EXPERTINTERVIEW Hoogleraar Genetica en Welzijn Meike Bartels

Is geluk heel gewoon?

Meike Bartels onderzoekt het

Hoe kunnen we mensen die ongelukkig zijn helpen? Door te kijken naar mensen die wél goed functioneren in deze complexe maatschappij. Met als doel ‘dat iedereen zich beter voelt’ doet hoogleraar Genetics and Wellbeing (genetica en welzijn) Meike Bartels al jaren onderzoek naar geluk.

TEKST MARIJE REMMELINK

WAT IS UW DEFINITIE VAN GELUK? “Er is niet echt een algemene definitie, want geluk is zo individueel bepaald. Ik kan niet beoordelen wat geluk voor jou betekent en waar jij je goed bij voelt. Een definitie die ik zelf gebruik, waar die individuele basis in zit, is je goed voelen en goed functioneren.”

U DOET AL JAREN ONDERZOEK NAAR GENETICA EN GELUK. WAT VINDT U ZO INTERESSANT AAN GELUK? “Als je aan verschillende mensen over de hele wereld vraagt wat ze wensen voor hun dierbaren, is het antwoord altijd dat zij zich goed voelen en gelukkig zijn. Geluk is een heel groot onderdeel van het menselijk bestaan. En het is voor iedereen anders. Daarbij is geluk een belangrijke katalysator om dingen te bereiken in het leven. Het is dus belangrijk om daar aandacht aan te besteden.”

WAT KUNNEN WE DOEN OM GELUKKIG TE WORDEN? “Over het algemeen is dat: dichtbij jezelf blijven. Dus jezelf goed kennen en je leven inrichten op grond van waar jij je goed bij voelt en goed bij functioneert. Klinkt makkelijker dan het is. Want we leven in een maatschappij waarin heel veel voorgeschreven is. Van jongs af aan worden bepaalde dingen van ons verwacht. Het is niet makkelijk om buiten de gebaande paden te gaan.” HOE KUNNEN WE HET TOCH VOOR ELKAAR KRIJGEN OM DICHT BIJ ONSZELF TE BLIJVEN? “De eerste stap is bij jezelf te rade gaan waarom je dingen doet. Voel ik me hier goed bij? Of doe ik dit omdat het van me verwacht wordt? Of omdat het zo hoort op mijn leeftijd? De tweede stap is de beslissing te nemen om dingen waar je je niet goed over voelt, niet meer te doen. Mensen hebben het vaak over wat ze moeten

“Denk na over de dingen die u níet wilt doen”

“Genen spelen bij de één een veel grotere rol dan bij de ander”

doen om gelukkig te worden. Maar wat je je ook kan afvragen is: wat moet ik laten om gelukkig te worden? De coronaperiode is daar heel geschikt voor, want ineens kunnen of mogen we allerlei dingen niet meer. Je kunt je juist nu heel sterk afvragen of de dingen die je deed je gelukkig maakten of dat je ze deed omdat het verwacht werd.”

WAT MAAKT ONS OVER HET ALGEMEEN MINDER GELUKKIG? “Standaard dingen als gezondheid en verlies en disconnectie met dierbaren zijn belangrijke factoren. Maar wederom is iedereen daar anders in: de een wil een grote groep om zich heen en voelt zich ongelukkig zodra hij dat niet heeft. De ander wil juist een hele sterke connectie met maar een persoon.”

IS ER IETS DAT WE MASSAAL DOEN DAT ONS EIGENLIJK ONGELUKKIG MAAKT? “Van alles wat wij mensen doen, worden sommigen van ons ongelukkig. Soms doen we dingen massaal omdat we denken dat we er allemaal gelukkig van worden. Precies daar zit die beslissing, dat je bij jezelf nagaat, word ík hier gelukkig van?”

UIT UW ONDERZOEKEN BLIJKT DAT HOE GELUKKIG WE ONS VOELEN WORDT BEÏNVLOED DOOR ONZE GENEN EN DOOR OMGEVINGSFACTOREN. HOE VERHOUDT ZICH DAT TOT ELKAAR? “Je kunt een hoge of lage genetische gevoeligheid hebben om je gelukkig te voelen. Dat is zo bepaald in je genenpakket. Genen kunnen bij de één een veel grotere rol spelen dan bij de ander. In ons onderzoek kijken we naar waarom sommige mensen hun geluksgevoel een 9 geven en anderen een 4. Waarom zijn die verschillen er en waar komen die vandaan? Als je kijkt naar de verschillen tussen die mensen, dus niet naar het individu, dan zie je dat ongeveer 40 procent van de verschillen komt doordat we een ander DNA-pakket hebben. 60 procent van de verschillen komt doordat we in een andere omgeving verkeren en andere dingen meemaken.”

Welke tips heeft u voor ANBO-lezers om zich gelukkiger te voelen? “Goed nieuws: over het algemeen voelen mensen zich iets gelukkiger naarmate ze ouder worden. Vooral omdat ze zichzelf beter accepteren en doen wat ze zelf willen. Wie nog gelukkiger wil worden kan het volgende doen:

Ga bij uzelf te rade of u dingen doet omdat u dat wilt of omdat het ingesleten patronen zijn. Durf daar naar te kijken en durf het te veranderen. Geniet van de (kleine) dingen: sta elke dag bewust stil bij wat u wél heeft in plaats van niet, wat er goed gaat in uw leven. Optimisme oefenen: kijk bij onprettige situaties naar wat er wel positief aan is, of wat het heeft opgeleverd.

“Als mensen ouder worden, worden ze over het algemeen gelukkiger”

Over Meike Bartels

Meike Bartels is sinds 2014 URC-hoogleraar aan de VU Universiteit. Daar kijkt ze naar waarom mensen géén problemen krijgen. Ze onderzoekt hoe genetische en omgevingsfactoren invloed hebben op geluk en op de stabiliteit daarvan, zodat we die kennis kunnen gebruiken voor preventie van psychische problemen.

Misstanden over geluk

“Geluk wordt vaak gezien als eindpunt, iets waarnaar we streven. Ik ben ervan overtuigd dat we geluk moeten zien als een katalysator. Iets waarmee we dingen bereiken. Daarom is het zo belangrijk. Genetische factoren geven niet aan dat iets vast staat. Ze geven een bepaalde gevoeligheid aan. Dus ook als je een lage genetische gevoeligheid hebt om gelukkig te worden, kun je gelukkig zijn. Bij geluk wordt vaak geclaimd dat het gemakkelijk is om daaraan te werken. Terwijl als je het naast andere genetisch dingen legt, zoals stoppen met roken, afvallen of beginnen met sporten, iedereen weet dat het heel ingewikkeld is. Geluk is niets anders: het is moeilijk te veranderen maar het kan wel.”