροφή των νέων στον πρωτογενή τομέα Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του

ίδιου νομίσματος, σε ό,τι αφορά την ερμηνεία που δίνει κανείς στο φαινόμενο της στροφής ή της επιστροφής νέων στον πρωτογενή τομέα. Ο επί σχεδόν τρεις δεκαετίες σύμβουλος αγροτικής ανάπτυξης, Δημήτρης Μιχαηλίδης, μιλώντας στο Πρακτορείο υποστηρίζει ότι αποτελεί «ουτοπία η επιστροφή των νέων στον πρωτογενή τομέα». Κατά την άποψή του, «όποιος δεν έχει να φάει, αναγκαστικά πάει στον πρωτογενή τομέα, αλλά δεν ενσωματώνεται στην αγροτική ζωή». Επικαλείται μελέτες οι οποίες, όπως λέει, έδειξαν πως την περίοδο 2011-2013 ο πρωτογενής τομέας στη χώρα μας έχασε 80.000 θέσεις εργασίας. Εκτιμά πως «οι αστοί οι οποίοι περιστασιακά κατέφυγαν στα χωράφια για λόγους βιοπορισμού, με την πρώτη ευκαιρία θα φύγουν και πάλι πίσω στην αφετηρία τους». «Μιλάμε για δύο ξεχωριστούς κόσμους. Η αγροτική δουλειά απαιτεί εργασία 365 ημέρες το χρόνο, 24 ώρες την ημέρα, επτά ημέρες την εβδομάδα. Αυτός ο τρόπος ζωής δεν είναι στο dna του αστού», τονίζει ο κ.Μιχαηλίδης. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 9

ΑΠΕ-ΜΠΕ, Βασίλης Ψωμάς

Ουτοπία ή όχι η επιστροφή των νέων στον πρωτογενή τομέα;

Ο Του Βασίλη Κοριμέντζα

Ο Ευρωπαίος αγρότης είναι κατά μέσο όρο μεγαλύτερος σε ηλικία, λιγότερο μορφωμένος και χαμηλότερα αμειβόμενος από το σύνολο του ενεργού πληθυσμού, σε έναν τομέα που απασχολεί περίπου 10 εκατ. άτομα και η συνολική του παραγωγή ξεπερνά τα 400 δισεκ. ευρώ, όπως προκύπτει από την -έκτασης 170 σελίδων- ετήσια ανάλυση της Eurostat για τον αγροτικό τομέα της ΕΕ. Απασχόληση στον αγροτικό τομέα Σύμφωνα με την έκθεση, η σύνταξη της οποίας ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2017, περίπου 10 εκατ. άτομα εργάστηκαν στον αγροτικό τομέα στα 28 μέλη της ΕΕ το 2015 και αντιπροσώπευαν το 4,4% της συνολικής απασχόλησης. Η απασχόληση στη γεωργία συνιστούσε πάνω από το 10% της συνολικής απασχόλησης σε τέσσερα κράτη μέλη: τη Ρουμανία (25,8%), τη Βουλγαρία (18,2%), την Ελλάδα (11,0%) και την Πολωνία (11,0%). Πολύ χαμηλά μερίδια -κάτω από 2%- καταγράφηκαν σε Γερμανία (1,4%), Σουηδία (1,3%), Βέλγιο (1,2%), Μάλτα (1,2%), Ηνωμένο Βασίλειο (1,1%) και Λουξεμβούργο (0,8%). Η απασχόληση στη δασοκομία ξεπέρασε το 20% της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα, στη Σουηδία (40,2%), τη Σλοβακία (34,7%), την Εσθονία (29,2%), τη Λετονία (24,5%) και τη Φιλανδία (20,8%). Η απασχόληση σε αλιευτικές δραστηριότητες δεν έφθασε το 5% της απασχόλησης του πρωτογενούς τομέα σε οποιαδήποτε χώρα, εκτός από τη Μάλτα (23,9%) και την Ισπανία (5,2%).

Όγκος παραγωγής και τιμές Η συνολική παραγωγή της αγροτικής βιομηχανίας το 2016 υπολογίστηκε σε 405 δισεκ. ευρώ σε βασικές τιμές. Το 2016 η Γαλλία ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός της ΕΕ-28 με 70,3 δισεκ. ευρώ (17,4% του συνόλου της ΕΕ), ακολουθούμενη από την Ιταλία (13,2%), τη Γερμανία (13,1%) και την Ισπανία (11,6). Τα προϊόντα που αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μερίδιο της αξίας της παραγωγής στην αγροτική βιομηχανία της ΕΕ-28 ήταν τα λαχανικά και τα κηπευτικά (13,2%), το γάλα (12,2%) και τα σιτηρά (10,7%), ενώ σε σχετικά μεγάλα μερίδια αντιστοιχούσε η παραγωγή χοίρων (8,5%) και βοοειδών (8,2%). Οργανική καλλιέργεια, δασοκομία, αλιεία Η συνολική έκταση στην ΕΕ των 28 με οργανικές καλλιέργειες ήταν περίπου 119 εκατ. στρέμματα το 2016 και αναμένεται περαιτέρω ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια. Η αύξηση του οργανικού χώρου μεταξύ 2012 και 2016 ήταν 18,7%. Τέσσερα κράτη- μέλη αντιπρο10 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

σώπευαν περισσότερο από το ήμισυ όλων των εκτάσεων βιολογικής καλλιέργειας το 2016: Ισπανία (16,9%), Ιταλία (15,1%), Γαλλία (12,9%) και Γερμανία (9,5%). Στην ΕΕ βρίσκεται περίπου το 5% των δασών του πλανήτη και διέθετε περίπου 415.000 επιχειρήσεις με βάση το ξύλο, οι οποίες είχαν ακαθάριστη προστιθέμενη αξία 107 δισεκ. ευρώ και απασχολούσαν 3,3 εκατ. άτομα το 2014. Εξάλλου, η συνολική παραγωγή αλιευτικών προϊόντων το 2015 εκτιμάται ότι είναι 6,4 εκατ. τόνοι, εκ των οποίων το 80,3% προήλθε από θαλάσσια αλιεύματα και το υπόλοιπο 19,7% από την υδατοκαλλιέργεια. Οι αγρότες είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία… Όπως αναφέρεται στην Έρευνα Εργατικού Δυναμικού (LFS) του 2016, που επικαλείται η Eurostat, στην ΕΕ 31,8% των αγροτών ήταν κάτω των 40 ετών σε σύγκριση με το 42,4% του συνολικού ενεργού πληθυσμού. Το 59,2% των αγροτών ήταν ηλικίας 40- 64 ετών, έναντι 55,2% του συνολικού ενεργού πληθυσμού, ενώ 9,0% ήταν ηλικίας άνω των 65 ετών, σε σύγκριση με μόλις 2,4% του συνολικού ενεργού πληθυσμού.

Στην Ελλάδα, στο σύνολο του εργατικού δυναμικού, ποσοστό 40,3% ήταν ηλικίας 15-39 ετών, 57,9% είχε ηλικία 40- 64 ετών και 1,7% ήταν από 65 και πάνω. Στους αγρότες, τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 24,8%, 68,4% και 6,8%. … και λιγότερο μορφωμένοι Το 2016, ενώ 17,9% του συνολικού ενεργού πληθυσμού στην ΕΕ είχε ολοκληρώσει μόνο το βασικό επίπεδο εκπαίδευσης, το ποσοστό ήταν 40,7% για τους αγρότες. Για όσους είχαν φθάσει σε μέσο επίπεδο εκπαίδευσης, τα μερίδια ήταν αντίστοιχα: 48,0% για τον ενεργό πληθυσμό, 50,2% για τους αγρότες. Εξάλλου, μεταξύ του συνολικού ενεργού πληθυσμού, 33,9% είχε αποφοιτήσει από την τριτοβάθμια εκπαίδευση, σε αντίθεση με 8,9% των αγροτών. Στην Ελλάδα, στο σύνολο του πληθυσμού, 23,4% είχαν βασική εκπαίδευση, 41,5% μεσαία και 35,1% υψηλή, ενώ μεταξύ των αγροτών 62,4% είχαν χαμηλό, 31,2% μεσαίο και 4,5% υψηλό επίπεδο. Η Μάλτα (90,2%) και η Πορτογαλία (87,6%) είχαν τα μεγαλύτερα ποσοστά αγροτών με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ η Τσεχία (4,1%) το μικρότερο. Εξάλλου, μόνο 16,4% όσων απασχολήθηκαν στη γεωργία είχαν σχέση πλήρους απασχόλησης, ενώ το μέσο ετήσιο εισόδημα στις αγροτικές περιοχές ήταν 12,5% χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ των 28.

Αγρότες Σύνολο εργατ. δυναµικού

Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

10 450 119 2015

2016

στην ΕΕ 4,4

% της συνολικής απασχόλησης στην ΕΕ-28

ΕΚΑΤ. ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ στον αγροτικό τοµέα

∆ΙΣ. ΕΥΡΩ η παραγωγή της αγροτικής βιοµηχανίας

6,4

∆ΙΣ. ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ οι εκτάσεις µε οργανικές καλλιέργειες

εκατ. τόνοι η παραγωγή αλιευτικών προϊόντων 80,3% αλιεύµατα

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΜΕΡΙ∆ΙΟ

13,2

12,2

%

%

Λαχανικά και κηπευτικά

Γάλα

10,7

ΗΛΙΚΙΑ (%) 31

41-64

59,2

>65

9,0

42,4

24,8 55,2

2,4

Μεσαίο

50,2

Υψηλό

8,9

40,3 57,9

1,7

(%) ΕΛΛΑ∆Α

ΕΕ-28, 2016 40,7

%

Βοοειδή

68,4 6,8

ΕΠΙΠΕ∆Ο ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗΣ Χαµηλό

8,2

%

Χοίροι

ΕΛΛΑ∆Α

ΕΕ-28, 2016

<40

8,5

%

Σιτηρά

62,4

17,9 48 33,9

23,4

31,2 4,5

41,5 3

5,1

ΠΗΓΗ: Eurostat

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 11

Βασίλης Η. Λωλίδης

12 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

«ΓΙΟΡΤΉ ΤΟΥ ΠΕΛΊΤΙ»

Όπου μια χούφτα σπόροι διασώζουν την ιστορία

Κ Στο site του “Πελίτι” (www.peliti.gr) διαβάζουμε πως η επωνυμία “Πελίτι” είναι εμπνευσμένη από μια μεγάλη βελανιδιά που βρίσκεται στο Δασωτό του Κάτω Νευροκοπίου του νομού Δράμας και ότι, πελίτ στα ποντιακά σημαίνει βελανιδιά. Έτσι λοιπόν εξηγείται και γιατί το σήμα του “Πελίτι” είναι η βελανιδιά, στο οποίο μάλιστα διακρίνονται άνδρες και γυναίκες να χορεύουν σε κύκλο πιασμένοι χέρι, χέρι (εμπνευσμένο από Ινδιάνικο μύθο).

Κάθε πρωί η γιαγιά Αργυρώ συνήθιζε να φροντίζει όλα τα φυτά στις γλάστρες που υπήρχαν στην αυλή του πατρικού της σπιτιού. Έδειχνε όμως ιδιαίτερη φροντίδα σ’ εκείνα που είχαν ιαματική δράση στον ανθρώπινο οργανισμό. Η ίδια, πρόσφυγας από το Μυριόφυτο της ανατολικής Θράκης γνώριζε πολύ καλά πόσο σημαντικό είναι για την οικογένεια να έχει φυτά όπως η μαντζουράνα, απαραίτητη για τον κοιλόπονο, το δεντροσάχι (αρμπαρόριζα), απαραίτητο συστατικό για το γλυκό κουταλιού κυδώνι, τη μοσχομολόχα, που γίνονταν ένα ευεργετικό ρόφημα για το βήχα. Σήμερα, καλλιεργούνται λιγοστά από αυτά τα φυτά, όπως άλλωστε λιγοστές είναι οι γνώσεις που υπάρχουν για τις ιδιότητές τους. Ο Παναγιώτης Σαϊνατούδης είναι όμως ένας από αυτούς, τους λίγους, που «κρατάει Θερμοπύλες» ακόμα και… στους σπόρους. Έχοντας συγκεντρώσει χιλιάδες διαφορετικές ποικιλίες σπόρων από ολόκληρη την Ελλάδα, που σήμερα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, φροντίζει ώστε οι επόμενες γενιές να γνωρίσουν τα φυτά και τις καλλιέργειες των προγόνων μας, μέσα από μια σειρά εκδηλώσεων και δράσεων που έχουν αποκτήσει παγκόσμιο ενδιαφέρον. Όλα ξεκίνησαν το 2010 με τη διοργάνωση της 1ης Γιορτής Ανταλλαγής Ντόπιων Ποικιλιών που πραγματοποιήθηκε στο Μεσοχώρι του Δήμου Παρανεστίου, του νομού Δράμας στη «Γη του Πελίτι». Σήμερα, η γιορτή αυτή, αριθμεί δεκαεπτά διοργανώσεις με περισσότερους από 50.000 επισκέπτες. Ενώ, η 1η Ολυμπιακή Γιορτή Σπόρου ολοκληρώθηκε πέρυσι την Άνοιξη με σημαντικές παρουσίες κινημάτων και πρωτοβουλιών από 17 χώρες που βρέθηκαν στο κατάφυτο και μαγευτικό ορεινό περιβάλλον του Παρανεστίου για να ενώσουν τις εμπειρίες τους και τις γνώσεις τους ώστε να γίνει ευρύτερα γνωστή η εφαρμογή της ιδεολογίας της αγροοικολογίας. Κάθε χρόνο τα μέλη της Εναλλακτικής Κοινότητας «Πελίτι» διοργανώνουν πολλές εκδηλώσεις και δράσεις με τις κατά τόπους ομάδες του «Πελίτι» που εδρεύουν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Ο Παναγιώτης Σαϊνατούδης και οι άνθρωποι του «Πελίτι» προετοιμάζουν ήδη την 18η Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Σπόρων και τη 2η Ολυμπιακή Γιορτή Σπόρου, στη «Γη του Πελίτι», από τις 11 έως 14 Απριλίου 2018, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, το Μεξικό, τη Γουατεμάλα, τη Βενεζουέλα, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ινδία, την Τουρκία, την Κύπρο, τη Βουλγαρία κ.α. Τα τελευταία χρόνια στην έκταση των 14 στρεμμάτων της «Γης του Πελίτι» οι επισκέπτες μέσα από τις υποδομές που έχουν δημιουργηθεί λαμβάνουν μια συνολική εικόνα της ιστορίας των σπόρων. Έτσι, μπορούν να επισκεφθούν το «Σπίτι των Σπόρων», όπου σε ειδικές συνθήκες διατηρούνται σπόροι φυτών και δενδρυλλίων που τείνουν να εκλείψουν από τον ελλαδικό χώρο. Στη διάρκεια της «Γιορτής του Πελίτι» οι επισκέπτες μπορούν να δουν εκθέσεις φωτογραφίας, να επισκεφθούν τα πειραματικά φυτώρια ανανέωσης ποικιλιών, να προμηθευτούν ή να ανταλλάξουν σπόρους. Φιλοσοφία της Εναλλακτικής Κοινότητας «Πελίτι» είναι: «μη λυπάσαι γι’ αυτά που χάθηκαν, δούλεψε γι’ αυτά που έμειναν. Από χέρι σε χέρι και από γενιά σε γενιά για να μη χάσουμε αύριο αυτά που έχουμε σήμερα». ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 13

Της Πέπης Γιούλτση

ΕΝΈΡΓΕΙΑ ΑΠΌ ΚΛΑΔΈΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΉ ΒΙΟΜΆΖΑ

Αναξιοποίητοι πάνω από 3 εκ. τόνοι το χρόνο

Αναξιοποίητοι μένουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα πάνω από τρία εκατομμύρια τόνοι βιομάζας από αγροτικά υπολείμματα και κλαδέματα, τη στιγμή που η ενεργειακή τους αξία κρίνεται ιδιαίτερα μεγάλη.

Α

υτό συμβαίνει σε μια χώρα με κυρίαρχη την καλλιέργεια της ελιάς και των οπωροφόρων δέντρων, υπολείμματα των οποίων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), ετησίως παράγονται 1,5 εκατομμύριο τόνοι ξηρής βιομάζας από υπολείμματα καλλιεργειών (άχυρο σιτηρών, υπολείμματα καλαμποκιού και άλλα) ενώ σε ό,τι αφορά τα κλαδέματα, οι ποσότητες που μένουν ανεκμετάλλευτες υπολογίζονται σε 1,5 με 2,5 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Αν μάλιστα αναλογιστεί κανείς ότι, χίλια λίτρα πετρελαίου ισοδυναμούν ενεργειακά με δύο έως τρεις τόνους βιομάζας, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της και την περιεκτικότητά της σε υγρασία, τότε θα μπορούσε να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι από τρία εκατομμύρια τόνους βιομάζας θα ήταν δυνατόν να εξοικονομηθούν πάνω από ένα δισεκατομμύριο λίτρα πετρελαίου ετησίως! «Βέβαια τα μεγέθη είναι τεράστια και θα μπορούσαν να δημιουργήσουν παρανοήσεις με την έννοια ότι η ύπαρξη του δυναμικού αυτού δεν σημαίνει ότι μπορεί να αξιοποιηθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Για να προχωρήσει κανείς σε μια λογική αξιοποίησης των υπολειμμάτων βιομάζας θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι το κόστος συλλογής κινείται σε λογικά επίπεδα, έτσι ώστε να είναι ανταγωνιστικό των ορυκτών καυσίμων. Και βεβαίως, όλοι όσοι εμπλέκονται σε μια τέτοια αλυσίδα ενεργειακής αξιοποίησης πρέπει να πειστούν ότι θα έχουν όφελος από τη συμμετοχή τους. Διαφορετικά το εγχείρημα δεν θα ξεκινήσει» επισημαίνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο επιστημονικός συνεργάτης του ΕΚΕΤΑ και μέλος του Δ.Σ. της Ελλη-

14 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

νικής Εταιρείας Ανάπτυξης Βιομάζας (ΕΛΕΑΒΙΟΜ), Μανώλης Καραμπίνης. Σύμφωνα με τον ίδιο, στην Ελλάδα είναι αρκετά αναπτυγμένη η αξιοποίηση των υπολειμμάτων που παράγονται σε αγροτοβιομηχανίες, καθώς παράγονται κεντρικά από μια μονάδα και ως εκ τούτου δεν έχουν κόστος συλλογής. Αυτό γίνεται για παράδειγμα με το πυρηνόξυλο που αποτελείται από τον πυρήνα της ελιάς, την ψίχα της και τη φλούδα του καρπού. Αντίθετα, υπάρχει κόστος συλλογής στα αγροτικά υπολείμματα που παράγονται στο χωράφι όπως το άχυρο και τα κλαδέματα και γι αυτά απαιτείται η χρήση ειδικών μηχανημάτων. Σε αυτή την περίπτωση οι αγρότες μπορούν, είτε να απαλλαγούν από το κόστος διαχείρισης των υπολειμμάτων παραχωρώντας τα σε ιδιώτες και κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις ή άλλους φορείς, είτε

να εισπράξουν κάποια αμοιβή για την πρώτη ύλη που παρέχουν. Το ΕΚΕΤΑ Στο μεταξύ, το ΕΚΕΤΑ, υλοποιεί αυτό το διάστημα τρία έργα («uP_running», «BIOmasud Plus» και «AGROinLOG») για την προώθηση της χρήσης βιομάζας από τον αγροτικό τομέα με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Πλαίσιο της ΕΕ για την Έρευνα και την Καινοτομία «Ορίζοντας 2020». Επίσης, στο πλαίσιο της έκθεσης Agritica, το ΕΚΕΤΑ σε συνεργασία με το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) και το Ινστιτούτο Αγροτικής και Συνεταιριστικής Οικονομίας (ΙΝΑΣΟ – ΠΑΣΕΓΕΣ) συνδιοργανώνουν ημερίδα με τίτλο «Βιομάζα και Αγροτικός τομέας». Το συνέδριο έχει προγραμματιστεί για τις 2 Φεβρουαρίου, στο συνεδριακό Κέντρο “Ν. Γερμανός”, της Helexpo ΔΕΘ.

Του Ηλία Σκυλλάκου

ΜΈΛΙ ΟΛΎΜΠΟΥ

Ένα μέλι «χρυσός» Το μέλι του Ολύμπου θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι από «χρυσό». Κι’ αυτό διότι φέρεται να έχει πανίσχυρες αντιβακτηριακές ιδιότητες αντίστοιχες με αυτές που έχει το πανάκριβο μέλι Manuka που παράγεται στην Νέα Ζηλανδία, σύμφωνα με μια επιστημονική έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και υποστηρίχτηκε από την Περιφέρεια Θεσσαλίας.

Η

ιστορία ξεκίνησε πριν από κάποια χρόνια όταν μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας επιχείρησε να μελετήσει τα μέλια της περιοχής του Ολύμπου, να ανακαλύψει τις ιδιότητες τους και να καταγράψει την ποιότητα τους. Δείγματα μελιών συλλέχθηκαν από την περιοχή της Ελασσόνας και άρχισε η συγκριτική έρευνα που αναμένεται να ολοκληρωθεί φέτος. Μιλώντας στο Πρακτορείο ο καθηγητής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας Δημήτρης Μόσιαλος τόνισε πως με βάση την μέχρι τώρα έρευνα, το μέλι Ολύμπου έχει αντίστοιχη ή και καλύτερη δράση έναντι κάποιων σημαντικών παθογόνων βακτηρίων, γεγονός που δίνει την δυνατότητα για την αξιοποίηση του. Όπως είπε ο κ. Μόσιαλος το μέλι Ολύμπου θα μπορούσε να συγκριθεί με το μέλι Manuka το οποίο θεωρείται το καλύτερο αντιβακτηριακό μέλι στον κόσμο και έχει εγκριθεί από διάφορους Οργανισμούς Φαρμάκων για θεραπευτική χρήση. Σημειώνεται πως το μέλι Manuka θεωρείται ένα από τα καλύτερα μέλια παγκοσμίως, με την τιμή του να φτάνει έως και τα 200 ευρώ το κιλό, ενώ αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά brandname στον κόσμο. Το μέλι του Ολύμπου «θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε επιθέματα για άτομα που έχουν έλκη στα πόδια, σε ασθενείς με εγκαύματα, αλλά και μετεγχειρητικά σε ασθενείς που έχουν υποστεί ωτορινολαρυγγολογικές επεμβάσεις. Επίσης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στις βιομηχανίες τροφίμων ως φυσικό συντηρητικό , αλλά και στην βιομηχανία καλλυντικών», εξηγεί ο κ. Μόσιαλος, προσθέτοντας ότι οι θεραπευτικές ιδιότητες αυτού του μελιού οφείλονται «στην εξαιρετική βιοποικιλότητα που υπάρχει στην περιοχή». Ο πρόεδρος του Μελισσοκομικού Συλλόγου της επαρχίας

Ελασσόνας Ελευθέριος Γκρίγκας, δηλώνει στο Πρακτορείο ότι οι επαγγελματίες μελισσοκόμοι της περιοχής αναμένουν το πόρισμα της έρευνας το οποίο θα τους δώσει την δυνατότητα να εκμεταλλευτούν την υψηλή προστιθέμενη αξία, αλλά και να υπάρξει οργάνωση των

μελισσοκόμων σε ομάδες παραγωγών και συνεταιρισμούς. Αντίστοιχα ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ανδρέας Καρέτσος τονίζει την ανάγκη να μελετηθούν τα φυτά απ΄ όπου η μέλισσα συλλέγει το νέκταρ και δίνει αυτές τις εντυπωσιακές ιδιότητες στο μέλι του Ολύμπου.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 15

Του Θανάση Παπακώστα

Τα σαλιγκάρια… επιστρέφουν

Λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν και λιγότεροι εκείνοι που θυμούνται ότι η Ελλάδα βρίσκονταν για μια 20ετία στην πρώτη θέση της βιομηχανικής μεταποίησης των σαλιγκαριών στην Ευρώπη, από τη δεκαετία του ’70. Βέβαια τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Ο

ι περισσότερες βιοτεχνίες και εμπορικές επιχειρήσεις του κλάδου βιομηχανικής μεταποίησης σαλιγκαριών έχουν διακόψει τη λειτουργία τους, ενώ οι μεγαλύτερες βιομηχανίες έχουν συρρικνώσει την παραγωγή τους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια επιστροφή στην εκτροφή σαλιγκαριών. Σύμμαχος σε αυτή την προσπάθεια είναι η μεγάλη ζήτηση που υπάρχει από χώρες της ευρωπαϊκής αγοράς όπως Ιταλία, η Ισπανία, τη Γερμανία και τη χώρα που καταναλώνει τα περισσότερα σαλιγκάρια στον κόσμο, τη Γαλλία. Η χώρα μας, προσφέρει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για αυτού του είδους την επένδυση. Οι κλιματολογικές συνθήκες επιδρούν στα ποιοτικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και στο κόστος παραγωγής, ενώ εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι το ελληνικό σαλιγκάρι υπάρχει στις αγορές του εξωτερικού για περισσότερα από 40 χρόνια. Οι τιμές τους κυμαίνονται αναλόγως την εποχή. Για παράδειγμα, τη θερινή περίοδο που είναι η περίοδος συλλογής/συγκομιδής, οι τιμές πώλησης ανέρχονται στα 3,5 ευρώ/κιλό, ενώ την τρέχουσα περίοδο, όπου υπάρχει υψηλή κατανάλωση και δεν υπάρχουν διαθέσιμα νωπά σαλιγκάρια, η τιμή μπορεί να αγγίξει και τα 12 ευρώ/κιλό. Ωστόσο, δεν είναι όλα τόσο εύκολα όσο φαντάζονται οι περισσότεροι. Χρειάζεται κόπος, χρόνος, χρήμα, μεράκι, τεχνογνωσία και υποστήριξη στην παραγωγή καθώς και καλή γνώση στην αγορά των προϊόντων. Οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να εκτραφούν τα σαλιγκάρια είναι τέσσερις. Πρόκειται για την μέθοδο ανοικτού τύπου, του κλειστού τύπου, του μεικτού τύπου και τη μέθοδο της κουρτίνας. Το κόστος κάθε τρόπου εκτροφής διαφέρει,

16 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

με την πιο ακριβή να είναι αυτή του κλειστού τύπου που όμως έχει και τη μεγαλύτερη παραγωγή. Τα κόστη εγκατάστασης και εξοπλισμού κυμαίνονται από 3.500 Ευρώ ανά στρέμμα έως 16.000 Ευρώ. Η απόσβεση της επένδυσης ξεκινά 6-7 μήνες από την αρχή της προσπάθειας, ενώ η πλήρης απόσβεση γίνεται περίπου τρία χρόνια από το ξεκίνημά της. Όσοι επιλέξουν να ασχοληθούν με αυτή την καλλιέργεια δεν είναι μόνοι τους καθώς αρκετά είναι τα χρηματοδοτικά ερ-

γαλεία που υπάρχουν. Οι νέοι που είναι κάτω των 40 ετών έχον δυνατότητα συμμετοχής στο πρόγραμμα Νέων Γεωργών. Ακόμη, για τους κατ’επάγγελμα αγρότες υπάρχουν μικρά και μεγάλα σχέδια βελτίωσης στα οποία επιδοτείται η εκτροφή σαλιγκαριών. Οι νησιωτικές περιοχές κάτω των 100.000 κατοίκων, έχουν πάντα καλύτερη επιδότηση ή βαθμολογία για συγχρηματοδοτούμενα κοινοτικά προγράμματα κι ακολουθούν οι ορεινές, μειονεκτικές περιοχές.

Του Ηλία Κάνιστρα

ΡΟΔΆΚΙΝΑ

Η καινοτομία που εξασφαλίζει πρωτιά στην παραγωγή Μία καινοτόμα καλλιέργεια κατάφεραν να δημιουργήσουν στην δυτική Αχαΐα ο Σάκης Μαυρόγιαννης και ο Φάνης Παπανικολόπουλος, με αποτέλεσμα να είναι οι πρώτοι που παράγουν κάθε χρόνο ροδάκινα και οι πρώτοι που τα διοχετεύουν στις διεθνείς αγορές, προλαβαίνοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο τους ανταγωνιστές παραγωγούς από την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία.

Η

προσπάθεια αυτή φέρνει αποτέλεσμα, αφού εξάγεται όλη η παραγωγή ροδάκινων. Μιλώντας στο «Πρακτορείο ο Σάκης Μαυρόγιαννης, εξηγεί ότι «αυτή την προσπάθεια την ξεκινήσαμε πριν από τέσσερα χρόνια στις περιοχές του Λάππα και του Απιδεώνα και ο μέχρι τώρα απολογισμός μπορούμε να πούμε είναι θετικός». «Είμαστε οι πρώτοι στην Ελλάδα που φτιάξαμε καλλιέργειες ροδάκινων σε θερμοκήπια υψηλής κάλυψης μη θερμαινόμενα σε έκταση 100 στρεμμάτων, αφού πρώτα διαπιστώσαμε πότε υπάρχει κενό στις καλλιέργειες και στις αγορές, εκμεταλλευόμενοι ταυ-

τόχρονα το κλίμα της δυτικής Αχαΐας, που ευνοεί σε μεγάλο βαθμό τις πρώιμες καλλιέργειες», εξηγεί ο κ. Μαυρόγιαννης, προσθέτοντας: «σκεφτήκαμε ότι δεν μπορούμε πλέον να παράγουμε προϊόντα στις ημερομηνίες που παρήγαγαν οι γονείς μας και οι παππούδες μας, για αυτό αποφασίσαμε να αλλάξουμε τις ημερομηνίες συγκομιδής. Έτσι καταφέραμε να πετύχουμε τον στόχο μας καλλιεργώντας μέσα στο χειμώνα, αφού η δυτική Αχαΐα είναι η πλέον ευνοϊκή σε κλιματικό επίπεδο για πρώιμες καλλιέργειες». Το αποτέλεσμα είναι να γίνεται η συγκομιδή πριν από τις 10 Απριλίου, όπως συνηθίζεται σε όλη την Ευρώπη.

Η προσπάθεια αυτή όπως σημειώνει, φέρνει και θέσεις εργασίας, αφού όπως εξηγεί, «η καλλιέργεια σε θερμοκήπια απαιτεί αρκετές θέσεις απασχόλησης, διότι χρειάζονται εργατικά χέρια και να περπατάς όλη την ημέρα μέσα στο χωράφι». Επίσης ο Σάκης Μαυρόγιαννης καταθέτει και την δική του πρόταση για την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα: τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ να συνδεθούν με την παραγωγή, με σκοπό την ανάπτυξη της τεχνογνωσίας, και να διοχετευθούν οι επιδοτήσεις στην τεχνογνωσία και στην πραγματική παραγωγή και όχι στους ετεροεπαγγελματίες.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 17

Του Θανάση Παπακώστα

Οι κυνηγοί της τρούφας Ένα κυνήγι διαφορετικό από αυτό που γνωρίζουμε έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια στα βουνά της ελληνικής επικράτειας: το κυνήγι τρούφας, που από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας προσελκύει όλο και περισσότερα άτομα, καθώς ανεπίσημες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό αυτών των άτυπων «κυνηγών» στους δυο με τρεις χιλιάδες.

Α

κούγεται παράξενο, αλλά δεν είναι αν σκεφτούμε ότι η τιμή της τρούφας στην ευρωπαϊκή αγορά μπορεί να αγγίξει έως και τις 3.000 ευρώ το κιλό, ενώ στην αμερικανική αγορά μπορεί να πουληθεί ακόμη πιο ακριβά. Η εύρεση της τρούφας μόνο εύκολη υπόθεση δεν είναι. «Δεξί χέρι» του ανθρώπου που αναζητά αυτό τον πολύτιμο μύκητα, είναι τα ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά, τα λεγόμενα «τρουφόσκυλα». Το κόστος αυτών των σκύλων ξεκινά περίπου από τα 1.000, ενώ παλαιότερα η τιμή τους έφτανε στα 6.000 Ευρώ. Οι ράτσες που προτιμούνται είναι τα Λαμπραντόρ, τα Γκριφόν, τα Επανιέλ Μπρετόν, τα Αγγλικά Πόιντερ και η ιτα-

18 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

λική ράτσα Lagotto. Τα εμπορεύσιμα είδη τρούφας είναι έξι και ευδοκιμούν σε μέρη που υπάρχουν μεταξύ άλλων βελανιδιές, θάμνοι, φλαμουριές οξιές σε χώμα αλκαλικό και όχι όξινο. Βρίσκονται σε βάθος 8 έως 15 εκατοστών και συμβιώνουν με τις ρίζες δένδρων ή θάμνων. Είναι στρογγυλά και το μέγεθος κυμαίνεται από 2 έως 7 εκατοστά. Μπορεί να περάσουν αρκετές εβδομάδες ή ακόμη και μήνες μέχρι να βρεθεί έστω και ένα μικρό κομμάτι τρούφας, κάτι που αποθαρρύνει τους νέους τρουφοκυνηγούς, αφού κινδυνεύουν να χάσουν την επένδυση στην απόκτηση ειδικού σκυλιού. Υπάρχει όμως και ανταγωνισμός από κυνηγούς στη Βουλγαρία, την Ρουμανία και την Κίνα, που μπαίνο-

ντας δυναμικά στο εμπόριο έχουν ρίξει τις τιμές. Όμως αντί να πάρει κάποιος τα … βουνά, μπορεί να καλλιεργήσει τρούφα δημιουργώντας το κατάλληλο περιβάλλον με τη φύτευση δέντρων. Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γιώργος Σεργιανίδης, παραγωγός τρούφας, «χρειάζονται τουλάχιστον 12 χρόνια για να πάρεις τρούφα από δένδρο που ο ίδιος έχεις φυτέψει. Εάν υπάρχει πιο νωρίς απαγορεύεται να τη βγάλουμε». Επίσης, ο κ. Σεργιανίδης υπογραμμίζει ότι «συμφέρει να βάλει κάποιος δένδρα εάν δεν θέλει να πάρει άμεσα χρήματα αλλά μετά από κάποια χρόνια να έχει ένα εισόδημα». Συμπληρώνει πάντως ότι ένας παραγωγός τρούφας θα κάνει τη διαφορά, μόνο μέσω της τυποποίησης.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 19

Του Χρίστου Καλουντζόγλου

Γνωρίζοντας την Αυγή…

20 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Η

Ήταν μια νεαρή γυναίκα, με ύψος περίπου 1,55 και ηλικία κάπου μεταξύ 15 και 19 χρόνων, μελαχρινή , που πιθανώς είχε προλάβει να γίνει μητέρα. Το πρόσωπο με τα έντονα ζυγωματικά στόλιζαν πυκνά μαύρα μαλλιά και είχε εμφανή προγναθισμό. Παρότι νέα, η υγεία της δεν ήταν άριστη, αφού αντιμετώπιζε αναιμία, υποβιταμίνωση και προβλήματα στις αρθρώσεις. Ζούσε σε μια σπηλιά, κοντά σε τρεχούμενα νερά. Είχε διαλέξει την σπηλιά γιατί έβλεπε σε μια πλούσια πεδιάδα, στην οποία κατέληγε το καταπράσινο βουνό. Έτσι είχε ασφαλές καταφύγιο κοντά σε πηγή που της έδινε νερό. Ο καιρός που επικρατούσε στην περιοχή αυτή ήταν τόσο ήπιος, που της επέτρεπε να μετακινείται είτε στο βουνό, είτε στην πεδιάδα για να αναζητεί την τροφή της. Ήταν η εποχή που οι άνθρωποι τρέφονταν με καρπούς, αλλά μόλις είχαν αρχίσει και την καλλιέργεια σπόρων. Βρισκόμαστε δηλαδή στην «αυγή του πολιτισμού», αφού ο άνθρωπος από καρποσυλλέκτης γίνεται καλλιεργητής και οργανώνεται σε κοινότητες – περίπου 9 χιλιάδες χρόνια πριν από σήμερα. Είναι η μεσολιθική περίοδος και η περιοχή όπου συναντούμε τη νεαρή γυναίκα είναι το σημερινό σπήλαιο της Θεόπετρας, τρία χιλιόμετρα από τα Μετέωρα. Σ΄ αυτή την σπηλιά οι αρχαιολόγοι αρχίζουν ανασκαφές το 1987 και ανάμεσα στα άλλα ευρήματα εντοπίζουν έναν σκελετό γυναίκας. Από τον σκελετό, που βρέθηκε σε πολύ καλή κατάσταση, άρχισε ένα επιστημονικό ταξίδι πολλών χρόνων, που κατέληξε στο Μουσείο της Ακρόπολης, όπου ο καθηγητής Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης παρουσίασε το πρόσωπο της νεαρής γυναίκας που ζούσε στη σπηλιά. Μια γυναίκα που έχει πια όνομα- την λένε «Αυγή», ακριβώς γιατί έζησε στην «αυγή του πολιτισμού». «Είχαμε στα χέρια μας ανθρώπινο σκελετικό υλικό 9000 χρόνων! Το κρανίο και τα οστά της Αυγής ήταν σε εξαιρετική κατάσταση, ήδη συντηρημένα, και πρόσφεραν μια πλούσια πηγή πληροφοριών. Τα αρχαιολογικά χαρακτηριστικά και οι ενδείξεις της ανασκαφής βοήθησαν να τεκμηριωθούν τα ιατρικά ευρήματα. Η δημιουργία του ιατρικού φακέλου της Αυγής δεν διέφερε από τη συμπλήρωση του φακέλου του ιστορικού ενός ασθενούς της σημερινής εποχής», μας λέει ο κ. Παπαγρηγοράκης και επισημαίνει την σημαντική δουλειά που έκαναν οι αρχαιολόγοι, υπό τη διεύθυνση της Νίνας Κυπαρίσση-Αποστολίκα. Ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ορθοδοντικός Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης δεν είναι η πρώτη φορά που μας συστήνει ένα πρόσωπο από το μακρινό παρελθόν. Η αρχή έγινε με την Μύρτιδα, το κορίτσι που έφυγε στη διάρκεια του λιμού των Αθηνών, το 429 π.Χ. Από ένα κρανίο, μια ομάδα επιστημόνων υπό τον κ. Παπαγρηγοράκη, έφτασε στην ανάπλαση του προσώπου της Μύρτιδας, που παρουσιάστηκε το 2010. Επίτευγμα που έχει προκαλέσει διεθνές ενδιαφέρον και μάλιστα έφτασε να περιλαμβάνεται σήμερα στα σχολικά βιβλία στη μακρινή Αυστραλία. «Είμαστε λαός εικονολατρών. Η ανάπλαση προσώπων του μακρινού παρελθόντος είναι και τέχνη, αφού μας πηγαίνει σε εποχές που δεν είχαν αναπτυχθεί παραστατικές τέχνες», εξηγεί ο Αναπληρωτής Πρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Διεθνών Σχέσεων του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Μπουραζέλης. Ενώ ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πειραιά, καθηγητής Άγγελος Κότιος, τονίζει πως η ανάπλαση προσώπων είναι αποτέλεσμα σύμπραξης επιστημών και τεχνών. Πότε και πως προέκυψε το ενδιαφέρον του Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη για την ανάπλαση προσώπων; «H μορφή του «Άρχοντος της Ασίνης» (με εμφανή σημάδια προγναθισμού) στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ναυπλίου στις αρχές του 1980, με παρακίνησε να αναρωτηθώ για το κατά πόσον επρόκειτο για πραγματική απεικόνιση της μορφής, απεικόνιση παθολογικής μορφής ή για άποψη του καλλιτέχνη», εξηγεί ο καθηγητής. Και προσθέτει: «Στην ανάπλαση του προσώπου της Αυγής ακολουθήσαμε την ίδια ακρι-

βώς μεθοδολογία τεκμηρίωσης του προσώπου της Μύρτιδας, τη μέθοδο Μάντσεστερ. Σύμφωνα με αυτήν, και αφού ο γλύπτης τοποθετήσει δείκτες για το μέγεθος και τη θέση των μυών, αρχίζει να χτίζει από τα έσω, δηλαδή τοποθετεί πρώτα τις εσωτερικές στιβάδες του σκελετού του προσωπικού κρανίου και συνεχίζει με τους μυς, προς τα έξω. Η όλη διαδικασία του χτισίματος του προσώπου αποτελείται από 26 φάσεις, μυς και μυϊκό ιστό, μέχρι την τελευταία που είναι η τοποθέτηση της τριχοφυΐας. Η ολοκλήρωση αυτής της μακρόχρονης γοητευτικής εργασίας πέρασε και από δύσβατες περιοχές, γιατί, όπως ίσως θα γνωρίζετε, είναι αρκετά δύσκολη η χρηματοδότηση τέτοιων εργασιών. Ευτυχώς εδώ έλαμψε το άστρο των Ελλήνων επιστημόνων: όλοι οι συνεργάτες μου στήριξαν την προσπάθειά μου για μία ακόμη φορά, χωρίς καμία υλική αμοιβή». Η αρχή λοιπόν, γίνεται με τη Μύρτιδα και ακολουθεί η Αυγή, που «ζει στο μεταίχμιο δύο διαφορετικών κόσμων, άρα είναι μία γέφυρα», όπως εξηγεί ο Θεόδωρος Γιαννόπουλος, Δρ. Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, προσθέτοντας ότι «στο πρόσωπο της Αυγής αντικρίζουμε και κάτι από το δικό μας πρόσωπο». Γι αυτό ίσως και έχει μικρή σημασία ποια ακριβώς ήταν η γλώσσα που μιλούσε η Αυγή, πριν από 9.000 χρόνια. Μπορεί να μιλούσε μια προ-ινδοευρωπαϊκή – προελληνική γλώσσα, ή μια πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Για την ίδια την Αυγή δεν είχε καμία σημασία. Για μας, σήμερα, η άποψη που υποστηρίζουμε απλά αντικατοπτρίζει τη θεωρία που υιοθετούμε για το ινδοευρωπαΪκό πρόβλημα. Πάντως όταν συζητούμε για τη γλώσσα που μιλούσε η Αυγή, πρέπει να εξετάσουμε παράλληλα και την έφεση που είχε στην τέχνη. Μα είναι δυνατό σε μία περίοδο που ο άνθρωπος είχε ως κύριο μέλημα την ασφάλεια και την τροφή του, να αφιερώνει χρόνο στην τέχνη; Η Αυγή πιθανότατα φορούσε κάποιο περιδέραιο από όστρακα, για το οποίο είχε αφιερώσει αρκετό χρόνο. «Η ενέργεια που «σπαταλάται» στην τέχνη είναι το τίμημα που πληρώνει ο άνθρωπος για την κατοχή της γλώσσας», εξηγεί ο Δημήτρης Δικαίος, καθηγητής Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το στολίδι της Αυγής είχε αποτροπαϊκό χαρακτήρα, αλλά ήταν και ένδειξη φιλαρέσκειας, κοινωνικού status και παράλληλα εξέφρασε μια εσωτερική ανάγκη, αφού μέσω της τέχνης γίνεται αναπαράσταση της ζωής και αναζητείται η αθανασία. Η Αυγή, που παρουσιάστηκε στο Μουσείο Ακρόπολης, ήταν ντυμένη από τον ενδυματολόγο Γιάννη Μετζικώφ, ο οποίος εξηγεί ότι επεξεργάστηκε ένα δέρμα ζώου: «Προσπάθησα να μην πετάξω, χωρίς λόγο, τίποτα. Άφησα τα φυσικά χρώματα του δέρματος και χρησιμοποίησα οστέινη βελόνα και φυτικό σπάγγο γα τα δεσίματα στο στήθος». Η Μύρτις ονομάστηκε από τον ΟΗΕ «Φίλη των Στόχων της Χιλιετίας», στο πλαίσιο της εκστρατείας για την αντιμετώπιση της φτώχειας, ενώ στις 15 Φεβρουαρίου τα Ελληνικά Ταχυδρομεία εκδίδουν γραμματόσημο με το πρόσωπό της. Ο καθηγητής Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης ευχήθηκε την ίδια επιτυχημένη πορεία στον σύγχρονο κόσμο να έχει και η Αυγή, ευχαριστώντας τους συνεργάτες του για την υποστήριξη. «Πίσω από την Ιστορία είναι ο Άνθρωπος. Τα μεγάλα επιτεύγματα, οι σπουδαίες κατακτήσεις, τα βήματα προς το μέλλον σημαδεύτηκαν από ανθρώπινες σχέσεις που διαμόρφωσαν ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα», μας λέει ο κ. Παπαγρηγοράκης. Έτσι από τον «άρχοντα της Ασίνης», γνωρίσαμε την Μύρτιδα, τώρα την Αυγή… και μετά τι; «Ελπίζω σύντομα να ακολουθήσει και η ανάπλαση ενός ακόμη αρχαίου προσώπου, της Ηδύλης περίπου του 5ου αιώνα π.Χ., από τις Φερές της Μαγνησίας», δηλώνει ο κ. Παπαγρηγοράκης και μας αφήνει με την προσμονή άλλης μίας συναρπαστικής γνωριμίας . ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 21

ΣΠΉΛΑΙΟ ΘΕΌΠΕΤΡΑΣ

Ανθρώπινη παρουσία εδώ και 130.000 χρόνια Του Αποστόλη Ζώη

Τ

ο Σπήλαιο της Θεόπετρας, στο οποίο οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1987, αποδείχθηκε ο μόνος μέχρι στιγμή αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδας, όπου είναι διαπιστωμένη η παρουσία ανθρώπου από τη Μέση Παλαιολιθική εποχή έως και τη Νεολιθική εποχή σε συνέχεια. Είναι δε σίγουρα η πρώτη παρουσία ανθρώπου στη Θεσσαλία και από τις πρώτες στον Ελλαδικό χώρο (ήδη οι πρώτες χρονολογήσεις που ξεπερνούσαν τα 50.000 χρόνια, έχουν ανατραπεί με νεότερες που κατεβάζουν τη χρήση του σπηλαίου από τον άνθρωπο πέραν των 130.000 χρόνων από σήμερα)”, δηλώνει στο Πρακτορείο η αρχαιολόγος κ. Nίνα Κυπαρίσση-Αποστολίκα, Επίτιμη Διευθύντρια της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού, και ανασκαφέας του σπηλαίου. Από τις ανασκαφές στο σπήλαιο, όπως η ίδια σημειώνει, προκύπτουν, η έναρξη χρήσης της φωτιάς, το κλίμα, το οποίο εναλλάχθηκε επανειλημμένως κατά τη διάρκεια των χιλιάδων χρόνων χρήσης του σπηλαίου, αλλά και η ποικιλία των ζώων και των φυτών της περιοχής που εναλλάσσονταν ανάλογα με τις μεταβολές του κλίματος. Επίσης, διευκρινίζει η ίδια, έχουμε δύο ταφές της Παλαιολιθικής και τρεις της Μεσολιθικής, όλες με τον ίδιο ανθρώπινο τύπο, τον Homo Sapiens sapiens. Επίσης προκύ22 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

πτουν, όπως εξηγεί η κυρία Κυπαρίσση-Αποστολίκα τα αρχικά στάδια της καλλιέργειας της γης, όπως αναπτύχθηκε με την εμπειρία των τροφοσυλλεκτικών δραστηριοτήτων του παλαιολιθικού ανθρώπου, αλλά και της κεραμικής τεχνολογίας, ως αποτέλεσμα εμπειρίας και όχι ως έτοιμη γνώση εισηγμένη από τη Μέση Ανατολή, όπως έως πρόσφατα πιστευόταν. Οι ανασκαφές στο σπήλαιο της Θεόπετρας ήρθαν να επιβεβαιώσουν, την προς τα πίσω άρρηκτη συνέχεια του Νεολιθικού πολιτισμού με την παρουσία της Μεσολιθικής περιόδου για πρώτη φορά στη Θεσσαλία, αλλά και τη σύνδεση της τελευταίας με τις προγενέστερες βαθμίδες, την Ανώτερη και τη Μέση Παλαιολιθική, και να αποδείξουν με τα σχετικά ευρήματα πως και η καθιέρωση της καλλιέργειας και η κεραμική τεχνολογία υπήρξαν το αποτέλεσμα προσπαθειών πολλών χιλιετιών που μετέτρεψαν το άγριο σε καλλιεργημένο και τον πηλό σε κεραμική. Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας Τα ευρήματα του σπηλαίου εκτίθενται στο Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας, στην είσοδο της ομώνυμης κοινότητας, που είναι το πρώτο μουσείο πανελλαδικά αφιερωμένο αποκλειστικά στην πρώιμη προϊστορία. Σε ένα

διαφορετικό «σκηνικό», στήθηκε και λειτουργεί το Μουσείο του Σπηλαίου της Θεόπετρας. « Σκοπός μας εξ αρχής ήταν να κρατήσουμε την ατμόσφαιρα ενός χώρου σπηλαίου μέσα σε ένα προϋπάρχον κτίσμα και να δώσουμε στον επισκέπτη τη δυνατότητα να μεταφερθεί πολλές χιλιάδες χρόνια πίσω, στην πρώιμη προϊστορία», τονίζει η κ. Νίνα Κυπαρίσση-Αποστολίκα, για να προσθέσει: «Έτσι, επιλέξαμε, πέραν της έκθεσης των ίδιων των αρχαίων δημιουργημάτων, να αναπαραστήσουμε ζωγραφικά εικόνες της καθημερινής του ζωής και δημιουργίας, όπως «αναφύονται», μέσα από τις ανασκαφές αλλά και τη βιβλιογραφία, και οι οποίες (εικόνες ) «ερμηνεύουν», αν θέλετε τη λειτουργία και το ρόλο των ίδιων των δημιουργημάτων». Ιδιαίτερη προθήκη, αφιερώθηκε στα κοσμήματα, λόγω, όπως εξηγεί, της μεγάλης χρονικής περιόδου, που αυτά καλύπτουν, αρχίζοντας από φυσικά αντικείμενα, όστρεα γλυκού νερού και δόντια ελαφιών που τρυπήθηκαν για να αναρτηθούν ήδη από την Παλαιολιθική περίοδο-αποτελώντας τα παλαιότερα κοσμήματα στη Θεσσαλία- και φθάνοντας μέχρι τη Χαλκολιθική περίοδο, με τα αξιακά αντικείμενα βαλκανικής προέλευσης, με κορυφαίο, διευκρινίζει το χρυσό δακτυλιόσχημο κόσμημα (καλύπτουν δηλαδή διάστημα περίπου 10.000 χρόνων, 14.000-4000 π.Χ.).

Καστελλόριζο ή Μεγίστη Γεωγραφικό μήκος

29o 34’ 57.85” E Γεωγραφικό πλάτος

36o 08’ 30.29” N Υψόμετρο :

273 μέτρα Έκταση :

9,113 τετραγωνικά χιλιόμετρα Κάτοικοι

498

(απογραφή 2011)

Καστελλόριζο Το Καστελλόριζο είναι γνωστό και με την ονομασία Μεγίστη. Αποτελεί το νοτιοανατολικότερο άκρο της Ευρώπης.

Τα αρχοντικά με τα εντυπωσιακά χρώματα, που βρίσκονται γύρω από το λιμάνι, μπροστά στον επιβλητικό κόκκινο βράχο είναι το «σήμακατατεθέν». Στην κορυφή του βράχου βρίσκεται το μεσαιωνικό κάστρο, χτισμένο πάνω σε ελληνιστικά ερείπια. Από το κάστρο στον κόκκινο βράχο πήρε το όνομα Castello Rosso (Κόκκινο Κάστρο).

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 23

Φωτογραφίες : Φωτεινή Καϊμάκη

Του Αλέξη Ηλιάδη

Με τα ημερολόγια της Πούλιας και της Καλαβρίας 1994-2015, της Φωτεινής Καϊμάκη

ΣΕ ΜΙΑ ΑΝΑΤΟΛΉ ΤΗΣ ΔΎΣΗΣ 24 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Ο

Ορεινά χωριά που φαίνονται εγκαταλειμμένα, χωριά «φαντάσματα», φτωχά -με μόνη εξαίρεση την ακμάζουσα Μπόβα- αλλά με απίστευτη γοητεία. Στη νότια άκρη της πιο νότιας περιφέρειας της ηπειρωτικής Ιταλίας. Εκεί ζουν οι τελευταίοι ελληνόφωνοι της Καλαβρίας. Στην άλλη ελληνόφωνη περιοχή της Ιταλίας, την Πούλια, τα χωριά έχουν ζωντάνια, αλλά και εκεί οι ελληνόφωνοι είναι πλέον λίγοι. Η Καλαβρία και η Πούλια είναι δύο πανέμορφες περιοχές, δύο περιφέρειες της νότιας Ιταλίας με έντονο ελληνικό στοιχείο. Το Ρήγιο, οι Επιζεφύριοι Λοκροί, ο Κρότωνας, η Σύβαρις στην Καλαβρία και ο Τάραντας, η Καλλίπολις στην Πούλια είναι μερικές μόνο από τις πολλές πόλεις που ίδρυσαν στη νότια Ιταλία οι Αρχαίοι Έλληνες. Οι Βυζαντινοί πήγαν στην Ιταλία το 535 μ. Χ. με τον στρατηγό του Ιουστινιανού Βελισσάριο. Εγκαταστάθηκαν τότε εκεί στρατιωτικοί, κληρικοί και μοναχοί. Οι Βυζαντινοί αποχώρησαν το 1071 όταν έπεσε το τελευταίο προπύργιό τους το Μπάρι. Στους αιώνες που ακολούθησαν πολλοί άνθρωποι στην Καλαβρία και την Πούλια μιλούσαν μια διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας. Σύμφωνα με Ιταλούς γλωσσολόγους, η διάλεκτος αυτή προέρχεται από τη γλώσσα των Βυζαντινών εποίκων του 9ου αιώνα. Σύμφωνα με τον Γερμανό γλωσσολόγο Gerhard Rohlfs οι ρίζες της διαλέκτου βρίσκονται στον αποικισμό της Μεγάλης Ελλάδας τον 8ο αιώνα π.Χ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Εν πλω» το βιβλίο της φιλολόγου Φωτεινής Καϊμάκη «Με τη φτερούγα του ταξιδιού. Τα ημερολόγια της Πούλιας και της Καλαβρίας 1994-2015». Στο βιβλίο αυτό, που δίνει μια σαφή εικόνα των ελληνόφωνων περιοχών σε αυτά τα 21 χρόνια, καταγράφονται συζητήσεις της συγγραφέως με καθηγητές που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, όπως ο Salvatore Sicuro, ο Rocco Aprıle, αλλά και με κατοίκους των ελληνόφωνων χωριών. Παρουσιάζονται επίσης γνωστά και άγνωστα μνημεία, εκατοντάδες κρύπτες, βραχώδεις εκκλησίες, μοναστήρια. «Εγώ αγάπησα αυτό τον τόπο, τον περπάτησα, αφουγκράστηκα την ανάσα του, τον πόνεσα και σ’ ένα ταξίδι αλλεπάλληλων επιστροφών κατέγραψα μνημεία, ανθρώπους, λαλιές, μουσικές. Το βιβλίο των 750 σελίδων και το CD που το συνοδεύει με τα 54 αρχεία στοχεύει στη διατήρηση της μνήμης ενός λαού από κει κι ενός λαού από ‘δω», λέει η συγγραφέας. Προλογίζοντας το βιβλίο ο καθηγητής Domenico Minuto από το Ρήγιο της Καλαβρίας σημειώνει: Η Φωτεινή Καϊμάκη «μας γνώρισε και μας κατάλαβε, και έγινε “εμείς”», ενώ ο καθηγητής Ευριπίδης Γαραντούδης επισημαίνει: «Να γράφεις αυτό το κείμενο επί εικοσιένα χρόνια σημαίνει […] να ανακαλύπτεις ημέρα την ημέρα και ταξίδι το ταξίδι τον χώρο και τους ανθρώπους». Η Φωτεινή Καϊμάκη μίλησε στο «Πρακτορείο» για τις ελληνόφωνες περιοχές της Καλαβρίας και της Πούλιας, για τα αρχαία ελληνικά και βυζαντινά μνημεία, αλλά και για την «Καππαδοκία της Πούλιας». Τα ελληνικά της Καλαβρίας και της Πούλιας πεθαίνουν. Η γλώσσα χάνεται, για ποιους λόγους; «Ο κυριότερος λόγος που η γλώσσα αυτή πεθαίνει είναι ότι μιλιόταν από έναν πληθυσμό, ο οποίος ήταν αγροτοποιμενικός και εξέφραζε αυτή την κοινωνία, την αγροτοποιμενική, που σήμερα δεν υπάρχει. Ένας άλλος πολύ σημαντικός λόγος είναι ότι η γλώσσα αυτή, που διώχθηκε μαζί με το ορθόδοξο βυζαντινό τυπικό, από τους παπικούς, ήταν καταφρονεμένη και δεν επέτρεπε την κοινωνική άνοδο. Επίσης, μεγάλο ρόλο στη φθορά της έπαιξε η μετανάστευση. Πολλοί κάτοικοι των

ελληνόφωνων περιοχών έφυγαν για τη βιομηχανική βόρεια Ιταλία ή για τα βιομηχανικά κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής. Το τελειωτικό χτύπημα στη γλώσσα έδωσαν το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Και βέβαια πρέπει να επισημάνουμε ότι ήταν μία γλώσσα προφορική, δεν γραφόταν». Η γλώσσα χάνεται. Σε ποια κατάσταση βρίσκονται σήμερα τα μνημεία; «Η ακτή του Ιονίου είναι η Μεγάλη Ελλάδα, για την οποία είναι περήφανοι οι Ιταλοί και συντηρούν τα μνημεία της. Υπάρχει όμως πρόβλημα με τα βυζαντινά μνημεία. Μετά την αποχώρηση των Βυζαντινών τα λατινικά μοναχικά τάγματα άλλαξαν τον προσανατολισμό των εκκλησιών, έκαψαν εκκλησίες, σοβάντισαν τοιχογραφίες, έκαψαν αρχεία. Εκεί είναι που έγινε ζημιά, στον βυζαντινό πολιτισμό. Οι κρύπτες και οι βραχώδεις εκκλησίες στην Πούλια βρίσκονται στο έλεος της τρομερής υγρασίας που κατατρώγει τις τοιχογραφίες. Ακόμα είναι στο έλεος και της κακής συντήρησης. Στο βιβλίο μου τεκμηριώνω αυτό το γεγονός. Στην Καλαβρία, εκεί πια έχει επέλθει πλήρης καταστροφή. Εκτός από κάποιες περιπτώσεις, στο Rossano, στην Santa Severina και στον Στίλο (Cattolica), ερείπια και μόνον ερείπια αντικρίζει κανείς και θλίβεται βαθιά προπάντων για την αδιαφορία των ανθρώπων». Τα μνημεία της Μεγάλης Ελλάδας είναι πολύ γνωστά. Ποια είναι τα πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία στην Καλαβρία και στην Πούλια; «Στην Καλαβρία, είναι η Cattolica, μια εκκλησία, καθολικό μονής για την ακρίβεια, που χτίστηκε τον 10ο αιώνα. Είναι πραγματικά εξαιρετική, έχει πέντε τρούλους και εξαιρετικές τοιχογραφίες. Επίσης, κοντά στο Μπιβόντζι βρίσκεται το φημισμένο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεριστή που χτίστηκε τον 11ο αιώνα. Στην Πούλια, και συγκεκριμένα στο ελληνόφωνο χωριό Σολέτο, πολύ σημαντική είναι η μικρή εκκλησία του Αγίου Στεφάνου. Εκτός αυτού, στην Πούλια υπάρχει μια «Καππαδοκία»: Μασάφρα, Μότολα, Γκροτάλιε. Κι’ αυτό γιατί κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, τον 8ο-9ο αιώνα, έφυγαν διωκόμενοι από την Ανατολή πολλοί μοναχοί, και από την Καππαδοκία, και κατέφυγαν στην Κάτω Ιταλία, όπου υπήρχε ελληνικός πληθυσμός και ελληνική γλώσσα. Έχτισαν εκκλησίες, βρήκαν τον μαλακό τοφώδη βράχο και δημιούργησαν ολόκληρες μοναστικές κοινότητες και χωριά μέσα στις κατάφυτες με αρωματικά φυτά χαράδρες της Massafra, της Mottola, και του Grottaglie, αλλά και της Matera λίγα χιλιόμετρα βόρεια του Τάραντα. Οι βραχώδεις εκκλησίες του Αγίου Λεονάρδου, της Υπαπαντής στη Massafra, του Αγίου Αγγέλου, της Αγίας Μαργαρίτας και του Αγίου Νικολάου στη Mottola έχουν εξαιρετικές τοιχογραφίες 10ου-14ου αι. Στο φαράγγι Riggio του Grottaglie σε μια σπηλιά πηγαίνω και ξαναπηγαίνω να δω την Παναγιά με τα μεγάλα μάτια (10ος αι.) μα και άλλες, μερικές σπάνιες, τοιχογραφίες. Εξάλλου, τα ελληνόφωνα χωριά της Πούλιας έχουν κρύπτες με εξαιρετικές τοιχογραφίες και ελληνικές επιγραφές. Η καταγωγή σας είναι από την Καππαδοκία, την οποία και έχετε επισκεφθεί. Τη γνωρίζετε. Γιατί όμως ασχοληθήκατε με τη νότια Ιταλία, με τη Δύση και όχι με τη Μικρά Ασία τον τόπο καταγωγής σας; Τι πήγα να βρω στη Δύση; Πήγα να βρω την Ανατολή. Αυτά που έχω καταγράψει είναι η Ανατολή της Δύσης. Γι’ αυτό μιλώ και για «Καππαδοκία» στη Δύση, γι’ αυτό έψαχνα καιρό να βρω την Παναγιά με τα μεγάλα μάτια, γιατί μου θύμιζε τις Παναγιές του Μαζίκϊοι που μου έλεγε η γιαγιά μου η καπαδόκισσα. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 25

Φωτογραφίες : Κατερίνα Παυλοπούλου

Του Αλέξη Ηλιάδη

ΣΙΚΕΛΙΑ

ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΗΚΕΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΠΌΛΗ 26 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Ο

Οι γεωλόγοι του πανεπιστημίου του Καμερίνο εντόπισαν ελληνική πόλη κάτω από τους ναούς του αρχαιολογικού χώρου του Σελινούντα, στη Σικελία. Μια πόλη θαμμένη για 2700 χρόνια, που ίσως έρθει κάποτε στο φως. Η ανακάλυψη έγινε με θερμική κάμερα που τοποθετήθηκε σε drone. Την ανακοίνωση της ανακάλυψης έκαναν στον ιταλικό Τύπο πριν από λίγες ημέρες ο Ενρίκο Καρούζο διευθυντής του αρχαιολογικού χώρου του Σελινούντα και ο γεωαρχαιολόγος Φάμπιο Παλότα. Οι γεωλόγοι προσδιόρισαν ακόμη σπίτια, χώρους λατρείας αλλά και τη θέση των αγωγών ύδρευσης της πόλης που εντοπίστηκε. Οι έρευνες που ξεκίνησαν το 2017 προβλέπεται να συνεχιστούν για άλλα δύο χρόνια. Ο Σελινούντας ήταν παραθαλάσσια πόλη της νοτιοδυτικής Σικελίας. Ιδρύθηκε τον 7ο αι. π.Χ. από κατοίκους της σικελικής πόλης Μέγαρα Υβλαία, η οποία ιδρύθηκε το 729 π.Χ. από τους Μεγαρείς. Άκμασε τον 6ο και 5ο αιώνα και σύμφωνα με τον Θουκυδίδη απέκτησε δόξα και πλούτη. Αντίπαλός της ήταν η Έγεστα με την οποία συγκρούστηκε αρκετές φορές. Η διαμάχη τους όμως το 416 π.Χ. ήταν η αφορμή για την αθηναϊκή εκστρατεία στη Σικελία. Ο Σελινούντας ζήτησε τη βοήθεια των Συρακουσών και τότε η Έγεστα έστειλε στην Αθήνα αντιπροσώπους της για να ζητήσει βοήθεια επικαλούμενη παλαιούς συμμαχικούς δεσμούς. Οι Αθηναίοι δέχθηκαν να βοηθήσουν την Έγεστα και έστειλαν στρατό στη Σικελία. Βέβαια, η πραγματική αιτία του εγχειρήματος των Αθηναίων ήταν η επιθυμία τους να κατακτήσουν όλη τη Σικελία. Μετά τη συντριβή της αθηναϊκής αποστολής στη Σικελία η Έγεστα, χωρίς προστασία πλέον, υποχρεώθηκε να παραχωρήσει στους Σελινούντιους τα εδάφη που ζητούσαν. Oι Σελινούντιοι, εκμεταλλευόμενοι τη δύσκολη θέση της Έγεστας, αφαίρεσαν κι άλλα εδάφη από αυτήν με απότέλεσμα η Έγεστα να αναγκαστεί να ζητήσει βοήθεια από τους Καρχηδόνιους. Το 409 π.Χ. οι Καρχηδόνιοι πολιόρκησαν τον Σελινούντα, έριξαν τα τείχη, σκότωσαν 16.000 κατοίκους και κατέστρεψαν την πόλη. Σήμερα, το αρχαιολογικό πάρκο του Σελινούντα είναι το μεγαλύτερο της Ευρώπης –χρειάζεται αυτοκίνητο για τη μετάβαση από τη μία άκρη στην άλλη, ιδίως αν είναι καλοκαίρικαι το επισκέπτονται κάθε χρόνο 300.000 άνθρωποι. Βέβαια, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ολόκληρη η Σικελία είναι ένα αρχαιολογικό πάρκο ή ένα ανοιχτό μουσείο. Γιατί στη Σικελία υπάρχει και ο Ακράγαντας με την Κοιλάδα των Ναών, οι Συρακούσες με το αρχαίο ελληνικό θέατρο (ένα από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας) η Ταορμίνα, που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Ταυρομένιον και έχει επίσης ελληνικό θέατρο. Και αυτοί είναι λίγοι μόνο από τους θησαυρούς αυτού του νησιού, που θυμίζει Ελλάδα. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 27

«Αλλαγή ταυτότητας» για δύο διάσημες αιγυπτιακές μούμιες Του Παύλου Δρακόπουλου

Δ

ύο διάσημες αιγυπτιακές μούμιες που βρίσκονται στο Μουσείο του Μάντσεστερ, έχουν βαφτισθεί «Οι δύο Αδελφοί», επειδή έως τώρα πιστευόταν ότι ήσαν κανονικά αδέλφια. Όμως μια νέα αρχαιογενετική έρευνα, με επικεφαλής μία Ελληνίδα επιστήμονα, η οποία μελέτησε δείγματα DNA από τις δύο μούμιες, αποκάλυψε ότι στην πραγματικότητα αυτές είχαν διαφορετικό πατέρα, άρα ήσαν ετεροθαλή αδέλφια. Οι δύο μούμιες, που είναι οι παλαιότερες του εν λόγω βρετανικού μουσείου και από τις πιο γνωστές μεταξύ των Αιγυπτιολόγων, προέρχονται από δύο άνδρες της αρχαίας αιγυπτιακής ελίτ που έζησαν περίπου το 1800 π.Χ. Ο κοινός τάφος τους, γνωστός ως «Ο Τάφος των δύο Αδελφών», είχε ανακαλυφθεί το 1907 σε ένα χωριό περίπου 400 χιλιόμετρα νότια του Καΐρου. Οι ιερογλυφικές επιγραφές στα φέρετρά τους 28 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

έδειχναν ότι ήσαν οι γιοί ενός ανώνυμου τοπικού κυβερνήτη, οπότε φυσιολογικά ονομάσθηκαν «τα δύο αδέλφια». Όμως στην πορεία δημιουργήθηκαν υποψίες για το πόσο συγγενείς ήσαν, καθώς η βρετανίδα αιγυπτιολόγος Μάργκαρετ Μάρεϊ που πρώτη είχε μελετήσει τις μούμιες, είχε βρει σημαντικές σκελετικές διαφορές μεταξύ τους και είχε έτσι υποθέσει ότι ο ένας αδελφός ήταν υιοθετημένος. Η αλήθεια είναι τελικά πως η μαμά των δύο τούς έκανε από διαφορετικούς άνδρες! Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρα Κωνσταντίνα Δρόσου της Σχολής Γεωλογικών και Περιβαλλοντικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αρχαιολογικό περιοδικό “Journal of Archaeological Science: Reports”, μελέτησαν δείγματα μιτοχονδριακού DNA και DNA του χρωμοσώματος Υ. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται σε μούμια τέτοια

συνδυαστική γενετική ανάλυση. Η μελέτη επιβεβαίωσε ότι τα δύο αδέλφια είχαν την ίδια μητέρα, αλλά αποκάλυψε ότι είχαν διαφορετικό πατέρα. Όπως δήλωσε η Δρόσου, «ήταν ένα μακρύ και εξαντλητικό ταξίδι μέχρι τα ευρήματά μας, αλλά τελικά φθάσαμε σε αυτά. Είμαι ευγνώμων που καταφέραμε να προσθέσουμε ένα μικρό αλλά πολύ σημαντικό κομμάτι στο μεγάλο παζλ της ιστορίας και είμαι βέβαιη ότι τα αδέλφια θα ήσαν πολύ περήφανα για μας. Αυτές ακριβώς οι στιγμές είναι που μας κάνουν να πιστεύουμε στο αρχαίο DNA”. Η Κ.Δρόσου αποφοίτησε το 2008 από το Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, πήρε το διδακτορικό της στη Βιομοριακή Αρχαιολογία από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ το 2016 και έκτοτε είναι ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Βιοτεχνολογίας του ίδιου πανεπιστημίου.

9-25

ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΠΙΟΝΓΚΤΣΑΝΓΚ 2018

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

2018

17

ΗΜΕΡΕΣ

15

95

ΑΘΛΗΜΑΤΑ

7

ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΧΙΟΝΙΟΥ Αλπικό Σκι, ∆ίαθλο, Σκι ∆ρόµων Αντοχής, Ελεύθερο Σκι, Βόρειο Σύνθετο, Άλµα µε σκι, Χιονοσανίδα

3

ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΟΛΙΣΘΗΣΗΣ Μπόµπσλεϊ, Λουτζ, Σκέλετον

ΧΩΡΕΣ

5

ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΠΑΓΟΥ Πατινάζ ταχύτητας σε µικρή πίστα, Πατινάζ ταχύτητας, Καλλιτεχνικό πατινάζ, Χόκεϊ επί πάγου, Κέρλινγκ

6

ΝΕΑ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ Big Air ανδρών-γυναικών στη χιονοσανίδα, πατινάζ ταχύτητας µε µαζική εκκίνηση ανδρών-γυναικών, µικτά διπλά στο κέρλινγκ, οµαδικό αγώνισµα στο Αλπικό Σκι

2.900 ΑΘΛΗΤΕΣ

102

ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΜΕΤΑΛΛΙΩΝ Οι πρώτοι Χειµερινοί Ολυµπιακοί στην Ιστορία µε περισσότερα από 100 χρυσά

ΠΙΟΝΓΚΤΣΑΝΓΚ

2018

Η η διοργάνωση µε το µεγαλύτερο αριθµό γυναικείων και µικτών αγωνισµάτων στην Ιστορία των Χειµερινών Ολυµπιακών

| ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017

Η Ελλάδα με 4 αθλητές στους «Ολυμπιακούς Αγώνες της Ειρήνης»

Π

ρος το τέλος πλησιάζει η αντίστροφη μέτρηση για το κορυφαίο «ραντεβού» των χειμερινών σπορ, καθώς το διάστημα 9-25 Φεβρουαρίου θα διεξαχθούν στη Νότια Κορέα και συγκεκριμένα σε Πιονγκτσάνγκ, Τζεονγκσέον (ορεινό σύμπλεγμα) και Γκανγκνέουνγκ (παραλιακό σύμπλεγμα) οι 23οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες. Στις ίδιες εγκαταστάσεις θα πραγματοποιηθούν τον Μάρτιο (9-18/3) και οι 12οι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες. Σε αυτές τις διοργανώσεις

Tου Δημήτρη Κοντογεώργου θα λάβουν μέρος οι καλύτεροι αθλητές των χειμερινών σπορ ανά την υφήλιο, διεκδικώντας την ύψιστη διάκριση που προσφέρει ένα χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο. Και, παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα τα... χειμερινά σπορ δεν είναι πολύ προβεβλημένα και διαδεδομένα, στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες «Πιονγκτσάνγκ 2018» θα υπάρχει και ελληνική εκπροσώπηση, καθώς τέσσερις αθλητές και αθλήτριες έχουν εξασφαλίσει το «εισιτήριο» για τη διοργάνωση. Η Σοφία Ράλλη είναι

η πλέον... μπαρουτοκαπνισμένη της «γαλανόλευκης» αποστολής, καθώς θα λάβει για τρίτη φορά μέρος στην καριέρα της σε Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Μαζί με τον -«πρωτάρη» σε Χειμερινούς- Γιάννη Αντωνίου θα μετάσχουν σε αγωνίσματα του αλπικού σκι, ενώ οι άλλοι δύο Έλληνες αθλητές θα λάβουν μέρος στο σκι δρόμων αντοχής. Πρόκειται για τον Απόστολο Αγγέλη και τη Μαρία Ντάνου, οι οποίοι θα μετάσχουν για δεύτερη φορά σε Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 29

Του Αντώνη Βαζογιάννη

ΑΥΤΟΊ ΠΟΥ ΉΤΑΝ ΠΛΟΎΣΙΟΙ ΠΡΙΝ ΓΊΝΟΥΝ ΔΙΆΣΗΜΟΙ 30 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Τ

Το όνομά του δεν ήταν γνωστό στους φιλάθλους. Μάλλον σχεδόν άγνωστο, σε εκείνους που δεν κατοικούν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όμως πρόσφατα, στις αρχές του χρόνου, έκανε τον γύρο του κόσμου, μέσα από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, τις πιο διάσημες ιστοσελίδες και στην συνέχεια μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο λόγος απλός, αλλά την ίδια στιγμή δύσκολος, να γίνει πιστευτός σε πρώτη ανάγνωση. Ο Φαΐγ Μπολκιάχ, 19 ετών, που αγωνίζεται με την ομάδα U23 της Λέστερ, είναι ο πλουσιότερος ποδοσφαιριστής στον κόσμο! Ναι, ούτε ο Κριστιάνο Ρονάλντο, που πρόσφατα το Forbes ανακοίνωσε ως κορυφαίο ανάμεσα στους αθλητές όλου του κόσμου, με συνολικά έσοδα 77,8 εκατ. ευρώ, ούτε ο Λιονέλ Μέσι, που το νέο του συμβόλαιο μπορεί να του επιτρέψει να σπάσει το φράγμα των 100 εκατομμυρίων, έχουν αυτή την ξεχωριστή τιμή, όπως πολλοί θα περίμεναν. Μία είδηση που άφησε πολλούς φίλους του ποδοσφαίρου με το στόμα ανοικτό. Το…μυστικό του Μπολκιάχ είναι πως έχει μία ιδιαίτερη ...συγγένεια, αφού είναι ανιψιός του Χασανάλ Μπολκιάχ, Σουλτάνου του Μπρουνέι, με περιουσιακά στοιχεία περίπου 17 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το Forbes. Γιος του αδελφού του Σουλτάνου, ο νεαρός Φαΐγ, που γεννήθηκε στο Λος Άντζελες, δοκίμασε το ποδόσφαιρο στην Αγγλία, κάνοντας τα πρώτα του βήματα με την AFC Newbury, μετά στους νέους της Σαουθάμπτον, της Άρσεναλ, στην Τσέλσι, που του πρόσφερε το πρώτο του επαγγελματικό συμβόλαιο και πλέον στη Λέστερ. Αμερικανός υπήκοος, προτιμά την εθνική ομάδα του Μπρουνέι, κάνει μια ζωή που μοιάζει περισσότερο με αυτή του Μέσι και του CR7 από εκείνη των συμπαικτών του. Πώς θα μπορούσε διαφορετικά, όταν ο πατέρας του πριν από μερικά χρόνια για τα 50ά γενέθλιά του, λέγεται ότι έδωσε μια επιταγή 14 εκατομμυρίων ευρώ για μια ιδιωτική συναυλία του Μάικλ Τζάκσον, έχει μια συλλογή από περίπου 2.300 αυτοκίνητα, πανάκριβα ρολόγια και δαπανά περίπου 35 εκατομμύρια λίρες το μήνα... Ο Φαΐγ είναι μία από τις περιπτώσεις, που πάντως αποτελούν εξαίρεση, ανθρώπων που ήταν πλούσιοι πριν ασχοληθούν με το ποδόσφαιρο. Είναι οι …άλλες ιστορίες, διαφορετικές, από εκείνες του Μαραντόνα, Μέσι, Ριβάλντο, Νεϊμάρ, Ροναλντίνιο, αλλά και του Κριστιάνο Ρονάλντο, παικτών κυρίως από τη Νότια Αμερική, που ξεκίνησαν από φτωχές οικογένειες και γειτονιές, σχεδόν ξυπόλυτοι για να κατακτήσουν την κορυφή του κόσμου. Υπάρχουν όμως και εκείνες οι ιστορίες, που έγιναν γνωστές, εξαιτίας του Φαΐγ Μπολκιάχ, ποδοσφαιριστών που έφτασαν στο ποδόσφαιρο, έχοντας ήδη χρήματα. Παίκτες που ήταν πλούσιοι από τις οικογένειές τους, πριν γίνουν ακόμα διάσημοι, όπως τους παρουσίασε η ισπανική εφημερίδα As. Κανείς δεν ξέρει εάν αυτοί ή εκείνοι είχαν ξεχωριστούς λόγους για να χαρούν περισσότερο το ποδόσφαιρο. Σίγουρα όμως είχαν διαφορετικούς για να προσπαθήσουν να παίξουν, αφού οι περισσότεροι είχαν και λόγους επιβίωσης.

Οι 14 ποδοσφαιριστές που ήταν πλούσιοι πριν γίνουν διάσημοι ΖΕΡΑΡ ΠΙΚΕ: Ο πατέρας του κεντρικού αμυντικού της Μπαρτσελόνα, Ζόαν, είναι ένας επιτυχημένος δικηγόρος και επιχειρηματίας και η μητέρα του, Μοντσεράτ, διευθύντρια ενός κορυφαίου νοσοκομείου στη Βαρκελώνη που ασχολείται με τραυματισμούς στη σπονδυλική στήλη. Ο παππούς του Πικέ, Αμαδόρ Μπερναμπέου, είναι ένας πρώην διευθυντής της Μπαρτσελόνα. Επιπλέον, ο Πικέ διαθέτει μια εταιρεία online παιχνιδιών και ένα εστιατόριο. ΚΑΚΑ: Σε αντίθεση με πολλούς από τους μεγάλους ποδοσφαιριστές της Βραζιλίας, ο Κακά δεν έφτασε φτωχός στο ποδόσφαιρο. Ο πατέρας του, Μπόσκο Ιζετσόν Περέιρα Λέιτε, ήταν μηχανικός και η μητέρα του, Σιμόνε ντος Σάντος, ήταν καθηγήτρια σε σχολείο.

ΜΙΝΤΟ: Ο πιο γνωστός Αιγύπτιος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών, έλαμψε στον Άγιαξ στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Εραστής του ποδοσφαίρου από την παιδική ηλικία, έπαιζε στους δρόμους για να κερδίζει χρήματα, όχι από ανάγκη αλλά για ευχαρίστηση, όπως ο πατέρας του, Χοσάν Βασφί. Εκείνος ήταν επίσης παίκτης και τουριστικός επιχειρηματίας.

ΦΡΑΝΚ ΛΑΜΠΑΡΝΤ: Ο πατέρας του ήταν ένας διάσημος παίκτης της Γουέστ Χαμ, ο θείος του από την πλευρά της μητέρας του, Χάρι Ρέντκναπ, είναι επίσης διάσημος προπονητής και σύμβουλος ποδοσφαίρου, όπως και ο Τζέιμι Ρέντκναπ, επίσης της οικογένειάς του. Ο ίδιος φοίτησε σε ένα από τα πιο διάσημα σχολεία του Ηνωμένου Βασιλείου.

ΜΑΡΙΟ ΜΠΑΛΟΤΕΛΙ: Ο Μπαλοτέλι γεννήθηκε στο Παλέρμο της Ιταλίας. Γιος των Γκανέζων μεταναστών Τόμας και Ρόουζ Μπαρουάχ, υιοθετήθηκε από τον Φραντσέσκο και την Σίλβια Μπαλοτέλι επειδή οι γονείς του δεν μπορούσαν να τον φροντίσουν. Ο Μάριο απέκτησε νέο επώνυμό και μεγάλωσε στην πόλη Κοντσέσιο στη Μπρέσια, όπου η νέα οικογένεια του, είχε μια αξιοσέβαστη φήμη.

ΡΟΜΠΙΝ ΦΑΝ ΠΕΡΣΙ: Ο Ολλανδός προέρχεται από μια οικογένεια που έχει άμεση σχέση με την τέχνη. Ο πατέρας του, Μπομπ, είναι διάσημος καλλιτέχνης και γλύπτης, ενώ η μητέρα του Ζοσέ Ρας είναι ζωγράφος, σχεδιάστρια και δασκάλα. Ιδιαίτερα ζωηρός και ατίθασος στα παιδικά του χρόνια, επέλεξε τον αθλητισμό.

ΣΙΠΡΙΑΝ ΜΑΡΙΚΑ: Ένας από τους καλύτερους Ρουμάνους ποδοσφαιριστές. Αγωνίστηκε, μεταξύ άλλων, στη Ντιναμό Βουκουρεστίου, Σάλκε και Στουτγκάρδη. Ο πατέρας του, Μιρτσέα Μαρικά, είναι πλούσιος επιχειρηματίας, ο

οποίος απολάμβανε να προσφέρει στον γιο του όλες τις ανέσεις. Ο ποδοσφαιριστής εκπροσώπησε τη χώρα του 72 φορές με την εθνική ομάδα.

ΜΑΡΙΟ ΓΚΕΤΣΕ: Ένα από τα εμβλήματα της Ντόρτμουντ, είναι ο γιος του Γιούργκεν Γκέτσε, καθηγητή στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ και ερευνητή στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Yale.

ΑΝΤΡΕΑ ΠΙΡΛΟ: Ο Ιταλός αστέρας των Ίντερ, Μίλαν και Γιουβέντους, γεννήθηκε από μια πολύ πλούσια οικογένεια. Ο πατέρας του, Λουίτζι, είναι ιδιοκτήτης εταιρείας χαλυβουργίας, που ιδρύθηκε στη Μπρέσια το 1982 και ο παίκτης κατέχει μερίδιο σε αυτή.

ΑΛ ΣΑΑΝΤΙ ΚΑΝΤΑΦΙ: Ο γιος του πρώην ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι αγωνίστηκε στην Αλάχλι και την Αλ Ιτιχάντ Τρίπολης. Πέρασε επίσης από την Ιταλία, και φόρεσε την φανέλα των Ουντινέζε, Σαμπντόρια και Περούτζια.

ΟΛΙΒΕΡ ΜΠΙΡΧΟΦ: Σήμερα εργάζεται για τη γερμανική ομοσπονδία στην εθνική ομάδα. Στο παρελθόν ο Γερμανός επιθετικός, μεταξύ άλλων, αγωνίστηκε για το Αμβούργο, Γκλάντμπαχ, Αούστρια Σάλτσμπουργκ, Μίλαν, Ουντινέζε, Άσκολι και Μονακό. Ο Μπίρχοφ κέρδισε τη Serie A με τη Μίλαν και βοήθησε την εθνική ομάδα της χώρας του να κατακτήσει το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1996, σημειώνοντας το πρώτο «χρυσό γκολ» στο διεθνές ποδόσφαιρο. Ο πατέρας του, ο Δρ Ρολφ Μπίρχοφ, ήταν μεγαλοστέλεχος σε μία γερμανική εταιρεία.

ΤΖΑΝΛΟΥΚΑ ΒΙΑΛΙ: Ο Βιάλι ανατράφηκε από τον πατέρα του, έναν αυτοδημιούργητο εκατομμυριούχο, σε ένα κάστρο 60 δωματίων που ονομάζεται Castello di Belgioioso, στην Κρεμόνα, μαζί με τους τέσσερις αδελφούς του. Θριάμβευσε στο ποδόσφαιρο ως προπονητής και ως παίκτης. Παίζει επίσης γκολφ.

ΟΥΓΚΟ ΛΙΟΡΙΣ: Ο τερματοφύλακας της Τότεναμ προέρχεται από μια πλούσια οικογένεια της υψηλής κοινωνίας της Νίκαιας, στη Γαλλία. Η μητέρα του είναι δικηγόρος και ο πατέρας του είναι αφοσιωμένος στον κόσμο των τραπεζών. Ασχολήθηκε με το τένις, αλλά τον κέρδισε το ποδόσφαιρο.

ΜΑΡΤΣΕΛΟ ΜΠΙΕΛΣΑ: Ο «El loco» Bielsa προέρχεται από μια γνωστή αργεντινή οικογένεια δικηγόρων και πολιτικών, αλλά επέλεξε το ποδόσφαιρο. Ήταν ποδοσφαιριστής αλλά αποσύρθηκε σε ηλικία 25 ετών και πλέον είναι ένας διάσημος προπονητής. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 31

Επιμέλεια: Τάνια Μαντουβάλου

Νήματα παντού: Το αναίμακτο λίφτινγκ σε πρόσωπο και σώμα Χαλάρωση στην κοιλιά; πεσμένο στήθος; γλουτοί … άστο καλύτερα; και πρόσωπο δεν θες να ξέρεις; Ε όχι! Τη σήμερον ημέρα υπάρχει λύση και μάλιστα χωρίς νυστέρι και ράμματα. Τα γνωστά και μη εξαιρετέα νήματα PDO. H μέθοδος είναι ανώδυνη, αφού γίνεται με τοπική αναισθησία- ενώ δεν υπάρχει χρόνος ανάρρωσης, σύμφωνα με τη δερματολόγο Δρ. Αμαλία Τσιατούρα, επιστημονική διευθύντρια της δερματολογικής κλινικής Cosmetic Derma Medicine.«Η πρωτοποριακή τεχνολογία των νημάτων PDO χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα προσφέροντας νεανική όψη σε πρόσωπο, μπράτσα, μηρούς, κοιλιά. Επιπλέον μπορούν να εφαρμοστούν σε δύσκολα σημεία όπως στην περιοχή κάτω από τα βλέφαρα, το λαιμό, τους γλουτούς και τα γόνατα. Κυκλοφορούν σε διάφορα μεγέθη και εισάγονται πλάγια, κάθετα, οριζόντια.

Face lift σε μία συνεδρία

Το μεγάλο τους ατού είναι ότι μέσα σε μία συνεδρία προσφέρουν σύσφιγξη χωρίς χειρουργείο. Επιπλέον, είναι βιοαπορροφήσιμα, ενώ το υλικό τους, η πολυδιοξανόνη, έχει χρησιμοποιηθεί πολλά χρόνια στην ιατρική (π.χ. στην καρδιολογία). Το ότι έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία μέσα στο χρόνο και ότι δεν μοιάζουν με τα νήματα που έχουν συνδεθεί με επιπλοκές στο παρελθόν (π.χ. τα νήματα τύπου ψαροκόκκαλο) μειώνουν έως και μηδενίζουν τις πιθανότητες για επιπλοκές. Η εν λόγω θεραπεία δεν αφήνει ουλές, σημάδια, κοκκινίλα και οίδημα. Η επιστροφή στην καθημερινότητα γίνεται αμέσως χωρίς να υπάρχουν ενοχλήσεις, αλλά κυρίως χωρίς να γίνει αντιληπτό από το περιβάλλον».

Διάρκεια 1,5-2 χρόνια

Όπως μας λέει η κα Τσιατούρα τα νήματα από τη μία διορθώνουν τη χαλάρωση και από την άλλη δημιουργούν κολλαγονογένεση. «Αυτό συμβαίνει επειδή το πλέγμα που δημιουργείται κάτω από το δέρμα προκαλεί τον οργανισμό να παράξει νέο κολλαγόνο και ελαστίνη, με αποτέλεσμα σφριγηλότητα και φρεσκάδα. υπεύθυνα για την σφριγηλότητα του δέρματος. Με 32 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

τη μέθοδο αυτή λοιπόν, όχι μόνο έχουμε ανόρθωση, αλλά και καλύτερη ποιότητα δέρματος». Τα νήματα PDO απορροφώνται σταδιακά μέσα σε 6-8 μήνες και η δράση τους διαρκεί κατά μέσο όρο 1,5-2 χρόνια. Η τιμή της εφαρμογής τους ποικίλει και εξαρτάται από την έκταση της χαλάρωσης και τον αριθμό των νημάτων που θα χρησιμοποιηθούν.

μπούκλες for ever Κατσαρά μαλλιά ίσον καθημερινή μάχη με το σεσουάρ, τα προϊόντα styling και τις βούρτσες. Υπάρχουν όμως μυστικά περιποίησης που μπορούν να σας βοηθήσουν για το καλύτερο αποτέλεσμα. ΠΥΚΝΕΣ ΜΠΟΥΚΛΕΣ ·Μη λούζεστε καθημερινά. Η λιπαρότητα βοηθά στην “εξημέρωση” των κατσαρών μαλλιών. ·Δοκιμάστε ένα φυλλαριστό κόψιμο, για να περιορίσετε τον όγκο των μαλλιών σας και να δώσετε σχήμα στο κούρεμά σας. ·Βουρτσίζετε τα μαλλιά σας όσο είναι βρεγμένα, γιατί διαφορετικά δείχνουν “ξασμένα”. ·Αντιμετωπίστε την ατίθαση φύση τους, χρησιμοποιώντας προϊόντα για βαθιά ενυδάτωση που βαραίνουν τις μπούκλες και διευκολύνουν το χτένισμα. ·Οι μπούκλες χρειάζονται πειθαρχία και ενυδάτωση, γι’ αυτό δοκιμάστε να συνδυάσετε ένα προϊόν για δυνατό κράτημα με ένα leave-on conditioner.

AFRO-ΜΠΟΥΚΛΕΣ ·Μετά το λούσιμο, μην κάνετε το λάθος να σκουπίσετε τα μαλλιά σας με πετσέτα, γιατί θα μπερδευτούν απίστευτα. Αντιθέτως, στραγγίξετε με το χέρι, τινάξτε το κεφάλι σας μπρος πίσω για να φύγει το πολύ νερό και τυλίξτε τα προσεχτικά με μια πετσέτα για να απορροφηθεί η υγρασία. Έπειτα από λίγη ώρα, αλλάξτε πετσέτα και περιμένετε μισή ώρα μέχρι να στεγνώσετε με το σεσουάρ. · Τα μαλλιά είναι πιο ευάλωτα όταν είναι βρεγμένα, γι’ αυτό χρειάζονται εξτρά προστασία πριν το ξεμπέρδεμα. Και δεδομένου ότι τα άφρο μαλλιά είναι πολύ πιο μακριά από όσο φαίνονται, χρειάζονται ακόμα περισσότερη φροντίδα, γι’ αυτό χρησιμοποιήστε οπωσδήποτε ένα προϊόν που θα σας διευκολύνει στο δύσκολο αυτό έργο σας. · Για υπέροχες afro μπούκλες, απλώστε τζελ σε βρεγμένα μαλλιά και τυλίξτε μια -μια μπούκλα γύρω από το δάχτυλό σας. Αφήστε να στεγνώσουν φυσικά.

ΣΆΟΥΝΑ

Oδηγίες χρήσεως για την υπέρτατη ευχαρίστηση με τα πολλά οφέλη Η σάουνα θεωρείται για τους αθλητές ένας πολύ σημαντικός παράγοντας μυϊκής αποκατάστασης, και σύμφωνα με τους πρώτους διδάξαντες που είναι οι Ρώσοι, επιδρά θετικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, βελτιώνει τη κυκλοφορία του αίματος, καθώς επίσης και την λειτουργία των νεφρών, ενώ βοηθά σημαντικά περιπτώσεις τραυματισμών μυών. Επειδή όμως τη σάουνα τη συναντάτε οι περισσότερες στο γυμναστήριο σας, καλόν είναι να γνωρίζετε τους βασικούς κανόνες για την σωστή χρήση της:

- Η σάουνα πρέπει να χρησιμοποιείται το

πολύ 2 φορές την εβδομάδα, γιατί είναι πολύ τοξική για το σώμα.

- Πριν μπείτε κάντε ένα ζεστό ντους χωρίς όμως να βρέξετε το κεφάλι και σκουπιστείτε πολύ καλά.

-Καλύψτε το κεφάλι με μία δροσερή πετσέτα για να αποφύγετε τυχόν ζαλάδα .

- Μπαίνοντας , καθίστε στο κάτω μέρος για 2-3 λεπτά ώστε να προσαρμοστείτε .

- Αμέσως μετά μετακινηθείτε στο υψηλό μέρος της σάουνας, όπου η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη. Αποφύγετε τις μετακινήσεις, ξαπλώστε και παραμείνετε ήρεμοι.

- Παραμείνετε για 6-10 λεπτά. Αμέσως μετά βγείτε και κάντε ένα κρύο ντους για 20 –

40 δεύτερα, κάντε μετά αλλαγή σε ζεστό για 2 – 3 λεπτά. Επαναλάβετε την ίδια διαδικασία για 5 φορές.

- Σκουπιστείτε, ξεκουραστείτε για 10 – 15 λεπτά εκτός σάουνας. Ξαναμπείτε για την επόμενη φάση, όπου θα επαναλάβετε ακριβώς τα ίδια που μόλις κάνατε για άλλες δύο φορές.

- Ποτέ μην εξασκείστε όταν κάνετε σάουνα. Αποφύγετε τη σάουνα, εάν είστε κάτω από φαρμακευτική αγωγή, έχετε υπερκόπωση ή είστε άρρωστος. Μετά το τέλος της σάουνας συνιστάται ξεκούραση για 4560 λεπτά και η κατανάλωση μεταλλικών αλάτων, που έχουν χαθεί από την έντονη εφίδρωση.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 33

Φωτογραφία EPA/JAGADEESH NV

φωτορεπορτάζ 34 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Ινδός στρατιώτης, μέλος των ειδικών δυνάμεων «ASC Tornadoes» επιδίδεται σε επίδειξη με μοτοσυκλέτα που περνάει μέσα από φλεγόμενο σtεφάνι, στη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων για την 69η επέτειο της Ημέρας της Δημοκρατίας. Οι Ινδοί στις 26 Ιανουαρίου γιορτάζουν την Ημέρα της Δημοκρατίας καθώς τέτοια μέρα, το 1950, υιοθετήθηκε το Σύνταγμα και η χώρα απαγκιστρώθηκε από τη βρετανική κυριαρχία.

Ε

να ε ργο σ τά σι ο π ου χτίζεται στην επαρχία του Μπουένος Άιρες, δ ί νο ν τ α ς τ ο ό νο μ ά του σ τον ο ι κ ισ μ ό ο οποίος βρίσκεται τριγύρω του και μαζί τέσσερις άντρες οι οποίοι μεγαλώνουν στην αργεντίνικη πάμπα υπό τη σκιά του. Ο χρόνος ταξιδεύει άτακτα: από το 1973 στο 1984 και από εκεί στο 1966 και μετά στο 1959. Πρόσωπα της αφάνειας και της καθημερινότητας, που δουλεύουν σε κουρείο ή σε κρεοπωλείο, νοιάζονται για την οικογένειά τους ή υπηρετούν στην αστυνομία. Και στο βάθος η ταραγμένη πολιτική ιστορία της Αργεντινής: το πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Περόν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ένα ακόμα πραξικόπημα, στα μέσα της επόμενης δεκαετίας, ο θάνατος του Περόν και η άνοδος της συζύγου του στην εξουσία, η δικτατορία του στρατηγού Βιδέλα και στο τέλος η αποκατάσταση της δημοκρατίας. Κι όλα αυτά χωρίς τα πολιτικά γεγονότα να βγαίνουν ποτέ στο προσκήνιο - σαν σκιές που απλώς πέφτουν κάποια στιγμή πάνω στον βίο των ηρώων δίχως καν να κατονομάζονται. Το μυθιστόρημα του Ερνάν Ρονσίνο «Το τελευταίο τρένο από το Μπουένος Άιρες» (μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Opera) είναι ένα βιβλιαράκι που δεν φτάνει ούτε τις 100 σελίδες. Και αυτή ακριβώς είναι η μεγάλη τέχνη του συγγραφέα, που κατορθώνει να ξεδιπλώσει μέσα σε μια τόσο μικρή έκταση ολόκληρη τη ζωή των πρωταγωνιστών, προλαβαίνοντας από την άλλη μεριά να δώσει με πολύ πυκνές πινελιές όχι μόνο τα πολιτικά αλλά και τα κοινωνικά πάθη της χώρας τους. Γιατί ο τόπος στον οποίο γεννιούνται και ανδρώνονται οι ήρωες είναι φτωχός και μίζερος, ανίκανος να θρέψει την οποιαδήποτε ελπίδα και να στηρίξει την οιαδήποτε προοπτική. Τι θα απομείνει για τους ίδιους; Μα, τι άλλο από τα όνειρα που προσφέρουν οι εικόνες των γουέστερν τα οποία προβάλλονται στον τοπικό κινηματογράφο ή από τον απεγνωσμένο έρωτα που γεννιέται στην καρδιά τους;

ΒΙΒΛΙΟ

ΕΡΩΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΘΗ ΣΤΟ ΜΠΟΥΕΝΟΣ ΑΪΡΕΣ Τoυ Βαγγέλη Χατζηβασιλείου Ο Ρονσίνο είναι 44 ετών (διδάσκει κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και είναι συνεκδότης του πολιτιστικού περιοδικού «Carapachay») και δικαίως τιμήθηκε το 2011 από τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Γουαδαλαχάρα ως ένας από τους νέους πρωτοπόρους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής. Με αποσπασματική και πολυφωνική αφήγηση (κάθε κεφάλαιο του βιβλίου ανήκει σε μιαν από τις τέσσερις φωνές των πρωταγωνιστών), ο Ρονσίνο δείχνει τον καταστροφικό δρόμο που θα ακολουθήσει ο έρωτας, όντας κάτι σαν αντίγραφο του πολιτικού συστήματος. Η προδοσία της φιλίας θα φέρει τη ζήλεια, η ζήλεια θα οδηγήσει σε έναν παράλογο φόνο και ο φόνος θα φορτωθεί στις πλάτες κάποιου που δεν έχει την παραμικρή σχέση ούτε με τον έρωτα ούτε με τη ζήλεια. Οι άνθρωποι μοιάζουν σε ένα τέτοιο πλαίσιο έρμαια της μοίρας τους, θύματα είτε του εαυτού τους είτε των άλλων, που δεν θα διστάσουν ούτε στιγμή να κάνουν το κακό, οδηγώντας τα πάντα σε πλήρη ματαίωση. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 35

Φατός Ρόσα

Εγώ ο «λαθρομετανάστης» Τoυ Kώστα Παπαγεωργίου

Ή

ταν τον Αύγουστο του ‘91, όταν μια έκπληκτη Ευρώπη αντιμετώπιζε για πρώτη φορά το φαινόμενο της ομαδικής μετανάστευσης στο έδαφός της, με το πλοίο Vlora να καταπλέει στην Ιταλία απ’ το Δυρράχιο. Περισσότεροι από 17.000 Αλβανοί, που κρέμονταν σαν τα τσαμπιά απ’ το πλοίο, αψήφισαν τις προειδοποιήσεις και τους πυροβολισμούς του ιταλικού Λιμενικού, και κατέβηκαν στο Μπάρι όπου και συνελήφθησαν, κρατήθηκαν σε ένα γήπεδο, και στη συνέχεια απελάθηκαν εκ νέου στην Αλβανία. Πολλοί εύχονταν αυτό να γίνει ένα μάθημα σε όσους θα επιχειρούσαν να εισέλθουν παράνομα στην Ευρώπη εκ νέου – αλλά διαψεύστηκαν. Το φαινόμενο έκτοτε, όχι μόνον δεν υποχώρησε αλλά διογκώθηκε. Στην Ελλάδα, η κοινωνία διχάζεται ακόμα και για τις λέξεις: Άλλοι μιλούν για “λαθρομετανάστες” με τόνο συνήθως περιφρονητικό και μισερό, άλλοι για “παράνομους μετανάστες”, για “παράτυπους” μετανάστες ακολουθώντας την politically correct ορολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή σκέτα μετανάστες, θεωρώντας ανθρώπινο δικαίωμα την ελεύθερη εγκατάσταση προσώπων απανταχού της γης. Η ιδιότητες του μετανάστη και του πρόσφυγα, συχνά αποτελούν επίσης σημεία τριβής και αντιπαράθεσης, οξυμένα και απ’ τον πόλεμο στη Συρία που οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ένας “λαθρομετανάστης” πρώτης γενεάς από την Αλβανία (ένας από τους 400.000 που ζουν πλέον νόμιμα στη χώρα μας) είναι και ο Φατός Ρόσα. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους συμπατριώτες του που προτιμούν να ξεχάσουν τα πέτρινα χρόνια της εργασίας και διαμονής τους στην Ελλάδα έως το ‘98, ο Ρόσα σκαλίζει τις παλιές πληγές που σημάδεψαν την ύστερη εφηβεία του, όχι για να καταγγείλει ή να ζητήσει τη δικαίωση, αλλά για να επουλώσει πληγές – του παρελθόντος ή του μέλλοντος. Το βιβλίο “Εγώ ο ‘λαθρομετανάστης΄” δεν έχει γραφτεί από έναν διανοούμενο που του έλαχε να ακολουθήσει έναν απρόσμενο και ανορθόδοξο δρόμο ζωής. Είναι γραμμένο από έναν άνθρωπο της δουλειάς, από έναν επαγγελματία πλακά, που τελειώνει το σχολείο

36 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

στην Ελλάδα και επιχειρεί τα πρώτα του συγγραφικά βήματα στην ελληνική γλώσσα. Από την άποψη αυτή, το βιβλίο του συνιστά ένα ντοκουμέντο μοναδικό στο είδος του. Χρησιμοποιώντας μια απλή, λαϊκή γλώσσα, ο Φατός Ρόσα καταγράφει στο βιβλίο του αναμνήσεις απ’ τα παιδικά του χρόνια στην Αλβανία του Χότζα, το ξέσπασμα της μεταναστευτικής φρενίτιδας στην πατρίδα του, την απόφαση να μεταναστεύσει για δουλειά στην Ελλάδα, το κρυφτούλι με την αστυνομία και τον στρατό, τους φίλους και τους εχθρούς που συνάντησε, τον ρατσισμό και την συμπαράσταση που γνώρισε, την σταδιακή του πολιτικοποίηση μέσα απ’ τις αντιξοότητες. Το πλέον ενδιαφέρον κατά τη γνώμη μας ωστόσο, είναι οι κρίσεις του Ρόσα για έννοιες όπως η πατρίδα και η θρησκεία, οι κρίσεις του για τους ανθρώπους και την αξία της καλοσύνης – στοιχεία που θα αποκάλυπταν, ακόμα και στον πλέον καχύποπτο αναγνώστη, δυνατότητες σύγκλισης και συμφιλίωσης. Ο λαθρομετανάστης του Φατός Ρόσα, είναι ένα άτομο που ρίχνεται σε ένα σύμπαν, εν πολλοίς καφκικό. Στο σύμπαν αυτό δεν υπάρχουν δεδομένοι εχθροί και φίλοι. Η φήμη του προπορεύεται εχθρική απέναντί του, δίκαια και άδικα. Εχθρός μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποδειχθεί ο συμπατριώτης του, και φίλος κάποιος Έλληνας αστυνομικός που τον κυνηγά. Ο κάθε άνθρωπος που συναντά, μπορεί να τον πληγώσει ή να τον ευεργετήσει – ο εργοδότης, ο γιατρός, ο δικηγόρος του, ο γείτονας. Το όνομά του δεν είναι δεδομένο, το πρόσωπό του ακόμα ακαθόριστο και οι ιδέες του συγκεχυμένες, έτοιμες να διαμορφωθούν μες τον αγώνα του για επιβίωση, σε μία χώρα κοντινή, αλλά παράξενη και αντιφατική. Μπορεί να γίνει η δεύτερη πατρίδα του; Μπορεί να γίνει και για άλλους λαθρομετανάστες με άλλο χρώμα και άλλα χαρακτηριστικά; Αυτά και άλλα τόσα πραγματεύεται ο Φατός Ρόσα στον “λαθρομετανάστη” του. Ένα βιβλίο άκρως επίκαιρο, γραμμένο χωρίς εμπάθεια, χωρίς διδακτισμούς - και προπαντός, γραμμένο από προσωπικές εμπειρίες και βιώματα. Απευθύνεται στον κάθε ένα αναγνώστη και αποζητά το διάλογο μαζί του. Θα τον αρνηθούμε;

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

«Το τράμ με το όνομα πόθος», στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά Ένα από τα σημαντικότερα έργα του θεατρικού ρεαλισμού του 20ου αιώνα, Το τραμ με το όνομα «Πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς, ανεβαίνει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά σε μετάφραση Αντώνη Γαλέου, σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, σκηνικά-κοστούμια Εύας Νάθενα και μουσική Άγγελου Τριανταφύλλου. Η πρεμιέρα είναι στις 2 Φεβρουαρίου. Τους ρόλους ερμηνεύουν οι : Μαρία Ναυπλιώτου, Χάρης Φραγκούλης, Θεοδώρα Τζήμου, Άγγελος Τριανταφύλλου, Ευαγγελία Καρκατσάνη και Αdrian Frieling, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Μιχαήλ Μαρμαρινού.

Στέλιος Καζαντζίδης, «Η ζωή του όλη», στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος». Ένα έργο-αναφορά στον «μύθο» του μεγάλου Έλληνα τραγουδιστή Στέλιου Καζαντζίδη και στη ζωή των μουσικών της εποχής του. Το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και η STEFI Productions ανεβάζουν την παράσταση με ένα επιτελείο εξαίρετων ηθοποιών, πλούσια σκηνικά και κοστούμια εποχής. Πρωταγωνιστούν οι : Ελισάβετ Κωνσταντινίδου, Μελέτης Ηλίας, Δημήτρης Σταρόβας, Νίκη Παλληκαράκη, Σταύρος Νικολαΐδης, Σπύρος Μεριανός, Κώστας Βελέντζας, Αναστασία Σκοπελίτη, Μαριλένα Δήμα, Χρήστος Βελιάνο. Μαζί τους η Νεφέλη Ορφανού & ο Μιχάλης Μητρούσης. «Γιορδάνης» ο Αντώνης Λουδάρος Το κείμενο υπογράφουν η Μιμή Ντενίση και η Κωνσταντίνα Γιαχαλή και την σκηνοθεσία έκανε η Μιμή Ντενίση. Τα σκηνικά και τα κοστούμια έχουν την υπογραφή του Γιώργου Πάτσα.

Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος στο βιβλιοπωλείο του Γκοβόστη Το περιοδικό ποίησης Τα Ποιητικά και οι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΚΟΒΟΣΤΗ οργανώνουν και φέτος, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, τις ποιητικές συναντήσεις που ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 2014, με αναγνώσεις ποιημάτων σύγχρονων ποιητών. Στην τρίτη συνάντηση του φετινού κύκλου, στις 5 Φεβρουαρίου,

καλεσμένος θα είναι ο σύγχρονος Έλληνας ποιητής Τίτος Πατρίκιος, ο οποίος θα συζητήσει με τον ποιητή Κώστα Γ. Παπαγεωργίου. Ποιήματα θα διαβάσουν η Λένα Καλλέργη και ο Γιώργος Ψάλτης. Η εκδήλωση αρχίζει στις 19.00, στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Γκοβόστη.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 37

Εργαστήριο καλλιγραφίας στο Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) οργανώνει εργαστήριο καλλιγραφίας για 25 ενήλικες, στο Ιστορικό Αρχείο, στον Ταύρο. Σκοπός του εργαστηρίου είναι να γνωρίσει το ευρύ κοινό την ιστορία των ελληνικών καλλιγραφικών γραμματοσειρών και να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με το χειρόγραφο, σε μια εποχή που η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογι-

στών μάς έχει απομακρύνει από τη γραφή. Το εργαστήριο πραγματοποιείται από την καλλιγράφο Μαρία Γενιτσαρίου, και οι συναντήσεις θα γίνονται κάθε Τρίτη (ώρες 17:00-19:00), στις 30/01, 06/02 και 13/02. Η συμμετοχή στο εργαστήριο είναι δωρεάν.

Παράταση παραστάσεων στο Vault για τον μονόλογο «Αγγέλικα Νίκλη- Σολωμού η Διάφανη», Μέχρι την Πέμπτη 29 Μαρτίου παρατείνονται οι παραστάσεις που γίνονται κάθε Τετάρτη και Πέμπτη (στις 21.00) του μονολόγου “Αγγέλικα Νίκλη Σολωμού η Διάφανη”, σε κείμενο - σκηνοθεσία Περικλή Μοσχολιδάκη με τη Μάγδα Κατσιπάνου στο ρόλο της Αγγέλικας Νίκλης Σολωμού. Η “Αγγέλικα Νίκλη Σολωμού η Διάφανη” είναι ο τρίτος από τους επτά Μονολόγους που παρουσιάστηκαν αυτή τη σεζόν στον Πολυχώρο Vault, με αφορμή το θεατρικό project “Ο Γιος μου...”.

Διαδραστικό πρόγραμμα για τις Αποκριές στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καλλιθέας Η Βιβλιοθήκη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), σε συνεργασία με τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καλλιθέας, παρουσιάζει ένα διαδραστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με θέμα τις Απόκριες, το Σάββατο 3 Φεβρουαρίου (ώρα 11:30), στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καλλιθέας (Ανδρομάχης 86Α & Αλ-

38 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

κμήνης, Καλλιθέα). Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που έχει σχεδιάσει η θεατρολόγος Μαρία Νομικού και υλοποιεί η ομάδα θεάτρου Δον Κιχώτες, έχει στόχο να μεταφέρει σε μικρούς και μεγάλους την ιστορία της αποκριάς από την Αρχαία Ελλάδα έως τις μέρες μας. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.

και για τις “Φυλακισμένες” των Ignacio del Moral &Verónica Fernández Το έργο «Φυλακισμένες», σε μετάφραση Μαρίας Χατζηεμμανουήλ και σκηνοθεσία Δημήτρη Καρατζιά, θα παίζεται με ανανεωμένο τον 16μελή θίασο, έως την Πέμπτη 29 Μαρτίου κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:15.

«Η Σέξτον και τα Κογιότ», στο VAULT Το νέο έργο της Σοφίας Καψούρου παρουσιάζεται μέχρι την 1η Απριλίου στο Vault, σε παραστάσεις κάθε Σάββατο στις 19:00 & Κυριακή στις 21:00. Ένα έργο για την κόρη που έγινε μητέρα, για τη νοικοκυρά που έγινε ποιήτρια, για την ποιήτρια που έγινε καπνός. Η Αν Σέξτον τα έκανε όλα ανάποδα. Πρώτα παντρεύτηκε, μετά ερωτεύτηκε. Πρώτα έγραψε, μετά διάβασε. Πρώτα πέθανε, μετά έζησε. Η Αν Σέξτον -αυτή η μεγάλη Αμερικανίδα ποιήτρια- ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε, έκανε δυο παιδιά, δεκάδες απόπειρες αυτοκτονίας, έχασε το μυαλό της, κέρδισε το Pulitzer, ήπιε πολύ, χάρηκε λίγο. Άραγε πόσο όνειρο είναι το αμερικανικό όνειρο και πόσο αμερικανικό είναι το όνειρο της σοφίας;

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 39

40 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ