ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ #77

ΤΕΥΧΟΣ 77 | 26 OKTΩΒΡIOY 2017 | ∆ΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΕΚ∆ΟΣΗ | ΑΘΗΝΑΪΚΟ & ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙ∆ΗΣΕΩΝ

2 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ΕDITORIAL

Είναι παράξενο το φως τούτες τις μέρες. Έχει κάτι από τη γλυκύτητα του αποκαλόκαιρου που αντανακλάται στα αηδημητριάτικα – τα χρυσάνθεμα εννοώ... Αλλά βγάζει και μια μελαγχολία. Ίσως γιατί έχουμε συνομολογήσει σιωπηλά πως δεν είναι καιροί για ηρωισμούς. Πάντως τα σύμβολα αλλοτινών ηρωικών αγώνων είναι ακόμα εδώ, όπως το θωρηκτό Αβέρωφ, που ρυμουλκήθηκε στη Θεσσαλονίκη με την ευκαιρία της μεγάλης γιορτής της πόλης. Κι επειδή οι γιορτές πρέπει να προσφέρονται και για περισυλλογή, ανασκαλέψαμε την ιστορία για να θυμηθούμε πως τούτες τις μέρες συμπληρώθηκαν 95 χρόνια από τη Συνθήκη των

Μουδανιών. Το αφιέρωμα στήθηκε χάρη στη γενναιοδωρία του κ. Δημήτρη Μαυρίδη, που παραχώρησε στο «Πρακτορείο» φωτογραφίες από το πλούσιο προσωπικό αρχείο του, για να μας βοηθήσει να μην ξεχάσουμε. Και του είμαστε ευγνώμονες. Όπως ευγνωμοσύνη χρωστούμε και σε μία κυρία με καρδιά παιδούλας, την Μαίρη Αργυριάδη, που δώρησε τη συλλογή παιχνιδιών που μάζευε επί τρεις δεκαετίες, για να γίνει – με τη σφραγίδα του Μουσείου Μπενάκη- το νέο Μουσείο Παιχνιδιών! Το επισκεφτήκαμε και ... αναφωνήσαμε : Καλέ, τι ωραίο που το κάνατε! Χρίστος Καλουντζόγλου

Εκδότης: Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων Α.Ε., Πρόεδρος & Γενικός Διευθυντής: Μιχάλης Ψύλος, Διευθυντής Έκδοσης: Χρίστος Καλουντζόγλου, Αρχισυντάκτης: Κώστας Καλέτσιος, Συντονιστής: Αλέξης Ηλιάδης, Αρχισυντάκτης Β. Ελλάδας: Μπάμπης Γιαννακίδης, Σχεδιασμός: greekinfographics, Διαφήμιση: ads@ana.gr, Ιδιοκτησία ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ, Διεύθυνση: Τσόχα 36, Αθήνα ΤΚ 11521, Τηλ. 210-6400560, e-mail: mag@ana.gr Φωτογραφίες: ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ, EPA, shutterstock, Διανομή: VES company, Εκτύπωση: Pressious- Aρβανιτίδης

Τα κείμενα που φιλοξενούνται στο περιοδικό δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟΥ. ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Στους σταθμούς του μετρό και του ΗΣΑΠ Σύνταγμα, Ομόνοια, Μοναστηράκι, Πειραιά και Μαρούσι. Σε επιλεγμένα καταστήματα στο κέντρο της Αθήνας (Κολωνάκι, Σύνταγμα, Εξάρχεια, Παγκράτι, Γκάζι, Αμπελόκηπους, Μοναστηράκι, Νέο Κόσμο, Πλάκα), της Αγίας Παρασκευής, των Βριλησσίων, του Βύρωνα, της Γλυφάδας, της Ηλιούπολης, του Ίλιου, της Κηφισιάς, του Αμαρουσίου, της Νέας Σμύρνης, της Νέας Φιλαδέλφειας, του Παγκρατίου, του Παπάγου, του Πειραιά, της Πετρούπολης, της Πεύκης, του Ταύρου, της Φιλοθέης, του Χαλανδρίου και της Γλυφάδας. Επίσης, στα βιβλιοπωλεία Ιανός, Ελευθερουδάκης, PUBLIC (Συντάγματος), Ευριπίδης (Χαλάνδρι), Λιβάνης, Εκδόσεις Αιώρα κλπ. Ακόμη στο Γαλλικό Ινστιτούτο, στη Στοά του Βιβλίου, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, στον Ελληνικό Κόσμο, στο Νομισματικό Μουσείο κ.ά. Στη Θεσσαλονίκη, στα βιβλιοπωλεία Μαλλιάρης Παιδεία, Πρωτοπορία, Mind the book, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, ΧΑΝΘ, Books n’ Toys, Πράσινο Σύννεφο και σε επιλεγμένα καταστήματα.

www.ana.gr

ΣΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΑΦΙΣΑ ΤΟΥ ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΟΥΡΟΥΔΗ ΠΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ: ΤΟ ΝΕΟ “SALON DES CENT”. ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΑΦΙΣΑΣ. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ TOULOUSE-LAUTREC

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 3

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: GREEK TOYS

του Χρίστου Καλουντζόγλου

«ΚΑΛΈ, ΤΙ ΩΡΑΊΟ ΠΟΥ ΤΟ ΚΆΝΑΜΕ..!»

H Mαρία Αργυριάδη σε ένα παιχνίδι με τις μνήμες, στο Μουσείο Παιχνιδιών

ΤΟ ΘΕΜΑ

Π

Παρκάρω τη μηχανή στον παράδρομο της πολύβουης λεωφόρου Ποσειδώνος και κοιτάζω τον πύργο όπου στεγάζεται το Μουσείο Παιχνιδιών. Μπαίνοντας στο κτήριο θαυμάζω τις τοιχογραφίες και τις οροφογραφίες, την σκαλιστή ξύλινη σκάλα. Είναι ένας πύργος βγαλμένος από παραμύθια, στα οποία πρωταγωνιστούν τα παιχνίδια. Το Μουσείο Παιχνιδιών δεν θα μπορούσε να στεγάζεται σε πιο όμορφο χώρο. Πριν καν αρχίσω τη βόλτα στους χώρους του μουσείου η ματιά μου πέφτει σε ένα πανέμορφο ξύλινο αλογάκι. «Είναι το αλογάκι που δώρισε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στον εγγονό του, τον Λευτεράκη», μου λέει η Μαρία Αργυριάδη, η συλλέκτρια που δώρισε τη συλλογή της στο Μουσείο Μπενάκη για να πάρει σάρκα και οστά το όνειρό της για τη δημιουργία του Μουσείου Παιχνιδιών. «Κι από δω, η οικοδέσποινα του πύργου, η κούκλα που έχει φτιάξει ο Διονύσης Φωτόπουλος», προσθέτει με περηφάνια. Είναι πραγματικά όμορφη η πυργοδέσποινα... Με εντυπωσιάζει η αίθουσα με τα παιχνίδια από την αρχαιότητα. Όλα αυθεντικά- κούκλες, αμαξάκια, κουδουνίστρες, σβούρες.... Παρατηρώ ότι στο πέρασμα του χρόνου τα παιχνίδια στην πραγματικότητα είναι ίδια. «Ναι», μου εξηγεί η Ιωάννα-Νόρα Χατζοπούλου, η οποία μαζί με την κυρία Αργυριάδη με συντροφεύουν σ΄ αυτό το παράξενο παιχνίδι με τον χρόνο, στις αίθουσες του Μουσείου Παιχνιδιών, «αυτή εδώ η κούκλα, που βρέθηκε θαμμένη στην άμμο, στην Αίγυπτο, βλέπετε ότι έχει ρουχαλάκια. Από τότε τα παιδιά έντυναν με πανιά τις κούκλες τους. Κι αυτή εδώ η κωδωνόσχημη από τη Βοιωτία, του 700 π.Χ, είναι η κούκλα στην οποία βασίστηκε η δημιουργία του Φοίβου και της Αθηνάς, το 2004». Παιχνίδια που συνδέονται με έθιμα, με δοξασίες, με τη διαδικασία κοινωνικοποίησης, με την εκμάθηση των ρόλων των παιδιών. Μια κουδουνίστρα από καρύδι, δίπλα σε μια ασημένια κουδουνίστρα, η πάνινη κούκλα από κουρέλια, ένα θήλαστρο από τούλι, αλλά και τα σκουφάκια, οι κάπες με τα οποία προστάτευαν τα νεογέννητα. Κι ανάμεσα σ΄ αυτά, ένα σκαμνί που το χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες όταν ερχόταν η ώρα να γεννήσουν. Το βρήκε η Μαρία Αργυριάδη στα Κύθηρα και κοπίασε πολύ για να το αποκτήσει, όπως μας λέει, αφού η οικογένεια που το είχε δεν ήθελε να το αποχωριστεί. «Η μητέρα έφτιαχνε στο κορίτσι την κουτσούνα, την πάνινη κούκλα, γιατί με αυτή μάθαινε να αλλάζει ρούχα, να την ντύνει, να την θηλάζει. Αλλά και το αγόρι έπρεπε να μάθει το ρόλο του. Γι αυτό του χάριζαν ένα γαϊδουράκι φτιαγμένο από ευλύγιστα ξυλαράκια, συρόμενο, παιχνίδι που προετοίμαζε το αγόρι για την ενήλικη ζωή του», μου λέει η Μαρία Αργυριάδη, προσθέτοντας ότι πίσω από κάθε παιχνίδι που πρόσθετε στη συλλογή της εδώ και τρεις δεκαετίες, προσπαθούσε να βρει και την ιστορία του. Παιχνίδια που έφτιαχναν οι γονείς και οι παππούδες για τα παιδιά, απ΄ όλη την Ελλάδα, διαδικασία που οδήγησε στις πρώτες οικοτεχνίες κατασκευής παιχνιδιών στην Ελλάδα. Κάποιοι από τους οικοτέχνες έγιναν οι πρώτοι βιοτέχνες κατασκευαστές παιχνιδιών. Η σβούρα, η ροκάνα, τα βαρκάκια που είναι σκαλισμένα σε ξύλο, οι πήλινες νεροσφυρίχτρες, οι πήλινοι βώλοι, αλλά και οι μινιατούρες από τις οικιακές συσκευές με τις οποίες έπαιζαν τα κοριτσάκια για να μαθαίνουν το νοικοκυριό από μικρά. Για τα αγοράκια η αντίστοιχη διαδικασία γινόταν μέσα από μινιατούρες γεωργικών εργαλείων, όπως το αλέτρι. «Το παιχνίδι αντικατοπτρίζει την εποχή στην οποία φτιάχνεται. Η διαφορά ανάμεσα στα ευρωπαϊκά και τα ελληνικά παιχνίδια στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, δείχνει πως όταν στην Ευρώπη φτιάχνονταν πλέον παιχνίδια με καλή ποιότητα και μαζικής κατασκευής, στην Ελλάδα φτιάχναμε ακόμα παιχνίδια στο επίπεδο της οικοτεχνίας. Αυτό δείχνει την υστέρηση της ελληνικής οικονομίας», επισημαίνει η Ιωάννα- Νόρα Χατζοπούλου, συγκρίνοντας τα ελληνικά με τα ευρωπαϊκά παιχνίδια που φιλοξενούνται στις προθήκες του Μουσείου. Ανάμεσα στα κουκλόσπιτα κι ένα που ανήκε στην βασίλισσα Όλγα, που είχε ιδιαίτερη αγάπη στις κούκλες, όπως μας λέει η κυρία Αργυριάδη. Ένα έπιπλο- βιτρίνα που περιέχει κινέζικες μινιατούρες από ελεφαντόδοντο

και πορσελάνη. «Όλα τα παιχνίδια έχουν μια ιστορία. Ρωτάμε να την μάθουμε. Μερικές ιστορίες είναι πολύ σημαντικές», προσθέτει η Μαρία Αργυριάδη, «η έρευνα δεν είναι πάντα εύκολη, αλλά προσπαθούμε να βρούμε τις ιστορίες». Και ξαφνικά βρίσκομαι μπροστά στον Κλούβιο, τον αυθεντικό Κλούβιο της Περράκη που με κοιτάζει επίμονα, μην τύχει και τον προσπεράσω... Όχι αγαπητέ μου Κλούβιε, εξάλλου δεν έχω μεγαλώσει αρκετά για να σε ξεχάσω, του εξηγώ...Κι εκείνος μου κλείνει το μάτι... «Ένα σημαντικό κομμάτι είναι το κουκλοθέατρο της εθνικής αντίστασης, που είχε κάνει ο Νίκος Ακίλογλου. Με αυτό πήγαινε στο βουνό κι έπαιζε τον Χιτλερίδη και τον Μισελίνη. Έπαιζε για να μαζευτούν λεφτά για τα σχολεία. Όταν κατέβαινε πίσω στην Αθήνα δεν έπαιζε βέβαια τον Χιτλερίδη και τον Μισελίνη...», μου λέει η Μαρία Αργυριάδη, δείχνοντάς μου τις κούκλες του Ακίλογλου. Διαβάζω δίπλα στις φιγούρες μια σημείωση που την υπογράφει ο ίδιος ο Νίκος Ακίλογλου: «Το κουκλοθέατρο δημιουργήθηκε με τα παιδικά συσσίτια στην Αθήνα από την Εθνική Αλληλεγγύη. Αρχικά έπαιξε σε διάφορες συνοικίες της Αθήνας και μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ με δεύτερο συγκρότημα περιόδευσε στην Ελεύθερη Ελλάδα, στην Ρούμελη- Στερεά Ελλάδα. Έδωσε παραστάσεις και δίδαξε στα παιδιά δημιουργώντας αρκετούς θιάσους από τα Αετόπουλα και τους Επονίτες». Παιχνίδια λαϊκά και αστικά, ευρωπαϊκά και ελληνικά, φτιαγμένα από βιοτέχνες, αλλά και από οικοτέχνες. Καλούπια για την κατασκευή παιχνιδιών, ένα οπτικό του 1830, που κατά κάποιο τρόπο είναι ο πρόγονος του view master. Κούκλες μόδας από τη Γαλλία, που τις συνόδευαν ρούχα και αξεσουάρ, αλλά και το περιοδικό που περιείχε πατρόν για να φτιάχνουν τα κορίτσια τα δικά τους ρούχα για τις κούκλες. Αλλά και παιχνίδια «πανηγυριώτικα» που συγκεντρώθηκαν από διάφορα σημεία της Ελλάδας από τη Μαρία Αργυριάδη. Αλλά και κούκλες και παιχνίδια από την παιδική λογοτεχνία. «Πως ξεκινά η διαδικασία συλλογής των παιχνιδιών;», ρωτώ την κυρία Αργυριάδη. «Βοήθησε ότι είχα άνδρα παλαιοπώλη. Ήμουν στην πηγή. Πάντα τα αγαπούσα τα παιχνίδια. Η μητέρα μου όταν ήμουν μικρή φρόντιζε τα παιχνίδια μου ένα μήνα πριν μου τα δώσει. Στην αρχή τα μαζεύεις για να μην χαλάσουν. Σιγά - σιγά αρχίζεις να ενδιαφέρεσαι. Στο εξωτερικό γνώρισα μια μελετήτρια, η οποία μου είπε “κοίταξε τα παιχνίδια του τόπου σου”. Έτσι, σιγά σιγά προχωράς, βρίσκεις και φτάνεις ως εδώ», μου απαντά η δωρήτρια της συλλογής του Μουσείου Παιχνιδιών. Η Μαρία Αργυριάδη αφηγείται και τη γόνιμη συνεργασία της με γέροντες και γερόντισσες σε διάφορα ΚΑΠΗ, οι οποίοι κατασκεύασαν παιχνίδια της παιδικής ηλικίας τους και τα δώρησαν στο Μουσείο Μπενάκη για να εκτεθούν στο Μουσείο Παιχνιδιών. «Είχα δημιουργήσει πολύ καλή σχέση με πολλούς, όπως ο Μαρινούδης Πασχάλης, που μου έλεγε και ιστορίες για τα παιχνίδια με τα οποία έπαιζε στην Ανατολική Ρωμυλία», μου λέει. Ο χρόνος παίζει κρυφτό με τις κούκλες, τα στρατιωτάκια, τα αραμπαδάκια. Περιγελά την προσπάθειά μου να περιορίσω την αφήγηση για την επίσκεψη στο Μουσείο Παιχνιδιών... «Τώρα που βλέπετε το μουσείο έτοιμο, τι σκέφτεστε;» Η ερώτηση απευθύνεται στη Μαρία Αργυριάδη. Μου απαντά η Ιωάννα-Νόρα Χατζοπούλου: «Ξέρεις, μπαίνει στο μουσείο η Μαρία και κάθε φορά μου λέει... «Καλέ τι ωραίο που το κάναμε!»...

6 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

...Αφού είχαμε το παιχνίδι, είχαμε τα πάντα! Γεννήθηκα σε μια γειτονιά της Αθήνας όπου τα πάντα ήταν χειροποίητα. Οι δρόμοι χωματένιοι, με μπόλικες πέτρες. Τα σοκάκια, μισοσοβατισμένα - σοκάκια τα λέγαμε τότε. Τα πεζοδρόμια, από μαρμαρόπλακες ακανόνιστες και διαφόρων μεγεθών. Και κοντά στα ρείθρα μεγάλες τρύπες, απ’ όπου τινάζονταν προς τα πάνω, μουριές και αγριοπιπεριές. Τσιμέντο δεν υπήρχε πουθενά. Τα τούβλα, έδιναν κι έπαιρναν. Οι σοβατζήδες, με τις μακριές τους βούρτσες, είχαν καθημερινό μεροκάματο. Ο ασβέστης ήταν ο πιο στενός φίλος όλων των νοικοκυριών. Η μάνα μου -όπως και οι περισσότερες μανάδες- φορούσε τσεμπέρι και ασβέστωνε μόνη της τους εσωτερικούς τοίχους του σπιτιού μας. Οπως και κάθε μάντρα της αυλής. Οι φτωχοί άνθρωποι, όπως ήμασταν εμείς, περπατάνε πάντοτε με το κεφάλι χαμηλά. Ξέρουν ότι, κοιτάζοντας προσεκτικά τον δρόμο, όλο και κάτι θα βρουν. Ένα πέταλο αλόγου, μερικές μεγάλες πρόκες, σπασμένα κεραμίδια, κουμπιά, μπετούγιες, μισοφαγωμένες βούρτσες, κομμάτια σπάγγου, δέκα πόντους σκοινί, δαχτυλήθρες, κομματάκια από κερί, μισοφαγωμένες γομολάστιχες, τοσοδούλια μολυβάκια, τσατσάρες, λάστιχα από βρακοζώνια, σφουγγάρια, πακέτα από τσιγάρα, ελάσματα από σαραβαλιασμένα εργαλεία, καλώδια, αδειανά κονσερβοκούτια, σπιρτόκουτα, οτιδήποτε σιδερικό, κόπιτσες, δεκάρες, στραπατσαρισμένα χαρτοκιβώτια. Ολα αυτά, ή μερικά απ’ αυτά τα αντικείμενα, οι φτωχοί τα μαζεύουν. Πιστεύουν ότι κάποτε ίσως τα χρειαστούν. Και, πολλές φορές, όταν η ανάγκη τα φέρει τα χρησιμοποιούν. Τίποτα δεν πάει χαμένο. Η γειτονιά που μεγάλωσα, είναι κάτω από την πλατεία Βικτωρίας, που τότε την λέγανε Κυριακού. Σήμερα, θεωρείται σχεδόν κακόφημη, γιατί μένουν εκεί, ώς τον Άγιο Παντελεήμονα, την Αττική και τη Μιχαήλ Βόδα, χιλιάδες μετανάστες, πέντε πέντε σ’ ένα δωμάτιο, πουτάνες, νταβατζήδες, «βαποράκια»! Πέφτουν και μαχαιριές. Στα δικά μου εφηβικά χρόνια, η οδός Φυλής, η Αριστοτέλους, η Χέυδεν ήταν ο παράδεισος των παιδιών. Με μια φέτα ψωμί -αν υπήρχε- στο χέρι βγαίναμε από τα σπίτια μας για ποδόσφαιρο, κουτσό, σχοινάκι, μπιζ, πετροπόλεμο και ξύλο. Μια γειτονιά με πολλά αγόρια, έχει τις κλωτσιές, τις μπουνιές, τις βλαστήμιες, το καθημερινό ψωμί της. Και η δική μου γειτονιά ήταν γεμάτη από αγόρια. Ισως γιατί τα κορίτσια δεν «βγαίναν έξω», για λόγους ασφαλείας, μη μιλήσουν με κάποιο αγόρι, μην ανταλλάξουν ένα βλέμμα, μην φιληθούν σε κάποια σκοτεινή γωνιά. Ήτανε δύσκολοι καιροί. Αλλά αφού είχαμε το παιχνίδι, είχαμε τα πάντα. Οι ίδιοι φτιάχναμε, με τα χέρια μας τους χαρταετούς μας, με λίγη κόλλα από αλεύρι, κομμένα καλάμια, λαδόκολλα και χαρτί από εφημερίδες. Με τις καρπουζόφλουδες φτιάχναμε φαναράκια, ένα μπατιρημένο λευκό σεντόνι ήταν ό,τι χρειαζόταν για μια παράσταση Καραγκιόζη. Τις φιγούρες του Καραγκιόζη τις σχεδιάζαμε στο χαρτόνι και τις σκαλίζαμε με κοπίδια, που ήταν πρόκες αφημένες στις ράγες του τραμ της Αχαρνών. Ανακαλύ-

πταμε αποθήκες, όπου διάφορες στρατιωτικές υπηρεσίες είχαν ξεχάσει ή εγκαταλείψει κιβώτια με πυρομαχικά, μπαρούτι, σφαίρες κ.λπ. Εκατό, διακόσια μέτρα από τα σπίτια μας, βρίσκονταν όλα τα καλά του Θεού: μαραγκούδικα, ποδηλατάδικα, σιδεράδικα, μηχανουργεία, ψιλικατζίδικα. Παίζαμε βώλους από λάσπη και τους βάφαμε μόλις στέγνωνε η λάσπη. Δεν είχαμε τόπια και γεμίζαμε χιλιοφορεμένες κάλτσες με κουρέλια και είχαμε στα χέρια ένα στρογγυλό θαύμα, με το οποίο μπορούσαμε να σουτάρουμε, να κάνουμε ντρίμπλες, να ανακηρύσσουμε ήρωες των γηπέδων. Στην Αριστοτέλους υπήρχε ένα τεράστιο μαρμαράδικο. Παίρναμε πεταμένα κομμάτια από μάρμαρο και παίζαμε αμάδες ή χτίζαμε. Από τα μαραγκούδικα βουτάγαμε χοντρά σανίδια για να κατασκευάσουμε τα πατίνια μας. Όλη η ζωή σπαρταρούσε στα χέρια μας! Δεν είχαμε κανέναν ανάγκη. Κι όταν κάπου δυσκολευόμασταν, πάντα ερχόταν σε βοήθεια: ο πατέρας, η μάνα, ο φίλος, ο μεγαλύτερος αδερφός. Για να ’χουμε σφεντόνες, κόβαμε διχάλες από την αμυγδαλιά της πλατείας μας και ύστερα με υπομονή και τάξη, τοποθετούσαμε τα λάστιχα και το πετσάκι που συγκρατούσε την πέτρα. Τίποτε δεν μπορούσε να μας αντισταθεί. Από τα κρασοβάρελα, παίρναμε τα μεταλλικά στεφάνια και τρέχαμε με τα τσέρκια μας. Με μια σπασμένη τσατσάρα και ένα κομματάκι τσιγαρόχαρτο παίζαμε μουσική. Με δύο κουτιά σπίρτων και ένα κομμάτι σπάγγο είχαμε στη διάθεσή μας ένα τηλέφωνο. Η κεντρική Αθήνα έχει τρεις μεγάλους δρόμους: Πανεπιστημίου, Σταδίου, Αιόλου. Η Πανεπιστημίου -ήταν- και είναι πολύ καθώς πρέπει και δεν έχει και πολλά μαγαζιά. Η Σταδίου, έχει πολλά μαγαζιά. Και η Αιόλου ακόμη περισσότερα. Από την Αιόλου ψώνιζε η φτωχολογιά. Και τις γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα ο δρόμος πλημμύριζε από πάγκους μικροπωλητών. Το εμπόρευμα: παιχνίδια φτηνά, φτιαγμένα από τσίγκο, μεταποιημένα -συνήθως- κουτιά από «Γάλα Βλάχας» ή κάτι ανάλογο και βαμμένα με φίνο τρόπο, αριστουργηματικό! Τα παιχνίδια της Σταδίου και της Πανεπιστημίου δεν ήταν για μας. Οι τιμές τους ήταν απλησίαστες για τους φτωχούς γονείς μας. Αλλά τα παιχνίδια της Αιόλου ήταν ό,τι πρέπει. Με λίγα χρήματα, αυτοκινητάκια, καρότσια, πολυβόλα, τανκς, μοτοσικλέτες, ντουφέκια, λεωφορεία και τρένα, στρατιωτικά τζιπ. Ακόμα και οχήματα της Πυροσβεστικής και ροκάνες για φασαρία! Ό,τι θες! Με δυο τρεις δραχμούλες! Με τέτοια παιχνίδια μεγαλώσαμε. Με τέτοια παιχνίδια κάναμε φίλους και παρέες. Και είμαι πολύ συγκινημένος που γράφω τούτο το κείμενο, για τους μακρινούς αυτούς φίλους, οι οποίοι ζωντανεύουν σε τούτο το βιβλίο. Για μένα, αυτό το βιβλίο είναι ένα μεγάλο ανεκτίμητο δώρο. Γιατί έχει μέσα του την παιδική ψυχή μου.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο βιβλίο «Το ελληνικό τσίγκινο παιχνίδι» στις 30 Νοεμβρίου 2010 ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 7

ΤΟ ΘΕΜΑ

Του Λευτέρη Παπαδόπουλου

Της Νίνας Μελισόβα Η Ελλάδα και η Γαλλία καινοτομούν μαζί, για να χτίσουν ανταγωνιστικές οικονομίες στην Ευρώπη που ανατέλλει, αξιοποιώντας τους ισχυρούς δεσμούς των δύο λαών. Αυτό είναι το πνεύμα της διοργάνωσης του 2ου φόρουμ καινοτομίας «Mazinnov2» (καινοτομούμε μαζί) που διεξάγεται στις 10 και 11 Νοεμβρίου στην Τεχνόπολη και όπου Έλληνες και Γάλλοι startupers, μαθητές, ερευνητές, επιχειρηματίες, θα έχουν την ευκαιρία να ξεδιπλώσουν το επιχειρηματικό τους όραμα για την Ελλάδα του αύριο και να ενώσουν δυνάμεις. Στη συνέντευξη που έδωσε στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων με την ευκαιρία της διοργάνωσης «Mazinnov2», ο πρέσβης της Γαλλίας στην Ελλάδα Κριστόφ Σαντεπί, εξηγεί ότι η Γαλλία είναι leader στην καινοτομία, η Ελλάδα έχει ένα πολύ καλό οικοσύστημα και ότι είναι μια ευκαιρία, οι παραδοσιακά στενές σχέσεις των δύο λαών να πάρουν νέα πνοή με την κοινή δημιουργία.

Η

Η χάρτα «Mazinnov», που υπογράφηκε με την ολοκλήρωση του πρώτου φόρουμ τον Νοέμβριο του 2016, αριθμεί ήδη 160 υπογραφές, ενώ για τη φετινή εκδήλωση, περισσότεροι από 50 startupers έχουν εκφράσει την επιθυμία να «υιοθετηθούν» από πιο ώριμες επιχειρήσεις, ενώ οι τελευταίες έχουν ενδιαφέρον να «υιοθετήσουν». Η καινοτομία δίνει πάντα ώθηση στην ανθρωπότητα, τονίζει ο Γάλλος πρέσβης, διευκρινίζοντας ότι ο ψηφιακός κόσμος είναι μόνον ένα μέρος της. Υπάρχουν καινοτόμες ιδέες σε όλο το εύρος της ζωής, που αφορούν, για παράδειγμα, την κοινωνία και την τέχνη. Κι αυτό θα αναδειχθεί στο διήμερο «Mazinnov2», σε εργαστήρια όπως «η έξυπνη πόλη» και η σύνδεση «της τέχνης με το επιχειρείν», αλλά και από το «πιτσάρισμα» των νεοσσών της καινοτομίας. Ως κορυφαίο παράδειγμα έμπνευσης, ο κ. Σαντεπί αναφέρει τον Παρθενώνα. Δεν είναι ο πρώτος ναός, αλλά είναι μοναδικός, επειδή μελετήθηκε με καινοτόμο πνεύμα, ώστε να υπάρξει ένα τέλειο αποτέλεσμα, τονίζει. Στον απόηχο της επίσκεψης του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στην Ελλάδα, λέει ότι ο διπλός του στόχος ήταν η στήριξη της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας- γι αυτό και συνοδεύτηκε από πολλές και ισχυρές επιχειρήσεις - καθώς και η πρώτη συνολική παρουσίαση των προτάσεών του για τη μελλοντική Ευρώπη, που έγινε από την Πνύκα. Ως τώρα, δεν έχουν υπογραφεί συμβόλαια συνεργασίας που να προέκυψαν από την επίσκεψη, αν και κάποια υπάρχουν στα σκαριά, σημειώνει, μη θέλοντας να τα αποκαλύψει πριν ολοκληρωθούν. Αναφερόμενος στην Ευρώπη του μέλλοντος, ο Γάλλος πρέσβης σημειώνει ότι «πρέπει να δείξει καθαρά στους πολίτες της ότι μπορεί να τους προσφέρει προστασία και προοπτική». Σ’ αυτά συμφωνούν όλοι και σ’ αυτή τη βάση θα πρέπει να προχωρήσει η προετοιμασία τους επόμενους 18 μήνες ως τις ευρωπαϊκές εκλογές, για την Ευρώπη του μέλλοντος. Επισημαίνει ότι παρά την άνοδο των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων, όταν τα λόγια τελειώνουν και οι λαοί βρίσκονται «ενώπιον των αποφάσεων», αποδεικνύουν «την ισχυρή δέσμευσή τους στην Ευρώπη» και αυτό αποδείχθηκε στις πρόσφατες εκλογές στη Γαλλία και τη Γερμανία. Ειδικότερα για την Ελλάδα, λέει ότι μετά από τόσες

8 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

θυσίες του λαού, έχει μπροστά της μια «καλή προοπτική», να αποκτήσει ξανά την «αυτονομία» της και εύχεται στους Έλληνες να μην αλλάξουν τον χαρακτήρα τους. «Είναι υπέροχοι, παραμένουν φιλόξενοι, ξέρουν να προχωρούν και να συνεχίζουν να υπάρχουν», λέει χαρακτηριστικά. Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη που έδωσε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ και τη Νίνα Μελισόβα ο πρέσβης της Γαλλίας στην Ελλάδα Κριστόφ Σαντεπί Πώς αποτιμάτε την επίσκεψη του Προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν στην Αθήνα; Η επίσκεψη του Προέδρου Μακρόν είχε δύο άξονες. Ο ένας ήταν να στηρίξει την οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας και ο άλλος αφορούσε την επανεκκίνηση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η στήριξη στην ελληνική οικονομία ήταν η υλοποίηση μιας υπόσχεσης, που είχε δοθεί κατά την επίσκεψη του Προέδρου Ολάντ στην Ελλάδα, το 2015. Τώρα είμαστε στη φάση κατά την οποία η Ελλάδα βγαίνει από την κρίση και ο Πρόεδρος Μακρόν ήρθε με μια πολυάριθμη αντιπροσωπεία επιχειρηματιών, εκπροσωπώντας μεγάλες επιχειρήσεις, μεσαίες, μικρές καθώς και startups. Έγινε ένα οικονομικό φόρουμ, παρουσία Μακρόν-Τσίπρα, ενώπιον 200 εκπροσώπων επιχειρήσεων, αφ’ ενός από τη Γαλλία και αφ’ ετέρου ελληνικών και γαλλικών που είναι εγκατεστημένες εδώ. Ο δεύτερος άξονας της επίσκεψης ήταν η Ευρώπη. Ο Πρόεδρος Μακρόν, στην ομιλία του στην Πνύκα, ξεδίπλωσε τις προτάσεις του για την προώθηση της Ευρώπης και ήθελε να στείλει αυτό το μήνυμα από την Ελλάδα, γιατί είναι το λίκνο της Δημοκρατίας, γιατί η χώρα αγωνίστηκε να μείνει στον πυρήνα της ΕΕ και της ευρωζώνης και ο ελληνικός λαός έκανε τεράστιες θυσίες- και συνεχίζει να κάνει. Υπάρχει δηλαδή μια ισχυρή ευρωπαϊκή δέσμευση της Ελλάδας. Όταν άρχισε η ελληνική κρίση συνειδητοποιήσαμε όλοι ότι δεν είχαμε αρκετά εργαλεία για να την αντιμετωπίσουμε. Αυτά τα δημιουργήσαμε προχωρώντας, όσο η ελληνική κρίση αναπτυσσόταν σε όλες τις πτυχές της. Αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα είναι μια ευρωζώνη και μια ΕΕ που εκπληροί τις υποσχέσεις που έχουν δοθεί. Οι ευρωπαίοι πολίτες δεν κατανοούν ποιά είναι η χρησιμότητα της Ευρώπης και πρέπει να δείξουμε γιατί η Ευρώπη λειτουργεί προς όφελος όλων. Πρέπει να αλλάξουμε ό, τι χρειάζεται για να ικανοποιούνται

οι προσδοκίες των πολιτών. Στην πρώτη γραμμή των προσδοκιών είναι μια Ευρώπη που προστατεύει, με την άμυνα και την ασφάλεια - έχουμε δει να πλήττονται πολλές ευρωπαϊκές χώρες από τρομοκρατικές επιθέσεις - μια Ευρώπη που προστατεύει επίσης οικονομικά και κοινωνικά. Η Ευρώπη πρέπει να οπλιστεί για να προετοιμάσει το μέλλον και χρειάζεται επενδύσεις, εκπαίδευση, έρευνα. Οι νέοι μας πρέπει να ταξιδεύουν και να σπουδάζουν και σε άλλη χώρα, πλην της δικής τους, γιατί η αμοιβαία γνωριμία θα δώσει την αίσθηση του ευρωπαίου πολίτη, την οποία θέλουμε να αναπτύξει η νέα γενιά. Στις 10 και 11 Νοεμβρίου συγκαλείτε στην Αθήνα το 2ο φόρουμ καινοτομίας, που έχει ονομαστεί «Mazinnov2» Τον Νοέμβριο του 2016 οργανώσαμε το 1ο φόρουμ καινοτομίας. Πρώτον γιατί η Ελλάδα και η Γαλλία πρέπει να προετοιμαστούν για το μέλλον. Δεύτερον γιατί η Γαλλία είναι παγκόσμιος leader στον τομέα της καινοτομίας. Τρίτο γιατί η Ελλάδα έχει ένα οικοσύστημα πολύ καλό. Και ένας ακόμη λόγος είναι, ότι αποτελεί ευκαιρία Έλληνες και Γάλλοι να ανανεώσουν τις σχέσεις τους, που ήταν ιστορικά πολύ στενές . Οι Έλληνες και οι Γάλλοι που είναι σήμερα 60-70 ετών είχαν επαφή με τους χώρους της πολιτικής, της τέχνης, της λογοτεχνίας στη Γαλλία ή στην Ελλάδα, καθώς και με τους διανοητές της εποχής. Η καινοτομία είναι μια ευκαιρία να ξαναγνωριστούν οι δύο λαοί, κυρίως οι νέοι και να σχεδιάσουν από κοινού το μέλλον. Μετά απ’ αυτό το φόρουμ, υπογράψαμε μια χάρτα που αποκαλούμε «Mazinnov» καινοτομούμε μαζί), με περισσότερες από 150 υπογραφές ελλήνων και γάλλων startupers, επιχειρηματιών και ερευνητικών εργαστηρίων. Πώς οργανώνετε την εκδήλωση «Mazinnov2» και τί αναμένετε από αυτήν; Ξεκινάμε με την πρωτοβουλία «υιοθέτησε μια startup». Προτείνουμε σε έναν startuper έλληνα που έχει ανάγκη από βοήθεια να «υιοθετηθεί» από μια επιχείρηση ελληνική ή γαλλική ή γιατί όχι, ολλανδική. Έχουμε ήδη 50 startups που έχουν εκφράσει την επιθυμία να «υιοθετηθούν» και επιχειρήσεις που είναι πρόθυμες να «υιοθετήσουν». Θα παρουσιάσουμε τα “ζευγάρια” στη διάρκεια του φόρουμ. Μια δεύτερη ενότητα αποτελεί το «imagine”. Μαθητές του γαλλο-ελληνικού σχολείου θα έρθουν να κάνουν μια σύντομη παρουσίαση ενός «projet», μιας δουλειάς που έχουν επεξεργαστεί - πχ ένα φιλμ - ή να περιγράψουν αυτό που σκέφτονται και ονειρεύονται. Και νέοι ή λιγότερο νέοι Έλληνες θα παρουσιάσουν τη ιδέα τους, το όνειρό τους για την Ελλάδα του αύριο. Θα λειτουργήσουν επίσης τρία εργαστήρια. Ένα για την «έξυπνη» πόλη, ένα πιο τεχνικό που θα βάλει στο τραπέζι τα εργαλεία που χρειάζεται μια startup για να εξελιχθεί, και τρίτον, ένα εργαστήριο που συνδέει την τέχνη με την επιχείρηση. Παράλληλα startupers και επιχειρηματίες θα κάνουν σύντομες παρουσιάσεις (πιτσάρισμα) των καινοτομιών στον τομέα που τους ενδιαφέρει. Όταν μιλάμε για καινοτομία, το μυαλό μας πάει στην ψηφιακή οικονομία, αλλά η αλήθεια είναι ότι ο ψηφιακός κόσμος είναι μόνον ένα μέρος της καινοτομίας. Ο Παρθενώνας για παράδειγμα, ήταν ένα έργο καινοτόμο στην εποχή του. Δεν ήταν ο πρώτος ναός,

και έχει μια δημιουργική αισιοδοξία και για τη Γαλλία και για την Ευρώπη. Έχει δυσκολίες και στο εσωτερικό της χώρας να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις… Υπάρχουν πάντα δυσκολίες. Ωστόσο, ο Πρόεδρος Μακρόν είπε ότι πρέπει να προχωρήσουμε στη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, το είπε καθαρά στην προεκλογική εκστρατεία και το έκανε. Είδατε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, από την αντιπολίτευση, τα συνδικάτα, είναι φυσιολογικό σε μια δημοκρατία, αλλά αν πεις «υπάρχουν αντιδράσεις, δεν προχωράω», δεν κάνεις τίποτα. Ο Πρόεδρος Μακρόν προχωράει. Και στην Ευρώπη θα γίνει το ίδιο. Θα υπάρξουν εμπόδια και δυσκολίες, αλλά πρέπει να τα υπερπηδήσουμε. Πιστεύετε ότι υπάρχει καλή χημεία ανάμεσα στον κ. Μακρόν και στην κ. Μέρκελ ώστε να προχωρήσουν την Ευρώπη του μέλλοντος; -Το ότι υπάρχει καλή συνεννόηση μεταξύ τους, είναι προφανές. Φαίνεται, ακούγεται. Στη Γαλλία, όπως και στη Γερμανία, υπήρξε ο φόβος ότι οι αντιευρωπαίοι θα αυξήσουν τη δύναμή τους. Αλλά οι πολιτικοί που είναι στην ηγεσία των δύο χωρών θέλουν το ευρωπαϊκό σχέδιο να προχωρήσει.

αλλά ήταν ο πρώτος στον οποίο η προοπτική, τα σχήματα των αετωμάτων, οι κολώνες μελετήθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε το έργο να φαίνεται τέλειο. Και είναι τόσο γλυκό στο πνεύμα και στο βλέμμα, ώστε το μάτι δεν θέλει να το αποχωριστεί. Η καινοτομία είναι αυτό που προωθεί την ανθρωπότητα. Όπως σημαντική καινοτομία ήταν ο τροχός, το τυπογραφείο κ. α. Πώς εξελίσσονται οι διμερείς οικονομικές σχέσεις και ειδικά μετά την επίσκεψη Μακρόν; Η Γαλλία είναι ο δεύτερος ξένος επενδυτής στην Ελλάδα- με μεσοπρόθεσμους όρους. Έχουμε περισσότερες από 100 θυγατρικές γαλλικών ομίλων, που δημιουργούν θέσεις εργασίας. Έχουμε επιχειρηματικά σχέδια, μεγάλα, μεσαία, μικρά και ο Πρόεδρος Μακρόν ήρθε με τόσο ισχυρές και πολλές επιχειρήσεις για να δώσει το σύνθημα «επανέλθετε ή έρθετε στην Ελλάδα». Προς το παρόν δεν υπάρχουν ακόμη υπογεγραμμένα συμβόλαια από την επίσκεψη Μακρόν, εκτός από ένα που δεν έχει ακόμη δημοσιοποιηθεί και δεν θέλω να το αποκαλύψω. Μεγάλο ενδιαφέρον ωστόσο υπάρχει για τις υποδομές, τις τηλεπικοινωνίες, τα logistics, τον αγροτικό τομέα, τον τουρισμό. Ο Πρόεδρος Μακρόν έχει προτείνει μια δέσμη ιδεών για την Ευρώπη του μέλλοντος. Τί απ’ αυτά μπορεί να γίνει, καθώς αντιμετωπίζει σοβαρές αντιδράσεις; Πάντα η Ευρώπη χρειάστηκε προσπάθειες και συμβιβασμούς, αλλά προχώρησε. Τα τελευταία 10-12 χρόνια όμως δεν προχωράει πια. Έγιναν δύο δημοψηφίσματα στην Ολλανδία και τη Γαλλία και οι πολίτες είπαν όχι, γιατί δεν καταλάβαι-

ναν πια και δεν ήθελαν να ακολουθήσουν. Πρέπει λοιπόν να ξαναπιάσουμε το αφήγημα της ευρωπαϊκής ανοικοδόμησης, με τρόπο κατανοητό για το σύνολο των πολιτών. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι υπάρχει αυτή η έλλειψη αγάπης απέναντι στην Ευρώπη, λίγο πολύ σε όλες τις χώρες. Τα εκλογικά αποτελέσματα των τελευταίων ετών δείχνουν ότι ο αντιευρωπαϊκός και ευρωσκεπτικιστικός λόγος κερδίζει έδαφος παντού. Άρα πρέπει να απαντήσουμε δίνοντας προοπτική και βάθος στην Ευρώπη, να δείξουμε καθαρά ότι μπορεί να μας προστατεύει και μπορεί να μας δώσει προοπτική, αυτό είναι κάτι, στο οποίο όλοι συμφωνούν. Ο Πρόεδρος Μακρόν πρότεινε να υπάρξει ένας «οδικός χάρτης» και να συμφωνήσουν όλοι στα θέματα που πρέπει να ανοίξουν. Αυτούς τους 18 μήνες που απομένουν ως τις ευρωπαϊκές εκλογές, πρέπει να οργανωθούμε για τα θέματα που θα τεθούν στον δημόσιο διάλογο. Ο πρόεδρος Μακρόν έβαλε στο τραπέζι τις προτάσεις του, πρέπει να τις βάλουν και οι άλλοι. Ήταν πάντως κατηγορηματικός, ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα πρέπει να εμβαθύνει και οι πολίτες πρέπει να «επιβιβαστούν» στο όχημα της προσπάθειας και όχι να την παρακολουθούν απ έξω. Πριν λίγες μέρες, η Γαλλία οργάνωσε τη «μετεγκατάσταση» 231 προσφύγων από την Ελλάδα, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής απόφασης να επιμεριστεί το βάρος του προσφυγικού, την οποία όμως δεν συμμερίζονται όλες οι χώρες Δεν πρέπει να σηκώσουμε τα χέρια ψηλά, επειδή κάποια κράτη αρνούνται να συμμετάσχουν. Η Γαλλία που πιστεύει στην προώθηση της Ευρώπης δίνει το παράδειγμα και βάζει στο τραπέζι προτάσεις. Ο Πρόεδρος Μακρόν είναι αποφασισμένος

Αυτό που μετράει περισσότερο είναι ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν είναι αντιευρωπαϊστές, αν και οι ηγεσίες κάποιων χωρών εμφανίζονται λιγότερο ευρωπαϊκές. Πιστεύω ότι υπάρχει μια πραγματική ευρωπαϊκή δέσμευση. Όταν φτάνουμε στο τέλος του λόγου και βρισκόμαστε μπροστά στα γεγονότα, μπροστά στις αποφάσεις, οι πολίτες λένε ότι η Ευρώπη δεν είναι κακή…και μάλλον ότι είναι καλή. Πώς είναι η ζωή στην Ελλάδα τα δύο χρόνια που θητεύετε εδώ; Η δουλειά του πρέσβη της Γαλλίας στην Ελλάδα είναι συναρπαστική. Όταν ήρθα εδώ πριν δύο χρόνια, η Ελλάδα έβγαινε από το «δολοφονικό» καλοκαίρι του 2015 και στη συνέχεια η ελληνική κυβέρνηση πήρε αποφάσεις, η πλειοψηφία της Βουλής ψήφισε το τρίτο πρόγραμμα, έγιναν οι εκλογές του Σεπτεμβρίου. Μετά από δύο χρόνια, έχει γίνει πολλή δουλειά, με πολλές προσπάθειες του ελληνικού λαού. Τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε θετική ανάπτυξη, την ανεργία - που είναι ακόμη πολύ υψηλή - να αρχίζει να πέφτει, τα δημοσιονομικά που είναι ελεγχόμενα και κυρίως την προοπτική, ότι σε ένα χρόνο από τώρα, η Ελλάδα θα ξαναβρεί την αυτονομία της. Είναι μια πολύ καλή προοπτική. Το να δουλεύω λοιπόν εδώ, είναι πολύ ικανοποιητικό. Κι έπειτα, η ζωή εδώ είναι υπέροχη, γιατί οι Έλληνες είναι υπέροχοι. Ο 20ος αιώνας ήταν για όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς γεμάτος τραγωδίες, αλλά για την Ελλάδα επιφύλασσε περισσότερες. Μετά τον Β. Παγκόσμιο Πόλεμο, έζησε τον εμφύλιο και τον πλήρωσε πολύ ακριβά. Στη δεκαετία του ‘60 η ελπίδα πάγωσε για 7 χρόνια με τη δικτατορία. Ωστόσο, μετά από τόσα που πέρασαν οι Έλληνες, παραμένουν φιλόξενοι και πάνω από όλα, έχουν όρεξη για ζωή. Τους εύχομαι να μην αλλάξουν. Να βελτιωθεί η οικονομική και κοινωνική ζωή, αλλά να μην αλλάξουν τίποτα στο χαρακτήρα τους. Είναι αποφασισμένοι, έχουν τα μάτια ανοιχτά και ξέρουν να προχωρούν και να εξακολουθούν να υπάρχουν.

9 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Του Σπύρου Κουταβά

Ο Θ. Οικονόμου προετοιμάζει τη μη επανδρωμένη αποστολή στον πλανήτη Αφροδίτη

ΦΛΕΡΤ ΜΕ ΤΗΝ ΑΦΡΟΔΊΤΗ 10 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 11

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

O

Ο Θανάσης Οικονόμου είναι καθηγητής Αστροφυσικής του πανεπιστημίου του Σικάγου και ένας από τους τρεις «σοφούς» της NASA, που έχουν αναλάβει την προετοιμασία της μη επανδρωμένης αποστολής που θα γίνει το 2027 στον πλανήτη Αφροδίτη. Το «Πρακτορείο» τον συνάντησε στην Κοζάνη, όπου με συνεργάτες του προσπαθεί να προωθήσει την υλοποίηση ενός οράματος ζωής: τη δημιουργία αστρονομικού πάρκου με αστεροσκοπείο στο χωριό Ζιάκα Γρεβενών, στην κορυφή του Όρλιακα. Γιατί εκεί; Διότι ο διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας από την κορυφή του Όρλιακα ατένιζε όταν ήταν παιδί τον έναστρο ουρανό τις καλοκαιρινές νύχτες. Ο Θανάσης Οικονόμου ευτύχησε να έχει λάβει μέρος σε όλες τις μεγάλες αποστολές για την εξερεύνηση του Διαστήματος και ειδικότερα του πλανήτη ‘Αρη. Πολλά από τα διαστημικά οχήματα και σκάφη έφεραν δικό του εξοπλισμό και όργανα μέτρησης, ενώ έχει συνεργαστεί με επιτυχία με τρεις κορυφαίες υπηρεσίες διαστήματος του κόσμου, τη NASA, την Ρωσική Διαστημική Υπηρεσία και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος. Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της αποστολής της Αφροδίτης, τον ρωτούμε. «Ότι θα έχουμε πολύ περιορισμένο ωφέλιμο χρόνο στην διάθεση μας για να συλλέξουμε στοιχεία. Μόνο τέσσερις ώρες. Κοιτάξτε στην επιφάνεια της Αφροδίτης, οι θερμοκρασίες αγγίζουν τους 460 βαθμούς Κελσίου και η πίεση στο περιβάλλον της ατμόσφαιρας της είναι 80 φορές μεγαλύτερη από αυτή που επικρατεί στην επιφάνεια της Γης. Η Αφροδίτη είναι ένας από τους πολύ σκληρούς πλανήτες, εάν τον συγκρίνουμε με τη Γη» απαντά ο καθηγητής. «Έχουμε βρει τον τρόπο που θα γίνει η προσεδάφιση του σκάφους στην επιφάνεια του πλανήτη και όλο το ενδιαφέρον συγκεντρώνεται τώρα στον ωφέλιμο χρόνο που θα υπάρξει προκειμένου τα όργανα του σκάφους να προλάβουν να στείλουν τα δεδομένα τους, πριν καταστραφούν από τις υψηλές θερμοκρασίες». Στην επιχείρηση, συνεχίζει ο Θανάσης Οικονόμου, έχουμε προβλέψει την παρουσία ενός δορυφόρου που θα φωτογραφίσει, βλέποντας μέσα από τα σύννεφα, την επιφάνεια του πλανήτη, ενώ ταυτόχρονα θα λαμβάνει και θα αναμεταδίδει τις πληροφορίες του μη επανδρωμένου οχήματος που θα έχει προσεδαφιστεί νωρίτερα στην επιφάνειά του. Εκφράζει μάλιστα αισιοδοξία για την θετική έκβαση της αποστολής στην Αφροδίτη. Ο καθηγητής αποκαλύπτει επίσης ότι για την επανδρωμένη αποστολή στον ‘Άρη μελετάται με εντατικό τρόπο από τους επιστήμονες, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας και τη χρήση νέων υλικών, η δημιουργία των προϋποθέσεων, ώστε η αποστολή που θα φτάσει στον ‘Άρη, να μπορέσει να αξιοποιήσει τις τοπικές πρώτες ύλες που υπάρχουν άφθονες στον πλανήτη και να «κατασκευάσουν» επί τόπου τα καύσιμα που θα χρειαστούν για την επιστροφή του διαστημικού σκάφους στη Γη. Ως μικρότερου μεγέθους πρόβλημα θεωρείται η αποθήκευση η παραγωγή απαραίτητων εφοδίων, όπως νερό, οξυγόνο και φαγητό, αφού το ταξίδι στον κόκκινο πλανήτη μαζί με τον χρόνο επιστροφής υπολογίζεται περίπου στα 3 χρόνια. Ο χρόνος της επανδρωμένης αποστολής έχει υπολογιστεί να είναι το 2036. Ο Έλληνας αστροφυσικός επισημαίνει επίσης ότι στις αποστολές του Διαστήματος, αν και εμπλέκονται εκατοντάδες ή χιλιάδες άνθρωποι από πολύ διαφορετικά επιστημονικά πεδία σε κάθε στάδιο της προετοιμασίας, συνήθως δεν υπάρχει καμία παρέκκλιση από το αρχικό πλάνο έως την τελική ημερομηνία της εκτόξευσης.

E

Πεκίνο-Κεφαλονιά με το μετρό

Εκατομμύρια επιβάτες του μετρό στο Πεκίνο θα μπορούν από το τέλος Ιανουαρίου του 2018 να μεταφερθούν μέσω των κινητών τους στο Ιόνιο Πέλαγος, απολαμβάνοντας τη μαγεία της Κεφαλονιάς. Πώς θα συμβεί αυτό; Μα, μέσω της εμπειρίας την οποία θα προφέρει στους κινέζους φίλους των κόμικς η ελληνική μη κερδοσκοπική εταιρεία Άλας Playful Media, με την έκδοση στα μανδαρινικά του δωρεάν on line κόμικ-μυθιστορήματος «Ταξίδι στην Άβυθο της Κεφαλονιάς». Οι άνθρωποι της Άλας έχουν προϊστορία στη διοργάνωση εκδηλώσεων σε δημόσιο χώρο. Πρόκειται για την ομάδα η οποία έστησε στην προ Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα την έκθεση ‘’Outlook’’ με 800 φωτογραφικά έργα από δημιουργούς που προέρχονταν από 41 χώρες. Το «Ταξίδι στην Άβυθο της Κεφαλονιάς» μιλάει για τη φιλία δύο νέων, ενός Κινέζου και ενός Κεφαλλονίτη, οι οποίοι προσπαθούν να λύσουν ένα περιβαλλοντολογικό μυστήριο που ταλανίζει τα ιόνια νησιά. «Είναι ένα κόμικ που συνδυάζει το μυθιστόρημα ενηλικίωσης και την ιστορία μυστηρίου με τη φαντασία και την περιπέτεια», λέει στο «Πρακτορείο» ο 12 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου υπεύθυνος της Άλας Γιάννης Σκουρογιάννης, που έχει σπουδάσει κινηματογράφο στον Καναδά: «Το έργο θέλει να προβάλει πράγματα τα οποία ξέρουν να αγαπούν και να τιμούν οι Κινέζοι. Οι εικόνες μας θα τους μιλήσουν για τις λαϊκές παραδόσεις και τις μορφολογικές ιδιαιτερότητες του πλέον σεισμογενούς νησιού της Ευρώπης, παίζοντας με πρωτογενή στοιχεία της φύσης, όπως το νερό, η πέτρα και η φωτιά». Τη γενική γραμμή της ιστορίας έχει σχεδιάσει ο Γ. Σκουρογιάννης, κειμενογράφος είναι ο Χρήστος Σταμπουλής και σχεδιαστής ο Μάνος Λαγουβάρδος. Την επιμέλεια έχει ο interactive storyteller Yiming Niu, που είναι και ο μεταφραστής στα μανδαρινικά. «Η σχέση των Κινέζων με τα κόμικς», παρατηρεί ο υπεύθυνος της Άλας, «ξεκινάει από τη δεκαετία του 1950 όταν εισάγονται στη χώρα τα γιαπωνέζικα manga, τα οποία θα εξελιχθούν με τον καιρό στα κινέζικα manhua. Εμείς φτιάξαμε ένα ελληνοευρωπαϊκό κόμικ που είναι σε θέση να συνομιλήσει με την κουλτούρα των γιαπωνέζικων και των κινέζικων κόμικς. Η δουλειά μας επιδιώκει και κάτι άλλο: να εμπνεύσει ένα δημιουργικό παιχνίδι ανάμεσα στα

κόμικς και την υψηλή τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας. Το μυθιστόρημα θα ανεβαίνει μία φορά την εβδομάδα σε έξι ή επτά πλατφόρμες στο web, καθώς και σε μια πλατφόρμα για κινητά. Επί καθημερινής σχεδόν βάσεως θα αναρτώνται και ιστορικές ή πραγματολογικές πληροφορίες που θα διευκολύνουν την παρακολούθηση και την κατανόηση της πλοκής. Το κόμικ έχει τεράστιες δυνατότητες ως είδος: παντρεύει εύκολα το video game με τον κινηματογράφο, το εικονογραφημένο ή το παιδικό βιβλίο και τη λογοτεχνία. Και ας μην ξεχνάμε εδώ και το κλασικό ρητό: μία εικόνα, χίλιες λέξεις. Με τις χίλιες του λέξεις το κόμικ έχει τη δυνατότητα να ανατρέψει, να υπερβεί, να βεβηλώσει και να μεταδοθεί παντού». Την έκδοση του πολυμεσικού κόμικ, που συμπίπτει με το Έτος Φιλίας Ελλάδας-Κίνας, υποστηρίζουν το υπουργείο Πολιτισμού, το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού, η Πρεσβεία της Ελλάδος στο Πεκίνο, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, ο Δήμος Κεφαλλονιάς, η PostScriptum και η Comicdom Press.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 13

Μ

Μουσείο Καποδίστρια στην Κέρκυρα Της Αννυς Ταπάσκου

οναδικά εκθέματα που παρουσιάζουν στιγμές της προσωπικής, κοινωνικής, αλλά και πολιτικής ζωής του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, εκτίθενται πλέον στο πρώτο Μουσείο Ιωάννη Καποδίστρια, στην Κουκουρίτσα, όπου με θέα τη θάλασσα, αλλά και την πυκνή βλάστηση της Κέρκυρας, 13 χιλιόμετρα από την πόλη, η οικογένεια Καποδίστρια περνούσε τα καλοκαίρια της. Το μουσείο στεγάζεται σε μία πέτρινη, αρχιτεκτονικά ξεχωριστή κερκυραϊκή αγροικία, που χτίστηκε τον 18ο αιώνα και πήρε την τελική μορφή στην περίοδο του μεσοπολέμου. Εκεί σύμφωνα με τη διευθύντρια του μουσείου, Ντάρια Κοσκόρου, ο Ιωάννης Καποδίστριας έζησε αρκετά από τα ανέμελα νεανικά του χρόνια. Τους επισκέπτες «υποδέχονται» οι γονείς του Ιωάννη Καποδίστρια, Αν τ ώ ν ι ο ς Κα π ο δ ί σ τ ρ ι α ς κ α ι Διαμαντίνα Γονέμη, καθώς τα πορτρέτα τους δεσπόζουν στην είσοδο. Φιλοξενούνται επίσης πορτρέτα άλλων μελών της οικογένειας του Ιωάννη Καποδίστρια, οι προσωπικές του σφραγίδες με πολύτιμους λίθους, αλλά και το οικόσημο. Τα διασωθέντα βιβλία του Ιωάννη Καποδίστρια Το Μ ου σ εί ο π α ρ ου σι ά ζ ει τ ην διασωθείσα προσωπική βιβλιοθήκη του Ιωάννη Καποδίστρια. Από τα 2.000 βιβλία που καταγράφονται στη βιβλιοθήκη του έχουν διασωθεί ε λ ά χισ τα , μ ετά τι ς να ζισ τι κ έ ς εμπρηστικές βόμβες που έπληξαν την πόλη της Κέρκυρας στις 14 Σεπτέμβρη 1943. Όσα βιβλία διασώθηκαν βρέθηκαν στη μικρή ξύλινη βιβλιοθήκη που ήταν στο εξοχικό της Κουκουρίτσας και είναι τοποθετημένη απέναντι ακριβώς από το περίτεχνο μικρό, ξύλινο γραφείο του. Μεταξύ των βιβλίων βρίσκεται μια θρησκευτική εικόνα του Αγίου Συμεών, δώρο προς τον Ιωάννη από τον ηγούμενο της Ιεράς Μονής Πλατυτέρας Συμεών, με τον οποίο διατηρούσε ισχυρούς πνευματικούς δεσμούς. Άλλα σημαντικά εκθέματα Μεταξύ των σημαντικών εκθεμάτων είναι τα μονόφυλλα της Διοίκησης της Επτανήσου Πολιτείας, ανακοινώσεις δηλαδή που τις αναρτούσαν σε διάφορα σημεία της πόλης και στα χωριά, για την ενημέρωση των πολιτών. Φέρουν το όνομά του Ιωάννη Καποδίστρια και σχετίζονται

14 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

με βασικούς τομείς, που θα τον απασχολήσουν μετέπειτα και ως Κυβερνήτη της Ελλάδος, όπως Περίθαλψη, οργάνωση της διοίκησης, της οικονομίας του στρατού και της εκπαίδευσης. Εκτίθεται επίσης το έγγραφο με το οποίο ο Καποδίστριας ανακηρύχθηκε επίτιμος πολίτης στην ελβετική πόλη Γενεύη, όπου οι Ελβετοί τον τιμούν για την προσφορά του στο έθνος τους, αφού πέτυχε την ενοποίηση διάφορων καντονιών και την αναγνώριση της Ελβετίας ως ουδέτερης χώρας. Οι αριστοκρατικές ανα π α υ τι κ έ ς π ολυ θ ρ όνε ς π ου καθόταν ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος, σώζονται άθικτες, και μεταφέρουν εικόνες από την καθημερινότητά του, όταν διάβαζε τα πολυαγαπημένα του βιβλία. Ανάμεσα στα εκθέματα είναι έργα τέχνης, προσωπικά αντικείμενα, παράσημα, σφραγίδες με βουλοκέρι, κειμήλια της εποχής, αναμνηστικά δώρα που λάμβανε από κυβερνήτες, αλλά και χειρόγραφα που αποκαλύπτουν την πολιτική βαρύτητα του Καποδίστρια στην Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα Η παλιά αγροικία της οικογένειας Καποδίστρια στην Κουκουρίτσα κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 1995. Ανήκε στην οικογένεια Καποδίστρια από τον 18ο αιώνα μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, καθώς το 1979 η Μαρία Δεσύλλα Καποδίστρια, που διετέλεσε δήμαρχος στην πόλη της Κέρκυρας και πρώτη εκλεγμένη γυναίκα δήμαρχος στην Ελλάδα, την δώρισε σε τρεις, ιστορικής σημασίας, πολιτιστικούς φορείς της Κέρκυρας- την Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας που ιδρύθηκε το 1836, την Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας που ιδρύθηκε το 1841 και την Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών που ιδρύθηκε το 1952. Το μουσείο Καποδίστρια-Κέντρο Καποδιστριακών Μελετών εγκαινίασε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος. «Η μνήμη του Ιωάννη Καποδίστρια, ιδίως κατά την σημερινή πολλαπλώς κρίσιμη συγκυρία, δεν ανήκει μόνο στην ιστορία. Αποτελεί, για όλους μας, δείκτη πορείας, προκειμένου να αντιληφθούμε, καθένας στο μέτρο που του αναλογεί, για την Ελλάδα μας, αυτό που συμπυκνώνει καιρίως ένας στίχος του Ιωάννη Πολέμη: «Τι έχασε, τι έχει, τι της πρέπει» ανέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επισκεπτόμενος το Μουσείο.

Του Σωτήρη Κυριακίδη

Μια νύχτα στη φωλιά των

Apache ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 15

16 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Η

Η μυρωδιά γύρω απροσδιόριστη. Κάτι από μέταλλο, καύσιμα και αδρεναλίνη! Αναμεμειγμένα. Στο βάθος ένα τεράστιο φεγγάρι κάνει σιγά σιγά την εμφάνισή του. Πάνω στην πίστα του ελικοδρομίου κόκκινα και λευκά φώτα περιστρέφονται. Λες και δεν είσαι στη Γη. Είναι μια εξώκοσμη εικόνα που συνοδεύεται από ένα ιδιότυπο σφύριγμα καθώς δύο ελικόπτερα “Απάτσι” (Apache AH-64DH) ή “Γλαύκες” όπως αλλιώς ονομάζονται, ενεργοποιούν τους κινητήρες τους... “Βάλε ωτοασπίδες, μη χάσεις τις υψηλές συχνότητες από τη ακοή σου”, μου φωνάζει ο Αλέξανδρος. Τα κλικ της φωτογραφικής μου μηχανής δεν σταματούν. Ο Θωμάς, ο Δούκας, ο Δημήτρης, ο Ηρακλής, όλα τα παιδιά είναι εδώ για νυχτερινή εκπαίδευση. Ο ήλιος δύει. Μέσα στο υπόστεγο ξεκουράζονται άλλες δύο “Γλαύκες”. Γύρω μας μια επίλεκτη ομάδα ανθρώπων μοιάζει να κινείται βάσει μιας ιδιότυπης χορογραφίας. Όλοι γνωρίζουν τι ακριβώς πρέπει να κάνουν. Συνεννοούνται μέσω ενός “αόρατου” κώδικα επικοινωνίας. Κάποιες τελευταίες ρυθμίσεις στα ειδικά μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας και οι τέσσερις κινητήρες εκκινούν... Συνολικά 8.000 ίπποι είναι έτοιμοι για να ανεβάσουν τις δύο “Γλαύκες’” στον ουρανό. “Η πτήση για όποιον αποφασίζει να γίνει χειριστής είναι το μεγάλο όνειρο. Είναι το κίνητρο, που κάνει τον κάθε χειριστή να έρχεται κάθε μέρα στη δουλειά με χαμόγελο και θέληση. Η πτήση είναι πάθος, δεν είναι επάγγελμα. Δεν μπορείς να πετάς αν δεν αγαπάς το ελικόπτερο, αν δεν είσαι ερωτευμένος μαζί του. Δεν μπορείς να βελτιώνεσαι αν το αεροπορικό αντικείμενο δεν είναι αυτό που σε γεμίζει, αν δεν είναι η δεύτερή σου φύση”. Τα λόγια ανήκουν στον διοικητή του 2ου Τάγματος Επιθετικών Ελικοπτέρων της Αεροπορίας Στρατού, τον Αντισυνταγματάρχη Αεροπορίας Στρατού Αλέξανδρο Λαμπράκη. Με βλέμμα ατάραχο, που όπως μοιάζει σαν κάτι να συλλογιέται συνέχεια, αναφέρει τους λόγους για τους οποίους, τόσο εκείνος, όσο και τα υπόλοιπα μέλη της καλύτερης Μονάδας του ελληνικού στρατού, είναι εκεί, στην... “αιχμή του δόρατος”. “Το πιο έντονο συναίσθημα, εκείνο που σε κάνει να ακολουθείς αυτή την καριέρα είναι η αίσθηση ότι υπερβαίνεις τα γήινα όρια. Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος από τον Θεό για να περπατάει πάνω στη γη. Δεν είναι φτιαγμένος για να κολυμπάει ούτε για να πετάει. Όταν λοιπόν ξεφεύγεις από τις δύο διαστάσεις νιώθεις ότι υπερβαίνεις τον εαυτό σου, ότι γίνεσαι καλύτερος, ότι συνεχώς βελτιώνεις τις ικανότητές σου, ότι κάνεις κάτι έξω από το συνηθισμένο.” Ένας δυνατός θόρυβος διακόπτει τη συζήτηση καλύπτοντας τη φωνή μας. Προέρχεται από ένα μεγάλο ελικόπτερο που προσγειώνεται στο βάθος. Είναι ένα μεταφορικό Chinook. Μέσα σε λίγα λεπτά προσγειώθηκε, αποβίβασε το προσωπικό και έφυγε... “Οι οικογένειές μας είναι οι αφανείς ήρωες της όλης υπόθεσης” λέει ο κ.Λαμπράκης, δίνοντας τη συνέχεια στην κουβέντα μας που τη διέκοψε το ελικόπτερο. “Μας ακολουθούν σε ένα δύσκολο επάγγελμα και σε μια δύσκολη καριέρα. Μοιράζονται μαζί μας μέρος των δυσκολιών της δουλειάς μας, τις έντονες απαιτήσεις, το στρες, τις συχνές απουσίες”. “Και όταν έχετε άδεια;” ρωτάμε τον ίδιο για να εισπράξουμε δίχως πολλή σκέψη την απάντηση: “Τότε είναι που αρχίζεις να νοσταλγείς. Λες μέσα σου, πότε θα πάω να πετάξω; πότε θα πάω να κάνω αυτό που αγαπάω; Η ισορροπία είναι δύσκολη, είναι λεπτή. Είναι αλήθεια ότι επειδή είμαστε ερωτευμένοι με τη δουλειά μας ταλαιπωρούμε τους δικούς μας”... Ένας τεχνικός αποσυνδέει το ειδικό σύστημα επικοινωνίας με τον πιλότο. Οι κινητήρες περνάνε σε πλήρη ισχύ! Κυβερνήτες και συγκυβερνήτες κινούν με το ειδικό σύστημα που υπάρχει στο κράνος που φορούν στο κεφάλι τους όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα με τα οποία “βλέπουν”, ακόμη και μέσα στο απόλυτο σκοτάδι... Άλλα δύο Apache στο βάθος είναι στον αέρα. Είναι από την αδερφή μονάδα, τις ‘Νυχτερίδες’. Ο αέρας από τα στροφεία μας χτυπάει δυνατά και μας ρίχνει στο έδαφος... Απογείωση. “Ο, τι κάνουμε το κάνουμε για να υπηρετήσουμε την πατρίδα, για να εκτελέσουμε την αποστολή μας, την αποστολή του στρατού. Και αποστολή μας είναι να εξασφαλίζουμε την άμυνα της χώρας, να υπερασπιζόμαστε την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική ανεξαρτησία της πατρίδας μας, με κάθε τρόπο και όποτε αυτό απαιτηθεί...” Λίγο πιο πέρα οι δύο “Γλαύκες” εξαφανίζονται μέσα στη νύχτα. Λες και τις κατάπιε το σκοτάδι. Σιγά σιγά σβήνει και ήχος από τους κινητήρες των δύο επιθετικών ελικοπτέρων Apache. Μια ακόμη αποστολή ξεκινά… ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 17

Του Αντώνη Πολυχρονάκη

Συνθήκη των Μουδανιών- 95 18 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Η δεύτερη μεγάλη Έξοδος των Ελλήνων

Σ χρόνια μετά

ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ κ. ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

Στις 11 Οκτωβρίου 1922 (σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο), υπογραφόταν από την Αγγλία, την Γαλλία, την Ιταλία και την Τουρκία η Συνθήκη των Μουδανιών η οποία εκχωρούσε στους Τούρκους την Ανατολική Θράκη. Το τελικό κείμενο συντάχθηκε ερήμην της Ελλάδας, αλλά το υπέγραψε τελικά στις 14 Οκτωβρίου. Το νέο εξαπλώθηκε γρήγορα στην «αυλή της Κωνσταντινούπολης» σκορπίζοντας τον πανικό στον ελληνικό πληθυσμό, ο οποίος έσπευδε να φύγει κακήν κακώς, αφού τα «κακά μαντάτα πλήθαιναν» από την πυρπολημένη Σμύρνη... Έβρεχε αδιάκοπα, έπεφτε και χαλάζι εκείνο το δραματικό φθινόπωρο, αλλά το χειρότερο ήταν ο πανικός. Όλοι έσπευδαν να φύγουν, με κάθε τρόπο. Πετούσαν από τα κάρα τα υπάρχοντά τους, κρατούσαν μόνο τα τρόφιμα στην αγωνιώδη τους προσπάθεια να φτάσουν γρηγορότερα στον Έβρο. Έγκυες γυναίκες και παιδιά προχωρούσαν ξυπόλυτοι μέσα στις λάσπες. Ήδη στις 17 Οκτωβρίου, ολόκληρα χωριά είχαν ερημώσει, ενώ στα λιμάνια το απελπισμένο και εξαθλιωμένο πλήθος ολοένα και μεγάλωνε. Η δεύτερη μεγάλη Έξοδος των Ελλήνων .... Όπως λέει ο ερευνητής και επίτιμος διδάκτορας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Δημήτρης Μαυρίδης «η εγκατάλειψη της Ανατολικής Θράκης σήμαινε τη μετακίνηση 260.000 κατοίκων, δεκάδων χιλιάδων προσφύγων οι οποίοι είχαν καταφτάσει από την Μικρά Ασία, 70.000 στρατιωτών, των δημοσίων υπαλλήλων και της χωροφυλακής. Σε είκοσι ημέρες μετακινήθηκαν πάνω από 400.000 άτομα. Στα τέλη Οκτωβρίου η Ανατολική Θράκη είχε εκκενωθεί. Μόνο 25.000 Έλληνες της Καλλιπόλεως την εγκατέλειψαν τον Νοέμβριο». Η πατρίδα του Γ. Βιζυηνού, των Καραθεοδωρή, της Σ. Βέμπο, του Β. Λογοθετίδη, του Μ. Λουντέμη, της οικογένειας Δοξιάδη, του Βλ. Γαβριηλίδη και τόσων άλλων είχε χαθεί για πάντα.... Ο αναπληρωτής γενικός διοικητής Θράκης Κ. Γεραγάς, ο οποίος συντόνιζε το έργο του σπαρακτικού ξεριζωμού τους έγραφε: «Δεν ήταν μόνο οι προσωπικές περιουσίες που χάνονταν, ήταν οι απέραντες και γόνιμες πεδιάδες, οι πράσινες θάλασσες των αμπελιών, τα πλούσια αρχοντόσπιτα, τα επιβλητικά κοινοτικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, που τελικά εγκαταλείφθηκαν». Η Αδριανούπολη, η Ραιδεστός, η Καλλίπολη, οι ΣαΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 19

2

3

1

ΕΙΚΟΝΑ 1 «Κατεβαίνοντας από το τρένο κατά τις 11 το βράδυ (στην Αδριανούπολη), βρήκα μια λασπωμένη τρύπα αντί για σταθμό, γεμάτη στρατιώτες, μπόγους, σκελετούς κρεβατιών, σκεπάσματα, ραπτομηχανές, μωρά, σπασμένα κάρα, όλα να μουσκεύουν κάτω από τη συνεχιζόμενη βροχή και βουτηγμένα στη λάσπη. Το μέρος φωτιζόταν με λάμπες κηροζίνης». ΕΙΚΌΝΑ 2 «Καθώς γράφω, ο ελληνικός στρατός ξεκινάει την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης... Οι στρατιώτες παρελαύνουν σκυθρωπά... Εγκατέλειψαν τις καμουφλαρισμένες θέσεις των πολυβόλων, τις οχυρωμένες και γεμάτες συρματόπλεγμα κορυφογραμμές όπου είχαν σχεδιάσει να δώσουν την τελική μάχη έναντι των Τούρκων. Αυτό είναι το τέλος της σπουδαίας ελληνικής στρατιωτικής περιπέτειας... Ακόμα και στην εκκένωση, οι Έλληνες φαίνονται καλοί στρατιώτες. Έχουν έναν αέρα θαρραλέας επιμονής που θα σήμαινε δύσκολα ξεμπερδέματα για τον Τούρκο, αν ο στρατός του Κεμάλ έπρεπε να πολεμήσει για τη Θράκη αντί αυτή να του δοθεί σαν δώρο στα Μουδανιά».

3 Νοεμβρίου του 1922, Μουρατλί

20 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ράντα Εκκλησιές, το Μυριόφυτο, η Στενήμαχος, η Ηράκλεια, οι Επιβάτες, η Καλλικράτεια είναι πλέον γνωστές ως συνοικίες και χωριά όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες ή απλώς ως ονόματα οδών. Η εγκατάλειψη της Ανατολικής Θράκης είναι όμως ένα σχεδόν άγνωστο κεφάλαιο της νεοελληνικής ιστορίας αφημένο στη λήθη. Ίσως επειδή έγιναν ασύγγνωστα λάθη και το συλλογικό υποσυνείδητο απώθησε τις μνήμες. Aς δούμε τι ακριβώς είχε προηγηθεί: «Η Ανατολική Θράκη έως τις παρυφές της Πόλης παραχωρήθηκε στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Σεβρών. Τον Σεπτέμβριο του 1922 η Μ. Βρετανία, η οποία βασιζόταν στην κάλυψη των Στενών του Βοσπόρου από τον ελληνικό στρατό, υποστήριζε ακόμα την Ελλάδα. Οι Γάλλοι όμως για να αποφύγουν τη σύγκρουση συμφώνησαν άτυπα να παραχωρήσουν την Ανατολική Θράκη στην Τουρκία η οποία συγκέντρωνε απέναντι στρατεύματα. Επειδή η κατάσταση έγινε επικίνδυνη για τα συμφέροντα της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, αποφάσι-

σαν να προσκαλέσουν Έλληνες και Τούρκους σε μια συνδιάσκεψη στα Μουδανιά της Προποντίδας. Μετά από πρόταση του αντιπροσώπου της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού άρχισε μάλιστα χωρίς τους Έλληνες. Όταν έφτασε η ελληνική αντιπροσωπεία οι βασικοί όροι της συνθήκης είχαν αποφασιστεί. Στην αρχή η ελληνική αποστολή (αποτελούμενη από τον στρατηγό Αλέξανδρο Μαζαράκη-Αινιάν και τον συνταγματάρχη Πτολεμαίο Σαρηγιάννη, στις συζητήσεις παραβρέθηκε όμως και ο Νικόλαος Πλαστήρας) είχε την εντολή από τον Ε. Βενιζέλο να μην αποδεχθεί την αποχώρηση από την Ανατολική Θράκη πριν από τη Διάσκεψη της Ειρήνης, διότι δεν θα υπήρχε τίποτε πλέον προς διαπραγμάτευση. Όμως τρεις μέρες μετά, άγνωστο γιατί, η θέση αυτή άλλαξε. Ο Ν. Πλαστήρας, που διαφώνησε μεταπείστηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο στρατηγός Μαζαράκης επέστρεψε στην Αθήνα χωρίς να υπογράψει το τελικό κείμενο, το οποίο διαμορφώθηκε ερήμην της Ελλάδας. Οι τρεις μεγάλες Δυνάμεις και η Τουρ-

4

κία υπέγραψαν τη Συνθήκη στις 11 Οκτωβρίου και η Ελλάδα στις 14 Οκτωβρίου 1922. Η περιοχή δυτικά του Έβρου παρέμεινε ελληνική. Η Κωνσταντινούπολη και τα Στενά παραχωρήθηκαν στην Τουρκία, η οποία υποχρεώθηκε να επιτρέψει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Η Αγγλία κέρδιζε την Μεσοποταμία, το Κουρδιστάν και τα πετρέλαια της Μοσούλης, η Γαλλία την Συρία και το Λίβανο, ενώ η Ιταλία απέφευγε την διεκδίκηση των Δωδεκανήσων από την κατεστραμμένη Ελλάδα... «Η Ανατολική Θράκη παραδόθηκε χωρίς να ριφθεί ούτε ένας πυροβολισμός», θα πει αργότερα ο Ισμέτ Ινονού. Σύμφωνα με τον Δ. Μαυρίδη αυτό δεν ήταν αναπόφευκτο για το εξής λόγους: «Η ευνοϊκή στάση Άγγλων του Λόυδ Τζωρτζ δεν αξιοποιήθηκε. Oι Τούρκοι δεν διέθεταν ανάλογη της ελληνικής ναυτική δύναμη ώστε να διαπλεύσουν την Προποντίδα. Η διέλευσή τους θα σήμαινε Αγγλο-Τουρκική σύγκρουση, κάτι που εξυπηρετούσε την Ελλάδα. Επίσης, το Δ΄ Σώμα Στρατού στην Ανατολική Θράκη δεν είχε πολεμήσει στην

Μ. Ασία, επομένως θα μπορούσε να ανασυνταχτεί και να αμυνθεί ή ακόμα και να επιτεθεί. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι ο νέος Έλληνας αρχιστράτηγος Νίδερ ζήτησε να παραβιάσει την ουδέτερη ζώνη στην Κωνσταντινούπολη και να βαδίσει ταχύτατα προς τον Βόσπορο. Πολλοί, στην ηγεσία της επανάστασης του 1922, είχαν παρόμοια στάση». Ωστόσο, «είναι αμφίβολο αν υπήρχε δυνατότητα προέλασης, το ηθικό της ηγεσίας του στρατού ήταν καταρρακωμένο, ο πληθυσμός πανικοβλημένος και η Ελλάδα οικονομικά αδύναμη να συνεχίσει τον πόλεμο». Σχετική είναι και η μαρτυρία του στρατηγού Μαζαράκη, του πρωταγωνιστή της απελευθέρωσης της Θράκης το 1920: «… Νομίζω ότι και ο Βενιζέλος εν Παρισίοις και η επανάστασις εν Αθήναις έσπευσαν πολύ, χάσαντες απ’ αρχής κάθε ελπίδα, να αποδεχθούν την εκκένωσιν της Ανατολικής Θράκης….» Πηγές : ΙΜΕ, Δ. Μαυρίδης, Από την Κωνσταντινούπολη στη Ραιδεστό, Εκδόσεις Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης

ΕΙΚΟΝΑ 3 «Για την Ελλάδα του 1922, η Θράκη ήταν σαν τη μάχη του Μάρνη – εκεί θα παιζόταν και θα κερδιζόταν ξανά το παιχνίδι. Το θέαμα ήταν συγκλονιστικό. Κι ύστερα, συνέβη το αναπάντεχο: οι Σύμμαχοι χάρισαν την ανατολική Θράκη στους Τούρκους …». ΕΙΚΟΝΑ 4 «Δεν ξέρω πόσο χρόνο θα πάρει αυτό το γράμμα να φτάσει στο Τορόντο, αλλά όταν εσείς οι αναγνώστες της «Σταρ» το διαβάσετε να είστε σίγουροι ότι η ίδια τρομακτική, βάναυση πορεία ενός λαού που ξεριζώθηκε από τον τόπο του θα συνεχίζει να τρεκλίζει στον ατέλειωτο λασπωμένο δρόμο προς τη Μακεδονία…Όλη μέρα περνούν δίπλα μου, λεροί, εξαντλημένοι, αξύριστοι, ανεμοδαρμένοι στρατιώτες που βαδίζουν στη γκρίζα γυμνή ύπαιθρο της Θράκης…. Είναι οι τελευταίοι από αυτό που ήταν κάποτε η δόξα της Ελλάδας. Κι αυτό είναι το τέλος της δεύτερης πολιορκίας της Τροίας». Πηγή: Έρνεστ Χέμινγουεϊ «Με υπογραφή Χέμινγουεϊ» Εκδόσεις Καστανιώτη . ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 21

Του Μπάμπη Γιαννακίδη

ΜΠΑΊΝΟΥΝ ΣΎΜΒΟΛΟ ΟΙ ΒΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΤΟΧΉΣ ΝΑ ΚΛΕΊΣΕΙ Η ΚΑΙ ΦΥΛΉ ΑΙΣΙΟΔΟΞΊΑΣ 22 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Το θωρηκτό Αβέρωφ στη Θεσσαλονίκη

Γ

Για τους Έλληνες ήταν «ο Τυχερός μπάρμπα Γιώργης». Για τους Τούρκους, αντίθετα, ήταν το «Σεϊτάν παπόρ» , το «Διαβολοπάπορο». Και οι δύο πλευρές μιλούσαν για το ίδιο πλοίο, το «Γεώργιος Αβέρωφ», γνωστότερο και ως «Θωρηκτό Αβέρωφ» παρόλο που επισήμως ήταν ένα θωρακισμένο καταδρομικό (Θ/Κ) και όχι θωρηκτό. Ο λόγος για το ιστορικό πλοίο –σύμβολο της νεότερης Ελλάδας που εντάχθηκε στις δυνάμεις του Πολεμικού Ναυτικού την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων και έκτοτε συνέδεσε το όνομά του με σημαντικές ιστορικές περιόδους της χώρας. Κουβαλά δυνατές μνήμες από δύο παγκόσμιος πολέμους ενώ έχει καθορίσει τις εξελίξεις στο Αιγαίο κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων. Τι να πρωτογράψει κανείς για τη Ναυαρχίδα όλων των Ελλήνων και τι να μνημονεύσει που να μην είναι λιγότερο απ΄ όσο του αξίζει. Στα 106 χρόνια της παρουσίας του στην πολυτάραχη ζωή της Ελλάδας, η σημαία του δεν έχει υποσταλεί ποτέ και είναι το μοναδικό κομμάτι της ελληνικής επικράτειας που δεν γνώρισε ποτέ κατακτητή. Αυτό αποφεύχθηκε ακόμη και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν υπήρξε μια τέτοια πιθανότητα, κατά την κατάρρευση του μετώπου τον Απρίλιο του 1941. Τότε, το Υπουργείο Ναυτικών διέταξε την αυτοβύθιση του «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» προκειμένου να μην περιέλθει στα χέρια του εχθρού. Οι εξελίξεις όμως ήταν τέτοιες που το ιστορικό πλοίο, ούτε αυτοβυθίστηκε, ούτε περιήλθε σε εχθρικά χέρια. Κι αυτό γιατί οι άντρες του «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» αποφάσισαν την πιο πρωτότυπη ανταρσία στα παγκόσμια χρονικά. Δεν υπάκουσαν την εντολή… Με πρωτοβουλία τους οδήγησαν το πλοίο προς τη Μέση Ανατολή […] Το «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» επέστρεψε στην Ελλάδα, στις 17 Οκτωβρίου 1944, μετά την αποχώρηση των γερμανών (τέλη Σεπτεμβρίου 1944) και αγκυροβόλησε στον Φαληρικό όρμο. Την επομένη, η Σημαία του υψώθηκε με τιμές στην Ακρόπολη. Σήμερα το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» αποτελεί το μοναδικό πλοίο αυτής της κατηγορίας που υπάρχει ακόμα σε όλο τον κόσμο. Το συγκεκριμένο πλοίο αγοράστηκε στις 30 Νοεμβρίου 1909 και ήταν το τρίτο της ίδιας σειράς που ναυπήγησε ο οίκος Orlando στο Λιβόρνο για το Ιταλικό Ναυτικό. Για την αγορά του ενδιαφέρθηκε και η Τουρκία αλλά η συμφωνία δεν προχώρησε. Από το χθες στο σήμερα … Το 1983, ύστερα από αρκετές περιπέτειες το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε να επισκευάσει το «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» και να το ανακηρύξει «εθνικό κειμήλιο». ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 23

Αυτές τις ημέρες το πλοίο βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Κύλησαν 72 χρόνια από την τελευταία φορά που ξαναβρέθηκε στα ίδια νερά. Μόνο που αυτή τη φορά, δεν ήρθε με δικές του μηχανές, αλλά ρυμουλκούμενο. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (ΓΕΝ), Αντιναύαρχος Νικόλαος Τσούνης, μιλώντας κατά την τελετή άφιξης του ιστορικού πλοίου στη Θεσσαλονίκη, υπενθύμισε πως ο απόπλους του «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» από τη μόνιμη θέση ελλιμενισμού του στη Μαρίνα Φλοίσβου, έγινε στις 5 Οκτωβρίου 2017, ημέρα που συνέπεσε με την ιστορική εκείνη μέρα του 1912 που η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στην Τουρκία και το «ΑΒΕΡΩΦ» απέπλευσε ως ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου προκειμένου να απελευθερώσει τα νησιά του Αιγαίου, όπως και έκανε. «Είναι στιγμές απίστευτες να βλέπεις ένα πλοίο να αρνείται να πεθάνει, να είναι ζωντανό, να το χειριζόμαστε ως πλοίο εν ενεργεία». Τα λόγια ανήκουν στον σημερινό κυβερνήτη του θωρηκτού, Αρχιπλοίαρχο Σωτήρη Χαραλαμπόπουλο. «Η έλευση του θρυλικού Θωρηκτού στη Θεσσαλονίκη δεν είναι μία απλή εορταστική παρουσίαση του Πολεμικού Ναυτικού», επισημαίνει ο Υποναύαρχος ε.α. του Πολεμικού Ναυτικού, Δημήτριος Τσαϊλάς, μιλώντας στο «ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ». «Είναι», όπως λέει, «μία ιστορική παρουσία που συμβολίζει την ταύτι24 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ση μίας κατεξοχήν ναυτικής χώρας με το Πολεμικό της Ναυτικό, που ποτέ δεν υπέστειλε τις Σημαίες του. Μία παρουσία που υπενθυμίζει πώς τα θεμέλια του Ελληνικού Έθνους, είναι θαλασσινά και πώς ο χρησμός των ξύλινων τειχών διαχρονικά επιβεβαιωμένος δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση. Ελλάδα και Θάλασσα είναι έννοιες ταυτόσημες». Το πρώτο που αντικρίζει ο επισκέπτης στο πρυμναίο κατάστρωμα είναι η τεράστια σημαία του πλοίου, που μαζί με εκείνη της Ακρόπολης, θεσμικά είναι οι δύο σημαντικότερες σημαίες που κυματίζουν στον ελλαδικό χώρο. Βλέπει, επίσης, τα δύο μεγάλα πυροβόλα των 234 χιλιοστών και τον δίδυμο πύργο που βρίσκεται εκεί, ενώ περπατώντας προς την πλώρη συναντά το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Στα δύσκολα χρόνια στο πλοίο υπήρχε ιερέας αξιωματικός ο οποίος εμψύχωνε το πλήρωμα ενώ σε στιγμές ανάπαυλας μάθαινε ανάγνωση και γραφή στους αγράμματους ναύτες... Φτάνοντας στην πλώρη, βλέπει τον πρωραίο πύργο των πυροβόλων των 234 χιλιοστών και δύο από τις συνολικά τέσσερις γέφυρες του πλοίου. Στο εσωτερικό του πλοίου ο επισκέπτης βλέπει τους χώρους ενδιαίτησης των ναυτών, αλλά και το δωμάτιο με τα προσωπικά αντικείμενα του ναυάρχου Κουντουριώτη.

Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Δημήτρης Φραγκουλιώτης

ΘΩΡΗΚΤΟ «ΑΒΕΡΩΦ»

12 ΜΑΡΤΙΟΥ

1910

καθελκύστηκε

ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

15 ΜΑΪΟΥ

µετά το τέλος του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου

1911

παραδόθηκε στη χώρα µας

Kατασκευάστηκε στα Ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Το µοναδικό κοµµάτι της ελληνικής επικράτειας, που δεν έχει υποστείλει τη σηµαία για 106 χρόνια. Εµεινε στην ιστορία επειδή άλλαξε τις ισορροπίες στο Αιγαίο.

1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

1911

κατέπλευσε στο Φάληρο

23.650.000 δρχ.

ΚΟΣΤΙΣΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

72 150 χρόνια µετά, σχολεία από όλη

τη Βόρεια Ελλάδα έχουν ζητήσει να επισκεφτούν τη ναυαρχίδα των Ελλήνων

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Αρχική διαµόρφωση (1911-1926)

ΠΛΑΤΟΣ

21 µ.,

ΒΥΘΙΣΜΑ ΜΗΚΟΣ

ΜΗΧΑΝΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ

2 8 2 22

7,5 µ.,

140,5 µ.,

τετρακύλινδρες παλινδροµικές ατµοµηχανές τριπλής εκτόνωσης

ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑ

2 8 8 4 6

δίδυµοι πύργοι των 23,4 εκατ. πυροβόλα των 19,5 εκατ. σε 4 δίδυµες πλευρικούς πύργους πυροβόλα των 7,6 εκατ. Α/Α πυροβόλα των 7,6 εκατ. πυροβόλα των 37 χιλ.

10.118 τόνοι 23 κόµβοι

Η ΠΟΡΕΙΑ Θερµαϊκός

(την περίοδο του Β’ Παγκ. Πολέµου είχε µειωθεί στους 16 κόµβους)

προωστήρες, λέβητες υδραυλικού συστήµατος Belleville, ενδεικτική ιπποδύναµη 19.000 ίπποι

ΟΠΛΙΣΜΟΣ την περίοδο του Β’ Παγκ. Πολέµου (1940-1941)

1.500 τόνοι άνθρακα 670 άνδρες

µε καύσιµη ύλη ΠΛΗΡΩΜΑ

Κάβο Ντόρο

Ενα ταξίδι

60 ωρών ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 25

INFOGRAPHIC

ξαναβγήκε στο Αιγαίο

Της Μαρίας Κουζινοπούλου

ΜΠΑΊΝΟΥΝ Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΟΙ ΒΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΛΕΊΣΕΙ Η ΓΚΕΡΙΤ ΦΥΛΉ

ΜΠΕΚΕΡ

26 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Στη συνάντησή μας συστήνεται με το όνομα «Μιχάλης». Είναι το δεύτερο, το ελληνικό όνομα, του διάσημου στη Γερμανία ζωγράφου, γλύπτη και ποιητή, Γκέριτ Μπέκερ, ενός ανθρώπου που σε όλη τη ζωή και την καλλιτεχνική πορεία του συνδύασε μοναδικά τις δύο ταυτότητές του: την ελληνική καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του και τη γενέθλια, τη γερμανική. Ο Γκέριτ Μπέκερ έχει δραστηριοποιηθεί τόσο στο χώρο της ζωγραφικής και της γλυπτικής, όσο και της πεζογραφίας και της ποίησης, λαμβάνοντας πλήθος διακρίσεων. Γεννήθηκε στο Αμβούργο από Ελληνίδα μητέρα και Γερμανό πατέρα. Οι γονείς του γνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου στην Ελευσίνα, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως λογιστής στο τοπικό αεροδρόμιο, και λίγο αργότερα μετακόμισαν στη Γερμανία. Ο Γκέριτ πρωτοήρθε στην Ελλάδα ως έφηβος το 1958 με τη μητέρα του, όπου έμεινε ένα χρόνο για να επιστρέψει και πάλι στη Γερμανία. Σήμερα ζει μεταξύ Βερολίνου και Λίντεβιτ. Τα παιδικά του χρόνια στη μεταπολεμική, χιονισμένη Γερμανία και τη γνωριμία του με τη γεμάτη φως και χρώμα Ελλάδα περιγράφει στην αυτοβιογραφία του «Το χρώμα της σκιάς» (εκδόσεις «Περισπωμένη»). Την ίδια ώρα το βιβλίο αποτελεί και ένα χρονικό της γνωριμίας του Μπέκερ με τη ζωγραφική, σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όχι φιλικό προς την καλλιτεχνική τάση του. «Η ζωγραφική με έκανε να συγκεντρωθώ μέσα στη μοναξιά που ένιωθα και στο μη φιλικό προς την κλίση αυτή περιβάλλον και να βρω την εσωτερικότητα, να βρω την καλλιτεχνική έκφραση», εξηγεί μιλώντας στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής του στην Αθήνα. Τι τον τράβηξε, όμως στη ζωγραφική, τον ρωτάμε. Ο ίδιος απαντά: «Οι λέξεις καμιά φορά δεν φτάνουν και επειδή δεν μου έφταναν οι λέξεις, άρχισα να παίζω με τα χρώματα, τη ζωγραφική, ήθελα να βρω άλλο δρόμο για να εκφράσω τα αισθήματά μου». Σιωπηλός υποστηρικτής στην καλλιέργεια της κλίσης του στη ζωγραφική ήταν η μητέρα του, μια γυναίκα που, όπως περιγράφει στο βιβλίο, αντιμετώπισε πρώτα η ίδια ένα εχθρικό περιβάλλον στη Γερμανία του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. «Την περίοδο των μεγάλων επιθέσεων και των βομβαρδισμών, δεν της επέτρεπαν στο Αμβούργο ούτε να πλησιάσει το καταφύγιο, γιατί τα καταφύγια προορίζονταν αποκλειστικά για Γερμανούς», αναφέρεται στην αυτοβιογραφία. Για χρόνια οι δύο ταυτότητες του Γκέριτ Μπέκερ, η ελληνική και η γερμανική, συγκρούονταν, αποκαλύπτει ο ίδιος. «Είμαι γεννημένος Έλληνας, αλλά ο πατέρας μου δεν ήθελε να έχω ελληνικό όνομα ούτε να φαίνεται στο σχολείο ότι είμαι Έλληνας. Παλιά υπήρχε σύγκρουση ανάμεσα στην ελληνική και τη γερμανική μου ταυτότητα. Ως παιδί αισθανόμουν Γερμανός, γιατί φοβόμουν». Χρόνια αργότερα, το 1990, όταν ο Μπέκερ επισκέφθηκε και πάλι την Ελλάδα, το κόκκινο χώμα της ελληνικής γης τον συγκίνησε. «Τότε άκουσα μια φωνή μέσα μου που έλεγε: κοίταξε αυτό το κόκκινο χώμα, εκεί

είναι τα κόκαλα από μια πλευρά της οικογένειάς σου, από μια πλευρά της αλήθειας σου». Σήμερα, δηλώνει πάνω από όλα άνθρωπος. Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά στο «Πρακτορείο», «τα σύνορα είναι μόνο γραμμένα, δεν υπάρχουν. Αυτό το λέω ως καταληκτική διαπίστωση, ότι τώρα που δεν υπάρχουν πια τα σύνορα, παρά μόνο στα χαρτιά, πρέπει να έχουμε αλληλεγγύη όλοι οι άνθρωποι και χρειαζόμαστε πολιτικούς που να μην επιτρέπουν στον άνθρωπο να γίνεται εχθρός του ανθρώπου». Πολυδιάστατη είναι όμως και η ταυτότητά του σε καλλιτεχνικό επίπεδο: ζωγράφος, γλύπτης, πεζογράφος, ποιητής, ακόμα και μουσικός. Αν και ευρέως γνωστός στη Γερμανία ως ζωγράφος, ο ίδιος δηλώνει ότι «η πνευματική μου στάση ως καλλιτέχνη ορίζεται από την ποίηση και την ποιητικότητα» και ότι «η ποιητική αντίληψη της ζωής και της τέχνης διατρέχει και το συγγραφικό μου έργο, αλλά τελικά και το ζωγραφικό μου έργο». Πάντως, τη διαδικασία συγγραφής του βιβλίου την αντιμετώπισε ως έργο τέχνης και παρομοιάζει τη διαδικασία αφαίρεσης κεφαλαίων (αρχικά το βιβλίο μετρούσε 700 σελίδες για να φτάσει στην τελική του μορφή στις 300) με τη γλυπτική: «Στο τέλος πρέπει να δώσεις μια φόρμα και είσαι σαν γλύπτης, κόβεις και αυτό που κόβεις δεν φαίνεται. Φιλοσοφικά αυτό που με ενδιαφέρει είναι αυτό που παράγεται σε τελική μορφή, αλλά και η απουσία αυτού. Το περίγραμμα της απουσίας της ύλης είναι ουσιαστικά το έργο τέχνης», υπογραμμίζει. Τον ρωτάμε ποια στοιχεία έχει υιοθετήσει από τον ελληνικό και γερμανικό πολιτισμό στην τέχνη του. «Όταν είδα πρώτη φορά τον Ερμή του Πραξιτέλη, σκέφτηκα ότι από εκεί προέρχεται η τέχνη. Η αρχαία ελληνική γλυπτική, η κεραμική, κυρίως τα αττικά βάζα, αλλά και οι βυζαντινές εικόνες με ενέπνευσαν για να ακολουθήσω το δρόμο των εικαστικών τεχνών», απαντά. Από το γερμανικό πολιτισμό, συμπληρώνει, «έχω εμπνευστεί από τον ποιητή Χέλντερλιν που είναι ένας από τους αγαπημένους μου, και από άλλους Γερμανούς ποιητές. Επίσης, η μουσική του Μπαχ, του Μπετόβεν και του Μότσαρτ, καθορίζουν τη γερμανική μου υπόσταση ως καλλιτέχνη». Κλείνουμε τη συζήτησή με την ερώτηση ποια είναι τα σχέδιά του για το μέλλον. Μας απαντά με στίχους από ένα ποίημα του: «Δεν ξέρω τι μένει για σήμερα, ξέρω όμως πιο πολλά από χτες». Όπως προσθέτει, «ο πατέρας μου έλεγε πολύ συχνά “αυτό δεν μπορεί να το πει κανείς”. Έχω βάλει σαν στοίχημα με τον εαυτό μου σε όλη τη ζωή μου και το έργο μου να μειωθεί αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί. Αυτό δηλαδή που νομίζουν οι πολλοί ότι δεν μπορεί να ειπωθεί, να το αποκαλύψω και να το πω». Την ίδια ώρα δεν είναι τυχαίο ότι το αυτοβιογραφικό βιβλίο του τελειώνει με τη φράση «Άδραξε τη ζωή», ένα μότο που χρησιμοποίησε ο ίδιος σε νεαρή ηλικία. «Ακόμα και τώρα όμως δεν άφησα τη ζωή. Μην κλείνεσαι, μην σταματάς τον εαυτό σου, μην κάνεις πίσω... Άδραξε τη ζωή». ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 27

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Σ

«Από τον Ερμή του Πραξιτέλη προέρχεται η τέχνη»

Του Κ. Βουτσαδάκη

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΠΕΤΡΈΛΑΙΟ, ΦΥΣΙΚΌ ΑΈΡΙΟ, ΚΑΥΣΌΞΥΛΑ 28 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Τι να προσέχουν οι καταναλωτές Με σκοπό την ενημέρωση των καταναλωτών, ενόψει της χειμερινής περιόδου, εκδόθηκαν οδηγίες από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή για με τη διακίνηση και εμπορία πετρελαίου θέρμανσης και καυσόξυλων. Όπως αναφέρεται στο σχετικό ενημερωτικό έγγραφο της αρμόδιας γενικής γραμματείας του υπουργείου Οικονομίας οι καταναλωτές πρέπει να: 1. κάνουν έρευνα αγοράς προτού προβούν σε παραγγελία πετρελαίου ώστε να επιλέξουν την οικονομικότερη τιμή. Έχουν την δυνατότητα να ενημερώνονται για τις τιμές των καυσίμων από το Παρατηρητήριο Υγρών Καυσίμων της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή www.fuelprices.gr.

2. γνωρίζουν ακριβώς τις διαστάσεις της δεξαμενής για να μπορεί να υπολογίσει πόσα λίτρα πετρελαίου αντιστοιχούν σε κάθε εκατοστό ύψους της δεξαμενής.

3. κατά την παραλαβή του πετρελαίου να μην εμπιστεύονται μόνο το μετρητή του βυτιοφόρου αλλά να χρησιμοποιούν και δικό τους διαγραμμισμένο μέτρο.

4. γίνεται προμέτρηση της ποσότητας του πετρελαίου

Της Αγγελικής Μπούμπουκα

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 29

ΦΑΚΕΛΟΣ| ΘΕΡΜΑΝΣΗ-ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Σ

Στις ίδιες τιμές με πέρυσι κυμαίνεται η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης, που άρχισε να διατίθεται πριν από λίγες μέρες, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς. Ο αντιπρόεδρος της Ένωσης Πρατηριούχων Υγρών Καυσίμων και Σταθμών Αυτοκινήτων Θεσσαλονίκης, Θέμης Κιουρτζής μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό «Πρακτορείο FM 104,6» σημείωσε ότι φέτος «με τις υπάρχουσες διυλιστηριακές τιμές η τιμή θα είναι 92 έως 95 λεπτά για τις μεγάλες ποσότητες». Ωστόσο, όπως είπε «πάντα υπάρχει μία διαφοροποίηση στην τιμή, όταν πρόκειται για προμήθεια μικρών ποσοτήτων ή έχουμε ψηλό όροφο, μια μικρή αύξηση για να βγει το κόστος μεταφοράς και λειτουργίας». Ο ίδιος σημείωσε ότι δεν αποκλείεται σε κάποιες επαρχιακές πόλεις η τιμή να φτάσει και το 1 ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης διαμορφώθηκε το 2016 σε 1.199.550 μετρικούς τόνους, έναντι 2.908.247 μ.τ. το 2010 ενώ το 2013 είχε υποχωρήσει και στους 959.233 μ.τ.

που υπάρχει στη δεξαμενή, παρουσία του προμηθευτή, και μετά την παραλαβή να γίνεται επιμέτρηση, αφού έχουν παρέλθει 2-3 λεπτά, προκειμένου να «κάτσει ο αφρός».

5. το χρώμα του πετρελαίου, το οποίο και αποτελεί ένδειξη της ποιότητάς του, πρέπει να είναι κόκκινο και διαυγές και όχι θολό.

6. Η πληρωμή του πετρελαίου πρέπει να γίνεται εφόσον λάβουν το απαραίτητο παραστατικό στοιχείο (απόδειξη) στο οποίο πρέπει να αναγράφεται το ύψος της στάθμης του πετρελαίου στη δεξαμενή πριν και μετά την παραλαβή καθώς και να υπάρχουν συμπληρωμένα όλα τα απαιτούμενα από το νόμο στοιχεία (όπως ονοματεπώνυμο και διεύθυνση του πελάτη, Α.Φ.Μ., η ποσότητα του πετρελαίου, το ποσό πληρωμής, η ώρα παράδοσης κ.λ.π.). Αύξηση νέων συνδέσεων φυσικού αερίου «Έκρηξη» των νέων συνδέσεων φυσικού αερίου σε Αττική, Θεσσαλονίκη και Θεσσαλία καταγράφουν οι Εταιρίες Διανομής (ΕΔΑ) καθώς σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία η αύξηση που καταγράφεται σε σύγκριση με πέρυσι είναι της τάξης του 60 %. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασαν σε συνέδριο που διοργάνωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος οι ΕΔΑ Αττικής και Θεσσαλονίκης – Θεσσαλίας, οι νέες συνδέσεις φυσικού αερίου στο πρώτο εξάμηνο του έτους ήταν εφέτος στην Αττική 17.000 από 11.000 πέρυσι και στη Θεσσαλονίκη – Θεσσαλία 5.837 εφέτος από 3.642 πέρυσι. Και στις δύο περιπτώσεις η αύξηση των συνδέσεων είναι της τάξης του 60 % , ενώ στην Αττική εφαρμόστηκε επιπλέον πρόγραμμα επιδότησης για αντικατάσταση καυστήρων και τοποθέτηση εγκαταστάσεων φυσικού αερίου. Σύμφωνα με την ΕΔΑ Αττικής, με τις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου που ίσχυαν κατά τη χειμερινή περίοδο 2016 – 2017 η εξοικονόμηση για μια πολυκατοικία δέκα διαμερισμάτων φθάνει στα 3000 ευρώ ή 37 %. Η μετατόπιση των καταναλωτών από το πετρέλαιο στο φυσικό αέριο, αλλά και η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς αερίου από 1-1-2018 (από την ημερομηνία αυτή και οι οικιακοί καταναλωτές φυσικού αερίου αποκτούν τη δυνατότητα επιλογής προμηθευτή) έχει οδηγήσει σε αντίστοιχες ανακατατάξεις στην αγορά: πετρελαϊκές εταιρίες επιχειρούν διείσδυση στην αγορά φυσικού αερίου προκειμένου να καλύψουν τις απώλειες από το πετρέλαιο θέρμανσης, ενώ εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας επιδιώκουν επίσης διείσδυση στην αγορά φυσικού αερίου προκειμένου να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που παρέχει η απελευθέρωση και να παράσχουν ενεργειακά «πακέτα» (ρεύμα και φυσικό αέριο) στους καταναλωτές. Αντίστροφα και η Φυσικό Αέριο Αττικής πήρε άδεια προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας και θα προσφέρει τους επόμενους μήνες ενεργειακά «πακέτα» στους πελάτες της. Διακίνηση και εμπορία καυσόξυλων Παράλληλα αυτές τις μέρες παρατηρείται και αυξημένη ζήτηση καυσόξυλων. Για το θέμα αυτό, οι αρμόδιες αρχές επισημαίνουν ότι η λιανική πώληση καυσόξυλων γίνεται κατ’ όγκο, με μονάδα μέτρησης είτε το «χωρικό κυβικό μέτρο στοιβαχτού» (m3 στοιβαχτού) ή το «χωρικό κυβικό μέτρο χύδην» (m3 χύδην. Ο καταναλωτής οφείλει να ενημερώνεται για το αν η προσφερόμενη τιμή αναφέρεται σε στοιβαχτή ή χύδην μορφή πώλησης. Η τελική τιμή πώλησης των προϊόντων πρέπει να συμπεριλαμβάνει τον αναλογούντα σε αυτή ΦΠΑ. Οι καταναλωτές μπορούν να υποβάλουν ερωτήματα και καταγγελίες στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή, μέσω της ιστοσελίδας www.1520. gov.gr και μέσω της Γραμμής Καταναλωτή 1520.

30 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ

Mε στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας Της Kατερίνας Ρουμελιώτη

Η

βελτίωση του τρόπου διαχείρισης της ενέργειας μέσα από την ανάπτυξη και εφαρμογή µιας μεθοδολογίας ολοκληρωμένου ε νε ργ ει α κού σ χ ε δ ι α σ μ ού ο οποίος επιφέρει και εξοικονόμηση πόρων προς όφελος των πολιτών, αποτελεί προτεραιότητα της Περιφέρειας Αττικής. Η Περιφέρεια έχει στόχο τον ισοσκελισμό του ενεργειακού ισοζυγίου κάθε κτηρίου. Τα έργα ενεργειακής αναβάθμισης που είναι σε εξέλιξη είναι στο Ο λ υ μ π ι α κό Κ ο λ υ μ β η τ ή ρ ι ο Αθηνών, στο Πολιτιστικό Κέντρο Ντάνκαν του Δήμου Βύρωνα, στο κλειστό κολυμβητήριο της Αγίας Παρασκευής, σε αθλητικούς χώρους του Δήμου Πεντέλης, σ το α θ λ ητι κό σ υγκ ρ ότ η μ α «Ν.Πέρκιζας» του Χαλανδρίου, σε παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς,, στο δίκτυο ηλεκτροφωτισμού του Άλσους Α ιγά λ εω , σ το Π ολυ δ ύ να μ ο Βιοκλιματικό Κέντρο για την Ανάπτυξη Δομών Κοινωνικής Φροντίδας, στο Ίλιο, στο Σπίτι του Αγωνιστή στον Άγιο Δημήτριο, στο δημοτικό κολυμβητήριο και στο Βιοκλιματικό-Πολυδύναμο Αθλητικό Κέντρο της Νέας Σμύρνης. Επίσης με την ανάπτυξη συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, την αξιολόγηση των νέων τεχνολογιών και με στόχο την αντικατάσταση ενεργότερων ενεργειακών μεθόδων, που επιβαρύνουν το περιβάλλον με αρνητικές συνέπειες για την δημόσια υγεία, η Περιφέρεια σ υχ νά κα θ ΄ υ π έ ρ β α σ η τω ν αρμοδιοτήτων της επεκτείνει την πολιτική της και σε άλλους τομείς της χωρικής εμβέλειας της όπως Π.Χ. στον τομέα των Συγκοινωνιών. Στο πλαίσιο αυτό η Περιφέρεια

Αττικής ενίσχυσε τον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών με τη χρηματοδότηση της προμήθειας 92 λεωφορείων νέας τεχνολογίας, προϋπολογισμού 30.000.000 ευρώ. Κατά την υπογραφή της σύμβασης η περιφερειάρχης Ρ έ να Δ ού ρ ου χα ρ α κτή ρ ισ ε αναγκαία την αντικατάσταση των παλαιότερων οχημάτων καθώς συμπληρώνουν τον επιτρεπτό χρόνο χρήσης τους, σημειώνοντας ότι «η πρωτοποριακή επιλογή της τεχνολογίας των ηλεκτρικών λεωφορείων διασφαλίζει την ελαχιστοποίηση των εκπομπών ρύπων και αναδεικνύει τη σύγχρονη όψη του συγκοινωνιακού συστήματος προς όφελος του περιβάλλοντος και των πολιτών στους οποίους παρέχεται υψηλό επίπεδο ασφάλειας και άνεσης» . Ο σχεδιασμός επεκτείνεται και στους σταθμούς φόρτισης καθώς η προώθηση των «καθαρών» αυτοκινήτων στην Αττική απαιτεί και τη χρήση της πράσινης ενέργειας. Π α ρ ά λ λ η λ α , η Π ε ρ ι φ έ ρ ει α Αττικής με στόχο την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, του κόστους λειτουργίας, την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και την καλύτερη θέαση που προσφέρει στους διερχόμενους οδηγούς ο σύγχρονος οδοφωτισμός, κάνει παρεμβάσεις ενεργειακής α να β ά θ μ ισ η ς μ ε φ ω τ ισ μ ό LED, που όπως δηλώνει στο «Πρακτορείο» ο εντεταλμένος π ε ρ ι φ ε ρ ε ι α κό ς σ ύ μ β ο υλ ο ς σ ε θ έ μ α τα π ε ρ ι β ά λ λον το ς , Ν. Αναγνωστόπουλος, «έχει πολλαπλάσια διάρκεια ζωής και υποπολλαπλάσιες απαιτήσεις συντήρησης». Οι παρεμβάσεις γίνονται στους κυριότερους άξονες του αστικού οδικού δικτύου.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 31

Της Κατερίνας Γιαννίκη

32 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Η Ριάνα στο δρόμο Είναι η πιο γνωστή προσωπικότητα στον πλανήτη από τα νησιά Μπαρμπέιντος. Το 2008 ανακηρύχθηκε επίτιμη πρέσβειρα Νεολαίας και Πολιτισμού από τον τότε πρωθυπουργό, Ντέιβιντ Τόμσον. Ο λόγος για την γνωστή τραγουδίστρια Ριάνα, της οποίας το όνομα θα δοθεί σε κεντρικό δρόμο στην πρωτεύουσα των Μπαρμπέιντος, Μπρίτζτάουν. Προς τιμήν της τραγουδίστριας της R&B και ποπ μουσικής και σχεδιάστριας μόδας, Ριάνα στις 30 Νοεμβρίου, την Ημέρα Ανεξαρτησίας των Νήσων Μπαρμπέιντος, στην Καραϊβική (ανεξαρτησία από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1966) η οδός Γουέστμπουρι Νιου Ρόουντ θα μετονομαστεί σε οδός Ριάνα. Η Ριάνα μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, αφού υπέγραψε συμβόλαιο με την Def Jam Recordings το 2005, αν και διατηρεί ένα διαμέρισμα στο πολυτελές συγκρότημα One Sandy Lane στα νησιά Μπαρμπέιντος, τα οποία επισκέπτεται συχνά, τουλάχιστον στο βαθμό που της επιτρέπει το ιδιαίτερα βαρύ πρόγραμμά της.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 33

Του Αντώνη Βαζογιάννη

ΜΠΑΊΝΟΥΝ ΟΙ ΒΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΛΕΊΣΕΙ Η ΑΠΑΡΝΉΘΗΚΑΝ ΦΥΛΉ ΤΗ ΜΠΑΛΑ 34 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Y

Υπάρχει άραγε ...ζωή μετά το ποδόσφαιρο; Ερώτημα που ήρθε, έφυγε, επιστρέφοντας αρκετές φορές στις σκέψεις αστέρων της μπάλας, σε εκείνες τις μοναχικές στιγμές απολογισμού, μακριά από τους δυνατούς προβολείς των σταδίων και τα «ανακριτικά» φώτα της δημοσιότητας. Την απάντηση φέρνει μόνο η ίδια η ζωή. Για παράδειγμα, ο Πάολο Ντανιέλ Οσβάλντο, ο οποίος, στην ηλικία των 30 ετών, αποφάσισε να αποχωρήσει από το ποδόσφαιρο, για να ακολουθήσει καριέρα rockstar. Μία από τις πολλές περιπτώσεις με ξεχωριστό ενδιαφέρον. Μαζί με άλλες... Τον Γκάϊθκα Μεντιέτα και τον γνώριμό μας από το πέρασμα στον Παναθηναϊκό, Τζιμπρίλ Σισέ, ενώνει κάτι κοινό... Το πάθος τους για το επάγγελμα του DJ. O Ισπανός ξεκίνησε από ντισκοτέκ του Λονδίνου για να φτάσει στο Champions Festival, που διεξήχθη στο Μιλάνο, την ημέρα του τελικού ανάμεσα στην Ρεάλ Μαδρίτης και την Ατλέτικο Μαδρίτης. Ο Γάλλος, «έστρεψε» το πάθος που είχε με την μουσική, με το πέρασμα από τις κονσόλες. Ο Χιντεντόσι Νακάτα, είπε το δικό του «αντίο» στο ποδόσφαιρο, μόλις στα 29 του χρόνια. Ο Ιάπωνας επέστρεψε στην πατρίδα του και πήρε τον δρόμο των επιχειρήσεων. Έγινε παραγωγός σάκε (σ.σ. οινοπνευματώδες ποτό που παράγεται και καταναλώνεται, κυρίως, στην Ιαπωνία) και προέρχεται από ρύζι. Παράλληλα έγινε ιδιοκτήτης μπαρ στο Χονγκ Κονγκ. Από κεντρικός αμυντικός ...ντεντέκτιβ. Αυτή είναι η διαδρομή του Αριαν ντε Ζέου, που αναδείχθηκε στις ακαδημίες της Φίτεσε και αγωνίστηκε για πολλά χρόνια στην Αγγλία. Μετά την «συνταξιοδότησή του», στα 39, συνεργάστηκε με την ολλανδική αστυνομία και εκτιμάται ιδιαίτερα για τις ικανότητές του. Ο Χασάν Σαλιχάμιτζιτς, έμεινε κατά κάποιο τρόπο στον κόσμο του ποδοσφαίρου. Ο Βόσνιος πρώην άσος του Αμβούργου, της Μπάγερν, της Γιουβέντους και της Βόλφσμπουργκ, χάρη σε έναν εκτυπωτή 3D, δημιουργεί μινιατούρες ποδοσφαιριστών. Από τις εκφράσεις του προσώπου μέχρι και τα τατουάζ, όλα με κάθε λεπτομέρεια. Ο Τιμ Βίζε, πρώην τερματοφύλακας της Βέρντερ Βρέμης και της Χοφενχάιμ, το 2014 άλλαξε ριζικά ζωή. Πρώτα αφιερώθηκε στο body building και στη συνέχεια ξεκίνησε την καριέρα του στην πάλη. Το Νοέμβριο του 2014 έκανε το ντεμπούτο του στην WWE, την πιο σημαντική ομοσπονδία της πάλης, με το όνομα Τhe Machine.

O Τζεφ Ουίτλι, από την Ζάμπια, αναγκάστηκε να αποσυρθεί εξαιτίας προβλημάτων με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Μόλις βγήκε από κλινική αποτοξίνωσης, άλλαξε ολοκληρωτικά την ζωή του και τώρα, ασχολείται με πωλήσεις αυτοκινήτων. Ο Φραντσέσκο Φλάκι, τρίτος πιο παραγωγικός επιθετικός στην Ιστορία της Σαμπντόρια, άφησε το ποδόσφαιρο και επέστρεψε στην γενέθλια πόλη του, ανοίγοντας κατάστημα σάντουιτς μαζί με την μητέρα του. Ο Ιρλανδός Φιλίπ Μούρλιν, πρώην παίκτης της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, αφού ολοκλήρωσε μία καριέρα γεμάτη προβλήματα, το 2009 μπήκε στο Pontifical Irish College, στη Ρώμη, και τέσσερα χρόνια αργότερα, αποφοίτησε στη θεολογία. Τον Οκτώβριο του 2016, έγινε ιερέας. «Διπλή ζωή» για τον, λιγότερο γνωστό, Φάμπιο Ματσελάρι, πρώην παίκτη των Κάλιαρι, Μπολόνια και Ιντερ. Ο πρώην αμυντικός, δουλεύει με τον εξάδελφό του ως ξυλουργός, αλλά επίσης απολαμβάνει να κάνει τον τραγουδιστή σε μία μικρή ροκ μπάντα, τραγουδώντας Led Zeppelin και Deep Purple.

Ποδοσφαιριστές που δεν τους αρέσει το… ποδόσφαιρο Υπάρχουν όμως κι άλλοι, που είτε έφυγαν από τα γήπεδα, είτε παραμένουν ενεργοί ποδοσφαιριστές και δηλώνουν ευθέως πως δεν τους αρέσει το ποδόσφαιρο. Ο Μάριο Μπαλοτέλι, Ιταλός διεθνής, με καριέρα σε Ιντερ, Μάντσεστερ Σίτι, Μίλαν, Λίβερπουλ και τώρα στη Νις, ξεκαθάρισε, ότι είναι μία απλή δουλειά που δεν τον διασκεδάζει: «Δεν πανηγυρίζω τα γκολ μου επειδή είναι η δουλειά μου» τόνισε χαρακτηριστικά. Ο διάσημος Αργεντινός, Γκαμπριέλ Ομάρ Μπατιστούτα, κορυφαίος σκόρερ στην Ιστορία της εθνικής ομάδας της χώρας του, μέχρι το περασμένο καλοκαίρι, που του πήρε το ρεκόρ ο Λιονέλ Μέσι, σε μία συνέντευξη σε ισπανική εφημερίδα είχε πει: «Δεν μου αρέσει το ποδόσφαιρο, είναι μόνο η δουλειά μου». Ο Μεξικάνος Κάρλος Βέλα, με σημαντική καριέρα στην Ρεάλ Σοσιεδάδ, φαίνεται περισσότερο φίλος του κινηματογράφου, παρά της μπάλας: «Μεταξύ μιας καλής ταινίας και ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, προτιμώ την ταινία»... Το μεγάλο πάθος του Ιταλού επιθετικού, Κριστιάν Βιέρι, δεν ήταν το ποδόσφαιρο: «Για να είμαι ειλικρινής, δεν ήμουν πολύ καλός στο ποδόσφαιρο. Μου άρεσε το κρίκετ και όταν άρχισα να έχω καλά αποτελέσματα με την ομάδα μου, ονειρευόμουν να γίνω ο επόμενος Αλάν Μπορμπέρ», ξεκαθάρισε, θυμίζοντας έναν από τους κορυφαίους παίκτες του κρίκετ στην Ιστορία. O Βιέρι, στην διάρκεια της καριέρας του, αγωνίστηκε σε 14 διαφορετικές ομάδες, ανάμεσά τους, Γιουβέντους, Ατλέτικο Μαδρίτης, Ιντερ, Μίλαν, Μονακό, κάνοντας μεταγραφές πολλών εκατομμύριων. Ο Αργεντινός Αντρές Σιλβέρα, πρώην ποδοσφαιριστής, μεταξύ άλλων, της Ουρακάν, της Τίγκρες και της Ιντενεντιέντε Αβελανέδα, δεν είχε διστάσει να δηλώσει: «Ποτέ δεν ήθελα να γίνω ποδοσφαιριστής. Το ποδόσφαιρο το αντιμετωπίζω ως μία δουλειά. Γι αυτό, επειδή δεν ήθελα να είμαι ένας αλήτης, τρέχω. Έτσι κάνω καλό σε εμένα και στην ομάδα, κερδίζοντας περισσότερα χρήματα». Ο Άγγλος πρώην αμυντικός, των Λιντς, Μπλάκμπερν και Νιούκαστλ, Ντέιβιντ Μπάτι, στα χρόνια του ΄90, ήταν σημαντικός για την εθνική ομάδα της χώρας του. Όταν αποσύρθηκε τόλμησε να πει: «Το αγγλικό ποδόσφαιρο είναι βαρετό. Εγώ δεν έχω δει κανέναν αγώνα, μετά την αποχώρησή μου. Ποτέ δεν κατάλαβα, ποιος πληρώνει για δει ένα παιχνίδι».

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 35

Λέσχη Ανάγνωσης παιδιών Ρομά στο Χαλάνδρι Της Ειρήνης Ρακιτζή

E

να πρωϊνό Κυριακής του Μ α ρτί ου του 2 0 1 6 , σ τ ην περιοχή του Χαλανδρίου, έγινε μία καθόλου συνηθισμένη σ υ νά ν τ ησ η π ίσω α π ό το Νομισματοκοπείο. Ήταν η πρώτη συγκέντρωση της Λέσχης Ανάγνωσης παιδιών Ρομά του καταυλισμού που βρίσκεται στο Νομισματοκοπείο, δίπλα στην πολύβουη λεωφόρο Μεσογείων. Το θέαμα ήταν εξίσου ασυνήθιστο: περίπου 40 τσιγγανόπουλα, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν είχαν ποτέ σχέση με το σχολείο, έκαναν μία χαρούμενη παρέα, γεμάτη ζωντάνια και με σημείο αναφοράς το βιβλίο. Έκτοτε, η πρώτη αυτή Λέσχη Ανάγνωσης έγινε η αφορμή σταθερών συναντήσεων τα πρωϊνά της Κυριακής κάθε εβδομάδας, με συμμετοχή κατά μέσο όρο 40 παιδιών Ρομά, που ήθελαν να ακούνε αφηγήσεις αναγνωσμάτων και ποιημάτων και να συμμετέχουν στις παράλληλες, βιωματικές δραστηριότητες που πλαισίωναν τις αναγνώσεις. Σήμερα, η Λέσχη Ανάγνωσης των μικρών Ρομά οργανώθηκε ακόμη περισσότερο και βρήκε στέγη στο Κέντρο Νεότητας του Δήμου Χαλανδρίου, εξακολουθώντας να φιλοξενεί τόσο τα περσινά μέλη, όσο και καινούργια που περιμένουν με ανυπομονησία τις συναντήσεις, που γίνονται πλέον κάθε Παρασκευή. Η Λέσχη είναι μάλιστα και υπότροφος συμβουλευτικής του ιδρύματος Μποδοσάκη. Σε κάθε συνάντηση, περίπου 30 βιβλιόφιλοι Ρομά, ηλικίας 6-11 ετών,

36 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

κάθονται σε κύκλο παρέας, συζητούν και διαβάζουν (όσοι από αυτούς γ νω ρ ί ζου ν ανάγ νω σ η ) ή α κού νε αφηγήσεις βιβλίων και ποιημάτων, κατά προτίμηση εικονογραφημένων και στη συνέχεια ζωγραφίζουν το θέμα της ημέρας, γράφουν γράμματα σε κάποιον, αναπαριστούν ιστορίες, φτιάχνουν κολάζ, μιλούν για φωτογραφίες, με τη βοήθεια των δημιουργών και εμψυχωτών αυτής της πρωτοβουλίας. «Στην πρώτη μας συνάντηση, που ήταν κυρίως αναγνωριστική, παίξαμε ένα παιχνίδι με χαρτάκια που είχαν γραμμένες παροιμίες για τον Μάρτιο. Η διαδικασία και μόνο να τηρηθεί η σειρά και η τάξη στον χώρο, χωρίς να υπάρχουν εμφανή όρια, όπως σε μία τάξη, ήταν μία πολύ δύσκολη υπόθεση. Απλά έγινε ένας χαμός» θυμάται η Ελένη Ντζάνη, αδιόριστη δασκάλα, μεταπτυχιακή της Παιδαγωγικής Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, και μία από τις βασικές εμψυχώτριες της Λέσχης Ανάγνωσης παιδιών Ρομά στον καταυλισμό του Νομισματοκοπείου. «Ένα παιδί τράβηξε ένα χαρτάκι και προσπάθησε να διαβάσει συλλαβιστά την παροιμία. Χωρίς να καταφέρει να την τελειώσει, την έβαλε πίσω στο κουτί. Αλλά μετά για κάποιο λόγο την ξαναπήρε και προσπάθησε από την αρχή. Ήθελε να καταλάβει τι λέει. Αυτό ήταν πολύ ενθαρρυντικό για μας». Κι έτσι η Λέσχη Ανάγνωσης των παιδιών Ρομά βρήκε το δρόμο της και έχει αποκτήσει πλέον σταθερά μέλη.

Τ

α ζώδια απασχολούν πάρα πολλούς ανθρώπους, συχνά επί καθημερινής βάσεως. Από πόσων ωστόσο τον νου περνά η ιδέα ότι τα ζώδια μπορεί να σχετίζονται με τη γεύση, ότι ένας Σκορπιός θα λατρέψει, για παράδειγμα, μια μους σοκολάτας ή ότι οι μεγαλύτεροι λάτρεις του φαγητού είναι οι Ταύροι και οι Καρκίνοι; Το βιβλίο-λεύκωμα της Χριστίνας Δ. Θεοχάρη «Η γεύση των ζωδίων» (πρόλογος Άση Μπήλιου, εκδόσεις Μίνωας) κάνει λόγο για όλα αυτά, αλλά και για άλλα πολλά, συνδυάζοντας τη μαγειρική με την αστρολογία και εφοδιάζοντάς μας με πολλές πρωτότυπες συνταγές. Το ταξίδι της Θεοχάρη στη μαγειρική και την αστρολογία ξεκίνησε από πολύ νωρίς: μαγειρεύει από τα δεκαπέντε της και καταπιάστηκε με την αστρολογία όταν πήγε στο Λονδίνο για να σπουδάσει Αγγλική Φιλολογία. Ύστερα από είκοσι χρόνια συστηματικής μελέτης, η συγγραφέας έχει καταλήξει πως τα ζώδια μπορούν να διεκδικήσουν τη δική τους γεύση και πως οι προτιμήσεις μας για το φαγητό δεν αποκλείεται να επηρεάζονται από τα χαρακτηριστικά του ζωδίου μας. Η γκάμα που ξεδιπλώνεται μπροστά μας ξεφυλλίζοντας το βιβλίο είναι τεράστια. Ο Κριός αγαπά την καυτερή πιπεριά και την πιπεριά τσίλι και δοκιμάζει ευχαρίστως μια καυτερή λαχανιά με μοσχάρι. Ο Ταύρος διαλέγει το θυμάρι, το λευκό πιπέρι και τη μέντα και σερβίρεται μετά χαράς αρνάκι με αγκινάρες και αρακά. Οι Δίδυμοι αποζητούν τον άνηθο, τη λεβάντα και το κάρδαμο και δεν λένε όχι σε μια σαλάτα με ζυμαρικά, καπνιστή πέστροφα και αγιολί λεμονιού. Ο Καρκίνος καλοβλέπει το εστραγκόν, το πράσινο τσάι και την κανέλα και ζητάει ελληνικό mac & cheese με φέτα και κιμά. Ο Λέων επιλέγει δάφνη, δεντρολίβανο και κρόκο Κοζάνης και του κάνουμε το τραπέζι με γαρίδες, κρόκο και ντοματίνια. Και ο χορός των ζωδίων με τις γεύσεις δεν έχει τελειωμό. Η Παρθένος δεν κρύβει την επιθυμία της για τον μαϊντανό, το άγριο μυρώνι και τις φακές και της αρέσει μια σαλάτα με πλιγούρι, ψητή κολοκύθα και κάσιους. Ο Ζυγός στρέφει το βλέμμα στην αρμπαρόριζα και το γαρίφαλο και θα καταναλώσει πρόθυμα ένα πιάτο ψαρονέφρι με λευκό κρασί και καραμελωμένα αχλάδια. Ο

ΒΙΒΛΙΟ

ΟΤΑΝ ΤΑ ΖΩΔΙΑ ΧΟΡΕΥΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΓΕΥΣΕΙΣ Τoυ Βαγγέλη Χατζηβασιλείου

Σκορπιός βάζει στο μάτι το κακάο, το κουκουνάρι και το ρόδι και διαλέγει πικάντικα γιουβαρλάκια κοτόπουλου με μουστάρδα και τζίντζερ. Ο Τοξότης ξεχωρίζει την παπάγια και το μοσχοκάρυδο και σερβίρεται σούπα ψητού κουνουπιδιού με κάρι και γάλα καρύδας. Ο Αιγόκερως ζητάει αμύγδαλα, κυδώνι και κρεμμύδι και καλωσορίζει ένα μοσχαρίσιο φιλέτο Wellington με πετιμέζι και θυμάρι. Ο

Υδροχόος εμπιστεύεται τον κόλιανδρο, τον γλυκάνισο και το τριαντάφυλλο και τσιμπάει ένα σουβλάκι γαλοπούλας με ανανά και ρύζι μπασμάτι με κράνμπερι. Τέλος, οι Ιχθύες αγαπούν τη μαστίχα, τη μελιτζάνα και το μανταρίνι και γλυκοκοιτάζουν ένα μπέργκερ σολομού με αβοκάντο και χούμους. Όσοι πιστοί προσέλθετε και καλή όρεξη σε όλους: οπαδούς των ζωδίων και όχι. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 37

AΓΟΡΑ

Terra fyllida Η Terra Fyllida δραστηριοποιείται στον τομέα των τροφίμων και διαθέτει μία γκάμα καινοτόμων προϊόντων με gourmet χαρακτήρα. Η εταιρεία βρίσκεται στη Νέα Ζίχνη, στην καρδιά του κάμπου των Σερρών, μόλις 26 χιλιόμετρα από την πόλη των Σερρών. Ως λάτρεις των μανιταριών οι υπεύθυνοι της εταιρείας δημιούργησαν μια σειρά εκλεκτών προϊόντων αναδεικνύοντας την υψηλή διατροφική τους αξία. Η φιλοσοφία τους είναι η χρήση αγνών φρέσκων υλικών, η σωστή διαχείρισή τους από έμπειρο εξειδικευμένο προσωπικό και οι αυστηροί κανόνες υγιεινής, εξασφαλίζοντας έτσι την εξαιρετική ποιότητα των προϊόντων

Έξι χρόνια προσφοράς Pillow Positive στις γυναίκες που έχουν ανάγκη, από την COCO-MAT Η COCO-MAT από το 2012 στο πλαίσιο του προγράμματος της εταιρικής κοινωνική ευθύνης, έχει στηρίξει περισσότερες από 7.000 γυναίκες που έχουν υποστεί χειρουργική επέμβαση λόγω καρκίνου του μαστού, δωρίζοντας μαξιλαράκια σε σχήμα καρδιάς. Το σχήμα του μαξιλαριού βοηθά τις γυναίκες να το τοποθετήσουν κάτω από την μασχάλη τους, απαλύνοντας τον πόνο της τομής, βελτιώνοντας παράλληλα και την ψυχολογία του ασθενή. Δέκα ογκολογικά νοσοκομεία στην Ελλάδα και την Γερμανία και 2 στο Βέλγιο και την Ολλανδία συμμετέχουν σε αυτή την ενέργεια με πολύ μεγάλη επιτυχία. Φέτος η COCOMAT ανακοίνωσε τη συνεργασία με το γνωστό ινστιτούτο του Παρισίου, Institute Curie προσφέροντας 500 μαξιλαράκια Pillow Positive για τις ανάγκες των γυναικών εκεί.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Εργαστήρι δημιουργικής Γραφής στην Πλάκα

Η «Ρωσική Επανάσταση» από το ΚΘΒΕ

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) διοργανώνει κύκλο ερ-

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει την «Ρωσική Επανάσταση», με την υπογραφή του σκηνοθέτη Τσέζαρις Γκραουζίνις, στο Βασιλικό Θέατρο, στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων των 52ων Δημητρίων. Παραστάσεις γίνονται κάθε Τετάρτη στις 18.00, κάθε Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 21.00 και την Κυριακή στις 19.00. Οι παραστάσεις της Τετάρτης και της Πέμπτης έχουν γενική είσοδο 5 Ευρώ. Το κανονικό εισιτήριο την Παρασκευή κοστίζει 10 Ευρώ και το Σαββατοκύριακο 13 Ευρώ (πλατεία) και 10 Ευρώ (εξώστης). Ισχύουν και εκπτωτικά εισιτήρια.

γαστηρίων δημιουργικής γραφής, με τον συγγραφέα Βαγγέλη Ραπτόπουλο, στο κεντρικό κτήριο του ΠΙΟΠ, στην Πλάκα, με ελεύθερη είσοδο. Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής τηλεφωνήστε στο 2103256924.. Ο κύκλος εργαστηρίων δημιουργικής γραφής, ξεκίνησε την Τετάρτη 25 Οκτωβρίου και θα συνεχιστεί με συναντήσεις μια Τετάρτη κάθε μήνα μέχρι και τον Ιούνιο 2018 (ώρες 16:00-18:00). Αναλυτικά οι ημερομηνίες διεξαγωγής του κύκλου εργαστηρίων είναι οι εξής: •25/10, 29/11 και 13/12 (για το 2017) •31/1, 28/2, 28/3, 25/4, 30/5 και 27/6 (για το 2018)

38 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 39

40 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ