De Nieuwe Oase by De Nieuwe Oase

Dagstart voor bezinning & burgerschap

EERSTE JAARGANG NUMMER 1 - AANGROEI-EDITIE TOT DE KERST

DE NIEUWE

AUGUSTUS - DECEMBER 2020

Omslag

Van Oase Magazine & App…

e s a O e s a O Oase - juli 2020 Nummer 4 | april Jaargang 12 |

- april 2020 Nummer 3 | januari Jaargang 12 |

39 | ISSN 2210-73

ine

Magaz

er 2019 Nummer 2 | novemb Jaargang 12 |

& ics

Bas

- januari 2020

39 | ISSN 2210-73

20-24 APRIL

e MEI in11-15

Magaz

29 JUNI - 3 JULI

9-13 MAART

6-10 JULI

27-31 JANUARI

ine Magaz10-14 FEBRUARI

23-27 MAART

17-21/24-28 FEBRUA

9-13 DECEMBER

30 MAART - 3 APRIL

25-29 MEI / 2-5

4-8 NOVEMBER

k nu de match ie ine.nl tat .whymagaz .nl fo@creathlon 11-15 NOVEMBER

6-10 JANUARI 2020 13-17 JANUARI

15-19 JUNI

Deze Oase is van:

4-8 MEI

2020

Rounded square Only use blue

and/or white.

check out our For more details Brand Guidelines.

20-24 JANUARI

2-6 MAART 2020 16-20 MAART Deze Oase is van:

De laatste editie voor de zomer komt op 12 maart van de pers.

Social icon

Rounded square Only use blue

and/or white.

check out our For more details Brand Guidelines.

2-6 DECEMBER 16-20 DECEMBER Deze Oase is van:

Social icon

Rounded square Only use blue

Maar het coronavirus gooit gelijk roet in het eten: Op 15 maart gaan de scholen dicht.

Social icon

3-7 FEBRUARI

E ONTWIKKELING

FIE | PERSOONLIJK

JUNI

6-10 / 14-17 APRIL

de rde me25-29tho NOVEMBER we geïntegree ntatie & levensorië urgerschap

| RELIGIE | FILOSO

22-26 JUNI

18-20 MEI

18-22 NOVEMBER

Ondertussen moeten er in de redactie plannen gemaakt worden voor na de zomer.

8-12 JUNI

and/or white.

check out our For more details Brand Guidelines.

Maar de situatie is onvoorspelbaar

2020 2008-2020 12 jaargangen Oase Magazine & Vanaf 2015 de Oase App

Van 20 maart tot 10 juli verschijnen er 16 digitale Coronaspecials via nieuwsbrieven en ISSUU.com

aROsNeA O C Social icon

Rounded square and/or white.

Wat gisteren nog heel gewoon was, kan vandaag weer anders zijn. Wat gisteren een vast patroon was, blijkt nu geen houvast meer te zijn.

Je was gewend aan samen delen, samen sporten, samen uit. Misschien maak jij je nu al zorgen als iemand dichtbij hoest of snuit.

En wat vandaag nog heel normaal lijkt, houdt morgen heel misschien wel op. Eén druppeltje maakt alles anders en zet de wereld op zijn kop.

Maar alles wat je hebt verloren in deze wereld op zijn kop en waar je spijtig naar verlangt nu, komt weer terug en bloeit weer op.

Je dacht gewoon te kunnen leven. Je was gewend om vrij te zijn, om zorgeloos een hand te geven, een knuffel en nabij te zijn.

Want wat vandaag niet blijkt te kunnen, kan morgen heel misschien weer wel. Of overmorgen, of nog later… Al vraagt het tijd: er komt herstel.

Greet Brokerhof-van der Waa

ALLES ANDERS…

Dan zullen we elkaar omhelzen. Dan zijn we van een last bevrijd, en alles zal weer anders voelen. Dan is vandaag verleden tijd.

Voor wie aanpakt

er We zijn

hun angst trotseren Applaus voor wie als het moet. en mensen helpen heel normaal is Die vinden dat het anderen doet. dat iemand dit voor niet blijven hangen Applaus voor wie pijn. eigen in eigen zorgen, willen steunen Maar die een ander willen zijn. en sterk voor iemand

FOTO © Margarita

der Waa m

Ojeda | Dreamstime.co

van. en er vol bol van. We war ws stond er anders: Het nieu voor iets Geen plek hot. was n doden, corona aantalle we verboden, Al die ds nieu sloten… en stee len die ons rot. de scho n okke We schr r. zakt wee r. al hier nee Het aant nu wat rust t t nd kom Er daal zamerha En lang voor meer. . te er ruim weer vrij zijn . en zijn We will het voorbij t Nu moe niet langer en r. We will stige sfee die ang van, en er vol van. We war den er dol maar wer we met die zijn r. En nu n wel klaa corona demonstrere n eren. We gaa oden neg virus is geb en en: ‘Dat En roep gevaar!’ zo’n niet r open, alles wee n? gaat r lope Maa het dan n in gaa hoe zal zal het En hoe van het jaar? lappen? de rest aandacht vers . Gaat de en we klappens Dan krijg as is het virur. Want helanog niet klaa met óns FOTO: ©

Cineberg

APPLAUS…

K L WEE

de geestkracht vinden Applaus voor wie en door te gaan. om met vertrouw om het virus Dat zal ons helpen weer te verslaan. dat ons bedreigt

met passie zoeken Applaus voor wie medicijn. naar een vaccin of nd blijven speuren Die taai volharde g kan zijn. naar wat een oplossin

klaar me

time.com Ug | Dreams

niet passief klagen Applaus voor wie niet kan. en zeuren over wat gaan naar iets anders, Maar die op zoek in plaats daarvan. naar iets wat kan

SPECIA

K 22 SPECIAL WEE OASE CORONA

de veerkracht hebben Applaus voor wie te blijven staan. om niet verlamd hoopvol denken Die bij gevaar niet weg zal gaan. dat het vanzelf wel

Greet Brokerhof-van

maar dan wel met een nieuwe app waarmee iedereen gemakkelijk kan werken!

De gekozen thema’s van het laatse magazine blijken verrassend actueel te zijn

der rhof-van

Greet Broke

CORONA

Alles anders…

OASE CORONASPECIAL WEEK 14

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

check out our For more details Brand Guidelines.

AR T KLA NOG NIE MET ONS VIRUS IS HET

SPECIAL Only use blue

Daarom valt het besluit om digitaal te gaan en zo in de toekomst altijd de actualiteit te kunnen volgen…

Er verschijnen 16 wekelijkse coronaspecials met actueel materiaal voor het afstands onderwijs.

OASE

Lezersonderzoek in 2019 levert de TOP4 van meest gebruikte rubrieken op: 1. Actueel/vandaag 2. Bijbel/gebed 3. Mens/wereld 4. Jongeren

De redactie springt direct in het gat.

39 | ISSN 2210-73

Waa

HELAAS

SONDERWIJS

ZINE VOOR AFSTAND

AANGROEIMAGA Jaargang 12 |

naar: ‘De Nieuwe Oase’ GEDICHT

Aan de start Een nieuw schooljaa

r ligt te wachten en we staan nu weer startklaar . Even nog gaan de gedachte n naar het afgelope n jaar. Wat zal dít jaar ons gaan brengen? Gaat het dit keer weer zo raar, dat je opeens thuis moet leren, ver van school en van elkaar?

Omslag

STARTWEE

Durf te hopen, durf te dromen, zet je in met woord en daad. Laat dit schooljaa r nu maar komen. Zie wat het ons brengen gaat!

Bij de

Greet Brokerhofvan der Waa

Foto: © Tyler

Olson | Dreamstime.co

je?

ACTU

EEL BIJB

poster WER Uitdagin Het is ELD een Een nieuw g • weer voor bijzonder mome het eerst nt om zijn. Geluk schooljaar en naar na de bij school zomer binnen kan een kig kun aan te nodig te stappe ook even Testen uitdag je hulp komen is. n. Missch om met ing vrage Een nieuw •• naar de een gevoel ien kijk Jouw n als tijd die ontwi school dat van heimw je Missch achter vrij zijn. kkelin jaar kan op dat De kam ien Brief je ligt: g op Of heb ee best spanne van zomer, Of je zit zit je hier nog aan jeze je er wel nieuwe nog eens een vaccin school lijkt Een fabel eleon vakant nd zijn. Wat verwac hier al stap te maar zin in • best ie, Wat verw : testen lf • net op testen langer, om weer klas. Hoe zetten Het is ht je van niet kan over een , testen school maar op jouw Ga je een dan ook: de belang … kame acht je . wel in Perso het school nieuwe aanpa en u levensp een nieuw leon een nieuwe het is Beden onlijk mome rijkste verwa vriend ssen van elka leuke ad? altijd de nt: het k allema e ontwi zoekto school chting aan tegen die zich en maken jaar? Welkom uitstap gaan? cht van jaar zal vraag al één kkelin en. bij het ons besche vinden van De kamele ar? • jes of ? Staan in Wordt strijdi Zijn er hoe woord g nieuwe reisjes je nieuwe het nieuwe een vaccin dit er het makke verlopen. ge vakken rmt tegen on was u nog een dat op de school Verzam buiten Hoe zal Tussen waar je klas! Missch schooljaar! bested plannin dat lijk, ‘wel heel geploe jaar weerg je gevoel, het corona gewoo el alle de kikkers kampioen aanpas van je extra en? Wil Welkom u Welke g? andere n lastige te doen’ het woord ien ken medele vraagt aandac eeft. vissen ter? je werd n tevred in en eigenli hoge En wat woord of klus die virus. Een je erlinge en inmidd oranje ht aan op het ze groen, sen. nieuwe en met cijfers jk leraren en zijn verwac n. Missch al een aantal en bij heel wil (digi)b woord heeft Dat had gezich els ook halen, voldoe bij de , je ouders van je: je klasge hoopv hten de zilverre gekend en afwach ien ten. of ben goudheel wat veel tijd het dit ndes? ze van ol? Welke ord. jij kan ? Sluit noten, igers hagelw je gen optimi erg hoopvo . Toch zijn jaar samen Hoe dan ook zijn er veel haar vader altijd: tend? hobbe of leuk  Schrijf dat wel je ‘Doe je Zijn de laatste ls vindt? stisch gaan doen. moeten jullie geleerd it. genoeg aan bij een brief best om ria bezig l: overal ter andere Kortom of pessim de verwachtinbericht . Die zei wat . wat je net zo wereld n. Zorg aan jezelf. , uitdag Natuur om het istisch In de Bijbel verwac te zijn laborat en dat je hebbe lijk ingen hebbe ? Beschr htinge niet opvalt. zijn als de n te testen middel dat school n ze WER naar schoolwil iedereen ijf on zijn ging staat. is het Mozes jaar. ELDR gen zijn met een De kamele meteen de op mense ze ontwikkeld Anders voor het hierin  Lever gaan. die voor ELIG pik op hoogge vanzel fijn gevoel nieuwe on deed n. De verwac Maar dat volk Israël Hij is door IES de brief je.’ spanne f. Het gaat, kan werd. God uitgeko een uitdawat er gaat niet is goed in n! laatste In een uit htinbij Want over een haar van haar je docent Daarvo Passief om er nieuwe vaccin te maken school zomaa als het zen om slavenb beschik stil om or moet samen verwac al over week . In de r omgev goed Je kunt het estaan baar . Hóé zich heen of actie dat het krijg je afsprak ht hij naar Egypte enkele ing keek In het gaan jullie te dan dan binnen zijn. Wat nemen een fijn om de en deze terug. f? • , de maand de hoogst leiden. joods norma ze eerst zijn uitgek lezen of je . Dan ervoor jaar wordt? prettig kleur in • e geloo niet zitten. farao. Mozes je verwa werd e baas verwac zorgen Op school één jaar gelukt! al jaren duurt, en voelt in ongezi zich op omen! f moet ziet dat van htinge chting ene kampio ze die kleur. deze klas? Dat iederee te is heb je ‘De Israëlie ‘Waarom ik?’ n je zelf Verwac helema en waar eigenli Op een n zich langer en aanpas Zo werd ze htinge al zegt hij jk óók ten zullen de tijd, dag maken Vrage n… Je de gestuu voor de met een sen. bezig: n voor maar . de vogels kwam ze hebt niet gelove tegen God. rd heeft. 9 liefde, ben je soortg hoe ga in een in de  Hoe . Ze keek voor de ze voor jezelf, makke En ik kom elijke n dat Mij valt bos vol jij jezelf klas wacht wil je kleuren SOAP zoekto u mij lijk uit haar ogen wereld op vreemontwik je daarbi dat andere . Maar  Hoe cht • IN mijn woord helemaal . stuntel kelen? ben geen dat veel mense uit naar j van jezelf andere DE KLAS ga kleur moest werd ook niet zo n met en voor Wat veren. Sta n van al die invloed n het jou omgaa  Moete je zelf met en wat die farao.’ ‘Jij kunt ik daar jou? Je ze aannem doodsbang. tingen gevoel andere moete maar verwac n klasge n? . Dat voelt te hebben Nieuwe te dat; jij zult jezelf hebWelke n testen n om? twee en? Ze hten op hun noten bent echt Maar God houdt Op welke En hij Verwac als een regelm om deed tegen En ja hoor, kleuren was elkaar verwac beloof De nieuw klas • hten lijkt haar best, de juiste atig de verwac daarachter mome passiev vol: helpen echt haar  Kunne t Mozes je mee nten? of wat e houdin hdan op te komen e leerlin ? eens tegenv haar. Help! daar had je hting twee dingen persoon.’ n jullie maxim én je krijgt mevro je hoopt afwach in kan g. het al! . En um. samen uw Bergm gen in de die ervoor allen. Die kan ten, Het jodend ook zal : ‘Ik ga Iemand positie ‘Hallo,’ een regel Gek genoegde uitslag wenne het woord hulp van je gaan gebeu afwachten met f zijn! zag zorgt an moete klas van best zei de om staat broer beden n aan voelt Net als Dus blijf dat iedere Je kan ara. ‘Wie kan dat voeren wat je is dat?’ Aäron. ren. in deze ken hier n nog elkaar Mozes de regels verwac zoeken wel ook bij de en zich ben De klas? , aan wat hoef je hten dat heel anders Je kunt ervoor en testen . prettig king daarvaén wat je niet de schoo toen wit kameleon werd jij? Wat voor niet alles farao. in. ‘Beginn hulp zorgt God je naar goed Toelic krijgen van angst. kleur dat het l, aan en we n is – rood van redt, dat alleen Jeanet je moet kan! De – vaak hting ‘Sorry,’ als je hier ook goed Aartse vraagt God hiervoo schrik dat nodig te doen. heel gunstigzeker op de bijwervoor zei met je  Verdee n | Bij: in de kring?’ Myrna. en r wel Dit vind de docen lange gaat, maar Franço ‘Wat raar,’ ze, ‘ik heb geen Exodus hebt! l de klas ! ‘Elke dag,’ termijn ik zo aantre zelf in actie is Westst t 3 en 4  Laat zei de kleur.’ in groepj Vrage Zeker, komen rate ‘Sorry,’ leerlin kkelijk ara. ‘Maar n bidden ‘Dan kunnenzegt mevrou es van . gen de zei van het w Bergm is belang bespre je valt  Wat • vier. God je vragen  Hoe ara heel de kameleon jodend we even ken. wel op verwac ‘Net als an. helpt in de kan een om.  Laat weer. hard lachen bijprat in moeilij rijk en vertrou ht jij van op  Als groepj niet een Toen moest zo.’ en.’ nog nooit ieder toch positie teleurstelling wen dat je op es het komen ke tijden. ‘Ik dacht mijn vorige . Zo’n willoos groepj school gezien school raar beest de delen dat álles gen niet Maar je e hun slachto of tegenv f zijn? kun je  Wat hulp nodig de schoolj Hilda . met de omgan Karim. ffer als bent had hij hier anders ,’ zegt Reza. dan toegaa uitkom Algra aar? doet het aller  Je gsrege hebt: die verwac en. Je de mouwe kunt deze rest van de met je zou zijn,’ naar wie l n? verwac moet ‘Dat valt klas. htinals mense n steken regels zelf de htinge zegt poster Vrage mee, hè?’ Als het . verzam n van  Hoe handen het als en deze n ‘Nou,’ dan niet je hebbe n hoge elen op kom je uit men die zegt Jessie, lacht mevrou ophan  Welke • • nieman gaat zoals n? Hoe in een een gen in heeft? (helem onuitg Ik weet w d anders uitdag nieuwe voelt jij wilt, de klas. esprok aal) niet nog echt ‘het is hier wel Bergman. ing(en keerzij om de groep komen heb je van je die weten? en verwac de is ) zie jij ‘En ik schuld heel groot. achter de jaar? vond het de weg niet.’ voor het htinge te geven.  Vraag tieve verwacdat het extra  Is er n? Wil ver fietsen andere jij De mooi een grens je htinge school JONG is als je  Ervaar makkelijk ook zelf ,’ zegt n uitkom om hulp was aan hoe aanpas ‘Ik vind EREN posiMees. gedaan jij dat en. Dat ‘Mijn sen aan als dat wel alles gewoon in goed Anne-M ! God met heb je onze nodig JONG wat wordt? ben je anders aria van je dan kunt je meega straat.’ er van dan ook is? EREN ,’ zegt Hilst je verwac  De at? Irene. ‘Wat praat net verhuis vader ‘Maar ht Posit u Is d.’ van de ik jij raar,’ ieve start verwac om net van je. kamele God, zegt Eline. Aukje hten passie En die zo te u Wie on advise • Instelling gaat worde ‘En dan neer is Irene krijgt tas! Ben een heel kun jij f ert haar met n als de schoo dat je een dat een de schuld of actief? nieuw •• Wat is andere verwac l, ondan plezier weer boer ofzo?’ shirt schoolj goed niet? ligt op ‘Kijk aan,’ een kleur. geven n. Wanhtinge je instel Ik ben advies aar ons ks de als je zegt mevrou n niet blij dat dan je en wanne onzeker naar ling als En allemaa te wachten. mooi aan uitkom ik het verwa gewoo er heden w Bergm het ander en? l hebben nieuwe bij cht? Een jaar n naar zo onze . an. wil hebben waar ik het we daar school s gaat eigen gelede thuis hoeven school mag jaar weer met jullie ‘Dit sluit gedach n had Want denken voor hoe . Eline, kun ten bij. hoe zal nieman eerst over te werken en dat we hoe het ik vind jij een het we d kunnen niet meer Wordt exame zou gaan het regel en te deze klas?’ met elkaar het een gaan? n. Ook videob been ik geen fijn dat mijn met het om zullen bedenken topjaar waarin dit jaar ellen. toekom klasge afgelop En alles vanzelf Hilde anderh kunnen gaan in st kijken hoeven van Halm en alve meter noten, vriend Of wordt we niet zijn. Je hoe we te houde het ploeter gaat? hebt een het volgen in de nieuwe n. Ik verwac afstand meer en en een en men zal uitbraa beeld regelre d jaar ht van hoe chte uitdagin k van zijn. Maar Natuur zal het corona niet dat er anders het lijk is er soms g? . Niet Help ons nog steeds gaat het eindexavirus komt. een op kan leuk als verwac lopen, om dan ineens een kans met vertrou het niet aan dit ht. Maar maar Ik probee gaat zoals dat ik jaar te kan je met een r om positiedaar ben ik beginne wen En als onverw je flexibe Aukje, niet bang het n. het onverw achte f te blijven le instelli 14 jaar in iets voor. dingen minder acht positie ! goed gaat, ook omzett ng fs. Gebeu verand dat we eren, maar rteniss en hulp durven geef dan Fleur, je instelli en kun je niet vragen. 19 jaar ng wel. Wees WEE

R DEZE

EK 2020

NDAG

MAA

met ons

in dit nieuwe

jaar.

 Hoe

doe je

dat: je

instelli

ng verand

eren?

2021 Vanaf 4 januari is er weer een papieren versie van De Nieuwe Oase maar de app blijft voor iedereen nr.1

Doordat de app de standaard wordt, is de actualiteit voor altijd gewaarborgd!

Ondertussen wordt De Nieuwe Oase App ontwikkeld voor gebruik op alle devices.

In De Nieuwe Oase focussen we op de meest gebruikte rubrieken: 1. Actueel/vandaag 2. Bijbel/gebed 3. Mens/wereld 4. Jongeren

STARTWEEK 2020

Wat verwacht je?

START WEEK

Wat verwacht je?

2020

Wat verwacht je? DAGSTART VOOR BEZINNING & BURGERSCHAP • STARTWEEK 2020

Iedereen krijgt na de zomer toegang tot de bestaande app: Kijk op de volgende bladzijde en gebruik de licentiecode op de achterkant.

TI J DL I J N

ZOMERVAKANTIE

Tot de kerst verschijnt de Oase alleen digitaal om zo goed mogelijk op de actuele ontwik kelingen te kunnen inspelen.

De posters bij de weekthema’s worden ook voortaan alleen digitaal geleverd, zowel voor print als voor publicatie op het scherm.

WEE

K 22 • VOO

R DEZ

E WEE

STAR

TWE

AUGUSTUS 2020

Deze Oase is van:

Van 20 augustus tot de kerst verschijnen er 16 digitale week-edities van De Nieuwe Oase via nieuwsbrieven en de website

En met een papieren versie na een korte pauze, want veel mensen bladeren graag.

rwac ht

Wat ve

Aan het begin Je hebt van het je jaar. Zeker een beeld schooljaar heeft gevor na de iedere md van van de maan en zo schole je nieuw zijn eigen wat norma n in juni. den thuis e klas, in het verwa je nieuw afgelo de oplev ler zal zijn. Dan hoop pen voorja e schoo chtingen. je maar Al zijn ing van l, het soms dat het ar en de mond het virus nieuw ook een het kome kapje in de Daaro nde schoo opstarten e nadee s niet zome m is het l: dan meer r. Heel ljaar kan de En om weg belan weer duide grijk ze werke lijke verwa te denke jezelf lijkhei [De nieuw te delen n door met ander bewust d gema chting e coder te zijn en kkelijk en. ing voor van je er tegen hebben verwa de niveau vallen chting . s is: en. • = eenvo udig en • • = moeil VERH ijk.] AAL

• VOO

STARTBRO CHURE

WEEK 22 • VOOR DEZE WEEK

DE NIEUWE

Dagstart voor bezinning & burgersch

Voor de eerste schoolweek is er deze STARTBROCHURE met alle uitleg over het gebruik en het nieuwe format.

K 2020 • MAANDAG

Niemand die het kan vertellen. Ook hoe jij het dit jaar doet, kun je nu nog niet voorspell en. Maar je hoopt natuurlijk: goed! Vrienden maken, mooie cijfers, lekker lachen met elkaar. Als dat lukken wil, dan wordt het vast een heel geweldig jaar. Maak de start nu vol vertrouw en. Ook al komt iets onverwac ht, als je op elkaar kunt bouwen ben je sterker dan je dacht.

Hoe gaat het nu verder? In de corona-tijd is het de makers van Oase Magazine duidelijk geworden dat er dingen moeten veranderen. Op de vorige twee bladzijden is in grote lijnen geschetst waarom en hoe. Deze startbrochure bevat het materiaal voor de eerste week na de zomervakantie. Daarna volgt een periode waarin er alleen digitaal materiaal wordt verspreid. De verzending van dit materiaal start op 14 augustus. De verschillende manieren waarop u dit kunt ontvangen en gebruiken, staan op deze pagina beschreven. Hoe het vanaf januari verdergaat, leest u op de pagina hiernaast.

App én later ook papier

Daarnaast krijgen de abonnees op het magazine vanaf dat moment een vernieuwd magazine: Een papieren versie, om in te kunnen bladeren. De papieren versie zal minder actueel zijn vanwege de productietijd, maar alle gebruikers vinden aanvullend actueel materiaal in de nieuwe app. Want zoals gezegd, de app is voortaan de standaard.

De posters bij de weekthema’s worden niet alleen in de komende herfst, maar ook daarna enkel digitaal geleverd. Diverse scholen hebben in de afgelopen jaren laten weten liever geen posters te ontvangen, vanwege het milieu. Dat was tot nu toe productietechnisch niet mogelijk. Maar bij digitaal materiaal passen digitale posters beter. Vandaar dat dit verandert.

4 Ontvangt u de Oase-nieuwbrief nog niet? Schrijf u dan in. U ontvangt dan elke week het materiaal in uw inbox zonder daar verder iets voor te hoeven doen. 4 Heeft u zich ingeschreven en mist u de nieuwsbrief? Check uw spambox en de reclame. 4 Wilt u liever op het scherm bladeren in het materiaal? Lees onderaan deze bladzijde hoe dat werkt. 4 Wilt u alvast wennen aan het werken via de app? Download de bestaande app via de stores en gebruik de licentiecode achterop deze start brochure. NB: Via de bestaande app kunt u vaak niet zo gemakkelijk filmpjes tonen op het digibord. Dat kan straks met de nieuwe app wel met één druk op de knop.

Wat verwacht je?

DAGSTART VOOR BEZINNING & BURGERSCHAP • STARTWEEK 2020

4 handige tips voor deze herfst

Veel scholen hebben schermen, waarop informatie, roosters en oproepen in de school worden getoond. Voor het gebruik van de posters op deze schermen, biedt De Nieuwe Oase posters in liggend formaat. In de herfst kunnen deze posters worden gedownload via het aanbod in de nieuwsbrief. De posters worden ook in staand formaat voor print aangeleverd via de nieuwsbrief. Wat verwacht je? Beide formaten posters zijn eveneens te vinden via Oase Online.

STARTWEEK 2020

De komende herfst wordt er hard gewerkt aan een nieuwe, gebruiksvriendelijke app voor alle gebruikers. Die maakt het mogelijk om altijd actueel materiaal te bieden. Deze app wordt de standaard voor de toekomst en biedt al het materiaal van De Nieuwe Oase, dagstart voor bezinning en burgerschap. De planning is om de nieuwe app direct na de kerstvakantie te lanceren en in gebruik te nemen.

Posters

Raadpleeg deze herfst elke week het materiaal op een van deze 3 manieren:

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Ga naar de website:

Abonneer u op de nieuwbrief:

Gebruik de “oude” Oase app:

www.denieuweoase.nl Op de homepage vindt u een knop om naar de bladerversie van het materiaal te gaan. Wanneer u hierop klikt komt u bij het inlogscherm van Oase Online, het besloten deel van de website voor abonnees. U logt in met uw e-mailadres van school en uw wachtwoord. Heeft u nog geen account bij Oase Online? Dan kunt u een account aanmaken met uw e-mailadres van school en zelf uw wachtwoord kiezen. Via deze weg komt u bij het materiaal om op scherm in te bladeren. U kunt dit niet downloaden. Het materiaal wordt wekelijks aangevuld en groeit dus steeds aan.

Heeft u zich (nog) niet geabonneerd op de Oase Nieuwsbrief? Schrijf u dan gelijk in op: www.oasemedia.nl – onderaan de website. Het weekmateriaal wordt elke vrijdag voorafgaand aan de week via de nieuwsbrief verzonden. De nieuwsbrief geeft steeds een kort overzicht van het thema en de inhoud van het materiaal. U kunt dan de pdf downloaden en het bewaren en bekijken op uw eigen computer. U kunt er ook voor kiezen om de printversie te downloaden en het te (laten) printen. De posters worden aangeboden in een staande versie voor print (A3) en in een liggende versie voor op het scherm/digibord (1920x1080 pixels).

Alle gebruikers van de Oase hebben de komende herfst toegang tot de bestaande Oase app. De inhoud is identiek aan de bladerversie en de downloads via de nieuwsbrief. U kunt de Oase-app gratis downloaden via de AppStore of GooglePlay voor gebruik op smartphone of tablet. Volg na opening van de app de instructies op het scherm. Voor het gebruik van de dagteksten moet u eenmalig de licentiecode invoeren, die u achterop deze brochure vindt. De licentiecode is uniek en kan slechts op één apparaat gebruikt worden. Vanuit de app kunt u zonder inlog naar Oase Online.

En vanaf januari a.s.?

De gebruikers die in januari aan de slag gaan met die papieren editie doen er dus verstandig aan om óók af en toe de app te raadplegen. Misschien is dat even wennen, maar het heeft wel meerwaarde. De echte actualiteit vind je dan namelijk in de app.

STANDAARD per maand € 4,95 (september–juni=10 mnd) per jaar € 39,50

Heeft u op school behoefte aan ondersteuning bij het in gebruik nemen van de nieuwe app? Bekijk het trainingsaanbod achterop deze startbrochure en op de website:

www.denieuweoase.nl

Wat verwacht je?

2020

Tot nu toe heeft het magazine op de eerste plaats gestaan. Met een productietijd van een half jaar was het onmogelijk om echt actueel te zijn. En hoewel de productietijd gehalveerd is, wordt straks de inhoud van de eerstvolgende papieren editie al begin oktober bepaald. Dat nummer wordt dan kort voor de kerst op school afgeleverd.

STARTW EEK

Echte actualiteit in de app

Ervaar de Premium editie Om te kunnen beoordelen of de extra actuele items van de Premium editie interessant zijn, krijgen alle gebruikers deze tot de kerst in de “oude” app te zien. Een royaler actueel aanbod is in de huidige tijd misschien wel een flink voordeel. Maar vanaf januari bevat de premium editie meer dan dat. Er komt ook een dashboard in de app waarin je het gebruik van de app kunt volgen. Zowel de keuze van de items als ook de beoordeling van de gesprekken wordt tijdens het gebruik bijgehouden. Per kwartaal/onderwijsperiode kun je de statistieken daarvan zien. De geringe meerprijs van de Premium editie is qua inhoud en structuur zeker de moeite van het overwegen waard. In de herfst kan het inhoudelijke deel daarvan alvast beproefd worden. Het dashboard is pas beschikbaar in de nieuwe app die vanaf januari beschikbaar is.

Vanaf januari geldt de volgende abonnementenstructuur met 4 opties: (Bestaande abonnementen worden kosteloos omgezet naar de nieuwe structuur*. Nieuwe prijzen gelden voor het schooljaar 2021-2022.)

STANDAARD PLUS per maand € 5,95 (september–juni=10 mnd) per jaar € 49,50

PREMIUM per maand €5,95 (september–juni=10 mnd) per jaar € 49,50

N A JAA R 2 02 0 E N DAA R N A

Na de overgangsperiode in de komende herfst wordt per januari a.s. De Nieuwe Oase eigenlijk pas echt geïntroduceerd. De nieuwe app is dan klaar. Die werkt op smartphone, tablet en desktop en krijgt ook een gemakkelijke koppeling met het digibord. Kort voor de kerst ontvangen alle geabonneerde scholen weer een versie op papier zodat er ook weer fysiek gebladerd kan worden. Toch is de situatie principeel veranderd. Want alle gebruikers krijgen standaard toegang tot de app en kunnen dus altijd actueel materiaal gebruiken – ook bij snelle veranderingen, zoals in het afgelopen voorjaar.

PREMIUM PLUS per maand € 6,95 (september–juni=10 mnd) per jaar€ 59,50

Digitaal: 4 weekthema’s 4 weekmateriaal 4 dagmateriaal 4 basis actualiteit extra actualiteit dashboard docent dashboard school

Digitaal: 4 weekthema’s 4 weekmateriaal 4 dagmateriaal 4 basis actualiteit 4 2 items extra actualiteit 4 dashboard docent 4 dashboard school

Papier: weekthema’s weekmateriaal dagmateriaal basis actualiteit

Papier: 4 weekthema’s 4 weekmateriaal 4 dagmateriaal 4 basis actualiteit

Papier: weekthema’s weekmateriaal dagmateriaal basis actualiteit

Papier: 4 weekthema’s 4 weekmateriaal 4 dagmateriaal 4 basis actualiteit

* NB: Bestaande abonnementen op Oase Magazine gaan per 1 januari automatisch over op Standaard Plus. Bestaande abonnementen op de Oase App gaan per 1 januari automatisch over op de Standaard app. 5

bijbels gedachtengoed

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Toch zijn we ons best blijven doen in Oase Magazine steeds de rijkdom van het bijbels gedachtengoed met een sterke hermeneutische inslag toegankelijk te maken voor de opgroeiende generatie. Tegelijk is het aanbod voor dagopeningen verbreed: Ook allerlei maatschappelijke ontwikkelingen en persoonlijke (levens) vragen hebben hun legitieme plek gekregen.

nieuwe legitimatie Door de veranderingen in de samenleving en de invloed daarvan op de schooljeugd is er langzamerhand een nieuwe legitimatie van de dagopeningen nodig. Want het is de vraag of zelfs een hermeneutische benadering van de Bijbel bij de huidige ontwikkelingen nog wel adequaat is. Natuurlijk blijven we in De Nieuwe Oase de bijbelrubriek zo goed mogelijk vullen. Steeds ook zoekend naar de link naar de actualiteit voor nu.

identiteit

structurele aandacht Deze ontwikkeling biedt weer geheel nieuwe kansen. Want door de traditie van dagopeningen is er een vast en structureel moment gebleven waarop er aandacht kan worden besteed aan burgerschap en persoonlijke ontwikkeling. Door de secularisatie hadden de dagopeningen ook gemakkelijk kunnen verdwijnen. Maar dat is niet gebeurd. En dus vormen de dagopeningen een nieuwe kans om je als school te profileren. Vanuit de accentverschuivingen in de dagopeningen kun je nu zeggen: ‘Wij hebben aandacht voor burgerschap.’ Als de minister komende zomer de wetgeving voor burgerschap gaat aanscherpen, heb je als school met de traditie van een ‘dagstart’ – om een wat moderner woord te gebruiken – een streepje voor. En je hebt zelfs een goed argument bij de werving van nieuwe leerlingen! En tot slot: burgerschap omvat tenslotte óók de aandacht voor religieuze stromingen en persoonlijke zingeving. Aanknopingspunten genoeg!

burgerschap

wegwijs maken in de wereld van nu

Het merendeel van de gebruikers blijkt de leerlingen vooral wegwijs te willen maken in de wereld van nu, en de gebeurtenissen op het wereldtoneel te willen duiden. Waar vroeger de wereld van geloof en Bijbel centraal stond, staat nu vaak de samenleving en de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen centraal – en dan vooral met het oog op de plek die de leerlingen later als volwassenen in die samenleving zullen gaan innemen.

Traditiegetrouw worden Oase Magazine en de Oase App gebruikt op protestants-christelijke scholen die vroeger gewend waren aan het begin van de dag met de leerlingen stil te staan bij een gedeelte uit de Bijbel. Dat was het gemeenschappelijk geloofsgoed van de school en de ouders. Want het lezen uit de Bijbel was niet alleen de traditie op school – dat gebeurde ook thuis – meestal voor of na de maaltijd. Zo bestond er een sterke samenhang tussen school en gezin. Die samenhang is verdwenen. De wereld van de jongeren die in de klas zitten, is sterk geseculariseerd en de vertrouwdheid met de Bijbel is nagenoeg nihil. In dat klimaat is ook de functie van de dagopening veranderd.

Van identiteit & dagopening…

naar: ‘Bezinning & Burgerschap’ rubriek actueel wordt het meest gebruikt

DE NIEUWE

Dagstart voor bezinning & burgerschap Uit de analyse van deze ontwikkelingen kunnen we dus concluderen dat de dag openingen eerder een vorm van burgerschapsonderwijs zijn geworden dan een uitdrukking van de identiteit van de school. Tenminste, als je ‘identiteit’ in de klassieke zin opvat als christelijke grondslag en bestaansbasis. En dat leidt vervolgens in nogal wat scholen tot een soort identiteitscrisis. Want de vraag wat nu eigenlijk de school (nog) christelijk maakt, is in de huidige situatie niet gemakkelijk meer te beantwoorden. Immers een groot deel van de docenten en leerlingen is niet uitgesproken christelijk meer. De godsdiensles is levensbeschouwing geworden en geeft helemaal niet meer exclusief aandacht aan het christelijk geloof. En ook de dagopeningen gaan voor een flink deel over maatschappelijke trends en actuele samenlevingsvraagstukken.

BEZINNING & BURGERSCHAP

In het onderzoek van voorjaar 2019 onder de gebruikers van Oase Magazine waren het vooral de rubrieken ‘Actueel’ en ‘Vandaag’ die bovenaan het lijstje prijkten van meest gebruikte items. Dat is een veel zeggende uitkomst.

leerlingen stelselmatig steunen Vanuit welke motivatie ben je als school bezig met een dagstart? Dat zou goed kunnen zijn vanuit de zorg voor de leerlingen: om ze stelselmatig te steunen in hun persoonlijke ontwikkeling tot volwassen en volwaardige burgers in de maatschappij van morgen. En dat is burgerschap! Daarin kan heel goed iets van de oorspronkelijke christelijke motivatie voor het onderwijs doorklinken. Al heeft die dan nu misschien een andere, meer impliciete verschijningsvorm dan vroeger.

GEDICHT

Aan de start Een nieuw schooljaar ligt te wachten en we staan nu weer startklaar. Even nog gaan de gedachten naar het afgelopen jaar. Wat zal dít jaar ons gaan brengen? Gaat het dit keer weer zo raar, dat je opeens thuis moet leren, ver van school en van elkaar? Niemand die het kan vertellen. Ook hoe jij het dit jaar doet, kun je nu nog niet voorspellen. Maar je hoopt natuurlijk: goed! Vrienden maken, mooie cijfers, lekker lachen met elkaar. Als dat lukken wil, dan wordt het vast een heel geweldig jaar. Maak de start nu vol vertrouwen. Ook al komt iets onverwacht, als je op elkaar kunt bouwen ben je sterker dan je dacht. Durf te hopen, durf te dromen, WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

zet je in met woord en daad.

Laat dit schooljaar nu maar komen, wat het ons ook brengen gaat!

Greet Brokerhof-van der Waa Foto: © Tyler Olson | Dreamstime.com

STA R TW E E K 2 02 0

Wat verwacht je?

Bij de poster Het is een bijzonder moment om na de zomer weer voor het eerst bij school aan te komen en naar binnen te stappen. Misschien kijk je ook even om met een gevoel van heimwee naar de tijd die achter je ligt: zomer, vakantie, vrij zijn. Of heb je er wel zin in om weer een nieuwe stap te zetten op jouw levenspad? Bedenk allemaal één woord dat je gevoel, bij het nieuwe schooljaar weergeeft. u Verzamel alle woorden op het (digi)bord. u Welke woorden zijn hoopvol? Welke woorden afwachtend? Zijn de verwachtingen optimistisch of pessimistisch? u

WERELDRE L I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Passief of actief? • •

In het joodse geloof moet je zelf je verwachtingen waarmaken. Verwachtingen… Je hebt ze voor jezelf, voor de liefde, voor de wereld. Mij valt op dat veel mensen het gevoel hebben geen invloed te hebben op hun verwachtingen. Dat voelt als een passieve houding. Verwachten lijkt dan op afwachten, afwachten of wat je hoopt ook zal gaan gebeuren. Het jodendom staat hier heel anders in. Je kan verwachten dat God je redt, dat God ervoor zorgt dat het goed met je gaat, maar je moet hiervoor wel zelf in actie komen. Dit vind ik zo aantrekkelijk van het jodendom. Zeker, bidden is belangrijk en vertrouwen dat God je helpt in moeilijke tijden. Maar je bent niet een willoos slachtoffer als die verwachtingen niet uitkomen. Je moet zelf de handen uit de mouwen steken. Als het dan niet gaat zoals jij wilt, heb je niemand anders om de schuld te geven. De keerzijde is dat het extra mooi is als je positieve verwachtingen uitkomen. Dat heb je dan ook zelf gedaan! Anne-Maria van Hilst

u u

Is verwachten passief of actief? Wie kun jij de schuld geven als je verwachtingen niet uitkomen?

VE R H AA L

De kameleon •

Een fabel over een kameleon die zich niet kan aanpassen aan tegenstrijdige verwachtingen. De kameleon was kampioen aanpassen. Tussen de kikkers werd ze groen, bij de goudvissen oranje en bij de zilverreigers hagelwit. Dat had ze van haar vader geleerd. Die zei altijd: ‘Doe je best om net zo te zijn als de anderen. Zorg dat je niet opvalt. Anders hebben ze meteen de pik op je.’ De kameleon deed wat er van haar verwacht werd. In een nieuwe omgeving keek ze eerst stil om zich heen om de kleur in zich op te nemen. Dan werd ze die kleur. Zo werd ze de ongeziene kampioen aanpassen. Op een dag kwam ze in een bos vol vreemde vogels. Ze keek haar ogen uit naar al die kleuren. Maar werd ook doodsbang. Welke kleur moest ze aannemen? Ze deed haar best, maar twee kleuren was echt haar maximum. En ja hoor, daar had je het al! Iemand zag haar. Help! ‘Hallo,’ zei de ara. ‘Wie ben jij? Wat voor kleur is dat?’ De kameleon werd rood van schrik en toen wit van angst. ‘Sorry,’ zei ze, ‘ik heb geen kleur.’ ‘Wat raar,’ zei de ara. ‘Maar je valt wel op zo.’ ‘Sorry,’ zei de kameleon weer. Toen moest de ara heel hard lachen. Zo’n raar beest had hij nog nooit gezien. Hilda Algra  Hoe kom je in een nieuwe groep achter onuitgesproken verwachtingen? Wil je die weten?  Is er een grens aan hoe goed je je kunt aanpassen aan wat er van je verwacht wordt?  De vader van de kameleon adviseert haar om net zo te worden als de anderen. Wanneer is dat een goed advies en wanneer niet?

Brief aan jezelf • Wat verwacht je van het schooljaar? Ga je nieuwe vrienden maken? Staan er leuke uitstapjes of reisjes op de planning? Zijn er vakken waar je extra aandacht aan wil besteden? Wil je hoge cijfers halen, of ben je tevreden met voldoendes?  Schrijf een brief aan jezelf. Beschrijf hierin wat je verwachtingen zijn voor het nieuwe schooljaar.  Lever de brief in bij je docent. In de laatste schoolweek krijg je deze terug. Je kunt dan lezen of je verwachtingen zijn uitgekomen!

S OA P • I N DE K L AS

Nieuwe klas • De nieuwe leerlingen in de klas van mevrouw Bergman moeten nog wat wennen aan elkaar, aan de school, aan de regels. ‘Beginnen we hier ook in de kring?’ vraagt Myrna. ‘Elke dag,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Dan kunnen we even bijpraten.’ ‘Net als op mijn vorige school,’ zegt Reza. ‘Ik dacht dat álles hier anders zou zijn,’ zegt Karim. ‘Dat valt mee, hè?’ lacht mevrouw Bergman. ‘Nou,’ zegt Jessie, ‘het is hier wel heel groot. Ik weet echt de weg nog niet.’ ‘En ik vond het ver fietsen,’ zegt Mees. ‘Mijn andere school was gewoon in onze straat.’ ‘Ik vind wel alles anders,’ zegt Irene. ‘Maar ik ben dan ook net verhuisd.’ ‘Wat praat jij raar,’ zegt Eline. ‘En dan dat shirt van je. En die tas! Ben je een boer of zo?’ Irene krijgt een kleur. ‘Kijk aan,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Dit sluit mooi aan bij waar ik het met jullie eerst over wil hebben. Eline, kun jij een regel bedenken voor hoe we met elkaar om zullen gaan in deze klas?’ Hilde van Halm

STA R TW E E K 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Aan het begin van het schooljaar heeft iedereen zo zijn eigen verwachtingen. Je hebt je een beeld gevormd van je nieuwe klas, je nieuwe school, het nieuwe jaar. Zeker na de maanden thuis in het afgelopen voorjaar en het opstarten van de scholen in juni. Dan hoop je maar dat het komende schooljaar weer wat normaler zal zijn. Al zijn de mondkapjes niet meer weg te denken door de opleving van het virus in de zomer. Heel duidelijke verwachtingen hebben soms ook een nadeel: dan kan de werkelijkheid gemakkelijker tegenvallen. Daarom is het belangrijk jezelf bewust te zijn van je verwachtingen. En om ze te delen met anderen. [De nieuwe codering voor de niveaus is: • = eenvoudig en • • = verdiepend.]

Wat verwacht je van elkaar? • Persoonlijke ontwikkeling Welkom in het nieuwe schooljaar! Welkom in je nieuwe klas! Misschien ken je al een aantal van je medeleerlingen. Misschien zijn er veel nieuwe gezichten. Hoe dan ook moeten jullie het dit jaar samen gaan doen.

Natuurlijk wil iedereen met een fijn gevoel naar school gaan. Maar dat gaat niet zomaar vanzelf. Het is goed om er samen afspraken over te maken. Hóé gaan jullie ervoor zorgen dat het een fijn jaar wordt? Dat iedereen zich prettig voelt in deze klas? Vragen voor in de klas  Hoe wil je dat anderen met jou omgaan?  Hoe ga je zelf met anderen om?  Moeten klasgenoten elkaar helpen? Op welke momenten?  Kunnen jullie samen een regel bedenken die ervoor zorgt dat iedereen zich prettig voelt in deze klas? Toelichting voor de docent  Verdeel de klas in groepjes van vier.  Laat leerlingen de vragen in de groepjes bespreken.  Laat ieder groepje hun omgangsregel delen met de rest van de klas.  Je kunt deze regels verzamelen op een poster en deze ophangen in de klas.

J ON GEREN

Positieve start •

Aukje gaat met plezier weer naar school, ondanks de onzekerheden. Ik ben blij dat ik het nieuwe schooljaar weer gewoon naar school mag en dat we niet meer thuis hoeven te werken en te videobellen. En ik vind het fijn dat mijn klasgenoten, vrienden en ik geen anderhalve meter afstand meer hoeven te houden. Ik verwacht niet dat er een nieuwe uitbraak van het coronavirus komt. Natuurlijk is er nog steeds een kans dat ik het op kan lopen, maar daar ben ik niet bang voor. Ik probeer om positief te blijven! Aukje, 14 jaar

BI J B E L

WERELD

Uitdaging •

Testen ••

Vragen •  Wat verwacht jij van het komende schooljaar? A ls je op school hulp nodig hebt: naar wie kun je dan toegaan?

 Hoe kan een teleurstelling of tegenvaller toch positief zijn?  Wat doet het met je als mensen hoge verwachtingen van je hebben? Hoe voelt het als mensen die (helemaal) niet van je hebben?

Een nieuw schooljaar kan een uitdaging zijn. Gelukkig kun je hulp vragen als dat nodig is. Een nieuw schooljaar kan best spannend zijn. Misschien zit je hier nog maar net op school. Of je zit hier al langer, maar wel in een nieuwe klas. Hoe dan ook: het is altijd de vraag hoe een nieuw schooljaar zal verlopen. Hoe zal het gaan? Wordt het makkelijk, ‘wel te doen’ of nog een heel geploeter? En wat verwachten anderen eigenlijk van je: je klasgenoten, je leraren, je ouders? Sluit dat wel aan bij wat jij kan of leuk vindt? Kortom, uitdagingen genoeg. In de Bijbel is het Mozes die voor een uitdaging staat. Hij is door God uitgekozen om het volk Israël uit haar slavenbestaan te leiden. Daarvoor moet hij naar de hoogste baas van Egypte, de farao. Mozes ziet dat helemaal niet zitten. ‘Waarom ik?’ zegt hij tegen God. ‘De Israëlieten zullen niet geloven dat u mij gestuurd heeft. En ik kom helemaal niet zo makkelijk uit mijn woorden. Sta ik daar te stuntelen voor die farao.’ Maar God houdt vol: ‘Jij kunt dat; jij bent echt de juiste persoon.’ En hij belooft Mozes twee dingen: ‘Ik ga met je mee én je krijgt hulp van je broer Aäron. Die kan het woord voeren bij de farao. Net als Mozes hoef je niet alles alleen te doen. Je kunt hulp krijgen als je dat nodig hebt! Jeanet Aartsen | Bij: Exodus 3 en 4.

Vragen • • W elke uitdaging(en) zie je voor het komende jaar?  Vraag je makkelijk om hulp als dat nodig is? E rvaar jij dat God met je meegaat?

God, een heel nieuw schooljaar ligt op ons te wachten. En allemaal hebben we daar zo onze eigen gedachten bij. Want hoe zal het gaan? Wordt het een topjaar waarin alles vanzelf gaat? Of wordt het ploeteren en een regelrechte uitdaging? Help ons om met vertrouwen aan dit jaar te beginnen. En als het onverwacht minder goed gaat, geef dan dat we hulp durven vragen.

Jouw ontwikkeling op school lijkt best op die van een vaccin: testen, testen en nog eens testen… Het is de belangrijkste zoektocht van dit moment: het vinden van een vaccin dat ons beschermt tegen het coronavirus. Een buitengewoon lastige klus die heel veel tijd vraagt en inmiddels ook heel wat hobbels heeft gekend. Toch zijn de laatste berichten erg hoopvol: overal ter wereld zijn laboratoria bezig om het middel dat ze ontwikkeld hebben te testen op mensen. De verwachtingen zijn hoog gespannen! Want als het goed gaat, kan een vaccin al over enkele maanden beschikbaar zijn. Wat normaal jaren duurt, is dan binnen één jaar gelukt! Op school heb je langer de tijd, maar ben je eigenlijk óók met een soortgelijke zoektocht bezig: hoe ga jij jezelf ontwikkelen? Wat verwacht je daarbij van jezelf en wat verwachten anderen van jou? Je zult jezelf regelmatig moeten testen om daarachter te komen. En tegen de verwachting in kan de uitslag best eens tegenvallen. Gek genoeg kan dat ook positief zijn! Dus blijf zoeken en testen naar wat je wel én wat je niet goed kan! De bijwerking daarvan is – zeker op de lange termijn – vaak heel gunstig! François Weststrate

M AA N DAG

ACTUEEL

JONGEREN

Instelling • •

Wat is je instelling als het anders gaat dan je verwacht? Een jaar geleden had niemand kunnen bedenken hoe het zou gaan met het afgelopen examen. Ook dit jaar kunnen we niet in de toekomst kijken hoe we het volgend jaar zal zijn. Je hebt een beeld van hoe het eindexamen zal zijn. Maar soms gaat het dan ineens anders. Niet leuk als het niet gaat zoals je verwacht. Maar met een flexibele instelling kan je onverwachte dingen ook omzetten in iets positiefs. Gebeurtenissen kun je niet veranderen, maar je instelling wel. Fleur, 19 jaar  Hoe doe je dat: je instelling veranderen?

Wees met ons in dit nieuwe jaar.

Wat er ook gebeurt •

Terug naar normaal •

Lichaam & geest Elkaar weer een hand geven. Voetballen in volle stadions. Alle mondkapjes in de prullenbak. Wordt ooit alles weer zoals het was, voor corona? Wat denk je? We moeten wennen aan een ‘nieuw normaal’, zei premier Rutte vaak. Dat nieuwe normaal gaat over afstand houden, je laten testen als je klachten hebt en drukke mensenmassa’s vermijden. Alles om ervoor te zorgen dat er geen nieuwe golf van coronabesmettingen komt. Is er veel veranderd in de afgelopen maanden? Is dat voor jou al ‘normaal’, of mis je bepaalde dingen? Opdracht Bedenk met een groepje van vier:  twee dingen die weer normaal worden en dat is fijn.  twee dingen die niet meer normaal worden en dat is jammer.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Wat hebben de verschillende groepjes bedacht?

BIJBEL

Toelichting voor de docent Toelichting voor de docent Is alles inmiddels weer zoals het ‘vroeger’ was? Of zijn er dingen structureel veranderd? Op school is de gang van zaken wellicht weer als vanouds. Maar zolang er geen vaccin beschikbaar is, moeten we toch rekening blijven houden met het virus dat zulke desastreuze gevolgen kan hebben.  Lees de introductietekst voor.  Laat leerlingen in groepjes van vier de opdracht uitvoeren.  Bespreek klassikaal wat daar uitgekomen is.

In bijbelse tijden was het leven zeker zo onzeker als nu. Het afgelopen schooljaar verliep totaal anders dan verwacht. Als iemand vorig jaar in september tegen je had gezegd dat je meer dan vier maanden niet gewoon naar school had gekund, had je hem voor gek verklaard. En tóch is het gebeurd. We hebben allemaal onze verwachtingen moeten bijstellen. En ook nu is de toekomst onzeker. Dat is geen fijn gevoel. Het lastige is dat we gewend zijn dingen te bepalen en te plannen. Ons leven leek tot nu toe in veel opzichten maakbaar. Maar juist dát is in deze periode heel lastig. We moeten voorlopig leven met onzekerheid. Het risico is dat we niet meer durven hopen op een goede toekomst. In de tijd dat de Bijbel werd geschreven, was het leven van de mensen ook erg onzeker. Er hoefde maar iets te gebeuren, bijvoorbeeld doordat je ziek werd of doordat er een oogst mislukte, en je leven liep totaal anders dan je had verwacht. De Bijbel staat vol met dat soort verhalen. Het geloof gaf mensen vertrouwen en hoop voor de toekomst. In het bijbelboek Jeremia wordt iemand die gelooft dan ook vergeleken met een boom aan stromend water. De wortels van zo’n boom groeien tot in de rivier. En daardoor heeft de boom geen last van droogte, en geeft hij ieder jaar vruchten. Met andere woorden: het geloof in God geeft je vertrouwen in een goede toekomst, wat er ook gebeurt. Mirjam Buitenwerf |Bij: Jeremia 17:7-8.

Vragen •  Wat hoop jij voor het komende schooljaar?  Hoe voelt het voor jou als de toekomst zo onzeker is? Vragen • •  Wat helpt jou om in deze onzekere tijd te vertrouwen op een goede toekomst?  Wat is het verschil tussen hopen en vertrouwen? God, ook dit schooljaar moeten we leven met onzekerheid, hoe vervelend dat ook is. We hopen natuurlijk dat alles weer normaal gaat en ons leven niet meer op zijn kop gezet wordt. Maar garanties zijn er niet. Help ons daarom sterk te zijn. Laat ons ervaren dat u ons ziet en hoort en helpt. Geef ons de kracht om zo nodig onze plannen om te gooien en te blijven geloven in de toekomst.

WERELD

Als het anders loopt... •• Levenskunst is dat je er altijd iets van weet te maken – ook als het anders loopt. Een vakantie die niet doorgaat, een feestje dat wordt uitgesteld, een festival dat wordt afgelast. Ik had van 2020 wel heel andere verwachtingen. Tot nu toe valt dit jaar mij erg tegen. Iemand zei dat ik niet te veel aan verwachtingen moet doen. ‘Verwachtingen zijn het zaad voor teleurstelling,’ zei hij. Mag ik dan helemaal niks verwachten? Een mens heeft toch iets nodig om naar uit te kijken? Of moet je je verwachtingen op tijd bijstellen? Ik weet het niet. Maar één ding weet ik nu zeker: Het loopt altijd anders dan je dacht. Ik zie het als een levensles: het gaat er niet om dat alles precies zo gaat zoals jij zou willen. Het gaat erom wat je doet als het anders loopt. Misschien ben je dan even boos, verdrietig of teleurgesteld, maar daarna kun je er maar beter weer op een creatieve manier wat van maken. Dat is voor mij levenskunst. Bas van der Sijde  Wat vind jij van de stelling: ‘Verwachtingen zijn het zaad voor teleurstelling’?  Ben jij goed in het bijstellen van je verwachtingen?  Hoe doe je dat ‘op een creatieve manier er maar weer wat van maken’, als bijvoorbeeld een leuke vakantie niet is doorgegaan?  Wat versta jij onder levenskunst?

JONGEREN

Dubbel •

Het voelt voor Janne dubbel om na zo lang thuiszitten weer naar school te gaan. Wat verwacht ik van het nieuwe schooljaar? Ik weet het niet zo goed. Het voelt dubbel. Aan de ene kant heb ik er zin in. Het begin van het schooljaar voelt vaak als een nieuwe start, waar alles nog kan gebeuren. Ik heb weer zin in lekker aan de slag gaan. Toch vind ik het ook lastig na al die weken thuiszitten. Met sommige mensen heb ik veel contact gehouden. Dat is leuk en ik heb veel zin om hen weer elke dag te zien. Met anderen minder. Zou het nog hetzelfde zijn als we elkaar dan weer zien? Of is het nu anders geworden? Janne, 18 jaar  Denk je dat het leven op school echt anders is geworden dan voor de coronatijd?

D I N S DAG

ACTUEEL

BI J B E L

Wacht! •

Toekomst voorspellen •

Economie & welzijn Niemand kan de toekomst voorspellen. Toch? Wie weet wat voor weer het over drie weken zal zijn? Wie een jaar geleden had voorspeld dat de hele wereld in 2020 stil zou komen te staan door een virus, zou waarschijnlijk zijn uitgelachen. Niemand heeft een glazen bol die echt werkt. Toch worden er wel voorspellingen gedaan. Bijvoorbeeld door het NIDI. Dat is een organisatie die alles bijhoudt over de Nederlandse bevolking. Zij doen voorspellingen gebaseerd op feiten en cijfers. Zo’n voorspelling heet een prognose. De prognose van het NIDI is dat in 2050 42% van alle werkende mensen in Nederland een migratieachtergrond heeft – dat wil zeggen dat zij of een van hun ouders oorspronkelijk uit een ander land komen. Nu is dat 26%. Een andere prognose is dat er in 2050 veel meer oude mensen zullen zijn. Vragen voor in de klas  In 2050 ben je ongeveer veertig jaar. Hoe denk je dat je leven er dan uitziet?  Wat zal er vooral anders zijn in 2050?  Hoe komt het dat er dan veel meer oude mensen zijn?  Welke gevolgen heeft het voor ons land als er heel veel oude mensen wonen?  Denk je dat de prognoses van het NIDI uitkomen? Wat zou er kunnen gebeuren wat we nu niet kunnen voorspellen waardoor de prognoses veranderen?  Is een voorspelling op basis van cijfers betrouwbaarder dan een voorspelling met een glazen bol? Waarom wel of niet? Toelichting voor de docent Mediums en paragnosten worden lang niet door iedereen geloofd. Maar er bestaat ook een manier van toekomst voorspellen die breder geaccepteerd is: met behulp van statistiek. Een instituut als het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut) is daar dagelijks mee bezig.  Lees de tekst voor.  Controleer eventueel of de leerlingen de tekst goed begrijpen.  Bespreek de vragen.

Wacht maar liever met verwachtingen. Haal van het woord ‘verwachten’ de eerste drie en de laatste twee letters weg… wat houd je over? Juist: Wacht! Laten we allemaal even hardop zeggen: ‘WACHT!’ Wacht met al je verwachtingen. Want daarin klinkt zo veel ‘moeten’ door. Kijk maar: Er wordt verwacht dat je goede cijfers gaat halen, er wordt verwacht dat je er leuk uitziet. Van je mentor verwacht je dat hij/zij gaaf is. Steeds kun je het woord ‘verwachten’ vervangen door ‘moeten’: je moet goede cijfers halen, je moet er leuk uitzien. Die mentor moet gaaf zijn. Zucht. Zullen we het nieuwe schooljaar beginnen met ont-moeten? Dus: niet-moeten! Zet alle verwachtingen van jezelf en van anderen maar bij de kliko. Dat ruimt op! Jezus wist dat mensen ook verwachtingen van hem hadden. Bijvoorbeeld: hij zou de langverwachte Zoon van God zijn en vrede brengen. Toch ging hij die verwachtingen niet zelf invullen. Hij vroeg: ‘Wie zeggen jullie dat ik ben?’ Dat betekent: Kijk nu eerst eens wat ik doe, hoe ik met mensen omga, hoe ik probeer te leven zoals God het wil. Leer me eerst eens kennen, zonder vooroordelen, zonder verwachtingen. Kijk, dan ontstaat er ruimte. Ruimte om verrast te worden: ‘Hé dat had ik nooit gedacht, uhhh... verwacht.’ Dan moet er niks, maar kan er van alles. Ruth van der Waall | Bij: Mattheüs 16:15. Vragen •  Is het beter om maar geen verwachtingen te hebben? En lukt dat dan?  Wie zeg jij dat Jezus is? Vragen • • S luiten verwachtingen en verrassingen elkaar uit? W elke verwachtingen hebben anderen van jou? Heb je daar moeite mee? Waarom? God, iedereen verwacht iets van ons en ook van onszelf verlangen we veel. We moeten er leuk uitzien en liefst een beetje populair zijn. We moeten huiswerk maken en genoeg aan sport doen. We moeten scoren voor ons team en ook graag mooie cijfers halen. God, we worden er al moe van… Help ons om niet te verdrinken in wat er van ons gevraagd wordt. Geef dat we inzien dat we niet per se aan alle verwachtingen moeten voldoen om een waardevol mens te zijn.

WERELD

Een gevangenis? •• Je ervaringen kleuren je verwachtingen. Dat geeft weleens misverstanden. De Rotterdamse metro staat onverwacht stil op een viaduct tussen twee metrohaltes: Stroomstoring! Van bovenaf kijk ik op de binnenplaats van de stadsgevangenis, verderop. Die ziet er anders uit dan je zou verwachten. Minder-streng gestraften wonen in groepjes in een soort rijtjeshuizen, waar ze zelf koken en de boel schoonhouden. In vrouwengevangenissen staan zelfs speelapparaten voor als hun kinderen op bezoek komen. Natuurlijk is er een hoge muur, met rollen prikkeldraad en beveiligingscamera’s. En de toegangspoort wordt zwaar bewaakt. Het blijft een gevangenis. Twee weken later ben ik voor het eerst in Kenia. Samen met een paar Kenianen loop ik door een van de wijken in de stad. We slaan een hoek om. Ik sta stil. ‘Een gevangenis,’ vraag ik, ‘midden in een woonwijk?’ De Kenianen kijken verbaasd. ‘Gevangenis???’ Ik wijs: Een hoge muur met rollen prikkeldraad, overal camera’s en strenge bewaking bij de ingang. Mijn vrienden lachen. ‘Achter deze muur wonen rijke lui. Die zijn bang dat ze kwijtraken wat ze hebben, vandaar.’ Ik vertel wat ik in Nederland zag vanuit de metro. We lopen verder en ik denk: Je kijkt rond vanuit wat je weet en wat je verwacht. Vaak klopt ‘t, maar soms zit je met je verwachtingen helemaal verkeerd. Henok Evertsz

WO E N S DAG

ACTUEEL

 Hoe komt het dat verwachtingen soms gewoon niet kloppen?  Wat is het verschil tussen de bewaking bij de toegangspoort van de gevangenis en die bij de ingang van het rijkeluispand?

JONGEREN

Zonder verwachtingen • George begint dit schooljaar zonder verwachtingen. Het nieuwe schooljaar is begonnen, maar wat moet ik ervan verwachten? Ik hoop, uiteraard, dat mijn nieuwe klas een beetje leuk is. En natuurlijk hoop ik een corona-vrij schooljaar te hebben… Het was een hele toestand afgelopen jaar, waardoor de verwachtingen voor het nieuwe schooljaar kunnen veranderen. Voor mij zit het zo: Ik ga gewoon zonder verwachtingen het nieuwe schooljaar in. Dan kan het alleen maar meevallen. George, 14 jaar  Geen verwachtingen hebben – hoe makkelijk is dat? 13

Robots •

Technologie & wetenschap In sommige films die zich in de toekomst afspelen, zijn er enge robots die sterker en slimmer zijn dan mensen en die alles willen overnemen.

Eén ding lijkt wel duidelijk: veel van het werk dat we nu doen, zal worden overgenomen door robots. Je hebt nu al de robotstofzuiger en -grasmaaier. Robotachtige onderdelen zorgen ervoor dat auto’s zelf kunnen inparkeren. En het zijn ook robots die de auto’s in elkaar zetten. Misschien vertelt een zorgrobot al dat je opa zijn pillen in moet nemen. Of knuffelt je oma met robot Alice, waardoor ze minder eenzaam is. Hoe zal dat verder gaan? Is dat iets om je zorgen over te maken? Of kunnen we straks al het werk aan robots overlaten en levenslang vakantie houden?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Welke beroepen zijn makkelijk te vervangen door robots?  Voor welke beroepen blijf je altijd mensen nodig hebben?  Houd je hiermee rekening als je een vervolgopleiding kiest?  Maken robots minder fouten dan mensen?  Maak jij je zorgen over een toekomst vol robots?  Denk je dat iedereen minder zal gaan werken als er meer robots komen?  Welke nieuwe beroepen kun je bedenken?

Toelichting voor de docent De arbeidsmarkt zal er in de toekomst anders uit zien dan nu. Maar wat gaat er precies veranderen? Sommige mensen wijzen op de nieuwe mogelijkheden die er ontstaan. Anderen waarschuwen dat de kloof tussen ‘haves and have nots’ alleen maar groter zal worden.  Bekijk met de klas het filmpje over nieuwe beroepen (1’00).  Bespreek de vragen.

Link: https://youtu.be/bp78-S318UM

BIJBEL

Hoge verwachtingen • Hoge verwachtingen geven een positieve start, maar ja, hoe het verdergaat… ‘Arjen, HELD, welkom thuis!’ Er hangt een meterslang spandoek bij het nieuwe huis van Arjen Robben. De grote topvoetballer, die bij Oranje en Bayern München speelde, komt terug bij de club waar hij als jongen begon: FC Groningen. Er is meteen een ‘Robben-effect’: de club verkoopt 4000 extra seizoenkaarten. De fans hebben hoge verwachtingen. Robben zelf weet niet precies wat het zal worden. Hij zegt: ‘Het mag mislukken.’ Maar geen fan die daaraan denkt. Deze held gaat de club redden, zeker weten! Mensen met hoge verwachtingen luisteren niet naar negatieve geluiden. Het volk Israël wilde in bijbelse tijden een koning. Rechter Samuel zei dat God hun koning was en waarschuwde voor een menselijke koning: ‘Een koning gebruikt jullie kinderen als soldaten en slaven. Jullie moeten hem aan geld en bezit helpen.’ De mensen zagen geen probleem. Ze juichten voor hun eerste koning, Saul. Later was er vaak iets mis met koningen. De verwachtingen waren toch te hoog geweest. Wat verwacht jij van je leraren dit jaar? Hoop je dat die ene leraar je veel kan leren? Geloof je dat deze mentor voor jou opkomt in de lerarenvergadering? Hoge verwachtingen helpen je om het nieuwe seizoen optimistisch te beginnen. Je merkt dan wel hoe het verdergaat. Corinne Kat | Bij: 1 Samuel 8:10-17, 11:14. Vragen •  Is het goed om hoge verwachtingen te hebben? Waarom?  Verwacht je van de ene leraar betere lessen dan van een andere? Wat zijn ‘goede lessen’? Vragen • •  Fans verwachten veel van Arjen Robben. Is het goed als een ‘mens’ een ‘held’ wordt?  In de Bijbel wordt God de ‘Koning van Israël’ genoemd. Wat betekent dat? God, kleur onze verwachtingen voor dit schooljaar met hoop. Sterk ons in de gedachte dat het een mooie tijd kan worden. Geef ons vertrouwen in de mensen met wie we omgaan. Maak ons positief over onszelf. Laat ons geloven in onze kracht. En geef ons het gevoel dat er altijd een weg is, ook al gaat het soms anders dan gedacht.

WERELD

Verantwoordelijkheid • •

Billie Eilish zet zich af tegen de verwachtingen van de media. Van popsterren wordt vaak verwacht dat je alles van ze mag weten. Ze hebben natuurlijk ook een heel openbaar beroep. In interviews, video’s en op sociale media kun je veel informatie over ze vinden. Maar Billie Eilish vindt sommige dingen ook privé. Zoals haar eigen lichaam. Al jarenlang draagt zij veel te ruime kleding, om zo de vormen van haar lichaam te verbergen. Dat is alleen voor haar, vindt ze. Toch weet ze dat sommige mensen verwachten dat ze zich letterlijk blootgeeft. Daarom laat ze tijdens haar tour een film zien waarin ze zich langzaam uitkleedt. Maar voordat je haar echt kunt zien, verdwijnt ze onder water. Ondertussen stelt ze allerlei vragen: ‘Zou je willen dat ik er anders uitzag?’ ‘Is het lichaam waarmee ik geboren ben, niet wat je wilde?’ Tot slot zegt ze: ‘De mening van een ander is niet mijn verantwoordelijkheid.’ Mijke van Leersum  Billie heeft het in de film over haar kledingkeuze. Voel jij je vrij om te dragen wat je wilt?  Denk je dat er van beroemde mensen meer wordt verwacht dan van anderen Link: https://youtu.be/ZlvfYmfefSI

JONGEREN

Tussenjaar • •

Judith kiest na het afgelopen hectische jaar bewust voor rust. Ik heb afgelopen schooljaar veel last gehad van hoge verwachtingen van mijn omgeving en van mijzelf. Er moest zo veel gebeuren: toetsweken, examen, een studiekeuze. Het was veel stress, maar het is gelukt. Nu mijn vriendinnen gaan studeren, kies ik voor een tussenjaar. Ik wil niet weer op mijn tenen lopen en nu eerst rustig bedenken wat ik wil doen. Judith, 18 jaar  Zal een tussenjaar helpen om rustig te bedenken wat je verder wil doen?

DO N D E R DAG

ACTUEEL

Elkaar helpen •

Lichaam & geest Tijdens de coronacrisis vroeg de overheid aan alle Nederlanders om een beetje op elkaar te letten. Dat hebben we gedaan! Kinderen maakten stoepkrijttekeningen om hun opa en oma te laten weten dat ze aan hen dachten. We klapten voor de mensen in de zorg. En we deden boodschappen voor de buurvrouw. De coronacrisis bracht dus ook mooie dingen met zich mee. Maar hoe zal het zijn als er een vaccin is en het leven weer normaal wordt? Blijven we elkaar dan ook nog helpen? Of maken we ons vooral druk om onze eigen gezondheid, onze eigen portemonnee en ons eigen plezier? Vragen voor in de klas  Heb jij andere mensen geholpen tijdens de coronacrisis? Of andere mensen jou?  Denk je dat mensen elkaar ook na de coronacrisis blijven helpen? Waarom wel of niet? Toelichting voor de docent Vraag aan de klas of mensen elkaar van nature graag helpen of van nature meer egoïstisch zijn.  Deel de klas in tweeën en laat leerlingen een kant kiezen.  Kijk dan samen naar een deel van het filmpje.  Laat degenen die van kant willen wisselen uitleggen waarom.  Bespreek de vragen klassikaal. Link: https://youtu.be/Z-eU5xZW7cU

BI J B E L

‘Maar’ of ‘en’? • Wat verwachtten de vertalers van het Hooglied eigenlijk van een meisje een donkere huid? In de Bijbel – in het boek Hooglied – komt een meisje met een donkere huidskleur aan het woord. Het is een soort liefdesgedicht. En daarin zegt dat meisje… Wacht, even kijken. Ah, hier: ‘Zwart ben ik, maar prachtig.’ Wat klinkt dat raar. Klopt het wel? Even een paar andere vertalingen opzoeken. Hier staat: ‘Mijn huid is donker, EN ik ben mooi.’ Nog eentje: ‘Mijn huid is bruinverbrand, MAAR ik ben mooi.’ En een volgende: ‘Donker ben ik, EN mooi.’ Ja, wat is het nou? ‘Ik ben donker MAAR mooi,’ of ‘donker EN mooi’? Iedere vertaler zegt iets anders. Nou, dan weet je: hier ligt een probleem. Dat wisten we ook al door de Black-Lives Matter-beweging. Maar dat is dus niets nieuws. Wat verwachtten de vertalers van het Hooglied eigenlijk van een meisje met een donkere huid? Dat het logisch is dat ze mooi is? Of dat dat juist vreemd is? En met welke verwachtingen moeten haar ouders haar nu grootbrengen? ‘Mensen zullen je mooi vinden, want je hebt een donkere huid’? Of: ‘Hoewel je niet wit bent, zullen mensen je toch mooi vinden’? Of: ‘Wij vinden je mooi, maar dat zal niet iedereen vinden. Wees daar maar op voorbereid’? Nou ja, zulke dingen zeggen ouders natuurlijk niet hardop. Maar kinderen voelen toch wel dat er spanning hangt rondom hun uiterlijk. Zulke verschillen in verwachting maken het leven niet gemakkelijker. Barbara de Beaufort | Citaten: Hooglied 1:4. Vragen •  Worden er van gekleurde mensen andere dingen verwacht dan van witte mensen?  Wat is de bedoeling van de Black-Lives- Matter-beweging? Vragen • • M aakt taalgebruik uit voor de manier waarop we naar elkaar kijken? God, help ons om niet meteen in hokjes te denken als we nieuwe mensen ontmoeten. Om onze klasgenoten niet als nerd of tutje of loser te zien, want daardoor zullen we nooit ontdekken wie ze echt zijn. Help ons om elkaar niet vast te pinnen op bepaalde verwachtingen. Geef ons de ruimte om onszelf te zijn en elkaar en anderen dan op een positieve manier te verrassen.

WERELD

Mister Holland • •

Gregory Porter bracht in juni een nieuw nummer uit over de tegenstellingen tussen zwart en blank. De song van Porter gaat over de vader van zijn vriendinnetje, die hem thuis uitnodigde en helemaal geen probleem maakte van zijn zwarte huid. Maar onderhuids klinkt juist zijn protest over tegenstellingen tussen witte en zwarte mensen, die alleen maar sterker lijken te worden. Hij breekt een lans voor wederzijds respect en gelijkheid. By the way, Mister Holland I like the way you make no trouble of my skin It’s not a problem Nor has it ever been You invited me into your home Treated me like I was grown I was only 18 And Rosie was a beauty queen

V R I J DAG

ACTUEEL

 Luister het nummer en vat in één zin de boodschap van Porter samen.  Is dit liedje echt of is het meer ‘wishfull thinking’?  Vind je het sterk of juist soft om zo’n positief liedje uit te brengen als protest? Link: https://youtu.be/1rC3JKlaer0

JONGEREN

Benieuwd • Renske wil dit schooljaar vooral veel nieuwe mensen ontmoeten. Ik verwacht niet zo heel veel van school, maar ik hoop wel dat ze een goede en efficiënte manier hebben gevonden om de achterstanden van de leerlingen weg te werken. Dat de docenten extra hard hun best gaan doen om alles weer op te halen. Ook ben ik benieuwd of we al onze lessen weer op school krijgen of dat we nog steeds online les krijgen. Maar bovenal hoop ik dat het weer een leuk jaar wordt en ik veel nieuwe mensen ontmoet! Renske, 15 jaar

GEDICHT

Gevaar! Een rode vlag. Dat is dus: Nee! Niet zwemmen nu in zee! De stroming kan gevaarlijk zijn. Maar kom, dat valt best mee. Want heel wat mensen zijn in zee. ’t Is warm. Jij hebt óók zin. Je denkt niet meer aan vlaggen en rent het water in. Je weet wel dat ze zeggen, dat afstand houden moet. Maar als je met je vrienden bent, dan voelt dat toch niet goed. Die mensen zijn toch niet besmet? Je wilt geen angsthaas zijn. Dus sta je samen heel gewoon te chillen op het plein. Hoe zit dat toch bij mensen? Je weet van het gevaar, maar doet alsof het niet bestaat. Dat is toch best wel raar. Zo wordt alweer een strandgast halfdood uit zee geplukt. WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

En zelfs het virus smoren

lijkt bijna weer mislukt.

Greet Brokerhof-van der Waa Foto: © Sergey Chuyko | Dreamstime.com

W E E K 35 â&#x20AC;¢ 24 - 2 8 AU G U STU S 2 02 0

Gevaar! Alarm, alarm! Het kan zomaar gebeuren dat je ligt te slapen en de rookmelder afgaat. Als het dan maar geen vals alarm is! Nee, als je de rookontwikkeling kunt zien of ruiken is het mis en moet je in actie komen. Dat is duidelijk. Maar niet alle dreigingen zijn even duidelijk, of even acuut als een brand of explosie. Zoals de opwarming van de aarde, waar we al lang voor worden gewaarschuwd. Of het coronavirus waar je ongemerkt mee kan worden besmet, zelfs zonder dat je er ziek van wordt. Maar dan ben je wel een gevaar voor anderen. Zal er echt een tweede golf komen? En wat gaat dat dan betekenen? Wat vind jij gevaarlijk? En kun je die dingen voorkomen? [De nieuwe codering voor de niveaus is: • = eenvoudig en • • = verdiepend.]

Gevaar dreigt er altijd. Of je nu met vakantie bent, thuis slaapt of op school bent. Gevaar zit niet voor niets in een klein hoekje… En je ziet het gevaar vaak niet totdat het blijkt. B espreek met elkaar welk gevaar je het meest bezighoudt.  Waarom is gevaar zo ongrijpbaar?  Moet je je tegen elk gevaar wapenen?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

WERELDRE L I G I ES

Karuna • • Hindoes geloven dat er altijd momenten zijn waarop God op aarde is verschenen. Hindoes geloven dat er steeds weer momenten zijn geweest waarop God op aarde is verschenen. Om gelovigen bij te staan en kracht te geven, soms zelfs met gevaar voor eigen leven. De Indiase geschiedenis kent veel voorbeelden van heiligen, profeten en goddelijke figuren die daarom bewust het gevaar opzochten. Boeddha was er zo een. Hij was oorspronkelijk hindoe, maar met heel eigen ideeën. Dat werd hem niet in dank afgenomen. Daarom werd er een wilde olifant op hem afgestuurd. En ze wilden zelfs een rotsblok op hem gooien. Ook de eerste boeddhisten hadden het als volgelingen van de Boeddha zwaar. Boeddha liet zich niet afschrikken. Met gevaar voor eigen leven wilde hij de mensheid dienen. Dat noemen Indiërs karuna. Dat betekent compassie, of mededogen. Je leeft je in in andere mensen en leeft met ze mee. Ben jij daartoe bereid? Ook als je weet dat het gevaarlijk kan worden? Zoals de demonstranten in Wit Rusland, die ook een groter doel zien dan hun eigen veiligheid? Boeddha wist er wel raad mee. En jij? Rawie Sewnath  Zou jij dat aandurven: ook als je weet dat het gevaarlijk kan worden, toch doorgaan voor een groter doel?

VE R H AA L

De pest •

De pest was een ongrijpbaar gevaar. Maar bange mensen zijn nog gevaarlijker. Balavignus wist dat het eraan kwam. Halverwege het jaar 1348 zag de Joodse arts de eerste patiënten met builenpest in zijn wijk in Straatsburg. Drie kinderen en een moeder, allemaal met van die etterende bulten en met hoge koorts. Hij gaf ze een zalfje tegen de pijn en schreef natte doeken voor tegen de koorts. Ze zouden niet beter worden. Hij bad dat de dood snel een eind zou maken aan hun lijden. De pest was een geheimzinnige sluipmoordenaar. Niemand wist de oorzaak en een behandeling was er niet. Mensen zeiden dat het een straf van God was. Balavignus dacht na. Misschien konden de heilige boeken raad geven? Nog diezelfde avond riep hij de wijkraad bijeen. Alle mensen moesten precies de bijbelse voorschriften opvolgen over hoe je jezelf, je kleding en je huis schoonmaakt. Al het vuil moest verbrand worden. Dat hielp. In de Joodse wijk werd niemand meer ziek. Maar toen kwam het gevaar uit een andere hoek. De christenen uit andere wijken zeiden: ‘Die Joden hebben onze waterputten vergiftigd en hun eigen putten niet. Daarom worden zij niet ziek en wij wel. Ze dwongen Balavignus tot een valse bekentenis en moordden de hele Joodse wijk uit. Hilda Algra Vragen •  Welke overeenkomsten en welke verschillen zie je tussen de pest toen en corona nu? Vragen ••  Welke verklaringen en oplossingen ken je voor ziekten als de pest en corona? Hoe geloofwaardig vind je die?

Alarm! •

Wat doe je als er een alarm afgaat? Deel het lokaal in twee kanten. De ene kant staat voor ‘niks doen’. De andere kant van het lokaal staat voor ‘in actie komen’. Laat leerlingen steeds een kant kiezen bij de volgende vragen. Laat steeds een paar leerlingen aan het woord om hun keuze toe te lichten. Wat doe je als… … het alarm op de eerste maandag van de maand om 12u gaat? … je een sirene in de straat hoort? … je ’s nachts gebeld wordt? … er brandalarm op school is? … het brandalarm thuis afgaat? … je een NL-Alert krijgt? S OA P • I N DE K L AS

Veiligheid •

Ook op school kan het gevaarlijk zijn, bijvoorbeeld in het kook- of technieklokaal. ‘Controle!’ zegt meneer Schaftenaar. ‘Anders mogen jullie het lokaal niet in.’ ‘Lekker streng,’ moppert Reza. ‘Het technieklokaal is vol gevaar,’ zegt meneer Schaftenaar. ‘En ik moet ervoor zorgen dat er niks met jullie gebeurt. Daarom: controle!’ ‘Pfff,’ zegt Reza. ‘Hoezo nou gevaarlijk?’ ‘Dat laat ik zo zien,’ zegt meneer Schaftenaar. ‘Maar eerst de kleding.’ Eén voor één laten ze hun schoenen zien en hun stofjas. ‘Keurig,’ zegt meneer Schaftenaar tevreden. ‘Nu naar binnen.’ ‘Alsof we nog kleuters zijn,’ moppert Reza. ‘En dat alleen om een paar van die dingen.’ Hij wijst naar de kast met gereedschap. ‘Alles in deze kast is zwaar. Of scherp. Of allebei,’ legt meneer Schaftenaar uit. ‘In dit lokaal gelden daarom heel strenge regels. Voor jullie veiligheid.’ ‘Waarom doen we dit dan?’ vraagt Karim. ‘Als het zo gevaarlijk is?’ Hij kijkt bezorgd. ‘Om te leren sleutelen,’ roept Daan blij. ‘Gaan we nou eindelijk eens beginnen?’ Hilde van Halm

W E E K 35 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster

Angst voor een tweede golf? • Wat is het gevaar als de coronamaatregelen wat losser worden? Opluchting: aan het begin van deze zomer liet premier Rutte weten dat de regels tegen het coronavirus wel wat losser mochten. Het leek allemaal wel onder controle. En toen… liep het aantal besmettingen weer op. Sindsdien gaat het over een ‘tweede golf’. Hoe gevaarlijk is dat? Heel veel virussen verspreiden zich in ‘golven’. Het is even rustig en dan laait het weer op. Dat komt bijvoorbeeld door het seizoen. In de winter zitten mensen meer binnen en steken elkaar makkelijker aan. Experts denken dat het bij het coronavirus ook zo zal gaan. Zij voorspellen dat er dit najaar een ‘tweede golf’ komt. Veel mensen zijn daar bang voor. De mensen in de zorg vooral. Zij zijn net een beetje bijgekomen van de eerste golf. Docenten zijn bezorgd dat scholen weer dichtgaan. En bedrijven, cafés en restaurants hebben al ontzettend veel verlies geleden. Zij zijn bang een tweede ‘lockdown’ niet te overleven. Al die mensen houden daarom het aantal ziekenhuisopnames in de gaten. Zodra er dagelijks tien mensen naar de intensive care gaan, of veertig nieuwe coronapatiënten worden opgenomen in het ziekenhuis, wordt het volgens het RIVM gevaarlijk. Zo ver is het gelukkig nog niet. Vragen voor in de klas  Ben jij bang voor een tweede golf? Zo ja, waar ben je dan het meest bang voor? Zo niet, hoe komt dat? Toelichting voor de docent  Lees de tekst.  Peil hoe jouw klas denkt over een tweede golf.  Trek een (denkbeeldige) lijn in het lokaal.  Vraag wie er denkt dat er dit najaar een tweede golf komt, en wie niet.  Geef leerlingen aan beide kanten van het lokaal de ruimte om hun verhaal te doen.

BI J B E L

WERELD

Onverwacht • Een mens kan zich niet op elk gevaar voorbereiden, maar geloof kan moed geven. Op vakantie in Frankrijk. Ze zijn van tevoren gewaarschuwd: ‘Het is ‘zwarte zaterdag’, dus hartstikke druk onderweg.’ En: ‘Denk aan coronamaatregelen, de besmettingen lopen in Frankrijk op.’ De heenreis is prima verlopen en het gaat goed met mondkapjes en afstand houden. Nu rijden ze gewoon even naar de supermarché. Zzzoefff, pang! Er komt zomaar een golfbal aangevlogen, tegen de voorruit. Allemaal glassplinters in de handen van de bestuurder en overal in de auto. Dat verwacht je niet! Zo gaat dat met reizen. Je weet dat er risico’s zijn, maar je weet niet óf er iets gebeurt en wát dat dan zal zijn. De Bijbel vertelt over een volgeling van Jezus, Paulus, die vanwege zijn geloof werd opgepakt. Hij moest naar Rome gebracht worden, voor de rechtszaak. Dat ging toen per zeilschip. Paulus waarschuwde dat het geen goede tijd was om te vertrekken. Maar wie luistert er naar een gevangene? Er ging van alles mis: windstilte, storm, honger aan boord, schipbreuk en toen ze eindelijk aan land waren ook nog een slangenbeet. Paulus had gewaarschuwd! Maar hij was ook degene die de anderen moed insprak: ‘Wat er ook gebeurt onderweg, God is bij ons.’ Misschien kan dat mensen van nu ook moed geven. Er zijn zoveel gevaren op je levensreis. Je kan je niet overal op voorbereiden, maar gelovige mensen zeggen: ‘God is altijd bij je.’ Corinne Kat | Bij: Handelingen 27 en 28:1-6

‘Kom niet in mijn aura!’ • •

Vragen •  Maakt het uit of je je voorbereidt op gevaren die je op reis kunnen overkomen? Waarom?

Storm • Aukje maakte een gevaarlijke storm in Tsjechië mee. Toen wij op vakantie waren in Tsjechië, was er een gevaarlijke storm. Ramen en daken gingen kapot, zeilen scheurden en er vielen zelfs doden. Die nacht sliep ik met mijn zusje in één bed. Toen ik wakker werd van het onweer, ging ik dichter bij haar liggen omdat ik bang was. Uiteindelijk werd zij ook wakker. Toen we zagen dat onze ouders nog wakker waren, gingen we naar beneden. Het was een enge en gevaarlijke nacht. Toen we de schade overdag zagen, was alles nog veel erger dan we ´s nachts hadden kunnen zien. Aukje, 14 jaar

Vragen ••  Zijn de gevaren op je ‘levensreis’ anders dan op een vakantiereis? God, wat is er veel onveiligheid! Zoveel akelige dingen die ons kunnen overkomen… Daar probeer je altijd maar zo min mogelijk aan te denken. Maar zeker in deze corona-tijd kunnen we er niet omheen. Dan voelen we weer hoe kwetsbaar we zijn als mens. God, bent u er voor ons als het echt gevaarlijk wordt? Kunnen we erop vertrouwen dat u ons altijd vasthoudt, wat er ook gebeurt?

Ali B schreef een lied over de anderhalvemeter-regel. Toen in Nederland duidelijk werd dat het coronavirus een serieuze dreiging was, kwam het advies om anderhalve meter afstand te houden. Veel mensen moesten daaraan wennen. En nog! Het risico is ook niet altijd makkelijk in te schatten. Toch is afstand houden belangrijk. Drukte en dicht bij elkaar staan is op dit moment echt gevaarlijk. Ali B schreef hierover het nummer Anderhalf: 1 meter 10 is geen love Al zit je in mijn team, geen hand Voordat ik op de IC land Het liedje gaat over een serieus onderwerp, maar dat zie je niet meteen aan de clip. De video begint met een nep-aflevering van RTL Boulevard. Vrouwen dansen rond in bikini’s en Jandino Asporaat speelt zijn typetje Judeska. Het is een serieuze boodschap in een niet zo serieus jasje. Dat trekt in ieder geval wel de aandacht. Hopelijk worden op deze manier meer mensen zich bewust van het gevaar. Mijke van Leersum  Waarom denk je dat Ali B koos voor deze vorm?  Denk je dat dit helpt om mensen bewust te maken van het gevaar?  Ken je andere voorbeelden van liedjes met een belangrijke boodschap?

JONGEREN

W E E K 35 MAA N DAG • 24 AU G U STUS

ACTUEEL

 Wat is het dat ons bang maakt bij noodweer?

Gevaarlijk verhaal •

Droogte •

Wat was het heet, hè? Dan is het zo lekker om even af te koelen in het water. Was jij zo’n mazzelaar met een zwembadje in de tuin? Want wat was het heet, hè? Dan is het zo lekker als je even kunt afkoelen in het water. Of anders nóg maar een keertje onder de douche. En nóg een glas koud water…

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Helaas was je niet de enige die verkoeling zocht. Dat betekende dat er veel meer water verbruikt werd dan normaal. En dat is slecht nieuws, omdat onze watervoorraad steeds kleiner wordt. De waterbedrijven waarschuwen dat er een tekort aan drinkwater komt, als we zo doorgaan. Die waarschuwingen gelden al een paar jaar. We moeten echt zuiniger zijn met water. Anders dreigen er grote problemen. Waterbedrijf Vitens zei tijdens de hittegolf zelfs dat er in de toekomst minder of geen water uit de kraan zou kunnen komen. Deze week is het ‘Wereld Water Week’. Mensen uit 130 verschillende landen bespreken met elkaar hoe ze deze grote problemen kunnen oplossen. En vooral: hoe maak je duidelijk dat iedereen wat zuiniger om moet gaan met water? Want schoon drinkwater is van levensbelang. Ook als er geen hittegolf is.

BIJBEL

Vragen voor in de klas  Weet jij hoeveel water je verbruikt?  Houd het deze week bij.  Gebruik dit lijstje als richtlijn: Tandenpoetsen = 0,5 liter Handen wassen = 1,0 liter Wc doorspoelen = 6,0 liter Drinken = 0,2 liter per beker Douchen = 50 liter per keer  Kijk aan het einde hoeveel water je klas deze week heeft gebruikt.  Tip: doe mee met de Water Battle! Je kunt de app gratis downloaden. Het is een spel vol met tips en challenges. Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Bekijk het RTL Nieuwsbericht van 10-8 j.l. over het dreigend watertekort (3’51). https://youtu.be/EV2nuF1C6LY  Laat de leerlingen deze week bijhouden hoeveel water ze gebruiken.

Het is gevaarlijk als veel mensen een verhaal geloven en doorvertellen. ‘Weten jullie wel hoe slecht het is dat die Paulus in onze stad Efeze rondloopt!? Hij beweert dat onze godin Artemis niet echt is. Straks vinden mensen haar tempel niet meer belangrijk. En dan verdienen wij niets meer aan de kleine souvenir-tempeltjes die we maken!’ Zo hitste zilversmid Demetrius de andere zilversmeden op tegen Paulus, die in Efeze enthousiast over Jezus kwam vertellen. Het werd gevaarlijk voor Paulus, toen steeds meer mensen Demetrius’ verhaal gingen geloven. Als veel mensen een verhaal geloven en doorgeven, kan er een gevaarlijke situatie ontstaan. Doutzen Kroes postte op Instagram dat vitamines en gezonde voeding helpen tegen corona. Ze vroeg zich af of de overheid en wetenschappers met hun maatregelen wel het beste met ons voorhebben. Doutzen heeft 6,4 miljoen volgers. Het gevaar is dat veel mensen door haar verhaal de coronaregels misschien niet meer opvolgen. En dan ontstaan er meer besmettingen. Influencers zoals Demetrius in de bijbelse tijd en Doutzen Kroes in onze tijd beïnvloeden veel anderen. Maar kun je wel weten of hun verhaal klopt? Je moet ook altijd luisteren naar de andere kant. De virologen en andere deskundigen zijn misschien niet zo mooi en beroemd als Doutzen, maar ze hebben wel gestudeerd op de verspreiding van virussen. Ook al gaat een verhaal viral, check altijd of het klopt! Corinne Kat | Bij: Handelingen 19:23-40 Vragen •  Weet jij een verhaal dat veel mensen (bijvoorbeeld op school) geloofden, maar dat niet waar was? Voor wie was dat gevaarlijk? Vragen ••  Waarom geloven mensen Doutzen Kroes eerder dan medische deskundigen?  Welk gevaar is er als de regering aan influencers gaat vragen om de coronaregels te promoten? Zou het wel kunnen werken? God, maak ons bewust van de gevaren van internet. Dat we op onze hoede zijn voor mensen die kwaad willen en zich heel anders voordoen. Dat we kritisch kijken naar de verhalen op sociale media en uitkijken voor nepnieuws. Help ons om niet zomaar alles van iedereen te geloven. Geef dat we de informatie checken en niet klakkeloos alles delen, want dat kan riskant zijn.

WERELD

TikTok • •

President Trump wil de populaire app verbieden in Amerika. President Trump wil de populaire app TikTok gaan verbieden. Waarom? Allereerst omdat TikTok is ontwikkeld door een Chinees bedrijf. Amerika en China zitten in een handelsoorlog. Misschien controleert de Chinese regering dat bedrijf. Dat bevalt Trump al niet. Daarnaast denken Trump en zijn veiligheidsdiensten dat China via TikTok spioneert. Dat TikTok gegevens van je smartphone verzamelt die de app niet nodig heeft. Dat ze stiekem je camera en microfoon aanzetten en op je andere apps inbreken om je pincode te achterhalen! Dat klinkt heel gevaarlijk, maar is het waar? Natuurlijk spioneert China, net zoals alle landen in de wereld. Maar TikTok maakt spioneren makkelijk. China kan heel veel te weten komen over de mensen die TikTok installeren. Ze kunnen gegevens stelen van 200 miljoen Amerikaanse TikTokkers. Of van 3,5 miljoen TikTokkende Nederlanders. Van jou! Trump weet zeker dat China die gegevens gaat misbruiken. In zijn ogen is TikTok een tikkende bom. Het is nog niet bewezen dát TikTok je gegevens steelt. Maar mensen die er verstand van hebben, maken zich wél zorgen. We zullen zien wanneer de bom barst en TikTok is uitgetikt. François Weststrate  Zou je het (heel) erg vinden als TikTok verboden werd?  Denk je dat het Trump alleen om het gevaar van spionage gaat of speelt er meer mee? Zie ook: https://youtu.be/qczB-iaQoP4 JONGEREN

Wie zit er fout? • Judith begrijpt wel dat de politie regelmatig geweld moet gebruiken. Ik vind dat een politieagent een gevaarlijk beroep heeft. Dit komt ook door het toenemende geweld in Nederland, zoals steekpartijen en protesten. De politie moet dan ingrijpen en de daders reageren vaak agressief. Ik vind het raar dat mensen die fout zitten, hun frustratie afreageren op de politie. En dat de politiemensen dan moeten uitleggen waarom ze soms geweld moeten gebruiken. Want het is gewoon een vorm van zelfverdediging. Ik heb veel respect voor agenten die de algemene veiligheid boven hun eigen veiligheid plaatsen. Judith, 18 jaar  Is politiewerk gevaarlijk?  Hoe komt het dat mensen soms zo agressief zijn?

W E E K 35 D I N S DAG • 2 5 AU G U STUS

ACTUEEL

BI J B E L

Zee vol gevaren •

Mensenrechten •

Aan het begin van de zomer werd er over de hele wereld gedemonstreerd. Aan het begin van de zomer werd er over de hele wereld gedemonstreerd. Iedereen was boos over de dood van George Floyd. George had de wet overtreden: hij had een pakje sigaretten gestolen. Maar de politie trad zo hard op, dat hij het niet overleefde. Ieder mens heeft bepaalde rechten. Dat de politie je goed behandelt, bijvoorbeeld. Daar gingen al die demonstraties over: álle mensen hebben die rechten. Wie je ook bent en wat je ook gedaan hebt. Het eerste recht is: alle mensen worden vrij en met gelijke rechten geboren. Vandaag is het de verjaardag van de eerste ‘Verklaring van de Rechten van de mens en van de burger’. Die werd in 1789 in Frankrijk opgesteld, al meer dan 230 jaar geleden dus. ‘Het vergeten van de rechten van de mens, is de oorzaak van het ongelukkig zijn van mensen,’ staat er in die verklaring. En dat geldt nog altijd. De regering moet alle burgers beschermen. Als bepaalde groepen minder beschermd worden dan anderen, dan is er iets goed mis in de samenleving. Vragen voor in de klas  Waarom zijn mensenrechten zo belangrijk?  Welke mensenrechten ken je nog meer?  In de verklaring uit 1789 staat dat het vergeten van mensenrechten er de oorzaak van is dat mensen ongelukkig zijn. Hoe zie jij dat?  Wat is het gevaar? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Je kunt de verklaring uit 1789 laten zien (zie link). Ga dan in op artikel 9.  Bespreek de vragen.

Stromingen en stormen maken de zee onberekenbaar. Bij warm weer is het lekker om af te koelen bij een zwembad of plas. Of ergens aan het strand. Hoe heerlijk is het om in de zee te zwemmen en in de golven te duiken?! Ja, dat is zo, maar deze zomer bleek opnieuw hoe gevaarlijk dat kan zijn. Er kunnen allerlei sterke stromingen in het water zijn die je meenemen. De reddingsbrigade heeft veel mensen moeten waarschuwen en ook mensen uit het water gevist. Voor een aantal mensen kwam die hulp te laat. In één weekend verdronken er vier mensen, ook twintigers. Een lekker dagje aan zee loopt dan uit op een drama. Drama op zee was er ook voor de bijbelse Jona, een profeet die van God naar de stad Nineve moest om de mensen aan te spreken op hun slechte gedrag. Maar hij had daar helemaal geen zin in en ging de andere kant op. Zijn schip kwam in een zware storm terecht en dreigde te vergaan. De bemanning kwam erachter dat Jona schuldig was aan de storm, omdat hij was weggevlucht voor God. Jona zei: ‘Gooi me maar overboord.’ Dat wilde de bemanning eerst niet, maar deed het uiteindelijk toch. Gelijk ging de storm liggen. In bijbelse taal: de woede van de zee bedaarde. Verdronk hij? Nee, God stuurde zijn eigen reddingsbrigade: een grote vis slokte Jona op en spuugde hem later levend en wel aan land! Jeanet Aartsen | Bij: Jona 1 en 2, citaat: Jona 1:15b Nieuwe bijbelvertaling. Vragen •  Zwem jij weleens in een plas of in de zee? Weet jij dan wat de gevaren zijn?  Hoe kunnen mensen voorkomen dat ze (bijna) verdrinken? Vragen ••  Waarom luisteren sommige mensen niet naar waarschuwingen?  Zie jij snel ergens gevaar?  Kan God mensen redden?

God, dank u voor de mensen die ons wijzen op gevaren die we zelf niet zien, ook al is dat soms irritant. Dank u voor degenen die het hoofd koel houden in dreigende situaties en anderen proberen te redden.

Link: https://nl.wikipedia.org/wiki/Verklaring_van_ de_rechten_van_de_mens_en_de_burger

Geef dat we zulke mensen met respect behandelen en ze de waardering geven die ze ten volle verdienen.

WERELD

Onzichtbaar gevaar • •

Je ziet het niet, maar een kalme zee kan levensgevaarlijk zijn. Het is flink warm geweest deze zomer. We hadden zelfs de langste, gemeten hittegolf hier in ons landje! Niks is lekkerder dan met die hitte te bakken op het strand en af te koelen in zee. Dus daar ga je. Het is druk, maar je vindt een mooie plek. Het is heerlijk weer, de zee is rustig. Maar dan krijg je een NL-Alert op je telefoon en hijsen ze de rode vlag. Iedereen moet het water uit. De zee is kalm. Er is niks te zien. Maar onder het wateroppervlak schuilt het gevaar. Tussen de zandbanken voor het strand is een sterke stroming, een ‘mui’. Die kan je honderden meters de zee in trekken. Het is belangrijk dat je dan rustig blijft en via een omweg terug zwemt naar de kust. Maar ja, als je in paniek raakt, wil je natuurlijk meteen terug zwemmen. Dan raak je uitgeput en kun je verdrinken. Na zo’n waarschuwing is zwemmen verboden en gaat iedereen naar huis. Toch moet de kustwacht daarna nog vaak mensen uit het water halen. Onzichtbaar gevaar is soms moeilijk te geloven. Diana Jakobs-van Cooten  Mag de kustwacht mensen verbieden om het water in te gaan? Of is dat je eigen verantwoordelijkheid?

JONGEREN

W E E K 35 WO E N S DAG • 2 6 AU G U ST US

ACTUEEL

Muien •

Ondanks waarschuwingen komen zwemmers geregeld in een mui terecht. Gevaar voor muien is de laatste tijd veel in het nieuws. Muien zijn een soort van gaten in de zee. Als het eb wordt (en de zee staat hoog), word je met de stroming mee in dat gat getrokken als je te diep in zee gaat. Met de kans dat je verdrinkt. Waarom nemen mensen dat risico, ondanks de waarschuwingen? Eén man verdient wat mij betreft wel een erevermelding. Hij redde drie kinderen die bijna verdronken, maar heeft dat helaas zelf niet overleefd. Ik denk dat het gevaar van muien zwaar wordt onderschat. Niet alleen voor de mensen die verdrinken is het erg, maar ook voor de nabestaanden en vooral voor de kustwacht. Wat zij zien en meemaken lijkt me verschrikkelijk. George, 14 jaar  Hoe komt het dat mensen waarschuwingen voor muien niet serieus nemen?  Wat vind je van de actie van de man die de drie kinderen heeft gered?  Zou je bij de kustwacht willen werken? 21

Ontploffing in Beiroet •

Op 4 augustus kreeg de bevolking van Beiroet de schrik van haar leven. Op 4 augustus kreeg de bevolking van Beiroet de schrik van haar leven. Terwijl veel mensen keken naar een brand in een opslagplaats in de haven van de Libanese stad, volgde er een gigantische explosie. Het effect van de explosie was vergelijkbaar met een kleine atoombom. Zelfs tien kilometer verderop sprongen ruiten kapot. Hoe kon dat gebeuren? In de haven lag 2750 ton ammoniumnitraat opgeslagen. Dat is een chemische stof die gebruikt wordt om kunstmest te maken. Ook in Nederland wordt de stof gebruikt in de landbouw. Dat is niet gevaarlijk, omdat de stof daarbij met kalk wordt vermengd. Hij is dan niet meer explosief. Maar puur ammoniumnitraat is een ander verhaal. De stof is in het verleden door terroristen gebruikt bij aanslagen. In Europa zijn er strenge regels. Je hebt een vergunning nodig om met de stof te mogen werken; opslagplaatsen worden gecontroleerd en met camera’s bewaakt. In Beiroet ging het waarschijnlijk mis omdat de stof al jaren opgeslagen lag. Per jaar wordt de stof gevoeliger voor ontploffingen. De brand in het gebouw ernaast zorgde uiteindelijk voor de ontploffing.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Waarom zijn de mensen in Libanon zo boos op de regering? Vind je dat terecht?  Is het gevaarlijk dat ammoniumnitraat ook in Nederland wordt gebruikt?

Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Laat ook het filmpje zien van het Jeugdjournaal (3’36). Dit legt duidelijk uit wat de situatie was voor de explosie in Libanon, en waarom de bevolking zo boos is op de regering. Link: https://youtu.be/bBIf-FSG28I

BIJBEL

WERELD

Wild en woest •

Bommen en explosies • •

Vragen •  Zijn alle wilde dieren gevaarlijk?  Voor welke dieren ben je bang? Zou dat nog kunnen veranderen, denk je?

 Ben jij bang voor explosies of terroristische aanslagen? Hoe kun je dit gevaar inschatten en/of vermijden?  Vind jij de angst van Bas voor een bomexplosie op station Utrecht een realistische angst?  Lig jij ’s nachts weleens wakker van beelden uit het nieuws?

We lokken wilde dieren, maar schieten ze dood als ze een gevaar vormen. Als ze in de Bijbel écht willen uitleggen hoe gevaarlijk het ergens is, dan zeggen ze: ‘Het is daar een rustplaats voor wilde dieren geworden. Er wonen uilen en stekelvarkens!’ Nou, dan weet je het wel. Wegwezen. Wilde dieren, dat was natuurlijk foute boel. Maar zo typisch: in onze veilige tijd hebben we weer heimwee naar alles wat wild is. Leuk, die wilde zwijnen op de Veluwe! Campinghouders voeren de zwijnen daarom vaak brood op vaste plekken, en sturen hun gasten erheen. Want dat willen de kampeerders graag zien, een moederzwijn met jonkies. Ook worden de zwijnen gevoerd vanaf de autoweg, vanuit rijdende auto’s. Tot zover niks aan de hand, zou je zeggen. Iedereen blij. Maar die zwijnen zijn ook niet gek. Ze verliezen hun angst voor mensen. Ze gaan alvast langs de autoweg lopen, hopend op brood. Soms komt daar een botsing van. En als zo’n campinggast een foto wil maken van een kind dat een biggetje aait, gaat dat een zwijnenmoeder soms te ver. En dan wordt ze afgeschoten. Net als de wilde zwijnen die langs de weg lopen. Want dan zijn ze ineens gevaarlijk geworden. Maar aan wie ligt dat eigenlijk? En hoe moet dat straks, als mensen wilde wolven met jonkies gaan voeren, omdat ze zo schattig wild zijn? Barbara de Beaufort | Bij: Sefanja 2:13-15

Vragen ••  Is het eerlijk om wilde zwijnen dood te schieten als ze gewend zijn om gevoerd te worden? Is er een betere oplossing?  Waar ligt voor jou de grens tussen ‘wild’ en ‘gevaarlijk’?  Vraag je makkelijk om hulp als dat nodig is?  Ervaar jij dat God met je meegaat? God, help ons om na te denken bij wat we doen en onszelf niet in gevaar te brengen. Dat we nadenken over de manier waarop we leven. Dat we ons aandeel zien in het opwarmen van de aarde en de stijging van de zeespiegel en er iets aan proberen te doen. Dat we goed omgaan met dieren en voorzichtig zijn met de natuur. Omdat we er afhankelijk van zijn – vaak veel meer dan we zelf in de gaten hebben.

Bas heeft angstige dromen door de explosies in Beiroet. Ik droom de laatste tijd vaak over bomaanslagen. Zoals vannacht: in mijn droom stal ik mijn fiets onder station Utrecht. Plotseling hoor ik twee harde knallen boven mij. Een paar meter bij me vandaan komt het plafon naar beneden. Het licht valt uit en de noodverlichting knippert. Grote stofwolken komen mijn kant op. Mijn eerste reactie is: rennen, wegwezen hier! Maar welke kant op? Meestal word ik bij een volgende explosie wakker. Blij dat het maar een droom was. Maar omdat de droom zo helder was, lukt het niet direct om verder te slapen. Deze droom heb ik waarschijnlijk door de journaalbeelden van 4 augustus die nog op mijn netvlies staan. Er vonden twee explosies plaats in de haven van Beiroet, de hoofdstad van Libanon. De kracht van de tweede was zo heftig dat die hele gebouwen totaal verwoestte. Zelfs op grote afstand was er enorme schade. Ruim zesduizend mensen raakten gewond en minstens tweehonderd overleefden de ramp niet. De beelden waren angstaanjagend en fascinerend tegelijk. Maar dit was geen droom, dit was echt. Zou zoiets ook op het station in Utrecht kunnen gebeuren? Bas van der Sijde

JONGEREN

Een drankje te veel ••

Het drinken van sterke drank is niet zonder risico. Op feestjes drink ik regelmatig, maar dan blijft het vaak bij wijn of bier. Door het lage percentage alcohol gaat dat minder snel fout. Ik denk dat sterke drank gevaarlijker is, omdat je sneller dronken wordt en hierdoor de controle verliest. Een vriendin van mij heeft zich tijdens een drankspelletje bijna in coma gezopen en daar schrok ik heel erg van. Ik vind alcohol een sfeermaker. Maar als je niet op tijd stopt, door groepsdruk of omdat je bijvoorbeeld een drankspel speelt, dan wordt het knap gevaarlijk. Judith, 18 jaar  Zie je het gevaar van alcohol?  Zijn wijn en bier minder gevaarlijk dan sterke drank?

W E E K 35 D O N DE R DAG • 27 AU G U ST US

ACTUEEL

BI J B E L

De kick van gevaar •

Nooit meer Hiroshima •

Op 6 augustus 1945 werd er een atoombom op de Japanse stad Hiroshima gegooid. De plek waar de bom insloeg, is nu een monument. De Japanners waarschuwen op deze plek voor het grote gevaar van kernbommen. Midden in Hiroshima staat het skelet van een gebouw. Het ziet er spookachtig uit. Hierboven gebeurde iets verschrikkelijks. Boven deze Atoomkoepel ontplofte de eerste atoombom. In één klap stierven er 80.000 mensen. Bij de explosie kwam een vuurbal en een golf radioactieve straling vrij. Door die straling kregen veel mensen kanker, waardoor het dodental nog jarenlang opliep. Uiteindelijk stierven er in totaal ruim 237.000 mensen. Vlak bij het skelet van het gebouw in Hiroshima staat een vredesmonument. Daar brandt een eeuwige vlam. Hoewel, eeuwig? De inwoners van Hiroshima hopen dat de vlam ooit uit kan. De vlam blijft namelijk branden zolang er kernwapens in de wereld zijn. En daarvan zijn er nog een heleboel. Zouden die ooit uit de wereld verdwijnen? Of zal het gevaar van kernwapens blijven bestaan?

Gevaar is leuk, het geeft een kick. Wanneer wordt het spelen met je leven? Gevaar is leuk! Zo leuk dat we het allemaal weleens een beetje opzoeken. Door in een achtbaan of wildwaterbaan te stappen bijvoorbeeld. Lekker spannend! Van tevoren zie je er misschien tegen op, maar dat gevoel als je eruit komt! Geweldig! Dat geeft een kick. Je hebt het gedáán! Je voelt je helemaal blij en ontspannen en zou zo weer opnieuw aansluiten in de rij. Spelen met gevaar kan leuk zijn. Zozeer zelfs dat mensen het gevaar bewust opzoeken. Niet alleen in een pretpark. Nee, ze zoeken een veel grotere kick. Gevaarlijke sporten als parachutespringen, bungeejumpen of klif-duiken. Hoe groter het gevaar, hoe groter de kick. En wat dacht je van roken en drugs gebruiken? Natuurlijk weet je dat het gevaarlijk is, maar het voelt zo goed... En soms doen mensen het omdat ze de druk van de groep niet kunnen weerstaan. Je wilt erbij horen, iedereen doet het! Waarom zou jij dan achterblijven? In de Bijbel wordt Jezus in verleiding gebracht: ‘Spring maar van de tempel, er kan jou toch niets gebeuren. God redt jou immers wel. Jij bent toch zijn zoon?’ Jezus twijfelt, zal hij het doen? Het is zo verleidelijk. Maar hij weerstaat de druk. Wies van Pijkeren | Bij: Lucas 4:9-12. Vragen • W aar krijg jij een kick van? W elke gevaarlijke dingen doe jij, of zou je willen doen? D oe jij mee met de groep?

Vragen voor in de klas  Waarom denk je dat de Japanners het skelet van het gebouw hebben laten staan?  Denk je dat de vlam in Hiroshima ooit uit zal gaan? Waarom wel of niet?

Vragen •• W anneer wordt spelen met gevaar, spelen met je leven? H eb je weleens lachgas gebruikt? Of andere genotsmiddelen? H oe ga je om met groepsdruk?

Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor. Laat ook het fragment uit het bevrijdingsjournaal zien (zie link, tot 4’20). Wil je ook aandacht besteden aan de tweede atoombom en de nasleep? Daar besteden de andere bevrijdingsjournaals aandacht aan.  Bespreek de vragen klassikaal.

Zie ook: https://www.slideserve.com/vanida/kicks

Link: https://nos.nl/75jaarbevrijding/bericht/2343128-bekijk-hier-de-bevrijdingsjournaals-over-het-einde-van-woii.html

God, Wat is gevaarlijk en wat niet? Wisten we het maar. We willen geen saai leven en we ergeren ons aan mensen die overbezorgd zijn, maar soms blijken dingen weleens gevaarlijker dan we eerst dachten. Daarom: help ons om de risico’s goed in te schatten. Geef dat we het verschil zien tussen gezonde uitdagingen en dingen die je écht niet moet doen.

WERELD

Poppenkast? • •

Wereldreiziger Henok beseft niet welk gevaar er dreigt als gewapende mannen de paspoorten komen controleren. Samen met een vriendin en haar twee kinderen zit ik in een bus in Guatemala. Vaak rijdt er een bewaker met een geweer mee, maar dit keer niet. Onverwacht, ‘in the middle of nowhere’, wordt de bus aangehouden door acht gewapende jonge mannen. ‘Uitstappen,’ schreeuwen ze, ‘mannen hierheen, vrouwen en kinderen daar!’ Ze dragen camouflagekleding. Zijn het soldaten? Ik moet lachen om het overdreven machtsvertoon van die kerels met hun geweren. ‘Pasaporte!’ snauwt de leider. Iedereen laat z’n paspoort zien. Alleen... mijn pas zit in mijn tas in de bus. ‘Haal op!’ Een jongen met een geweer loopt met mij mee. Als alle paspoorten gecontroleerd zijn, mogen we vertrekken. Ik blijf grinniken. Wat een poppenkast! Maar dan zie ik hoe doodsbleek de anderen eruitzien en hoe ernstig ze kijken. De vriendin vertelt dat haar broer twee jaar eerder bij een roofoverval op een bus werd doodgeschoten. Andere passagiers hebben ook zulke verhalen. Ik twijfel. Was het wel een controle? Of was het eigenlijk een overval die niet doorging? Waren ze bang voor problemen als ze mij, een toerist, wat zouden aandoen? Geen idee. En hoe was dit afgelopen als er wél een gewapende bewaker in onze bus was meegereisd? Henok Evertsz  Heb jij weleens achteraf beseft hoe gevaarlijk een situatie was?  Was een gewapende bewaker in de bus veiliger of juist gevaarlijker geweest?

W E E K 35 V R I J DAG • 2 8 AU G U STUS

ACTUEEL

JONGEREN

Risico-beroep •• Jurjen weet niet of hij een risico-beroep ziet zitten. Ik denk weleens na over wat voor soort werk ik later wil doen. Een baan die ik echt leuk vind, dat zou natuurlijk helemaal geweldig zijn. Als ik naar de mogelijkheden kijk, word ik soms wel verleid door banen waarmee je veel geld kan verdienen. Maar dat is soms ook wel gevaarlijk. Bijvoorbeeld het testen van medicijnen of werken in gevaarlijke omstandigheden. Dan krijg je misschien wel veel geld, maar is er ook meer risico dat er iets fout gaat. Is het geld dat risico wel waard? Jurjen, 20 jaar  Wat weegt zwaarder: goed geld verdienen of je eigen veiligheid?

GEDICHT

Gezag Wij Nederlanders hebben soms wat moeite met gezag, want wij bepalen liever zelf wat iemand moet of mag. Ook nu: ‘Dat afstand houden, dat maak ik zelf wel uit. Ik laat me niet beperken door zo’n overheidsbesluit!’ ‘Hier is een mondkapje verplicht? Wat heeft dat nou voor zin! Zo wordt mijn vrijheid aangetast. Daar ga ik tegenin. Ik neem het niet dat iemand mij hierin de wet voorschrijft. Ik vind dat men dat virus echt ontzettend overdrijft.’ Veel Nederlanders hebben lak aan regels en gezag. Het is natuurlijk ook niet leuk wanneer je iets niet mag. Maar toch – we leven in dit land met zeventien miljoen. WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Doet iedereen maar wat ie wil,

dan is dat niet te doen!.

Greet Brokerhof-van der Waa Foto: © Robert Van ‘t Hoenderdaal | dreamstime.com | Oosterpark Amsterdam

W E E K 36 â&#x20AC;¢ 31 AU G U STU S - 4 S E P TE MB ER 2 02 0

Gezag Wie mag jou vertellen wat je moet doen? En luister je dan ook altijd? Je ouders, leraren, trainers en andere volwassenen zijn soms de baas over jou. Wat gebeurt er als je niet naar ze luistert? De politie en rechters kunnen ook vertellen wat je wel en niet mag doen. Er kunnen boetes of straffen volgen als je hun regels niet opvolgt. Toch kan er discussie over gezag zijn. Mag de overheid mensen verplichten om mondkapjes te dragen, of mee te werken aan een contactonderzoek? En wat gebeurt er als mensen zich daar niet aan houden?

Hoe zou het zijn om één van de BOA in ons land te zijn? Zij hebben het niet zo makkelijk. Ze moeten de orde handhaven, maar mensen doen regelmatig niet wat ze zeggen.  Bespreek de voor- en nadelen van dit beroep: voor welke situaties kun je komen staan? Wat moet je doen om voldoende gezag te hebben?

WERELDRE L I G I ES

• • Hilde legt uit welke rol de Bijbel in haar leven speelt. Volgens christenen is de Bijbel ‘het Woord van God’. Er zijn mensen die dat heel letterlijk nemen. Maar volgens mij is het niet zo simpel. Alleen al omdat je de teksten op zoveel verschillende manieren kunt uitleggen. Ik zie de Bijbel liever als een boek dat je laat nadenken. ‘Heb je naasten lief zoals jezelf,’ staat er bijvoorbeeld in. Dat klinkt misschien eenvoudig. Maar wat is dat eigenlijk: liefhebben? Aan sommige mensen heb ik echt een hekel! Hoe moet ik daar dan mee omgaan? Liefhebben zoals mijzelf? Tja. Soms heb ik ook een hekel aan mezelf. Als ik een hard oordeel heb over mensen die ik niet mag, bijvoorbeeld. Kijk, dan is het kringetje rond. Zou ik wat milder naar mezelf kunnen kijken? Zou ik het kunnen opbrengen om wat milder naar die medemensen te kijken, die ik echt niet mag? Eerlijk gezegd lukt dat minder vaak dan ik zou willen. Tot ik me deze bijbeltekst weer herinner. ‘O ja,’ denk ik dan. ‘Mildheid.’ Zo heeft de Bijbel invloed op mijn leven. De teksten laten me een andere kant van de werkelijkheid zien. Hilde van Halm

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Woord van God

Vragen •  Mag je een hekel hebben aan andere mensen? Vragen ••  Wat betekent het als mensen de Bijbel ‘het Woord van God’ noemen?  Heeft de Bijbel invloed op jouw leven?

VE R H AA L

De Eendracht •

Een matroos denkt het beter te weten dan de kapitein en neemt het roer over. Kapitein Bart was een goede gezagvoerder. Hij voer al jaren op De Eendracht en alles liep gesmeerd. Iedereen deed wat hij moest doen. Op het water was je op elkaar aangewezen, dat wist je. Op een nacht kwam het schip in een orkaan. Alle hens aan dek! Kapitein Bart besprak de koers met eerste stuurman Olaf. Zo zouden ze de meeste kans hebben om zonder schade de haven te bereiken. Maar Dave, een nieuwe matroos, riep: ‘Die kapitein kan er niks van! We moeten juist dwars op de golven.’ Hij overtuigde de fitter, een kabelgast en nog een paar. ‘We moeten ingrijpen,’ zei Dave. Ze drongen de stuurhut binnen, sloegen de kapitein knock-out en gaven via de intercom nieuwe bevelen. Samen met de tweede stuurman vocht Olaf het roer terug. Hij brulde: ‘Terug naar je post!’ Maar het was al te laat. Een enorme golf sloeg een groot deel van de vracht overboord. ‘Zie je wel,’ riep Dave, ‘het ging goed tot Olaf het roer nam. Nou is het te laat, we vergaan!’ De Eendracht bereikte wel de haven, maar vraag niet hoe. Hilda Algra

 Een kapitein heet ook wel ‘gezagvoerder’. Was kapitein Bart nog wel gezagvoerder toen Dave het roer overnam?  Wat vind je van de actie van Dave? Leg je antwoord uit.

Naar wie luister je (niet)? •

Wie mag jou vertellen wat je moet doen? En wie niet? Deel het lokaal in in tweeën: ‘ja’ en ‘nee’. Lees de volgende situaties voor. Leerlingen kiezen per genoemde persoon/rol een van de twee kanten van het lokaal. Je kunt ook per situatie extra personen (laten) bedenken of opnoemen.  Wie mag jou vertellen dat je je kamer moet opruimen? Je ouders/verzorgers. Je broertje of zusje. Je oma of opa.  Wie mag jou vertellen dat je niet zonder licht mag fietsen in het donker? Je ouders/verzorgers. De politie. De buurman.  Wie mag je straf geven als je je huiswerk niet gemaakt hebt? Je ouders/verzorgers. Je opa of oma. Je docent.

S OA P • I N DE K L AS

Luisteren •

Jessie maakt kennis met de conciërge en leert een van de regels op school. ‘Hé jongedame,’ zegt meneer Krook. ‘Waar ga jij naartoe?’ ‘Naar de les natuurlijk,’ zegt Jessie. ‘Ik ben al een beetje laat.’ ‘Je bent tien minuten te laat,’ zegt meneer Krook streng. ‘Ja, dus?’ zegt Jessie. ‘Als je te laat bent, dan moet je je eerst bij mij melden,’ zegt meneer Krook. ‘O ja,’ zegt Jessie. ‘Dat wist ik niet meer. Nou, doei.’ ‘Ho ho,’ zegt meneer Krook. ‘Wat hebben we nou net afgesproken?’ Jessie kijkt verbaasd. ‘Niks, toch?’ zegt ze. ‘Ik snap het niet.’ ‘Je moet je bij mij melden,’ zegt meneer Krook. ‘Wat is dat dan: melden?’ zegt Jessie. Ze wordt een beetje boos. ‘Dat is toch gewoon zeggen dat je er bent? Nou, ik ben er. Doei!’ ‘Kom,’ zegt meneer Krook. ‘We gaan samen het briefje invullen. Zo leren we elkaar een beetje kennen. En dan leg ik je uit dat je ook naar mij moet luisteren, hier op school.’ Hilde van Halm

W E E K 36 2 02 0 • VO O R D E Z E W E E K

Bij de poster

BI J B E L

‘Jij bent de coach niet!’ •

Die andere oorlog •

De Tweede Wereldoorlog speelde zich niet alleen af in Nederland. Als het over de Tweede Wereldoorlog gaat, dan denk je vast meteen aan Hitler, nazi’s en Jodenvervolging. Maar het was een wereldoorlog. Dat betekent dat het overal oorlog was. Aan de andere kant van de aardbol was Japan in oorlog met China en Amerika. Japan wilde ook landen ‘bevrijden’ die door Europa waren gekoloniseerd. Daarom waren ze ook Indonesië binnengevallen. Dat land heette toen nog Nederlands-Indië, omdat het een kolonie van Nederland was. De Nederlanders die daar woonden, werden door de Japanners in kampen opgesloten. Veel Indonesiërs moesten werken voor de Japanners. Intussen zagen veel Indonesiërs dit ook als dé kans om zich van Nederland te bevrijden. Ze begonnen hun strijd voor onafhankelijkheid. Uiteindelijk verloor Japan de oorlog. Vandaag is het 75 jaar geleden dat ze officieel de overgave ondertekenden. Indonesië had twee weken eerder, op 17 augustus 1945, de onafhankelijkheid uitgeroepen. Nederland heeft nog vier jaar oorlog gevoerd in Indonesië om dat tegen te houden. In december 1949 droeg Nederland uiteindelijk het gezag over aan de Republiek Indonesië. Zo’n vier miljoen Indonesiërs kwamen in deze strijd om het leven. Vragen voor in de klas  Heb je met geschiedenisles geleerd over de oorlog in Azië?  Op 15 augustus worden in Nederland de slachtoffers herdacht bij de Indiëherdenking. Dat is de dag waarop de oorlog écht voorbij was. Waarom vieren wij dan Bevrijdingsdag op 5 mei? Is dat terecht? Toelichting voor de docent De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat Nederlanders maar weinig weten over de wreedheden uit het koloniale verleden. Reden te meer om daar aandacht aan te besteden.  Lees de tekst voor.  Heb je meer tijd, kijk dan met elkaar naar het Bevrijdingsjournaal van 15 augustus j.l. (8’22). (https://youtu.be/GYYJ7CA0vpw)  Bespreek de vragen.

Naar wie luister je als je een voetbalwedstrijd speelt? Op de training viel het nog mee. Natuurlijk was Danny vooral bij de goal van de tegenstander te vinden, wachtend op de bal. Maar als de coach riep dat hij moest meeverdedigen, deed hij dat. Supergeïrriteerd sjokte hij dan terug, maar hij deed het: hij verdedigde wat mee. Het was een oefenpartijtje op een half veld, dus zo ver was het niet. Zaterdag was een ander verhaal. De eerste wedstrijd na maanden van corona. Danny moest en zou scoren! Het was een groot veld en de supporters maakten veel herrie. De coach kon Danny niet bereiken. Daarom had Kan, de aanvoerder, instructies gekregen. Hij moest nu regelmatig roepen: ‘Je moet meeverdedigen, Danny!’ Dat was Danny niet van plan. ‘Ga weg met je grote mond,’ riep hij. ‘Jij bent de coach niet!’ Danny bleef voorin. En vanaf het moment dat de ploeg met 0-1 achter stond, ging hij iedereen commanderen: ‘Hier die bal!’ Sommige spelers luisterden meer naar hem dan naar Kan. Met Danny wil je geen ruzie. De ploeg verloor met 1-3. Ja, Danny heeft gescoord. Maar hij is er de volgende wedstrijden niet bij. De coach heeft hem voor een maand geschorst. Dit egotrippertje moest even op z’n plaats gezet worden, vond hij. In de Bijbel is het Jezus die een hard oordeel velt over Farizeeën en schriftgeleerden. Hij vindt ze egotrippers die graag op een ereplaats zitten in de synagoge. En hij zegt dat ronduit, terwijl zij toch de gezagsdragers waren in hun tijd. Jezus stelt daar het gezag van God tegenover - een God die dienstbaar is aan mensen. Dat is een heel andere instelling. Robert-Jan van den Hoorn | Bij Lucas 11:37-44 Vragen •  Naar wie moet jij luisteren? En waarom?  Luister je weleens niet? En waarom dan niet? Vragen •• W ie hebben gezag in jouw omgeving? En hoe komen zij daaraan? God, behoed ons voor een wereld waarin de grootste schreeuwers het voor het zeggen hebben. Laat het niet gebeuren dat alleen de sterkste vuisten respect afdwingen. Help ons om kritisch te zijn op mensen die hun macht misbruiken voor eigenbelang. Geef ons de wijsheid om te zien wie ons het beste kunnen coachen op onze weg door het leven.

WERELD

Gezag en gedrag • •

We reageren verschillend op gezag. Alleen in onzekere tijden is dat vaak anders. Toen ik mijn hond uitliet, werd ons bospad versperd door een rood-wit lint. Verderop twee hoogwerkers, en het geluid van een zaag. Ik koos een zijpad, maar een andere hondenbaas die voor me liep, tilde het lint gewoon op en liep eronderdoor. Zo verschillend reageren we op regels en gezag. Dat verschil zie je in het klein, zoals in het gezin. En in het groot, in stad of land. Neem de huidige coronaregels. De een houdt zich braaf aan de regels, de ander heeft er openlijk lak aan of houdt stiekem een feestje in de achtertuin. Dat was half maart wel anders. Het nieuwe, angstaanjagende virus overviel ons. We vonden het prima dat gezagsdragers ons vertelden wat we moesten doen. Dwang was bijna niet nodig, want de meesten volgden de adviezen zonder morren op. Premier Rutte had vanzelfsprekend gezag. Voor even dan. Want nu gedragen we ons alweer volgens het oude normaal, dus niet meer eensgezind. Daarmee is ook de toon van het gezag veranderd. Rutte wordt strenger: ‘Als jullie je nu niet aan de regels houden, zitten we straks weer binnen!’ Liesbeth Gijsbers  Hoe reageer jij op regels en gezag, zoals zo’n rood-wit lint of een stoplicht?  Worden op jouw school de coronaregels streng gehandhaafd? Wat vind je daarvan?

W E E K 36 MAA N DAG • 31 AU G U ST US

ACTUEEL

JONGEREN

Zomerkamp •• Voor het aanspreken van een grote groep, moet je wel gezag hebben. Sinds mijn zesde ga ik elk jaar op zomerkamp in de laatste week van de zomervakantie. En zodra ik oud genoeg was, ging ik mee als leiding. Dit jaar was ik voor het eerst spellencoördinator. Hierdoor moest ik elke dag uitleg geven over de spellen aan een groep van 225 kinderen en 55 mensen van de leiding. Ik had nog nooit voor zo’n grote groep gestaan en was best zenuwachtig of ik wel genoeg gezag zou hebben. Eva, 20 jaar  Waardoor heeft Eva gezag bij zo’n grote groep?  Wat kun je doen om in zo’n geval de zenuwen de baas te blijven?

Afbrokkelend gezag •

Corona-app •

Vandaag wordt de coronavirus-app ‘CoronaMelder’ ingevoerd in het hele land. Vandaag is de coronavirus-app ‘CoronaMelder’ ingevoerd in het hele land. Deze app moet helpen bij het bestrijden van het coronavirus.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Dat werkt zo. Iedere gebruiker van de CoronaMelder-app krijgt een unieke code. Hierdoor blijf je anoniem: je naam en locatie worden niet opgeslagen. Ben je bij iemand in de buurt die de app ook heeft? Dan wisselen jullie telefoons die codes uit via Bluetooth. Blijkt die persoon het coronavirus te hebben? En was je langer dan tien minuten in de buurt van diegene? Dan krijg je een melding en een oproep om je te laten testen bij de GGD. Ook wordt je gevraagd om tien dagen thuis te blijven. De overheid hoopt dat veel mensen de app gaan downloaden. Want alleen als genoeg mensen de app gebruiken, kan het helpen in de strijd tegen het coronavirus. De app weet namelijk veel sneller wie in de buurt van besmette personen was, dan wanneer mensen dit achteraf moeten uitzoeken. Toch kan de overheid je tot niets verplichten. Je hóéft de app niet te downloaden. En krijg je een melding dat je in de buurt was van een besmet persoon, dan kun je niet verplicht worden om je te laten testen, of om in quarantaine te gaan. Ook is de grote vraag of de GGD’s wel genoeg personeel hebben om iedereen snel genoeg te testen.

BIJBEL

Vragen voor in de klas  Heb jij de app al gedownload? Of ga je dit doen? Waarom wel of niet?  Wat zijn de voordelen van deze app? En de nadelen?  Denk je dat de app zal helpen om het virus te bestrijden? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor. In het filmpje (1’25) zie je hoe de app werkt.  Bespreek de vragen met de klas.  Laat de leerlingen een kant kiezen: wie wil de app downloaden, wie niet? Laat beide kanten argumenten noemen. Link: https://youtu.be/bHvPZq159G4

Het gezag van koning Saul neemt gaandeweg af. Met het woord ‘gezag’ geef je aan wie het voor het zeggen heeft. Dat kan iemand uit je vriendengroep zijn die als vanzelf de leider is, maar het kan ook door een officiële positie. De bijbelse koning Saul was in het begin van zijn koningschap een man met gezag. Hij was een goede koning die de vele vijanden van Israël wist te verslaan. Maar toen David legeraanvoerder werd, kantelde het. Na weer een overwinning zongen de vrouwen in de straten: ‘Saul heeft zijn duizenden verslagen, maar David zijn tienduizenden.’ Er was dus inmiddels iemand die groter en sterker was dan de koning. Sauls gezag brokkelde steeds verder af. In onze tijd heeft de politie steeds minder gezag. Was je vroeger haast wat bang voor een agent, nu zijn er steeds meer mensen – jong en oud – die het compleet omdraaien. Begin augustus was het raak in een zwembad in de Achterhoek. Een groep jongens gaf overlast en luisterde niet naar het zwembadpersoneel. Dat belde de politie. De politie werd beledigd, en er was verzet tegen aanhoudingen. Later ging een aantal jongens – maar ook een van de ouders en een opa en oma – naar het politiebureau om te protesteren tegen de aanhoudingen. Het liep uit de hand: met pepperspray en wapenstok werd de groep uit elkaar gedreven. Eén ding was duidelijk: deze mensen hadden totaal geen ontzag voor de politie. Jeanet Aartsen | Bij: Exodus 3 en 4. Vragen •  Waarom neemt het gezag van de politie af? Vragen ••  Volgens sommigen moet de politie beter uitleggen wat ze doet. Wat vind jij?  Moet je gezag verdienen?

God, we vinden het vervelend als iemand die boven ons staat ons dingen opdraagt of verbiedt. We hebben moeite met autoriteit. Het liefst willen we helemaal zelf bepalen wat we doen. Maar we snappen ook weer wel dat iemand ervoor moet zorgen dat mensen zich aan regels houden. Geef dat we niet blindelings elke autoriteit gehoorzamen. Maar help ons ook om te accepteren dat iemand nu eenmaal de baas is.

WERELD

Vergiftigd? • •

Is de oppositieleider in Rusland vergiftigd of lijdt hij aan een zeldzame ziekte? Aleksej Navalny dronk nog een kop thee en stapte toen in het vliegtuig. Een paar uur later werd hij zo ernstig ziek dat het vliegtuig een noodlanding moest maken. Zijn vrienden dachten meteen dat hij vergiftigd was. Dat dachten ze niet zomaar. Navalny is al jaren de leider van de oppositie in Rusland. Hij keurt het beleid van president Poetin af. Hij zegt dat hij twijfelt aan de eerlijkheid van de verkiezingen. En hij leidt het verzet tegen de regering. Maar: in Rusland kan het heel gevaarlijk zijn om tegen de regering in te gaan. Al eerder zijn tegenstanders van Poetin vergiftigd of neergeschoten. De regering zegt dat zij Navalny niet heeft vergiftigd. De Russische artsen zeggen dat hij lijdt aan een zeldzame ziekte. Maar zijn vrienden vertrouwden het niet. Zij hebben ervoor gezorgd dat hij naar een Duits ziekenhuis is overgebracht. Deze artsen vonden wel resten van een gevaarlijk gif. Navalny zelf ligt in coma. Zijn vrienden en familie hopen dat hij snel bijkomt. Ze hopen dat hij dan ook kan vertellen wat er met hem is gebeurd. Ingrid Bilardie  Durf jij je te verzetten tegen het gezag, als je daardoor misschien gewond raakt?  Heb je gezag, als je tegenstanders met geweld moet uitschakelen?  Waarom gelooft niet iedereen dat Navalny vergiftigd is? JONGEREN

Natuurlijk gezag ••

Gezag dat wordt afgedwongen werkt niet zo lang. Als scoutingbegeleider heb ik gemerkt dat er een groot verschil is tussen gezaghebbende mensen en mensen die gezag afdwingen. Collega’s die schreeuwden en dreigden, hadden alleen maar tijdelijk gezag. Maar een collega die nog niet zo lang leiding gaf, wist wel constant de spijker op zijn kop te slaan. Hij sprak de kinderen op een rustige toon aan en benoemde duidelijk wat hij van ze verwachtte. Hij was dan wel nieuw, maar de kinderen voelden zich veilig bij hem en luisterden daarom beter. Fleur, 19 jaar  Is schreeuwen en dreigen een teken van gezag?  Kun je gezag wel afdwingen?  Wie vinden jullie een ‘gezaghebbend’ persoon?

W E E K 36 D I N S DAG • 1 S E P TE MB ER

ACTUEEL

BI J B E L

Gezag of macht? •

Wit-Rusland •

Je hoorde weinig over Wit-Rusland, tot een paar weken geleden. Als je goed hebt opgelet bij topo, dan weet je misschien dat Minsk de hoofdstad van Wit-Rusland is. Je weet misschien ook dat het een van die vele landen is die meedoen met het songfestival. Maar verder hoorde je nooit iets over dit kleine buurland van Rusland. Tot een paar weken geleden. Op 9 augustus waren daar verkiezingen. Die werden voor de zoveelste keer gewonnen door Aleksandr Loekasjenko. Hij had dan ook maar één tegenkandidaat. Andere kandidaten mochten niet meedoen. Loekasjenko wordt ‘de laatste dictator van Europa’ genoemd. Hij is al zesentwintig jaar aan de macht. Wie tegen hem is, komt in de gevangenis terecht. Hij is de baas over de politie en over de rechtbanken. Het is de vraag hoe lang hij dit nog volhoudt. Sinds de verkiezingen zijn er steeds demonstraties in het land. Mensen willen dat Loekasjenko aftreedt. Maar de dictator wordt nog altijd gesteund door het leger. Ook president Poetin, die president is van het buurland Rusland, heeft gezegd dat hij Loekasjenko zal steunen. Maar heeft een president nog wel echt gezag als zoveel mensen tegen hem zijn? Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Kun jij op de kaart aanwijzen waar Wit-Rusland ligt?  Wat heeft Nederland te maken met de problemen in Wit-Rusland?  Kun je in eigen woorden uitleggen wat een dictator is?  Kan in Nederland een premier 26 jaar aan de macht zijn? Waarom wel of niet? Toelichting voor de docent De situatie in Wit-Rusland kan elk moment veranderen. Wordt het er weer ‘rustig’, of moet Loekasjenko toch het veld ruimen?  Zoek naar de meest actuele stand van zaken, bijvoorbeeld via nos.nl. Zij hebben vaak korte filmpjes om het nieuws uit te leggen.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

Zonder gezag heb je macht nodig om anderen aan jouw wil te onderwerpen. Sommige mensen hebben natuurlijk overwicht. Er wordt naar hen geluisterd. Ze hebben gezag. Dat geeft hun ook macht, zíj bepalen wat er gebeurt. Ze kunnen hun macht gebruiken, maar hoeven dat niet te doen. Wie geen natuurlijk gezag heeft en toch wil dat er geluisterd wordt, moet wel macht gebruiken. Hoever dat kan gaan zie je in Wit-Rusland. President Aleksandr Loekasjenko heeft de macht. De oppositie krijgt geen kans. Maar dit jaar mocht er een vrouwelijke kandidaat meedoen aan de presidentsverkiezingen. President Loekasjenko won, zoals altijd. Veel mensen gingen de straat op en demonstreerden tegen de verkiezingsuitslag. Loekasjenko zette het leger in en demonstranten werden zonder pardon opgepakt. In de gevangenis werden ze vernederd, geslagen en mishandeld. Ze voelden zich beesten in plaats van mensen. Zo probeert Loekasjenko de macht over het volk te houden. Het is de vraag of dat lukt, want steeds meer mensen zijn niet langer bang voor hem. In de Bijbel staat het verhaal over Jezus en een man die in de macht van kwade geesten is. Die man leeft als een wild beest. Al zijn menselijkheid is hij kwijt. ‘Het lijkt wel een heel leger dat mij in zijn macht heeft,’ zegt hij. Hij weet niet meer wie hij eigenlijk is. Maar Jezus stuurt met gezag (en daardoor ook met macht) die geesten weg. De man wordt weer mens. Wies van Pijkeren | Bij Lucas 8:26-39 W aarom is angst geen goede basis voor gezag? M ensen met gezag kunnen hun macht gebruiken voor goede of voor slechte dingen. Geef van elk eens een voorbeeld.

God, we bidden u voor alle mensen die gezag dragen in onze wereld. Dat ze de macht die ze hebben op een goede manier gebruiken. We bidden u voor de politie. Dat ze ingrijpt als het moet, en zich soepel opstelt waar het kan. Dat ze bij haar taak niet discrimineert. We bidden u voor onze rechters. Dat ze rechtvaardige vonnissen vellen waarbij vooroordelen geen rol spelen en huidskleur of opleiding niet uitmaakt.

WERELD

Rellen in de Schilderswijk • •

Jongeren in de Schilderswijk verzetten zich tegen het gezag van de politie. De Haagse Schilderswijk lijkt altijd negatief in het nieuws te komen. Kort geleden waren er weer rellen. Jongeren stichtten brandjes en gooiden dingen naar de politie. In de gemeenteraad reageren ze verschillend. Eén raadslid vindt dat de jongeren harder moeten worden aangepakt. Hij wil ze zelfs naar opvoedkampen sturen! Anderen zeggen: ‘We moeten beter naar die jongeren luisteren. Ze rellen uit verveling.’ Deze raadsleden willen meer ruimte en activiteiten voor de jongeren in de Schilderswijk. En sommige raadsleden zeggen dat de politie zelf de rellen uitlokt. Die vraagt niet rustig: ‘Jongens, gaan jullie even ergens anders heen?’ maar geeft op boze toon bevelen. Zo wil ze duidelijk laten zien dat de politie de baas is in de wijk. Dat maakt sommige jongeren kwaad. Ze geven een boze reactie terug. Dat zou een van de oorzaken kunnen zijn van de rellen. Wie heeft er gelijk? Sarah Mullié  Begrijp jij waarom jongeren weleens rellen?  Heb je zelf weleens meegedaan?  Hoe denk jij dat de politie of de gemeente het best kan reageren?

JONGEREN

W E E K 36 WO E N S DAG • 2 S E P TE M B ER

ACTUEEL

Volleybal •

Een trainer met gezag is noodzakelijk voor een goede training. Bij onze volleybaltrainingen hebben wij twee trainsters. Ik vind degene met het meeste gezag erg fijn. We mogen van haar kletsen en gek doen tijdens de trainingen, maar er is wel een limiet. Er moet namelijk ook gewoon getraind worden. Maar we hebben ook die andere trainster. Zij heeft geen gezag over de groep en dat merk je goed: er wordt alleen maar gekletst en bijna niet gevolleybald. Dat is jammer. Want gezelligheid is fijn, maar ik kom toch ook voor het volleyballen! Jurjen, 20 jaar  Wat is de ideale verhouding van gezelligheid en actie?  Waaraan merk je het als iemand geen gezag heeft?  Kan iedereen gezag hebben?

BIJBEL

Influencers •

Wie kun je nog geloven? • •

Waarom hebben wetenschappers gezag? Topmodel Doutzen Kroes stelde kritische vragen op haar Instagram: ‘Willen ze wel dat we gezond zijn?’ Met ‘ze’ bedoelt ze de media, de bedrijven die medicijnen ontwikkelen en onze regeringen. Ze vraagt zich af wie ze nog moet geloven.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Doutzen Kroes is niet de enige die kritisch kijkt naar experts en wetenschappers. In tijden van nepnieuws is het ook heel belangrijk om niet zomaar alles aan te nemen wat je hoort. Maar je kunt ook té kritisch worden. Of zelfs sceptisch: dan ga je aan álles en iedereen twijfelen. Als je vindt dat een viroloog ook maar een mening heeft, bijvoorbeeld. Of andersom, als je je eigen onderzoek via Google net zo belangrijk vindt als de uitspraken van mensen die jarenlang onderzoek naar naar virussen hebben gedaan. Wetenschappers hebben namelijk gezag. Niet omdat ze belangrijker zijn dan topmodellen, maar omdat zij hun uitspraken baseren op de wetenschappelijke methode. Met die methode proberen ze te ontdekken wat de meest waarschijnlijke verklaring voor iets is. Dat werkt zo: ze stellen een theorie op en voorspellen wat er op grond van die theorie zal gebeuren. Vervolgens testen ze of dat ook gebeurt. Zo kunnen ze beoordelen of de theorie klopt. Zo niet, dan moeten ze een nieuwe theorie bedenken. Wetenschappers weten dus ook niet zomaar wat ‘de waarheid’ is, maar proberen er wel zo dicht mogelijk bij in de buurt te komen.

Vragen voor in de klas  Ga jij zelf vaak op zoek naar antwoorden op lastige vragen?  Vind jij dat wetenschappers gezag hebben?  Hoe proberen wetenschappers zo dicht mogelijk bij de waarheid te komen? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Laat ook de afbeelding zien. Maak duidelijk dat de cyclus zich telkens herhaalt. Ook kunnen buitenstaanders dezelfde theorie op deze methode testen. Zo wordt de objectiviteit vergroot.

Influencers zijn niet altijd gevoelig voor gezag. Influencers zijn hot. Op sociale media proberen ze zo veel mogelijk volgers te krijgen en invloed uit te oefenen op het gebied van mode, gezondheid, make-up. Door hiervan ook producten uit te delen, binden ze hun volgers aan zich. Influencers krijgen zo veel gezag. Soms is dit onschuldig, maar het kan ook gevaarlijk zijn. Fotomodel Doutzen Kroes stelde allerlei vragen over het nut van anti-corona-maatregelen. Ze wantrouwde de experts en weigerde hen te gehoorzamen. Omdat ze beroemd is, luistert men naar haar. Ga je eigen gang, schreef ze op Instagram. In de vogelwereld gaat het anders. Bij vogels is gezag gekoppeld aan deskundigheid. Binnen een grote zwerm trekvogels zijn er zeven vogels die het gezag hebben over de groep. Ze wijzen de weg, veranderen van koers als er gevaar dreigt, beslissen wanneer er gerust moet worden. Al die andere vogels gehoorzamen. Dat doen ze omdat ze vertrouwen in die zeven hebben, instinctief weten ze dat het voor hun eigen bestwil is. Mozes kreeg van God de opdracht het volk Israël uit de slavernij in Egypte te bevrijden en door de woestijn te leiden naar het beloofde land. Hij zou dat kunnen. Een hele opgave, want reizen door de woestijn is zwaar. Men mopperde als het tegenzat. Daarbij waren er ook toen influencers die tegen het gezag van Mozes ingingen. Uiteindelijk gehoorzaamden ze hem en kwamen ze veilig aan in Kanaän. Ach, waren mensen maar als vogels. Ruth van der Waall-Schaeffer Vragen •  Vind je dat mensen een voorbeeld zouden moeten nemen aan bijvoorbeeld vogels? Vragen ••  Wat is jouw mening over influencers? Volg je er zelf één? Vind je het goed dat ze gezag en invloed hebben?

God, dank u voor de mensen die gezag uitstralen. Bij wie je kunt zien dat ze het overzicht hebben en weten wat ze moeten doen. Dank u voor de mensen die invloed hebben, niet omdat ze beroemd zijn maar omdat je merkt dat ze kennis van zaken hebben. Dank u voor de mensen die gezag uitoefenen, maar hun macht op zo’n manier gebruiken dat het vertrouwen geeft.

WERELD

Bedrijven aan de macht • •

Facebook en Bol weren Zwarte Piet. Mogen bedrijven de grenzen bepalen? Zou je liefst heel december je gezicht zwart schminken? Of zou je Zwarte Piet meteen het land uit willen schoppen? Sinds kort doet je mening er niet meer toe. Grote bedrijven hebben voor jou besloten. Instagram en moederbedrijf Facebook laten afbeeldingen van Zwarte Piet en Joodse stereotypen niet meer toe. Ook Bol.com heeft sinds kort Zwarte Piet in de ban gedaan. Sommige mensen zijn daar blij mee: eindelijk neemt een groot bedrijf zijn verantwoordelijkheid! Maar er is ook kritiek: mogen bedrijven dan zomaar bepalen wat nog wel en wat niet meer kan? Normaal kom je voor de rechter als je discrimineert of iemand erg beledigt. Nu verwijdert in zo’n geval Facebook alles wat je zegt. Facebook speelt dus voor rechter. Nu gaat het om Zwarte Piet. Maar wat is het volgende dat van Facebook en Bol niet meer mag? Koen Füssenich  Wat vind je ervan dat bedrijven als Facebook en Bol.com extra regels hebben boven op de wet?  Zou jij zonder Facebook en Instagram kunnen als je het niet met ze eens bent?  Vind je dat er behalve Zwarte Piet nog meer dingen verboden moeten worden online?

JONGEREN

Gezag begrijpen • Renske begrijpt steeds beter hoe het werkt met gezag en kan dat accepteren. Doordat ik steeds meer te maken krijg met gezag, leer ik het beter te begrijpen. In deze tijd in het bijzonder, door alle corona-maatregelen. Ik moet me simpelweg houden aan de regels van de overheid. Het heeft ook te maken met het gezag dat mijn ouders over mij hebben. Want naar hen moet ik luisteren. Maar in mijn leeftijdsgroep zie ik dat velen zich er niks van aantrekken. Ik denk dat jongeren vaak kijken naar anderen. Door tegen het gezag in te gaan, voelen ze zich stoer of beter dan de rest. Renske, 15 jaar  Is het simpel om je aan de regels van de overheid te houden?  Waarom hebben je ouders gezag over jou?  Vind je het verzet tegen gezagsdragers stoer?

W E E K 36 DO N D E R DAG • 3 S E P TE MB ER

ACTUEEL

Politiebaas •

Ook de politie moet zich aan bepaalde regels houden. Een agent heeft gezag. Je moet doen wat hij of zij zegt. Maar een agent kan niet zomaar doen waar hij of zij zin in heeft. Ook de politie moet zich aan bepaalde regels houden. Politieagenten hebben een ‘baas’ naar wie ze moeten luisteren. Eigenlijk hebben ze zelfs verschillende bazen. De officier van justitie is hun ene baas. Die stuurt de politie naar mensen die verdacht worden van een misdaad. Als de politie iemand op straat arresteert, omdat hij of zij iets deed wat niet mag, dan beslist een hulpofficier van justitie of dat terecht is. De burgemeester is hun andere baas. Die bepaalt bijvoorbeeld dat ze bij een voetbalwedstrijd of een demonstratie moeten zijn. De burgemeester kan ook zeggen hoe ze moeten optreden. Of ze hard moeten optreden tegen relschoppers, of dat ze juist moeten proberen om alles zo rustig mogelijk te houden. Er zijn landen waar de politie veel meer vrijheid heeft. Waar minder strenge regels zijn, zodat de politie gemakkelijker geweld kan gebruiken. In die landen zijn mensen vaak een stuk banger voor de politie dan wij hier in Nederland. Vragen voor in de klas  Deze zomer kwamen Nederlandse jongeren in aanraking met de politie in Portugal. De jongeren hielden zich niet aan de coronaregels en de politie greep hard in. Wat vind je daarvan?  Zou de politie in Nederland strenger moeten zijn? Waarom wel of niet? Toelichting voor de docent  Het ontzag voor de politie is in Nederland in het algemeen niet bijster groot. In landen waar de politie harder en strenger optreedt, is dat anders. Is dat iets om jaloers op te zijn?  Lees de tekst voor.  Bekijk het nieuwsfragment over feestende jongeren in Albufeira, Portugal. (1’14)  Bespreek de vragen.

BI J B E L

Oud en dus wijs? • Heeft iemand die oud is en levenservaring heeft altijd gezag? Meneer Jan Hoek is 94 jaar en erg bezorgd over het corona-virus. Hij schreef een brief aan jongeren, in de krant. Door de Tweede Wereldoorlog en daarna als militair in Nederlands-Indië kon hijzelf niet ‘jong’ zijn. Eigenlijk begon zijn eigen leven pas vanaf z’n 25ste. Hij vraagt aan jongeren van 2020 om zich dit ene jaar in te houden, om besmettingen te voorkomen. Maakt zo’n oproep indruk? Helpt het dat een 94-jarige dat schrijft? Heeft hij gezag door zijn levenservaring? Zo dacht de jonge koning Rechabeam uit de Bijbel niet. Toen hij zijn vader Salomo opvolgde, vroegen zijn onderdanen hem om hun leven makkelijker te maken. De koning vroeg oudere adviseurs, die ook voor zijn vader hadden gewerkt, om raad. Die zeiden: ‘Als u belooft dat hun leven minder zwaar wordt, zullen ze u altijd trouw blijven.’ Dat was een wijs advies, maar het had voor Rechabeam geen gezag. Hij luisterde liever naar zijn vrienden, die hem aanraadden om te zeggen dat hij nog veel harder zou zijn dan zijn vader. Op de brief van Jan Hoek reageerden veel jongeren. Ze hebben respect voor hem en voor wat hij heeft meegemaakt. Toch vragen ze ook begrip voor zichzelf. Hun leven is door de coronacrisis totaal veranderd en dat vinden ze lastig. De oude meneer Hoek heeft wel gezag, maar zijn verzoek wordt niet zomaar zonder meer opgevolgd. Corinne Kat | Bij 2 Kronieken 10 Citaat: 2 Kronieken 10:7b Bijbel in Gewone Taal Vragen •  Welke oude én wijze mensen ken jij?  Hebben adviezen van ouderen voor jou (altijd) gezag? Waarom? Vragen ••  Kan je het leven van meneer Hoek vergelijken met dat van jongeren van nu?  Als jij koning Rechabeam zou zijn, zou je dan liever oudere of jongere adviseurs hebben? Waarom?

God, naar wie moet je luisteren in een tijd waarin zoveel verschillende adviezen klinken? Kun je het beste afgaan op mensen met veel levenservaring? Of telt wat vrienden zeggen zwaarder? En hebben mensen die er voor geleerd hebben altijd gelijk? Geef ons betrouwbare raadgevers, naar wie we veilig kunnen luisteren als we met vragen of problemen zitten. Mensen aan wie je merkt dat ze weten waar ze het over hebben.

WERELD

Umudugudu • •

Het lokale gezag in Rwanda staat dicht bij de mensen. Ooit had elke heuvel hier in Rwanda zijn eigen koning. Er zijn duizenden heuvels hier, dus er waren heel veel koningen. Dat is inmiddels verleden tijd. Maar iets van die oude structuur is er nog steeds. Kigali is verdeeld in districten. Die zijn weer onderverdeeld in sectoren, cells en villages (dorpen). Een dorp heet officieel umudugudu (de u spreek je uit als OE). Mijn umudugudu heet Ibuga. Als ik iets officieels moet aanvragen, bijvoorbeeld een visum, schrijf ik: District Kicikiro, Sector Kigarama, Cell Karugira, Village Ibuga. Zo weten ambtenaren precies waar ik woon. Het hoofd van mijn umudugudu is een ‘chief’. Hij registreert wie waar woont en wie wat doet in Ibuga. Omdat ik op zijn lijst sta, hoor ik bij de gemeenschap. Aan de chief betaal ik mijn lokale belasting. Hij is de baas in het dorp Ibuga. Als je je goed gedraagt, is hij een aardige man. Maar wie zich misdraagt, komt in grote problemen. De chief aarzelt niet om mensen een paar dagen in de gevangenis te zetten. Dronken rondlopen zonder mondkapje kost je twee dagen cel en omgerekend 21 euro. Pieter Ruigrok van der Werve  Wat vind je van het lokale gezag in het dorp Ibuga?  Hoe zou jij het vinden als de burgemeester precies weet wie je bent en wat je doet?

W E E K 36 V R I J DAG • 4 S E P TE M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Gezag van je ouders • Nu George ouder wordt, is hij zich meer bewust van het gezag van zijn ouders. Als je jong bent, hebben je ouders de macht. Daar denk je niet over na. Nu ik tiener ben, weet ik wel beter. Je ouders bepalen voor een groot deel wat je doet. Wat je wel en niet eet, met welke vriendjes of vriendinnetjes je kunt afspreken. Dat heet gezag. Maar als je wat ouder wordt, wil je graag verandering zien... Zelf meer bepalen, langer wegblijven. Bij mij thuis valt het wel mee. En ik vind trouwens ook dat ik nog redelijk binnen de perken blijf. Maar ik kan me best voorstellen dat je als puber graag wat meer je eigen leven wilt leiden. George, 14 jaar  Is de ‘macht’ van je ouders iets anders dan ‘gezag’?  Zou jij meer je eigen leven willen leiden? 31

GEDICHT

Zomerstorm Opeens was er een zomerstorm van minstens windkracht tien. ‘Francis’ leek wel een orkaan, een echte dramaqueen. Ze zwiepte hoge bomen om. Wij keken toe en zwegen toen strandtenten en daken de hardste klappen kregen. Wat is er toch met de natuur, waarom zo overdreven? Een hittegolf en dan weer storm en wij maar overleven. Dit jaar is zo bizar, niets lijkt nog normaal, wij dragen zelfs een mondkap bij het wisselen van lokaal. Soms voel ik me geveld net als een hoge boom, ontworteld, platgegooid

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

door het natuurgeweld.

Ach, was ik een orkaan dan blies ik alles schoon, geen oud normaal, geen nieuw normaal, maar terug naar heel gewoon. Cora de Vos Foto: © Ginasanders | Dreamstime.com

W E E K 37 â&#x20AC;¢ 7-1 1 S E P TE M B E R 2 02 0

Je overdrijft! Vind jij mensen die altijd héééél erge dingen meemaken overdreven? Sommige mensen dikken hun verhalen behoorlijk aan. Het lijkt wel alsof ze altijd vervelende of enge dingen meemaken. Of het is juist allemaal superleuk of buitengewoon grappig! Hoe reageer je op zulke verhalen? Ga je die mensen met een korreltje zout nemen? Neem je ze nog serieus? Of ga je er tegenin? Nou ja, dat kan het zomaar erger maken! En eerlijk antwoorden: overdrijf jij zelf ook weleens? Je kunt ook overdrijven met je gedrag. Zo gaan sommige mensen wel heel ver om perfect over te komen, op sociale media bijvoorbeeld. En overdrijven kan zelfs gevaarlijke vormen aannemen!

Je hebt mensen met overdreven spierbundels en types die het overdreven goed met zichzelf getroffen hebben. Wat is er nog meer een beetje ‘over de top’?  Verzamel met de klas voorbeelden van dingen die een beetje ‘te’ zijn.

WERELDRE L I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Niet overdrijven • •

Allah vraagt van moslims niet meer dan wat ze aankunnen. ‘Een acht is ook goed,’ zei mijn manager laatst. Als streber klonk mij dat helemaal niet goed in de oren. Want ik ben opgegroeid in een maatschappij die alleen maar ‘tien-plussen’ verwacht en met minder geen genoegen neemt, zo heb ik het idee. Binnen de islam wordt er gevraagd om je maximale best te doen. Maar overdrijven wordt niet beloond. Je bent geen betere moslim als je dag en nacht alleen maar bidt en ondertussen je verantwoordelijkheden verwaarloost. Je bent prima bezig als je alleen maar de verplichte gebeden verricht. Allah vraagt van moslims niet meer dan wat ze aankunnen. Wanneer je bijvoorbeeld tijdens de ramadan langer doorgaat met vasten na zonsondergang, heeft dat totaal geen extra waarde. Wanneer je goede daden verricht en je loopt ermee te koop of je doet het belangrijker lijken dan het werkelijk is, dan is dat voor Allah nutteloos. In de Koran (Soerat al-Baqarah: 143) wordt opgeroepen om juist gematigd te zijn en, ‘weg te blijven van extremisme, nalatigheid, overdrijving en onachtzaamheid’. Zo leerde ik al op jonge leeftijd om met minder genoegen te nemen en alles waar ‘te’ voor staat zo veel mogelijk te vermijden. Halima Özen

 Wil de maatschappij alleen maar 10-plussen?  Een moslim is goed genoeg zoals hij is, zegt Halima. Geldt dat ook voor anderen?

VE R H AA L

‘Niemand ziet mij staan’ •

Een madeliefje klaagt dat de grote bloemen alle aandacht trekken. In een fleurig bloemenperk staat een madeliefje. Ze doet ontzettend haar best om te stralen. Haar witte kroonblaadjes heeft ze wijd opengesperd. Maar niemand ziet haar. De grote, kleurige, geurige bloemen vangen alle aandacht. Dáár vliegen de bijen en vlinders op af. Madelief staat natuurlijk helemaal verkeerd hier, in de schaduw van een enorme vlinderstruik. Die staat zo uitbundig te geuren met zijn paarse bloementrossen. En die knaloranje lelies! Wat staan ze weer hysterisch te juichen van ‘Kijk ons dan’! En daar, die grote pioenrozen. Ze lijken wel cheerleaders, zo hard zwaaien ze om aandacht. Daar kan madelief nooit tegenop. ‘Wat doe ik hier nog?’ zegt ze. ‘Niemand ziet me staan.’ Dat hoort de pissebed. Hij kruipt een stukje onder zijn steen vandaan. ‘Hé, madelief, overdrijf je nu niet een beetje? Als er íémand is die ze niet zien, dan ben ik het wel. Wacht trouwens maar een maandje. Al die aandachtstrekkers? Niks meer van over, geloof me. En wie staat daar tot laat in december als sterretje tussen het gras? Juist! Hilda Algra  Als het gaat om gezien worden, welke bloem zou jij dan zijn?  Wat vind je van de reactie van de pissebed?

Overdrijven is een kunst •

Met het volgende spelletje gaan we kijken of het jullie lukt om van een mug een olifant te maken.  Start zelf met de eerste zin: ‘Een man zag een hondje lopen.’ (Of bedenk een eigen eerste zin.)  Laat de leerlingen daarna om de beurt een zin toevoegen.  Geef daarbij de instructie dat ze er bij iedere zin een schepje bovenop bovenop moeten doen. Zo maak je met z’n allen een (ijzer)sterk verhaal. Maxine Herinx

S OA P • I N DE K L AS

Soep •

Vandaag heeft de klas van mevrouw Bergman kookles van meneer Arsan. ‘Vandaag gaan we de allerlekkerste soep van de hele wereld maken,’ zegt meneer Arsan. ‘Ik hou helemaal niet van soep,’ zegt Mees. ‘Wel van deze,’ zegt meneer Arsan. ‘Dat kan niet anders.’ ‘Wat voor soep is het dan?’ vraag Mees. ‘Bonensoep,’ zegt meneer Arsan. ‘De enige echte Arsan-bonensoep.’ ‘Nog nooit van gehoord,’ zegt Karim. ‘Arsanbonensoep. Wat is arsanbonen?’ ‘Dat betekent dat het een recept is van mijn oma,’ lacht meneer Arsan. ‘Bonensoep van oma Arsan. De allerbeste oma van alle oma’s.’ ‘Echt niet,’ lacht Karim. ‘Dat is mijn oma.’ ‘En mijn oma maakt toevallig de allerlekkerste soep,’ zegt Irene. ‘Kippensoep met sliertjes.’ ‘Bah, sliertjes in de soep,’ zegt Mees. ‘Dát is echt het allervieste ooit.’ ‘We zijn lekker aan het overdrijven,’ lacht meneer Arsan. ‘Het beste, de liefste, het vieste – wie biedt er meer?’ ‘Ik snap niet wat u bedoelt,’ zegt Mees. ‘Maar ik vind soep maken gewoon superstom.’ Hilde van Halm

W E E K 37 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster

BI J B E L

‘Ik ben geweldig!’ •

Lezen en schrijven •

Veel mensen in Nederland hebben moeite met lezen en schrijven. Hoeveel volwassen mensen in Nederland hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen, denk je? (…) Nou, dat zijn er dus 2,5 miljoen! Is dat niet wat overdreven? Nee, het gaat echt om heel veel mensen. Meer dan de helft van deze mensen is in Nederland geboren. Hoe is het om heel veel moeite te hebben met lezen en schrijven? Als je reist, heb je moeite met de straatnaambordjes of de borden bij de bus of de trein. Je kunt niet voorlezen aan je kinderen of kleinkinderen. Het invullen van formulieren voor de belasting of bij de gemeente is haast ondoenlijk. En solliciteren is een hels karwei. Op je werk moet je misschien ook wel lezen of met een computer werken. Allemaal lastig. Dus gaan mensen smoesjes verzinnen, want ze schamen zich voor dit probleem. Vandaag begint de ‘Week van Lezen en Schrijven’. Een week die aandacht vraagt voor laaggeletterdheid en mensen oproept om zich niet te schamen, maar naar een taalcursus te gaan. Want die zijn er! Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Is het logisch dat mensen die moeilijk kunnen lezen of schrijven zich daarvoor schamen?  Hoe komt het dat er zo veel mensen zijn die moeilijk lezen en schrijven?  Wat zou er moeten gebeuren om het aantal ‘laaggeletterden’ omlaag te krijgen? Toelichting voor de docent  Eerder heette deze week de ‘Week van de Alfabetisering’. Op deze naam was al jaren kritiek omdat alfabetisering een moeilijk woord is en verwarrend is. Het gaat namelijk niet om analfabetisme – dat betekent: helemaal niet kunnen lezen of schrijven – maar om ‘laaggeletterdheid’.  Gebruik de openingszin om te peilen wat de leerlingen denken, eventueel met meerkeuzevraag: a) 1 miljoen b) 250.000 c) 2,5 miljoen.  Lees de tekst voor en gebruik de vragen voor een gesprek.

Als je jezelf ophemelt, vergeet je dat je maar gewoon een mens bent. President Donald Trump van de Verenigde Staten noemt zichzelf ‘het enige dat staat tussen de Amerikaanse Droom en totale chaos’. Dat klinkt wel een beetje overdreven. Maar overdrijven is kenmerkend voor deze president. Hij vindt zijn politieke tegenstanders waardeloos. Over de manier waarop de pers met hem omgaat, zei hij: ‘Er is nog nooit iemand in de Amerikaanse geschiedenis slechter behandeld dan ik.’ En over zijn aanpak van de coronacrisis: ‘Ik deed het fantastisch’. Terwijl in de VS de meeste coronadoden zijn gevallen. Op eenzelfde manier praatte koning Nebukadnessar van Babylonië rond 600 v.Chr. Vanaf het koninklijke dakterras keek hij uit over zijn hoofdstad. Hij zei: ‘Is Babel niet indrukwekkend, de koningsstad die ik door mijn grote macht heb gebouwd tot eer van mijn majesteit?’ Het bijbelverhaal vertelt dat Nebukadnessar daarna psychisch in de war raakte. Hij leefde zeven jaar als een soort beest. Zo kwam hij tot het besef dat God groter is dan mensen. Een mens – ook een koning of een president – kan niet alles regelen in het leven. Een mens is afhankelijk van omstandigheden, van gezondheid, en volgens de Bijbel ook van God. Als je jezelf zo overdreven fantastisch vindt, vergeet je dat je eigenlijk gewoon een afhankelijk mens bent! Corinne Kat | Bij Daniël 3:31-4:34

Vragen •  Ken jij iemand die overdreven positief over zichzelf praat? Begrijp je waarom?  Moeten bescheiden mensen leren om hun positieve kanten te overdrijven? Waarom? Vragen •• Vind je dat je bij een presentatie of sollicitatie moet overdrijven over je goede kanten?

God, geef dat we het niet moeten hebben van dingen waarmee we anderen proberen te overtroeven. Van opschepperige woorden, die anderen moeten laten voelen dat wij veel beter zijn dan zij. Maak ons tevreden met onszelf. Met wie we zijn en wat we doen. Met onze bescheiden rol in deze grote wereld. Laat ons ontdekken dat we onszelf niet hoeven opblazen om iemand te zijn. Dat we nu al groot genoeg zijn om iets te kunnen betekenen voor anderen.

WERELD

Onderdrijven • •

Mensen in arme landen overdrijven hun problemen meestal niet. In het Duits bestaat er een woord voor het tegenovergestelde van overdrijven: untertreiben. Dat is: doen alsof het minder erg is dan het is. Dat past wel bij de meeste mensen uit arme landen. Hun situatie is zó al erg genoeg. Als je nog eens gaat overdrijven, word je wanhopig. Neem Tina, een tiener uit Kenia. Ze stuurt mij een appje dat ze al een paar dagen ziek is. Een selfie erbij. Ze ziet er verhit uit en voelt zich grieperig, zegt ze. Ik denk meteen aan covid-19. ‘Je moet naar de dokter,’ app ik terug. Maar in Kenia helpen dokters je pas als je betaalt. Dus stuur ik geld. Tina woont met haar familie in een kleine kamer in de sloppenwijk Kibera. Die wijk bestaat uit een zee van huisjes en hutjes, pal naast elkaar. De gangetjes ertussen zijn zo smal dat je elkaar nauwelijks kunt passeren. Hoe moet je daar ooit afstand houden? De hele dag zit ik in spanning. Wat zal haar dokter zeggen? Aan het eind van de middag stuurt Tina weer een bericht: ‘Het is tyfus. God zij dank geen corona!’ Inderdaad, het tegenovergestelde van overdrijven. Henok Evertsz  Is het een luxe om te kunnen overdrijven?  Als jij ziek bent, overdrijf je het dan weleens? Of zou je eerder ‘onderdrijven’?

JONGEREN

W E E K 37 M AA N DAG • 7 S E P TE MB ER

ACTUEEL

Overdreven gezond • Gezond eten is belangrijk, maar kijk uit dat je het niet overdrijft. Een vriendin van mij vindt gezond eten erg belangrijk. Ze eet veel groente en fruit en geen toegevoegde suikers. Als er een verjaardag is, neemt ze haar eigen eten mee. Dat vind ik echt overdreven. Af en toe wat lekkers mag toch wel? Ik heb haar gezegd dat ik het tof vind dat ze met haar gezondheid bezig is. Maar ik heb haar ook gevraagd of het niet gezond zou zijn om af en toe te genieten van eten dat iets minder verantwoord is. Het is toch ook niet gezond om elk moment van de dag na te denken over wat je eet!? Jurjen, 20 jaar  Hoe belangrijk is gezond eten?  Vind je het overdreven om je eigen eten mee te nemen naar een verjaardag?  Heeft Jurjen gelijk met zijn kritiek op zijn vriendin? Overdrijft hij zelf ook niet een beetje? 35

BIJBEL

Nee, die ander… •

Help! Kunst verdwijnt! •

De Nederlandse cultuursector waarschuwt: zonder steun bestaan wij niet meer. Voorlopig zijn we nog niet af van de anderhalvemetersamenleving. Dat is voor heel veel mensen slecht nieuws. Ook voor de cultuursector. Want een festival, feest of concert organiseren met deze regels is heel lastig.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

De afgelopen tijd zijn er veel festivals, theatervoorstellingen en tentoonstellingen afgelast. Musea, concertzalen en podia moesten dicht en kregen geen ‘coronasteun’ van de overheid. Daarom sloeg men alarm. Betrokkenen zeiden: als we niet snel steun krijgen, is er straks geen kunst en cultuur meer. Natuurlijk kun je je afvragen of een kunstwerk of concert dan zo heel belangrijk is. Is dat niet wat overdreven? Maar we willen natuurlijk allemaal dat het ooit weer normaal wordt. Dat we wel weer kunnen genieten van muziek, dans en leuke festivals. Een leven zonder cultuur zou buitengewoon saai zijn, toch? Bovendien is deze sector veel groter dan je op het eerste gezicht ziet. Naast de bekende artiesten, dj’s en acteurs werken heel veel mensen backstage die nu ook geen geld verdienen. De mensen die licht en geluid regelen, podia opbouwen, visagisten en fotografen, ontwerpers… Er wordt geschat dat er ongeveer 300.000 mensen geld mislopen. Maxine Herinx

Vragen voor in de klas  Wat zou er allemaal verdwijnen als culturele instellingen failliet gaan?  Hoe zou een wereld zonder kunst en cultuur eruitzien?  Vind jij de oproep van de culturele sector overdreven? Toelichting voor de docent De overheid heeft in de zomer nu wel honderden miljoenen euro’s beschikbaar gesteld voor instellingen en ondernemers in de cultuursector. De vraag blijft of er dan weer ‘gewoon’ evenementen georganiseerd kunnen worden.  Lees de tekst of geef de informatie door in eigen woorden.  Inventariseer wat er allemaal bij de cultuursector hoort en bespreek de vragen.

Je let vaak meer op de overdrijvingen en fouten van een ander dan die van jezelf. Jezelf mooier maken met een filter. Een gebeurtenis spannender of leuker maken. Op sociale media gebeurt dat volop. En dat is ook wel logisch. Want je wilt toch geen saaie figuur zijn, iemand die nooit iets meemaakt en er maar heel gewoontjes uitziet? Dus overdrijf je een beetje of een beetje veel. Maar dan de reacties van jongeren die anderen volgen. ‘Nee zeg, wat ziet die eruit! Geen gezicht, dat nepblonde haar.’ Of: ‘Nou, hij doet net of hij megaveel bier op had, maar dat zal wel meevallen.’ Nee, die ander overdrijft altijd. Jijzelf niet. Het is waarschijnlijk van alle tijden: je ziet de fouten, de overdrijvingen van een ander veel scherper dan die van jezelf. Als Jezus aan de mensen vertelt hoe ze het beste met elkaar kunnen omgaan, zegt hij: ‘Kijk ook eens naar je eigen fouten, en niet gelijk naar die van een ander.’ Hij geeft daarbij een vergelijking en zegt: ‘Het is alsof je een splinter uit het oog van een ander wilt halen, terwijl je zelf een balk in je eigen oog hebt. Haal eerst maar eens die balk uit je eigen oog.’ Oftewel: doe eerst iets aan je eigen gedrag en kijk dan pas naar de ander. Jeanet Aartsen | Bij Matteüs 7:3-5 Vragen •  Vind jij verhalen en afbeeldingen op sociale media vaak overdreven? Leg je antwoord uit.  Zie je de fouten van jezelf eerder dan die van een ander? Vragen ••  Moet je eerst iets aan je eigen fouten doen, voor je iets zegt over een ander?  Waarom maken mensen de fouten van anderen vaak groter en die van henzelf kleiner? God, geef dat we ons niet ongelukkig laten maken wanneer we niet superslank zijn of een fraaie spiermassa hebben. Laat ons inzien dat de eisen die we soms aan onszelf stellen veel hoger zijn dan hoeft. En verlos ons ook van die superkritische houding als het om anderen gaat. Verlos ons van de neiging om de fouten en gebreken van anderen uit te vergroten, alsof wijzelf nooit eens iets fout doen.

WERELD

Beeldvorming • •

Geven online filmpjes van demonstraties een realistisch beeld? Handig, die telefoon. Iedereen heeft er een en je kunt er goede filmpjes mee maken. De nieuwsmedia maken er vaak gebruik van. Ook bij de demonstraties tegen de coronamaatregelen, bijvoorbeeld. Demonstreren is een grondrecht in Nederland. Alleen de burgemeester mag het verbieden als het onveilig wordt. De politie moet de situatie in goede banen leiden. Die grijpt in als het uit de hand loopt. Soms demonstreren er mensen mee die alleen maar herrie willen schoppen. Dan komen er filmpjes online van politie die wapenstokken gebruikt tegen demonstranten. Online reageren mensen kwaad op die filmpjes. Ze zeggen dat hun recht om te demonstreren in gevaar is. Of ze vinden juist dat de demonstraties moeten stoppen. Overdreven? Geven die korte filmpjes eigenlijk wel een goed beeld van de situatie? Soms sluit de website de mogelijkheid om commentaar te geven op een filmpje. Dan is het ook daar uit de hand gelopen. Diana Jakobs  Hoe kun je een realistisch beeld krijgen van het verloop van zo’n demonstratie?

JONGEREN

Perfect plaatje • • Vaak verwachten anderen dat jij ook wilt voldoen aan het perfecte plaatje. ‘Misschien moet je toch iets minder snoepen.’ ‘Wat een dunne armpjes!’ ‘Je ogen zouden zóveel mooier uitkomen met wat mascara.’ In etalages zie je geen poppen met cellulitis of acne en op Instagram staan vaak foto’s van overdreven strakke buiken, gemake-upte gezichten en getrainde billen. Er wordt gestreefd naar het perfecte plaatje. Vaak verwachten anderen dat jij daar ook aan wilt voldoen. De groepsdruk kan voor veel onzekerheid zorgen. Want luister je nog wel naar jezelf als je het perfecte nastreeft? Durf jij nog helemaal jezelf te zijn, met al die reacties van anderen? Fleur, 19 jaar  Overdrijven we met z’n allen op sociale media?  Vind je dat je moet voldoen aan overdreven verwachtingen?

W E E K 37 DI N S DAG • 8 S E P TE M B ER

ACTUEEL

Sterfdag van Mao • •

Mao joeg met zijn politieke campagnes miljoenen Chinezen de dood in. Mao Zedong. Misschien heb je die naam weleens horen vallen bij geschiedenis. Misschien weet je niet (veel) meer over hem dan alleen zijn naam. Vandaag is het 44 jaar geleden dat deze Chinese dictator overleed. Toen hij de macht greep in de communistische partij en in 1949 de Volksrepubliek China uitriep, had hij één hoofddoel: zijn land op een snelle manier communistisch maken. Hij streefde naar een snelle ontwikkeling van de landbouw en later de (staal)industrie, maar veel van zijn plannen pakten zeer slecht uit. De bevolking leed onder hongersnoden; intellectuelen en grootgrondbezitters werden zwaar vervolgd. Als je over hem leest, denk je regelmatig: dit zal wel overdreven zijn. Helaas is dat niet zo. Op de lijst van massamoordenaars in de 20ste eeuw staat hij op een trieste eerste plek. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Welke dictators in onze tijd zijn al lang aan de macht? Hoe kan dat?  Wie zouden er nog meer op de lijst van moordende dictators staan? Toelichting voor de docent Mao was meer dan veertig jaar partijleider, en bijna dertig jaar de verpersoonlijking van zijn land. Hoeveel mensen Mao precies de dood in heeft gejaagd weten we niet – de schattingen lopen uiteen van 40 tot 78 miljoen doden.  Peil vooraf wat leerlingen over Mao Zedong weten.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.  Laat daarna de lijst van ‘killing dictators’ zien. link: https://i.imgur.com/eyUnc.jpg

BI J B E L

Hamsteren • Zodra het virus weer oplaait, raken de schappen weer sneller leeg. Ellen gaat boodschappen doen. Mondkapje op, supermarkt in, mobiel voor het boodschappenlijstje in de hand. Yep, op naar de schappen met pasta en rijst. Uhhh, wat is dat nou? De helft van de plank is leeg! Als het nu zaterdagmiddag 5 uur was, oké, logisch dat er dan niet veel meer is. Wat staat er nog meer op het lijstje? Een doos tissues, makeup remover, maandverband. Pardon? Zelfde verhaal: er is haast niks meer! Aan het begin van de lockdown werd er gehamsterd op een overdreven manier. Winkelwagentjes puilden uit. Na een tijdje deed men weer normaal boodschappen. Nu laait het virus op en kent men opnieuw geen maat. Covid-19 zorgt niet alleen voor ziekte, maar ook voor paniek en dat is het allerbesmettelijkst. Paniek leidt ertoe dat mensen uit overbezorgdheid hun kasten vol gaan proppen. Het is niet alleen iets van nu. Jezus zei al: ’Wees niet bezorgd.’ Niet dat je zorgeloos moet zijn, want dat is dom. Maar overdrijf niet. Hij wil dat mensen geen slaaf worden van de mammon, van alles wat hen opslokt. Of het nu geld is, je werk of corona. Geef daaraan geen macht. Jezus ziet mensen hierdoor ongelukkig worden. Daar maakt hij zich bezorgd over. ‘Er is méér,’ zegt Jezus. Dat méér noemt hij het ‘Koninkrijk van God’. Zorg voor elkaar, deel wat elke dag brengt. Dan kan ieder gerust zijn. Ruth van der Waall-Schaeffer Bij Matteüs 6:25-34 Vragen •  Wat vind je van hamsteren? Vragen ••  Wanneer gaat ‘bezorgdheid’ over in ‘overbezorgdheid’?  Hoe versta jij Jezus’ uitspraak: ‘Er is méér.’?

God, we bidden u voor jongeren die zich te veel door angst laten leiden. Voor hen die al paniekerig worden bij de gedachte dat ze dood kunnen gaan of hun familie zouden kunnen verliezen. Voor hen die zo bang zijn voor een toekomstige oorlog of andere ramp, dat ze nu al geen leven hebben. We bidden u ook voor hen die te zorgeloos alle problemen wegwuiven, en zo ellende over zich afroepen. Help ons om de juiste balans te vinden.

WERELD

Overdreven homogedoe •

Zijn het maniertjes van Martien, van Chateau Meiland, of is hij gewoon zichzelf? Het vierde seizoen van de realitysoap Chateau Meiland is begonnen. In deze serie volgen we de familie Meiland die een klein kasteeltje omgebouwd heeft tot een bed and breakfast. Het programma is onwijs populair en won vorig jaar zelfs de Gouden Televizier-ring. Vooral Martien Meiland is een televisie-icoon, maar ik vind hem altijd zo overdreven homoseksueel doen. Vrienden nemen zijn maniertjes en uitspraken over: ‘Wat góéóéóéd!’ en ‘Je suis gekke Henkie niet.’ Ik krijg daar helemaal de kriebels van. Toen ik zelf nog worstelde met mijn homoseksualiteit vond ik het moeilijk om naar dit soort gedrag te kijken. Op de middelbare school ging ik juist heel stoer doen en overdreven grof praten. Dat mensen maar niet dachten dat ik homo was. Ik wilde vooral een echte man zijn. Nu kijk ik daar anders tegenaan. Niet alle homo’s zijn hetzelfde. Dat geldt ook voor hetero’s. Ik denk dat Meiland toch vooral zichzelf is. Hij is in ieder geval een goede zakenman. Bas van der Sijde  Waarom stoort Bas zich aan het gedrag van Meiland? Wat zegt dat over hem?  Doe jij je ook weleens stoerder of anders voor dan je bent?  Vind je Gay Pride overdreven of juist goed voor de zichtbaarheid en acceptatie van de LHBT-community?

W E E K 37 WO E N S DAG • 9 S E P TE M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Overbezorgd •

Soms moet je accepteren dat je ouders bezorgd om je zijn. Mijn moeder is vaak overbezorgd als ik alleen van school naar huis moet fietsen. De route die ik graag fiets is korter en rustiger, maar daar komen dus ook niet veel mensen. Daarom heeft mijn moeder liever dat ik langs de snelweg fiets. Ik bel haar meestal als ik op school ben, om te vragen of ik toch de kortere route mag rijden. Zo weet ze hoe ik fiets en dat ik dan alleen ben. In de zomer geeft ze me meestal toestemming, maar in de winter niet. Dan wordt het al snel donker. Aukje, 14 jaar  Vind je de moeder van Aukje overbezorgd? 37

Niet overdrijven •

Niet meer willen leven •

andaag is de Internationale Dag ter voorkoming van Zelfdoding. Het is een moeilijk onderwerp, maar het is wel belangrijk om erover te praten: zelfdoding. Jaarlijks maken ruim 1800 mensen in Nederland zelf een einde aan hun leven. Dat is veel. Daarom is preventie zo belangrijk. Vandaag is het de Dag ter voorkoming van Zelfdoding. Mensen kunnen om heel verschillende redenen niet meer willen leven. Ze voelen zich mislukt en wanhopig. Ze zijn eenzaam en denken dat niemand nog om hen geeft. Ze zijn depressief en daar komt maar geen einde aan. Of ze hebben grote schulden en zijn werkloos. Juist vanwege financiële zorgen en eenzaamheid waren deskundigen bang voor een stijging van het aantal zelfdodingen door de coronacrisis. Dat lijkt (nog) niet het geval. Wel is de gewone psychiatrische zorg door corona meer op afstand. Daarom de oproep om extra op elkaar te letten in deze tijd. En vergeet niet: je kunt altijd iemand om hulp vragen! Als je zelf hulp nodig hebt. Of als iemand in je omgeving hulp nodig heeft. Jeanet Aartsen

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Weet jij waar je hulp kan krijgen bij vragen over zelfdoding?  Wat zou er nog meer aan preventie gedaan kunnen worden?  Is zelfdoding een groot probleem of is dat overdreven?

BIJBEL

Toelichting voor de docent In het begin van de coronacrisis circuleerden er video’s van zelfmoordpogingen op Facebook en Twitter die een relatie suggereerden tussen het coronavirus en het aantal pogingen. Dat bleken video’s van vóór corona. Heftig nepnieuws dus. (bron: pointer. kro-ncrv.nl/)  De gedachte dat praten over zelfdoding juist zou aanzetten tot suïcide, is achterhaald. Praat er dus open over en wijs de leerlingen op de site www.113.nl en het telefoonnummer 0900-0113, waar ze anoniem kunnen chatten of bellen, 24/7.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

Houd je aan de regels, maar sla niet door. In mei van dit jaar kregen alle kinderen en jongeren een groot compliment van premier Rutte, omdat ze zich zo goed gehouden hadden aan alle maatregelen. En hij riep ze op om mee te denken over de coronaregels. Van dat meedenken lijkt niet veel gekomen. En in augustus was de toon van Rutte heel anders. Toen kregen jongeren een veeg uit de pan. Ze zouden lak hebben aan de coronaregels, en daardoor verantwoordelijkheid dragen voor het opnieuw oplaaien van het virus. Verwarrend: krijg je nou complimenten of een preek? Natuurlijk is het belangrijk om je aan de coronaregels te houden. Dat begrijpt iedereen. Maar als het doorslaat en je je overdreven veel zorgen gaat maken, is dat ook niet gezond. Constant piekeren over het virus, je steeds afvragen of je je wel goed aan de regels hebt gehouden, bang zijn dat je iemand besmet: het maakt dat je niet meer kunt genieten. Terwijl dat juist zo belangrijk is, zeker als je jong bent. Prediker, een wijze koning uit de tijd van de Bijbel, schreef er al over. Je hebt uiteindelijk niets aan al dat overdreven gepieker. Het is belangrijk dat je geniet van je leven, want het leven is een geschenk van God. Dus trek je mooiste kleren aan, en maak er samen een vrolijk feestje van, ook al is dat nu met maximaal zes mensen en op anderhalve meter afstand. Mirjam Buitenwerf | Bij Prediker 9:7-9 Vragen •  Wat vind jij van de coronamaatregelen op jouw school? Vragen ••  Wat helpt je om van het leven te genieten?  Wat helpt jou om minder te piekeren?

God, dank u voor de volwassenen die niet overdreven streng reageren als we eens iets stoms doen. Die begrijpen dat jongeren af en toe dingen uitproberen en zo moeten ontdekken wat je beter wel en niet kunt doen. Dank u voor de volwassenen die snappen dat de problemen van nu ons soms overspoelen. Die ons relativeren als we te bezorgd zijn en te veel piekeren. Die ons helpen om niet krampachtig te leven en om ook te genieten.

WERELD

Zwartmaken • •

Zanger Conan Gray zingt over een ex die hem zwartmaakt. Wie verliefd is, vindt alles wat die ander doet geweldig. Maar als het uitgaat, weet je soms niet meer waarom je hem of haar ooit leuk vond. Als het op een nare manier is uitgegaan, maken de mooie herinneringen je misschien boos. Het liefst wil je dan aan iedereen vertellen hoe vervelend je ex was.Daarover zingt Conan Gray in zijn liedje Maniac. Zijn ex zegt tegen iedereen dat hij niet deugt, maar ondertussen wil ze hem ook terug: Tell all of your friends that I’m crazy and drive you mad That I’m such a stalker, a watcher, a psychopath Then tell them you hate me and dated me just for laughs So, why do you call me and tell me you want me back? You maniac Het zijn harde woorden. Toch is het ook wel begrijpelijk. Het is nou eenmaal makkelijker om een ander de schuld te geven. Liever de slechte kanten van iemand anders uitvergroten dan toegeven dat je zelf ook niet altijd even leuk bent. Mijke van Leersum  Is iemand zwartmaken een vorm van overdrijven?  Waarom heet dit liedje ‘Maniac’?  Wat zou jouw antwoord zijn op de harde woorden van Gray?

JONGEREN

Fouten uitvergroten •

Janne maakt haar kleine fouten soms overdreven groot in haar hoofd. Soms merk ik dat ik mijn eigen fouten overdreven groot maak. Dan ben ik bang dat het anderen heel erg opvalt als ik iets verkeerd heb gedaan. In mijn hoofd is het een enorm ding. Terwijl ik er vaak later achter kom dat de anderen er nauwelijks iets van hebben gemerkt... En dat ik me dus onnodig zorgen heb gemaakt. Ik ben blij dat ik dat achteraf wel inzie, want dan probeer ik voor de volgende keer te onthouden dat het vast wel meevalt. Janne, 18 jaar  Herken je wat Janne zegt?  Lukt dat: onthouden dat het vaak wel meevalt?

W E E K 37 D O N DE R DAG • 1 0 S E P TE M B ER

ACTUEEL

9/11 •

19 jaar geleden vond de aanslag op het World Trade Center in New York plaats. Het was toen een gebeurtenis die de wereld schokte. Maar achteraf gelooft niet iedereen dat dit werkelijk zo gebeurd is. Het was ochtendspits in New York. Uit het niets boorde een vliegtuig zich recht in een van de torens van het World Trade Center. Even later vloog een vliegtuig de tweede toren in. Intussen waren er veel camera’s gericht op het WTC. Voor iedereen die toekeek, in het echt of via televisie, was het duidelijk dat er iets heel ergs aan de hand was. De gevolgen waren groot. Amerika verklaarde de oorlog aan terrorisme en viel Afghanistan binnen, en later ook Irak. Hier zouden massavernietigingswapens zijn. Als terroristen die in handen kregen, zou de hele wereld in gevaar zijn. Niet iedereen gelooft dit verhaal. Op het destijds splinternieuwe YouTube werden filmpjes gedeeld met andere theorieën. Amerika zocht al langer een reden om oorlog te voeren met Afghanistan en Irak! Ze waren uit op olie. Misschien heeft Amerika de aanslagen van 9/11 wel zelf in scène gezet! Natuurlijk is het goed om kritisch te zijn. Maar om te denken dat Amerika zelf 3.000 onschuldige burgers zou vermoorden voor olie… is dat niet gewoon het overdreven wantrouwen van complotdenkers…? Vragen voor in de klas  Ken je de beelden van het brandende World Trade Center?  Hoe denk je over deze aanslagen en over de complottheorieën?  Hoe komt het dat complottheorieën zich zich zo gemakkelijk en snel verspreiden? Toelichting voor de docent  Lees de tekst en bespreek de vragen.  Laat het videofragment zien (3’03 – 6’00). Meer tijd? Kijk dan langer.  Wijs leerlingen op het algoritme van YouTube. Kijk je één filmpje ergens over, dan krijg je suggesties om soortgelijke filmpjes ook te bekijken. Zo kun je in een eindeloze lijst filmpjes met complottheorieën terechtkomen. Link: https://youtu.be/6eZe-41gd1Q?t=183

BI J B E L

Complot! • Kritisch zijn is goed, maar het kan ook doorslaan in complotdenken. Ja, soms is het echt waar. Dan is er een complot. Zoals in de Bijbel, in het verhaal van Mordechai. Die luistert toevallig een gesprek af tussen twee mannen die de koning willen vermoorden. Mordechai vertelt over dat complot aan zijn nicht Ester, en die vertelt het weer door aan de koning. Die grijpt op tijd in, en zo komt alles goed. Ook in onze tijd zijn er veel verhalen over complotten. Dat Covid-19 niet echt bestaat, maar een geheime greep is naar de macht. Dat je tegelijk met een vaccinatie een chip krijgt ingespoten, waardoor ‘ze’ je kunnen volgen. Dat Covid-19 is uitgevonden door de pillenmaffia, of door de Chinezen, of door buitenaardse wezens. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is al eens eerder bedacht. Nu is het niet gek om kritisch te zijn. Kritisch op wie de macht hebben. Dat kan de staat zijn, het bedrijfsleven, de media of de wetenschap. Soms is er echt iets mis, kijk maar naar Mordechai. Maar je kunt ook overdrijven. Dan ga je overal spoken zien, en denken in termen van ‘wij’ en ‘zij’: ‘zij’ die samenzweren om ‘ons’ te pakken, zonder dat we het doorhebben. Dat gebeurt vaker in tijden van grote onzekerheid, zoals nu. Dan zoeken mensen houvast in een complottheorie. Stink er niet in. Blijf nuchter, en overdrijf niet. Barbara de Beaufort | Bij Ester 2:19-23 Bron: ‘Een vruchtbare voedingsbodem voor wantrouwen’, Trouw 22 augustus 2020 Vragen •  Geloof je alles wat je hoort over corona?  Heb je kritiek op hoe mensen ermee omgaan? Vragen ••  Vind je het lastig om te weten welke info over corona betrouwbaar is? Hoe bepaal je dat?

God, maak ons weerbaar tegenover spookverhalen over het Covid-virus. Geef dat we in onze onzekerheid geen geloof hechten aan gekke complottheorieën die rondgaan. Geef dat we ook voorzichtig zijn met vette roddelverhalen. Dat we ons niet laten meeslepen door opgeklopte praatjes die de werkelijkheid compleet verdraaien.

WERELD

Onschuldig of niet? • •

Overdrijven is soms grappig, maar het kan ook gevaarlijk zijn. Een visser in ons dorp stond bekend om zijn fantastische verhalen. Hij had een keer een paling gevangen. Die werd tijdens het vertellen steeds dikker en langer en kon aan het eind zelfs praten. Hij had een keer een Amerikaanse legerjeep opgegraven. Die was in de Tweede Wereldoorlog op zijn land weggezakt. Die Amerikanen maakten zulke goede spullen: de lampen stonden nog aan! Tjonge wat kon die man overdrijven! Hij had wel cabaretier kunnen worden. Dit waren natuurlijk onschuldige sterke verhalen. Je kon erom lachen. Het wordt anders als iemand de waarheid echt geweld aandoet. Alleen maar om zelf op de eerste plaats te komen. Bijvoorbeeld wanneer je gevaarlijke pillen slikt om de sterkste te worden. Of een president die zegt dat zijn land het beste is in het tegengaan van corona, terwijl daar juist de meeste doden zijn gevallen. Of je overdrijft de slechte kanten van je tegenstander zo, dat iedereen uit angst op jou gaat stemmen. Probeer de komende tijd maar eens te ontdekken wanneer overdrijven onschuldig is. En wanneer niet. François Weststrate  Heb jij weleens iets overdreven om anderen te overtuigen? Werkte dat?  Kun je een voorbeeld noemen van een schilderij of toneelstuk dat door overdrijving krachtiger is?

W E E K 37 V R I J DAG • 1 1 S E P TE MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

Alles samen ••

Judith houdt niet van mensen die alles samen willen doen. Vriendinnen die alles samen willen doen, vind ik erg overdreven. Samen ergens heen fietsen, samen iets halen in de kantine of zelfs samen naar de wc gaan. Ik snap dat het gezellig is om dingen samen te doen. Dat doe ik ook graag. Maar het is toch ook belangrijk dat je een beetje zelfstandig bent? Judith, 18 jaar  Wat vind je leuk om samen met anderen te doen en wat doe je liever zelfstandig?

Help ons nuchter en kritisch te zijn. Geef dat we eerst eens nagaan of zo’n wild verhaal wel klopt.

GEDICHT

Puberteit Het leven lijkt een achtbaan, soms sla ik over de kop. Ik weet dan niet goed wie ik ben en krabbel verdrietig op. Ze zeggen: ‘t is de puberteit, het komt door de hormonen dat je – veranderlijk als het weer – de tranen soms voelt stromen. Huil ik om die verandering, wat is er toch met mij? Komt het door coronatijd? Gisteren was ik nog blij. Vandaag voel ik me depri, als in een diep ravijn, morgen klim ik er weer uit en kan weer meer mezelf zijn. Iedereen heeft maskers, WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

ik draag er soms wel tien,

maar mijn echte, ware ik dat laat ik nog niet zien. Cora de Vos Foto: © Snicol24 | Dreamstime.com

W E E K 38 â&#x20AC;¢ 1 4 -1 8 S E P TE M B E R 2 02 0

VERANDEREN

Een kind groeit op en wordt uiteindelijk volwassen. In die periode verandert er nogal wat. Je bent nu al heel anders dan toen je een peuter was. Maar er moet ook nog wel wat veranderen voordat je volwassen bent en een zelfstandig leven kunt leiden. Maar een mens is ook een gewoontedier. Het kan knap lastig zijn om iets aan jezelf of jouw manier van leven te veranderen. Minder snoepen, aardiger reageren, meer je best doen – het kost heel wat moeite om dat echt te gaan doen! En ánderen willen veranderen is al helemaal onbegonnen werk! Toch kunnen mensen het roer omgooien. Of van mening veranderen. Gelukkig maar, want de wereld om ons heen verandert. En dan móét je vaak wel meeveranderen.

Dit meisje doet het gewoon: ze verandert haar identiteit. Wat vind je ervan? En wat zou je tegen haar zeggen?  Geef de leerlingen een korte denkpauze.  Laat iedereen vervolgens in een korte zin een reactie geven.  Maak tot slot de balans op: Hoe denkt de klas over een dergelijke verandering?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

WERELDRE L I G I ES

Jom Kippoer • • Ook deze joodse feestdag zal dit jaar anders dan anders zijn. De afgelopen maanden hebben we veel moeten veranderen. Als je de deur uitgaat, moet je denken aan je mondkapje. Je mag je vrienden niet meer knuffelen en je moet je ziek melden bij een lichte verkoudheid. De joodse gemeenschap moest zich, net zoals veel religieuze groepen, extra aanpassen. Op 28 september is het Jom Kippoer, de grote verzoendag. De dag dat je nadenkt over alles wat je het afgelopen jaar beter had kunnen doen. Nadenken door te vasten en afstand te nemen van het normale leven. Normaal gesproken is dit dé dag dat iedereen samenkomt in de synagoge om te bidden, te knuffelen en natuurlijk bij te kletsen. Op een ‘normale’ Jom Kippoer zitten er op het hoogtepunt wel 1000 mensen in de synagoge. Het is als een soort grote reünie. Voor mij is Jom Kippoer ook het moment om helemaal te ‘unpluggen’ van al mijn apparaten. Ik kan om gezondheidsredenen niet vasten en dit is mijn manier om toch goed mee te doen. Dit jaar is echter alles anders. Omdat het onmogelijk is om zowel afstand te houden als de beveiliging in orde te krijgen, heeft de leiding ervoor gekozen om de diensten alleen aan te bieden via Zoom. Ik móét dan dus wel online zijn en van dat unpluggen komt dus niets terecht. Jom Kippoer zal dus ook weer anders zijn dan anders. Hopelijk is het tijdelijk want ik mis nu al de rust en de extra knuffels… Anne-Maria van Hilst

VE R H AA L

Kort • Susan laat haar haar heel kort knippen. ‘Hoe wil je het hebben?’ vraagt de kapster. ‘Kort,’ antwoordt Susan. ‘Echt kort, millimeters.’ De kapster kijkt geschokt. ‘Weet je het zeker? Je hebt zulk mooi haar. Het wordt nooit meer zo lang als nu.’ ‘Ja, doe nou maar,’ zegt Susan kortaf. Het is háár hoofd. Even later stapt Susan een halve kilo lichter de zaak uit. Dit had ze veel eerder moeten doen! Haar moeder reageert zoals Susan had verwacht. ‘Ach kind toch, wat heb je nou gedaan? Wat vind ik dát jammer!’ ‘s Maandags op school is het wel even spannend. Zo veel aandacht is Susan niet gewend. Iedereen vindt er wat van. Van ‘raar’ tot ‘leuk’, kort samengevat. Nynke vraagt waarom ze het heeft gedaan. ‘Gewoon,’ zegt Susan. ‘Nee,’ zegt Nynke. ‘Dit doe je niet zomaar. Er móét een reden voor zijn. Vond je het lange haar lastig? Ging er iets mis met verven? Is er iets anders gebeurd?’ ‘Anderen zagen me altijd als een meisje met mooi lang haar’, zegt Susan. ‘Maar dit is wie ik echt ben. Gewoon Susan.’ Hilda Algra  Wat is de reden dat Susan haar haar laat millimeteren?  Waarom vindt Susn dat ze dit veel eerder had moeten doen?  Denk je dat ze spijt krijgt van haar actie?

Drieluik •

Je leven ziet er nu anders uit dan vijf jaar geleden. Er is vast heel wat veranderd. En als je je voorstelt hoe het leven er over vijf jaar uitziet, dan zal er opnieuw veel veranderd zijn.  Maak op het (digi)bord een drieluik: vroeger, nu en later.  Begin in het midden bij het nu. Laat de leerlingen reageren op de vraag: Wat is er nu anders dan vijf jaar geleden.  Daarna komt het verleden: Hoe was het toen?  Tenslotte later. Hoe zal het leven er over vijf jaar uitzien? Waar woon je dan? Wat doe je dan? Wat zal er allemaal veranderd zijn?

S OA P • I N DE K L AS

Heimwee •

Irene is pas verhuisd en mist haar oude thuis. ‘Juf,’ zegt Myrna, ‘Irene huilt!’ ‘Niet,’ snuft Irene. ‘Ik heb wat in mijn oog.’ ‘Je kijkt wel een beetje verdrietig,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Ik ben ook verdrietig,’ zegt Irene dan. ‘Alles is hier zo anders! Ik mis mijn dorp. En mijn vriendinnen. En ons huis.’ ‘Baby,’ zegt Eline. ‘Het is voor iedereen nieuw op school. Ik huil toch ook niet?’ ‘Voor Irene is er wel veel veranderd,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Ze komt van de andere kant van het land. Ik snap wel dat ze heimwee heeft.’ ‘Pff,’ zegt Eline. ‘Maar dan ga je toch niet zitten janken. Wees blij dat je niet meer in zo’n duf dorp zit!’ ‘Weet je wat jij bent?’ zegt Irene ineens fel. ‘Een treiterbak!’ ‘Een treiterbak,’ zegt Eline met een raar stemmetje. ‘Pfff. Is dat het ergste wat je kunt bedenken?’ ‘Genoeg!’ zegt mevrouw Bergman. ‘Je weet dat we zo niet met elkaar omgaan.’ Hilde van Halm

W E E K 38 2 02 0 • VO O R D E Z E W E E K

Bij de poster

BI J B E L

Trans •

Veranderen is moeilijk •

Er zijn verschillende redenen waarom veranderen moeite kost. Als je iets wilt veranderen in je gedrag, blijkt dat vaak best lastig. Mensen hebben een soort natuurlijke weerstand tegen veranderingen. Waarom is dat eigenlijk? Er zijn twee belangrijke redenen. De eerste heeft te maken met gewoonte. Een voorbeeld. Bij jou thuis staan de theeglazen in het keukenkastje rechtsboven. Na een grote schoonmaak staan ze linksonder. Als jij dan een theeglas nodig hebt, loop je nog steeds naar dat kastje rechtsboven. Dat is gewoontegedrag. Je gaat op de automatische piloot. Toen wij mensen nog in berenvellen rondliepen, hielp dat om te overleven. Maar gewoontegedrag veranderen is lastig. Dat moet eerst weer inslijten. De tweede reden is dat mensen ongemak en pijn willen vermijden. Als je je omgeving kent en weet wat er van je verwacht wordt, voel je je prettig. Verhuis je bijvoorbeeld of ga je naar een andere school of klas, dan ben je die vertrouwdheid kwijt. In het begin verzet je je vaak tegen veranderingen. Je wilt het liever laten zoals het is – of was. Dat voelt comfortabel. Het goede nieuws is dat veranderen wel lukt. Na een tijdje is die nieuwe omgeving weer vertrouwd en loop je gelijk naar het goede keukenkastje. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Herken je het, dat veranderingen lastig kunnen zijn? Of juist niet? Leg je antwoord uit.  Wat zou je graag – bij jezelf of in je omgeving – willen veranderen? Wat helemaal niet? Toelichting voor de docent Er spelen natuurlijk nog meer factoren mee die (gedrags)veranderingen moeilijk maken, zoals aanleg en omgevingsfactoren. Maar hier concentreren we ons op gewoontes en ongemak.  Lees de tekst voor en voer een gesprek aan de hand van de vragen.

Een nieuw schooljaar kan een uitdaging De bijbelschrijver Paulus had het er al over in zijn brieven: je moet veranderen, je moet een nieuw mens worden! Zelf was hij veranderd van iemand die christenen vervolgde in iemand die juist bij Jezus wilde horen. En nu vond hij dat iedereen moest veranderen. Een nieuw mens worden, en dan liefst een beter mens. Veranderen gebeurt vanzelf al, in ieder mensenleven. Als baby ben je totaal anders dan wanneer je twaalf bent. En tijdens je puberteit verander je binnen een jaar of acht van een kind in een volwassene. Ga er maar aan staan! Toch zijn er mensen voor wie die verandering niet ver genoeg gaat. Misschien heb je het filmpje van Nikki de Jager gezien, waarin ze vertelt dat ze transgender is? Dat ze veranderd is van een jongen naar een meisje? Over heftige veranderingen gesproken… Hoe moet dat zijn. Om het gevoel te hebben dat je lichaam niet past bij hoe je je vanbinnen voelt. Pijnlijk, verdrietig, eenzaam. Wanneer komt het moment dat je durft te uiten wat je voelt? En hoe moet het zijn als het je vriendin is, of je broer, of je moeder, die zegt: ‘Ik ben vanbinnen anders dan vanbuiten. Ik ben transgender. Mijn lichaam moet anders, zo kan ik niet leven. Ik wil eindelijk mezelf worden.’ Barbara de Beaufort Vragen • V ind je dat je sinds je puberteit begon erg veranderd bent? Op wat voor manier?

Vragen ••  Zou je soms liever iemand anders willen zijn?  Denk je dat het mogelijk is om jezelf vanbinnen of vanbuiten echt te veranderen?

God, leven is veranderen, en soms is dat verwarrend. Je wordt groter en ouder en kunt het gevoel krijgen dat je jezelf niet meer kent. Dan denk je: wie ben ik en wat wil ik in het leven? Je spiegelt je aan anderen en dan wil je je weleens anders voordoen dan je bent.

WERELD

50 jaar hetzelfde werk? • •

Koen raadt je aan om vaak van baan te veranderen. Laten we vandaag beginnen met een vrolijke boodschap: jij mag waarschijnlijk pas ergens ver in de 70 met pensioen. Dat wordt dus ruim 50 jaar werken. Dat is best lang, zeker als je al die tijd hetzelfde werk wilt blijven doen bij dezelfde baas. Toch is het hele systeem in Nederland daarop ingesteld. Dat zie je mooi in de huidige crisis. Als je door corona werkloos raakt, krijg je een uitkering tot je weer in hetzelfde beroep aan de slag kan. Niemand kijkt of mensen ergens anders nuttig kunnen zijn, bijvoorbeeld in de zorg. Omscholen, ho maar. Hetzelfde horen we over de zware beroepen. Mensen moeten doorwerken tot hun rug versleten is. Waarom zorgen we niet dat mensen eerder ander werk krijgen? Als je nu dus nog niet weet wat je de komende 50 jaar voor werk wilt gaan doen: top! Verander maar lekker vaak van baan. Koen Füssenich  Weet je al wat je wilt gaan doen na de middelbare school?  Zou je graag 50 jaar hetzelfde beroep willen, of liever een paar keer wisselen?  Hoe zou je het vinden als je ouders weer naar school gaan om een ander beroep te leren?

JONGEREN

Agenda bijhouden • Slechte gewoontes veranderen kan veel opleveren, eenvoudig is het niet. Als ik ergens slecht in ben, dan is het wel om mijn agenda bij te houden. Ik heb de vervelende gewoonte te vergeten om er belangrijke deadlines en afspraken in te zetten. Dit heeft de afgelopen jaren dan ook de nodige stress en dubbele afspraken opgeleverd. Eva, 20 jaar

W E E K 38 M AA N DAG • 1 4 S E P TE MB ER

ACTUEEL

 Kun je vervelende gewoontes veranderen? Hoe?

Help ons bij alle veranderingen die we meemaken in ons leven. Help ons om te worden wie we echt zijn.

De duurzame troonrede •

Politieke rituelen •

Prinsjesdag is de dag van nieuwe kabinetsplannen en van rituelen. Elke derde dinsdag van september, vandaag dus, is het Prinsjesdag. Dit is een belangrijke dag voor de Nederlandse politiek. De plannen voor het komende jaar worden dan bekendgemaakt. Hier horen allerlei rituelen bij.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Misschien heb je het weleens op tv gezien of in het echt in Den Haag. De koning en koningin rijden op Prinsjesdag in hun glazen koets naar de Ridderzaal. Daar leest de koning, op een echte troon, de troonrede voor. Daarin staan de plannen van de regering voor het komende jaar. Zo opent hij officieel het nieuwe politieke jaar. ’s Middags brengt de minister van Financiën, Wopke Hoekstra, een koffertje naar de Tweede Kamer. Daarin zitten de miljoenennota en de rijksbegroting. Hierin staat hoeveel geld de regering het komende jaar voor de verschillende plannen beschikbaar stelt en waar dat geld vandaan komt. Die plannen worden gemaakt en goedgekeurd door de Nederlandse volksvertegenwoordigers. Dat zijn alle mensen die samen de Eerste en Tweede Kamer vormen. De leden van de Tweede Kamer worden tijdens de verkiezingen gekozen door het Nederlandse volk. Zo gaat dat in een democratie: alle macht is gelijk over het land verdeeld, want het volk is eigenlijk de baas. Maar het harde werk, zoals het bedenken en schrijven van die miljoenennota, dat besteden we uit aan de politici. Vincent Kouters

BIJBEL

Vragen voor in de klas  Waarom heet deze dag Prinsjesdag? Weet je een betere naam?  Er zijn naast een democratie ook andere staatsvormen. Welke? Wat is de beste?  Wat voor plannen zou jij bedenken voor in de miljoenennota? En waar zou je het geld vandaan halen om die te kunnen betalen? Toelichting voor de docent Het ritje met de glazen koets gaat dit jaar vanwege coronamaatregelen niet door.  Vraag eerst wie er weet wat voor dag het vandaag is.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

De ‘duurzame troonrede’ zou zo uit de Bijbel kunnen komen. Prinsjesdag. Koning Willem-Alexander leest de troonrede voor. Maar er is ook een andere troonrede: De duurzame troonrede, die op 1 september door Jan Jonker is uitgesproken. De pandemie laat zien dat we andere keuzes moeten gaan maken als we voor een duurzame wereld willen gaan. Als we het slim aanpakken, zei hij, gaat duurzaamheid niet over minder maar over meer. Het is toch te gek dat je tijdens de lockdown de Himalaya weer kon zien en dat mensen met astma weer lucht kregen! En opeens zijn er flexibele werktijdenis mogelijk zodat er minder files zijn. De duurzame troonrede geeft aanwijzingen voor een verandering op het gebied van de economie, de natuur en de samenleving. Want de aarde moet ook na ons nog bewoonbaar blijven! In de Bijbel staat ook een soort duurzame troonrede. Je leest daarin dat het niet goed is om steeds maar te planten op je akker, dan put je de grond uit. Na zes jaar moet je het land een jaar rust gunnen. Als je geld aan armen leent, mag je geen rente vragen. Behandel vreemdelingen gastvrij. Deze bijbelse aanbevelingen lijken wel zomaar uit die duurzame troonrede te komen! Niet alles kan tegelijk veranderen, maar alle beetjes zorgen voor een verschil! Kijk maar eens naar de videoclip van Moddi: Little by little. Ruth van der Waall-Schaeffer Bij Exodus 22:20-24 en Leviticus 25:3,4 Vragen •  Zou jij bij jezelf dingen kunnen veranderen om zo bij te dragen aan duurzaamheid?  Wat vind je van de ‘duurzame troonrede’ uit de bijbel? Vragen ••  Is de coronacrisis vooral een bron van stress of zie je daarin aanknopingspunten voor een ander leven? God, we bidden u voor alle mensen die verantwoordelijkheid dragen in ons land en in de wereld. Geef dat ze op een goede manier inspelen op wat er allemaal veranderd is door de crisis. Dat beleidsmakers het lef hebben om oude doelen los te laten en open te staan voor nieuwe ideeën. Dat we elkaar helpen om dingen te veranderen als dat nodig is. Help ons om uit deze moeilijke tijd iets goeds te laten voortkomen.

WERELD

Uitzoomen • •

Het nieuwe is al gauw zo vertrouwd dat je vergeet dat het ooit anders was. Stel je voor. Je bent je telefoon aan het opladen en iemand vraagt je: ‘Geloof jij in elektriciteit?’ Je kijkt die persoon glazig aan en dan zeg je misschien zoiets als: ‘Doe normaal, joh. Ons hele leven draait daar toch zo’n beetje op!’ Elektriciteit is voor ons zo gewoon dat we ons nauwelijks meer een leven zónder kunnen voorstellen. Een wereld dus zonder elektrische lampen. Zonder internet, zonder warme douche, smartphone, tv, wasmachine, koelkast en openbaar vervoer. Ja, wat zou er eigenlijk zonder elektriciteit nog werken? Maar wat vandaag gewoon is, bestond gisteren nog niet. Dat zie je pas als je flink uitzoomt. Stap maar eens in een denkbeeldige tijdmachine. Stijg hoog op, zó hoog dat je in één keer de hele geschiedenis van de mensheid kunt overzien. Wat blijkt? Die elektronisch bestuurde wereld komt nog maar net kijken. Een paar generaties geleden had nog niemand ervan gehoord. Toch draaide ook die wereld al eeuwen haar vertrouwde rondjes. Wat hield de wereld toen draaiend? Liesbeth Gijsbers  Welke veranderingen zien we nog meer gemakkelijk over het hoofd?  Ook vroeger waren er vanzelfsprekendheden die betrekkelijk nieuw waren. Welke vragen zouden ze toen raar gevonden hebben?  Wat zou in de toekomst net zo gewoon kunnen worden als nu elektriciteit?

JONGEREN

Hongersnood ••

Renske zou graag iets veranderen aan de hongersnood in de wereld. Als ik iets zou mogen veranderen, dan zou dat waarschijnlijk de hongersnood in de wereld zijn. Ik zou de rijke mensen die echt heel veel geld hebben verplicht geld laten afgeven aan goede doelen. En van de belastingen die wij betalen ook een deel naar zulke organisaties sturen. Zo zijn er minder mensen die last hebben van hongersnood en krijgen zij ook een kans om een goed leven te hebben. Renske, 15 jaar  Vind je dat rijke mensen meer aan goede doelen zouden moeten geven?  Kun je ze dat verplichten?  Welke andere dingen zou jij willen veranderen?

W E E K 38 D I N S DAG • 1 5 S E P TE M B ER

ACTUEEL

BI J B E L

Even zwaaien •

Virtuele kleding •

Virtuele kleding kan in de toekomst heel normaal zijn. Een succesvol mode-ontwerpster zijn en toch al jaren geen schaar of stof aanraken? Het kan. Amber Jae Slooten ontwerpt virtuele kleding en verdient er veel geld mee. Ze maakt bijvoorbeeld kleding voor influencers en beroemdheden die regelmatig een nieuwe outfit willen voor Instagram of andere sociale media. Waarom zouden ze die kleding allemaal gaan kopen als er virtueel ook mogelijkheden zijn? Amber ontwerpt en plaatst de virtuele kleding op de foto van de eigenaar en maakt het digitaal op maat. En dat is veel meer dan een beetje fotoshoppen. Voor de toekomst ziet Amber vergaande mogelijkheden. Volgens haar heb je dan alleen nog één vleeskleurig strakzittend kledingstuk nodig. Als iedereen dan een VR-bril draagt zien ze daar een digitale kledinglaag overheen. Zo kun je alles dragen wat je wilt zonder het te hoeven kopen en aantrekken! Ambers belangrijkste drive voor virtuele kleding is de enorme verspilling in de kledingindustrie. ‘Dat moet echt anders,’ zegt ze. ‘Er wordt bijvoorbeeld voor honderden miljoenen aan perfect nieuwe merkkleding verbrand, omdat de marktwaarde daalt als het op de tweedehands markt komt.’ Virtuele kleding is veel duurzamer! Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Had jij ooit van virtuele kleding gehoord? Hoe vind je dat?  Denk je dat we ooit allemaal in een vleeskleurig pak lopen en een VR-bril op hebben? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor en voer een gesprek aan de hand van de vragen.  Het filmpje (zie site via link, naar beneden scrollen) laat zien hoe digitale kleding in z’n werk gaat. De eerste twee minuten geven al een goed beeld.

Een eenvoudig initiatief kan de wereld al mooier maken. Welzijnswerker Corinne in Zwolle vroeg de oudere mensen in haar woonwijk waar ze behoefte aan hadden. Opvallend vaak werd ‘even zwaaien en oogcontact’ genoemd. Corinne ging ermee aan de slag en ontwikkelde een ‘zwaaisteen’: een stoeptegel met een vrolijke zwaaihand die mensen uitnodigt om te zwaaien naar degene waar de tegel voor het huis ligt. Uiteraard met toestemming. Inmiddels liggen er zwaaistenen in twintig steden. Mensen zwaaien naar elkaar en komen meer met elkaar in contact. Het lijkt zo klein, zo’n zwaaisteen, maar het geeft de mensen het gevoel dat ze gezien worden. Het doet denken aan de bijbelse Johannes de Doper, die tegen de mensen zei dat ze konden meewerken aan Gods nieuwe wereld. ‘Laat je dopen,’ zei hij, ‘en verander jezelf.’ ‘Hoe dan?’ vroegen de mensen. ‘Nou, gewoon. Als je kleding of eten over hebt, deel het.’ Tegen de belastingmensen zei hij: ‘Vraag niet meer belasting dan er is afgesproken.’ En tegen de soldaten: ‘Wees tevreden met je loon.’ Geen grote dingen dus. Aandacht hebben voor elkaar en delen, eerlijk en tevreden zijn. Dat is al een begin van een wereld waar het leven goed is. Jeanet Aartsen | Bij Lucas 3:10-15 Bron: Trouw, 27-8-2020 en zwaaisteen.nl Vragen •  Heb jij contact met (oude) mensen je de buurt? Denk je dat mensen dat contact waarderen?  Kun je met kleine dingen – zoals even zwaaien – de wereld mooier maken? Vragen ••  Vind jij een ‘zwaaisteen’ een goed idee? > Mensen zeggen wel: ‘Verander de wereld, begin bij jezelf.’ Ben je het daarmee eens?

God, laat ons geloven dat een beetje goede wil al genoeg is om een leven te veranderen. Dat een eerste stap al het begin is van een weg. Dat een klein gebaar iets groots kan zeggen. En dat een beetje aandacht wonderen kan doen. Laat ons geloven dat grote veranderingen klein beginnen. En dat ook wijzelf zo’n begin kunnen zijn.

WERELD

Muzungu • •

Hoe pas je je aan een andere cultuur aan? In Nederland zijn we gewend om te zeggen wat we denken. Of we er nou verstand van hebben of niet. Hier in Rwanda geven we in het openbaar geen kritiek op andere mensen. Rwandezen vinden dat grof en onopgevoed. Je kunt wel een bedrijf bekritiseren, maar altijd beleefd. Ik woon hier sinds 2014 en moest erg wennen aan de Rwandese cultuur. Omdat ik hier wil blijven wonen en werken, moet ik mij natuurlijk aanpassen. Ik probeer de taal (Ikinyarwanda) te leren, en gedraag mij zoals de Rwandezen doen. Maar met mijn andere huidskleur val ik natuurlijk erg op. Ze zien mij al van ver aankomen en roepen ‘Muzungu!’ (blanke). Nu is mijn naam helemaal niet muzungu dus dat zeg ik dan ook: ‘Ntabo ndumuzungu, ni twa Pieter.’ (Mijn naam is niet muzungu, mijn naam is Pieter.) Ze waarderen het wel dat ik de taal probeer te spreken. Mijn gedrag en taal kan ik aanpassen van Nederlands naar Rwandees, maar mijn huidskleur kan ik niet veranderen. Pieter Ruigrok van der Werve  Hoe vind je het om niet alles te kunnen zeggen wat je denkt?  Is het altijd goed om je aan te passen aan het land waar je gaat wonen?

JONGEREN

W E E K 38 WO E N S DAG • 1 6 S E P TE M B ER

ACTUEEL

Minder stress •• Judith gooit het over een andere boeg en laat de stress achter zich. Ik ben van mezelf heel snel gestrest als ik onder druk iets moet presteren. Ik wil het heel graag goed doen, maar dat lukt dan niet altijd. Ik krijg een hoge ademhaling en klamme handen voor een toets of wedstrijd. Ik probeer dan te bedenken wat het ergste is wat er gebeuren kan… en dan valt het vaak wel mee. Het lukt me steeds beter om minder gestrest te zijn. Fleur, 19 jaar  Hoe kun je de stress de baas blijven?  En hoe doet Judith dat?

Het klimaat verandert •

Het ene weerrecord na het andere wordt gebroken. Vorig jaar zuchtten en puften we bij temperaturen boven de 40 graden. Deze zomer maakten we de langste hittegolf ooit mee. Het klimaat verandert.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Niet alleen de temperaturen in de zomer stijgen, ook de winters in ons land worden steeds zachter. De Elfstedentocht? Bijna niemand praat er nog over. Ook hebben we steeds vaker te maken met hoosbuien die veel schade veroorzaken. In korte tijd valt er dan zo veel regen of hagel dat de straten blank staan en de kelders onderlopen. En dan zijn er ook weer lange periodes dat er helemaal geen regen valt. Deze zomer nog vroegen de waterbedrijven ons om de tuin niet te sproeien en geen zwembaden te vullen. Het klimaat verandert doordat de temperatuur op aarde stijgt. Dat heeft gevolgen voor de natuur, voor onze gezondheid en veiligheid, en ook voor de hoeveelheid voedsel en water die beschikbaar is. Sommige gebieden krijgen te maken met meer overstromingen, andere juist met meer hitte en droogte. Oogsten zullen mislukken, het aantal bosbranden neemt toe. Wetenschappers zijn het erover eens dat vooral de mens verantwoordelijk is voor de klimaatverandering. Door ons komen er steeds meer broeikasgassen in de lucht. De opwarming van de aarde is niet meer te stoppen. Wel kunnen we het proces vertragen en ons aanpassen aan de nieuwe situatie. Richard Havenaar

Vragen voor in de klas  Maken jullie je zorgen over de opwarming van de aarde?  Wat kun je zelf doen? Minder vlees eten, minder vliegen, korter douchen, de verwarming lager zetten, elektrisch autorijden. Kies je voor een van deze maatregelen? Zou je dat moeilijk vinden?  Hoe kun je je aanpassen aan klimaat verandering? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor en laat op het goede moment het filmpje over broeikasgassen (0’44) aan de klas zien.  Ga vervolgens aan de hand van de vragen in gesprek met de klas.

BIJBEL

Visioen van betere tijden • Hopen op iets beters helpt om de moed erin te houden. Sommige veranderingen zijn moeilijk. Dat geldt bijvoorbeeld als je gaat verhuizen, of als je ouders gaan scheiden, of als je je ineens aan allerlei nieuwe regels moet houden zoals in dit laatste halfjaar. Het liefst zou je willen dat alles weer werd zoals vroeger, maar dat gaat niet zomaar. Het helpt dan om positief te denken en erop te vertrouwen dat er toch iets goeds kan ontstaan. Heus niet al je wensen en dromen zullen uitkomen, maar hopen op iets beters helpt om de moed erin te houden. In de Bijbel staan verschillende visioenen, dromen over een betere toekomst. Ze zijn opgeschreven in een tijd dat mensen moesten dealen met ingrijpende, moeilijke veranderingen. Bijvoorbeeld omdat ze uit hun eigen land waren weggevoerd en in het land van de vijand gevangen zaten. Eén zo’n droom gaat over een nieuwe koning. Hij is eerlijk, rechtvaardig en trouw. De nieuwe koning zorgt dat er vrede komt, een tijd waarin het voor iedereen goed zal zijn. Dan zal zelfs een wolf met een lammetje spelen en een kind bij het nest van een gevaarlijke slang. Dit visioen heeft de mensen in die moeilijke tijd op de been gehouden. De situatie na een ingrijpende verandering is niet makkelijk. Hopelijk lukt het je om te blijven dromen van betere tijden, ook al zal de toekomst vaak anders zijn dan je nu verwacht. Mirjam Buitenwerf | Bij Jesaja 11:1-8 Vragen •  Welke verandering in je leven vond je moeilijk?  Wat heeft jou toen geholpen? Vragen ••  Wat helpt je om in deze coronatijd positief te blijven?  Welke dromen heb jij als het om jouw toekomst gaat? God, als we ons ongelukkig voelen omdat er in korte tijd veel veranderd is in ons leven, geef ons dan de veerkracht om er toch iets van te maken. Als we verdrietig zijn omdat onze verwachtingen niet uitkomen en we plannen moeten omgooien, troost ons dan met de gedachte dat het niet altijd zo zal blijven. Laat ons inzien dat dingen ook weer ten goede veranderen. Geef ons geloof in de toekomst.

WERELD

Het lijkt zo ver weg •

Grote veranderingen kunnen veel dichterbij zijn dan je denkt. Soms lijkt iets heel ver weg, maar even later speelt het een grote rol in ons leven. Zoals het coronavirus. Eerst waren het berichten uit China, maar opeens kwam het ook in Nederland en mochten we geen handen meer schudden. Al heel snel daarna moesten we allemaal thuisblijven. Veel experts zagen de pandemie al maanden eerder aankomen. Bijvoorbeeld in de Netflix-documentaireserie Pandemic: How to Prevent an Outbreak. Daarin voorspelden ze al een paar maanden eerder dat de hele wereld ermee te maken zou krijgen. Hopelijk kan corona een les zijn voor andere risico’s in de toekomst. Andere wetenschappers vertellen ons hoe het klimaat steeds sneller verandert. Ze kijken ver in de toekomst: 2030, 2050 of zelfs 2100. Dat lijkt ver weg. Maar met het coronavirus zien we nu hoe snel dingen kunnen veranderen. Toen accepteerden we ook dat bepaalde dingen even niet meer konden. Zo is het nu ook belangrijk om naar de klimaatwetenschappers te luisteren. Dan kunnen we de veranderingen misschien nog afremmen. Maar dan moeten we wel anders gaan leven. Dat is moeilijk, maar het kan ons wel veel opleveren. Sarah Mullié  Hoe komt het dat corona eerst zo ver weg leek?  Maak jij je zorgen over klimaatverandering?

JONGEREN

Menselijke invloed • •

De wereld verandert elke dag. Wij mensen spelen daarin ook een rol. Er komt bijvoorbeeld CO2 in de lucht, omdat we onze huizen verwarmen, autorijden, en met het vliegtuig op reis gaan. Veel mensen letten best goed op wat ze doen. Ze douchen minder lang, pakken de fiets en recyclen hun spullen. Maar de wereld verandert ook door andere dingen. Het coronavirus heeft de wereld totaal veranderd. In het begin vond ik het lastig om me aan te passen aan de regels, maar hoe langer het duurt, hoe meer ik eraan ‘gewend’ raak. Al die veranderingen hebben een grote invloed op ons en op de wereld. Maar samen proberen we oplossingen te vinden en komen we er uiteindelijk wel uit. Aukje, 14 jaar  Welke veranderingen worden door mensen veroorzaakt? Welke niet?

W E E K 38 DO N D E R DAG • 1 7 S E P TE M B ER

ACTUEEL

Puberbrein ••

Je spullen kwijt zijn, het lastig vinden om te plannen, je het ene moment blij en dan ineens weer somber voelen of dingen onhandig aanpakken… Herken je dit? Misschien wel. Er is dan niets ernstigs met je aan de hand. Er verandert gewoon van alles in je hersenen in de puberteit. Deze grote verandering kun je vergelijken met snoeiwerk in een tuin. Als je bomen en struiken snoeit, knip je slechte of overbodige takken weg. De overgebleven takken zullen dan beter groeien en sterker worden. Zo gaat het ook in je hersenpan. De verbindingen tussen hersencellen die niet actief zijn, verdwijnen. En nuttige verbindingen worden sterker. Tot zover geen probleem. Alleen: de hersengebieden die met je gevoelens te maken hebben, zijn het eerst aan de beurt. En dat betekent dat de gebieden die je gebruikt om belangrijke beslissingen te nemen wat langer ‘rommelig’ blijven. Je gevoelens zijn sowieso al wat in de war, omdat je lijf verandert van een kind naar een volwassene. Dat maakt je leven als puber soms chaotisch. Maar het komt allemaal goed, alleen duurt het even. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Had jij weleens gehoord over het puberbrein?  Herken jij het gedrag en de gevoelens die horen bij een puberbrein? Zo ja, geeft dat ook ‘gedoe’ of conflicten met je ouders/ opvoeders?  Hoe kunnen ouders en docenten het beste met pubers omgaan, vind jij? Waarom? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Noem een voor een de vier ‘symptomen’ uit de intro en peil met handopsteken wie dat herkent.  Bespreek daarna de vragen.

BI J B E L

Minder streng • Hoe vind jij het als er een les uitvalt? Eén keer een les missen, is best fijn. Als er steeds lessen uitvallen, wordt het vast minder leuk. Je wilt uiteindelijk wel wat leren! Elke leerling moet een bepaald aantal uren les hebben in de middelbareschooltijd. De Onderwijsinspectie was altijd heel streng over die ‘urennorm’. Alleen dan was onderwijs goed genoeg. Maar het is coronatijd en er verandert veel. Als docenten klachten hebben, zullen ze vaker uitvallen. En vervangers zijn er bijna niet. Daardoor is er iets veranderd bij de Onderwijsinspectie. Het doel blijft goed onderwijs, maar toch gaan ze minder streng op de urennorm letten. Zo verandert er van alles door de omstandigheden. De allereerste volgelingen van Jezus bijvoorbeeld waren - net als hijzelf - joodse mensen. Zij hielden zich aan alle joodse regels. Toen het geloof in Jezus steeds meer verspreid werd, kwamen er ook niet-joodse mensen tot geloof. Sommige joodse christenen vonden dat deze mensen zich ook aan alle joodse wetten moesten houden. Want alleen zo was het goed. Anderen zeiden: ‘Wat is nou écht belangrijk om bij Jezus te horen? Dat zijn niet de regels, maar dat is het geloof.’ Zo werden de regels minder streng. Het gaat om de kwaliteit van het leven – en ook van onderwijs en van christen-zijn. Regels kunnen dan soms best veranderen. Corinne Kat | Bij Handelingen 15 Vragen •  Zijn er al veel docenten thuisgebleven in deze eerste weken? Hoe vind je dat?  Vind jij dat bij geloven ook regels horen? Welke regels (niet)? Vragen ••  Verwacht je in dit schooljaar veel meer lesuitval dan andere jaren? Hoe vind je dat?  Waarover ben jij ooit van mening veranderd? Hoe kwam dat? Speelden de omstandigheden daarbij een rol? God, je denkt er vaak niet aan dat het ook anders kan. Dat je anders kunt denken en doen dan je gewend bent. Maar soms zijn er situaties die om verandering vragen. Dank u voor de mensen die dan de moed hebben om kritisch naar zichzelf te kijken. Die zeggen: ‘Dit werkt niet meer, wat kunnen we beter doen?’ Dank u voor wie dan de moed heeft om iets te veranderen.

WERELD

‘En daar gaan ze!’ •

De Tour de France gaat door, maar dit jaar anders dan anders. ‘En daar gaan ze!’ Op zaterdag 29 augustus was het eindelijk zo ver: de Tour de France startte in Nice. Aanstaande zondag, 20 september, komen de renners aan in Parijs. Veel renners en fans waren bang dat de Tour dit jaar niet door kon gaan. Het coronavirus is nog niet weg. Een grote sportwedstrijd kan ervoor zorgen dat het virus zich verspreidt. De organisatie heeft hard gewerkt om de Tour corona-veilig te maken. Er mag niet veel publiek langs de kant staan. Fans moeten afstand houden: van elkaar en van de renners. Iedereen die niet fietst moet een mondkapje dragen. De Franse politie controleert streng. Ook voor de wielrenners is er veel veranderd. De Tour start twee maanden later: het is dus geen lekker zomerweer meer. En de renners zitten in een bubbel: ze hebben alleen contact met hun eigen ploeg. Zelfs journalisten mogen niet dichtbij komen. Alles om te voorkomen dat de renners besmet raken. De wielrenners en het publiek hebben het ervoor over. Ondanks alle veranderingen is iedereen dolblij dat de Tour toch doorgaat. Ingrid Bilardie  Ook bij jouw club zijn nieuwe regels vanwege corona. Wat vind je daarvan?  Zijn de regels op jouw club of sport wel vaker veranderd? Wat was toen de reden?  Afgelopen week bleek het niet te doen om het Tour-publiek op voldoende afstand te houden. De renners vonden dat erg vervelend. Hoe zou jij dat vinden als je renner was?

W E E K 38 V R I J DAG • 1 8 S E P TE MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

BBF? • •

Als je ouder wordt, kunnen vriendschappen veranderen. Vroeger dacht ik dat ik voor altijd beste vrienden zou blijven met een jongen van mijn basisschool. Dat kon toch niet anders? We vonden allebei dezelfde dingen leuk. Maar mensen veranderen en wij en onze interesses dus ook. We passen helaas nu niet meer zo goed bij elkaar. Dat is oké, we gaan nu allebei onze eigen weg en ik ben erg dankbaar voor de leuke tijd die ik heb beleefd met deze vriend. Jurjen, 20 jaar  Zijn veranderingen goed of lastig?  Klopt het idee van BFF wel? 47

GEDICHT

Zitplaats Je stapt in de tram, waar ga je zitten? Naast de zwarte man is één plaats vrij. Wat doe jij? Je stapt in de tram, waar ga je zitten? Naast de vrouw in de boerka is één plaats vrij. Wat doe jij? Een dreigende stem in je hoofd vertelt dat alles wat afwijkt leidt tot geweld.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Wat doe jij?

Luister jij naar die stem, blijf je staan in de tram?

Cora de Vos Foto: © Fernando Carniel Machado | Dreamstime.com

W E E K 39 â&#x20AC;¢ 2 1 - 2 5 S E P TE M B E R 2 02 0

VOOROORDELEN Vooroordelen hebben we allemaal. Je ontkomt er bijna niet aan; dat gaat vanzelf. Wil je ervan af komen, dan moet je extra alert zijn. Eerst moet je erachter komen dat je ze hebt. Dan pas kun je je ideeën veranderen. Het grote nadeel van vooroordelen is dat je andere mensen onrecht aandoet. Je stopt ze in een hokje. Je velt een oordeel over een hele groep, en dat kan grote gevolgen hebben. Bijvoorbeeld dat mensen buitengesloten worden. Dat ze gediscrimineerd worden en minder kansen krijgen. Als je mensen écht leert kennen, blijft er van die vooroordelen maar weinig meer over. Maar daar moet je dus wel moeite voor doen.

Kijk naar de poster en deel met elkaar wat je ziet.  Wie is er zelfbewust, wie is er verlegen?  Wat doen die strepen daar op de wangen?  Wat is er verschillend aan deze twee en wat komt overeen?  Welke kleur is huidkleur eigenlijk?  Wat zijn de veel voorkomende vooroor delen voor de een én voor de ander?

( WERELD ) R EL I G I ES

• • Er zijn heel wat vooroordelen over godsdienst. Veel leerlingen hebben niet zo’n positief beeld van het vak godsdienst. Hebben ze een vooroordeel? En verandert dat vooroordeel? Gelukkig kreeg ik afgelopen zomer een mail van een vwo 5-leerling.‘Meneer, ik wil u hartelijk danken voor alles wat u ons heeft geleerd. Door u begrijpen we beter hoe de wereld, maar vooral ook hoe wijzelf omgaan met bepaalde situaties. In de eerste klas was ik sceptisch over dit vak, maar nu er een einde aan komt, besef ik dat het toch een nuttig vak is en blijft. Vroeger op de basisschool vond ik al die verhalen fantastisch. Ik geloofde alles! Ook het scheppingsverhaal. In de derde klas kwam ik voor het eerst bij u in de klas. Als ik heel eerlijk ben, dacht ik toen: ‘Waar slaat dit allemaal op?! Godsdienst is toch maar een verzinsel.’ Erg lang heb ik zo gedacht. Ik ben eigenlijk pas dit jaar gaan inzien waar godsdienst eigenlijk over gaat en begin steeds vaker de diepere boodschap te zien. Ik ben u erg dankbaar dat u mij de tijd hebt gegeven om deze ontwikkeling door te maken.’ Bill Banning

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Verzinsel?

 Hoe kijk jij tegen dit vak aan bij jou op school?  Welke vooroordelen over geloven kom jij tegen?  Wat is volgens jou ‘de diepere boodschap’ van godsdienst?

VE R H AA L

Sivan lust geen halal • Op grond van zijn uiterlijk dacht Elise dat Sivan wel halal zou eten. ‘Sivan, we hebben voor jou halal gehaald,’ zegt Elise. Sivan draait met zijn ogen. Hij is dit zo zat! ‘Ik lust geen halal,’ zegt hij. Sivans vriend Roy ligt in een deuk. ‘Wat nou weer?’ vraagt Elise. ‘Waarom moet ik halal eten?’ vraagt Sivan. ‘Nou, jullie moslims mogen toch geen varkensvlees en zo? Hou ik daar rekening mee, is het wéér niet goed.’ Roy zegt: ‘Sivan is helemaal geen moslim.’ ‘Hoe kon ik dat nou weten?’ vraagt Elise. ‘Even vragen?’ antwoordt Sivan. ‘Ik ben christelijk.’ Roy giert het uit: ‘Christenen lusten geen halal.’ ‘Ik vind het stom dat je me uitlacht,’ zegt Elise. ‘Ik bedoelde het goed.’ ‘Weet ik wel,’ zegt Sivan. ‘Maar ik ben die vooroordelen zó zat. Elke dag! Om hoe ik eruitzie, denkt iedereen dat ik Marokkaan ben en moslim en tasjesdief.’ ‘Ik weet dat je geen tasjesdief bent,’ zegt Elise. ‘Jij niet, maar al die mensen in de tram en op straat denken van wel,’ zegt Sivan. ‘Sorry,’ zegt Elise. ‘Trouwens,’ zegt Sivan, ‘Misschien lust David wel halal.’ Hilda Algra  Weet jij van je klasgenoten of ze van hun geloof bepaald voedsel niet mogen? Hebben ze dat zelf verteld?  Begrijp je waarom Sivan boos is?  Wat had Elise anders kunnen doen?  Welk vooroordeel zit er in de laatste zin van het verhaal? Toelichting voor de docent O ver de laatste vraag: Shivan veronderstelt dat David joods is en zich dus ook aan voedselvoorschriften moet houden. Hij maakt dus dezelfde fout als Elise.

Bewustwording •

Bedenk allemaal een oordeel dat je hebt over anderen, dat een vooroordeel zou kunnen zijn. Het moet dan gaan over een groep, zoals: Witte of zwarte mensen, Vrouwen of mannen, Marokkanen of Turken, Gelovigen of ongelovigen, Mokummers of Hagenzen…  Toets samen de oordelen: zijn het vooroordelen?  Hoe komen we aan die vooroordelen?  Hoe komen we eraf?

S OA P • I N D E K L AS

Dom? •

Over het praktijkonderwijs bestaan veel vooroordelen. ‘Waarom wordt u nooit boos?’ vraagt Lara. Ze zijn aan het lezen in de klas. Lara, Mees en Jessie vinden dat vreselijk. Ze kunnen het ook niet zo goed. Maar mevrouw Bergman blijft geduldig. ‘Op mijn oude school werd de juf altijd boos als ik moest lezen,’ zegt Lara. ‘Ik hoefde niet meer mee te doen met lezen,’ zegt Jessie. ‘Echt waar?’ vraagt mevrouw Bergman. ‘Daar word ik dus wel boos van.’ ‘Maar wij zijn toch ook gewoon dom?’ zegt Reza. ‘Anders zaten we niet op deze school!’ ‘Dom,’ moppert mevrouw Bergman. ‘Zo’n juf die boos wordt, dát is dom.’ ‘Ze was best lief, hoor,’ zegt Jessie. ‘Gelukkig maar,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Maar ik hoop jullie te leren dat je niet dom bent. Dat vind ik bijna net zo belangrijk als leren lezen.’ Meteen klapt Mees zijn boek dicht. ‘Goed idee,’ zegt hij. ‘Vertel maar. Wat gaan we daarover leren?’ Hilde van Halm  Kun je ook vooroordelen over jezelf hebben?

W E E K 39 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster

Vrede verbindt verschil •

Vandaag begint de Vredesweek Wereldwijd, maar ook in Nederland zijn er veel verschillen tussen mensen. Daardoor begrijp je elkaar niet altijd en ontstaan er ruzies. Vandaag begint de jaarlijkse Vredesweek die juist inzoomt op de verbinding tussen mensen. In het begin van de coronacrisis was er een grote saamhorigheid tussen mensen. We hadden een gezamenlijke vijand en maakten ons samen sterk. Er waren spandoeken, er was applaus voor mensen in de zorg en een extra tas met boodschappen voor de oude buurvrouw. Maar nu het virus hardnekkig blijkt, merk je dat de saamhorigheid afneemt en de verschillen weer zichtbaarder worden. Verschillen tussen grote steden en platteland, tussen jong en oud, tussen mensen met en zonder werk. Daarnaast is er de discussie over discriminatie van zwarte mensen en zijn er verschillen tussen mensen als het over religie gaat. Misschien wel de belangrijkste vraag in onze tijd is: Hoe ga je om met die verschillen? Zijn verschillen vooral vervelend en soms zelfs beangstigend? Of zijn verschillen ook interessant en een aanvulling op hoe je zelf denkt en leeft? Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Zijn verschillen beangstigend of interessant?  Wat verbindt mensen in Nederland?  Zijn de verschillen tussen mensen in onze samenleving te overbruggen? Hoe dan?  Hoe kun jij vrede omschrijven? Toelichting voor de docent De Vredesweek wordt georganiseerd door vredesorganisatie PAX.  Laat de leerlingen de cartoon van Len Munnik bij de Vredesweek zien. Hoe is vrede daar verbeeld? Vinden zij dat een goede verbeelding?  Lees daarna de tekst voor en bespreek de vragen.

BI J B E L

DIE • Het woordje ‘die’ geeft al gelijk een mening. ‘Die van geschiedenis – ken je die? Je weet wel, die bruine. Die is Marokkaan. Hij geeft ook Nederlands! Die kleding van hem is toch ook niet van deze tijd!’ D.I.E. Slechts drie letters, maar zó veelzeggend. Zeker als je er de klemtoon op legt. Luister nog maar eens naar de eerste zin… Het woordje ‘die’ geeft al gelijk een mening over deze man. Degene tegen wie je praat wordt meteen beïnvloed. ‘Die’ wijst in een bepaalde richting, de richting van een vooroordeel : ‘Die mooie meid is vast intelligent.’ ‘Die minister met die gekleurde schoenen is vast een showbink.’ D.I.E. ! Een vooroordeel betekent dat je al een mening hebt over iemand zonder hem of haar echt te kennen. Je gaat af op bepaalde eigenschappen of uiterlijke kenmerken. Of je oordeelt over iemands gedrag zonder te weten wat de reden is voor dat gedrag. Daarom is contact en aandacht zo belangrijk. Jezus ging op bezoek bij Zacheüs. Die was belastingambtenaar en stak een deel van het geld in eigen zak. Iedereen dacht: Jezus op bezoek bij DIE oneerlijke man? Met DIE man ga je toch niet om? Jezus deed dat wel en probeerde erachter te komen waaróm Zacheüs zo handelde. Jezus’ vertrouwen in Zacheüs maakte een ander mens van hem. Aandacht doet wonderen. En zo kregen anderen ook een nieuw beeld van hem. Ruth van der Waall-Schaeffer | Bij: Lucas 19:1-10 Vragen •  Etiketjes plakken op iemand: doe jij dat soms ook? Kun je een voorbeeld geven?  Als je vriend(in) een vooroordeel over iemand heeft, durf je daar dan iets van te zeggen, of praat je mee? Vragen ••  Wat heeft het gezegde ‘onbekend maakt onbemind’ met vooroordelen te maken? God, help ons om niet steeds door een gekleurde bril te kijken. Om onze blik niet te laten vertroebelen door vooroordelen. Geef ons een open oog en een open hart voor wie anders zijn. Help ons om niet steeds zwart-wit te denken. Om niet te redeneren in termen van ‘wij’ en ‘zij’. Geef ons een geest die openstaat voor iets nieuws en die anderen wil ontmoeten.

WERELD

Zonder vooroordelen? • •

In Livingston wonen drie bevolkingsgroepen bij elkaar. De motorboot schiet door het water. Na elke golf volgt een harde klap als we neerkomen. Hopelijk houdt de boot het. Ik ben in Guatemala op weg naar het plaatsje Livingston aan de Caraïbische kust. In Livingston wonen drie bevolkingsgroepen: afstammelingen van de Maya’s, de oorspronkelijke bewoners, afstammelingen van slaven uit Afrika en afstammelingen van de Spaanse bezetters. Ik loop het stadje in. Uit het ene huis klinkt reggae, uit het volgende traditionele muziek, verderop Spaanse heavy metal. Leven de mensen hier zonder vooroordelen? In een vrolijk versierd kerkje vraag ik het aan de pastoor. ‘Iedereen heeft vooroordelen,’ antwoordt hij. ‘Dat hoeft niet slecht te zijn. Het maakt dat je rekening houdt met elkaars verschillen. Het gaat fout als je je mening nooit bijstelt. Dan krijg je discriminatie.’ Hij wijst op de slogan achter in de kerk: ‘Voor God is iedereen gelijk. IEDEREEN!’ ‘Zijn er geen uitzonderingen?’ vraag ik. ‘Nou,’ zegt hij, ‘misschien de toeristen. Die lopen hier rond alsof ze koning zijn. Ze trekken zich niets aan van onze gewoontes.’ Hij lacht. ‘Maar misschien is dat míjn vooroordeel tegen toeristen.’ Henok Evertsz  Helpen vooroordelen om rekening te houden met verschillende groepen?  Wat is het verschil tussen vooroordelen en discriminatie?  Heeft iedereen vooroordelen? Wat zijn dan jouw vooroordelen?

W E E K 39 M AA N DAG • 2 1 S E P TE MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

Stoppen •

Gamen zorgt met name bij ouders voor vooroordelen. Over gamen hebben ouders veel vooroordelen. Als ze je roepen terwijl je midden in een potje zit en dan zegt: ‘Ik ben bijna klaar.’ of ‘Nog vijf minuutjes.’ – ja, dat werkt vaak tegen je. Ouders geven je dan vaak niet genoeg tijd om het af te maken of zelfs nog erger: ze halen de wifikabel eruit. Bij mij valt het allemaal wel mee. Ik mag vaak gewoon mijn potje afmaken en er is vervolgens weinig gemopper. Maar ouders denken wel vaak dat het gamen een slechte invloed op je heeft. Stop daarom af en toe ook eens met een potje. Dan zijn je ouders ook blij ;-) George, 14 jaar

Hoofddoeken •

Als er ergens veel vooroordelen over bestaan, dan is het wel de hoofddoek van moslima’s. Een hoofddoek zou het toppunt van vrouwenonderdrukking zijn, of een teken dat de vrouw zich niet goed aan de Nederlandse samenleving heeft aangepast. In het filmpje reageren verschillende vrouwen op vragen die mensen altijd al wilden stellen aan iemand met een hoofddoek. Kijk en luister goed. Jeanet Aartsen

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Wat viel je op aan de gestelde vragen in het filmpje? En aan de reacties van de vrouwen?  Welke vooroordelen kwamen er langs? Hebben die ook te maken met de religie van deze vrouwen, de islam?  Had je zelf vooroordelen? Helpt dit filmpje om die bij te stellen?

Toelichting voor de docent  Zet eerst het woord ‘hoofddoek’ op het bord en vraag aan de leerlingen een eerste reactie. Wat vinden ze van een hoofddoek? Schrijf dat in steekwoorden eromheen.  Kijk daarna samen naar het filmpje (2’32).  Praat erover na met behulp van de vragen. Bespreek ook de eerste reacties: Waarom zou je überhaupt iets van een hoofddoek vinden? Waarom zijn er zoveel mensen die daar een mening over hebben? Welke vooroordelen kwamen er naar boven in de klas? Welke in het filmpje? Link: https://youtu.be/c46qpKLeIvU

BIJBEL

Contact zoeken • Ontmoetingen tussen mensen kunnen vooroordelen wegnemen. Bijna iedereen heeft vooroordelen. Maar een enkeling stapt heel open op mensen af zonder gelijk een oordeel over hen te hebben. In de Bijbel is dat de boer Boaz. Hij stapte op de buitenlandse Ruth af die de restjes van de oogst aan het oprapen was en ging een gesprek met haar aan. Hij zoomde niet in op wat anders of vreemd aan haar was. Hij zag een vrouw die hard werkte om haar kostje bij elkaar te scharrelen en respecteerde haar. Contact zoeken: dat is wat Boaz deed. In onze tijd is de Joodse Itai Cohn daar een mooi voorbeeld van. Hij organiseert bewonerstours in de multiculturele Schilderswijk in Den Haag. Die wijk heeft een imago van armoede en criminaliteit, maar Itai – die er zelf woont – noemt het een prachtige, gemixte wijk waar de mensen heel ondernemend zijn. Om anderen daarvan te overtuigen wandelt hij met schoolklassen, politici en vriendengroepen door de wijk en ontmoet de bewoners in het Marokkaanse theehuis, in een kerk of in een winkel. ‘Mensen die de tour aanvragen hebben vooraf een bepaald beeld van de wijk,’ vertelt Itai. ‘Na de wandeling zijn ze vaak laaiend enthousiast, én in de war. Ik had een keer een groep vrouwen die het best griezelig vond: een moskee in en dan ook nog de schoenen uit. Na een half uur waren ze helemaal om.’ Jeanet Aartsen | Bij Ruth 2:4-18 Bron: Op weg, nr. 1, september 2020 • W aarom is de groep vrouwen na de wandeling in de war? • K unnen persoonlijke ontmoetingen met mensen die anders zijn vooroordelen wegnemen? •• W ordt de wereld beter van mensen als Itai? Leg je antwoord uit. •• W anneer moest jij een vooroordeel bijstellen? God, wat goed dat er mensen zijn die verder kijken dan wat ze op het eerste gezicht zien. Die je niet meteen beoordelen op je kleren of je uiterlijk. Wat goed dat er mensen zijn die openstaan voor anderen. Die niet meteen afhaken bij dingen die vreemd zijn, maar letten op aanknopingspunten. Want door hen voel je je gezien en ga je ook zelf anders kijken. Daarom: dank u voor zulke mensen.

WERELD

Van God los • •

‘Vindt je moeder het erg dat je niet in God gelooft?’ Een paar jaar geleden zat ik in een taxi en raakte met de chauffeur in gesprek over wel of niet geloven. Ze vroeg: ‘Vindt je moeder het erg dat je niet in God gelooft?’ Ik begreep die vraag niet zo goed. Wat maakt het uit of je gelooft of niet? Het gaat er toch vooral om wat je doet? Kan ik er dan zelf wat aan doen dat ik niet in God geloof? Moet mijn moeder het erg vinden? Ze was een aardige taxichauffeur en we hadden verder een leuk gesprek. Toch had ik het idee dat ze vooroordelen had over mijn ‘ongeloof’. Gelovige mensen hebben wel vaker vreemde vooroordelen over mensen die niet geloven. Alsof je dan geen moraal hebt en losgeslagen of ‘zondig’ en slecht bent. Van God los. Ben ik van God los? Ik heb mijn moeder gevraagd of ze het erg vindt dat ik niet in God geloof. Mijn moeder moest lachen en zei: ‘Nee hoor, als je je verstand maar gebruikt en aardig doet tegen de mensen om je heen.’ Bas van der Sijde  Maakt het uit of je gelovig bent of niet?  Welke vooroordelen hebben gelovigen en ongelovigen over elkaar?  Kun je er wat aan doen als je niet gelooft?

JONGEREN

Trein •

Eva schrikt van haar eigen vooroordelen. Afgelopen week zat ik in de trein tegenover twee jongens,. Ze droegen een trainingspak en zaten onderuitgezakt op hun plek. Ik dacht meteen: wat een klaplopers. Ik schrok ervan hoe snel ik mijn mening had gevormd over totaal onbekenden. Eva, 20 jaar  Heb je ook soms heel snel een mening over andere mensen?  Waarom is het goed dat Eva schrikt?

W E E K 39 DI N S DAG • 2 2 S E P TE MB ER

ACTUEEL

Biseksualiteit • •

Vandaag is het de Dag van de Biseksualiteit. Mensen denken graag in hokjes, dat maakt de wereld overzichtelijk. Dus je bent óf hetero óf homo. Maar allebei kan ook. Dan val je op vrouwen én op mannen en ben je biseksueel. Mensen die biseksueel zijn, komen regelmatig ongeloof en onbegrip tegen. Ze voelen zich vaak niet serieus genomen. Anderen zien hun biseksualiteit als een overgangsfase, een periode van twijfel. Het zal wel weer overgaan. Maar als je echt biseksueel bent, is dat geen periode, dan is het gewoon zo. Ouders of vrienden en vriendinnen kunnen dat niet altijd accepteren. Veel mensen die niet biseksueel zijn, hebben er een duidelijke mening over. Of beter gezegd: een vooroordeel. Kijk maar eens naar het filmpje over biseksuele jongeren. Vragen voor in de klas  Had jij weleens van biseksualiteit gehoord? Ken je mensen die biseksueel zijn?  In het filmpje wordt gezegd: ‘Volgens mij is iedereen biseksueel.’ Wat vind je van die uitspraak?  Een jongen in het filmpje zegt: ‘Geef mensen de ruimte om erachter te komen.’ Wat vind je daarvan?  Waarom oordelen mensen zo over elkaar? Hoe zou je dat kunnen verminderen? Toelichting voor de docent Het idee om een speciale dag voor biseksuelen te organiseren is deels een reactie op alle vooroordelen die er bestaan.  Lees de tekst voor.  Laat het filmpje zien (3’18). Geef de kijk-/luisteropdracht mee: Welke vooroordelen worden er genoemd? Onthoud er twee.  Inventariseer welke vooroordelen er genoemd worden. Wat valt hierin op?  Voer daarna een gesprek aan de hand van de vragen.

BI J B E L

Een intensief gesprek • Een goed gesprek helpt tegen vooroordelen. Hoor je ze fluisteren? ‘Wat een vetklep!’ Of: ‘Die hoef ik niet in m’n team. Ze kan amper bewegen.’ Veel mensen hebben meteen hun oordeel klaar over een dikker iemand. Ze denken dat die alleen maar fastfood eet, nooit sport of geen discipline heeft. Het is stom als anderen een mening hebben, terwijl ze je niet kennen! Dat geldt voor mensen met bijzondere kleren of in een rolstoel of met een maatje meer. Jezus’ advies was: ‘Behandel andere mensen net zoals je zelf behandeld wilt worden.’ Het ging toen over hoe mensen moesten omgaan met hun vijanden. Een zwaarder iemand is meestal je vijand niet. Waarom zou je die dan onaardig behandelen? Andersom ervaren dikkere mensen de roddelaars en betweters soms wel als ‘vijanden’. Hoe kunnen zij met hen omgaan? Charlotte behandelt mensen, die iets over haar gewicht opmerken, zoals ze zelf behandeld wil worden. ‘Ik maak er een eenmalig intensief gesprek van,’ zegt ze. ‘Mensen hebben nu eenmaal vooroordelen, bijvoorbeeld dat ik te weinig beweeg, of meer en slechter eet dan anderen. (…) Liever ga ik het gesprek aan en help ik ze er anders over te denken, dan dat ze die vooroordelen blijven houden.’ Hopelijk helpt Charlottes open houding. Misschien veranderen mensen erdoor. Jezus bedoelde vast zoiets toen hij zei: ‘Vergeef mensen als ze fouten maken, dan doet God dat ook.’ Corinne Kat | Citaten: Lucas 6:31 en 37c Bijbel in Gewone Taal Vragen •  Hebben mensen weleens een vooroordeel over jou (gehad)? Hoe voelde dat? Vragen ••  Waarom wordt er negatief geoordeeld over dikke mensen?  Waarom is het moeilijk om een ander te behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden? God, we bidden u voor iedereen die last heeft van vooroordelen. Voor mensen die het gevoel hebben meteen al een stempel te krijgen door hoe ze eruitzien of waar ze wonen. We bidden u voor iedereen die in een hokje geplaatst wordt en zich daartegen verzet, omdat het beeld dat mensen dan van je hebben, helemaal niet klopt.

WERELD

Eerste indruk •

Wat doet er nu echt toe bij een eerste ontmoeting? Je kent het wel: je komt nieuw in een groep en het eerste wat je doet, is zoeken naar een aardig persoon. Waarschijnlijk heb je al snel contact met iemand. Hoe werkt dat eigenlijk? Dat heeft te maken met de eerste indruk. Die ‘is belangrijker dan duizend woorden’. Misschien ken je die uitspraak. We weten binnen een paar seconden of we iemand aardig vinden. Uit onderzoek blijkt dat onze eerste indruk vaak juist is. Je kijkt naar het gezicht, de ogen en de houding en nog voor je erover nadenkt, weet je onbewust al of iemand bij je past. Toch is het handig om verder te kijken dan je eigen kringetje. Verder dan je vooroordelen over kledingstijl of bij welk groepje iemand hoort. Het kan zomaar zijn dat je een écht goede vriend of vriendin misloopt. En jíj kan dus ook een goede eerste indruk maken, gewoon door jezelf te zijn. Verstop je niet, maar laat jezelf zien. Als iemand anders kan zien wie jij bent, is het makkelijker om jou te vertrouwen en bevriend met je te raken. Diana Jakobs Bron: https://assertief.nl/eerste-indruk/  Herken je dat de eerste indruk vaak wel klopt?  Durf jij jezelf te zijn bij een eerste ontmoeting?

JONGEREN

W E E K 39 WO E N S DAG • 2 3 S E P TE M B ER

ACTUEEL

Vrienden •

Vooroordelen kunnen vriendschappen in de weg staan. Vrienden maken vind ik lastig. Dit komt vooral omdat ik al snel een oordeel over iemand heb. En dan stap je minder snel op iemand af. Ik weet wel dat dit niet verstandig is. Ik vind het zelf ook niet fijn als iemand anders al snel een oordeel over mij heeft. Vooral als er niets van klopt natuurlijk. Uiteindelijk zijn mijn beste vrienden mensen waar ik in eerste instantie niet zo snel op af zou stappen. Maar nu ik ze echt heb leren kennen, kan ik niet zonder ze. Jurjen, 20 jaar  Zijn vooroordelen lastig?  Vind jij vrienden maken lastig?

Help ze om ermee om te gaan en niet onzeker of gefrustreerd te worden.

Wit •

Hoe voelt het om wit te zijn? Vooroordelen over mensen met een kleurtje zijn er genoeg. Maar hoe is het eigenlijk om wit te zijn? De mensen in het filmpje reageren op deze vraag. Luister naar hun antwoorden en let goed op de manier waaróp ze reageren. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Wat vind je van de vraag: ‘Hoe is het om wit te zijn?’  Hoe reageren de mensen in het filmpje? Wat valt je op?  Hoor of merk je vooroordelen in het filmpje?  De eerste jongen in het filmpje antwoordt op de vraag hoe het is om wit te zijn: ‘Het voelt niet anders dan wanneer ik zwart zou zijn, denk ik.’ Wat denk jij? Wat zou de jongen met zijn antwoord willen zeggen? Toelichting voor de docent Niet alleen de antwoorden in dit filmpje zijn interessant, ook de lichaamstaal en de ontwijkende reacties.  Lees de tekst voor.  Laat het filmpje zien (1’41, zie de link naar npofocus en kies het filmpje ‘Witte mensen’).  Voer een gesprek aan de hand van de vragen.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Link: https://npofocus.nl/artikel/7752/hoebewust-ben-jij-je-van-je-vooroordelen

BIJBEL

Gewoon? • Je zou niet beoordeeld moeten worden op gender of afkomst. Twee krantenberichten. Het eerste vertelt over Svetlana Tichanovskaja. Ze protesteeert tegen de president van Wit-Rusland. Ze zet zich in voor eerlijke verkiezingen en vrijlating van politieke gevangenen. In eigen land is ze nu niet meer veilig. In de krant staat dat ze zich eerst helemaal niet met politiek bezighield. Svetlana was gewoon moeder en huisvrouw. Hoezo gewoon? Stelt moeder- en huisvrouw-zijn niet veel voor? De journalist bedoelt dit vast niet kwaad, maar door het woordje ‘gewoon’ te gebruiken, klinkt er onbewust een (voor)oordeel in door. Krantenbericht 2: Als er vrouwen in de top van een groot bedrijf zitten, gaan mensen minder geld in dat bedrijf beleggen. Blijkbaar denkt men dat vrouwen geen leiding kunnen geven of dat ze minder zakelijk zijn dan mannen. Die vooroordelen zweven als een virus rond in onze samenleving. Wat kun je nu van een gewone moeder en huisvrouw verwachten in de politiek? Of van een vrouw in de zakenwereld? Je zou niet beoordeeld moeten worden op gender of afkomst. Jezus groeide op in Nazaret, een dorp met allemaal gewone mensen (aaiiii). Jezus zoekt mensen die Hem willen volgen. Filippus is hier één van en hij vraagt zijn vriend Natanaël ook mee te gaan. Want Jezus is beslist de langverwachte zoon van God, de Messias. Natanaël twijfelt: Meegaan met Jezus? Die komt uit Nazaret. Kan uit dàt dorp iets goeds komen? Filippus wist hier maar één antwoord op: ‘Ga zelf maar kijken…’ Ruth van der Waall-Schaeffer Bij Johannes 1:35-47 • H oe kijk jij naar huisvrouw- en moeder-zijn? •• H oe gaat men op school om met verschillen in gender? Kom je vooroordelen tegen in je lesboeken?

God, wat zou het fijn zijn om in een land te wonen waar mannen en vrouwen niet vastzitten aan bepaalde verwachtingen maar gewoon zichzelf kunnen zijn. Waar jongens niet meteen een watje gevonden worden als ze huilen. En waar iedereen het normaal vindt dat meisjes kiezen voor techniek. Verlos ons van alle vastgeroeste ideeën die ons klem zetten. En van al die stille vooroordelen die ons gevangen houden. Help ons om ze af te breken.

WERELD

Turkse klasgenootjes • •

Als je mensen leert kennen, verdwijnen de vooroordelen. Toen ik negen was, kwamen er twee Turkse kinderen bij mij in de klas. Dat was bijzonder: in ons kleine dorp waren nog niet eerder buitenlanders komen wonen. Het was ook spannend. Er werden dingen over het Turkse gezin gezegd, die me bang maakten. Maar daarvan bleek niets te kloppen. Natuurlijk waren er verschillen. Ze droegen andere kleren en met trakteren mochten zij geen knakworstje. Dat was anders, maar niet eng. Het meisje werd na een tijdje zelfs de beste in lezen. De jongen was een kei in hoofdrekenen en met voetballen wilde je hem zéker in je team hebben! Toch hoorden we nog lang nare dingen over ze. Ook van kinderen van een andere school in het dorp waar helemaal geen buitenlandse kinderen op zaten. ‘Jullie weten er niets van,’ riepen we. ‘Jullie zijn gewoon bang voor ze!’ Dat was precies de kern van die vooroordelen: waar angst is, is geen liefde. Of zoals het spreekwoord zegt: onbekend maakt onbemind. Vooroordelen zijn gemakzuchtig: wél stellig geloven in wat je zelf bedacht hebt, maar niet onderzoeken hoe het écht zit. Of heb ik nou een vooroordeel? François Weststrate • B estaat er meer kans op vooroordelen op een witte school dan op een gemengde school? Waarom wel of niet? Hoe komt dat? •• Is jezelf verdiepen in een andere cultuur of religie vereist om vooroordelen tegen te gaan? Zo ja, hoe werkt dat dan? Zo nee, welke andere manieren zijn er? JONGEREN

Sport •• In de sportwereld zijn er ook heel wat voorbeelden van vooroordelen. Met voetbal bijvoorbeeld. Ronaldo, een van de beste voetballers ter wereld, lijkt een arrogante kwal in het veld. Maar als je verder kijkt dan je neus lang is, kom je erachter wat hij allemaal heeft gedaan voor andere mensen. Hij heeft vaak geld gedoneerd aan goede doelen. Ook werkt hij er als een gek voor om te bereiken waar hij nu is. De rivaal van dit monster is natuurlijk Lionel Messi. Daar hebben mensen ook vooroordelen over en die zijn altijd positief. Op het veld lijkt hij de ‘good guy’, maar daarbuiten is hij heel anders. Zo is hij weleens aangeklaagd voor belastingontduiking. Toch best een groot verschil. George, 14 jaar

W E E K 39 D O N DE R DAG • 24 S E P TE MB ER

ACTUEEL

BI J B E L

Mishandeld •

Steve Biko • •

Er zijn Steve Bikopleinen en Steve Bikostraten, er is een Steve Bikoschool. Maar wie was Steve Biko? Steve Biko werd in 1946 geboren in Zuid-Afrika. Hij was een zwarte man. Dat is in dit geval belangrijk om te zeggen. Want in de jaren dat Biko leefde, kende zijn land het apartheidssysteem. Dat betekende dat de levens van witte mensen en kleurlingen helemaal apart werden gehouden. Er waren aparte scholen, aparte bankjes in het park, aparte wijken waar je mocht wonen enzovoorts. Ongeveer 80% van de bevolking was zwart. Zij kregen 13% van het totale landoppervlak toegewezen. Zwarten kregen slechter onderwijs, slechtere huizen, slechtere banen… Geen wonder dus, dat er opstand kwam. Steve Biko was een van de leiders van de protesten. Hij streed tegen de apartheid. Hij werd vier keer gearresteerd. De laatste keer werd hij zo zwaar mishandeld door de politie, dat hij aan zijn verwondingen overleed. Vandaag in 1977 werd hij begraven. Er kwamen 15.000 mensen naar zijn begrafenis. Maar het duurde nog dertien jaar voor er een einde kwam aan het apartheidsregime. Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Is de dood van Steve Biko te vergelijken met de dood van George Floyd? Waarom wel of niet?  Nelson Mandela was een andere belangrijke strijder tegen de apartheid. Wat weet je van hem? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.  Als je meer tijd hebt: Peter Gabriel schreef het lied Biko, later gecovered door Simple Minds. Je kunt op YouTube verschillende versies vinden. De tekst vind je hier: https://songteksten.net/lyric/4359/75382/peter-gabriel/biko. html

Het is niet eenvoudig om je vooroordelen los te laten. Dat was wel even slikken. De krant openvouwen, en recht in het gezicht kijken van een man die zijn vrouw heeft mishandeld. Vroeger. ‘Oké, vroeger, maar wat voor mens ben je dan, als je zoiets doet? Hoe durf je dan nog met je foto in de krant? Zeker weer iemand die komt uitleggen hoe zielig hij eigenlijk is?’ Vooroordelen. Ze komen zomaar boven borrelen. Bij ieder van ons, nu en ook vroeger. Zo staat er in de Bijbel een verhaal over Ananias, die opdracht krijgt om een zekere Paulus te gaan genezen. ‘Paulus? Maar dat is een supergevaarlijke man, hij laat alle volgelingen van Jezus vermoorden!’ Dat is Ananias’ eerste gedachte. En toch, omdat God het hem vraagt, gaat hij. Weten wat je vooroordelen zijn, is stap een. Ze loslaten is stap twee. Zelf gaan kijken, luisteren, je openstellen, is stap drie. Dat laatste deed een vrouw die mishandeld werd door haar man. Vroeger. ‘Oké, vroeger, maar wat ben je dan voor mens, dat je dat laat gebeuren?’ Gaan we weer. Die twee mensen - de man die zijn vrouw sloeg, en de vrouw die mishandeld werd werden allebei hulpverlener. En ze ontmoetten elkaar. Luisterden naar elkaar. Stonden samen in de krant, met een eerlijk verhaal. Ik las het, en keek daarna anders naar hun foto’s. Barbara de Beaufort | Bij: Handelingen 9:1-19a Bron: ‘Als twee mensen uit elkaar gaan, dan begint het pas’, Trouw 4 september 2020. Vragen •  Wat helpt het beste tegen vooroordelen, denk jij? Vragen ••  Denk je dat daders van misdrijven een bepaald soort mensen zijn? En slachtoffers? > Zijn zulke gedachten vooroordelen?

God, maak ons bewust van onze vooroordelen, van gedachten als: ‘o, is het er zo een’ of: ‘daar kun je natuurlijk niet teveel van verwachten.’ Help ons om zulke gedachten eens aan de kant te gooien. Want al zijn ze heel menselijk, ze zitten ons in de weg. Geef dat we ons laten verrassen. Want mensen zijn vaak heel anders dan je eerst dacht.

WERELD

‘Homo’ • •

Met woorden kunnen we elkaar kwetsen, maar ook goed doen. Een paar weken geleden was in het nieuws dat jongeren op Amsterdam Sloterdijk een man hadden mishandeld. Ze scholden hem uit voor ’homo’ en toen hij daar wat van zei, werd hij geschopt en geslagen. De politie noemde het ‘homo-gerelateerd geweld’. Ik schrok toen ik zag hoeveel verhalen Google heeft op die term. Mensen uit de LGBTQ+ gemeenschap worden uitgescholden of mishandeld. Alleen maar om wie ze zijn. Omdat een ander ze veroordeelt. Mensen gebruiken het woord ‘homo’ veel te vaak als scheldwoord. Op school, op straat en op het internet. Het woord gaat over liefde, maar wordt gebruikt om te kwetsen. Maar woorden kunnen ook kracht geven. Een mooi lied over vooroordelen vind ik Same Love van Macklemore en Ryan Lewis. De artiest Froukje vertaalde dit nummer en maakt het persoonlijk. Ze eindigt met een hoopvolle boodschap: Vandaag heb ik het voorrecht om te houden van hem Omdat ik daarvoor gekozen heb zonder oordeel of rem Met een kloppend hart van leven, niet van angst, pak ik zijn hand En ik zou zo graag willen dat iedereen dat kan. Mijke van Leersum  Ben jij weleens nageroepen of uitgescholden op straat?  Van welke scheldwoorden vind jij dat ze echt niet kunnen?  Froukje vertelt in de rap haar eigen verhaal en maakt het heel persoonlijk. Welke regel raakt je?

W E E K 39 V R I J DAG • 2 5 S E P TE MB ER

Artist: Daan Wildschut | Foto: Sergé Technau - Wikimedia Commons

ACTUEEL

JONGEREN

Dansers • Mannelijke dansers hebben vaak te maken met vooroordelen. Toen ik mijn klas ontmoette op de eerste introductiedag van de dansopleiding was er één jongen en ik dacht meteen: zou die gay zijn? Binnen de danswereld heerst er nogal een beeld dat alle mannelijke dansers gay zijn en blijkbaar had ik dit idee overgenomen, tot mijn schaamte. Eva, 20 jaar  Hoe komt het dat dit vooroordeel bestaat?

GEDICHT

Familiealbum Mijn moeder heeft een album met foto’s in zwart-wit waarop mijn opa als klein kind tussen zijn ouders zit. Zijn ouders heb ik nooit gekend, het lijkt een ernstig paar. Ze trouwden in de oorlogstijd, hielden ze van elkaar? Ze hadden zware jaren, ze moesten overleven. Toch hebben ze vol hoop het leven doorgegeven. Hun foto’s krijgen kleur als ik lang naar ze kijk. Die neus, die ogen en die kin, ik zie op wie ik lijk. De ouders van mijn opa

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

zijn in de tijd verdwenen.

Hun DNA gaven ze door, ik heb dezelfde genen.

Cora de Vos Foto’s: © Vladi59 & Lawcain | Dreamstime.com

W E E K 4 0 • 2 8 S E P TE M B E R – 2 O KTO B E R 2 02 0

FAMILIE Iedereen heeft familie. Sommige families doen alles samen – ze kunnen niet zonder elkaar. Anderen zien elkaar maar zelden. In de ene familie staat de gezelligheid voorop, in andere families is alles ingewikkeld en wisselen de ruzies elkaar af. Wat voor familie je ook hebt, je familie heeft altijd een grote invloed op wie je bent en hoe je je gedraagt. Zonder het te merken neem je van je ouders bepaalde denkbeelden over. En door het voorbeeld dat ze geven, beïnvloeden ze je gedrag. Zelfs als je maar weinig met ze te maken wilt hebben. Je familie kies je niet – of toch soms een beetje? En welke invloed hebben broers en zussen op elkaar? En wat doet de plek in het gezin met je? Allemaal interessante vragen voor iedereen.

Bij ‘Familie’ denk je vanzelf aan mensen. Maar bij bepaalde dieren is de familieband uiterst belangrijk. En niet alleen de band, maar ook de onderlinge verhoudingen en de hiërarchie: wie de baas is en hoe je dat merkt.  Bekijk de poster en introduceer het thema.  Lijkt dit op een familie?  Is hier iemand de baas? Kun je dat zien?  Hoe werkt dat: de baas in een familie?  Hoe kun je het beste omschrijven wat een familie is? WERELDRE L I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Eén grote familie

•

Voor hindoes komt de familie op de eerste plaats. Vasudhaiva koetoembakam is een bekende spreuk onder hindoes. Het betekent dat de hele wereld (vasudha) een familie (koetoemba) is. Dat wordt vaker gezegd in culturen die we ‘gesloten’ of ‘collectieve’ culturen noemen. In Nederland hebben we dat veel minder. Onze cultuur wordt ‘open’ en ‘individualistisch’ genoemd. Dat betekent dat mensen over het algemeen liever hun eigen keuzes maken. De ‘gemeenschap’ is minder belangrijk. In gesloten culturen is het heel belangrijk wat een ander van je vindt. Daarom passen mensen vaak hun eigen keuzes aan hun omgeving aan. Aan de ene kant kan het voor hindoes heel vreemd zijn dat Nederlanders hun vrienden belangrijker vinden dan hun familie. Voor hindoes komt de familie juist op de eerste plaats. Terwijl veel Nederlanders denken: je familie kies je niet zelf, dus waarom zou je je voor hen moeten interesseren? Andersom begrijpen veel Nederlanders het niet altijd als anderen het over een ‘bloedband’ hebben. Waarom zou dat een bijzondere band zijn? Rawie Sewnath  Vind jij dat alle mensen op de wereld een grote familie vormen?  Wat vind jij belangrijker: vrienden of familie? Kun je ook uitleggen waarom?

VE R H AA L

Wat zwaar voor je • Iris heeft zwakbegaafde ouders, maar andere ouders zou ze niet willen. Eindelijk durft Iris iets te vertellen. Ze schaamt zich er eigenlijk voor, al vindt ze dat niet terecht. Maar Marinde zal haar vast wel begrijpen. ‘Je vraagt je vast af waarom ik altijd bij jou afspreek. Nooit bij mij thuis.’ Marinde knikt. ‘Nou, het zit zo…’ Ze trekt aan de zoom van haar shirt. ‘Je kunt me vertrouwen, dat weet je,’ zegt Marinde. Iris knikt. ‘Ik heb dit nog nooit aan iemand verteld.’ Ze zucht diep. Dan zegt ze: ‘Nou kijk, mijn ouders zijn zwakbegaafd. Mijn moeder kan niet eens lezen of rekenen. Ik moet altijd mee als ze boodschappen doet. Ik heb ook een oudere broer, die woont in een inrichting.’ Marinde is even stil. Dan zegt ze: ‘Wat zwaar voor je.’ Iris knikt. ‘Ik ben niet anders gewend. Maar soms zou ik willen dat ze gewoon waren, zoals jouw ouders. Dat ze me konden helpen met huiswerk en naar een ouderavond gaan.’ ‘Je familie heb je niet voor het uitkiezen,’ zegt Marinde. ‘Oh, maar ik zou mijn ouders zo weer kiezen, hoor!’ zegt Iris. ‘Ik houd heel veel van ze. Alleen, hun verstand – ik zou willen dat dat normaal was.’ Hilda Algra  Begrijp jij waarom Iris haar ouders zo weer zou uitkiezen?  Kun je je familie nooit uitkiezen?

Stamboom maken •

Laat de leerlingen schetsmatig hun eigen stamboom maken: onderaan het blad staan ze zelf met broers/zussen. Daarboven hun ouders en daar weer boven hun grootouders. Eventueel ook ooms en tantes. Hoe ver komen de leerlingen met hun eigen stamboom?  Maak de opdracht groter/kleiner al naar gelang je tijd hebt.  Laat de leerlingen er individueel aan werken en bespreek dan een of meer voorbeelden.  Laat de leerlingen hun stamboom eventueel thuis afmaken met behulp van familieleden.

S OA P • I N DE K L AS

Stamboom •

Een samengesteld gezin is nog geen familie. ‘Ik kan dit niet,’ zucht Jessie. ‘Het is té veel.’ Mevrouw Bergman heeft uitgelegd wat een stamboom is. Nu moet de klas een stamboom maken van hun eigen familie. ‘Juist makkelijk,’ zegt Lara. ‘Kijk: papa, mama, ik. Klaar!’ ‘Is dat alles?’ vraagt Jessie. ‘Ja?’ zegt Lara. ‘Wat heb jij dan?’ ‘Als ik bij mijn vader ben, heb ik een stiefzus,’ zegt Jessie. ‘En zijn vriendin krijgt een kind. Dat wordt mijn halfbroer.’ ‘Wat voor broer?’ vraagt Lara. ‘En bij mijn moeder en haar vriend,’ gaat Jessie door, ‘heb ik drie stiefbroers.’ ‘Ik snap het nu al niet meer,’ zegt Lara. ‘En dan heb ik ook nog een echte broer en zus,’ zegt Jessie. ‘Vind je dat al die mensen ook familie van je zijn?’ vraagt mevrouw Bergman ‘Nee,’ zegt Jessie. ‘Iedereen is zo anders.’ ‘Kies je eigen familie maar,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Kies maar uit bij wie je wilt horen.’ Hilde van Halm

W E E K 4 0 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster

Jom kippoer •

Voor joden is het vandaag de heiligste dag van het jaar: Jom Kippoer, ofwel Grote Verzoendag. Verzoenen betekent: het weer goedmaken met elkaar. Mensen kijken terug op het afgelopen jaar. Wat is er misgegaan? En hoe maak je dat weer goed? Joden gaan ervanuit dat het belangrijk is om het eerst goed te maken met de mensen om je heen. Pas daarna kun je God om vergeving vragen en het met God weer in orde maken. Dat is natuurlijk best lastig. Juist met de mensen met wie je elke dag te maken hebt, zal je veel kleine ruzietjes hebben. Je irritante zusje, je broer die zich overal mee bemoeit. Een moeder van wie je ‘nooit’ iets mag, of een vader die drukker is met zijn mobiel dan met jou. Hoe ga je ze vertellen wat er is misgegaan? Wat je beter had kunnen doen? Hoe zou je dat voortaan anders kunnen aanpakken? In een jaar tijd kunnen een boel kleinigheden toch een grote berg worden. Jom Kippoer helpt mensen om met elkaar een soort grote opruiming te houden. Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Hoe ga jij om met kleine ruzies thuis? Maak je het altijd weer goed? Waarom wel of niet?  Sommige mensen zeggen: iedereen zou aan de Grote Verzoendag moeten doen. Een soort wereldwijde ‘goedmaakdag’. Wat vind je daarvan?  Vind je het moeilijk om het toe te geven als je een fout hebt gemaakt? Of om een ander te vergeven?  Ook in Israël gelden corona-maatregelen, waardoor veel mensen niet kunnen samenkomen. Is het weer goedmaken makkelijker als je elkaar echt ziet? Of gaat dat juist makkelijker online? Toelichting voor de docent Zeker met familieleden, op wie je zoveel lijkt en met wie je zoveel te maken hebt, liggen ruzies en misverstanden op de loer.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

BI J B E L

Ik- en wij-cultuur • De wij-cultuur was ook kenmerkend voor bijbelse tijden. De Nederlandse cultuur is vooral een ik-cultuur. Je groeit op in een gezin en leert al snel dat je als mens zelf moet kiezen. Jij kiest een profiel of sector, een vervolgopleiding, een partner, enzovoort. Dat geeft vrijheid maar je moet het ook zelf maken In een wij-cultuur is dat echt anders. Je leeft veel meer in je grotere familie, soms ook letterlijk in één huis. Belangrijke beslissingen neem je niet alleen: ouders, maar bijvoorbeeld ook oudere broers hebben invloed. Je krijgt ook veel steun van je familie. In de Bijbel kom je ook een wij-cultuur tegen. Je ziet dat vooral terug in de verhalen over de stammoeders en –vaders van het volk Israël, zoals Abraham, Sara, Jakob en Jozef. Het zijn heel menselijke verhalen over vrolijkheid en verdriet, ruzie, jaloezie en liefde. Ze leven niet in een gezin, maar met de hele familie bij elkaar. Partners voor de kinderen worden door de ouders uitgezocht. Mensen die vanuit het buitenland nieuw komen wonen in Nederland, komen ook vaak uit zo’n wij-cultuur. Je kunt daarbij denken: ‘Vreemd’ of ‘Ze passen zich maar aan’. Maar het kan je ook aan het denken zetten en je wereld groter maken. Jeanet Aartsen | Bij Genesis 12-50 Vragen •  Had je weleens gehoord van een ik-cultuur en een wij-cultuur? Herken je het?  Welke voor- en nadelen hebben beide culturen? Vragen ••  De scheiding tussen een ik- en een wij-cultuur is niet strikt. Herken je elementen uit een wij-cultuur in je eigen familie of streek?  Helpt dit onderscheid om de verhalen uit de Bijbel beter te begrijpen? God, als we nog klein zijn, groeien we op met mensen die ons leren praten, lopen, fietsen. Vaders en moeders uit wie we geboren zijn of die van ons houden als een echte vader of moeder. Geef ons een veilig thuis bij hen. Als we groter worden, willen we meer ruimte voor onszelf. Willen we eigen keuzes maken. Geef dan dat we die ruimte krijgen. Maar help ons ook om elkaar altijd vast te blijven houden, zodat we kunnen rekenen op elkaar.

WERELD

Familie in Rwanda • •

In Rwanda heeft familie een andere rol dan in Nederland. Ik heb twee broers en een zus. Mijn broer Richard overleed lang geleden, toen hij nog een baby was. Dus we zijn nog maar met z’n drieën. Ik woon nu in Rwanda en heb mijn broer en zus al acht jaar niet meer gezien. Gelukkig zijn er wel sociale media, dus we hebben regelmatig contact. Ik heb een Rwandese zoon geadopteerd. Hij heeft een zus en een heleboel ooms en tantes. En oud-ooms en oud-tantes. In Rwanda zijn de familiebanden heel sterk. Als iemand zich misdraagt, kijken ze de hele familie erop aan. Maar als iemand een goed leven heeft, geniet de hele familie mee. Vorige maand kwamen wat familieleden van mijn zoon naar Kigali. Dus moest hij opdraven en vertellen hoe het met hem gaat. En of ik wel goed voor hem zorg. Ze zaten in een lokaal restaurant, dus ik betaalde het eten voor de familie. Je hebt hier al een maaltijd plus soda voor €1,50. De familie was blij dat het goed gaat met mijn zoon. Nu zijn mijn broer en zus ook zijn oom en tante. Want zo werkt dat nu eenmaal hier. Pieter Ruigrok van der Werve  Hoe vind je het dat de hele familie wordt aangekeken op het gedrag van één familielid?  Hoe vind je het dat ooms en tantes van Pieters pleegzoon in de gaten houden of er wel goed voor hem wordt gezorgd?

W E E K 4 0 M AA N DAG • 2 8 S E P TE MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

De jongste zijn •

Het jongste kind zijn is niet altijd even leuk. ‘Hoi zusje van Hanna en Eva.’ Ik krijg dit als jongste zus regelmatig te horen. Ik vind het heel vervelend als mensen mij zien als het ‘zusje van’. Ik ben een eigen persoon met een eigen mening! Als jongste kind vergeten anderen dat jij ook ouder wordt en geen klein kind blijft. Ik werd ook heel lang ‘Juudje’ genoemd, terwijl ik dat heel kinderachtig vond. Los van deze nadelen, zijn er ook voordelen. Ik krijg meer cadeautjes en ik mag meer in vergelijking tot mijn oudere zussen. Judith, 18 jaar  Welke voor- en nadelen zijn er als je de jongste, de oudste of de middelste bent?

Rode kleren •

Vandaag is de Internationale Dag van het Hart. Zie jij vandaag opvallend veel mensen met rode kleren? Dat zou kunnen. Want vandaag is het Dress Red Day, de Nederlandse variant van de Internationale Dag van het Hart. Een speciale dag voor het hart is nog niet zo raar bedacht. Hart- en vaatziekten komen veel voor en je hart is het belangrijkste orgaan van je lichaam. Als dat niet meer klopt, is je leven voorbij. Maar waarom nu een Dress Red Day? Dat zit zo: Hartklachten bij vrouwen geven andere symptomen dan bij mannen. Over die klachten bij mannen is veel meer bekend. Met als gevolg dat hart- en vaatziekten bij vrouwen vaak niet worden herkend, zelfs niet door de dokter. Vrouwen krijgen daardoor niet de juiste behandeling. Dat moet natuurlijk veranderen! Daarom is er vandaag speciale aandacht voor hartziekten bij vrouwen. En laten mensen met rode kleding zien dat ze dat belangrijk vinden. Jeanet Aartsen

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Wist jij dat hartklachten bij vrouwen vaak anders zijn dan bij mannen?  In het filmpje wordt gezegd: ‘Onderzoek naar hart- en vaatziekten is tot nu toe vooral bij mannen gedaan.’ Wat vind je daarvan?

Toelichting voor de docent Medicijnen en behandelingen worden overwegend getest op jonge mannen. Het vrouwelijk lichaam zou te ingewikkeld zijn door hormonen (cyclus, zwangerschap, overgang). Omdat mannen de norm zijn, krijgen vrouwen niet altijd de juiste (dosering) medicijnen of de juiste behandeling.  Lees eerst de tekst voor.  Laat daarna het filmpje (1’15) zien, waarin de verschillen tussen hartklachten bij mannen en vrouwen goed worden uitgelegd.  Praat na aan de hand van de vragen. Link: https://youtu.be/rHdGLRTj8Wo

BIJBEL

Het blijven je ouders… • Loyaal zijn aan je ouders - tot elke prijs? Trouw blijven aan je ouders. Het altijd voor ze opnemen. Kwaad worden als iemand kritiek op ze heeft. Ja, zo zijn kinderen. Ook al zijn ze binnenshuis nog zo lastig en ongehoorzaam. Het is daarom heel moeilijk om als kind tóch tegen je vader of moeder te kiezen. Het voelt als verraad. Maar soms moet het echt. Als de trouw zo ver gaat dat je jezelf vergeet. Als je daardoor niet krijgt wat je nodig hebt: liefde, aandacht en veiligheid. Of als er iemand anders komt, aan wie je trouw wilt zijn. Zoals dat Jonatan overkwam, de zoon van koning Saul. Jonatan en David werden hartsvrienden. Maar vader Saul wilde David vermoorden! Wat doe je dan? Jonatan koos voor David. Maar wat zal hem dat gekost hebben, van binnen? Zijn vader bedriegen om zijn vriend te beschermen? Zo kijk ik ook wel eens naar Barron Trump, veertien jaar, zoon van Donald Trump. Dat witte, strakke gezicht op de foto’s waarop hij naast zijn vader staat. Zijn vader, de machtigste man van de VS. Maar volgens velen ook de gevaarlijkste man, als persoon en als president. Zal Barron zich ooit gedwongen voelen om te kiezen? Barbara de Beaufort Bij 1Samuel 19: 1-7 en 1Samuel 20 Vragen •  Word je kwaad als iemand kritisch is op jouw ouders? Waarom? Vragen ••  Zou jij graag in de schoenen staan van Barron Trump, de jongste zoon van president Trump? Waarom wel, waarom niet?  Heb je wel eens het gevoel dat je moet kiezen tussen je ouders en je vrienden?

God, tussen ouders en kinderen is het best weleens moeilijk. We schamen ons soms rot voor hoe ze doen of hoe ze eruitzien. Ze zijn soms superirritant en toch kunnen we niet verdragen dat iemand kritiek op ze heeft. Help ons om goed om te gaan met die ingewikkelde familieband. Dat we onze ouders steunen, zoals ze ook ons steunen. Maar als we in de knel komen of als ze dingen doen die niet goed zijn, help ons dan te kiezen voor onszelf.

WERELD

In je ouders voetsporen • •

Hetzelfde beroep als je ouders of juist niet? Daley Blind voetbalt bij Ajax. Net als zijn vader vroeger deed: Danny Blind. Charlene Heineken leidt bierbrouwerij Heineken. Ze nam het bedrijf over van haar vader Freddy. Sanne Terlouw schrijft boeken, net als haar vader Jan Terlouw. En Max Verstappen is de zoon van coureur Jos Verstappen. Kinderen kunnen veel van hun ouders leren, ook hun beroep. Aanleg speelt een rol: je erft het talent voor dat beroep. En dat je ouders precies weten wat je moet kunnen en wie je moet kennen, helpt ook. Vaak is alles bij de hand wat je nodig hebt om dat vak te leren. Toch gaat het niet altijd zo. Soms ontdek je je eigen talent of wil je juist niet zo beroemd worden als je ouders. De kinderen van schrijfster Francien Oomen schrijven geen boeken. De dochter van Wubbo Ockels wil geen astronaut worden en de ouders van Kiki Bertens zijn geen beroemde tennissers. Deze kinderen kiezen hun eigen weg. Ingrid Bilardie  Weet jij nog meer ouders en kinderen met hetzelfde beroep?  Wil jij hetzelfde beroep als een van je ouders? Of juist niet?

JONGEREN

Elkaar helpen •

In het gezin van Aukje helpt iedereen elkaar. Ik heb twee jongere zusjes – van elf en twaalf. Als het nodig is, helpen we elkaar. Mijn zusje van twaalf vond rekenen lastig op de basisschool. Ik hielp haar toen weleens als ze iets niet begreep. Nu heeft ze soms vragen over wiskunde. Daar help ik haar dan ook mee. Mijn zusje van elf help ik eigenlijk niet zo vaak. Ze vraagt mijn moeder dan of ze komt er zelf wel uit. Ook helpen mijn zusjes mij soms wel. Dat vind ik zelf erg fijn en ik denk dat zij het ook fijn vinden als ik hen help. Aukje, 14 jaar  Het gaat vast niet in alle gezinnen zoals bij Aukje. Helpen jullie elkaar thuis vaak?

W E E K 4 0 D I N S DAG • 2 9 S E P TE M B ER

ACTUEEL

Meer thuis zijn •

Coronacrisis: Jongeren ervaren het meer thuis zijn heel verschillend. Tijdens de lockdown kon je bijna nergens heen. Dat is gelukkig voorbij, maar nog steeds maakt de coronacrisis dat je vaak wat meer thuis bent dan normaal. Vind je dat wel gezellig of is het juist drie keer niks? Tijdens de lockdown werd een aantal jongeren gevraagd hoe het was om veel meer thuis met hun familie te zijn. Een deel van de jongeren vond dat wel prima. Zij kunnen het meestal goed vinden met hun ouders en genoten van de qualitytime. Iemand zei: ‘Mijn moeder is nu veel meer thuis, we kunnen daardoor echt leuke dingen doen samen. Dat is wel lekker.’ Een ander deel van de jongeren was helemaal niet blij met ouders, broers, zussen, stief- en half-familie die ook opeens allemaal thuis waren. Soms liepen de spanningen flink op. Een jongere vertelde: ‘Ik word sneller boos, omdat ik niet in mijn normale leven zit. Het is alsof mijn emoties er ook een beetje klaar mee zijn.’ Ook nu zijn er nog steeds activiteiten die niet mogen en soms zit je meer thuis dan vóór corona. Hoe is dat voor jou? Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Hoe was het voor jou om meer thuis bij je familie te zijn tijdens de lockdown? Herken je iets van wat de geïnterviewde jongeren zeggen?  En nu, ben je nog steeds meer thuis bij je familie of niet? Hoe is dat? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Laat de leerlingen in groepjes uitwisselen over onderstaande vragen.  Sluit plenair af door enkele leerlingen te vragen wat er in hun groepje gedeeld werd.

BI J B E L

Lievelingetje • Vandaag is het Nationale Broer en Zus Dag. De Nationale Broer en Zus Dag is er om te vieren dat het fijn is om een broer of zus te hebben. Want je bent maatjes, je kunt op elkaar rekenen. Maar het komt ook wel eens voor dat broers en zussen elkaar niet kunnen luchten of zien. Dan is de sfeer in huis om te snijden. Dat kan aan een verschil in karakter liggen. Maar er kan ook iets anders spelen, bijvoorbeeld als je het gevoel hebt dat je vader of moeder meer van je broer of zus houdt dan van jou. Dat is lastig, want hoe kun je daar nu op een veilige manier samen over praten? Een beroemd Bijbelverhaal over jaloezie tussen broers is dat van Jakob en Esau. Ze zijn tweeling maar toch heel verschillend: Jakob is zachtaardig, Esau is juist ruig. De rustige Jakob is de lieveling van zijn moeder Rebekka. Vader Isaak heeft een voorkeur voor Esau, omdat hij een stevige kerel is die goed kan jagen. Deze voorkeuren van de ouders zijn het recept voor een verschrikkelijke ruzie tussen de broers. Ze hebben jarenlang geen contact meer. Uiteindelijk leggen ze hun conflict weer bij, maar je kunt je afvragen of de tweelingbroers niet gelukkiger waren geweest als Isaak en Rebecca wat meer hun best hadden gedaan om allebei evenveel van hun kinderen te houden. Mirjam Buitenwerf | Bij Genesis 25:19-28 Vragen •  Heb jij broers of zussen? Hoe is je band met hen?  Heb jij wel eens het gevoel gehad dat je broer of zus werd voorgetrokken? Wat heb je toen gedaan? Vragen ••  Wat kunnen ouders doen als kinderen constant ruzie maken?

God, soms is samenleven best lastig. Dan zijn ouders veel te streng. Of dan zijn broertjes of zusjes heel vervelend of zelfs pesterig. Of er is jaloezie en het is vechten om wie er het meeste aandacht krijgt. Help ons om onze eigen plek te vinden in gezinnen en families. Om op te komen voor onszelf als we het gevoel hebben dat anderen ons niet serieus nemen. Om ruzie te durven maken en die ruzie ook weer bij te leggen zodat we samen verder kunnen.

WERELD

Zonder familie • •

Kinderen die zonder familie vluchten, hebben veiligheid en zekerheid nodig. Alle landen in Europa zijn druk met de vraag of ze vluchtelingen zullen toelaten. In het Griekse kamp Moria woonden 13.000 vluchtelingen. In september brandde het af. Daardoor hebben al deze mensen weer geen slaapplek. Ons land koos ervoor om nu honderd vluchtelingen op te nemen. Het gaat vooral om kinderen tot veertien jaar zonder ouders. Dit is natuurlijk heel goed. Maar er zijn ook veel kinderen tussen de veertien en achttien jaar die alleen reizen. Unicef wil dat landen stoppen met de leeftijdsgrens. Zij vinden dat die oudere kinderen ook opvang moeten krijgen. Dan kunnen ze een nieuw leven beginnen. Naar school, vrienden maken, hobby’s hebben, bij een sportvereniging gaan. Ze voelen zich zekerder en veiliger als ze mogen blijven. Dan pas zullen deze kinderen het gevoel hebben dat ze weer een soort familie hebben. Sarah Mullié  Kun je je voorstellen hoe het is om zonder ouders te moeten vluchten?  Maakt het uit of je jonger of ouder bent dan 14 jaar?  Kunnen de mensen in het nieuwe leven van deze jongeren hun familie vervangen?

JONGEREN

Beetje stom • In deze tijd ben je je familie soms wel een beetje zat. Familie in deze tijden, het is wel lastig af en toe. Doordat je zolang met elkaar opgescheept zit, begin je je te ergeren aan elkaar. Je leert elkaar van beide kanten te kennen. Ook leer je erg irritant te zijn en je kapot te vervelen. Je verre familie zie je nu veel minder. Door de coronaregels kun je elkaar nou eenmaal minder zien. Zelf vind ik het wel een beetje stom, maar ik maak me er niet te druk om. Ook al zien we elkaar minder, dan weten we wel waarvoor we het doen. George, 14 jaar

W E E K 4 0 WO E N S DAG • 30 S E P TE M B ER

ACTUEEL

 Hoe werkt deze tijd thuis uit: meer irritaties of meer gezelligheid?

Geld in het gezin • •

Hoe kunnen jouw ouders grote uitgaven doen? Als je iets heel graag wil hebben dan kun je ervoor sparen. Misschien heb je weleens gespaard voor een nieuwe telefoon, een Playstation of sneakers. Maar hoe doen je ouders dat eigenlijk, met dingen die veel meer geld kosten? Een huis, of een auto, bijvoorbeeld? Bij sommige gezinnen staan er zelfs twee auto’s voor de deur. Maar anderen doen alles op de fiets. De éen maakt elke zomervakantie een verre reis, de ander gaat een weekje kamperen in eigen land. Bij iedereen is het weer anders. Bij jou thuis wordt er vast ook weleens over geld gepraat. Over hoeveel zakgeld of kleedgeld je krijgt, bijvoorbeeld. Maar weet je ook hoeveel geld er maandelijks voor de boodschappen nodig is of voor energie? Door met je ouders daarover te praten, leer je hoeveel geld een gezin nodig heeft om goed te kunnen leven. Kizzy Chin A Foeng

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Tim is 13 en wil graag een nieuwe telefoon. Elke week spaart hij van zijn zakgeld. Op welke andere manieren zou Tim nog meer aan geld kunnen komen?  Ben je weleens bij iemand thuis geweest waar er anders met geld werd omgegaan? Waar merkte je dat aan? En hoe vond je dat?  Praten jouw ouders over geldzaken met jou? Wat vind je ervan om het daar wel of niet over te hebben?

Toelichting voor de docent De financiële armslag per gezin kan enorm verschillen. Voor sommige leerlingen kan dit een gevoelig onderwerp zijn. Houd daar rekening mee als je dit onderwerp bespreekt.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen met de klas.

BIJBEL

Familieberichten • Soms ziet familie elkaar pas na jaren terug, als iemand is overleden. In iedere krant kun je ze vinden: familieberichten. Soms gaat het om een aankondiging van een geboorte of huwelijk. Maar het zijn vooral berichten over mensen die overleden zijn. Eigenlijk vertellen die familieberichten een verhaal. Allereerst al de naam. Is het een ouderwetse naam, uit een bepaalde landstreek, een bijbelse naam? En dan: hoe oud of jong is degene die overleden is. Bij een jong iemand denk je al gauw: had hij een ziekte, is ze verongelukt of was het misschien suïcide? Je leest de namen die eronder staan. Een hele familie ontvouwt zich: namen van ouders, broers en zussen, oma en opa. Of de familieband liefdevol of afstandelijk was, kun je soms aflezen uit de zinnen die erbij geschreven staan. Hoe de band ook is, bij een overlijden komen familieleden meestal weer bij elkaar. Misschien was het jaren geleden dat ze elkaar gezien hebben. Dan blijkt dat de tijd wegvalt en wisselen ze samen van alles uit. Zoals bij Isaak en Ismaël. Ze hadden dezelfde vader, maar een andere moeder. Daardoor was hun jeugd anders. Toen hun vader Abraham gestorven was, zagen ze elkaar na lange tijd weer om hun vader te begraven. Ze zullen vast bijgepraat hebben, herinneringen opgehaald, gekeken of ze op hun vader leken. Soms brengt de dood familieleden weer bij elkaar. Ruth van der Waall-Schaeffer Bij Genesis 25:7-11 Vragen •  Er staan veel minder familieberichten in de krant dan vroeger. Hoe komt dat?  Heb je weleens een begrafenis meegemaakt? Hoe was dat? Vragen ••  Waarom is een begrafenis voor familie vaak een belangrijke gebeurtenis?

God, dank u voor alle ouders en pleegouders die klaarstaan voor hun kinderen en die van je blijven houden, wat je ook doet. Dank u voor alle broers en zussen die soms een bron van ergernis zijn, maar die je zo nodig ook helpen. Dank u voor alle oma’s en opa’s die meeleven met hun kleinkinderen en af en toe iets leuks met je doen. Dank u voor alle ooms en tantes, neefjes en nichtjes, veraf en dichtbij, met wie je een familiegeschiedenis deelt en die je een gevoel van ‘samen’ geven.

WERELD

Billenwasbelasting • •

Over erfenissen betalen we minder belasting dan over geld waarvoor we werken. Lekker door de regen kranten rondbrengen. Billen van oude mensen wassen in een verpleeghuis. Een klas vol zeurende pubers bij de les houden. Wat is werken toch leuk! En al helemaal wanneer aan het eind van de maand de belastingdienst langskomt. Dan mag je zo een deel van die hard verdiende euro’s inleveren. Belasting is misschien niet leuk, maar wel belangrijk. Met elkaar betalen we politie, zorg en onderwijs. Werkende mensen betalen veel belasting. Soms tot wel de helft van elke extra euro die ze verdienen. Maar niet al het geld dat je binnenkrijgt, wordt evenveel belast. Als je rijke familie hebt, kunnen ze geld aan je geven, terwijl jij lekker in je neus ligt te peuteren. Of je erft als iemand overlijdt. Dan betaal je heel weinig belasting, maar 10%. Blijkbaar vinden we familie heel belangrijk. Geld moet in de familie blijven. Totdat er betaald moet worden voor het verpleeghuis van oma. Dan moet de staat betalen. En mag de billenwassende verzorgster lekker belasting betalen. Koen Füssenich  Is het eerlijk dat je minder belasting betaalt over een erfenis dan over je salaris?  Veel mensen zeggen dat erfenisbelasting dubbelop is, omdat hun ouders er al belasting over hebben betaald. Wat vind jij?

JONGEREN

Spanning • •

Spanning tussen twee gezinsleden is lastig voor iedereen. Familie is belangrijk voor me, maar soms vind ik het ook lastig. Vroeger had ik vaak ruzie met mijn vader en nu heeft mijn broertje hetzelfde probleem. Thuis hangt er, onder andere daarom, regelmatig een gespannen sfeer. Dat vind ik lastig, want ik wil juist heel graag dat het gezellig is. En ik hou wel van mijn familie. Ik hoop dat dit later anders wordt. Anoniem, 18 jaar  Hoe kun je het beste omgaan met spanning thuis?

W E E K 4 0 D O N DE R DAG • 1 O KTO B ER

ACTUEEL

BI J B E L

Familiehereniging •

Huisdieren •

Huisdieren zijn volwaardige gezinsleden. In ons land leven zo’n 27 miljoen huisdieren. Veel baasjes zien hun beestje als een speciale vriend of als lid van het gezin. Ze praten er graag tegen. De eigenaren hebben veel voor hun dier over. Ze geven per jaar een miljard euro uit aan voer, speeltjes, medicijnen en opvangplekken. Blijkbaar zijn Bo, Lassie, Max en Minoes erg belangrijk in hun leven. Een dier in huis is niet alleen gezellig, het heeft nog meer voordelen. Voor de gezondheid bijvoorbeeld. Een hondeneigenaar beweegt meer en komt vaker buiten. Huisdieren zorgen er ook voor dat mensen zich minder alleen voelen. Kinderen die helpen bij het verzorgen van beesten krijgen meer zelfvertrouwen. Voor huisdieren is het natuurlijk fijn als hun baasjes ze belangrijk vinden. Maar een dier is geen mens. Kletsen met Snuffel is prima. Maar doe een hond geen kleren aan en neem de kat niet mee op vakantie. De grote liefde voor een dier heeft één nadeel. Hoe meer we van ‘m houden, hoe verdrietiger we zijn als het ziek wordt of doodgaat. Richard Havenaar Vragen voor in de klas  Quizvraag: welke huisdieren komen het meest voor in Nederland?  Wie heeft er een huisdier? Is dat echt een lid van jullie gezin? Waar merk je dat aan?  ‘Doe een hond geen kleren aan,’ staat er in de tekst. Ben je het daarmee eens? Waarom wel of niet? Toelichting voor de docent  Zondag is het dierendag. Voor veel mensen is hun huisdier een echt gezinslid. Voor jongeren kan een hond, kat of pony een echte vriend zijn.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.  Antwoorden op de quizvraag: 1. aquarium- en vijvervissen, 15,9mil. 2. katten, 2,9 miljoen 3. siervogels, 2,4 miljoen 4. honden, 1,7 miljoen

Familieleden ver weg, willen elkaar vaak graag weer zien. De Bijbel vertelt over Jozef. Hij groeide op met elf broers bij hun vader Jakob in Kanaän. Jozef was apart en z’n broers mochten hem niet. Het liep zó uit de hand dat zij Jozef als slaaf verkochten. Hij kwam terecht in Egypte. Daar maakte hij van alles mee en werd zelfs onderkoning. En toen… toen ontmoetten ze elkaar weer. De broers kochten in Egypte bij Jozef graan. Die maakte zich bekend en zei: ‘Jullie moeten nu meteen teruggaan naar onze vader. Hij moet zo snel mogelijk naar mij komen.’ En Jakob zei, toen hij over Jozef hoorde: ‘Mijn zoon Jozef leeft nog! Ik wil naar hem toe.’ Ze geloofden allebei dat God hiervoor had gezorgd. De hele familie ging in Egypte wonen: een familiehereniging van lang geleden. In 2020 wonen ook veel families niet samen. Iemand is gevlucht op zoek naar veiligheid. Zijn familie bleef achter. Als die ene vluchteling in Nederland kan blijven, start de procedure voor gezinshereniging. Ze willen weer samen zijn, man en vrouw, ouder en kind! Momenteel duurt dat proces extra lang. Veel Nederlandse ambassades zijn vanwege corona gesloten. Daardoor kunnen mensen de papieren om naar Nederland te reizen niet ophalen. Ze moeten nóg langer wachten. Maar op een dag gaat het net als met Jakob en Jozef: Toen Jozef zijn vader zag, omhelsde hij hem en hij huilde een hele tijd. Corinne Kat | Citaten: Genesis 45:9a,c,28b; 46:29b Bijbel in Gewone Taal Vragen •  Hoe zou jij het vinden als bijv. je vader in een ver land woonde? Vragen ••  Moet Nederland actief helpen met gezinshereniging? Waarom?  Jakob en Jozef geloven dat God betrokken is bij hun leven. Hoe denk jij daarover?

God, als familie hoor je bij elkaar en ben je met elkaar verbonden. Daarom bidden we u voor vluchtelingengezinnen die elkaar uit nood moesten loslaten. Voor jongeren die na een scheiding het contact met een ouder missen. Voor degenen die door de dood een gezinslid hebben verloren. Voor kinderen voor wie de eigen vader en moeder niet kunnen zorgen en die daarom ergens anders wonen.

WERELD

Juul •

Voor een ‘familiegevoel’ hoeft er niet per se een bloedband te zijn. Juul is dood. Een vriendin moest haar hond, een labrador van tien jaar oud, laten inslapen. Het lieve beest had te veel pijn. Daar was uiteindelijk niets meer aan te doen. Gisteren vertelde ze me hoe verdrietig Juuls dood haar maakt: ‘Juul hoorde echt bij het gezin. De jongens zijn met haar opgegroeid. Na zoveel jaren van plezier met elkaar is het hartverscheurend als je afscheid moet nemen. De liefde was onvoorwaardelijk, over en weer. Het voelt alsof we in de rouw zijn. Maar er zijn weinig mensen die dat begrijpen. Ze zeggen: ‘Het was toch “maar een hond”?’ En: ‘Dan neem je toch een andere?’ Veel mensen doen luchtig over de dood van een huisdier. Dan schaam ik me haast voor het grote verdriet dat ik voel bij Juuls dood. Maar voor ons was ze natuurlijk veel meer dan ‘alleen maar een hond’. Juul hoorde bij de roedel, bij de familie. Het is normaal dat we verdrietig zijn om haar dood. En troost in de vorm van een lief kaartje of bezoekje zou er dus ook best mogen zijn.’ Liesbeth Gijsbers  Heb je weleens afscheid moeten nemen van een huisdier? Hoe was dat?  Sommigen vinden dat we onze huisdieren te veel ‘vermenselijken’. Hoe denk jij daarover?  Wat is ‘onvoorwaardelijke liefde’?

W E E K 4 0 V R I J DAG • 2 O KTO B E R

ACTUEEL

JONGEREN

Goede band •

Jurjen is blij met zijn ouders en zijn zus. Familie is erg belangrijk voor mij, vooral mijn ouders en mijn zus. Ik heb een goede band met ze, maar af en toe word ik ook wel een beetje gek van ze. Ik vind het fijn om niet enigst kind te zijn: als mijn ouders een keer iets vergeten of vervelend zijn, kan ik altijd nog naar mij zus toe om over hen te zeuren. Vaak geeft ze mij dan ook nog eens gelijk, dat is erg fijn. Ook met dingen die ik liever niet aan mijn ouders vertel, kan ik bij mijn zus terecht en andersom gebeurt dat ook best wel vaak. Jurjen, 20 jaar  Met wie heeft Jurjen de beste band? Hoe komt dat?  Kun je een goede band hebben met je ouders als je ze niet alles vertelt?

Laat ze steun en begrip vinden, God.

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

Feedback In de overbruggingstijd tot aan de kerst zoeken we in de redactie naar de juiste aanpak om onze gebruikers in deze lastige coronatijd zo goed mogelijk, bruikbaar materiaal te bieden. Dat kunnen we niet zonder de feedback van onze gebruikers.

Bijbelse verhalen Er zijn van verschillende kanten reacties binnengekomen dat de bijbelrubriek 12+ wordt gemist. Daarom leveren we vanaf deze week extra bijbels materiaal bij het thema, waarin we voornamelijk de bijbelse verhalen doorgeven. Dus niet direct afgestemd op de actualiteit. Door de gespreksvragen die we erbij geven en de korte gebedsintenties kun je de verhalen altijd zelf actueel máken.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Statistiek

De koers die we in de eerste weken van dit schooljaar hebben gevaren, was ingegeven door ons onderzoek van anderhalf jaar geleden, waaruit heel duidelijk naar voren kwam dat de rubriek ‘Actueel/Vandaag’ het meest gebruikt werd. Meer dan de bijbelrubrieken. Toch blijkt dan dat statistiek niet de hele waarheid vertelt. De gebruikers die graag de bijbelverhalen aan de leerlingen doorgeven, moeten natuurlijk ook aan hun trekken komen.

Papieren Oase Op dit moment zijn we bezig om de papieren Oase te maken voor na de kerst. Daarin vindt u straks twee bijbelrubrieken net als ‘vroeger’. Eén zoals op deze twee pagina’s en één met een link naar de wereld van nu. In de komende weken zullen we de indeling van het digitale materiaal alvast daarop afstemmen. Alle actualiteit vindt u straks in de app! En die kan dan ook echt actueel zijn.

M AA N DAG

DI N S DAG

Opboksen tegen je broer • Verhaallijn over Jakob en zijn familie.

Bij familie kun je terecht •

Het valt niet mee om een broer te hebben die altijd de eerste is. Zeker niet een tweelingbroer, bijna even oud, maar dus net iets sneller en net iets eerder geboren. Jakob had het verhaal van die geboorte al vaak gehoord. Hoe hij toen de hiel van zijn broertje had vastgehouden. Alsof hij toen al met hem om de eerste plaats vocht. Maar ja, er kon er maar één de eerste zijn, en dat was Esau geworden. ‘Geeft niks,’ zei zijn moeder. ‘Jij bent tenminste veel huiselijker. Je broer is altijd weg.’ En Jakob voelde wel dat hij bij haar op de eerste plaats kwam. Maar het pijnlijke was dat dit anders was bij zijn vader. Die was juist dol op Esau, een buitenmens en een uitstekende jager. In hun familie was het belangrijk om de oudste te zijn. Dan volgde je je vader op als stamoudste en had je allerlei voorrechten. Esau was dus een bevoorrechte jongen, maar hij deed er onverschillig over. Ach, dat eerstgeboorterecht, zo belangrijk was dat niet. Hij had het zelfs geruild tegen een kop linzensoep, toen hij eens hongerig terugkwam van de jacht. Laat dat moederskindje dat eerstgeboorterecht maar hebben, vond hij. Zijn maag was nu belangrijker! Het was makkelijk ruilen, want pa had toch het laatste woord. De oude, blinde vader wilde zijn oudste zoon op een dag de zegen geven. Een belangrijk moment. ‘Doe precies wat ik zeg,’ zei de moeder tegen Jakob. ‘Jij hebt er meer recht op dan Esau.’ En met list en bedrog wisten ze vader die zegen te ontfutselen. Jakob zou nu de stamoudste worden, de opvolger van zijn pa. Nu had hij de plek in de familie die hij al heel jong had willen hebben. Maar zou zijn broer zich daarbij neerleggen?

Wat moet je als je broer roept dat hij je vermoordt? Als je hem zo’n verschrikkelijke rotstreek hebt geleverd dat hij je echt háát? Jakob wist het even niet. Had hij soms gedacht dat het zijn broer Esau niets kon schelen dat hij, Jakob, er met zijn vaders zegen vandoor gegaan was? Maar het kon Esau wél iets schelen. Die zegen was voor hem bestemd! Hij was immers de oudste. Het was zijn vaders wil dat híj hem op zou volgen, en niet Jakob! ‘Wacht maar tot die ouwe dood is, dan gaat ie eraan!’ had Esau geroepen toen hij het bedrog ontdekt had. Moeder Rebekka had het gehoord. En ze nam het serieus. Jakob moest hier weg. Na de dood van zijn vader was hij zijn leven niet meer zeker, hier in de kleine familiekring. Maar bij wie zou hij terechtkunnen? Ze wist het meteen: haar broer Laban! Die woonde met zijn gezin in het buitenland. Die zou zijn neef vast wel onderdak bieden. Bij familie kun je immers altijd terecht. Zo kwam het dat Jakob halsoverkop naar zijn oom vertrok. Een hele onderneming in een tijd zonder treinen en auto’s, zonder e-mail en telefoon. Hij voelde zich onderweg dan ook verloren, moederziel alleen. Maar iets zei hem dat hij er niet alleen voor stond. Jakob droomde dat de God waarin hij altijd geloofd had met hem mee zou gaan in dat vreemde land. Dat hij veilig was. De hartelijke begroeting toen hij aankwam, deed de rest. De eerste die Jakob zag was zijn nichtje Rachel. Toen hij vertelde wie hij was, rende ze naar haar vader die op zijn beurt aan kwam snellen om hem te begroeten. Natuurlijk was hij welkom! Hij was immers familie. Dan is er altijd wel een plekje voor je te vinden.

Genesis 25:24-34, 27:1-40 (met accent op Gen. 25:24-28) Gespreksvraag  Esau had zijn eerstgeboorterecht aan Jakob gegeven in ruil voor een kop linzensoep. Was het dan wel zo oneerlijk dat Jakob de zegen wist te ontfutselen? Gebedsintentie Heer, wees met alle broers en zussen, die tegen elkaar op moeten boksen. Geef dat wij in onze gezinnen de harmonie kunnen bewaren en elkaar met respect behandelen.

Jakob vlucht naar zijn oom Laban.

Genesis 27:41-45,29:9-15 Gespreksvragen  Kun je het gevoel van Jakob, dat hij veilig was, in één woord omschrijven?  Kun je inderdaad bij familie altijd terecht? Gebedsintentie Heer, laten we er altijd voor openstaan als familieleden ons nodig hebben. Geef dat we onze naasten tegemoet treden met vertrouwen, omdat we weten dat iedereen fouten kan maken.

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Greet Brokerhof-van der Waa De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof

D ONDE R DAG

V R I J DAG

Minder leuk familietrekje •

Gedoe in de familie • Jakob besluit te vertrekken en terug te gaan naar huis.

Het bijleggen met je broer •

‘Vertel!’ riep de familie. Alle ogen waren gericht op neef Jakob die ineens opgedoken was. Hij had er een lange reis opzitten en nu waren ze benieuwd wat hem hier gebracht had en hoe het met de familie ginds was. ‘Mijn moeder maakt het best,’ zei Jakob. ‘Ze laat jullie groeten.’ Oom Laban knikte verheugd, Jakobs moeder was zijn zus. ‘Mijn vader is erg oud,’ vervolgde Jakob zijn verhaal. ‘Hij is blind. We denken dat hij het niet zo lang meer zal maken.’ Even was het stil, toen zei hij: ‘Met mijn broer Esau heb ik enorme ruzie.’ Hij vertelde over de streek die hij Esau geleverd had. Die was de oudste. Die had recht op de zegen van zijn vader en zou hem opvolgen als familiehoofd. Maar hij en zijn moeder waren hem te slim af geweest. Jakob had net gedaan of hij Esau was en vader had hém die zegen gegeven. Pa was immers blind. Hij kon het niet zien. ‘Maar,’ besloot Jakob, ‘ik vond dat ík er recht op had. Esau had zijn rechten als oudste aan mij beloofd in ruil voor een kop soep.’ Oom Laban keek hem aan. ‘Het is duidelijk dat je familie van me bent,’ zei hij. Later dacht zijn neef nog weleens aan die woorden terug. Toen zijn oom hem een streek geleverd had door hem eerst een andere dochter als bruid te geven dan die hem beloofd was. En later door te sjoemelen met zijn loon. Oom Laban schrok er ook niet voor terug om iemand te bedriegen. Hij was duidelijk uit hetzelfde hout gesneden. Bepaalde trekjes zie je soms terug in de familie. Die herken je van elkaar. ‘Ik kan wel zien dat je familie bent,’ denk je dan. Maar in sommige gevallen is dat niet zo leuk.

Dat een man meer vrouwen had, was indertijd niets bijzonders. Wel gaf dat meer kans op spanningen – ook niet ongewoon. Maar bij Jakob was er wel érg veel gedoe in de familie. Het begon met zijn oom die hem een andere vrouw als bruid gaf dan degene die hij liefhad en voor wie hij zeven jaar lang had gewerkt. Jakob ontdekte pas na de huwelijksnacht dat de gesluierde bruid haar zus Lea was. Ze werd als eerste uitgehuwelijkt uit angst dat ze anders zou overschieten. Jakob kreeg zijn lieve Rachel erbij, maar dan moest hij nóg zeven jaar bij zijn oom werken. Dat was al een slechte start. Lea merkte natuurlijk dat Jakob meer van Rachel hield, en dat deed pijn. Dat zij wel meteen kinderen kreeg en Rachel niet, verzoette het wat. Maar daardoor werd Rachel weer ontzettend jaloers. Ook tussen Jakob en zijn oom was er gedoe. Oom Laban zag zijn succesvolle neef niet graag vertrekken. Zijn veestapel was door hem enorm gegroeid. ‘Zeg maar wat je wilt verdienen, en ik zal het je geven,’ zei hij. En toen Jakob voorstelde dat hij dan de pasgeboren dieren met een vlekje voor zichzelf wilde houden, zei zijn oom meteen ja. Maar achter zijn rug probeerde oom te verhinderen dat zulke dieren geboren werden. Jakob op zijn beurt fokte toch met wat trucjes een mooie kudde voor zichzelf. Daar waren zijn jaloerse neven weer niet blij mee. Kortom, de sfeer in de familie die hem eerst zo gastvrij ontvangen had, raakte flink verpest. Jakob besloot te vertrekken, samen met zijn vrouwen bij wie vader Laban het ook al verbruid had. Familie kan een warm nest zijn. Maar als het een wespennest wordt, kun je beter gaan.

Een uit de hand gelopen ruzie, een woord dat helemaal verkeerd viel, een rotstreek van een broer of zus… Jaren later kan zoiets de familieverhoudingen nog verstoren. Tantes praten niet meer met elkaar, een oom zint nog altijd op wraak – terwijl het allemaal toch best aardige mensen zijn in de ogen van buitenstaanders. Ook Jakob moest wat overwinnen om zijn broer weer onder ogen te komen. Jaren geleden had hij hem een rotstreek geleverd. En zijn broer Esau was toen zo kwaad dat hij Jakob wou vermoorden. Deze was snel naar familie in het buitenland gevlucht. Maar nu wilde hij terug. Hoe zou zijn broer reageren? Zou Esau nog altijd met moordplannen rondlopen? Jakob had al heel lang geen contact meer. Soms vreesde hij het ergste. Hij had zijn broer bedrogen, heel gemeen. Kon hij het goedmaken? Hij was inmiddels rijk en had veel vee. Misschien kon hij zijn broer gunstig stemmen door hem een paar prachtige kuddes cadeau te doen. Dat alles schoot door Jakob heen terwijl hij op weg was naar zijn geboortestreek. Het cadeau voor Esau stuurde hij vooruit. Wat was hij bang! Hij worstelde met zijn verleden. Met de mens die hij was geweest, de valse bedrieger. Als hij hier heelhuids uitkwam, ging hij het heel anders doen… En toen was daar die stofwolk die snel dichterbij kwam. Zijn broer! Met een heleboel mannen bij zich! Jakob liep voor zijn gezin uit om de ergste klappen op te vangen. Hij boog diep, heel diep. Maar nog voor hij iets kon zeggen, sloot Esau hem al in zijn armen. De tranen stroomden de broers over de wangen, terwijl ze elkaar omhelsden. En nee, ben je gek – Esau hoefde helemaal geen cadeaus! Hadden ze in onze tijd geleefd, dan was dit een mooie slotscène voor Het Familiediner.

Jakob is aangekomen bij zijn familie in het buitenland.

Genesis 29:13-14 (16-28) Gespreksvraag  Hoe belangrijk vind jij eerlijkheid?  Verwacht je van familie meer eerlijkheid dan van vreemden? Gebedsintentie Heer, geef ons een helder oog voor wat eerlijk is en wat niet. Help ons elke dag om zelf ook eerlijk te zijn. zodat we anderen altijd recht in de ogen kunnen zien.

Genesis 29:32-35,30:1 en 25-43,31:1-21 Gespreksvraag  Welke dingen gaan er fout in deze familie?  Is het goed om uit elkaar te gaan als er dingen fout gaan? Gebedsintentie Heer, soms zijn breuken niet meer te helen. Geef dat we dat kunnen accepteren als dat zo is en sterk ons om zonder wrok onze eigen weg te kunnen gaan.

Jakob moet het uiteindelijk goedmaken met zijn broer.

WEE K 4 0 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G E N VO O R DE O N D ERB O UW

WOENSDAG

Genesis 32-33 Gespreksvragen  Esau had zijn broer Jakob willen vermoorden, maar is uiteindelijk heel vergevingsgezind. Hoe komt dat?  Wat doe jij als je iets goed wilt maken? Gebedsintentie Heer, help ons om de mensen die ons onrecht hebben aangedaan te accepteren en te vergeven. Laat ons beseffen dat we zelf ook fouten maken en dat we zonder vergeving niet verder kunnen.

GEDICHT

Jeans Ik was laatst bij mijn oma, ze staarde naar mijn knie. ‘Kind, hoe jij erbij loopt, ik weet niet wat ik zie! Ben je misschien gevallen, had je een ongeluk? Zal ik je broek eens maken, je linkerknie is stuk.’ Ze haalde naald en garen, ze vond het geen gezicht. Je zag zomaar mijn blote been, die open knie moest dicht! Ik zei dat ik gespaard had om ripped jeans te kopen, dat het echt supermode is om in zo’n broek te lopen. ‘Jij draagt kapotte kleren’,

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

stelde mijn oma vast.

‘Nou, ik heb stapels vintage onder in mijn kast.’

Cora de Vos Foto: © Photoguns | Dreamstime.com

W E E K 41 • 5 – 9 O KTO B E R 2 02 0

KAPOT Pats! ‘Scherven brengen geluk,’ zeggen ze. Maar het kan behoorlijk vervelend zijn als iets kapotgaat – zeker als het iets dierbaars is of iets heel duurs. Gelukkig kun je een heleboel spullen laten repareren. En als het echt niet meer te maken valt, kunnen de grondstoffen gerecycled worden. Dan krijgen je spullen toch een tweede leven. Maar kapot betekent nog meer. Heb je je longen weleens uit je lijf gelopen en was je daarna helemaal kapot? Of ben je weleens ergens echt kapot van geweest? Een vriendschap die uitging? Iemand die je beduvelde? Vertrouwen dat werd geschonden? Zulke ervaringen kunnen een grote invloed op je hebben. ‘De tijd heelt alle wonden,’ zeggen ze dan. Zou dat waar zijn?

Waar doet je dit aan denken? Een deur die te hard is dichtgeslagen? Kogels die zijn afgeketst op een winkelruit? Welk verhaal gaat schuil achter deze plaat?  Associeer over de poster: Wat denken de leerlingen dat hier is gebeurd? Verzamel de verhalen die de poster zou kunnen vertellen Vraag je tenslotte samen af:  Wat gaat er nog meer kapot?

WERELDRE L I G I ES

• • Als Allah je kracht geeft, kun je het leven weer aan. Wanneer iets van Japanse kunst kapotgaat, dan wordt dat gerepareerd met een gouden of zilveren randje. Dit wordt Kintsugi - de gouden verbinding genoemd. Japanners geloven dat de sporen van de breuk bijdragen aan de schoonheid van een voorwerp. Ik geloof dat dit ook zo is met mensen. Telkens als er bij ons vanbinnen iets kapotgaat, kunnen we kiezen. Maakt het ons sterker? Rapen we onze scherven bij elkaar, of kiezen we ervoor om gebroken achter te blijven? Binnen de islam geloven we in de kracht van dua. Dat zijn smeekbedes aan Allah. Daarmee kun je kracht vragen aan God wanneer je het moeilijk hebt. Met de hulp van Allah kun je sterker worden. Ik geloof dat elke negatieve ervaring nodig is om ons sterker te maken. Je merkt niet altijd onmiddellijk dat je sterker wordt. Vaak is er sabr nodig, geduld en vertrouwen, voordat je in staat bent om het te zien en te ontvangen. Zeker Allah is met degenen die geduldig zijn. (Koran, 8:47) Halima Özen

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Niet gebroken

 Denk je dat je sterker wordt van tegenslagen en moeilijkheden?  Zo ja, hoe gaat dat sterker worden dan in z’n werk? Is het een keuze?  Waaraan ontleen je kracht in moeilijke tijden?

VE R H AA L

Misbruik • Lieke verzweeg lang dat haar broer haar had misbruikt Toen Lieke zes was, paste haar grote broer vaak op haar als hun moeder werkte. Hij was al twaalf en heel lief voor haar. Meestal. Maar soms deed hij alleen maar alsof hij lief was. Dan was alles raar, eng. Haar broer deed dan ‘spelletjes’ met haar die zij niet snapte. Hij zei dat ze er nooit met iemand over mocht praten. Ook niet met mama, want die zou heel verdrietig worden. Dan zou hun gezin kapotgaan. Lieke heeft het nooit gezegd, tegen niemand. Wat had ze moeten zeggen? Natuurlijk wilde ze niet dat hun gezin kapotging. Na een paar jaar stopte het en dacht Lieke er niet meer aan. Tot ze, jaren later, iets kreeg met een jongen en soms ineens doodsbang werd als hij dichtbij kwam. Dat lag niet aan die jongen. Lieke besloot met haar broer te praten over wat hij gedaan had, vroeger. Maar hij zei:‘Dat was niks, joh, dat beeld je je maar in.’ Toen ging er alsnog iets kapot tussen hen. Maar niet door Lieke. Haar broer had dat eigenlijk al kapotgemaakt toen Lieke klein was. Hilda Algra NB: Dit verhaal over incest kan heftige emoties oproepen in de klas of erbuiten. In elke klas kunnen incestslachtoffers zitten of leerlingen die zelf over de grens zijn gegaan, of nog gaan. Tijdig goede hulp is dan heel belangrijk: Huisarts, vertrouwenspersoon op school, Veilig Thuis (veiligthuis.nl) of https://mindkorrelatie.nl/onderwerpen/incest Leerlingen tot zestien jaar kunnen ook terecht bij de Kindertelefoon, 0800-0432  Wie zou er vooral hulp moeten zoeken in zo’n situatie: Lieke zodra ze zich zou beseffen dat het niet oké was wat haar broer deed of de broer zelf?  Zouden Lieke en haar broer nadien nog geholpen kunnen worden om te verwerken wat er vroeger is gebeurd?

Kan het kapot? •

Je kunt alles wel kapotmaken, zou je denken. Maar is dat wel zo?  Laat de klas in duo’s werken.  Deel A4’tjes uit aan ieder duo, of laat de leerlingen zelf een blaadje uit een schrift scheuren.  De ene leerling vouwt het blaadje zo klein mogelijk op.  De andere leerling moet het blaadje proberen kapot te maken. Lukt dat?

S OA P • I N DE K L AS

Piepjes •

Bij gym doet de klas van mevrouw Bergman een conditietest. ‘O nee!’ roept Karim als hij de gymzaal binnenloopt. ‘Ik háát dit!’ In het lokaal staan twee rijen pionnen, twintig meter bij elkaar vandaan. ‘Leuk!’ zegt Irene. ‘Gaan we rennen? Dat kan ik heel goed!’ ‘Ja,’ zegt mevrouw Spaargaren. ‘We gaan kijken hoe jullie conditie is. Dit heet de “piepjestest”.’ ‘Klaar voor de start, af!’ roept Eline. Ze sprint naar de pion. ‘Hoho,’ zegt mevrouw Spaargaren. ‘We gaan tegelijk. Eerst in een rustig tempo. En dan steeds sneller. Je moet aan de overkant zijn voordat je het piepje hoort.’ Ze gaan van start. Karim is de eerste die afvalt. ‘Ik kán niet meer,’ puft hij. Eline is de volgende. ‘Dit is niks voor mij,’ zucht ze. ‘Ik kan alleen gewoon rennen.’ Irene gaat dapper door. Steeds een beetje sneller. Zij blijft als laatste over. ‘Heel goed!’ roept mevrouw Spaargaren. ‘Goed gedaan, Irene!’ ‘Ik ben niet eens kapot,’ hijgt Irene trots. Hilde van Halm

W E E K 41 2 02 0 • VO O R D E Z E W E E K

Bij de poster

Vandalisme •

Wat is vandalisme en wat kost het de samenleving? De afgelopen tijd waren er in de Verenigde Staten veel Black Lives Matter-protesten. Het overgrote deel van die protesten is vredig verlopen. Helaas zijn er soms ook dingen bewust kapotgemaakt: auto’s, winkelruiten, bushokjes. Het expres vernielen van de spullen van een ander, of iets wat openbaar bezit is, heet vandalisme. Waarschijnlijk heb je zelf ook weleens gezien dat iets op straat kapot was gemaakt. Rond oud en nieuw worden er soms brievenbussen of prullenbakken met vuurwerk vernield. Graffiti spuiten op een plek waar dat niet mag, is ook vandalisme. Voetbalsupporters kunnen ook heel goed spullen vernielen. Ze zijn dan zo boos dat hun club verloren heeft, dat ze bijvoorbeeld de tribunes slopen. Jongeren tussen de 10 en 20 jaar plegen het meest vandalisme. Dit kost de staat jaarlijks erg veel geld. Een nieuw bushokje kost al gauw meer dan vierduizend euro en een brievenbus bijna duizend euro. Kizzy Chin A Foeng Vragen voor in de klas  Hoe komt het dat voornamelijk jongeren vandalisme plegen?  Wat zou je doen als iemand uit je vriendengroep iets op straat expres kapot wil maken?  Wanneer vind je graffiti kunst en wanneer vind je het vandalisme?  Wat vind jij een gepaste straf voor een jongere die vandalisme pleegt?  Zijn plunderen en vandalisme tijdens een protest anders dan het slopen van een speeltuin? Leg je antwoord uit. Toelichting voor de docent  Bekijk dit filmpje over vandalisme in een speeltuin in Amsterdam (1’18).  Lees de tekst en bespreek de vragen met de klas. Link: https://youtu.be/D6iQh1WfpbM

BI J B E L & W E R E L D

Messen • Over Kaïn en Abel en het verbod op de verkoop van messen. ‘Kaïn! Waarom kijk je zo donker, waarom zit je je broer zo te beloeren?’ vroeg God. ‘Kijk uit wat je doet! Jij moet sterker zijn dan de kwaadheid binnen in je!’ Maar het was al te laat. Kaïn was zó jaloers op zijn broer Abel, dat hij hem meenam naar buiten en hem daar doodsloeg. Zo kan het gaan. Dat je blind en doof bent voor iedereen die je probeert tegen te houden. En dat je dan iets kapotmaakt wat nooit meer te herstellen is. Kaïn bleef de rest van zijn leven getekend door de moord op zijn broer. Maar zo hóéft het niet te gaan. Soms helpt het wél, als iemand vraagt waar je eigenlijk mee bezig bent. Of even een time-out nemen. Denken: Ben ik dit serieus van plan? Die ander kapotmaken? En daarbij kunnen alle beetjes helpen. Neem nou dat besluit van de grote winkelketens om geen messen meer te verkopen aan jongeren beneden de zestien. Je eerste reactie is misschien: Wat maakt het uit? Dan pik je toch het mes uit je moeders keuken. Of je laat iemand van achttien een mes voor je kopen. Natuurlijk, je vindt altijd wel een weg. Maar misschien is zo’n drempel net genoeg. Even pauze. Om je af te vragen of een ander overhoop kúnnen steken wel echt zo’n goed idee is. Barbara de Beaufort | Bij Genesis 4:1-16 Vragen • V ind je het stoer om een mes bij je te hebben? Of juist stom? Vragen •• W aarom zou iemand eigenlijk een mes bij zich willen dragen? W aarom helpt de waarschuwing van God aan Kaïn uiteindelijk niet?zijn leven lang getekend is door de moord op zijn broer?

God, boosheid laait snel op. en jaloezie is gauw gewekt. Een vuist is snel gebald en een mes is vlug getrokken. Voor je het soms beseft, maak je als mens iets kapot. Help ons daarom om een beetje op elkaar te letten. Om ervoor te zorgen dat er niet iets onherstelbaars gebeurt. Geef dat we elkaar behoeden voor rampzalige acties. En help ons om het goede in elkaar wakker te maken.

WERELD

‘Rot op!’ • •

Een jonge Nederlandse vrouw reageert op een foto van vluchtelingenkinderen. Op Facebook zie ik een foto van kinderen die op straat slapen. Het zijn vluchtelingenkinderen uit het verbrande kamp in Griekenland. Een jonge Nederlandse vrouw reageert onder deze foto met: ‘Rot op naar je eigen land!’ Ik moet terugdenken aan wat vrienden uit Eritrea tegen me zeiden. Ze hadden als vluchtelingen hier in Nederland eindelijk een plek gevonden. ‘Ons huis, ons dorp in de steek laten. De begraafplaats van onze voorouders. De Middellandse Zee over in een gammel bootje.’ Wanneer doe je zoiets? Als je leven bedreigd wordt, als je geen enkele kans meer hebt, als je wereld kapot is. Het moet wel héél erg zijn, wil je naar een land vluchten waar mensen ‘Rot op!’ tegen je zeggen. Ik zoek de Facebook-pagina op van de vrouw die dat schreef. Foto’s van bloemen in haar tuin. En van haar hondje met een soort lampenkap op, omdat hij een kapot oor heeft. Dat hondje vindt ze dus belangrijker. Wat zal ik haar schrijven? ‘Rot op met je hondje!’? Ach nee. Ik denk maar weer aan wat de Eritreeërs zeiden: ‘Wij laten ons niet kapotmaken. Wij vechten voor een beetje geluk in ons leven. Net als jullie. Net als iedereen.’ Henok Evertsz  Wanneer zou jij uit Nederland wegvluchten?  Zou je dan naar een gebied toe gaan waar sommige mensen roepen: ‘Rot op!’?

W E E K 41 M AA N DAG • 5 O KTO B E R

ACTUEEL

JONGEREN

Verraden •• Soms maken mensen je vertrouwen kapot. Bij iets kapotmaken, denk je al gauw aan spullen. Maar je kunt ook een relatie met iemand kapotmaken, bijvoorbeeld als je in een relatie vreemdgaat. Dan maak je het vertrouwen kapot. Ik heb zelf nooit echt een vriendschap kapotgemaakt. Maar ik heb zelf wel ooit mijn vertrouwen in een paar vrienden verloren. Je voelt je dan verraden, terwijl die anderen waarschijnlijk niet eens weten wat ze hebben aangericht. Fleur, 19 jaar  Wat is erger: spullen die kapotgaan of relaties die kapotgaan?  Sterker, wat is erger: spullen kapotmaken of een relatie kapotmaken?  Op welke manieren kunnen relaties kapotgaan? 69

Alcohol •

Videoscheidsrechter •

De VAR in het voetbal: welkom hulpmiddel of spelverzieker? Zijn teennagel stond buitenspel. Géén goal. De VAR ziet alles en dat is goed voor het voetbal. Of maakt zo’n videoscheidsrechter het spel juist kapot?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

De VAR is een team van scheidsrechters. Het groepje volgt de wedstrijd via beeldschermen. Ze zien meer dan de scheidsrechter en zijn assistenten op het veld. De VAR kan ingrijpen bij doelpunten, penalty’s, rode kaarten en buitenspel. Volgens de KNVB maakte de VAR vorig seizoen 26 fouten. Toch vinden de meeste voetballiefhebbers dat dit hulpmiddel hun sport eerlijker maakt. Een voorbeeld. Een speler geeft zijn tegenstander een klap. De scheidsrechter kijkt net de andere kant op. Maar de VAR ziet het wel. Rode kaart! De VAR levert ook veel discussie op. Soms maken zelfs de beelden niet duidelijk of een speler buitenspel staat of niet. Het gaat om millimeters. Overlegt de scheidsrechter met de VAR, dan ligt de wedstrijd stil. Dat duurt erg lang, vinden sommige supporters. Fans zeggen ook dat ze anders zijn gaan juichen. Maakt hun team een goal, dan wachten ze even. Geen VAR? Dan pas gaan de armen de lucht in. Richard Havenaar

BIJBEL & WERELD

Vragen voor in de klas  Reageer op de stelling: ‘De VAR maakt het voetbal eerlijker.’  Wat is de grootste fout die je als scheidsrechter kan maken? Waarom?  Kunnen we de scheidsrechter niet beter van het veld halen en alles aan de VAR overlaten? Toelichting voor de docent De voetbalcompetities zijn weer begonnen. De VAR (Video Assistent Referee) zorgt ook dit seizoen alweer voor flinke discussies. Wel of geen hands, buitenspel of toch net geen gele of rode kaart?  Lees de tekst voor en stel daarna de vragen.

Mag je genieten van alcohol? Er is in diverse landen nu een heftige discussie over het vroeger sluiten van nachtclubs en bars vanwege het coronavirus. De tegenstanders zeggen: ‘Het tijdstip maakt niets uit!’ De voorstanders vinden dat veiligheid voorop moet staan: geen besmetting en tegelijkertijd geen agressie en dronkenschap! Waarom drinken mensen alcohol? Ze vinden het lekker en het is gezellig om samen iets te drinken. En je wilt geen uitzondering zijn. Alcohol drinken mensen ook als ze zich rot voelen en hun zorgen even willen vergeten. Als dat het is waarom je drinkt, dan zal het niet helpen. De zorgen gaan er niet door weg. De verleiding is groot om méér te gaan drinken. Hoe je het ook bekijkt, alcohol maakt veel kapot. Soms voor even, soms voor heel het leven. Een avondje doorzakken laat je geheugen tijdelijk slechter werken. Op den duur beschadigt alcohol je organen. Het tast zelfs je karakter aan. Er kan dan veel kapotgaan. Mag je dan geen druppel drinken? Ja hoor. De bijbelse Prediker zegt dat je mag genieten van de wijn met een vrolijk hart. Maar waar ‘te’ voor staat, gaat het mis. Bij ‘te veel alcohol’ bijvoorbeeld. Want in dezelfde Bijbel staat ook dat het lichaam een tempel is van de heilige Geest, een geschenk van God. Maak het maar niet kapot. Ruth van der Waall-Schaeffer Bij Prediker 9:7 en 1 Korintiërs 6:19 Vragen •  Drink je weleens iets waar alcohol in zit? Welke invloed heeft dat op jou?  Zie je het gevaar van alcohol? Omschrijf dat eens in eigen woorden. Vragen ••  Heb je voor jezelf regels met betrekking tot het gebruik van alcohol?  Heb je ervaring dat alcohol kapotmaakt?  Wat betekent voor jou ‘het lichaam als tempel van de heilige Geest’? God, we bidden u voor kinderen die leven in families waar alcohol voor geweld en agressie zorgt. Wees ze nabij en help ze. We bidden u voor mensen die door drank- of drugsgebruik hun lijf en leven verpesten. Geef ze de wil om ermee te stoppen. We bidden u voor jongeren die zichzelf willen beschadigen omdat er zoveel onvrede in ze zit. Geef ze de kracht om hulp te zoeken.

WERELD

Vrienden voor het leven •

De ene vriendschap duurt jaren, de andere is snel voorbij. Gemiddeld kun je spreken van een échte vriendschap als je elkaar vijf jaar of langer kent. Ergens is dat ook wel logisch. Blijkbaar hebben jullie in die eerste vijf jaar de goede en slechte tijden samen overwonnen. De kans dat jullie nog jaren samen optrekken, is dan groot. Vriendschap lijkt vooral te gaan om trouw, om volhouden. Niemand is perfect. Jij niet en dus ook je vriend of vriendin niet. Je voorkomt teleurstelling als je dat van elkaar accepteert. De meeste vriendschappen duren niet levenslang. Ze gaan kapot door kleine of grote ruzies of verschillen. Of ze gaan ongemerkt over. Dan ben je misschien gewoon uit elkaar gegroeid. Als je één echte goede vriend of vriendin hebt, mag je best van geluk spreken. Vrienden worden weleens vergeleken met reisgenoten. Ze lopen soms lang, en soms kort mee op jouw levensweg. Het is niet erg als je elkaar uit het oog verliest nadat je een tijdje samen opgelopen hebt. Jullie hebben van elkaar geleerd en de leuke herinneringen gaan voor altijd met je mee. Diana Jakobs  Heb jij een vriendschap waarvan je denkt dat die lang mee zal gaan?  Ben jij al vriendschappen kwijtgeraakt? Hoe kwam dat? Hoe vind je dat?  Wanneer is een vriendschap voor jou kapot?

JONGEREN

Springtouw •

Ook als je iets per ongeluk kapotmaakt, kun je je schamen. Vroeger, op de basisschool, nam een vriendin van mij altijd haar eigen speelgoed mee. Eén keer had ze een springtouw bij zich. Mijn zus had vroeger ook altijd een springtouw en ik kon dat best wel goed. Dus vroeg ik of ik ook een keer met haar springtouw mocht. Alleen sprong ik toen per ongeluk óp het touw, in plaats van eroverheen. Daardoor brak er een handvat van het springtouw af. Vreselijk natuurlijk. Achteraf bleek dat hij al kapot was, want ze had hem met tape geplakt. Maar ik voelde me toch heel erg schuldig. Ik heb haar weken niet durven aankijken, zo erg baalde ik ervan. Jurjen, 20 jaar  Hoe voelt dat: iets kapotmaken, wat van een ander is?  Is het wel terecht dat Jurjen zich zo schuldig voelde?

W E E K 41 DI N S DAG • 6 O KTO B E R

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Gaat de aarde eraan? •

Lekker slopen •

De sloopkamer is dé oplossing voor mensen die hun agressie kwijt willen. Argh! Je bent al te laat. En wat denk je? Natúúrlijk is net vandaag je fietsband leeg en kun je die fietspomp nergens vinden. En ja hoor, ben je éíndelijk op weg, begint het ook nog te plenzen! Op sommige dagen zit alles tegen. Dan moet je gewoon even je agressie kwijt. Hoe doe jij dat? Door te schreeuwen? Of zou je het liefst met dingen gooien? In films ziet dat er altijd zo heerlijk uit. Dan gooien ze zo met één gebaar alles van het bureau af, alsof het niets kost! Of slaan ze met een hockeystick de tv stuk. Maar ja, daar zijn je eigen spullen toch iets te kostbaar voor. En je ouders zullen het ook niet fijn vinden als je de kamer gaat slopen. Gelukkig is er een oplossing: een tripje naar de sloopkamer! Daar mag je álles kapotmaken! Iets voor jou? Maxine Herinx Vragen voor in de klas  Wat helpt jou als je enorm gefrustreerd of gestrest bent?  Hoe word je dan weer rustig?  Is dingen slopen een goede manier om stoom af te blazen?  Zou jij weleens los willen gaan in de sloopkamer? Waarom wel of niet? Toelichting voor de docent Zeker pubers kunnen nog weleens uit hun vel knappen. Dingen slopen kan even opluchten bij frustratie. Maar in je woede is het natuurlijk niet slim om waardevolle dingen kapot te maken. Is zo’n sloopkamer dan een goede optie? Bespreek ook andere manieren om van stress af te komen. Sommige mensen gaan huilen, anderen gaan sporten, in bad, praten, of willen juist alleen zijn… Het is fijn als de leerlingen erachter komen wat werkt voor hen.  Lees de tekst voor en laat het filmpje zien (3’21).  Bespreek daarna de vragen. Link: https://youtu.be/mMi3PyzSvGU

Paulus én het WNF zijn somber, maar hebben ook hoop. Alles op aarde wordt bedreigd door de macht van de dood. Dat staat in een heel oude brief in de Bijbel. Paulus schreef daar over de slechtheid van mensen en over zijn hoop op God. Mensen leven niet zoals God het bedoelt. Ze willen alles zelf regelen en niet afhankelijk zijn van God. Als ze vooral bezig zijn met wat ze voor zichzelf willen, zorgen ze niet goed voor de wereld en voor elkaar. Paulus schreef tweeduizend jaar geleden dat mens en aarde met de dood bedreigd worden. Dan het rapport van het Wereld Natuur Fonds van september: Het totale aantal zoogdieren, vogels, amfibieën, insecten en vissen is véél kleiner geworden, in de afgelopen vijftig jaar. Het gaat niet goed met de natuur, en dat komt vooral door de mensen. Máár in dit rapport staat ook dat de natuur nog kan herstellen. Goed nieuws, maar dan moeten mensen wel echt veranderen! Denk na over hoe je leeft en eet. Verspil bijvoorbeeld minder voedsel. Het kán nog anders met de natuur! Paulus schreef in zijn brief aan de Romeinen: Toch is er hoop! Want ooit wordt de aarde bevrijd. Dan komt er een eind aan de macht van de dood. Hij vond dat mensen moesten veranderen, maar hij hoopte vooral dat Gód de mensen en de aarde zou redden. Misschien moeten God en mensen het samen doen? Corinne Kat Bij Romeinen 8:19-21 Bijbel in Gewone Taal Vragen •  Waarom is het erg als er minder (soorten) dieren overblijven?  Hoop je dat het goed komt met de aarde? Is God daarbij belangrijk voor jou? Vragen ••  Wat merken mensen ervan als de biodiversiteit afneemt?  Hoe kunnen God en mensen samen de wereld redden? God, wat zou het geweldig zijn om op een aarde te leven waar de natuur genoeg ruimte krijgt. Waar de leefomgeving van dieren niet kapotgemaakt wordt en plantensoorten opbloeien. Waar de lucht niet vervuild is en het zeewater schoon en helder. Waar mensen verder kijken dan eigenbelang en eigen gewin en oog hebben voor alles wat leeft.

WERELD

Afdankertje • •

De klimaatcrisis is niet onze schuld, maar toch zitten wij ermee opgescheept. Het gaat niet goed met ons klimaat. Maar wiens schuld is dat? Ik doe mijn best om groen te leven. Ik zie dat veel van mijn vrienden dat ook doen. Zelfs de artiesten waar ik naar luister, zijn bezig met het klimaat. Zoals de band The 1975. Ze begonnen hun nieuwste album met de beroemde klimaattoespraak van Greta Thunberg. Zij zegt dat we nú iets moeten doen, anders zijn we te laat. Het is dus aan ons. Maar is dat eerlijk? Misschien heb je weleens iets gekregen wat eigenlijk al kapot was. Van je ouders of van een oudere broer of zus. Een trui met een gat erin, speelgoed dat niet meer werkt of een puzzel met missende stukjes. Een ‘afdankertje’ noemen we dat. Heb je er dan nog steeds plezier van? Of zie je alleen maar wat er kapot aan is? Zo denk ik soms ook over het klimaat. Ik doe graag mijn best voor een betere wereld, maar soms ben ik ook boos op de mensen die ervoor zorgden dat onze generatie hier nu mee opgescheept zit. Mijke van Leersum  Heb jij weleens een afdankertje gekregen? Was je er blij mee?  Is de aarde mét klimaatcrisis ook een soort van ‘kapot’?  Wie z’n schuld is het dat het niet goed gaat met het klimaat?  Ben jij veel met het klimaat bezig? En je ouders? En je opa en oma?

W E E K 41 WO E N S DAG • 7 O KTO B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Plank challenge •• Planken lijkt eenvoudig, maar volgens Eva is het slopend. Mijn dansdocent had het leuke idee om de plank challenge te gaan doen. We begonnen met een minuut en moesten elke week iets langer in de plank blijven staan. Uiteindelijk werd het uitgebouwd naar drie minuten. Elke keer als ik drie minuten in de plank moest staan, was ik helemaal gesloopt. Eva, 20 jaar  De plank is een houding waarin je kaarsrecht op ellebogen en tenen op de grond ‘ligt’. Het lijkt heel makkelijk, maar het is heel vermoeiend. Kun jij dit goed? > Welke oefeningen zijn voor jou slopend?

Help ons, om als mens niet langer een bedreiging te zijn voor de aarde, maar het begin van haar herstel.

Je lijf gesloopt •

Het coronavirus kan je hele lichaam kapotmaken. Je zult wel moe zijn van het c-woord. Maar hoe langer het de wereld beheerst, des te meer er over het coronavirus bekend is. Leek het eerst vooral een longziekte – waardoor mensen hoesten en benauwd zijn – nu weten we dat covid-19 veel meer schade aanricht.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Nee, lang niet iedereen wordt ernstig ziek. Gelukkig niet. Maar als het virus echt toeslaat, gaat het ook als een razende tekeer. Artsen staan steeds opnieuw perplex. Behalve dat het virus de longen kapotmaakt, hebben patiënten soms veel bloedstolsels in hun bloedvaten. Levensgevaarlijk natuurlijk! Het virus verstoort ook je immuunsysteem. Normaal werkt dat als een goed op elkaar afgestemd orkest. Maar het virus schakelt als het ware de dirigent uit, waardoor er chaos ontstaat. Het afweersysteem draait dol en je immuuncellen verwoesten alles wat ze tegenkomen, ook gezonde cellen. Daardoor vallen de nieren uit en lopen lever en hersenen schade op. Door dat laatste hebben patiënten verlies van geur en smaak, concentratieproblemen en geheugenverlies. En mensen die herstellen, blijven nog heel lang moe. Kortom, je hele lijf doet mee, en niet iedereen redt het. Geen leuke boodschap. Maar zolang er geen vaccin is, is dit waarmee we moeten leven. Jeanet Aartsen

Vragen voor in de klas  Wist jij dat het coronavirus je hele lijf kan slopen?  Ken jij mensen in je omgeving die ernstig ziek zijn of werden door corona? Herken je de genoemde symptomen? Wil je er iets over vertellen?  Helpt info over de ernst van deze ziekte om je aan de maatregelen te houden? Toelichting voor de docent De leerlingen zullen verschillend omgaan met de maatregelen tegen corona. Maar de ernst van de ziekte valt moeilijk te ontkennen.  Lees het intro en peil welke symptomen van covid-19 de leerlingen kennen. Zet dat eventueel in steekwoorden op het bord.  Lees de tekst dan en bespreek de vragen.

BIJBEL & WERELD

Groene kerken • Groene kerken willen meehelpen aan het herstel van de aarde. In de Bijbel staat hoe God in zes dagen de hemel en de aarde schiep. Het is geen historisch verslag van de evolutie, maar een loflied, een gedicht op Gods prachtige schepping. Elk couplet, elke dag, heeft hetzelfde ritme: God zegt wat er moet gebeuren, het gebeurt en het eindigt met ‘En God zag dat het goed was.’ Als God dan na zes dagen zijn hele schepping overziet, is hij dik tevreden. ‘God keek naar alles wat hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was,’ staat er in bijbelboek Genesis. Niet gewoon goed, maar zéér goed. De lucht, de dieren, de zeeën, de bomen, de mensen, het is allemaal prachtig gemaakt. Maar wat is er in onze tijd over van deze prachtige aarde? Wij mensen maken de aarde kapot. De lucht vervuilt, dieren en planten sterven uit. Dat is de mensen in kerken niet ontgaan. Zij richtten een netwerk van ‘Groene kerken’ op. Dat netwerk helpt plaatselijke kerken om duurzamer en groener te worden. Denk maar aan zonnepanelen op het kerkdak, een natuurtuin bij de kerk, ledlampen in het gebouw en het scheiden van afval. Zo willen ze een bijdrage leveren aan het herstel van de schepping en mensen bewust maken. Inmiddels doen er al ruim 300 – vooral protestantse – kerken mee. Ook zijn er 15 moskeeën betrokken bij dit netwerk. Jeanet Aartsen | Bij Genesis 1 Vragen •  Had jij weleens van ‘Groene kerken’ gehoord? Kan zo’n netwerk helpen om mensen duurzamer te laten leven?  Denk jij dat de aarde kapotgaat als we er nu niets aan doen? Leg je antwoord uit. Vragen ••  Leven gelovige mensen duurzamer dan niet-gelovigen? Zouden ze dat moeten?  Waarom zouden er ook moskeeën betrokken zijn bij dit netwerk?  Van wie is de aarde? God, wat goed dat er mensen zijn die inzien dat de aarde kapotgaat als we doorgaan zoals we nu leven. Die kritisch kijken naar hun eigen rol en zeggen: ‘Dat moet anders.’ Wat goed dat er mensen zijn die het niet bij mooie woorden laten, maar die de handen ineenslaan en er samen voor proberen te zorgen dat de natuur zich weer herstelt. Want zij laten zien dat je al heel veel kunt verbeteren als je wilt. Daarom: dank u voor zulke mensen.

WERELD

Beeldenstorm anno 2020 • •

Net als in 1566 werden dit jaar opnieuw standbeelden omvergehaald. In 1566 was de beeldenstorm: overal vernielden protestantse christenen heilige beelden van de katholieken. Volgens de protestanten stond in de Bijbel dat je geen beelden mocht vereren. De beeldenstorm wordt ook wel gezien als een opstand van de gewone mensen tegen de kerk die hen onderdrukte. Hoe dan ook: alles moest kapot. De meest prachtige beelden gingen eraan. In juni dit jaar was er een nieuwe beeldenstorm. Nu gingen beelden van ‘foute helden’ eraan. In Amerika trokken ze beelden omver van generaals die vochten tegen afschaffing van de slavernij. In Engeland schreven ze op het beeld van Churchill de tekst: ‘was een racist’. Churchill vond het witte ras beter dan de rest. In Rotterdam beveiligen camera’s het beeld van Piet Hein. Ook hij wordt in verband gebracht met de slavenhandel. Voor mij is geen enkel beeld heilig. Sommige beelden mogen best van hun voetstuk af. Maar moet het kapot? Misschien wel. Misschien is zo’n beeldenstorm nodig om dingen echt te veranderen in de maatschappij? Bas van der Sijde  Is beeldenstorm een gevolg of een oorzaak van veranderingen?  Moeten ‘foute’ beelden wel of juist niet kapot?  Zie jij andere mogelijkheden om met deze beelden om te gaan?

JONGEREN

Van alles ging niet door •

Akkelina was er kapot van dat haar groep 8 dit jaar anders verliep. Ik was er het afgelopen jaar best wel kapot van dat door corona heel veel dingen niet doorgingen. Zoals het kamp naar Ameland. Ik had er heel erg naar uitgekeken. Ook de musical van groep 8 werd anders gedaan. Normaal is er een optreden voor publiek, maar dat kon nu niet. Dat was heel erg jammer. Gelukkig mochten we het filmen in de Albert Heijn. Daar waren ik en mijn klasgenoten dan wel weer heel blij mee! Akkelina, 12 jaar  Wat vond je het ergste dat door corona niet door kon gaan?  Het coronavirus heeft al veel kapotgemaakt. Noem met elkaar een aantal dingen.

W E E K 41 D O N DE R DAG • 8 O KTO B ER

ACTUEEL

Recycling •

Repareren en recyclen helpen de afvalberg te verkleinen. Recycling van apparaten is natuurlijk goed om de afvalberg niet nog verder te laten groeien. Maar zo lang mogelijk met je spullen doen en ze laten repareren is nog beter voor het milieu. Het kost veel energie en zeldzame grondstoffen om smartphones, tablets en computers te maken. Een duurzame keuze is dus: vervang de geheugenkaart, batterij of harde schijf. Dan kan je apparaat weer een tijdje mee. Of verkoop je wat oudere laptop via Marktplaats, geef ‘m aan een vriend of vriendin of breng ‘m naar de kringloop. Ook de elektrische heggenschaar van je ouders, de koffiemachine en je föhn verdienen een tweede leven. In diverse wijken in vele plaatsen in ons land vind je een Repair Café. Daar helpen handige mensen je bij het repareren van je apparaat. Gratis en voor niks. Wil je echt van je spullen af, gooi ze dan niet bij het restafval. In veel elektrische apparaten zitten namelijk schadelijke stoffen. Bij aankoop van een nieuw apparaat kun je je oude bij de winkelier inleveren. Kleine apparaten kun je ook gratis kwijt bij diverse grote winkels. Richard Havenaar Vragen voor in de klas  Wat vind je van het Repair Café? Zou je erheen gaan?  Is het slim om een oude koelkast te blijven gebruiken? Toelichting voor de docent Wat doen leerlingen met dingen die kapotgaan? Weggooien of repareren? Naar de kringloop of recyclen? NB: een oude koelkast verbruikt veel meer energie dan een nieuwe!  Hou eerst de volgende peiling: - Wat doe jij met een gescheurde spijkerbroek? - met oude DVD’s die je niet meer gebruikt? - met kleding die je niet meer draagt? - met je oude mobiel als je een nieuwe koopt?  Lees daarna de tekst voor en bespreek de overige vragen.  Laat dan het filmpje over het recyclen van mobiele telefoons zien (2’06). Link: https://vimeo.com/248840611

BI J B E L & W E R E L D

‘Ik maak je kapot’ • ‘Denk maar niet dat ik bang voor je ben! Ik maak je helemaal kapot, man!’ Stoere taal van iemand die zich misschien helemaal niet zo stoer voelt... Hoe banger je bent, hoe harder je moet roepen om dat niet te laten merken. En hoe meer je de ander als vijand ziet, met wie het nooit meer goed komt. ‘Laat hem in de grond zakken...’ Wraakgevoelens kunnen sterk zijn. Laat die pester nu maar eens voor paal staan. ‘Lachen, joh!’ Met die gedachte gaat Jona op reis. Eigenlijk is hij doodsbang voor de mensen in Nineve, zijn grootste vijanden. Maar nu kan hij wel zijn haatgevoelens volop botvieren. Hij scheldt ze lekker uit: ‘God maakt jullie helemaal kapot.’ Want God heeft hem gestuurd en die is het helemaal met Jona eens. Toch? Nou niet helemaal... De mensen in Nineve veranderen door Jona’s woorden. En dat leidt bij God tot een ommekeer: Hij laat genade voor recht gelden en besluit de stad en zijn inwonders te sparen. Maar Jona wil wraak. Hij gaat er eens goed voor zitten. In de schaduw van een boom die God speciaal voor hem heeft laten groeien! Een worm knaagt aan de wortels van de boom. ‘Wat is dit nou, God?’ moppert Jona. ‘Eerst geeft u me een boom en nu maakt u hem kapot?’ Maar God antwoordt: ‘Dat is maar een boom, in Nineve wonen mensen. Die zijn veel belangrijker! Ook al maken ze fouten.’ Wies van Pijkeren | Bij Jona Vragen •  Heb jij leedvermaak als iemand voor schut staat?  Hoe zou je het vinden als jouw vijand iets ergs overkomt? Vragen ••  Kun jij goede dingen zien van iemand aan wie je een hekel aan hebt?  Wat is het risico van denken in vijandsbeelden?- In de politiek, het racismedebat, het milieudebat. God, verlos ons van de negatieve krachten die in ons op kunnen komen. Van de agressie die opspat als iemand ons gemeen behandelt. Van het vernietigende wraakgevoel dat ons verbeten maakt. Van de haat die ons kan verteren en elke toenadering de grond inboort. Geef dat we inzien dat deze krachten vaak meer kapotmaken dan ons lief is. Dat we ons er niet door laten leiden.

WERELD

Reparatie-pa •

Mijn vader had vroeger een bedrijf. Daar repareerden ze scheepsmotoren en maakten ze speciale onderdelen voor machines. Mijn vader ging met pensioen en verkocht zijn bedrijf. Maar hij wilde wel iets nuttigs doen met zijn vrije tijd. Daarom startte hij een nieuw bedrijfje waar je kapotte dingen naartoe kunt brengen. Bijvoorbeeld föhns, stofzuigers of een strijkbout. Mijn vader repareert die, zodat ze weer een lange tijd mee kunnen. Hij geeft kapotte dingen dus ‘een tweede leven’. Vaak lukt dat, in een enkel geval ook niet. Je hebt meer van die plekken in het land, waar je kapotte dingen kunt laten repareren. Natuurlijk kun je apparaten die het niet meer doen ook gewoon weggooien. Mensen denken dat iets laten maken duurder is dan het nieuw kopen. Volgens mijn vader valt dat reuze mee. Als dat apparaat nu in het milieu terechtkomt, zijn de kosten later veel hoger. Hij stoort zich er wél aan dat de dingen van nu veel sneller stuk gaan dan van vroeger. Dat helpt het milieu ook niet echt. Dus: heb je een strijkbout van je oma, breng hem naar een Repair Café. Daar kijken ze wat ze kunnen doen. En trouwens: ‘ouderwetse’ dingen zijn nu weer helemaal hip. Dat heet vintage. François Weststrate  Waarom zou jij een kapot apparaat (laten) repareren, of waarom niet?  Waarom kost iets wat je weggooit ook veel geld?  Stel dat spullen nooit kapotgaan, wat betekent dat voor het milieu, voor de economie en voor de werkgelegenheid?

W E E K 41 V R I J DAG • 9 O KTO B E R

ACTUEEL

JONGEREN

Beppe •

Aukje was er kapot van, toen haar oma overleed. Toen ik hoorde dat mijn beppe (oma) was overleden, was ik daar erg kapot van. Ze had namelijk kanker en kon niet meer beter worden. Ik hield erg veel van haar. Ik wist wel dat het niet lang meer zou duren, maar toch kwam haar dood nogal hard aan. Ze heeft me leren haken. En het jammere is dat we het nooit samen af hebben kunnen maken. Ook vandaag de dag mis ik haar nog steeds. Maar ze zit voor altijd in mijn hart. Aukje, 14 jaar  Heb jij iemand die je erg mist en die veel voor je betekend heeft?

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

Het gebruik van de Bijbel In de Oase zijn alle thema’s ontleend aan bijbelpassages. Soms staat er bij een thema een bij elkaar passende reeks verhalen, zoals vorige week over Jakob. Soms ook verschillende bijbelverhalen, die thematisch bij elkaar passen. Dat laatste is deze week het geval.

Hetzelfde verhaal Het kan voorkomen dat we eenzelfde bijbelverhaal vaker vertellen, omdat er meerdere thema’s in doorklinken. Deze week starten we met het verhaal, waarmee we vorige week afsloten: de ontmoeting van Jakob met zijn broer Esau na de vele jaren dat Jakob in het buitenland verbleef. Vorige week was het de familieband die in het verhaal de boventoon voerde. Uiteindelijk ben en blijf je familie en dat geeft je de kans om problemen te overwinnen. Deze week is het thema ‘Kapot’ en daardoor ligt de nadruk op het slechte geweten van Jacob, die probeert zijn broer te paaien met cadeaus. Maar dat is niet nodig. Verrassend hoe eenzelfde bijbelverhaal verschillende kanten heeft en tot verschillende gesprekken kan leiden.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

De link naar nu

Bijbelverhalen krijgen pas hun actuele waarde als je er iets in kunt herkennen van het leven van nu. Zonder dit zozeer in het bijbelverhaal zelf onder woorden te brengen, geven de gespreksvragen én de gebedsintenties al genoeg aanleiding om de link naar nu te leggen.

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Hilda Algra. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof.

M AA N DAG

DI N S DAG

Vertrouwensbreuk • Een verhaal over aartsvader Jakob en zijn broer Esau.

Wie niet horen wil… • Het succes van Jakobs vader Isaak heeft ook een keerzijde.

Je tweelingbroer na zo veel jaren weer terugzien, hoe eng kan dat zijn? Nou, behoorlijk! Voor Jakob in ieder geval wel. Hij is doodsbang. Lang, heel lang geleden, toen ze een jaar of zestien, zeventien waren, was Jakob halsoverkop weggevlucht van huis. Want Esau had geroepen: ‘Ik vermoord die stiekemerd!’ Die stiekemerd was Jakob, daar was geen twijfel over mogelijk. En Esau meende het, ook daarover geen twijfel. Jakob moest vluchten voor zijn leven. Hij had het er zelf naar gemaakt. Hij had namelijk de erfenis voor Esau bij hun oude, blinde vader weggegraaid. Dat valt op geen enkele manier goed te praten, al had Jakob dat wel lang geprobeerd – voor zichzelf. Jakob had voorgoed het vertrouwen van zijn broer kapotgemaakt. Nu, tientallen jaren later en een stuk wijzer, snapt hij maar al te goed dat Esau nog steeds woedend op hem is en hem zijn rotstreek alsnog betaald zal zetten. Dus dat hij letterlijk doodsbang is, is niet zo raar. Ze gaan elkaar ontmoeten, straks, er is geen ontkomen meer aan. Jakob redt wat er nog te redden valt. Hij bidt God om hem en zijn gezin te redden uit de handen van Esau. Hij stuurt een enorme vracht cadeaus vooruit om Esau te paaien en loopt met knikkende knieën zijn broer tegemoet. Zijn vrouwen en kinderen volgen op afstand. En Esau? Zodra hij Jakob ziet, rent hij met gespreide armen op hem af. ‘Jakob, broer! Daar ben je, eindelijk! Ik heb je zo gemist!’ Hij omhelst hem alsof hij hem nooit meer wil loslaten. De beide mannen huilen in elkaars armen. Voor Esau heeft de tijd de breuk geheeld. Wat kapot was, krijgt een nieuwe kans.

Alles wat zijn handen aanraken, verandert in goud. Niet letterlijk natuurlijk, maar bij wijze van spreken. Isaak heeft extreem veel succes in alles wat hij doet. Als hij zaait, oogst hij een half jaar later twee keer zoveel als de boeren in de omgeving met een vergelijkbaar stuk grond. Zijn koeien krijgen twee keer zo veel kalveren als normaal en geven twee keer zo veel melk. Hetzelfde geldt voor de geiten en de kamelen. Isaak, de vader van Jakob, had een leven als een vorst. Hoe doet hij dat toch? Heeft hij een geheim middeltje, een bijzonder soort mest of zoiets? De knechten van de boeren in de omgeving hebben de knechten van Isaak al tig keer bevraagd. Maar die blijven volhouden dat Isaak gewoon mazzel heeft: Gods zegen over alles wat hij doet. ‘Ja, ja, dat zal wel. Die mazzel zorgt er anders wel voor dat onze bazen óns erop aankijken. Ze zien dat wij niet zo veel oogsten. Dus doe even wat minder je best, ja.’ ‘Sorry, hoor,’ zeggen Isaaks knechten, ‘waar doen jullie moeilijk over? Jullie oogsten zijn toch ook goed? En we doen trouwens niet speciaal ons best. We doen gewoon ons werk.’ Oké, wie niet horen wil, moet maar voelen, besluiten de jaloerse knechten. Ze vernielen expres de waterputten die de vader van Isaak nog had gegraven. Ze doen het zo grondig, dat de knechten van Isaak de putten niet meer kunnen maken. Nou kunnen ze zelf hun vee ook niet meer te drinken geven, maar alles beter dan dat succes van boer Isaak te moeten aanzien. De koning hoort van de onrust in de streek. Hij vraagt Isaak het land te verlaten. Nu zitten die jaloerse knechten met het droge land, terwijl Isaak honderd kilometer verderop succesvol kan boeren. Maar daar zitten ze dan tenminste niet meer met hun neus bovenop. Genesis 26:12-17

Genesis 32:10-12 en 33:1-4 Gespreksvragen  Dit is hetzelfde verhaal als afgelopen vrijdag, maar anders verteld. Wat is het verschil?  Is Jakob nog dezelfde als toen hij zijn broer bedroog?  Hoe komt het dat Jakob zo bang is om zijn broer te zien, terwijl dat helemaal niet nodig blijkt? Gebedsintentie Heer, wees met alle broers en zussen, die tegen elkaar op moeten boksen. Geef dat wij in onze gezinnen de harmonie kunnen bewaren en elkaar met respect behandelen.

Gespreksvragen  Hoe komt het dat die knechten de waterputten vernielen?  Wat is het verschil tussen ‘mazzel’ hebben in ons gewone taalgebruik en in dit verhaal? Gebedsintentie Heer, geef ons uw zegen over wat wij doen. Geef dat we beseffen dat ons succes niet zomaar van óns is, maar dat alles wat we krijgen, komt uit uw hand. Dank u voor het leven.

Toekomst •

Nebukadnessar droomt over de ondergang van zijn rijk. Koning Nebukadnessar heeft al de hele week last van één droom. Het was niet eens een nachtmerrie, niet zoiets als ontdekken dat je naakt op een podium staat, of met monsters die je achtervolgen. Nee, het was een standbeeld waar hij naar keek, dat instortte. Zo raar. Dat móét iets betekenen. Een boodschap van de goden? Een voorspelling van de toekomst? Zijn eigen droomuitleggers kunnen hem niet helpen. Maar Daniël wel. Daniël zegt: ‘Dit was uw droom: u zag een reusachtig beeld, met een gouden hoofd, zilveren borst en armen, een buik van brons, benen van ijzer. De voeten waren voor een deel van ijzer en voor het andere deel van klei. Toen rolde er een steen tegen de voeten van het beeld. Het beeld stortte in en verpulverde helemaal. De wind blies het gruis weg. Dat was uw droom. Hij gaat over de toekomst van uw rijk. U bent het gouden hoofd, edel en zuiver. Maar na u komt een minder machtig koninkrijk, niet van goud maar van zilver. En daarna komt een nog minder machtig koninkrijk, van brons. Het vierde koninkrijk zal hard zijn als ijzer. Dat zal alles en iedereen verpletteren. Niet alleen andere koninkrijken, ook de eigen bevolking zal eraan onderdoor gaan. Daarna komt er een tweedeling. Een deel is hard als ijzer, een ander deel kwetsbaar als klei. Tussen die twee is geen verbinding mogelijk. Die verdeeldheid wordt de ondergang van dat rijk. En dan die steen die tegen de voeten rolt: dat is het koninkrijk van God. Dat zal alle koninkrijken vernietigen. Gods koninkrijk zal stevig zijn, uit één stuk. Het is honderd procent goed en het zal eeuwig blijven bestaan. Dan is er voorgoed een einde aan al het onrecht in de wereld.’ Daniël 2:24-45 Gespreksvragen  Waaraan gaat het rijk van koning Nebukadnessar uiteindelijk ten onder?  Wat is het bijzondere van Gods koninkrijk, dat in de droom wordt voorspeld?  Vind je dit een donkere of een hoopvolle droom? Gebedsintentie Heer, geef dat wij in de verdeelde wereld van nu standvastig strijden tegen het onrecht. En dat we gesterkt door de verwachting van uw koninkrijk blijven geloven in heelheid en genezing.

D ONDE R DAG

Samen iets opbouwen • De stadsmuur van Jeruzalem die vernietigd was, wordt na de ballingschap hersteld. De oude vrouw vertelt aan haar kleinkinderen over haar terugkeer naar Jeruzalem: ‘Aan die toren heb ik nog helpen bouwen. Dat had je niet gedacht hè, je ouwe oma een bouwvakker. Ha ha, nee hoor, ik was geen bouwvakker. Maar mijn zussen en ik hielpen wel mee aan de herbouw, samen met mijn vader. Hij was stadsdeelbestuurder, dat wist je toch wel? Niet? Oh, nou ja. Iedereen deed trouwens mee. Apothekers, tempelknechten, juweliers, koopmannen, priesters, mannen en vrouwen, écht iedereen. We namen allemaal een stuk van de stadsmuur voor onze rekening. Wij werkten aan de Bakoventoren. Je moet je voorstellen: de muur had 150 jaar lang in puin gelegen. Er waren zelfs al hele struiken en bomen op gegroeid. Waarom we hem weer wilden opbouwen? Kind toch, wat een vraag! De muur was de trots van onze voorouders. Tegelijk met de verwoesting was ons volk weggevoerd. in ballingschap. Maar in de loop der jaren kwamen steeds meer mensen terug. Ze bouwden nieuwe huizen, maar die muur lag nog altijd in puin. Alsof we niet echt thuis waren in onze stad. Maar het was zo’n puinhoop, er was geen beginnen aan. Toen is Nehemia toch begonnen. Hij heeft het georganiseerd, heeft iedereen opgetrommeld. Geweldig was het, die saamhorigheid, sámen iets opbouwen. Als één man noemen ze dat, hihi, ook mijn zussen en ik. En we deden heus niet onder voor de sterke kerels hoor, dat je dat niet denkt. Als je vijftien liter water kan dragen, kun je ook een balk op zijn plaats leggen. We zijn nog genoemd ook, kijk maar in dat lijstje aan de muur. Tussen al die namen van wie welk stukje van de muur herbouwde staan ook wij: “Het gedeelte met de Bakoventoren werd hersteld door…” Hier, kijk: “Sallum…” Dat is mijn vader. En daarnaast staan wij, zijn dochters.’ Nehemia 3:1-31 Gespreksvragen  Hoe kwam het dat de oude vrouw zich toen niet thuis voelde in haar eigen stad?  Waarom was indertijd een stadsmuur zo belangrijk? Gebedsintentie Heer, wat geweldig is het om samen iets wat kapot is weer op te bouwen. Geef ons de kracht en de saamhorigheid die daarvoor nodig zijn. Want ook nu is er inzet en elan nodig, en helende kracht.

V R I J DAG

Toch maar niet • Onheilsprofeet Jona is strenger dan zijn opdrachtgever. Jona is een onheilsprofeet. Een heel goeie ook nog eens. God stuurt hem naar Nineve, een gigantische wereldstad. Miljoenen mensen wonen er. Jona moet hun de waarheid zeggen. Het is een volle dag lopen van de buitenwijken naar het centrum. Daar gaat hij ’s morgens vroeg op een trap bij het marktplein staan. Tegen alle mensen die langskomen roept hij: ‘Dit is een boodschap van God. Jullie leven zo slecht, dat God deze stad over veertig dagen zal verwoesten.’ De mensen denken niet eens: ‘Die man is gek’, maar ze zeggen tegen elkaar: ‘Hij heeft gelijk, we zíjn helemaal verkeerd bezig, het roer moet om!’ Het nieuws gaat als een lopend vuurtje door de stad. Iedereen maakt goede voornemens. Dieven worden gulle gevers aan goede doelen. En iedereen draagt een boetekleed. Daarmee laat je zien dat je je bewust bent van je schuld aan God en mensen. Ook de koning trekt zijn koningsmantel uit en slaat een boetekleed om. Hij komt van zijn troon en gaat op de grond zitten. Hij beveelt dat alle mensen en dieren in Nineve moeten vasten: ‘Niemand mag nog eten of drinken tot de veertigste dag voorbij is. God zal zien dat we echt spijt hebben en serieus proberen ons leven te beteren. Misschien bedenkt God zich dan en zal de stad niet worden verwoest.’ Iedereen in Nineve houdt zich aan dit koninklijk bevel. En ja hoor, God ziet het en besluit Nineve toch niet te verwoesten. Iedereen blij. Behalve Jona. Die vindt dat God zich aan zijn afspraken moet houden. Die vindt dat Nineve moet worden verwoest, zoals beloofd. Ook al kost dat miljoenen levens.

W E E K 41 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G E N

WOENSDAG

Jona 3 Gespreksvragen  Is het terecht dat Jona God aan zijn belofte wil houden?  Waarom moest Jona de inwoners van de stad eigenlijk gaan waarschuwen?  Wat is de waarheid die Jona moest gaan vertellen? Gebedsintentie Heer, u bent genadig wanneer wij naar uw woord willen luisteren. Laten we berouw tonen voor de dingen die wij verkeerd doen. En geef dan dat onze wereldstad niet zal worden verwoest.

GEDICHT

Ruimte Het schijnt dat sterrenstelsels nog maar zelden botsen door uitdijen van het heelal. Eigenlijk botsen ze nooit. Maar wij, op onze aardbol, wij botsen meer dan ooit. Wij brullen, schreeuwen, brallen. De regels moeten op de schop, wij eisen onze vrijheid op. We pikken het niet langer! Zien we de ander nog wel staan als we die ruzietoon aanslaan? De ruimte werd zo klein dit jaar. WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Wij knallen op elkaar.

Cora de Vos Foto’s: © Andrey Nyrkov | Dreamstime.com

W E E K 4 2 • 1 2 – 1 6 O KTO B E R 2 02 0

DAT BOTST!

Bekijk de poster: Wat is hier aan de hand?  Bespreek de mogelijke redenen waarom hier een confrontatie is tussen verschillende groepen.

GELOOF

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Religieuze botsingen • •

‘Als er geen godsdienst zou zijn, dan zou er ook geen oorlog zijn,’ zeggen mensen weleens. Jammer genoeg hebben ze wel een punt. Want er wordt wat afgevochten tussen mensen met verschillende overtuigingen. Eigenlijk heel raar, want een basisregel in élke godsdienst is dat je elkaar niet mag doden. Alle religies zijn gericht op naastenliefde en vrede. Waarom dan toch die botsingen? Ten eerste: veel botsingen die over religie lijken te gaan, gaan eigenlijk over iets anders. Over olie, water, macht of onderdrukking. Ten tweede: godsdienst gaat over wat ‘heilig’ is voor iemand, iets heel belangrijks. Als iemand dat wat heilig voor jou is, belachelijk maakt, dan doet dat pijn. Als iemand geen respect heeft voor wat heilig is voor jou, dan maakt dat je boos. Ten derde: iets wat heel belangrijk is voor jou, gun je ook een ander. Maar die ander vindt vaak weer iets heel anders belangrijk. Als je die ander dan toch probeert te overtuigen, gaat het gemakkelijk mis. Ondanks alle goede bedoelingen. Als daar dan ook nog hele groepen mensen bij betrokken zijn, kan het snel uit de hand lopen. Zeker als er ook nog strijd is over olie, water, macht of onderdrukking. Heel lastig… Hilde van Halm  Wat is heilig voor jou?  Hoe reageer jij als iemand dat belachelijk maakt of geen respect toont?  Respecteer jij wat heilig is voor anderen?  Wil je graag anderen overtuigen? Hoe pakt dat uit?

VE R H AA L

Neuzen tegen elkaar •

Twee automobilisten willen elkaar niet voor laten gaan. Vlak voordat de weg het fietspad kruist, staan aan beide kanten plantenbakken. Zo is er een smalle doorgang voor maar één auto tegelijk. Als er van beide kanten een auto komt, mag degene die het eerst is, voor. De ander hoeft maar even te wachten, hooguit twintig seconden duurt dat. Meestal gaat dat goed. Maar nu staan er twee auto’s met hun neuzen bijna tegen elkaar op het fietspad. Nog geen tien centimeter ruimte tussen de bumpers. De bestuurders staan er schreeuwend naast. ‘Achteruit, man!’ schreeuwt de een. ‘Je zag toch dat ik eerst was!’ ‘Ga zelf achteruit!’ brult de ander. Achter beide auto’s groeit een rij wachtende auto’s. Er wordt getoeterd. Steeds meer mensen stappen uit. Sommigen lopen naar voren. ‘Zo staan we hier over een uur nog,’ zegt iemand. ‘Laat hem toch voorgaan, hoe erg is dat nou?’ ‘Hém voor laten gaan? Hij moet mij voor laten gaan!’ brult de man. Hij wordt steeds roder. De andere heethoofd pakt zijn telefoon. ‘Ja hallo, politie?’ Hilda Algra  Wat vind je van het gedrag van de twee automobilisten?  Wat zou jij doen als je een van de automobilisten was?  Wat zou jij doen als je over het fietspad kwam aanfietsen?  Wat zou jij doen als je de politie was?

Botst de klas over deze stelling? •

In iedere vriendschap heb je af en toe ruzie.  Schrijf op het bord: ‘In iedere vriendschap heb je af en toe ruzie.’  De leerlingen die het eens zijn met de stelling gaan aan de linkerkant van het lokaal staan.  De leerlingen die het oneens zijn gaan rechts staan.  Zijn er leerlingen die twijfelen of die argumenten hebben voor beide kanten? Zij kiezen voor het midden.  Laat verschillende leerlingen hun mening toelichten.

S OA P • I N DE K L AS

Regenpak •

Eline en Irene hebben een aanvaring. ‘Haha, moet je Irene zien,’ giechelt Eline. Irene staat in haar regenpak bij de kapstok. Het water druipt van haar af, op de grond. Ze probeert het touwtje van haar capuchon los te maken. Dat lukt niet. Ze probeert haar regenbroek over haar schoenen uit te trekken. Dat lukt ook niet. Irene ziet er heel ongelukkig uit. ‘Kom,’ zegt Eline. Ze trekt Myrna aan haar arm mee. ‘Lukt het?’ vraagt Eline met een lief stemmetje aan Irene. ‘NEE!’ schreeuwt Irene. ‘Dat ZIE je toch?! Ik HAAT regen. Ik HAAT dit regenpak.’ Irene kijkt Eline woedend aan. ‘En JOU haat ik nog het MEEST!’ schreeuwt ze erachteraan. ‘Rustig maar,’ mompelt Eline. Ze doet een stapje achteruit. ‘Zal ik je helpen?’ vraagt Myrna voorzichtig. ‘Blijf van me af,’ snauwt Irene. ‘Ik kan het zelf.’ En met een boos gezicht sjort Irene nog maar een keer aan het touwtje van haar capuchon. Hilde van Halm

W E E K 4 2 & 4 3 2 02 0 • VO O R DE Z E WEEK

Bij de poster

Als het ergens druk is, heb je zomaar een botsing. In de gangen bij de leswissel op school, bijvoorbeeld. Of bij het boodschappen doen in de supermarkt – of komt dat minder voor nu iedereen beter oplet vanwege corona? Nou, lang niet altijd, en zeker niet als je net verdiept bent in je mobieltje… Het nieuws staat bol van andere botsingen. Tussen groepen, als de boeren protesteren tegen de milieumaatregelen van de regering, of als er gedemonstreerd wordt tegen de coronaregels. Of tussen mensen, zoals bij de Amerikaanse verkiezingen tussen Biden en Trump. Heftige botsingen zelfs. Ideeën kunnen botsen, en denkbeelden, belangen, overtuigingen… Soms is het ook goed dat die botsingen er zijn. Ze houden je wakker. Eigenlijk moet je je zorgen maken als je nooit ergens over botst. Zit je dan niet te veel in je eigen bubbel? En als je ruzie hebt, dan zijn er ook weer allerlei manieren om het niet uit de hand te laten lopen.

BI J B E L & W E R E L D

Vergif •

Ruzie •

Maken jongens en meisjes verschillend ruzie? Bijna iedereen heeft weleens ruzie. Maakt het dan uit of je een jongen of een meisje bent? Nogal wat mensen zien een duidelijk verschil tussen jongens- en meidenruzies. Zij beschrijven dat zo:  Als meiden ruziemaken gaat dat vaak met woorden. De ruzies in een meidengroep zijn ingewikkeld. Als je aan meerdere meiden vraagt wat er gebeurd is, hoor je verschillende verhalen. Meiden roddelen vaker of sluiten elkaar buiten. Een grote ruzie tussen vriendinnen betekent nogal eens het einde van de vriendschap. Bij jongens is een ruzie vaak beter te volgen. Ze vertellen: ‘Hij is begonnen en toen gebeurde er dit en daarna dat.’ Jongens slaan en vechten eerder, hun ruzies zijn meer met het lijf dan met woorden. Een ruzie tussen jongens is meestal geen einde van de vriendschap. Ze kunnen de volgende dag gewoon weer samen voetballen. Nou is de vraag: Klopt dit? Of zijn de verschillen tussen personen groter dan die tussen jongens en meisjes? Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Maak jij zelf vaak ruzie? Zo ja, met wie vooral?  Herken je de verschillen in ruziemaken tussen jongens en meisjes? Of is het cliché? Geef voorbeelden en argumenten. Toelichting voor de docent Laat de leerlingen een discussie voeren.  Lees de tekst voor.  Voer een gesprek aan de hand van de vragen.  Of maak er een echte discussie van met als startvraag: Kloppen de genoemde verschillen tussen jongensruzies (apenrots) en meidenruzies (slangenkuil)?  Geef eerst de spelregels voor een goede discussie: * Laat elkaar uitpraten. * Luister naar elkaars argumenten * Haal er geen dingen bij die er niet bij horen * Zeg: ‘Ik vind… omdat…’

Ruzie is soms net een virus. Ruzie is soms net een virus. Het hangt in de lucht en als je er gevoelig voor bent, dan pak je dat zo op. En dan kan het flink botsen. Ook letterlijk: je slaat erop los. Of figuurlijk: met woorden, en die doen soms veel meer pijn. De tong kan een scherp wapen zijn als het botst tussen mensen. We zagen dit de laatste weken om ons heen. Het protest tegen de corona-maatregelen werd steeds venijniger. Op straat, maar ook in de Tweede Kamer. Premier Rutte zei dat men het niet waardeert als de regering loopt te hakketakken. Mensen met een scherpe tong denken vaak dat zij sterk staan in conflicten. Maar het risico is ook dat je in je boosheid dingen roept waar je later spijt van krijgt. Jakobus, een leerling van Jezus, schrijft heel actueel: ‘Zo is ook de tong maar een heel klein lichaamsdeel, maar met een grote invloed. Bedenk eens hoe klein het vlammetje is dat een heel bos in brand kan zetten! Je tong is net als dat vlammetje. De mens kan elk dier temmen. Maar het lukt geen mens om zijn tong te beheersen! Je tong kan elk moment zulke lelijke dingen zeggen, dat het wel vergif lijkt.’ Als je de cirkel van botsingen wil doorbreken, zou je je tong beter in bedwang moeten houden. Daar ben je zelf bij. Misschien helpt het om even stil te zijn en je af te vragen waarom het ook weer botste. Ruth van der Waall-Schaeffer | Citaten uit Jakobus 3:5-8 Basisbijbel Vragen • B ots jij vaak met iemand? Waar gaat het dan over? W eet je een voorbeeld van woorden die pijn doen? Vragen •• B en je het met premier Rutte eens? Moet de regering het goede voorbeeld geven? Z ijn de protesten tegen de corona-maatregelen te vergelijken met een klein vlammetje dat een bos in brand zet?

God, dank u voor de mensen die conflicten niet meteen uitvechten met geweld, want dat leidt nooit tot iets goeds.

WERELD

Botsend taalgebruik •

Grof taalgebruik in de politiek maakt de meningsverschillen heftiger. Politici zijn soms net normale mensen. Onze minister-president Rutte bijvoorbeeld. Hij versprak zich voor de camera. Een journalist vroeg hem iets over juichende voetbalsupporters. Rutte antwoordde dat ze tijdens corona ‘gewoon hun bek moeten houden’. Later zei hij sorry. Hij vond zelf ook dat hij het woord bek niet had moeten gebruiken. Misschien had hij er vooraf niet goed over nagedacht. Maar het kan ook dat hij het expres zei. De minister-president gebruikt namelijk wel vaker grove woorden. Misschien hoopt hij dat mensen hem dan beter begrijpen, of zich meer met hem verbonden voelen. Andere politici vinden dat politici niet te veel ‘popiejopie’-taal moeten gebruiken. Ze vinden dat Rutte vaak onbeschoft praat en soms mensen kwetst. Dat is slecht voor de sfeer in de Tweede Kamer, zeggen ze. Grove woorden kwetsen en maken dat mensen emotioneel reageren. Daardoor ontstaan er steeds vaker botsingen in de Tweede Kamer. Sarah Mullié  Vind jij het oké als politici grove taal gebruiken?  oel jij je meer verbonden met de minister- president als hij zulke taal gebruikt?  Vind je dat grove taal de sfeer verpest?

JONGEREN

Echt ruzie •

W E E K 4 2 & 4 3 M AA N DAG • 1 2 O F 1 9 O KTO B ER

ACTUEEL

Kibbelen is niet erg, maar echt ruzie hebben is naar. Mijn zus en ik botsen weleens. Meestal kibbelen we wat en is het even later alweer goed. Heel af en toe krijgen we wel echt ruzie. Dit vind ik altijd erg vervelend. Ik wil dan graag dat het weer goed komt. Als ik weet dat zij gelijk heeft, zeg ik dat ook en bied ik mijn excuses aan. Akkelina, 12 jaar  Waarom is het zo vervelend om (echt) ruzie te hebben?

Dank u voor degenen die een botsing niet laten uitlopen op een venijnige scheldpartij die onherstelbare schade aanricht. Dank u voor iedereen die zich bij een ruzie niet mee laat slepen door boosheid of ergernis, maar zoekt naar een goede oplossing.

Natuurrampen •

De Ethiopische stuwdam in de Nijl geeft veel onrust in de regio. Na een paar hete, droge zomers weten wij inmiddels ook hoe belangrijk het is dat er genoeg schoon drinkwater is. In andere landen weten ze dat al lang. In Egypte, bijvoorbeeld. Daar zorgt de rivier de Nijl voor 90% van al het drinkwater. De Nijl is de langste rivier van de wereld. De rivier is niet alleen voor Egypte belangrijk, maar ook voor buurlanden Soedan en Ethiopië. En omdat de rivier zo belangrijk is, wordt er ook ruzie over gemaakt. Ethiopië heeft een grote stuwdam in de Nijl gebouwd. Met die stuwdam kunnen ze elektriciteit opwekken. Zo krijgen meer Ethiopiërs stroom – dat helpt mensen met computers, met telefoons die je moet opladen, met licht in huis, zodat kinderen ’s avonds huiswerk kunnen maken… Alleen maar voordelen, zou je zeggen. Daar denken ze in Soedan en Egypte anders over. Want die stuwdam betekent dat er veel minder water naar hún landen stroomt. Minder drinkwater dus. De Nijl zal ook minder vaak overstromen, waardoor de grond buiten de oevers minder vruchtbaar zal worden. Botsende belangen dus. Hilde van Halm

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Van wie is een rivier?  Wat weegt zwaarder, volgens jou: stroom in Ethiopië of drinkwater in Soedan en Egypte?

Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Laat eventueel op een landkaart zien waar deze landen liggen.  Het RTL Nieuws-fragment legt de kwestie nog eens uit: (1’39, zie link). Laat dit eventueel ter verduidelijking zien.  Bespreek de vragen.  Geef je online les? Lees de tekst dan voor en laat het filmfragment zien.  De leerlingen kunnen in tweetallen de vragen bespreken en eventueel een kort verslagje van het gesprek per mail sturen. Link: https://youtu.be/ ln03SN96S7g

BIJBEL & WERELD

WERELD

Boem •

Aanvaring •

Bron: Dagblad van het Noorden, 14 september 2020

 Kun jij je een wereld voorstellen waarin mensen niet meer mogen varen of vliegen?  Wat zouden de gevolgen daarvan zijn, zowel voor mens als dier?

Lastig, als je van katten houdt, maar ook van vogels. Botsende belangen. We hebben er de hele dag mee te maken. Bijvoorbeeld: jij wilt op de bank tv kijken, maar je zus wil languit op dezelfde bank een dutje doen. Boem! Soms wordt het nog ingewikkelder. Dan is het niet jij tegen een ander. Maar dan botst het in jezelf. Je wilt het ene, maar tegelijk het andere. ‘Je kunt niet in dienst zijn bij twee bazen tegelijk,’ zegt Jezus in de Bijbel. ‘Óf je houdt van de een en haat de ander, of andersom.’ Daarmee bedoelt hij dat je moet kiezen. Kiezen tussen God en het grote geld, bijvoorbeeld. Hou op met sjoemelen. Wees eerlijk. Wat vind je echt belangrijk? Ja, dat lijkt helder. Maar wat nou als er twee dingen zijn die je allebei belangrijk vindt? Als je bijvoorbeeld van katten houdt, maar ook van de natuur en van vogels? En je weet dat jullie lieve poes steeds weer vogels doodmaakt? Ook wanneer jij het niet ziet? ‘Je kat los buiten laten lopen is officieel verboden,’ zeiden een wetenschapper en een jurist pasgeleden bij Nieuwsuur. ‘Er worden ieder jaar miljoenen vogels gedood door huiskatten. Ook in natuurgebieden. Dat moet stoppen.’ Er waren filmpjes bij, van katten die jonge vogeltjes uit het nest roven. Niet fijn. Maar je kat binnenhouden? Is dat niet ook zielig? Botsende belangen. Lastig hoor. Barbara de Beaufort | Bij Lucas 16:13

Steeds vaker botsen mens en dier. Van wie zijn de zee of het bos eigenlijk? Laatst ging er een heftig filmpje rond op sociale media. Langs de Spaanse kust viel een orka een zeilboot aan. Het zag er heel angstaanjagend uit. De boot was zwaar beschadigd. Gelukkig vielen er geen gewonden. Zulke aanvallen door orka’s komen steeds vaker voor. Niemand weet waarom de dieren zich ineens zo agressief gedragen. Misschien voelen ze zich bedreigd en maakt de stress hen zo boos. Niet alleen op zee botst het regelmatig tussen mens en dier. Ook aan land of in de lucht. Ondanks waarschuwingsborden rijden automobilisten regelmatig overstekend wild dood. En boven Schiphol gaat het vaak mis tussen ganzen en vliegtuigen. Als je er iets langer bij stilstaat, roepen die botsingen allerlei vragen op. Bijvoorbeeld: waarom zouden orka’s hun eigen leefruimte niet mogen verdedigen? Loopt het wild plotseling onze wegen op, of rijden wij dwars door hun bos? En: wij mensen zijn tweebenige landdieren. Wat doen we dan eigenlijk op zee of in de lucht? Liesbeth Gijsbers

en Nieuwsuur, 14 september 2020.

Vragen •  Hebben jullie een kat thuis? Komt hij ook buiten?  Wat kun je doen om te zorgen dat een kat geen vogels vangt? Vragen ••  Heb je er moeite mee dat katten vogels vangen?  Vind je het terecht dat katten los laten lopen verboden is?

God, soms botst het diep vanbinnen. Dan voel je je verscheurd en ben je het niet eens met jezelf. Dan moet je soms kiezen tussen twee dingen die niet samengaan en die je allebei toch graag wilt. Lastig is dat, God. Help ons om daaruit te komen. Geef dat we eventueel de hulp inroepen van anderen. Want door hen ga je soms zien wat je echt het belangrijkst vindt.

JONGEREN

Tikkende tijdbom •

Judith vind af en toe ruziemaken noodzakelijk. Ik heb als kind veel ruziegemaakt. Ik wilde altijd mijn mening geven, wat niet altijd nodig is. Nu maak ik minder ruzie. Toch vind ik ruziemaken wel belangrijk. Je kunt irritaties beter uitspreken, want anders suddert het toch door. Dan wordt het een tikkende tijdbom, want op de een of andere manier komt het er toch uit. Het kan maar beter even goed knallen en dan kun je daarna gewoon weer verder. Judith, 18 jaar  Vind jij ruzie ook belangrijk?  Waarom is het niet altijd nodig je mening te geven?  Kun je na een fikse ruzie gewoon weer verder?

W E E K 4 2 & 4 3 DI N S DAG • 1 3 O F 2 0 O KTO B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Botsende meningen •

Polarisatie •

Gepolariseerde groepen staan lijnrecht tegenover elkaar. In onze samenleving mag iedereen zijn mening geven. Soms hebben twee groepen totaal verschillende meningen. Ze komen dan tegenover elkaar te staan en kunnen het niet meer eens worden. Er zijn ook mensen in het midden. Dit zijn mensen die allebei de groepen wel een beetje kunnen begrijpen. Ze zijn minder fel. De groepen met extreme meningen proberen de mensen in het midden over te halen om hun kant te kiezen. De verschillen tussen de twee groepen worden steeds groter. Dit noemen we polarisatie. Vooral op het internet kunnen mensen heel fel laten weten wat ze vinden. Over Zwarte Piet, de corona-maatregelen of asielzoekers bijvoorbeeld. Door sociale media kunnen groepen nog verder bij elkaar vandaan komen te staan. Op Facebook kun je makkelijk mensen vinden die dezelfde mening hebben als jij. En sociale media zijn ook zo geprogrammeerd dat je vooral ziet wat jij interessant en leuk vindt. Je zit dan in een ‘bubbel’. Je komt dan weinig andere meningen tegen en weet alleen nog maar wat er in jouw ‘bubbel’ gebeurt. Het wordt dan steeds moeilijker om de andere groep te begrijpen. Kizzy Chin A Foeng Vragen voor in de klas  Komt er op school ook weleens polarisatie voor? Waar merk je dat aan?  Hoe reageer jij als iemand een totaal andere mening heeft?  Wat zou je kunnen doen om mensen met een andere mening beter te begrijpen? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Bekijk de video (1’40, zie link).  Bespreek de vragen met de klas. Link: https://youtu.be/qIUSbVrPJ_0

Hoe ga je om met mensen met wie je het niet eens bent? ‘Onze rechtsstaat is failliet. Mensen worden ongelijk behandeld door rechters. Dat stinkt, meneer de minister-president, en als u daarmee instemt, dan stinkt u ook!’ Zo ongeveer praatte Geert Wilders van de PVV op 17 september in de Tweede Kamer. Minister-president Mark Rutte legde uit dat hij niet gaat over rechtszaken. ‘Juist in een rechtsstaat,’ zei hij, ‘zijn politiek en rechterlijke macht aparte terreinen.’ Op de persoonlijke, onvriendelijke woorden van Wilders reageerde hij bijna niet. Hoe moet dat eigenlijk, discussiëren als je het niet eens bent? Jezus werd eens uitgedaagd door wetsleraren, die moeite met hem hadden. Ze brachten een vrouw bij hem die betrapt was op vreemdgaan. Volgens de joodse wet van die tijd moest zij gestenigd worden. De wetsleraren hoopten dat Jezus iets strafbaars zou zeggen, om hem aan te kunnen klagen. Jezus zei niet of hij voor of tegen overspel of steniging was. Hij zei alleen: ‘Wie van jullie heeft nooit iets verkeerds gedaan? Die moet als eerste een steen naar de vrouw gooien.’ Niemand gooide, iedereen ging weg. Soms is er een discussie en ben je het heel erg oneens. Kan dat, dat meningen botsen en dat je tóch respectvol blijft? Het helpt als je niet ingaat op provocerend gedrag. Rustig luisteren en dan jóúw mening geven. En soms kun je, net als Jezus, met een onverwachte opmerking voor ontspanning zorgen. Corinne Kat | Bij Johannes 8:1-11 Citaat: Johannes 8:7b Bijbel in Gewone Taal Vragen • W at vind je ervan hoe Wilders en Rutte, de wetsleraren en Jezus tegen elkaar praten en op elkaar reageren? Vragen •• G eeft Jezus een goede reactie in de ontmoeting met de wetsleraren? Laat hij hier iets van God zien? Waarom vind je dat? God, soms kunnen meningen botsen, soms gaat het hard tegen hard. Op straat en in de politiek, of tussen ouders en kinderen, eigenlijk overal waar mensen zijn. Help ons dan om het niet uit de hand te laten lopen. Om naar elkaar te luisteren, ook al zijn we het niet met elkaar eens. Om niet te ontploffen van woede, maar met argumenten te komen. Help ons om ondanks alles respectvol met elkaar om te gaan.

WERELD

Botsende regels •

Regels kunnen botsen met elkaar en met je geweten. In Nederland zijn veel wetten, regels en afspraken. Zij zorgen ervoor dat we samen kunnen leven. Als iedereen zich aan de verkeersregels houdt, botsen we niet op elkaar. Als iedereen zich aan de wet houdt, hebben de zwakken net zoveel rechten als de sterken. Soms botsen de regels: met elkaar of met je geweten. ‘Zorg dat je meteen uit school naar huis komt, anders komen we weer te laat bij je fysiotherapeut,’ zegt Stans vader. Maar op school blijkt dat Stan het verkeerde huiswerk heeft gemaakt. ‘Dat kan niet,’ vindt de leraar. ‘Jij blijft na en maakt het af.’ Een goede coronaregel is: houd anderhalve meter afstand van elkaar. Een oudere dame valt, midden in het verkeer. Sia weet door haar EHBO-training dat je iemand in nood altijd moet helpen, als dat veilig kan. Kan dat wel? Sia besluit te helpen. Ze piekert nog lang of ze de juiste beslissing heeft genomen. Als wetten botsen, bepaalt de rechter wat er moet gebeuren. Als regels of afspraken botsen, moet je vaak zelf beslissen wat goed is. Dat kan soms best lastig zijn! Ingrid Bilardie  Wat zou jij doen als je Stan was?  Wat zou jij doen als je Sia was?  Weet je nog een voorbeeld van botsende regels?

JONGEREN

W E E K 4 2 & 4 3 WO E N S DAG • 1 4 O F 2 1 O KTO B ER

ACTUEEL

Meningen en discussies •

Soms zoekt Berit de confrontatie op, maar soms bewust niet. Iedereen mag een mening hebben. Velen spreken die ook uit, en dat is wat mensen zo interessant maakt. Soms ben ik stil. Dan wil ik luisteren naar wat anderen te zeggen hebben. Ik neem hun meningen in stilte op. Waarom kijkt diegene er zo tegen aan? Waarom denkt hij op die manier? Ik denk goed na over wat ze zeggen. Maar als ik het er totaal niet mee eens ben, ga ik er tegen in. Want soms vind ik dat mensen 100% fout zitten. Velen houden hun mond om ruzie te voorkomen. Maar ik niet. Ik kan zowel stil zijn als discussiëren. In de politiek doen ze dat meestal goed. Er zijn ook een paar koppige politici die weigeren te luisteren naar anderen, maar dat is hun eigen keuze. Overeenkomsten en verschillen zijn er nou eenmaal. Ga met mensen in gesprek, en leer van ze. Want zo leren we van elkaar. Berit, 13 jaar 81

Uit je ‘comfortzone’ •

Ruimte-afval •

Ruimte-afval wordt een steeds groter probleem. Vijftig jaar geleden was de ruimte nog helemaal schoon. Dat is nu wel anders. Tegenwoordig zwerven er miljoenen stukjes afval door de ruimte.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Ruimte-afval komt van mensen. Het is een vorm van vervuiling. Net als het plastic in de zee of de uitlaatgassen van auto’s in de lucht. Ook ruimtevervuiling is schadelijk. Het begon allemaal in 1957. Toen stuurden de Russen de eerste satelliet de ruimte in: de Spoetnik. Deze kleine metalen bal draaide rondjes om de aarde en stuurde signalen. Sindsdien hebben we veel raketten en satellieten de ruimte in geschoten. Sommige ontploffen na verloop van tijd, of ze verliezen onderdelen. Al dat afval vliegt met hoge snelheden door de ruimte. De ruimte is groot. Dus een botsing komt niet zo vaak voor. Maar als het misgaat, dan kan dat grote gevolgen hebben voor ruimtevaartuigen. Als er nog meer afval in een baan om de aarde belandt, dan kan de aarde zelfs afgesloten raken van de ruimte. Dan is het niet meer veilig om met een raket door de ruimte te reizen. En dan zitten we opgesloten op onze planeet. Vincent Kouters

BIJBEL & WERELD

Vragen voor in de klas  Had jij weleens van ruimte-afval gehoord?  Vind jij dit een groot probleem? Waarom wel of niet?  Zou je het jammer vinden als we door al het ruimte-afval niet meer door de ruimte kunnen reizen?  In 2018 schoot SpaceX, het ruimtevaartbedrijf van miljardair Elon Musk, een Tesla-auto in een baan om de aarde. Vind je deze reclamestunt ook vervuiling? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor en kijk daarna het filmpje (1’43) over ruimte-afval en de oplossing met het net.  Behandel de vragen.  Vraag of leerlingen zelf ideeën hebben om dit probleem op te lossen. Link: https://youtu.be/ rbhNQYbdwgw

Hoe zou Jezus ons in deze tijd uit de tent lokken? Confronteren, mensen uit de tent lokken, dat is wat Jezus vaak deed. Bijvoorbeeld door juist groepen mensen op te zoeken die met de nek werden aangekeken, zoals tollenaars en hoeren. Sommige mensen vonden Jezus daardoor maar een vreemde man die niet begreep hoe de wereld in elkaar stak. Het was in hun ogen een schande dat Jezus dit soort grensoverschrijdende dingen deed. Anderen merkten dat Jezus hun blik op de wereld voorgoed veranderde. Ze gingen inzien dat bij God niemand buiten de boot valt, ook niet de mensen die eigenlijk geen plek meer hadden in de samenleving. Hoe zou Jezus ons in deze tijd confronteren, ons ongemak en onze schaamte naar boven halen? Misschien zou hij, zoals artsen en vrijwilligers nu, vluchtelingen op Lesbos gaan helpen. Maar echt confronterend is dat niet, want dan zouden we kunnen zeggen: ‘Wat mooi dat die Jezus dat doet, we zijn trots op hem!’ Of misschien zou Jezus een stevig gesprek met Rutte hebben om hem ervan te overtuigen dat het opnemen van 100 vluchtelingen in Nederland veel te weinig oplost. Nou, vermoedelijk zou het meer iets voor Jezus zijn om met een vluchteling aan de hand bij ons op de stoep te komen staan. En dan te zeggen: ‘Dit meisje zou graag de komende maanden bij jou komen wonen. Mogen we binnenkomen?’ Mirjam Buitenwerf | Bij Lucas 19:1-10 Vragen •  Wat zou jij doen als Jezus met een vluchteling bij jou voor de deur stond?  Hoe kunnen we vluchtelingen helpen? Vragen ••  Hoe kunnen politici de vluchtelingenproblematiek in Europa aanpakken?  Schaam jij je weleens voor iets wat de Nederlandse regering doet of juist niet doet?

God, soms botsen onze plannen met de harde werkelijkheid. Soms kloppen onze woorden niet met onze daden. Laten er dan mensen zijn die ons laten zien waar het wrikt, ook al is dat soms pijnlijk. Laten er dan mensen zijn die ons uitdagen en zeggen: ‘Waar sta je voor en ga je voor?’ En: ‘Wil je dat ook echt?’

WERELD

Landbouwtentoonstelling • •

Kiezen we voor milieu of voor boerenbelangen? Rutte maakte er nog een grapje over in de Tweede Kamer. Zijn Nieuw-Zeelandse collega had hem een compliment gemaakt over de ‘mooie landbouwtentoonstelling in Den Haag’. Bleek het te gaan om de boeren die met tractoren in Den Haag waren komen protesteren! Haha… Ja, de boeren zijn het afgelopen jaar vaak boos de weg op gegaan. Ze zijn boos over alle regels en beperkingen die ze krijgen opgelegd. Maar die regels zijn er niet zomaar: de lucht en de grond raken in Nederland te veel vervuild. Er komt te veel stikstof vrij. We moeten dus kiezen. Gaan we voor extra inkomen voor de boeren, die veel willen produceren – niet alleen voedsel voor Nederlanders, maar ook voor de export naar het buitenland? Of willen we liever schonere lucht en meer natuur – ook als dat ons geld kost? Of willen we misschien liever meer huizen bouwen voor al die woningzoekenden die nu geen huis kunnen vinden? Maar ja, dat is ook weer belastend voor het milieu. Ja, het botst allemaal flink. Laten we, nu het nog kan, maar genieten van al die mooie landbouwtentoonstellingen. Koen Füssenich  Wat vind je belangrijker: natuur of economie? Waarom?  Als jullie de baas waren in Nederland, hoe zou je dan beslissen over de botsende belangen van boeren, huisvesting en milieu?  Wat bedoelt Koen met de laatste zin?

JONGEREN

Fout toegeven •

Na een ruzie is het niet altijd eenvoudig om het goed te maken. Waarschijnlijk vindt niemand het fijn om ruzie te hebben. Wat ik het vervelendste vind, is het moment dat je het weer goed moet maken. Vaak komt een ander naar mij toe om het goed te maken. Dan is het geen probleem, natuurlijk. Maar de laatste keer dat ik ruzie met iemand had, wist ik echt wel dat het mijn fout was. Ik vond het heel lastig om naar die ander toe te gaan en mijn excuses aan te bieden. Een fout toegeven vind ik erg lastig. Jurjen, 20 jaar  Waarom is het lastig om een fout toe te geven?  Moet je een ruzie altijd bijleggen?

W EE K 4 2 & 4 3 D O N DE R DAG • 1 5 O F 2 2 OKTO B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Schijnheilig •

Oppositie • •

Politieke partijen bereiden zich al voor op de Tweede Kamer verkiezingen. Op woensdag 17 maart zijn er weer verkiezingen voor de Tweede Kamer. De politieke partijen zijn daar nu al mee bezig. Ze willen extra duidelijk laten merken waar ze voor staan en wat ze belangrijk vinden. Alles voor de meeste stemmen in maart! Want wie wint, mag gaan regeren. Na de verkiezingen is het in Nederland altijd even zoeken welke partijen samen een meerderheid in de Tweede Kamer hebben, meer dan 75 zetels dus. De partijen die die meerderheid hebben, kunnen met elkaar gaan regeren. De regering kan er dan op rekenen dat haar plannen gesteund worden door een meerderheid in de Tweede Kamer. De rest van de partijen, die dus niet meeregeren, wordt de oppositie genoemd. Oppositie betekent zoiets als: ‘tegenover’. En dat laten deze partijen merken ook. Aan het begin van de coronacrisis was de oppositie vrij rustig. In een crisis moet je samenwerken. Maar nu roepen oppositiepartijen om het hardst dat het ‘chaos’ is. Dat de regering ‘achter de feiten’ aanloopt. Dat er ‘smerige spelletjes worden gespeeld met de gezondheid van mensen’. Het gaat er soms hard aan toe. Zouden de oppositiepartijen het beter doen? Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Soms wordt wel gezegd dat oppositiepartijen het maar makkelijk hebben. Ze hoeven alleen maar te roepen waar ze ‘tegen’ zijn, ze hoeven geen reële oplossingen te zoeken. Hoe zie jij dat?  Weet jij welke politieke partijen nu in de regering zitten? En welke partijen in de oppositie?  Sommige partijen noemen zich ‘oppositiepartij’ – ze zitten liever in de oppositie dan dat ze regeren. Waarom zou dat zo zijn? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

Over Jezus’ strijd tegen schijnheiligheid. Na een grote ramp ergens in de wereld komt er vaak een actie voor hulp. Nog niet zo lang geleden was er zo’n nationale actiedag voor de slachtoffers van de explosie in Beiroet. BN’ers zitten aan de telefoon en de giften stromen binnen. Er komen ook altijd geldbedragen binnen van grote bedrijven. De directeur komt binnenwandelen met een grote kartonnen cheque waar het bedrag op staat. Uiteraard met een ‘kijk-eens-wat-een-sociaal-bedrijf-wij-zijn-smile’. Nu kun je zeggen: wat maakt het uit hoe het geld binnen komt, als het maar komt. Maar het heeft ook iets schijnheiligs. Het gaat de directeur toch vooral om de reclame voor zijn bedrijf. Jezus had een hekel aan schijnheiligheid of nepvroomheid. Vooral als het om de leiders binnen de geloofsgemeenschap ging. Het botste nogal eens tussen deze leiders en Jezus. ‘Pas op voor deze mannen die zo graag in dure gewaden rondlopen en eerbiedig gegroet willen worden,’ zei hij. ‘Ondertussen pikken ze de huizen van weduwen in en zeggen voor de schijn lange gebeden op.’ Waardeloze lui. Het gaat volgens Jezus in het geloof om daden, om oprechte bedoelingen en een warm hart. Niet om een mooie buitenkant en een hoop show. Geef nou maar gewoon aan een goed doel zonder dat anderen dat direct hoeven te weten. Jeanet Aartsen | Bij Marcus 12:38-40 Vragen •  Vind jij het schijnheilig als bedrijven openlijk grote bedragen geven aan een goed doel?  Waar gaat het volgens jou in geloof om? Vragen ••  Wie of wat vind jij schijnheilig?  Zie jij nepvroomheid om je heen van gelovige mensen? Zo ja, waar?

God, het botst nogal eens in de wereld. Tussen landen en volken. Tussen de ene groep en de andere. Tussen progressief en conservatief. Tussen idealisten en mensen die hun eigen belang vooropstellen. Dat geeft soms harde confrontaties.

WERELD

Kritiek op een vriend • •

Hoe kun je iemand eerlijk zeggen wat je vindt zonder te kwetsen? Jaren geleden, toen ik nog in Nederland woonde, trad een vriend van mij op in zijn solovoorstelling. Zelf speelde ik in een musical bij Stage Entertainment. Ik was vrij de avond dat hij optrad, dus ik ging gezellig naar zijn voorstelling. O help, ik vond het niet goed. Normaal ga ik in de pauze weg als ik een voorstelling niet goed vind. Maar deze voorstelling had geen pauze en ik zat in het midden van de rij. Ik kon geen kant op. Hij had me gevraagd hem na afloop te ontmoeten. Met lood in mijn schoenen ging ik erheen. Hoe ik het vond, vroeg hij. Dus ik babbelde maar wat. Over van alles, behalve over zijn voorstelling. Hij voelde op zijn klompen aan dat ik er niets aan vond, dus hij draaide zich om en liep weg. Ik had het helemaal verkeerd aangepakt. Nu, jaren later, weet ik hoe ik op een respectvolle manier mijn mening kan geven. Te laat, want die vriend heb ik nooit meer gezien. Mijn excuses werden genegeerd. Pieter Ruigrok van der Werve  Ben jij weleens bang geweest om iemand te kwetsen door je mening te geven?  Weet jij een manier om een pijnlijke boodschap op een aardige manier te zeggen?

JONGEREN

Keihard • Soms leidt een botsing tot een definitieve breuk. Twee jaar geleden botste het tussen mij en mijn ‘beste vriendin’. Ik dacht dat we beste vriendinnen waren, maar dat bleek ik dus mis te hebben. Ze liet me keihard vallen voor een ander en ging niet meer met me om, behalve als ze me nodig had. Nou, ik ben geen marionet. Dus toen zij mij liet vallen, was het klaar. We zijn nu geen vrienden meer en ik vind dat prima. Ze is zo anders dan ik dacht. Aukje, 14 jaar

WE E K 4 2 & 4 3 V R I J DAG • 1 6 O F 2 3 O KTO B ER

ACTUEEL

Geef dat we uit angst voor ruzie niet weglopen voor een aanvaring. Dat we onze mond opendoen als we het ergens niet mee eens zijn of als er iets oneerlijks gebeurt. Ook al lopen we dan het risico om flink te botsen met anderen.

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

WWJD Er zijn situaties waarin mensen van daag de dag zich afvragen: ‘What Would Jezus Do - ofwel: Wat zou Jezus doen. Gewoon, om je te realiseren hoe je vanuit het geloof zou kunnen handelen. De verhalen bij het thema van deze week bieden daarvoor best een handvat.

Een beetje rebels In zijn relatie tot de leiders van zijn tijd was Jezus best een beetje rebels. Het botste aardig door zijn genezingen, zijn omgang met mensen die door anderen als ‘fout’ werden gezien en door zijn boodschap van naastenliefde. Door zijn boodschap maakte hij heel wat los en streek hij de machthebbers tegen de haren in. Hetgeen hem uiteindelijk ook het leven kostte.

Voorbeeld

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Voor gelovigen van nu is Jezus het grote voorbeeld - en dan ga je je dus afvragen wat jouw voorbeeld zou doen in jouw situatie. Maar dan is het wel goed om je te realiseren, dat je ook aardig in conflict kunt komen met de wereld om je heen als je dat voorbeeld werkelijk volgt.

Conflicten Allemaal aspecten van het thema van deze week. Om te overdenken, te overwegen en te bespreken. In het besef dat het leven zonder conflicten niet bestaat. Ook een gelovig leven niet.

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Hilda Algra. De toelichting, de vragen en gebedsintenties zijn geschreven door Désiré Brokerhof.

M AA N DAG

DI N S DAG

Wie denkt hij wel niet… •

Foute mannen •

Een stampvolle zaal, de mannen zitten hutjemutje samengepakt. Jezus is de godsdienstleraar vandaag. Zijn lessen zijn beroemd. Ze geven je nog wekenlang iets om over na te praten. Was je er niet bij, dan kun je niet goed meepraten, dat speelt ook mee. Daarom zijn Jezus’ collega-leraren gekomen. En ook de specialisten in de bijbelse wetten en goed gedrag. Er wordt gezegd dat Jezus genezende krachten heeft. Daarom willen enkele mannen hun verlamde vriend op een brancard bij Jezus brengen. Maar de zaal is al vol. Geen centimeter ruimte meer om je tussen de mensen door te wringen. Gelukkig zijn ze niet voor één gat te vangen. Ze klimmen met hun vriend het platte dak op en precies boven de plek waar Jezus staat, tillen ze een grote tegel uit het dak. Door het gat laten ze de brancard met hun vriend zakken, tot vlak voor Jezus’ voeten. Jezus onderbreekt zijn les. Hij kijkt omhoog en ziet twee gezichten hoopvol kijken. Hij ziet de man voor zijn voeten al even hoopvol. Dan zegt hij: ‘Je zonden zijn vergeven.’ Geroezemoes in de zaal. ‘Mopperdemopper, nou, nou, nou, wie denkt hij wel niet dat hij is! Wat een godslastering. Alleen God kan zonden vergeven!’ ‘Oké,’ zegt Jezus. Hij heeft het gemompel verstaan. ‘Wat is makkelijker: zonden vergeven of iemand beter maken? Ik zal jullie laten zien dat ik de macht heb om zonden te vergeven.’ En tegen de verlamde man zegt hij: ‘Sta op, pak je brancard en ga naar huis.’ Onmiddellijk staat de man op, bedankt Jezus enthousiast en stapt tussen de mensen door naar de deur. De mensen staren hem met open mond na. Opnieuw breekt geroezemoes uit, maar nu vooral van verbazing. ‘Ongelooflijk,’ zeggen de mensen, ‘wat die Jezus allemaal kan.’ Lucas 5:17-26

Levi is een foute man. Een tollenaar. Hij int belasting voor de Romeinse bezetters. Hij krijgt geen salaris, maar mag boven op dat belastinggeld een opslag van de mensen eisen; dat is zijn loon. De helft gaat naar de Romeinen, de helft in zijn eigen zak. Oh, wat hebben de mensen de pest aan die Levi en zijn collega’s. Elke maand staat hij weer op de stoep en eist zijn geld. Geen greintje medelijden met de armen; iedereen moet meebetalen aan de luxe villa en al die knechten en dienstmeiden van de rijke stinkerd. Dan komt Jezus langs. Die zegt: ‘Volg mij.’ Levi is zo blij dat hij uitgekozen is, dat hij een groot feest geeft. Al zijn vrienden en collega’s nodigt hij uit. En Jezus moet natuurlijk ook komen, met zijn leerlingen. Levi pakt flink uit, het mag de gasten aan niets ontbreken. ‘Moet je dat nou zien,’ zeggen Jezus’ collega-godsdienstleraren. Ze spreken Jezus’ leerlingen erop aan: ‘Waarom eten jullie met zulke foute mensen? Met tollenaars en andere goddelozen? Waar je mee omgaat, daar word je mee besmet!’ Een beetje ongemakkelijk kijken Jezus’ leerlingen Jezus aan. Ze wisten zelf ook niet of ze er goed aan deden. Maar Jezus had gezegd dat het oké was en Levi was nu toch een van hen? Gelukkig heeft Jezus wel een antwoord paraat. Tegen de mensen met kritiek zegt hij: ‘Hoor eens, wie gezond is heeft geen dokter nodig. Wie ziek is wel. Ik ben een geestelijke dokter. Wie geen genezing nodig heeft, heeft mij niet nodig. Ik kan iets betekenen voor zondaars. Ik wil ze helpen om een nieuw, beter leven te beginnen.’ Met een beetje gemengde gevoelens kijken Jezus’ leerlingen elkaar aan. Jezus zegt het wel mooi, maar… wat zegt dat over henzelf? Lucas 5:27-32

Gespreksvragen  Wie botsen er in dit verhaal? Waardoor?  De vrienden van de verlamde geven niet op. Wat verwachten zij?  Wat betekent dit genezingsverhaal eigenlijk?

Gespreksvragen  Waarom was Levi niet geliefd bij de mensen?  Vind je het fout van Jezus dat hij Levi vraagt om hem te volgen?  Waarom vinden de leerlingen van Jezus zijn antwoord aan het einde een beetje bedenkelijk?

Jezus geneest een lamme man.

Gebedsintentie Heer, we lopen vaak maar liever mee met de meute en verwachten niet al te veel wonderen. Geef dat we openstaan voor de eigenwijze kracht van Jezus om mensen te laten opstaan en verder gaan.

Waarom gaat Jezus om met tollenaars en andere goddelozen?

Gebedsintentie Heer, wij denken meestal dat we het wel goed doen, maar we hebben allemaal onze eigen fouten. Hoe moeilijk is het om die te erkennen en ons leven te beteren. Help ons daarbij.

D ONDE R DAG

De mond gesnoerd •

Koekje van eigen deeg •

De verhoudingen zijn al flink verziekt. Jezus’ collega’s houden hem de hele tijd in de gaten. Ze hopen hem te betrappen op een fout. Dan kunnen ze hem aanklagen. Met een beetje mazzel wordt hij geschorst. Of nog zwaarder gestraft. Net goed. Want Jezus loopt niet in de pas. Hij zaait onrust. Hij keert de zaken om en hangt de vuile was buiten. Als je niet loyaal bent aan de groep, kun je maar beter ophoepelen. Maar Jezus hoepelt niet op. Daarom zoeken ze iets om hem op te pakken. Nu is het sabbat. Jezus geeft godsdienstles en de collega’s letten héél goed op. Dan stoot een van hen zijn buurman aan. ‘Kijk, nou moet je opletten.’ Hij knikt met zijn hoofd richting een man met een verschrompelde rechterhand. De rechterhand is de hand waarmee je de schone dingen doet, de linkerhand is voor de onreine zaken, zoals je gat afvegen. Met links mag je geen eten aanraken bijvoorbeeld, en liever ook geen andere mensen. Met zijn verschrompelde rechterhand is die man dus heel erg onthand. Jezus ziet de hand van de man. Maar het is sabbat, en op sabbat mag je niet werken. Hij weet wat zijn collega’s denken. Dus zegt hij luid: ‘Op de sabbat mag je niet werken. Maar moet je kiezen tussen goed en kwaad op sabbat, wat hoor je dan te kiezen? Als je op de sabbat moet kiezen tussen een leven redden of het verloren laten gaan, wat moet je dan doen volgens de bijbelse wetten?’ Jezus kijkt ze een voor een aan. Niemand zegt iets. Dan pakt hij de dode hand en meteen komt er weer leven in: de kleur komt terug, de vingers kunnen weer bewegen. Stoom komt er uit de oren van de collega’s. Dat Jezus hun zó de mond heeft gesnoerd! Lucas 6:6-11

Er is onrust in de samenleving. Dan gaan mensen al snel achter allerlei leiders aan lopen. De leiding van de synagoge maakt zich zorgen. Neem nou die Jezus: hij is hun collega. Hij zou de mensen moeten leren dat ze in het gareel moeten lopen. Maar in plaats daarvan leert hij ze over naastenliefde, vergeving en andere softe flauwekul. En het lastigste is dat Jezus zijn boodschap kracht bijzet door mensen te genezen en duivels uit te drijven. Steeds meer mensen zien in hem de verlosser die de profeten hebben beloofd. ‘Die man heeft gaven,’ zegt wetgeleerde Levi tegen zijn collega’s tijdens de lunch. ‘Niet iedereen kan mensen genezen en duivels uitdrijven.’ ‘Daar heb je gelijk in,’ beaamt Jitzchak. ‘Het lijken geen trucjes. Volgens mij is het echt wat hij doet.’ Collega Micha verslikt zich in een koekje en wordt van twee kanten beklopt. Als hij weer kan ademen, zegt hij: ‘Denk nou eens na, broeders. We moeten goed en kwaad onderscheiden. Wat echt is, is niet altijd goed. Maar alleen een chef kan zijn personeel ontslaan, toch?’ De anderen knikken. ‘Waar wil je heen, Micha?’ vraagt iemand. ‘Nou…,’ zegt Micha. Hij zwijgt even om de spanning nog wat op te bouwen. ‘Jezus kan alleen demonen uitdrijven… als chef in dienst van Satan, de hoogste demon.’ ‘Nou je het zegt!’ roepen de anderen enthousiast. Zie je wel, Jezus is niet zomaar een dwarsligger, hij is gewoon van het foute kamp! Als Jezus hun redenering hoort, zegt hij: ‘Luister eens. Als een chef zijn personeel ontslaat, wordt er niet meer gewerkt en gaat het bedrijf failliet. Als Satan duivels uitdrijft, keert hij zich tegen zijn eigen personeel en is het afgelopen met zijn bedrijf. En trouwens, uw eigen mensen drijven ook duivels uit. In wiens naam doen zíj dat dan?’ Oeps. Daar hadden ze niet aan gedacht. Gelukkig is Micha niet net aan het eten. Anders had Jezus dit keer op zijn rug moeten kloppen. Matteüs 12:22-28

Jezus geneest een zieke op sabbat.

Gespreksvragen  Jezus is volgens hedendaagse voorstellingen vaak de superman en het toonbeeld van braafheid. Maar voor zijn tijdgenoten was hij ook vaak juist een ergerlijk type. Hoe komt dat?  Is het genezen van iemand werken? Wat vindt Jezus daarvan?  Jezus zegt: ‘Goed doen is belangrijker dan je aan de regels houden.’ Wat vind jij? Gebedsintentie Heer, Jezus heeft ons laten zien dat aandacht voor de mens belangrijker is dan aandacht voor de wet. Geef dat wij in ons leven steeds het menselijke voor laten gaan.

In wiens dienst staat Jezus eigenlijk?

V R I J DAG

Geen woorden maar daden • Jezus verzet zich tegen de religieuze leiders.

‘Let op,’ zegt Jezus, ‘de religieuze leiders zijn op de stoel van Mozes gaan zitten. Ze schrijven jullie de wet voor, maar zelf doen ze of ze boven de wet staan. Jullie gaan gebukt onder al die verboden en geboden die ze jullie opleggen. Je moet dit en je mag niet dat. Wee je gebeente als je je vergist. En ondertussen steken ze geen vinger uit om jullie te helpen. In plaats daarvan willen ze dat alles om hen draait. Ze willen vooraan zitten in de synagoge, iedereen moet voor ze buigen en ja-knikken. Bij feesten willen ze de beste plaatsen, waar iedereen ze kan zien en ze het eerst van al het lekkers mogen genieten. En ze willen ‘edelachtbare’ genoemd worden. Want ze voelen zich beter dan de anderen, belangrijker dan de gewone mensen. Dat is geen goed voorbeeld. Luister wel naar wat ze zeggen, maar doe hun gedrag nooit na. Help anderen waar je kunt en probeer de lasten van anderen juist te verlichten. En blijf maar gewoon. Laat je niet voorstaan op wie je bent of wat je weet. Blijf eenvoudig en bescheiden. Besef altijd dat je niet beter bent dan een ander. Je bent elkaars gelijken. Als broers en zussen voor elkaar, met God als je gemeenschappelijke vader.’ Matteüs 23:1-8 Gespreksvragen  Hoe kun je de boodschap van Jezus kortweg samenvatten?  Hoe ziet het leven met God als gemeenschappelijke vader eruit?

W E E K 4 2 & 4 3 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G EN

WOENSDAG

Gebedsintentie Heer, u liefhebben betekent eenvoud en bescheidenheid. Wek bij ons de mentaliteit van gelijkheid en gelijkgezindheid. Zodat we onszelf nooit meer achten dan een ander.

Gespreksvragen  De wetgeleerden doen in de verhalen over Jezus steeds hun best om Jezus zwart te maken. Waarom eigenlijk?  Er waren mensen die Jezus volgden en mensen die heel kritisch tegenover hem stonden. Merk je ook nu weleens iets van dit soort tegenstellingen? Gebedsintentie Heer, soms lijkt het dat de mensen die proberen te leven in uw naam, met de nek worden aangekeken. Geef ons de kracht om u te volgen en daarin te volharden, ook als dat weerstand oproept. 85

GEDICHT

Helden De grenzen zijn gesloten maar wij gaan ze verleggen. We kijken hoe ver je kunt gaan en wat je vrij kunt zeggen. We maken coole movies en posten ze op internet. Wij zijn de grote helden van Instagram en Snapchat. We filmden pas de leraar Frans, nu thuis met een burn-out. Het schijnt dat hij niet terugkomt, nou ja, dat laat ons koud. Er zit een nieuwe in de klas, we gaan hem even testen. We geven hem een vals account, gewoon een beetje pesten. Wij zijn niet-te-filmen stoer,

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

fijn met zijn allen tegen één.

Daarbij gaan we soms wel ver, zijn we helden of... gemeen? Cora de Vos

Foto’s: © Motortion | Dreamstime.com

W E E K 4 4 • 2 6 – 30 O KTO B E R 2 02 0

HOEVER GA JE? Als je iets heel graag wilt, dan ga je ervoor. Maar het kan gebeuren dat je te ver gaat. Heb je dat dan in de gaten? Sporters die iedere dag moeten trainen en altijd een streng dieet moeten volgen, bijvoorbeeld. Je moet het maar kunnen! Maar als je daarvoor alles op moet geven of je lijf uitput, ga je misschien wel over de grens. Soms is die grens heel duidelijk. Maar vaak ook niet. Wanneer wordt een plagerijtje pesten? Mag de school bepalen welke kleding jij mag dragen? Wanneer gaat een complottheorie te ver? Is hebzucht verkeerd of menselijk? En hoeveel kan de overheid van ons vragen in de strijd tegen corona?

Bekijk samen de poster. Ken je dit spelletje? Vast wel. Je moet om beurten een blokje pakken tot de toren in elkaar valt. Tact en inzicht spelen een rol, maar je moet ook wat durven wagen. En je moet jouw blokjes geduldig en voorzichtig pakken.  Hoe goed ben je hierin? Of juist helemaal niet?  Hoe komt het als altijd bij jouw beurt de toren in elkaar stort? Stel: er is geen enkel blokje meer dat je veilig kunt pakken. Ga je dan toch door of pas je? JODEN DOM

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Dienst via het scherm • •

In deze tijd lijken alle gesprekken over corona te gaan. De een vindt de maatregelen onzin, voor de ander kan het niet streng genoeg. De joodse gemeenschap is hierin niet anders. Er wordt immers niet voor niets gezegd: ‘twee joden, drie meningen.’ Dat geldt zeker als de coronaregels ingaan tegen de gewoontes van ons gebedshuis. Moet je het zingen verbieden, terwijl dat de basis is van onze diensten? Hoeveel mensen moet je toelaten? Bij ons in de synagoge hebben ze gekozen voor de strenge weg. Er zijn maximaal 30 mensen aanwezig in de dienst en zingen is niet toegestaan. Gevolg was dus dat er kort geleden op de avond van Jom Kipoer tijdens de ‘Kol Nidre’-dienst geen 900 mensen in de synagoge zaten, zoals we gewend zijn. Iedereen zat nu achter het beeldscherm. Heel anders dan anders, maar wel fijn dat het kan. Wat mij betreft kunnen de regels om ons allemaal te beschermen tegen het coronavirus niet ver genoeg gaan! Ik heb aan den lijve ervaren hoe erg dit virus kan huishouden in je lijf. Anne-Maria van Hilst  Wat betekent: ‘twee joden, drie meningen’?  Wat vind je van de strenge weg die ze bij de synagoge hebben gekozen?  Er is de laatste weken veel te doen geweest om het aantal mensen in gebeds huizen. Wat speelde er precies?  Hoe ga jij om met mensen die anders over de maatregelen denken dan jij?

VE R H AA L

Mevrouw van nummer 17 •

Een oude mevrouw rekent helemaal op de hulpvaardigheid van Matthijs. Een half jaar geleden vroeg de moeder van Matthijs: ‘Mevrouw de Jager, die oude vrouw van nummer 17 met dat poedeltje, weet je wie ik bedoel? Wil jij daar straks even langs en kijken waarom haar koffiezetapparaat het niet doet?’ Geen probleem. Matthijs is handig en doet graag iets voor een ander. Diezelfde middag nog ging hij langs en had het koffiezetapparaat zo gemaakt. Als dank kreeg hij een reep chocola omdat hij geen koffie lust. Hij hoefde niks, maar ze stond erop dat hij de reep aannam. Sindsdien heeft mevrouw De Jager steeds vaker klusjes voor hem. Een klemmend raam, een lekkende kraan, een gordijn dat niet dicht wil… En altijd houdt ze hem dan nog een tijdje aan de praat. ‘Ze is eenzaam,’ zegt Matthijs z’n moeder. Maar ja, langzamerhand vraagt ze bijna dagelijks of hij komt voor dit of dat. Matthijs wil er eigenlijk niet meer heen, maar ze rekent helemaal op hem. Het is zo moeilijk om haar teleur te stellen. Stel dat ze gaat huilen. Of erger. Ze zei laatst: ‘Als ik jou niet had…, ik weet niet of ik er dan nog was.’ Wat moet hij doen? Hilda Algra  Wat zou jij Matthijs aanraden?  Ben je zelf weleens in zo’n situatie geweest dat je geen nee meer durfde zeggen?

Plagen of pesten? •

Trek een (denkbeeldige) streep in het lokaal. Lees dan de volgende situaties voor. Vinden de leerlingen dat het hier gaat om een plagerijtje, dan blijven ze achter de streep. Is hier volgens hen sprake van pesten, dan stappen ze over de streep.  David stoot Lionel aan en zegt lachend: ‘Gast, die schoenen kunnen echt niet meer!’  David roept keihard door de klas tegen Lionel: ‘Gast! Heb je die schoenen bij het vuil gevonden?!’  Fenna heeft een meme gemaakt over Noor. Hij gaat de hele school door.  Als Mo de aula binnenstapt, steekt Jeroen zijn voet uit en laat hem struikelen.  Lize heeft de telefoon van Danny de hele dag in haar tas verstopt.

S OA P • I N DE K L AS

Opa •

‘Reza!’ zegt mevrouw Bergman. ‘Ben je er nog?’ Reza schrikt op. ‘Jaja,’ zegt hij snel. ‘Heb je slecht geslapen?’ vraagt mevrouw Bergman. ‘Ja,’ zegt Reza. ‘Opa was vannacht helemaal in de war. Hij wou naar buiten.’ ‘Dat had mijn oma ook,’ zegt Irene. ‘Die was dement. Nu is ze dood.’ ‘Mijn opa is ook dement,’ zegt Daan. ‘Maar die zit in zo’n speciaal huis.’ ‘Opa woont gewoon bij ons,’ zegt Reza. ‘Dat is veel fijner.’ ‘Nou,’ zegt Daan, ‘als hij zo in de war is, is dat toch helemaal niet fijn?’ ‘Wel,’ zegt Reza. ‘Want hij is ook vergeten hoe hij Nederlands moet praten. Dus wat moet hij dan in zo’n huis? Dan begrijpt niemand hem.’ ‘Dat is ingewikkeld,’ knikt mevrouw Bergman. ‘Ik kan heel goed voor hem zorgen,’ zegt Reza. ‘Maar vannacht was het echt zielig. We kunnen hem ook niet opsluiten, zegt papa.’ ‘Ingewikkeld,’ zegt mevrouw Bergman nog maar een keer. Hilde van Halm

W E E K 4 4 2 02 0 • VO O R D E Z E W E E K

Bij de poster

Alles voor likes? •

Je hebt het misschien zelf weleens gedaan. Alleen de allermooiste selfie uitkiezen, om die op sociale media te zetten. Of een video posten waarin je iets superraars doet. En dan een paar minuten later kijken hoeveel likes je al hebt. Heb je er veel, dan ben je waarschijnlijk blij, en heb je er weinig, dan baal je vast. Dit komt omdat likes een soort online complimenten zijn. Ze geven je een geluksgevoel, dat je steeds weer wilt hebben. Sociale media kunnen daarom zelfs verslavend zijn. Vooral jongeren kunnen er onzeker van worden als ze niet veel likes krijgen. Op Instagram kunnen anderen sinds vorig jaar daarom niet meer zien hoeveel likes jouw post heeft. Instagram vond dat mensen er te veel mee bezig waren. Sommigen gaan wel heel ver voor likes. Een paar jaar geleden ‘treinsurfde’ vlogger Willem Vink samen met een vriend een eindje op het dak van een trein. Hoeveel likes het filmpje uiteindelijk heeft gekregen is niet meer te zien. De video is verwijderd door YouTube. De foto met de meeste likes op Instagram is die van een kippenei. De foto heeft bijna 55 miljoen likes. Kizzy Chin A Foeng Vragen voor in de klas  Waarom zijn likes voor veel mensen belangrijk?  Vind jij likes belangrijk?  De kinderen die in het filmpje geïnterviewd worden, bezoeken WONDR Experience. Deze Experience en het Moco Museum in Amsterdam, worden ze ook wel ‘selfie-pretparken’ genoemd. Zou jij naar zo’n plek gaan? Waarom wel of niet?  Hoe ver mag iemand gaan voor de likes? Toelichting voor de docent  Vraag eerste welke platforms leerlingen op sociale media gebruiken.  Lees de tekst voor.  Het filmpje (2’31) is een fragment uit het Jeugdjournaal, over het likes-beleid van Instagram.  Bespreek de vragen met de klas. https://youtu.be/nSoa9Z4_gjI

BI J B E L & W E R E L D

Randje • Neem je regels letterlijk of kijk je naar de bedoeling? Wetten en regels. Al zo lang ze bestaan, hebben we er ruzie over. Regels zijn nodig, anders wordt het een zootje. Dat zie je thuis en in de klas. Dat zie je ook in de maatschappij. Maar gaat het er nou om dat je je zo letterlijk mogelijk aan die regels houdt? Of gaat het erom dat je snapt wat de bedoeling is van die regels? En dus niet iets doet wat tegen die bedoeling ingaat? Jezus lag over deze vraag regelmatig in de clinch met andere mensen. Op sabbat – de joodse heilige dag – mocht je bijvoorbeeld geen werk doen. Daarom sprongen zijn tegenstanders erbovenop, toen Jezus op sabbat iemand beter maakte. Genezen is ook werk! Dus dat mag niet! Maar Jezus zei tegen ze: ‘Waar gaat het nou om op de sabbat: dat je goed doet of dat je kwaad doet? Om leven behouden of leven vernietigen?’ Kijk, als je het letterlijk bekijkt, dan hadden zijn tegenstanders gelijk. Maar kijk je naar Gods bedoeling, en de bedoeling van die wet, dan had Jezus gelijk. Zo kun je ook met de coronaregels omgaan. Je kunt het randje opzoeken, dingen doen die nog net niet verboden zijn, als je ze letterlijk neemt. Maar kijk je naar de bedoeling van die regels, dan snap je meteen dat wat je doet niet klopt. Barbara de Beaufort | Bij: Marcus 3:1-5 Vragen •  Wat zou er gebeuren als er - bijvoorbeeld op school - geen regels waren? Vragen ••  Kun je een paar regels noemen waar jij aan moet voldoen? Wat is de bedoeling erachter, denk je?

God, zoveel lastige regels in deze tijd van corona. Zoveel situaties waarin je balanceert op de grens van wat wel en niet mag. Help ons om te kijken naar het doel van die regels. Om dát in het oog te houden bij wat we wel en niet doen. Om niet steeds te proberen tot hoever je kunt gaan zonder boetes te krijgen. Maar ervoor te zorgen dat dit virus niet onbeperkt zijn gang kan gaan.

WERELD

Verstand op nul • •

Zonder voorbereiding de Nijmeegse Vierdaagse uitlopen is zwaar. Een paar keer trainen met ‘een rondje om het dorp’ zet niet echt zoden aan de dijk. Een paar jaar geleden liep ik voor het eerst mee met de Nijmeegse Vierdaagse. Meteen op de eerste dag begreep ik al waarom het zo belangrijk is om goed te oefenen. Lange afstanden lopen moet je echt leren. Je moet leren je krachten te verdelen. Je eigen tempo bepalen. En – heel belangrijk – regelmatig water blijven drinken. Eigenlijk moet je juist in die voorbereiding heel ver gaan. Alles om later, tijdens de Vierdaagse, ver te kunnen lopen: 200 kilometer in vier dagen! Wat viel me dat tegen! Het voelde alsof ik eindexamen deed zonder ooit een leerboek te hebben ingekeken. Wat het allemaal nóg moeilijker maakte: het was erg warm die week. Ik zette een verkeerde stap in de berm en bezeerde mijn knie. En natuurlijk kreeg ik blaren. Ik ben ervoor gegaan. Ik heb die verdere week mijn verstand ‘op nul‘ gezet. Ondanks het afzien en de stekende pijn heb ik de Vierdaagse toch uitgelopen. Met een bos gladiolen in de hand en een medaille bij de finish. Voor mij waren die laatste meters onvergetelijk! François Weststrate

 Hoe belangrijk is een tastbare beloning, zoals een medaille, om vol te houden?  Wat is de rol van beloning bij vrijwilligerswerk versus betaald werk?  Stel: je krijgt een goed cijfer terwijl je bijna niets had voorbereid. Vind je dat cijfer dan verdiend? Leg je antwoord uit.

W E E K 4 4 MAA N DAG • 2 6 O KTO B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Doorgaan • • Wanneer stop je met leren? Ik ga altijd net zo ver door tot ik iets begrijp wat ik eerder niet begreep. Ik kan dan soms wel de hele dag zitten leren voor één ding. Mijn moeder zegt dan op een gegeven moment dat ik moet stoppen en dan stop ik ook wel. De volgende dag probeer ik het dan opnieuw en meestal begrijp ik het dan wel. Akkelina, 12 jaar  Altijd maar doorgaan, doe je dat ook? Met leren of met andere dingen?  Moeten anderen weleens zeggen dat je moet stoppen?

Grenzen •

Halve lockdown •

De coronamaatregelen vragen veel van mensen. Te veel? Word jij er somber van? Thuisblijven, afstand houden. Je verjaardag niet kunnen vieren, want wat is nou een feestje met z’n drieën? Niet gezellig uit eten gaan. Geen competitie van je sport. Houdt het dan nooit op!? Gaan die regels niet veel te ver? Niet als je naar de verspreiding van het virus kijkt. Dat moet gestopt worden, want anders dan… Nou, dat weet je. Te volle ziekenhuizen, enzovoorts. Maar je merkt ook dat mensen moe en geïrriteerd raken. De een gaat wat soepeler met de regels om, waar een ander dan weer heel boos over wordt. Waarom moet het hele land op slot, als jonge mensen eigenlijk maar weinig last hebben van het virus? Iedereen die bang is voor corona, of die kwetsbaar is, die kan toch gewoon thuisblijven? Waarom moet iedereen daaronder lijden? Het is een afweging tussen het algemeen belang en het eigen belang. Hoe zwaar weegt het een, hoe zwaar weegt het ander? Hou jij je aan de maatregelen alleen maar om je opa of oma te ontzien? Of doe je dat ook voor jezelf? Hilde van Halm

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  In hoeverre hou jij je aan de maatregelen? Waarom doe je dat?  Gaan de nieuwe maatregelen te ver? Of niet ver genoeg? Welke maatregelen vind jij goed?

BIJBEL & WERELD

Toelichting voor de docent Het kan nog wel een half jaar duren voor er een goed werkend vaccin komt. Pas dan zijn de grootste problemen écht voorbij. Hoe houden we in de tussentijd ons leven leefbaar?  Lees de tekst voor.  Je kunt eventueel stilstaan bij (een aantal van) de vragen die in de tekst gesteld worden.  Bespreek in ieder geval de vragen voor in de klas.

WERELD

Thuisblijven • •

We hebben allemaal ruimte nodig. We merkten tijdens de lockdown in het afgelopen voorjaar dat het niet meeviel steeds op elkaars lip te zitten. Het ging toen vooral om fysieke ruimte. Maar we hebben ook emotionele ruimte nodig. Ruimte om jezelf te mogen zijn, te ontdekken wie je bent, wat je sterke en zwakkere kanten zijn. Tegelijkertijd is ruimte ook gekoppeld aan grenzen. Leven zonder grenzen is onmogelijk. Je leeft nu eenmaal niet alleen op de wereld. Het is logisch dat ouders grenzen stellen aan wat je mag of niet. Maar jij mag ook duidelijk maken waar jij behoefte aan hebt. In het zoeken naar grenzen moet je in de gaten houden dat je elkaar geen schade toebrengt. In de Bijbel staan allerlei verhalen over grenzen. De Bijbel begint er zelfs mee. Toen God de aarde schiep, was alles leeg. Hij bracht grenzen aan tussen land en zee, tussen dag en nacht. God gaf aan de mens een enorme ruimte om te leven. Maar Hij wilde ook dat de mens leerde dat er een grens is aan vrijheid. Vrijheid betekent niet dat alles kan en alles mag. Je moet leren kiezen. God zei: ‘Je mag eten van alle bomen in de tuin. Maar niet van de boom die je leert wat goed is en wat kwaad is.’ Als je dat wel doet, als je die grenzen negeert, dan gaat het mis. Dan beperk je de ruimte voor jezelf en voor elkaar. Dat is zonde! Ruth van der Waall-Schaeffer Citaat: Genesis 2:16,17 Bijbel in Gewone Taal

Voorlopig moeten we dicht bij huis blijven. We moeten in Nederland blijven. Op de website van het RIVM kleurt de wereldkaart oranje en rood. Een handjevol landen is nog geel. Maar ook geel betekent: wees waakzaam, hier zijn risico’s. Vakantie vieren moet voorlopig dus in eigen land. Op de persconferentie van 13 oktober zei Mark Rutte dat dat mocht. Als je maar wel zo veel mogelijk binnenblijft. En geen uitstapjes maakt. Krijg je dan nog een vakantiegevoel? Ik denk het wel. Voor mij zit het vakantiegevoel niet in het ver-weg-gaan, maar in het weg-gaan. Even ergens anders zijn. Een ander uitzicht hebben. Gelukkig zijn er in Nederland genoeg prachtige locaties. Voor de zomer noemde Kenny B er al een paar in het lied Kenny op vakantie. Toen dachten we nog dat het alleen over de zomervakantie zou gaan. Nu ziet het ernaar uit dat het voorlopig zo zal blijven. Het lijkt soms uitzichtloos. Maar als we één voet voor de andere blijven zetten, dan verandert het uitzicht vanzelf.

Vragen •  Krijg jij thuis veel grenzen opgelegd? Ben je het met die grenzen eens?

 Ben jij deze zomer nog op vakantie geweest?  Wat geeft jou een vakantiegevoel?  Vind je het goed om in Nederland op vakantie te gaan?  Wat doet het met je als mensen hoge verwachtingen van je hebben? Hoe voelt het als mensen die (helemaal) niet van je hebben?

Vragen ••  Wanneer gaat iemand over jouw grens heen? Hoe geef je aan?  God wilde met zijn opdracht de mens iets leren. Als je toch doet wat niet mag, wat leer je daar dan van? God, we zijn geïrriteerd als iemand ons zegt dat iets niet mag. We willen de vrijheid om te leven zoals wij dat willen. We willen de ruimte hebben en zelf uitmaken wat we doen. Help ons om in te zien dat dit nu eenmaal niet kan. Dat er heel veel kan en mag, maar dat anderen ook graag ruimte willen hebben. Help ons dus om niet over elkaars grenzen te gaan en rekening met elkaar te houden.

Naar Nederland mensen, blijf in Nederland, mensen. Mijn gevoel zegt mij dat wij dit jaar in Holland blijven. Mijke van Leersum

JONGEREN

Drank en drugs •• Ik ken een paar mensen die drugs en drank gebruiken. Zelf doe ik daar niet aan mee. Het is slecht voor je. Ik ben nog jong en heb nog een heel leven voor me. Dat ga ik toch niet verpesten met drank en drugs? Dus voor mij gaat dat iets te ver. Aukje, 14 jaar  Is jong zijn een goede reden om geen drugs en drank te gebruiken?

W E E K 4 4 DI N S DAG • 27 O KTO B E R

ACTUEEL

Drie jaar #metoo •

Iemand nafluiten. Iemand een klap op de billen geven. Of iemand ongevraagd seksueel getinte berichtjes sturen. Veel vrouwen hebben daar last van. Terwijl mannen soms niet eens doorhebben dat ze te ver gaan. ‘Als je ooit bent aangerand of last had van seksuele intimidatie, reageer dan op deze tweet met de woorden: me too.’ Dat schreef de Amerikaanse actrice Alyssa Milano deze maand drie jaar geleden op Twitter. Het was het begin van een wereldwijde beweging. Veel vrouwen lieten weten dat ze ervaringen hadden met seksueel geweld. #metoo werd de bekendste hashtag ooit. De verhalen van de vrouwen leidden tot de val van grote namen. Zoals Harvey Weinstein, de baas van een filmmaatschappij. Hij werd door tientallen modellen en actrices beschuldigd van aanranding. Begin dit jaar werd hij veroordeeld tot 23 jaar cel. Het doel van de hashtag was vooral om ervoor te zorgen dat slachtoffers zich minder schamen voor hun ervaring. Hoe meer mannen en vrouwen weten dat dit gebeurt, hoe makkelijker het wordt om erover te praten. Bewustwording heet dat. En dat is de eerste stap in het bestrijden van seksueel geweld. Vragen voor in de klas  Ken je de hashtag #metoo? > Ben je door #metoo anders gaan kijken naar flirtgedrag of seksueel getinte opmerkingen? > Er bestaan tegenwoordig apps, waarin beide partijen vooraf toestemming kunnen geven voor seks. Wat vind je daarvan? > Hoe kun je laten merken dat je een ander te ver vindt gaan? Toelichting voor de docent  Lees de tekst. Laat de leerlingen eventueel kijken naar het filmpje van NOS Jeugdjournaal (2017; 2’43).  Behandel de vragen.  Geef aan waar leerlingen hulp en ondersteuning kunnen krijgen, mochten zij zelf met #metoo-ervaringen te maken hebben. Link: https://youtu.be/F6lNDYFB4I4

BI J B E L & W E R E L D

Een offer brengen • Als je iets offert, geef je iets voor een hoger doel. Voor jonge topsporters is dat doel een medaille op het hoogste niveau. Voor die droom ga je, met alles wat je in je hebt. Dat vraagt volledige toewijding. Maar zelfs met passie voor je sport is dat soms moeilijk vol te houden. Maartje van 18 is een toptalent met judo. Zij verliet haar ouderlijk huis in Kampen en woont nu in een appartement in Heerenveen. Daar zit ze op het Talentencollege Noord waar zij sport en school kan combineren. ‘Ik begin ‘s morgens om kwart voor acht met krachttraining,’ vertelt Maartje, ‘en kom om half elf ’s avonds thuis na de laatste training. Dat is echt wel slopend.’ Afspreken met vriendinnen, feestjes, het is er niet bij. Nou, dat is echt wel een offer! Offeren kent haar oorsprong in godsdiensten. Met een offer aan God bedank je God, los je een schuld in of stel je God tevreden. Je offert een dier, vruchten van het land of wierook. In de Bijbel staat het verhaal van Abraham die van God de opdracht kreeg om het allerbelangrijkste wat hij had – zijn zoon – te offeren. Ze gaan samen naar de offerplaats, maar een engel van God roept net op tijd dat hij zijn zoon niet moet aanraken. Het verhaal vertelt dat God Abraham op de proef wilde stellen: had hij echt alles over voor God? Een heftig verhaal dat ook heel duidelijk de grens van offeren laat zien. Jeanet Aartsen | Bij: Genesis 22:1-19 Vragen •  Zou jij offers kunnen brengen zoals Maartje dat doet? Leg je antwoord uit.  Waarom zou Maartje zo’n zwaar leven toch volhouden? Vragen ••  Ken je – naast topsport – een voorbeeld van een manier van leven dat offers vraagt? W il God offers van mensen?

God, voor iets wat superbelangrijk is, hebben we een heleboel over. We rekken onze grenzen op en gaan soms tot het uiterste. Maar help ons om de grens in de gaten te houden en niet altijd maar door te gaan. Om op tijd te stoppen en niet pas achteraf te beseffen dat we helaas te ver zijn gegaan. Geef ons de moed om onze plannen bij te stellen als het echt te veel gaat kosten.

WERELD

Kinderen offeren gaat te ver • • De jonge Jan Wolkers vreesde dat zijn vader hem zou offeren. Ik lees graag Jan Wolkers. Laatst las ik Terug naar Oegstgeest opnieuw. Ik verbaasde mij weer over zijn strenge gereformeerde vader. Dat was een godvrezende man en Jan vreesde zijn vader. In de Bijbel staat een verhaal over Abraham die op het punt staat zijn zoon Isaak te offeren. Dat verhaal maakte de kleine Jan Wolkers bang. Misschien zou zijn eigen vader hém offeren, in de achtertuin. Ik kwam als kind weleens in de kerk. Toen ik dat bijbelverhaal voor het eerst hoorde, dacht ik juist meteen: dat zou mijn vader nooit doen! Ik vind het veel te ver gaan dat een God een mens zou vragen zijn kind te offeren. Abraham en de vader van Wolkers waren volgens mij godsdienstwaanzinnig. Je zult maar zo’n vader hebben! Als ik de Bijbel zou herschrijven, zou ik erin zetten: Kinderen en dieren offeren of ritueel slachten mag niet! Zelfs niet als je denkt dat het van God moet. Bas van der Sijde / Bron: Jan Wolkers, Terug naar Oegstgeest. (1965)  Hoe ver mag je gaan met offeren en/of ritueel slachten?  Kun je Abraham zomaar godsdienstwaanzinnig noemen? Waarom wel of niet?  Volgens het bijbelverhaal wordt Abraham net op tijd tegengehouden en offert hij een ram. Is dat beter?

W E E K 4 4 WO E N S DAG • 2 8 O KTO BER

ACTUEEL

JONGEREN

Doen, durf of de waarheid • • Een spelletje kan ook te ver gaan. We speelden met mijn vriendinnengroep een spelletje ‘Doen, durf of de waarheid?’ ‘Doen,’ zei ze. ‘Oké, klim op het dak van dat huis.’ ‘Dat durf ik echt niet,’ fluisterde mijn vriendin en ze keek angstig naar het huis. ‘Je moet, je hebt zelf gekozen voor “doen”,’ zeiden ze. Ik zag dat mijn vriendin echt bang was, maar toch wilde gaan vanwege de groepsdruk. Maar deze opdracht ging echt te ver. ‘Nou, ik denk dat het geen goed idee is,’ zei ik, ‘ze kan haar nek wel breken als ze van het dak valt,’ ‘Blijf dan maar lekker hier, we bedenken wel iets anders.’ Durf jij wel nee te zeggen als je iets niet durft? Jasmijn, 14 jaar  Ging de opdracht te ver?  Was de oplossing goed? 91

Hebzucht •

Rijk genoeg? • •

Wat is belangrijker? Heel rijk worden door hard te werken of een eerlijke verdeling van het geld onder de bevolking? De rijkste man ter wereld heet Jeff Bezos. Hij is de baas van de Amerikaanse internetwinkel Amazon.com. Jeff heeft ongeveer 200 miljard dollar. Dat is 175 miljard euro. Of helemaal uitgeschreven: 175.000.000.000 euro. Volgens een berekening verdient hij bijna 2500 dollar per seconde, dag en nacht. Het verschil tussen arme en rijke mensen in de wereld wordt steeds groter. In Nederland valt het nog wel mee. Dat komt door de belastingen en toeslagen, waarmee het geld opnieuw verdeeld wordt. In landen als Amerika en China is de ongelijkheid veel groter. Wereldwijd is de verhouding helemaal scheefgegroeid. De rijkste één procent van de wereldbevolking bezit de helft van al het geld op aarde. Dat is gevaarlijk, zeggen sommige economen. Want zo krijgt een steeds kleinere groep mensen steeds meer macht. Dan wordt het voor die mensen makkelijker om die macht te misbruiken. Vincent Kouters

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Wat vind je belangrijker: rijk worden of een eerlijke verdeling van het geld onder alle mensen?  Hoe ver zou je gaan voor veel geld? Zou je criminele activiteiten uitvoeren? Een vriend verraden?  Wanneer heb je geld genoeg?

BIJBEL & WERELD

Toelichting voor de docent Te veel geld en bezit bij een kleine groep rijken, werkt machtsmisbruik in de hand. Zien de leerlingen een radicale herverdeling als oplossing? Of willen ze toch vooral zelf rijk worden?  Lees de tekst.  Laat de leerlingen een lijstje maken met dingen die ze zouden doen met 200 miljard dollar.  Ga naar https://neal.fun/spend/ en speel het (Engelstalige, maar goed te begrijpen) spelletje ‘Spend Bill Gates’ Money’. Dit toont aan hoe ontzettend lastig het is om zoveel geld uit te geven.  Behandel de vragen.

Hoe ver ga je om te krijgen wat je graag wilt hebben? Ken je het gezegde: ‘Kinderen die vragen, worden overgeslagen.’? Het is bedoeld om de hebzucht die in ieder mens zit, een beetje te beperken. Bij kinderen werkt dat heel duidelijk, die moeten dat nog leren. Maar bij volwassenen speelt dat soms net zo. De Bijbel vertelt over Naäman die beter was geworden van een ernstige huidziekte. De profeet Elisa had namens God laten weten wat Naäman daarvoor moest doen. Die wilde Elisa belonen, maar Elisa wilde niks hebben, omdat niet hijzelf, maar God Naäman had genezen. De knecht van de profeet,Gechazi, vond dat een beetje te ver gaan. Hij wilde die beloning zelf wel hebben, liep Naäman achterna en kreeg door te liegen geld en kleren. Maar de profeet had zijn knecht door. Gechazi werd op slag zelf ziek, een straf voor zijn hebzucht en leugen. Hoe ver laat je je leiden door hebzucht? Sommige jonge vrouwen en mannen gaan ‘sugardaten’ om rijker en luxer te kunnen leven. Ze spreken tegen betaling af met oudere, vaak rijke mensen. Ze trekken soms een paar uur, soms een luxe reis lang met elkaar op. De oudere persoon geniet van het gezelschap, de jongere krijgt bijzondere ervaringen en mooie spullen of geld. Een ‘sugardaddy’ en een ‘sugarbaby’ bespreken vooraf wat hun relatie inhoudt, bijvoorbeeld of seks er ook bij hoort. Soms houden sugarbaby’s ermee op omdat het ze toch te ver gaat om hun tijd, hun aandacht en soms hun lichaam te ‘verkopen’. Wat vind jij hiervan? Corinne Kat | Bij: 2 Koningen 5, m.n. 19b-27 Vragen •  Waarom reageerden Elisa en Gechazi zoals ze deden? Vragen ••  Is hebzucht verkeerd of menselijk?  Wat vind je van ‘sugardaten’? Wanneer gaat het bij zo’n date te ver?

God, dank u voor de mensen die waarschuwen als er ergens grenzen overschreden worden. Dank u voor de mensen die anderen erop aan durven spreken als ze te ver gaan. Dank u voor de mensen die ons tegenhouden en ervoor zorgen dat wij zelf niet te ver gaan.

WERELD

Gekregen en dan? • •

Mag je tweedehands kinderkleding die je krijgt doorverkopen? ‘Hoe ver ga je als je iets voor een ander doet?’ vragen mijn Duitse kennissen. Ik begrijp hun vraag niet. Ze leggen uit: ‘We verzamelden altijd afgedankte kinderkleding. Dat stuurden we op naar Ethiopië. Maar nu twijfelen we. Als we daarginds komen, zien we nooit dat hun kinderen onze kleding dragen. Die ouders verkopen het!’ Ze kijken mij boos aan. Alsof het mijn schuld is. Ik zeg: ‘Willen jullie dan zien, dat die kinderen daar jullie kleren dragen? Om ernaast te lopen with a big smile? Zo van “Kijk eens, dat hebben WIJ gegeven.”?’ Ze knikken allebei. ‘Je wilt toch zien wat er van je gift is terechtgekomen?’ ‘Gaat het daarom?’ vraag ik. ‘Is dat niet meer te zien als ze die kleding hebben verkocht?’ Ze geven geen antwoord. Ik ga staan en zeg: ‘Bedankt voor de koffie. Die is óók niet meer te zien.’ Niemand zegt meer iets terwijl ik het huis uit loop. Even later, in de auto, denk ik: ik kan die familie in Ethiopië geen ongelijk geven. Als je iets cadeau krijgt, mag je ermee doen wat je wilt. Of ben ik te ver gegaan door dat eerlijk te zeggen? Henok Evertsz  Wat vind jij: mag je een cadeau dat je krijgt doorverkopen, weggeven of zelfs weggooien?  Kun je als gever voorwaarden stellen voor wat een ontvanger met jouw gift doet?  Ging Henok te ver in zijn reactie? Waarom wel of niet?

JONGEREN

Hoe ver ga jij voor je droom? • • Leader Vraag maar aan Cristiano Ronaldo. Zijn droom was een beetje standaard, zoals van zo veel jongetjes: de beste voetballer worden. Hij heeft daar heel hard voor moeten werken. Tot zijn 12e woonde hij op het eiland Madeira. Toen ging hij naar Lissabon. Dat was een enorme stap. Ik denk dat veel mensen dat niet hadden gedaan. De omstandigheden in het hotel waar hij leefde waren dramatisch. Toch zette hij door. En kijk waar hij nu is! George, 14 jaar  Wat is jouw droom?  Hoeveel zou jij daarvoor over hebben?

W E E K 4 4 DO N D E R DAG • 2 9 O KTO B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Een leugentje om bestwil •

Strenge straffen? • •

Officier van justitie Disa Jironet pleit voor mededogen. Menselijke of strenge straffen In de rechtszaal speelt de officier van justitie een belangrijke rol. Hij of zij zorgt ervoor dat mensen die verdacht worden van een overtreding, voor de rechter verschijnen. De officier van justitie probeert te bewijzen dat de verdachte schuldig is. Je snapt dat mensen die weleens voor de rechtbank moeten komen geen fan zijn van zo iemand. Want die heeft ervoor gezorgd dat ze daar moeten staan. En dat ze misschien wel in de gevangenis terechtkomen! Nu is de ene officier de andere niet. Sommigen zijn inderdaad heel streng. Maar er zijn er ook die zoeken naar een meer menselijke aanpak. Een van die officieren is Disa Jironet. Zij heeft pas een boek geschreven. Het heet Misdaad en mededogen. Daarin legt ze uit dat iedereen, de hele samenleving, er beter van wordt als het in de rechtszaal meer gaat over menselijkheid dan over strenge straffen. Mensen alleen maar jarenlang achter de tralies zetten, heeft geen zin, vindt zij. Een moordenaar is zo veel meer dan alleen maar een moordenaar. Waarom zou je niet ook kijken naar zijn of haar goede kanten? Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Moet je ook kijken naar de goede kanten van een moordenaar? Waarom wel of niet? > Zijn strenge straffen nodig volgens jou? Waarom? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Heb je meer tijd? In het interview op radio 1 (11’) vertelt Jironet over haar boek en over haar ervaringen. (Zie de link.)  Bespreek de vragen.

Soms houd je informatie achter, omdat dat handiger uitkomt. Soms houd je weleens informatie achter, omdat dat nu eenmaal handiger uitkomt. Of je vertelt iets net even anders dan het in werkelijkheid is gebeurd. Dat er tegenwoordig zoiets als Magister is, maakt dat wel lastiger. Als een van je ouders vroeger een onvoldoende haalde, dan stopten ze dat slecht gemaakte proefwerk gewoon diep in hun tas. En een uurtje spijbelen? Geen haan die ernaar kraaide. Maar nu? Alles weten ze van je. Sommige docenten noteren het zelfs als je je huiswerk niet hebt gemaakt. Wat een leven… In de Bijbel staat een verhaal over Abraham, de man die door God werd geroepen om op weg te gaan naar het beloofde land. Hij had een ontzettend mooie vrouw, Sara. Onderweg reisden ze door Egypte. Abraham was bang dat de Egyptenaren hem zouden vermoorden om Sara te kunnen afpakken. Daarom verzon hij een list. Sara moest de Egyptenaren vertellen dat ze zijn zusje was, dan zouden ze Abraham met rust laten. En zo gebeurde het. Sara belandde in de harem van de farao en Abraham werd in ruil overladen met cadeaus. Maar toen God de farao met zware plagen teisterde, begreep die dat er iets niet pluis was. Gauw zorgde hij ervoor dat Sara weer terugging naar haar man. Soms kan een leugentje om bestwil echt geen kwaad. Maar als het erop aankomt, kun je maar beter niet te ver gaan. Eerlijkheid gaat toch boven alles. Mirjam Buitenwerf | Bij: Genesis 12:10-20 Vragen •  Wat vind je ervan dat je ouders al jouw resultaten op school kunnen inzien via Magister? Gaat dat te ver?  Houd jij weleens informatie achter als je bang bent dat iemand boos op je wordt? Vragen ••  I n welke situaties kun je maar beter aan iemand vertellen wat er speelt? God, soms is het makkelijker om iets vervelends te verzwijgen. Soms lijkt het weleens beter om maar de halve waarheid te vertellen. En soms, is dat ook niet zo erg. Maar help ons om daarin niet te ver te gaan. Geef dat we bij belangrijke dingen elkaars vertrouwen niet beschamen. Dat we fouten durven toegeven en waarde hechten aan eerlijkheid. Dat we durven praten over wat er mis is en niet doen of er niks aan de hand is.

WERELD

W.A.N. • •

Zonder dat je het doorhebt kun je mensen kwetsen. Het kan zo leuk zijn. Je werkt samen in de les en er komt een geniale grap in je op. Het gaat over het uiterlijk van je klasgenoot. Je maakt de grap en iedereen barst in lachen uit. Een goede grap op het juiste moment, toch? Je klasgenoot lacht even mee, maar zijn ogen lachen niet. Die nacht slaapt hij slecht. Hij voelt zich ellendig en onzeker over jouw grap en zal nog vaak aan die opmerking van jou denken. Zonder dat je het wist, ben je te ver gegaan. Ach, misschien kon je ook niet weten dat je klasgenoot precies daarover al zo onzeker was. Om dit soort situaties te voorkomen kun je eerst even stilstaan bij W.A.N. W.A.N is afgeleid van de ‘drie filters’ van de grote filosoof Socrates: Vóór je iets zegt, denk je goed na: Is het Waar wat ik zeg ? Is het Aardig wat ik zeg? En is het Nodig wat ik zeg? Als je op één van die vragen ‘nee ‘moet antwoorden, kun je het beter niet zeggen. Natuurlijk kun je nog steeds een goeie grap maken, maar maak ‘m dan lekker over jezelf. Diana Jakobs  Ben jij weleens gekwetst geweest door een grap(je)?  Zou voor jou W.A.N. een goede manier zijn om anderen niet te kwetsen?

W E E K 4 4 V R I J DAG • 30 O KTO B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Dan begint pesten eigenlijk •• Ik had een paar jaar geleden een jongen in de klas die werd gepest Ze zaten hem de hele tijd bijnamen te geven, die hij helemaal niet leuk vond. Ik wist toen niet zo goed of ik dit pesten of plagen vond, maar het gaf me een ongemakkelijk gevoel. Ik ging wel met hem spelen. Hij was een beetje druk, maar hartstikke aardig als je hem leerde kennen. Ik vond wat die jongens tegen hem zeiden echt niet kunnen, want hij vond het niet leuk, en dan begint het pesten eigenlijk. Achteraf had ik het voor hem op moeten nemen, maar dat durfde ik niet. Ik ging zelf dus eigenlijk niet ver genoeg. Hannah, 12 jaar  Wat maakt het zo lastig is om het op te nemen voor iemand die wordt gepest?  Klopt het dat het pesten wordt als iemand het niet leuk vindt?

EXTRA

BIJBELS

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

MATERIAAL

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Greet Brokerhof-van der Waa. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof

M AA N DAG

DI N S DAG

Een droom achterna… •

‘Lekker ding’ •

‘Gaat dat niet een beetje ver?’ vroeg Sara. ‘Zomaar alles en iedereen achterlaten en niet eens precies weten waar je naartoe gaat… Hier zit onze familie, hier kennen we iedereen. Het is hier vertrouwd en veilig. Wil je dat allemaal opgeven voor een vage droom?’ Ze keek Abraham aan, maar ze kende haar man goed genoeg om te weten dat zijn plan al vaststond. ‘Niks vage droom!’ reageerde Abraham dan ook. ‘Ik wéét gewoon dat mijn toekomst ergens anders ligt. Ik zie het als een opdracht van God om een nieuwe plek te vinden waar ik samen met jou opnieuw kan beginnen. Waar we het goed zullen hebben en kinderen zullen krijgen.’ Die laatste opmerking raakte een gevoelige snaar bij Sara, want kinderen krijgen was tot nu toe nog niet gelukt. ‘We moeten het maar doen,’ zei ze. ‘Ik ga met je mee.’ Abraham keek haar aan. Wat een geweldige vrouw was ze toch! Hij zei: ‘Het is natuurlijk een hele stap om het oude vertrouwde te verlaten. Maar ik ben ervan overtuigd dat God met ons meegaat. Hij zal ons de weg wijzen.’ Vol vertrouwen gingen ze op weg. Een oeroud verhaal uit een tijd dat internet en telefoon nog niet bestonden. Niet even bellen met je familie voor wat steun, niet chatten en niet skypen om je verhaal kwijt te kunnen. Wat een onderneming! Je toekomst in een ander land zoeken, gaat mensen van nu vaak al te ver. Maar er zijn er die het doen: die hun droom achterna gaan en een hotel in Thailand beginnen of naar Peru vertrekken om in een weeshuis te werken. Ze volgen de stem van hun hart, zeggen we dan. Een uitdrukking die Abraham niet ver genoeg zou gaan: die hoorde er de stem van God in… Genesis 12:1-5

Ze wilden een nieuwe toekomst opbouwen, Abraham en Sara. Maar in hun nieuwe vaderland brak hongersnood uit. Er zat niets anders op dan af te zakken naar Egypte waar altijd wel wat te eten was. Abraham maakte zich zorgen. Sara was een mooie vrouw, dat zag iedereen. En die Egyptische mannen hadden ook ogen in hun hoofd! Stel dat ze iets met Sara wilden… Hij was wel haar wettige man, maar zo moeilijk was het vast niet om een vreemdeling te laten verdwijnen. Dat kon gevaarlijk voor hem worden! Hoe ver ga je in zo’n geval? Wat kun je van iemand vragen? Abraham ging heel ver. Hij zei dat Sara maar moest zeggen dat ze zijn zus was. Grote kans dat ze dan zelf in de harem van een Egyptenaar terechtkwam, maar anders werd het zijn dood, misschien. Sara deed het. Om Abraham te beschermen. Misschien had ze ook het gevoel dat ze geen keus had – dat het niet anders kon als ze het allebei wilden overleven. ‘Lekker ding,’ dachten de Egyptenaren en brachten haar naar de farao. Die wilde haar graag in zijn harem opnemen. Het verhaal gaat dat God dit te ver vond gaan – dat er vanaf die tijd een vloek op de farao en zijn hof lag. En toen de farao erachter kwam dat die mooie Sara eigenlijk de vrouw van Abraham was, liet hij ze allebei het land uitzetten. Er zijn nu eenmaal grenzen. Bepaalde dingen dóé je niet. Wíl je niet! Of toch wel…? Er zijn jongeren die soms verder gaan dan ze ooit voor mogelijk hadden gehouden. Om hun vriend die in de schulden zit te helpen. Of om hun ouders te beschermen. Uit liefde. Of omdat ze geen keus hebben – tenminste, dat denken ze. Goedbedoeld, maar niet goed. Voor niemand.

Gespreksvragen  Heb je een droom die je na zou willen jagen?  Is het verhaal van Abraham en Sara te vergelijken met mensen die nu hun heil zoeken in een ver land?  Hoeveel vertrouwen heb je nodig om zo’n grote stap te zetten?

Gespreksvragen  Hoe ver kun je gaan in je drang om te overleven?  Is Abraham te ver gegaan?  Hadden ze het anders kunnen aanpakken? Hoe?

Abraham en Sara gaan op weg, een onzekere toekomst tegemoet.

Gebedsintentie Heer, u roept ons om dromen waar te maken. Geef dat we uw stem horen en dat we het aandurven uw roep te volgen. Geef ons het lef om los te laten wat vertrouwd en veilig voor ons is.

Abraham doet in de nood alsof zijn vrouw Sara zijn zus is.

Genesis 12:10-20

Gebedsintentie Heer, soms hebben we het gevoel dat we geen keus hebben en doen we het enige dat mogelijk lijkt. Help ons zoeken naar andere uitwegen, waarbij mensen heel blijven en steeds op ons respect kunnen rekenen.

D ONDE R DAG

V R I J DAG

Het lot een handje helpen? •

Pesten •

‘Dat wil God…’ •

‘Ik wil geen kids,’ zegt een tante van Timo. In haar toekomstplannen past geen kind. Bij zijn andere tante is het precies andersom. Die wil graag kinderen, maar het lukt niet. Timo hoorde haar tegen zijn moeder verzuchten: ‘Ja, en hoe ver ga je dan? Er is zo veel mogelijk op medisch gebied…’ Uitspraken van deze tijd. Vroeger was het ondenkbaar dat je geen kinderen zou willen omdat die niet in je leven pasten. Zonder kinderen geen toekomst. Niemand die voor je kon zorgen op je oude dag. Ook de vraag hoe ver je gaat als je ze wél wilt en het niet lukt, bestond niet. Hoewel, misschien toch… Het was een idee. Sara speelde ermee: wie weet, was het een oplossing. Het kind waar Abraham en zij zo naar verlangden, kwam maar niet. Sara betwijfelde of het wel ooit zou komen. Haar man had de moed nog niet opgegeven. Laatst had hij nog verteld dat hij op een donkere nacht omhoog had gekeken. Zo veel sterren aan de hemel – te veel om te tellen! Zo veel nakomelingen zul je krijgen, had hij gedacht. ‘En,’ zo vertrouwde hij Sara toe, ‘dat heeft God zelf me ingefluisterd.’ Typisch Abraham. Altijd weer won zijn vertrouwen het van de twijfel. Maar hoe ver ga je in je vertrouwen? Hoelang blijf je afwachten? Sara vond dat het tijd werd om te handelen. Je kunt het lot of God ook een handje helpen… ‘Ik heb een idee,’ zei ze tegen Abraham. ‘Mijn slavin kan kinderen voor mij krijgen. Als je nou eens met haar naar bed ging…’ En zo gebeurde het. Hagar, haar slavin, werd zwanger. Een draagmoeder, zou je nu zeggen. Het bleek meer problemen te geven dan Sara had voorzien. Maar dat weet je niet van tevoren. Kon je bij zo’n besluit maar in de toekomst kijken…

Het was nog wel zo’n goed idee geweest, maar nu… Sara kon Hagar niet uitstaan. Hoe die zwangere trut rondliep met haar dikke buik! Hoe ze keek! ‘Ze kijkt op me neer,’ dacht Sara, ‘en dat alleen omdat zíj kinderen kan krijgen en ik niet!’ Spijt had ze. Het had zo’n mooi plan geleken. Abraham en zij waren tot nu toe kinderloos gebleven, en daarom had ze voorgesteld dat haar slavin voor haar een kind zou krijgen. Maar ze had niet geweten hoe dat zou voelen – voor haar, en voor Hagar. ‘Die slavin doet net of zij de belangrijkste is hier in huis,’ dacht Sara, die zich buitengesloten voelde. Oneerlijk was het. Ze voelde een steek van jaloezie. ‘Jouw schuld!’ zei ze kwaad tegen Abraham en die zei geschrokken: ‘Doe jij maar wat je denkt dat goed is. Het is jouw slavin.’ En toen begon het gepest: het stiekeme getreiter, de flauwe scheldwoorden en de openlijke vernederingen. Sara liet Hagar voelen wie de macht had. Ze maakte haar het leven zuur, en ze liet het zo ver komen dat Hagar ervandoor ging. Maar de slavin kwam terug. Niet alleen Sara was te ver gegaan, zij zelf ook. In de woestijn was ze tot inzicht gekomen. ‘Daar heb ik God gezien,’ zei ze. ‘Hij is een God die naar mij omziet.’ Dat had haar moed gegeven om terug te keren. Later zou ze opnieuw vluchten, met haar zoon Ismaël, want de spanning tussen de twee vrouwen bleef. Ze zou bij die gelegenheid een nieuw bestaan opbouwen.

Ze zeggen weleens: ‘Je moet alles overhebben voor je geloof.’ Maar wat betekent dat? Hoe ver ga je? Een belangrijke vraag in een wereld waar slachtoffers vallen in naam van het geloof. Waar ooit een kinderkruistocht was. En waar mensen zich uit overtuiging opofferen als zelfmoordterrorist. Hoe ver ga je? Voor die vraag stond ook Abraham. Hij en Sara hadden op oudere leeftijd eindelijk een zoon gekregen. Ze waren dolgelukkig. Maar in die wereld van toen was het niet ongewoon om je oudste kind te offeren. Als teken van dank. Om te laten zien dat je bereid was om het kostbaarste in je leven aan God of de goden te geven. Ga je daar dan in mee? Het moet, dacht Abraham. Het moet van God. Daarom ging hij met zijn zoon Isaak op weg naar de offerplaats. Isaak sjouwde het hout. Abraham had vuur bij zich en een mes. De jongen wist nog niet dat zijn leven gevaar liep. Hij vroeg in zijn onschuld waar het lam was om te offeren. ‘Daar zorgt God zelf voor,’ zei Abraham. Vrome woorden, maar ook eng als je weet wat het plan is… Op de offerplaats wordt de arme jongen vastgebonden. Maar op het moment dat Abraham het mes pakt, beseft hij dat hij God geen dienst bewijst met de dood van zijn zoon. Hij ontdekt een ram, verstrikt in de struiken. Teken van God: dít is het offerdier. Een verhaal uit de Bijbel, maar moslims kennen het uit de Koran. Volgens hun traditie gaat het om Ismaël. Hij is de zoon van Abraham en Hagar. Een verhaal dat laat zien dat God waarde hecht aan gehoorzaamheid en vertrouwen. Maar ook: dat hij niet vraagt om een mensenleven te offeren. Zo ver hoef je niet te gaan om je geloof te bewijzen.

Sara schakelt haar slavin in als draagmoeder.

Het getreiter van Sara en Hagar loopt uit de hand.

Overal waar mensen samenleven, liggen jaloezie en ergernis op de loer. Mensen laten elkaar voelen wie er de baas is. Er zijn plagerijen, er wordt gescholden en vernederd. Hoe voorkom je dat je te ver gaat? En hoe ver laat je het komen?

Abraham ontdekt dat hij zijn zoon niet hoeft te offeren.

W E E K 4 4 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G E N

WOENSDAG

Genesis 22:1-14 Genesis 25:24-34, 27:1-40

Genesis 15:5-6 en 16:1-4a Gespreksvragen  Ook nu kan het problemen geven als iemand draagmoeder is voor een ander. Hoezo?  Zou je later kinderen willen krijgen? Waarom wel of niet? Gebedsintentie Heer, U moet het in deze wereld vaak hebben van mensen die u een handje willen helpen. Geef ons daarbij het juiste zicht op wat kan en mag, en help ons de grenzen te zien en te bewaren.

Gespreksvraag  Het idee om Hagar een kind te laten krijgen voor haar, was nota bene van Sara zelf gekomen. Hoe kan het dan zo misgaan?  Had Abraham niet wat krachtdadiger moeten optreden? Gebedsintentie Heer, mensen kunnen elkaar het leven zo verschrikkelijk zuur maken. Help ons om met uw liefde en warmte naar de ander te kijken en daarnaar te handelen.

Gespreksvraag  Kan God van een mens verlangen dat je een kind aan hem offert?  Waarom zijn ook dieroffers later vervangen door het offeren van geld en goederen? Gebedsintentie Heer, U vraagt om vertrouwen en gehoorzaamheid. Maak ons duidelijk wanneer we te ver gaan.

GEDICHT

Dank je! Geef eens vaker een bedankje. Een bedankje doet het goed. Want zo’n simpel ‘dankjewel’ zegt: ‘Ik waardeer wat jij daar doet.’ Dankbaarheid maakt alles leuker en kan zo belangrijk zijn. Niet alleen voor de ontvanger, ook voor gevers is het fijn. Want wie dankjewel kan zeggen, is bevoorrecht als persoon. Die vindt niets vanzelfsprekend, ook al lijkt het vaak gewoon. Dankbaar leven maakt gelukkig. Zelfs in deze rare tijd kun je goede dingen vinden, ook al zijn we best wat kwijt. Want nog altijd gaat de zon op, maken mensen elkaar blij, ook al moet je afstand houden en al ben je minder vrij.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

En nog altijd is er eten,

zorgen mensen voor elkaar. Iets om heel erg te waarderen, juist in dit corona-jaar. Greet Brokerhof-van der Waa

Foto: © Antonio Guillem | Dreamstime.com

W E E K 4 5 • 2 – 6 N OV E MB E R 2 02 0

BEDANKT! Uit onderzoek blijkt dat je vrolijker wordt als je dagelijks opschrijft waar je dankbaar voor bent. Dat hoeven geen grote dingen te zijn. Je kunt ook gewoon dankbaar zijn dat de zon schijnt. Zeker als het al een week geregend heeft. Maar ja, het is niet altijd makkelijk om dankbaar te zijn. In deze coronatijd zitten we met z’n allen vooral te balen van alles wat we níét mogen, en níét kunnen doen. Toch zijn er ook tijdens deze crisis lichtpuntjes. De natuur is ons dankbaar, want we stoten een hoop minder CO2 uit nu we thuis zitten. Mensen spreken ook hun waardering uit voor de ‘vitale beroepen’. Nu blijkt maar weer eens zonder wie we echt niet kunnen. Hoe kunnen we die dankbaarheid uiten? Is het genoeg om ‘Bedankt!’ te zeggen?

Bekijk samen de poster. De meeste mensen in Nederland hebben best veel. In elk geval genoeg. Maar een deel van de bevolking heeft te weinig en is arm. Het vreemde is, dat mensen die arm zijn soms zelfs dankbaarder zijn dan mensen die leven in overvloed. B edenk samen waarvoor mensen die arm zijn toch dankbaar kunnen zijn.  Hoe komt het dat mensen die veel hebben toch soms nog ontevreden zijn?

WERELDR EL I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Meer bewust • •

Dankbaarheid maakt je meer bewust. De bioloog Rupert Sheldrake is van mening dat we niet in een doelloos universum leven waarin alles wordt bepaald door wetten van blind toeval. In de ontwikkeling van de evolutie ziet hij diepe levenskrachten aan het werk. Door het besef van dankbaarheid, geven wij die levenskrachten de eer die hun toekomt. Zoals je je vader en moeder dankbaar bent voor het geschenk van het leven en voor de hele opvoeding, zo kun je dankbaar zijn voor de hele evolutie die jouw bestaan mogelijk heeft gemaakt. Door dankbaarheid treed je in een bewuste relatie met de gever: met je ouders, met de natuur, met de evolutie, met Wie er achter de evolutie zit. ‘Bedankt!’ kun je dus zowel zeggen tegen iemand die concreet iets voor je gedaan heeft, maar je kunt ook uit de grond van je hart ‘Bedankt!’ zeggen voor het universum dat ons ‘God-zij-dank’ heeft voortgebracht. Bill Banning  Kun je de evolutie dankbaar zijn voor je bestaan?  Wat zou de schrijver bedoelen met: ‘Door dankbaarheid treed je in een bewuste relatie met de gever.’?

VE R H AA L

Vos en konijn •

Een fabel: in plaats van dankbaarheid te tonen, wil vos zijn redder opvreten. Een vos zag een dode kip in een kist. Hij sprong erin, maar het was een val. Toen hij een konijn zag, riep hij om hulp. ‘Ik ben niet gek,’ zei het konijn. ‘Dan eet je me op.’ ‘Nee, ik eet je niet op, ik beloof het.’ Het konijn had medelijden en bevrijdde de vos. Die sprong op het konijn af en wilde hem opvreten. ‘Is dat jouw dankbaarheid?’ zei het konijn. ‘Je had beloofd me niet op te eten.’ ‘Dankbaarheid is achterhaald,’ zei de vos. ‘Wie doet daar nu nog aan?’ Daar kregen ze ruzie over. Ze vroegen het drie dieren. Het oude paard en de oude herdershond vertelden dat ze op hun oude dag gewoon afgedankt waren. ‘Nee, dankbaarheid bestaat niet meer,’ was hun conclusie. Maar haas wilde precies weten hoe het was gegaan bij de redding van vos door konijn. ‘Hoe ver was het konijn toen u riep?’ Hoe lang had u werk om eruit te komen?’ Tja, dat wist de vos allemaal niet meer. ‘Dan moeten we een reconstructie maken.’ Dus gingen ze staan zoals eerst, met vos in de kist. Haas klapte het deksel dicht en zei: ‘Dankbaarheid is er niet, maar jij zit weer in de val.’ Hilda Algra Bron: Y. Poortinga, De ring van het licht (via beleven.org)  Welke lessen vertelt deze fabel?

Dankbaar? Schrijf het op! •

Schrijf iedere dag op waar je dankbaar voor bent. Uit onderzoek blijkt dat dankbare mensen gelukkiger zijn. Hoe kun je dan gelukkiger worden? Schrijf iedere dag op een briefje waar je dankbaar voor bent. Dat kan iets heel kleins zijn. Zelfs op dagen waarop alles tegenzit, is er altijd wel iets op te noemen. Stop die briefjes in een pot en maak die één keer per jaar open. Maxine Herinx  Deel briefjes uit en laat leerlingen opschrijven waar ze dankbaar voor zijn.  Wie wil hier een gewoonte van maken en dit een tijdje, of zelfs een jaar, proberen?

S OA P • I N DE K L AS

Uitdelen •

Delen is een manier van ‘dankjewel’ zeggen. ‘Waar zal ik dit neerleggen?’ vraagt Yunus. Hij draagt een grote tas met appels. ‘Leg maar achter op de tafel,’ zegt meneer Zijlstra. ‘Bij de andere spullen.’ Iedereen heeft wat meegenomen. Fruit en noten en Lara heeft koekjes gebakken. ‘Wat goed dat jullie eraan gedacht hebben,’ zegt meneer Zijlstra. ‘En nu?’ vraagt Yunus. ‘Nu maken jullie die bakjes af,’ zegt meneer Zijlstra. ‘En ik verdeel dit in gelijke porties.’ Na een poosje staan er tien versierde bakjes klaar. Ze zitten vol met lekkere dingen. ‘Ik breng het bij mijn buurman,’ zegt Yunus. ‘Want die is oud en alleen.’ ‘Heel goed,’ knikt meneer Zijlstra. ‘De volgende les wil ik de foto’s zien die jullie maken.’ ‘Ik hoop wel dat hij aardig is,’ zegt Yunus. ‘Ik ken hem eigenlijk niet.’ ‘Leg hem maar uit wat voor dag het vandaag is,’ zegt meneer Zijlstra. ‘En dat delen een manier van ‘dankjewel’ zeggen is.’ Hilde van Halm Woensdag is het Dankdag voor Gewas en Arbeid.

W E E K 4 5 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster

BI J B E L & W E R E L D

Naar twee kanten •

Complimenten •

Het is leuk om een compliment te krijgen én te geven. ‘Mooie trui heb je aan!’ of ‘Wat ben jij goed in Engels!’ Als iemand je zo’n compliment geeft, vind je dat vast leuk om te horen. Dit komt omdat door complimenten onze hersenen meer dopamine aanmaken. Dit is een stofje dat zorgt voor een positief gevoel. Als je een complimentje krijgt, voel je je niet alleen vrolijk door dat stofje. Wat ook helpt, is dat iemand ziet wat je goed kan of doet. Hierdoor zal je nog vaker dit goeie gedrag willen laten zien. Complimenten géven is óók goed voor je humeur. Als je de goeie dingen bij een ander ziet, ga je dit namelijk ook sneller bij jezelf zien. En als je iemand anders blij maakt, krijg je daar ook weer een goed gevoel van. Het is wel belangrijk dat een compliment altijd persoonlijk én eerlijk is. Geef jij vaak complimentjes? In Nederland hebben we er zelfs een speciale dag voor: de Nationale Complimentendag (1 maart). De bedenker van deze dag vond dat we elkaar in Nederland veel te weinig complimenten geven. Daar wilde hij verandering in brengen. Kizzy Chin A Foeng Vragen voor in de klas  Geef jij vaak complimentjes? Wat zeg je dan?  Kun je de klasgenoot die naast je zit een compliment geven?  Vind je het moeilijker: complimenten te geven en te krijgen? Toelichting voor de docent  Bekijk de eerste 1’50 van deze video.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen met de klas. https://youtu.be/awaA_-W3Mb0

‘Bedankt’ zeggen werkt naar twee kanten goed Hanna, een vrouw uit de Bijbel, kon geen kinderen krijgen. En wat doe je dan, als je je alleen voelt met zo’n groot verdriet? Hanna zocht een hoekje in de tempel, en stortte in stilte haar hart uit voor God. Eli, de priester, vond het maar raar dat ze daar zo lang zat. Hij dacht dat ze dronken was. Ja, hoe erg kun je je vergissen? Maar toen Hanna hem vertelde wat er echt aan de hand was, maakte hij zijn fout goed. Hij troostte haar en zei dat God zeker naar haar zou luisteren. En dat hielp. ‘Ik dank u voor uw vriendelijkheid,’ zei Hanna, en ze ging terug naar haar familie. Haar gezicht was opgeklaard en ze at ook weer. Wat een verschil. In plaats van diep verdriet voelde Hanna nu dankbaarheid. En ze kon weer verder. Maar ik weet zeker dat Eli ook blij was. ‘Bedankt’ zeggen werkt naar twee kanten. Als je je dankbaar voelt en dat hardop zegt, voel je weer dat het leven de moeite waard is. En tegelijk geef je die ander een cadeautje. Wow. Ze is mij dankbaar. Al maak ik vergissingen, ik kan een ander dus echt helpen, gewoon door vriendelijk te zijn. We zijn door corona soms extra prikkelbaar. Misschien een goed idee om juist nu vaker hardop ‘bedankt’ te zeggen. Dat werkt. Barbara de Beaufort | Bij: 1 Samuel 1:1-18 Vragen • W anneer heb jij voor het laatst iemand hardop bedankt? W anneer heeft iemand jou voor het laatst bedankt en waarvoor? Vragen •• W aar krijg jij een dankbaar gevoel van? H eb je iemand anders weleens zien stralen van dankbaarheid? Wanneer?

God, dank u voor de mensen die je zichtbaar blij kunt maken met een simpel ‘dankjewel’. Dank u voor de mensen die ons verrassen met hun hulp zonder een bedankje te verwachten. Dank u voor de mensen die het kunnen waarderen als je iets voor ze doet en die dat laten merken.

WERELD

Je geld of je tijd? • •

Je kunt een goed doel steunen met geld of met tijd. Deze week staan ze waarschijnlijk weer aan de deur: collectanten voor het goede doel. Door weer en wind proberen ze geld op te halen. Deze week is de collecte tegen Alzheimer aan de beurt. Door geld te geven steun je een goed doel. Daar mogen mensen je toch best dankbaar voor zijn? Toch is niet elke manier om een goed doel te steunen even nuttig. De laatste jaren is bijvoorbeeld ‘voluntourism’ populair. Dit is volunteer tourism, oftewel: vrijwilligerswerk gaan doen op reis. Mensen gaan dan bijvoorbeeld in een weeshuis werken in Afrika. Best een dure grap. Er moet een vliegticket worden gekocht. Er moet onderdak worden geregeld in een vreemd land. En de kinderen krijgen elke week weer nieuwe buitenlandse gezichten te zien. Daar krijgen ze soms juist meer problemen door. Dan kan je beter gewoon het geld geven aan een goed doel. Maar dat levert geen leuke ervaring op natuurlijk. Goede doelen hebben trouwens ook betrokken mensen nodig. De collectebussen gaan niet vanzelf langs de deuren. Koen Füssenich  Heb je weleens iets gedaan voor een goed doel? Wat dan?  Ga je liever zelf met de collectebus rond, of stop je er liever geld in?  Wat vind jij van vrijwilligerswerk-reizen?

W E E K 4 5 MAA N DAG • 2 N OV E M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Andere kant •

‘Dankjewel’ kun je ook negatief gebruiken. ‘Dankjewel’ zeggen is meestal iets positiefs, maar dat hoeft niet altijd. Zo kun je ook tegen iemand zeggen: ‘Dankjewel hè voor het verpesten van mijn project.’ Laten we hopen dat ‘dankjewel’ zo veel mogelijk voor positieve dingen gebruikt zal worden! Jurjen, 20 jaar  Heb je ‘dankjewel’ zelf weleens negatief gebruikt? Wat was de situatie?  Welke zin zou beter zijn om in zo’n situatie te gebruiken?

Dank u voor iedereen die snapt dat het leven leuker wordt als we elkaar wat meer bedanken.

Het zal je maar gebeuren •

Stemmen maar! •

Vandaag zijn de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Vandaag is het een belangrijke dag in de Verenigde Staten van Amerika. Vandaag wordt de nieuwe president gekozen – je hebt er vast al veel over gehoord. We doen even een quiz om te checken of je écht alles al weet, of dat je kennis nog wat bijgespijkerd moet worden. Vragen voor in de klas 1. Hoe heten de twee partijen die er in Amerika zijn? 2. Om welke twee presidentskandidaten gaat het vandaag? 3. Weet je ook wie hun ‘running mates’ zijn? Deze mensen worden eventueel vicepresident. 4. Wat is een vicepresident?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Antwoorden: 1. Democratische Partij en Republikeinse Partij 2. Joe Biden en Donald Trump 3. Kamala Harris en Mike Pence 4. De vicepresident is de eerste vervanger van de president. Mocht er iets met de president gebeuren, dan wordt de vicepresident de nieuwe president tot de volgende verkiezingen. Hilde van Halm

100

BIJBEL & WERELD

Toelichting voor de docent De invloed van de Amerikaanse politiek op ons dagelijks leven is groot. Daarom is het belangrijk om iets te weten van wat er vandaag in de VS gebeurt. Hoeveel weten leerlingen al?  Stel de quizvragen.  Leerlingen kunnen hun antwoorden opschrijven, of de vragen meteen klassikaal beantwoorden. Geef je les via het scherm? Laat leerlingen dan hun antwoord naar je whatsappen.  Laat vervolgens het filmpje (5’13) zien. Hierin wordt uitgelegd hoe de verkiezingen verlopen.  Bespreek de antwoorden. Link: https://youtu.be/XmRa_ rLXEOk

Zowel een circusdirecteur als Paulus is blij met de hulp. Circus Barani was in grote nood. Doordat de optredens niet door konden gaan, was er geen geld meer. Het personeel kon niet meer worden uitbetaald en er was te weinig eten om de dieren en de artiesten te voeden. In tranen vertelde de directeur dat hij niet meer wist hoe het nu verder moest. En op dat moment kwam er hulp. Iemand startte een inzamelingsactie. Er werd ruim € 12.000,gedoneerd. Er kwamen mensen om eten te brengen: kruiwagens vol met lang houdbare groenten als kool en wortelen. De directeur was sprakeloos. ‘Dank, dank, dank voor alles. Ik ben er zo blij mee!’ Ongeveer datzelfde schreef Paulus aan de eerste christenen in Filippi: Dank jullie wel voor alles wat je mij gegeven hebt. Ik wist al wel dat jullie mij steunden, maar nu hebben jullie het ook in daden laten merken. Dat zeg ik niet om te klagen, of om te zeggen hoe moeilijk ik het heb. Want ik heb geleerd om tevreden te zijn, ook onder moeilijke omstandigheden. Ik weet hoe het is om arm te zijn. En ik weet hoe het is om rijk te zijn. Soms had ik veel te eten, soms had ik honger. Soms was ik rijk, soms had ik helemaal niets. Maar nu kom ik niets meer tekort. Wies van Pijkeren | Bij: Filippenzen 4:10-19 Bron: Ruim 12.000 euro voor noodlijdend Circus Barani, nos.nl, 19 oktober 2020 Vragen •  Heb je weleens iets gekregen waar je heel blij mee was?  Heb je weleens iemand geholpen die dat heel erg nodig had? Vragen ••  Paulus heeft alles meegemaakt, honger, armoe, rijkdom. Hij heeft geleerd om daarmee om te gaan. Hoe zou jij omgaan met zulke veranderingen in je leven?  Geef je weleens aan een collecte? God, soms is de nood zo hoog dat je niet meer weet hoe het verder moet. Soms zijn de problemen zo groot dat je je geen raad meer weet. Dank u voor de mensen die dat dan in de gaten hebben. Die er alles aan doen om je te helpen. Gewoon, omdat ze vinden dat dit moet. We bidden u voor iedereen die in zo’n noodsituatie zit. Laten er mensen zijn die dan helpen. En die ervoor gáán. Belangeloos.

WERELD

Voedselprobleem • •

Voedselbanken kampen met tekorten. Eten weggooien is zonde. Grote supermarkten konden er wat van! Brood, groente, fruit, zuivel … alles met een beperkte houdbaarheid verdween vlak voor de uiterste verkoopdatum uit de schappen. Als afval, alsof je het ná die datum meteen niet meer kunt eten. Wat een verspilling! Tegenwoordig gaat het gelukkig beter. Nu plakken ze er vóór de einddatum een sticker op: TE LEKKER OM WEG TE GOOIEN! Wie het koopt, krijgt een fikse korting. Het verkoopt als een tierelier! Wat wil je: je doet iets tegen verspilling en het is ook nog eens goed voor je portemonnee. Superbedankt dus, supermarkt! Toch is niet iedereen er blij mee. Nu heeft de voedselbank namelijk een probleem. Zij geven voedselpakketten aan mensen met weinig geld. Dat doen ze bijvoorbeeld van spullen die overblijven in de supermarkt en die anders worden weggegooid. Alleen zorgen de stickers in de supermarkt nu voor lege schappen bij de voedselbank. Waar de een ‘dankjewel’ zegt, staat de ander met lege handen. Misschien moeten die stickers er toch maar weer vanaf? Liesbeth Gijsbers  Kun jij een goede oplossing verzinnen voor dit probleem?

JONGEREN

Schamen •

Je hoeft je niet te schamen voor steun van de voedselbank. Ik was laatst bij de voedselbank voor mijn maatschappelijke stage. Ik vond het erg leuk om mee te maken. Een vrouw met een klein jongetje kwam met haar boodschappenkar mijn kant op. ‘Is alles gelukt?’ vroeg ik. Ze knikte en zei ‘bedankt,’ terwijl ze half naar mij en half naar de grond keek. Je zag zo dat ze zich erg schaamde, omdat ze niet zelf de boodschappen voor haar en haar zoontje kon betalen. Toch zei ze ‘bedankt’. Dat vond ik echt heel mooi. Gelukkig is er een voedselbank voor als je het financieel moeilijk hebt. Daar hoef je je toch niet voor te schamen! Jasmijn, 14 jaar  Vind je het logisch dat mensen die gesteund worden door de voedselbank dankbaar zijn?  Vind je het logisch dat mensen die gesteund worden door de voedselbank zich schamen?

W E E K 4 5 D I N S DAG • 3 N OV E MB ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Vanzelfsprekend? •

Dankdag •

Vandaag is het ‘dankdag’. Protestante christenen vieren vandaag ‘Dankdag voor Gewas en Arbeid’. Dit jaar gaat het waarschijnlijk via een online kerkdienst, maar goed, ook zo kun je God danken voor alles wat je dit jaar hebt kunnen ‘oogsten’. Het woord ‘oogsten’ betekent hier nog iets meer dan alleen de oogst die je van het land kunt halen. Het gaat eigenlijk om alles waarvoor je hebt gewerkt en alles wat je hebt gekregen. Je denkt misschien: waarom zou je God danken voor iets waar je zelf hard voor gewerkt hebt? Gelovige mensen zien dat anders. Want er zijn miljoenen mensen die keihard werken, maar die toch geen dak boven hun hoofd hebben. Of die niet elke dag te eten hebben. En aan wie of wat heb je het eigenlijk te danken als je dat allemaal wél hebt? Ligt dat helemaal alleen aan jezelf? Of is er meer? Gelovigen voelen zich dankbaar voor al het goede dat ze ‘zomaar’ mogen ontvangen. Daarvoor danken ze God. Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Waar ben jij dankbaar voor?  Wie kun je daarvoor bedanken? Toelichting voor de docent ‘Dankdag voor Gewas en Arbeid’ is een onderdeel van de protestantse traditie. In het voorjaar wordt er een ‘biddag’ gehouden, in november is er de dankdag.  Lees de tekst voor.  Bekijk het filmpje, gemaakt door het Reformatorisch Dagblad. Ze vragen daarin aan mensen: Waar ben je dankbaar voor? En wie bedank je daarvoor? (4’0)  Bespreek de vragen. Link: https://youtu.be/aOxkfPEeHD0

Dankbaar zijn spreekt niet vanzelf in een welvarend land. Dankbaarheid. Is dat geen ouderwets woord? Hoezo moet ik dankbaar zijn? Veel mensen in onze samenleving voelen zich helemaal niet dankbaar. Ze zijn eerder boos of hebben zorgen. Ze zijn helemaal klaar met corona en de mondkapjes. Of hebben steeds minder werk of helemaal geen werk meer. Klopt. Maar toch. De meeste mensen in Nederland hebben een dak boven hun hoofd. Je kunt naar school en hoeft geen honger te lijden. Dat vinden we normaal, dat is onze welvaart. Als iets vanzelf spreekt, ben je er niet gelijk dankbaar voor. Het volk Israël dat vanuit een slavenbestaan uit Egypte vluchtte, had andere ervaringen. Zij trokken jarenlang dwars door de woestijn. Dan was er weer geen water, dan weer geen eten. Vlak voordat ze Kanaän, het door God beloofde land, binnentrekken, geeft hun leider Mozes hun regels en levenslessen mee. ‘Jullie zullen straks in een mooi en vruchtbaar land leven,’ zegt hij. ‘Er zal eten in overvloed zijn. Dat spreekt niet vanzelf, je moet God daarvoor bedanken.’ Het volk Israël kon goed vergelijken. Zij kwamen vanuit een slavenbestaan en een tekort in een land van overvloed. Wij zien vaak alleen maar meer de luxe die we gewend zijn. Terwijl dat voor heel veel mensen op deze aarde helemaal niet vanzelfsprekend is. Jeanet Aartsen | Bij: Deuteronomium 8:7-10 Vragen •  Waarvoor ben jij dankbaar, of ben je daar nooit mee bezig? V ind jij dat wij in Nederland in luxe leven? Leg je antwoord uit. Vragen •• B en jij dankbaar voor je leven, voor wat je allemaal hebt en krijgt? Zo ja, wie ben je dan dankbaar? H oort dankbaar zijn bij een geloof? God, niets is meer vanzelfsprekend. Werk hebben, naar school kunnen, reizen en op vakantie gaan, alles is onzeker in deze rare tijd. Maar nog altijd kunnen we samen het hoofd boven water houden. Nog altijd is er een vangnet en helpen mensen elkaar. Nog altijd gaat de zon op en levert de vruchtbare aarde voedsel. Nog altijd hebben we elke dag te eten.

WERELD

Thanksgiving •

Dankbaarheid voor de oogst wordt dankbaarheid voor al het goede in je leven. Een officiële feestdag van dankbaarheid kennen we in Nederland niet. In Amerika en Canada is dat wel anders. Daar is Thanksgiving een groot feest. Mensen bezoeken hun familie om een kalkoen klaar te maken en samen lekker en veel te eten. Tijdens het diner vertelt iedereen waar hij of zij dankbaar voor is. Dat kan van alles zijn. Vooral dingen die er dat jaar gebeurd zijn of mensen die belangrijk voor hen zijn. Dat is een nieuwe vorm voor een oud gebruik. Met Thanksgiving dankten mensen voor de oogst van dat jaar. In Nederland kennen we ook zoiets binnen de protestantse kerk. Daar wordt het ‘Dankdag voor Gewas en Arbeid’ genoemd. Dus ook een dag om dankbaar te zijn voor de oogst van dit seizoen. Ook deze Dankdag wordt steeds vaker gebruikt om te danken voor alle fijne dingen in je leven. Het is een mooie traditie, vooral tijdens lastige tijden, zoals nu met corona. Stilstaan bij waar we dankbaar voor zijn: dat zouden we allemaal wat vaker moeten doen. Sarah Mullié  Heb jij weleens Thanksgiving of Dankdag gevierd?  Waar ben jij dankbaar voor?

JONGEREN

W E E K 4 5 WO E N S DAG • 4 N OV E M B ER

ACTUEEL

Kleine moeite •

Bedanken is een klein gebaar met grote impact. Ik vind dat we anderen te weinig bedanken. Bedanken is namelijk nodig. Het geeft iedereen een goed gevoel. Maar het hoeft niet altijd om een heldendaad te gaan. Bijvoorbeeld wanneer je klasgenootje je heeft geholpen met een wiskundesom. Of die automobilist die jou even voor liet gaan. Of je moeder die het shirt vindt dat je al zo lang kwijt was. Het zijn kleine dingen, maar je doet de ander een groot plezier met een simpel bedankje daarvoor. En hoeveel moeite kost dat nu? Bedanken is een klein gebaar met grote impact. Berit, 13 jaar  Vind je bedanken nodig?  Voor welke kleine dingen ben je dankbaar? Laat je dat ook merken?

Dat is iets om te waarderen. Daar willen we u voor bedanken. Ook nu.

101

BIJBEL & WERELD

Mogen we niet mopperen? •

Gezonder en zorgzamer • •

Dankbaarheid kun je oefenen, en levert je veel op! Wist je dat je van ‘dankbaar zijn’ gelukkiger en gezonder wordt? Wetenschappelijke onderzoeken tonen dat keer op keer aan. Maar wat nu als je van nature niet zo’n ‘dankbaar type’ bent? Dat is niet zo erg. Je kunt jezelf erin oefenen door er af en toe bewust bij stil te staan.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Bijvoorbeeld door een bedankkaartje of -appje te sturen naar mensen die jou hielpen of een compliment gaven. Of door ’s avonds een paar dingen op te schrijven waar je dankbaar voor bent. Dat is de moeite waard, want dankbaarheid levert veel op. Dankbare mensen... 1) …zijn minder gehecht aan spullen. Ze voelen zich goed in hun vel en hebben daardoor minder behoefte aan nieuwe aankopen. 2) … slapen beter. Dat heeft te maken met gedachten, herinneringen en beelden die door je hoofd gaan net voor je in slaap valt. Zijn die positief – denk nog even aan dat opschrijven – dan is de lengte van je slaap en de kwaliteit beter. 3) … doen vaker gezonde activiteiten en ze zoeken sneller hulp bij gezondheidsproblemen. 4) … krijgen minder snel een burn-out. 5) … zijn zich bewust van de waarde van relaties. Daardoor zijn ze zorgzamer en vriendelijker. Best een aardige lijst toch? En ... zou het bij jou werken, denk je? Jeanet Aartsen Bron: 5 redenen om vaker dankbaar te zijn, vrt.be, 3 maart 2020

102

Vragen voor in de klas  Ben jij een dankbaar type of niet?  Denk je dat je dankbaarheid kunt oefenen? Zou je dat willen doen? Zo ja, hoe zou je dat aanpakken?  Welke van de vijf punten vind jij het belangrijkst als ‘opbrengst’ van dankbaarheid? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Voer een gesprek aan de hand van de vragen.

Hoe kun je nu dankbaar zijn als je geen kant meer op kunt. Hoe kun je nu dankbaar zijn als je geen kant meer op kunt, als op alle fronten je bewegingsruimte beperkt wordt? Want dat ervaren we nu toch in deze halve-lockdown-tijd? ‘Ik ben maar één keer jong!’ Dankbaar? Forget it. Anne Frank, je kent haar vast, schreef in 1944: ‘Ik keek uit het open raam over een groot stuk Amsterdam heen, over de daken tot aan de horizon die zo licht en blauw was, dat de scheidingslijn niet goed te zien was. Zolang dit nog bestaat en ik het mag beleven, deze zonneschijn, de hemel waaraan geen wolk is, zolang kan ik niet treurig zijn.’ Je kunt Anne Frank, een Joods meisje, geen simpele positieve gevoelens toeschrijven, want de Tweede Wereldoorlog speelde zich onder haar ogen af. Ze zat in lockdown in het Achterhuis, door angst omringd. Haar lockdown was van een heel andere orde dan die van nu. Toch was ze dankbaar dat ze de zon en de blauwe lucht zag. Mogen wij dan niet mopperen? Natuurlijk wel, maar de neiging om te blijven hangen in negatieve gevoelens is groot. Daardoor zien we het mooie, waardevolle haast niet meer. David uit de Bijbel beseft dat en hij gaat beschrijven waar hij dankbaar voor is: ‘Ik dank de Heer voor alles wat Hij heeft gedaan... Hij houdt van mij... Hij geeft mij kracht... is geduldig.’ David staat stil bij wat hij wél heeft. En dat is meer dan hij dacht. Daar wordt hij blij van. Ruth van der Waall-Schaeffer | Citaat: Uit Psalm 103:2,4,5,8 Bijbel in Gewone Taal Vragen •  Voor welke dingen ben je dankbaar (geweest)? Vragen ••  Is het moeilijk om dankbaar te zijn? Zo ja, hoe komt dat?  David is God dankbaar. Heeft jouw dankbaarheid ook met God te maken? God, help ons om niet te blijven hangen in gemopper, ook al valt het niet mee nu zoveel dingen niet kunnen. Help ons om verder te kijken dan de boosheid en teleurstelling over alles wat zo anders gaat dan we hoopten en verwachtten. Til ons uit boven al die somberheid. Help ons om te letten op de goede dingen om ons heen. Laat ons zien dat er nog heel veel is om dankbaar voor te zijn.

WERELD

Hoera, (niet) naar school •

Sommige leerlingen zijn dankbaar dat ze naar school mogen. Zolang de corona-pandemie niet over is, weet je nooit helemaal zeker of je naar school kan. Als je verkouden bent, mag je niet. Als je leerkracht verkouden is, staat er niemand voor de klas. Als je school dichtgaat, moet iedereen weer online lessen volgen. Je leert de leerstof, maar het voelt toch anders. Sommige kinderen vinden elke dag naar school gaan vervelend. Vroeg op. Fietsen door de regen. De hele dag stilzitten en luisteren. Waarom moet dat allemaal? Maar na de schoolsluiting dit voorjaar waren veel leerlingen dankbaar dat ze weer naar school mochten. Als naar school gaan niet meer zo gewoon is, merk je wat je mist. Het contact met je vrienden. Of de veiligheid die een school biedt. Het is er warm en er zijn volwassenen die voor je zorgen. Er zijn ook leerlingen die liever thuis werken. Misschien worden zij in de klas gepest. Voor andere kinderen is vijf dagen school eigenlijk te vermoeiend. Nu zijn ze meer uitgerust. Zij waren juist dankbaar voor de adempauze die ze kregen. Zo heeft iedereen andere gevoelens bij deze bijzondere tijd. Ingrid Bilardie  Wat vind jij van de online-lessen?  Ben je anders gaan denken over ‘naar school gaan’?

JONGEREN

Naar school •

Dankbaar dat ik in deze tijd met corona naar school mag. Ik ben er heel dankbaar voor dat ik nu nog in deze tijd met corona naar school mag. Want in andere landen kunnen veel kinderen niet naar school. Ook vriendinnen van mij die op een andere school zitten, zitten thuis. Deze periode brengt veel onzekerheid met zich mee, dus ik mag dankbaar zijn dat ik nu nog naar school mag. Akkelina, 12 jaar  Vind jij het fijn dat je naar school mag?

W E E K 4 5 DO N D E R DAG • 5 N OV E MB ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Hoezo dankbaar? •

Wat koop je voor dankbaarheid? •

Weet je nog, in maart? We stonden allemaal voor het open raam om hard te klappen voor alle ‘kanjers’ die in de zorg werkten. Ineens wist iedereen weer welke beroepen écht belangrijk zijn: verplegers, leraren, schoonmakers – we kunnen geen dag zonder hen. Natuurlijk is dat fijn, zo’n applaus. Je voelt je gewaardeerd. Je voelt respect voor wat je doet. Maar we weten ook dat je in deze banen heel hard moet werken. Er is te veel werk, voor te weinig mensen. En het is ook nog eens gevaarlijk werk. Deze mensen hebben meer kans om besmet te worden met het coronavirus. Veel van hen zijn ook ziek geworden. Sommigen zijn zelfs overleden. Wat heb je dan aan zo’n applaus of aan een spandoek waar ‘bedankt!’ op staat? Deze harde werkers zouden veel meer geholpen zijn met extra salaris. Met meer collega’s om het werk mee te delen, zodat ze minder stress hebben. Het is leuk als mensen je bedanken, maar wat koop je ervoor? Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Vind jij dat mensen in deze beroepen meer zouden moeten verdienen? Waarom wel of niet?  Is het werk van een schoonmaker net zo belangrijk als het werk van een manager? Wat is het verschil?  Zou je zelf willen werken in de zorg, het onderwijs of de schoonmaak?  Wat heb je eraan als mensen je bedanken voor het werk dat je doet?  Onlangs bleek uit een onderzoek dat een kwart van de werkers in de zorg er over denkt om te stoppen. Wat betekent dat? Toelichting voor de docent Dankbaarheid is vluchtig en niet tastbaar. De dankbaarheid van tijdens de eerste golf is nu niet meer zo voelbaar. De druk is groter, omdat het allemaal ook langer duurt.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen. NB: Vorige week is er in de Tweede Kamer ‘per ongeluk’ een motie aangenomen die vraagt om een structureel hogere beloning voor zorgpersoneel. Betrek dit gegeven in het gesprek.

Laten mensen genoeg merken dat ze dankbaar zijn? Ben jij blij met wat je ouders voor je doen? Het huis schoonhouden, voor eten zorgen, je ergens heen rijden of zo. En andersom? Zijn zij blij als jij hen helpt? Of vinden jullie het allemaal ‘gewoon’? Tijdens de eerste coronagolf was er veel waardering voor dokters en verpleegkundigen. Ze kregen taarten en bloemen en landelijk applaus. Inmiddels zijn we een half jaar verder en midden in de tweede golf. Veel zorgpersoneel is nog bekaf van de vorige keer en moet weer hard aan de bak. Zij zijn niet meer zo blij met dat applaus van toen. Ze hebben het gevoel dat die dankbaarheid niet zo diep zit. Veel mensen in de zorg zijn teleurgesteld dat anderen zich niet aan de regels houden, terwijl zij zo veel coronapatiënten moeten verplegen. Realiseren we ons wel wat zij meemaken? We vinden het vaak ‘gewoon’ dat zij hun werk goed doen. Vonden de mensen die door Jezus genezen werden van een huidziekte het misschien ook ‘gewoon’ dat ze weer beter waren? Van de tien die beter waren geworden, kwam er maar één terug bij Jezus om hem en God te danken. Waarom de andere negen niet terugkwamen, wordt niet duidelijk, maar die ene man wilde in ieder geval zijn dankbaarheid laten merken. En daar was Jezus dan weer blij mee. Corinne Kat | Bij: Lucas 17:11-19 Vragen • W aarvoor en wie ben jij dankbaar? L aat je je dankbaarheid weleens aan iemand (of aan God) merken? Vragen •• W aarom toonden die negen zieken die beter werden hun dankbaarheid niet? Of waren ze misschien niet dankbaar? D enk je dat mensen nu minder dankbaar zijn voor het werk van zorgpersoneel dan een half jaar geleden? Waarom denk je dat? God, het is zo gewoon dat er voor je gezorgd wordt. Dat er mensen zijn die zorgen dat de winkels elke dag gevuld zijn. Dat er mensen voor je klaarstaan als je ziek bent of een ongeluk krijgt. Daar sta je meestal niet bij stil. Maar dit voorjaar werd dat anders. Wat waren we dankbaar voor al die helden die ons hielpen om niet te verdrinken in de coronagolf. Geef dat we hun inzet ook nú waarderen. Niet alleen met mooie woorden, maar ook met wat we doen en laten.

WERELD

Namwe murakoze (geen dank) • •

Pieter zorgt vanzelfsprekend voor zijn adoptiezoon, maar wordt er toch voor bedankt. Ik ben best wel goed in klussen, al zeg ik het zelf. Vaak hielp ik mijn ouders. Ze haalden dan lekkere dingen in huis en maakten het gezellig. Ik deed het met alle plezier - het waren immers mijn ouders! Hier in Rwanda klus ik ook, nu bij mijn zoon. Hij woont nu op zichzelf en zijn huisje kan wel wat verbeteringen hebben. Hij is dankbaar dat ik dat voor hem doe. Maar het is vanzelfsprekend dat ik voor hem zorg. Hij is Rwandees, ik zorg sinds 2015 voor hem. Hij zit in het laatste jaar van de universiteit. Ik zie regelmatig de Chief van zijn Umudugudu [spreek uit als Oemoedoegoedoe] – dat is zijn dorp. Die Chief vroeg me waarom ik dat toch allemaal doe. Ik vond het een rare vraag. Maar hij bedoelde dat het vreemd is dat een blanke hier zelf klust. Dat had hij nog nooit gezien. Ook bedankte hij mij uitvoerig dat ik goed voor mijn zoon zorg. Ik zei maar: ‘Namwe murakoze’ (geen dank). Pieter Ruigrok van der Werve  Hoe vind je het als je wordt bedankt voor iets wat je heel gewoon vindt om te doen?  Maakt het uit of de ontvanger dat zegt of iemand anders?

JONGEREN

W E E K 4 5 V R I J DAG • 6 N OV E M B ER

ACTUEEL

Met twee woorden •

Soms zeg ik ‘bedankt’ om beleefd te zijn. Bedankt. Ik bedank mensen voor hun daden. En mensen bedanken mij voor de mijne. Ben ik altijd dankbaar als ik ‘bedankt’ zeg of praat ik dan ‘met twee woorden’? Als ik tegen volwassenen praat, zeg ik vaak ‘bedankt’ om beleefd te zijn. Tegen leeftijdgenoten ben ik oprechter. Ik zeg dingen die ik meen en niet om beleefd te zijn. Is het dan liegen om ‘bedankt’ te zeggen uit beleefdheid? Misschien wel, maar als je het niet doet, heb je ook een probleem. Marie-Julie, 13 jaar  Zeg je ook weleens ‘dankjewel’ uit beleefdheid?  Ben jij oprechter tegenover leeftijdgenoten dan tegenover volwassenen?

103

EXTRA

BIJBELS

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

MATERIAAL

104

M AA N DAG

Ondankbaar •

Beauty and the beast •

‘Ga naar Nabal,’ zei David tegen tien van zijn strijders. ‘Hij is op de Karmel bij het schaapscheerdersfeest. Doe hem de groeten van me. En wens hem het beste voor zijn familie en zijn bedrijf. Herinner hem eraan dat we de afgelopen maanden goed voor zijn herders zijn geweest. We hebben hen zelfs beschermd tegen rovers. Zijn knechten kunnen dat bevestigen. Nabal zal jullie belonen en laten meedelen in de feestvreugde. Bij het afscheid zal hij jullie voor ons meegeven wat hij missen kan.’ Dat is een leuke opdracht! Iedereen weet dat Nabal schatrijk is. Hij heeft meer dan drieduizend schapen en meer dan duizend geiten. Het schaapscheerdersfeest is het grootste feest van het jaar. Daar hebben de strijders van David wel zin in. Hoopvol komen ze de volgende dag bij Nabal aan. Maar die reageert heel anders dan ze hadden gedacht. ‘Wat heb ik met jullie te maken?’ sneert hij. ‘Wie is die David? Er zijn zoveel Davids. Iedereen kan zich wel voordoen als een ander. Het wemelt tegenwoordig van de weggelopen slaven. Denk je nou echt dat ik het feestmaal voor mijn scheerders ga weggeven aan de eerste de beste vreemdelingen? Scheer je weg!’ Teleurgesteld komen de strijders bij David terug. Als die hoort hoe zijn strijders zijn behandeld, springt hij bijna uit zijn vel van woede. ‘Wat? Wat denkt die vent wel? Hebben we daarvoor ons leven gewaagd om zijn herders en kuddes te beschermen? Niet één schaap is hij kwijt en wat krijgen wij? Stank voor dank! Kom op, pak je wapens, allemaal. We gaan die schoft een lesje leren. Morgenochtend leeft niet een van de mannen in zijn familie meer.’ Zo stuift een guerrilla van vierhonderd man nog diezelfde dag naar Nabal. Had hij maar ‘dankjewel’ moeten zeggen voor de diensten van Davids strijders. (wordt vervolgd)

‘Wat een sukkel!’ Abigaïl is woest als ze hoort wat haar man Nabal heeft gedaan. Zojuist kwamen een paar knechten van haar man het haar vertellen: ‘De strijders van David kwamen naar het schaapscheerdersfeest. Davids mensen hebben ons altijd beschermd. Maar uw man lachte ze uit en stuurde ze met lege handen weg. David zal dit niet over zijn kant laten gaan. Uw man heeft zichzelf in het ongeluk gestort, en ons erbij. Verzint u alstublieft iets.’ Snel laat Abigaïl ezels beladen met eten en drinken om een leger van vierhonderd man een week te kunnen laten feesten. Brood, wijn, vlees, graan, rozijnen en vijgen: twintig ezels zakken haast door de knieën onder het gewicht. Zo rijdt een stoet David tegemoet, met achteraan Abigaïl. David is inderdaad diep beledigd en op weg naar Nabal om wraak te nemen. Op de bergpas staan ze plotseling oog in oog. Zodra Abigaïl David ziet, glijdt ze van haar ezel en valt voor hem op haar knieën. ‘Duizend excuses voor mijn man, heer David,’ zegt ze. ‘Hij is een sukkel. Geef hem geen aandacht alstublieft. Neem deze geschenken aan voor u en uw mannen, als dank voor de bescherming van onze knechten. Ik weet dat God achter u staat. Later, als God u koning maakt, moet u een schoon geweten hebben en geen onschuldig bloed hebben vergoten. Neem daarom alstublieft deze geschenken aan als genoegdoening.’ ‘Dank u wel,’ zegt David. Hij is blij verrast. ‘U hebt me behoed voor een grote vergissing. Ik wilde echt wraak nemen. Goddank bent u op mijn pad gekomen. U kunt gerust naar huis gaan. Ik heb uw excuses aanvaard en zal uw mensen met rust laten.’

Nabal behandelt de manschappen van David heel ondankbaar.

1 Samuel 25:1-13 Gespreksvragen:  De rijke Nabal gelooft de mannen van David niet. Heeft hij een punt?  En David, als hij uit zijn vel springt van woede… heeft hij een punt?

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Hilda Algra. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof.

DI N S DAG

Gebedsintentie: Heer, wat zijn mensen toch achterdochtig en ondankbaar. Geef ons een luisterend oor en een luisterend hart. Zodat we elkaar beter begrijpen en waarderen.

Vervolg van het verhaal over David en Nabal.

1 Samuel 25:14-35 Gespreksvragen:  David is de vrouw van Nabal dankbaar. Waarom? Is dat begrijpelijk?  Welk woord past het beste bij de actie van Abigaïl: dankbaarheid - boosheid - zorgzaamheid - onderdanigheid - angst? Gebedsintentie: Heer, de wereld is vol boosheid, wraak en angst. Laten we ons ervan bewust zijn als we een kort lontje hebben, waardoor we dingen kunnen doen, die niet goed zijn en die we eigenlijk ook niet willen.

God zorgt voor regen en zon De vruchtbare aarde is iets om altijd dankbaar voor te zijn. ‘Nog maar een korte tijd,’ zegt Mozes, ‘dan zal jullie leven enorm veranderen. Niet langer zul je telkens je tenten op hoeven te breken. Jullie gaan in huizen wonen. Op de akkers groeit jullie eten in overvloed. Je zult genieten van graan, druiven, vijgen, dadels, granaatappels en honing, en er is altijd water. Je zult in ongekende luxe leven.’ Mozes zwijgt even en kijkt naar de mensen die naar hem luisteren. De meesten staren dromerig voor zich uit. Ze proberen zich voor te stellen hoe het is om in huizen te wonen en zomaar sappige druiven te plukken in een wijngaard. De meesten hebben dat nooit gekend. Die zijn al hun hele leven nomaden in de grote woestijn. Vluchtelingen uit Egypte. Daar waren ze slaven geweest. Sindsdien zijn ze al veertig jaar op weg naar de vrijheid. Het was een moeilijke weg. Met vallen en opstaan moesten ze leren hoe je als volk samenleeft en hoe belangrijk het is om op God te vertrouwen in moeilijke tijden. Mozes vervolgt zijn preek: ‘Maar vergeet nooit dat je de luxe straks niet aan jezelf te danken hebt. Zelfs al heb je zelf geploegd, gezaaid, gesnoeid en geoogst: God heeft het belangrijkste werk gedaan. Hij heeft jullie bevrijd uit Egypte. Hij beloofde je grootouders dat jullie het beter zouden hebben. Hij heeft woord gehouden en jullie dwars door de woestijn naar dit nieuwe leven geleid. En hij zal voor jullie blijven zorgen. God zorgt voor regen en zon en vruchtbare aarde, zodat alles groeien en bloeien kan. Knoop dit dus goed in je oren: vergeet nooit om God te danken voor al het goede in je leven.’ Deuteronomium 8:2-10 Gespreksvragen:  Wat eten mensen, dat niet van moeder aarde komt?  Klopt het dat God het belangrijkste werk heeft gedaan, ook al heb je zelf hard gewerkt voor je eten? Gebedsintentie: Heer, U zorgt ervoor dat alles groeien en bloeien kan. Wij mensen zijn slechts hulpjes in uw tuin. Doordring ons van dankbaarheid voor uw werk op onze aarde. En leid ons uit de woestijn van egoïsme en zelfgenoegzaamheid.

D ONDE R DAG

V R I J DAG

Gewoon goed doen •

Bedankje •

Een gewone klas op donderdagochtend. Meneer Dieters controleert of iedereen zijn huiswerk heeft gemaakt. Een paar leerlingen hebben het niet af. Ze geven een reden op, of een smoes, of ze geven toe dat andere dingen leuker waren. Sommigen krijgen een waarschuwing. Eentje krijgt straf, want het is al de zoveelste keer. Dan loopt meneer Dieters naar het bord en legt een opdracht uit. Maar Dennis doet niet mee. Nijdig krast hij dikke strepen in zijn schrift. ‘Dennis, wat zou volgens jou meneer Jansen moeten doen?’ vraagt meneer Dieters. Dennis weet niet waar het over gaat. Hij is veel te kwaad om op te letten. Met hoog opgetrokken schouders gromt hij: ‘Moet híj weten!’ Verbaasd kijkt meneer Dieters Dennis aan. ‘Wat is er aan de hand?’ Dan barst Dennis los: ‘Áltijd ziet u alleen onze fouten. Als iemand zijn huiswerk niet af heeft, krijgt hij gelijk straf. Maar als je je huiswerk wél afhebt, dan zegt u er niks van. Er kan niet eens een complimentje vanaf. Dat vind ik zo stom, daar baal ik van, weet je!’ Even is meneer Dieters stil. Dan zegt hij: ‘Je zit hier op school om dingen te leren. Dat betekent dat júllie je huiswerk doen en opletten tijdens de les, en dat ík lessen voorbereid en die geef. Ik verwacht geen compliment van jou voor de les die ik geef. Het is normaal dat ik dat doe, het hoort bij de afspraak. En het is ook normaal als jij je huiswerk doet. Daar hoef je geen compliment voor, het is gewoon jouw deel van de afspraak.’

Tien mensen leden aan lepra. Daar waren nog geen medicijnen voor en het was heel besmettelijk. Ze moesten daarom altijd uit de buurt van gezonde mensen blijven. Ze leefden in groepjes buiten de stad en leefden van restjes eten die mensen uit medelijden naar ze toe gooiden. Zo’n groepje leprozen riep vanaf een veilige afstand naar Jezus: ‘Meester Jezus, heb medelijden met ons!’ Ze hoopten op wat eten. Maar Jezus riep terug: ‘Ga naar de tempel en laat je aan de priesters zien.’ De tempel? Daar mochten ze toch niet komen? Ze gingen toch maar. En onderweg verdwenen zomaar alle zweren. Ze waren genezen! Een wonder! Een van hen ging direct terug om Jezus te bedanken. Maar waar waren die negen anderen? ‘O, maar ik moest toch naar de tempel van hem?’ zou de eerste later misschien zeggen. ‘En daarna kwam het er niet van,’ zou de tweede zeggen. En de derde zou aanvullen: ‘Je weet hoe dat gaat. Je wilt eerst naar je familie. We hebben elkaar zo gemist al die jaren.’ En de vierde: ‘En ik moest werk zoeken.’ De vijfde: ‘Nog best lastig, werkgevers zijn altijd bang dat je toch weer ziek wordt.’ De zesde: ‘Ik vertel het niet als ik solliciteer.’ De zevende: ‘Ik wil het verleden zo snel mogelijk achter me laten. Niet achteromkijken.’ De achtste: ‘Je schaamt je toch hè, ook al kon je er niets aan doen.’ En de negende: ‘Waarom moet ik dankbaar zijn? Ik heb toch ook recht op een gezond lichaam? Ben jij elke dag dankbaar voor je gezondheid? Nou dan.’

‘Verwacht geen beloning van God als je goed doet,’ zegt Jezus.

Over complimenten en beloningen had Jezus het ook met zijn leerlingen. ‘Verwacht geen beloning van God als je goed doet,’ zegt hij. ‘Goede dingen doen en mensen helpen is gewoon je werk. Het hoort bij de afspraak die God met jullie heeft gemaakt.’ Lucas 17:7-10 Gespreksvragen:  Heb je een leraar weleens bedankt voor een goede les?  Vind je dat goede dingen doen en mensen helpen gewoon is? Gebedsintentie: Heer, het huiswerk voor school is niet altijd even leuk. Het huiswerk voor het leven ook niet. Geef dat we opgewassen zijn tegen de taken die het leven ons stelt. Dankuwel voor alle goede dingen die het leven ons brengt.

Jezus geneest tien mensen; slechts één van hen bedankt hem.

W E E K 4 4 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G E N

WOENSDAG

Lucas 17:11-19 Gespreksvragen:  Zijn het begrijpelijke redenen waarom die negen Jezus niet bedanken?  Zijn het geldige redenen waarom die negen Jezus niet bedanken?  Ben jij elke dag dankbaar voor je gezondheid? Gebedsintentie Heer, wij staan vaak niet stil bij het meest kostbare in ons leven. En we merken dat pas als dat ons ontvalt. Leer ons dagelijks te danken voor het wonder van het leven.

105

GEDICHT

Risico nemen Elke keer dat je ademt kun je virusdeeltjes inademen die je gezondheid ondermijnen. Maar als je niet ademt ga je dood. Elke keer dat je een hap neemt kun je slechte stoffen binnen krijgen of een voedselvergiftiging oplopen. Maar als je niets eet honger je dood. Elke keer dat je iets zegt kun je verkeerd begrepen worden of agressie oproepen. Maar als je niet communiceert kwijn je weg. Elke keer dat je een stap zet kun je uitglijden en lelijk terecht komen. Maar als je nooit één stap doet

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

kom je nergens.

106

Leven is altijd risico nemen.

Greet Brokerhof-van der Waa

Foto: © Máthé Csaba | Dreamstime.com

107

W E E K 4 6 • 9 – 1 3 N OV E M B E R 2 02 0

RISICO NEMEN Risico’s horen bij het leven. Het is altijd onzeker hoe het verdergaat. Maar nu in coronatijd is het wel heel extreem met de onzekerheden en risico’s. Natuurlijk hoef je niet ernstig ziek te worden als je besmet raakt met het coronavirus. Maar er gaan wel dagelijks mensen dood. Ook jongeren en kinderen. En bedenk ook: Corona is niet het enige risico. Weet je dat je tien keer zoveel risico loopt om een ongeluk op straat te krijgen dan om een dodelijk virus op te lopen? Hoeveel risico’s neem je? En dan niet enkel voor jezelf maar ook voor anderen? Ben je bereid je in te houden om te voorkomen dat ándere mensen ziek worden? Welke risico’s zijn aanvaardbaar? En welke gaan we uit de weg? Soms wordt het kiezen uit twee kwaden.

Oef, dat ziet er niet lekker uit met die rij scherpe tanden. Als de krokodil zijn kaken dichtklapt, is deze jongeman er geweest. Neemt hij een onverantwoord risico? Of zal hij wel weten wat hij doet?  Bespreek wat de leerlingen zien en wat hun opvalt aan de poster.  Is deze stuntman goed bezig?  Waarom vinden veel mensen het leuk om naar zo’n stunt te kijken?  Gaat dit goed aflopen, denk je? Waarom?

HINDOEÏSM E

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Verzekering • •

108

Als je voor elkaar zorgt, heb je geen verzekering nodig. Mijn vader wilde nooit een overlijdensverzekering afsluiten. Net als veel andere Hindoestanen van zijn generatie, meende hij dat zijn kinderen voor zijn crematie zouden moeten zorgen. Dat is nu eenmaal de Indiase traditie. Om diezelfde reden leven verschillende generaties bij elkaar op hetzelfde stuk grond, of zelfs in hetzelfde huis. Dan kun je makkelijker voor elkaar zorgen. Mijn vader zei: ‘Ik heb zeven kinderen, dus het geld voor mijn uitvaart hoeft geen probleem te zijn.’ Maar mijn moeder wilde het risico niet lopen. Zij wilde niet onverzekerd sterven. Op haar aandringen heeft mijn vader uiteindelijk toch zo’n verzekering afgesloten. Misschien kwam de gedachte van mijn vader wel voort uit zijn geloof dat hij na zijn dood opnieuw geboren zou worden. Dus dat de dood niet het einde betekent. Rawie Sewnath W at is een overlijdensverzekering eigenlijk?  Is het verstandig zo’n verzekering te hebben?  Is het logisch dat kinderen de uitvaart van hun ouders verzorgen? Moeten ze die ook betalen?  Hoe kijkt de vader in dit verhaal tegen de dood aan?

VE R H AA L

(G)een date • •

Maikel neemt geen risico’s. Maar dan wil zijn online crush een keer afspreken. Maikel nam geen enkel risico. Hij zou bijvoorbeeld nooit in het reuzenrad gaan. Er was een keer zo’n bakje vanaf het hoogste punt naar beneden gestort. De bouten waren niet op tijd vervangen. Met de bus ging hij ook niet meer. Een overspannen chauffeur had eens de bus tegen een boom geparkeerd, de passagiers tegen de voorruit. Naar school fietsen was een dagelijks project. Hij liet niets aan het toeval over en had een overlevingspakket voor regen, lekke banden, rampen en oorlogen. Vrienden? Alleen online, dat was veiliger. Met een van die online vrienden klikte het steeds beter. Arno heette hij. Ze chatten hele avonden met elkaar, tussen het gamen door. Op een dag stelde Arno voor: ‘Zullen we een keer ergens afspreken?’ JA! dacht Maikel, maar meteen ook: O, help! Nee! Zou hij met de bus moeten? Hoe zou Arno reageren als hij wist van Maikels zorgen? Zou het geen afknapper worden voor Arno, of voor hemzelf? Dan was hun vriendschap meteen over. Hoe lang kon hij een date uitstellen zonder dat Arno daarop afknapte? Een date was een risico, maar geen date ook. Wat moest hij doen? Hilda Algra  Wat raad je Maikel aan om te doen?

Handen wassen •

Waarom is handen wassen met zeep zo belangrijk? Ja, ja, we moeten goed onze handen wassen. Als je dat niet doet, word je ziek. Maar hoe risicovol het nou echt is om je handen níét goed te wassen, dat merken we pas tijdens deze corona-pandemie. Maxine Herinx  Het filmpje van RTL Nieuws (2’02) laat zien hoe je goed je handen wast, en waarom goed je handen wassen met zeep zo belangrijk is.

S OA P • I N DE K L AS

Corona •

Iedereen wordt de coronaregels een beetje zat. ‘Waar is je mondkapje, Daan?’ vraagt meneer Krook. ‘Vergeten!’ zegt Daan. ‘Alsjeblieft,’ zegt meneer Krook en hij geeft er eentje aan Daan. ‘Ik haat die dingen,’ zegt Daan. ‘Ik krijg het helemaal benauwd.’ ‘Maar het moet,’ zegt meneer Krook. ‘Ik héb toch helemaal niks,’ moppert Daan. ‘Geen snot, geen kuchje, niks!’ Meneer Krook zucht. ‘Dit heeft geen zin, Daan,’ zegt hij dan. ‘Het moet.’ ‘Ik wou dat alles weer gewoon was,’ zegt Daan. ‘Dat zou ik ook geweldig vinden,’ lacht meneer Krook. ‘En als we ons allemaal aan de regels houden, dan gebeurt dat misschien weer een keer.’ ‘Mijn vader zegt dat het allemaal niet waar is, die corona,’ zegt Daan. ‘Dan mag jouw vader een dagje met mijn vrouw mee,’ zegt meneer Krook. ‘Zij werkt in het ziekenhuis. Geloof mij: corona is geen grapje.’ ‘Dat doet mijn vader écht niet,’ zegt Daan. ‘Hij wil toch zeker niet ziek worden?’ Hilde van Halm

W E E K 4 6 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster

BI J B E L & W E R E L D

Zeg het maar • •

Cartoons •

Kun je alles bespreken in de klas? Elke dag verschijnen er nieuwe spotprenten: grappig tekeningetjes als commentaar op iets uit het nieuws. De mensen die erin voorkomen herken je meteen. Vooral omdat iets kenmerkends van die mensen wordt uitvergroot. Soms is er een felle discussie over een spotprent. Dat is logisch: wat de een grappig vindt, vindt een ander veel te ver gaan. De een vindt dat je over alles grappen mag maken. Een ander vindt dat moeilijk. Met de moord op de Franse docent Samuel Paty hebben we weer gemerkt hoe ver dat kan gaan. Is het gevaarlijk om grappen te maken over iemands geloof? Kun je daar in de klas met elkaar over praten? Of moet je alles waar mensen boos over zouden kunnen worden vermijden? Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Wat is het risico van spotprenten maken?  Is er ook een risico aan spotprenten bekijken? Of ze bespreken in de klas?  Kun je in de klas alles bespreken?  Moet je een onderwerp waar mensen boos over kunnen worden vermijden?  Mag je lachen om ministers, koningen en presidenten?  Is er een verschil tussen een spotprent over een profeet en een politicus? Toelichting voor de docent De moord op Franse docent Samuel Paty houdt leerlingen én docenten bezig, zeker nu ook een Nederlandse collega is bedreigd (zie rechter link). Het gaat daarbij om een botsing tussen twee grondrechten: de vrijheid van meningsuiting en het verbod op discriminatie en belediging van bevolkingsgroepen. Om de angel wat uit de discussie te halen, kan het zinvol zijn om eerst met elkaar te bespreken wat cartoons eigenlijk zijn en wat de functie van humor is.  Bespreek ter introductie de afbeelding van president (zie linker link). Zou Trump het leuk vinden dat hij zo is afgebeeld?  Lees de tekst en bespreek de vragen.

Durf te praten over wat je dwarszit. Heer, u weet alles van mij, u kent mij. U weet wat ik denk, nog voor ik het gezegd heb… De dichter van psalm 139 weet het zeker: hij hoeft niets uit te leggen. Want God kent hem door en door. En dat is een grote troost, voor ieder van ons. Maar mensen onderling zijn anders. Mensen weten niet vanzelf wat er in een ander mens omgaat. En daarom moeten we leren om onze mond open te doen, als we verdrietig zijn, of bang, of ongelukkig. Er is in deze coronatijd genoeg reden om je niet zo fijn te voelen. De onzekerheid: wat wordt er nog meer verboden? Hoelang gaat dit duren? Je moet steeds uitkijken: niet te dichtbij komen, niet zomaar reizen. En de leuke dingen kunnen niet: feestjes, uitgaan, samen sporten. Begrijpelijk dat je er soms somber van wordt. Dan kan je hart luchten enorm helpen. Maar vaak durven we dat niet. Over je gevoelens praten voelt als een te groot risico. Wie weet zal de ander me zwak vinden. Of zeggen dat ik me aanstel. Misschien begrijpt die ander me niet. Ja, dat kan. Maar het risico van niks zeggen is veel groter. Dan mis je namelijk de troost van het delen. En bovendien: als je het toch waagt, blijkt meestal dat we elkaar prima snappen! Barbara de Beaufort | Bij: Psalm 139: 1-6 | Citaat: Psalm 139:1b Bijbel in Gewone Taal Vragen • M et wie praat je het liefst over hoe je je voelt in deze coronatijd? D enk je dat God ieder mens kent en begrijpt? Vragen •• S nap je dat iemand niet durft te vertellen dat hij of zij zich ongelukkig voelt? W at zou kunnen helpen als iemand zich niet durft te uiten?

God, soms kunnen we ons zo ongelukkig voelen, zo somber. Zoveel wat niet doorgaat… Zoveel wat veranderd is in deze tijd. Geef ons dan de moed om te praten over wat ons bezighoudt. Help ons om niet te bang te zijn voor het risico dat ze ons niet begrijpen of dat ze ons een watje vinden. Geef dat we merken dat dit meevalt en dat veel mensen hetzelfde voelen. Laat ons ervaren dat het helpt om moeilijke dingen met elkaar te delen.

WERELD

Spionage via je telefoon •

Een waarschuwing voor spionage via smartphones. Er was vorige maand een opvallend nieuwsbericht. De directeur van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst waarschuwde grote bedrijven. Ze moeten telefoons weghouden bij belangrijke vergaderingen. Het blijkt namelijk dat buitenlandse bedrijven via die telefoons kunnen meeluisteren. Gelukkig heeft Nederland de beste hackers van de wereld in dienst. Zij beveiligen ons tegen deze vorm van spionage. Het wordt lastig voor de medewerkers van grote bedrijven om hun telefoons in hun jaszakken te laten zitten. Je kunt toch ook haast niet geloven dat er echt iemand meeluistert via jouw telefoon? Toch lopen we allemaal een beetje risico. Als we een app installeren, vraagt het bedrijf allerlei toestemmingen. We klikken meestal meteen door. Maar eigenlijk teken je dan een contract. Je geeft toestemming voor bijvoorbeeld het delen van je camera, je browsegeschiedenis en wie je belt. Misschien toch maar eens lezen wat ze allemaal van je vragen? Diana Jakobs  Lees jij de voorwaarden voor je een app downloadt?  Welke risico’s zou je lopen als vreemden via jouw telefoon meeluisteren of meekijken?  Zou jij een app niet downloaden als ze te veel van je willen weten?

W E E K 4 6 MAA N DAG • 9 N OV E M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Leugentje om bestwil •

Moet je eerlijk zeggen wat je van een lelijke trui vindt? Daar komt mijn vriendin. Ze heeft gisteren lekker geshopt. ‘Hoi!’ roept ze vrolijk als ze me ziet. ‘Wat vind je van mijn nieuwe trui? Hij was in de sale en ik kon hem echt niet laten hangen!’ Ik bekijk de trui en denk gelijk: verschrikkelijk. Hoe kan ze hier nou in lopen? Een bruine trui met in het midden een tros bananen… Tja, wat moet ik nou zeggen? Moet ik het risico nemen en eerlijk zeggen wat ik ervan vind? Of zeg ik dat het een mooie trui is? Als ik het risico neem en eerlijk zeg wat ik ervan vind, kan dat onze vriendschap op het spel zetten. Ze is er zó blij mee. Uiteindelijk neem ik een besluit en zeg ik met een glimlach; ‘Ja, leuk, ik snap dat je er heel blij mee bent!’ Jasmijn, 14 jaar  Is een leugentje om bestwil oké?  Zet eerlijkheid een vriendschap op het spel? 109

Stelen • •

De risico’s van geld lenen • •

Steeds meer jongeren zitten in de schulden. ‘Kan ik een tientje van je lenen? Ik geef het je morgen terug.’ Misschien herken je deze vraag. Omdat je zelf weleens geld leent, of uitleent aan vrienden. Een tientje is niet zoveel. Waarschijnlijk kan je dit makkelijk terugbetalen.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Maar er zijn steeds meer jongeren tussen de 18 en 24 jaar die grote bedragen niet terug kunnen betalen. Ze zitten in de schulden. Het gaat soms om wel duizenden euro’s. Die jongeren hebben bijvoorbeeld de rekeningen van hun zorgverzekering niet betaald. Of ze hebben spullen op afbetaling gekocht. Dat betekent dat je iets niet in één keer betaalt, maar elke maand een stukje. Dit lijkt heel makkelijk en handig, maar je betaalt vaak een flinke rente en als je een rekening niet op tijd betaalt, geven bedrijven je een boete. Die boetes stapelen zich op en de schulden worden hoger. Voor jongeren die in de schulden zitten, is het daarom heel belangrijk dat ze om hulp vragen. De gemeente kan ze vaak helpen. Ze kijken samen naar de schulden en maken een plan hoe ze die het snelste kunnen afbetalen. De jongeren moeten dan natuurlijk ook leren hoe ze in de toekomst beter met hun geld kunnen omgaan. Kizzy Chin A Foeng

110

BIJBEL & WERELD

Vragen voor in de klas  Leen jij weleens geld? Zo ja, hoeveel en waarvoor?  Als je geld leent, betaal je dat dan altijd terug?  Vind jij dat je goed kan omgaan met geld? Waarom wel of niet?  Wat vind jij van spullen op afbetaling kopen? Toelichting voor de docent  Vraag eerst aan de klas of ze weten wat het betekent om ‘in de schulden te zitten’.  Bekijk de video (2’31).  Lees de tekst voor en bespreek de vragen met de klas. Link: https://youtu.be/tDsIH1zr6vQ

Aan stelen zijn verschillende risico’s verbonden. ‘Steel niet’ staat in de bijbel. Kort maar krachtig. Stelen lijkt bijna een menselijke eigenschap. Het komt zo vaak voor, dat er in veel bijbelteksten staat dat je af moet blijven van andermans bezit. Het heeft met respect te maken dat je je geen dingen toe-eigent die niet van jou zijn. Vaak wordt gedacht dat alleen asielzoekers of arme mensen in winkels stelen. Maar dit vooroordeel klopt niet. Het stelen van parfum, sporthorloges of sieraden gebeurt ook door rijke mensen. Bij jongeren telt stoerheid mee; ze zien het als een uitdaging. Soms worden ze onder druk gezet om te stelen. Maar je loopt wel een flink risico als je iets wegpikt. Je kunt immers betrapt worden. Er is nog een risico: aan stelen kun je verslaafd raken. Je krijgt er een kick van, dus ga je het nog een keer doen. Er is nu een experiment waarbij winkeliers aangifte kunnen doen en dan komt je naam en foto in een database te staan. Ga je weer in de fout, dan volgt een winkelverbod. Ook aan dit systeem kleeft een risico. Er zijn winkeliers die stiekem een foto van de dief in de personeelsruimte hangen. Dat is niet eerlijk. Je tast achter iemands rug zijn privacy aan. De schrijver van het boek Leviticus heeft het gebod ‘steel niet’ aangevuld met: lieg niet en bedrieg je naaste niet. Als iedereen zich daaraan houdt, loopt niemand meer risico. Ruth van der Waall-Schaeffer | Citaten: Exodus 20:15, Leviticus 19:11 De Nieuwe Bijbelvertaling Vragen •  Wat versta jij onder stelen?  Herken je de risico’s? Vragen ••  Waarom zou er in het boek Leviticus bij staan: ‘lieg niet en bedrieg je naaste niet’?

God, snapt u misschien dat het leven niet te saai moet zijn als je jong bent? Dat we een beetje uitdaging nodig hebben om het wat spannender te maken? Wilt u ons helpen om dan geen foute of onverantwoorde dingen te doen? We bidden u voor jongeren die in de fout zijn gegaan en niet wisten dat je dan het risico loopt op een strafblad. We bidden u voor jongeren die moeten leven met een handicap omdat hun stunt verkeerd afgelopen is. Help ons om na te denken over de risico’s.

WERELD

Anders kom je nergens • •

Een ambitieuze breakdancer in Buenos Aires moet wel risico’s nemen. Buenos Aires is de stad van de tango. Maar als ik door een armoedige buurt loop, zie ik daar jongeren enthousiast bezig met streetdance en breakdance. Deze dansen zijn in de achterbuurten van Amerika ontstaan. Uit een grote bluetooth-speaker klinkt minimal music. Ik ga op een muurtje zitten kijken. De jongens en meiden proberen elkaar te overtreffen in dansbewegingen. Eén jongen springt er echt uit, in alle opzichten. Hij waagt de gevaarlijkste sprongen, helemaal over de kop. Ik hou mijn hart vast. Even later gaat het fout. Hij klapt tegen het muurtje. Even blijft hij liggen. Dan springt hij overeind. ‘Alles oké?’ vraag ik. ‘Dat is het risico,’ gromt hij. ‘Dansen is topsport. Mijn broer is danser. Die is nu in Bern. Hij kreeg officieel een uitnodiging, maar toen zat die dansgroep ineens zonder geld. Dus nam hij het risico. Overal geld geleend en naar Zwitserland gevlogen.’ ‘En?’ vraag ik. ‘Aangenomen! Gelukkig maar, anders zat hij daar zonder geld en zonder baan.’ Hij haalt zijn schouders op. Zijn gezicht vertrekt even van pijn. ‘Mensen zoals wij móéten wel risico’s nemen. Anders kom je nergens. Morgen verder oefenen. Ik wil beter worden dan mijn broer.’ Henok Evertsz  Maakt het voor jouw gevoel uit of je wel of niet risico’s moet nemen om later succes te hebben?

JONGEREN

Risico in het verkeer •

Zodra je het huis uit gaat, loop je meer of minder risico! Ik was onderweg naar muziekles en zag een oude mevrouw die was aangereden en van haar fiets gevallen. Haar gezicht zat onder het bloed. Maar ik kreeg inmiddels haast en fietste door rood. De vrouw en ik hebben allebei risico’s genomen. Voor haar liep het niet zo goed af en voor mij ging het net goed. Als je thuis blijft zitten, val je niet van je fiets en word je ook niet aangereden. Ik wil soms wel risico’s nemen, maar niet te veel. Eigenlijk nam ik nu wel te veel risico toen ik door rood fietste. Het risico van te laat komen is minder erg dan het risico van aangereden worden. Hannah, 12 jaar  Hoeveel risico loop je in het verkeer?  Hoeveel risico neem je in het verkeer?

W E E K 4 6 D I N S DAG • 1 0 N OV E MB ER

ACTUEEL

Sint Maarten •

Het vieren van Sint Maarten in tijden van corona is risicovol. Sint Maarten, Sint Maarten. De koeien hebben dit jaar geen staarten, maar een mondkapje op. Ook dit feest ziet er dit jaar heel anders uit door de coronacrisis. Vandaag is het Sint Maarten. Zomaar met een lampion in een optocht lopen of zingend langs de deuren om snoep op te halen, mag dit jaar niet. In regio’s waar de besmettingen snel toenemen, is het advies: vier Sint Maarten thuis, met je eigen gezin of een klein groepje. In andere steden mag het nog wel. Maar natuurlijk wel met een hoop regels. Kinderen mogen alleen in kleine groepjes langs de deuren, en natuurlijk moet iedereen anderhalve meter afstand houden. Mensen met klachten mogen de deur niet opendoen. En alleen snoep in plastic mag uitgedeeld worden. Tijdens een van de laatste persconferenties maakte Mark Rutte duidelijk dat ook Sinterklaas en Kerst er anders uit zullen zien dit jaar. Moeten we ons dan voorbereiden op hele saaie maanden? Gelukkig niet. Er worden een hoop digitale alternatieven bedacht. In Utrecht, bijvoorbeeld, is de grote Sint-Maartenparade veranderd in een online lichtfeest. En een lampion maken, surprise knutselen of kerstboom versieren kan natuurlijk gewoon thuis! Maxine Herinx Vragen voor in de klas  Heb jij ooit Sint Maarten gevierd?  Kende jij de betekenis van het feest?  Kinderen worden minder ziek van het coronavirus. Vind je het terecht dat deze kinderfeesten toch worden aangepast of afgelast? Toelichting voor de docent  Uit onderzoek van het Jeugdjournaal (2019) blijkt dat nog maar drie op de tien kinderen Sint Maarten viert. Weten de leerlingen in jouw klas waar dit feest over gaat? Vraag het ze eerst. Laat dan de Clipphanger (1’21) zien waarin de betekenis van dit feest wordt uitgelegd.  Lees dan de tekst voor en bespreek de vragen. Link: https://youtu.be/Jzt0HDaTatY

BI J B E L & W E R E L D

WERELD

Goede zaak • •

Risico van het vak • •

Vragen • N eem jij risico’s als het gaat om corona? Zo ja, met welke redenen? D enk jij van tevoren na voordat je een risico neemt? Wanneer wel en wanneer niet?

 Begrijp jij dat Irenes vriend vindt dat ze niet meer naar haar werk zou moeten gaan?  Als je in de zorg werkt, moet je een corona-besmetting zien als risico van het vak. Ben je het daarmee eens?

Mensen die ergens van overtuigd zijn, nemen soms bewust risico’s. Als je iets doet waar je in gelooft, wil je best risico’s nemen. In het begin van onze jaartelling was het de apostel Paulus die dat deed. Hij werd gelovig en ging reizen om Jezus’ boodschap van geloof, hoop en liefde aan zo veel mogelijk mensen te vertellen. Dat was soms ronduit gevaarlijk. Er waren religieuze leiders die hem de mond wilden snoeren en hem oppakten. Als gevangene leed hij schipbreuk, werd bijna gedood door soldaten en eenmaal aan land werd hij gebeten door een giftige slang. Toch ging hij steeds door, omdat hij overtuigd was van zijn missie. In onze tijd lopen werkers in de zorg veel risico. Een geestelijk verzorger die in verpleeghuizen werkt, vertelt: ‘Ja, ik loop zeker risico. Zeker als ik naar mensen met dementie ga, want die kunnen de coronaregels niet begrijpen of onthouden. Vorige week was ik nog bij een vrouw die positief getest was. Ik had wel beschermende kleding aan, maar zij hoestte en nieste in mijn gezicht en hield geen afstand. De kans om corona op te lopen was best groot. Ik vond dat lastig voor mijzelf, maar ook voor mijn gezin. Vooral voor mijn dochter die nog belangrijke toetsen op school moest doen. Toch deed ik het, want ik wilde deze eenzame vrouw nabij zijn en haar trouw blijven. Dat zijn belangrijke waarden in mijn werk.’ Jeanet Aartsen | Bij: Handelingen 27-28:6

Vragen •• M aakt het verschil of je risico neemt voor je eigen lol of voor een goede zaak? W at vind jij: is geestelijke zorg net zo belangrijk als lichamelijke zorg?

God, dank u voor de mensen die in deze risicovolle tijd niet alleen aan hun eigen veiligheid denken. Voor al die werkers in de zorg die kwetsbare mensen helpen, ook al is er gevaar voor besmetting. Voor bestuurders van bussen en trams die doorgaan met hun werk, ook als ze agressiviteit ondervinden. Voor politieagenten en boa’s die het land veilig proberen te houden, maar hun eigen veiligheid soms riskeren. Wat goed dat zulke mensen er zijn!

Bij de verpleging van bewoners met corona loopt Irene het risico zelf besmet te worden. Irene is verpleegkundige in een verpleeghuis. Ze werkt al twee jaar op een afdeling met dementerende ouderen. Tijdens de eerste corona-golf werd gelukkig niemand ziek. Er mocht alleen geen bezoek komen, dus het was wel een intensieve tijd. Daardoor leerde ze de mensen nog beter kennen. Nu is er de tweede golf. Vorige week ging het ineens mis. Dagelijks wordt de temperatuur gemeten en twee mensen bleken koorts te hebben. Er werd direct getest op corona. Mensen werden geïsoleerd op hun kamer en verpleging mag alleen binnen in volledige bescherming met jas, bril, mondkapje en handschoenen. Twee dagen later waren vier bewoners en twee collega’s erg ziek. Inmiddels zijn twee bewoners overleden. ‘Het is verschrikkelijk!’ zegt Irene met tranen in haar ogen. ‘Mensen zijn zo ziek en soms zo benauwd. Sommige mensen begrijpen ook niet wat hun overkomt. Het is echt niet voor te stellen hoe erg het is op onze afdeling. Thuis kreeg ik ruzie met mijn vriend. Hij vond dat ik niet meer naar die afdeling toe moest. Hij is bang dat ik ook ziek word. Maar ik laat die mensen niet alleen. Er moet toch iemand voor ze zorgen? Dat is mijn werk.’ Bas van der Sijde

W E E K 4 6 WO E N S DAG • 1 1 N OV E M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Kleur bekennen •

Neem je het risico om buiten de groep te vallen? Laatst werd mij in een grote groep de vraag gesteld: ‘Geloof jij in God?’ Ik vond het een lastige vraag om in een groep te beantwoorden. Mijn geloof is persoonlijk. Durf jij kleur te bekennen? En uit te komen voor dingen waarin je gelooft? Dan neem je wel het risico dat je buiten de groep valt. Of sluit je je gewoon aan bij de anderen? Jasmijn, 14 jaar  Zetten de risico’s die anderen nemen je ook aan tot nadenken over jezelf?  Vind je het geloof in God iets om te bespreken in een grote groep?  Durf je het risico te nemen om buiten de groep te vallen? 111

Wat is waar? • •

Niet alles wat online staat, is waar. Hoe moet je dan weten wat waar is en wat niet? Het internet is natuurlijk een geweldige uitvinding. Je kunt werkelijk álles opzoeken! Maar je hebt vast op school wel geleerd, dat je heel goed op moet letten. Niet alles wat je online vindt, is waar. Het is belangrijk dat je in de gaten houdt waar je je informatie vandaan haalt. Een handig hulpmiddel is om te bedenken: wat wil deze site eigenlijk? Facebook, Google en YouTube, bijvoorbeeld, willen zo veel mogelijk advertenties verkopen. Daarmee verdienen ze namelijk geld. Dus hoe langer je op YouTube zit, hoe fijner ze dat vinden. Het systeem achter YouTube probeert je daarom zo lang mogelijk op de site te houden. Zodat je nóg een filmpje aanklikt. En nóg eentje. De slimme YouTube-machine weet precies hoe ze je aandacht zo lang mogelijk vast kunnen houden. De suggesties die ze geven, zijn steeds nét iets gekker, vreemder, spannender dan wat je net gezien hebt. Je denkt dat je zelf iets onderzoekt, dat je zelf kiest, maar je zit vast in het web van de zoekmachines. Hilde van Halm

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Heb jij weleens na een uur op YouTube gedacht: Wat wilde ik ook alweer opzoeken?  Wat is het gevaar daarvan?  Hoe controleer jij of iets waar is wat je online vindt?

112

Toelichting voor de docent De uitzending van Zondag met Lubach van 18 oktober jl. ging over de ‘fabeltjesfuik’ – hoe je na een paar minuten klikken al in de meest bizarre complottheorieën terecht kunt komen. Hij schetste ook duidelijk het risico: je komt in een ‘parallelle werkelijkheid’ terecht, zonder dat je doorhebt dat er ook nog een ándere werkelijkheid bestaat. De bedreigingen waarmee politici en journalisten te maken krijgen, laten zien dat het inmiddels een reëel gevaar is.  Lees de tekst voor.  Laat het fragment van Lubach zien waarin hij uitlegt hoe het algoritme werkt en wat het probleem daarvan is.  Laat via het digibord zien hoe YouTube werkt door een zoekterm (bijvoorbeeld over corona, of 5g) in te vullen en daarna de suggesties aan te klikken.  Bespreek de vragen. Link: https://youtu.be/FLoR2Spftwg?t=1353

BIJBEL & WERELD

Ik heb het ervoor over! • •

Risico’s lopen bij protest voor een goede zaak. Wat gebeurt er als jij opkomt voor dat meisje dat weer gepest wordt? Word je dan zelf uitgelachen? Heb je dat ervoor over? Wat gebeurt er als je meedoet aan een demonstratie, over klimaat, racisme of coronamaatregelen, terwijl je ouders dat verbieden? Zou je er huisarrest voor overhebben? Het is een vraag van alle tijden: wat heb ik ervoor over om te laten zien waar ik voor sta? In de Bijbel wordt verteld over drie Joodse ballingen in Babel. Goed geïntegreerd, ze werkten voor de koning. Maar op een dag moest iedereen van de koning buigen voor een gouden beeld. De drie mannen deden dat niet. Het paste niet bij hun geloof in God. Ze weigerden, ook al was de straf dat ze in een brandende oven gegooid zouden worden. Het verhaal vertelt dat ze door God beschermd werden in het vuur en er ongeschonden uit kwamen. Ongeschonden is Maria Zajtseva van 19 niet, nadat ze meedeed aan een protest tegen de oneerlijke verkiezingsuitslag in Wit-Rusland. Sinds augustus gaan mensen daar elk weekend massaal de straat op om te demonstreren tegen president Loekasjenko. Maria werd getroffen door drie rubberkogels, scherven en een flitsgranaat. Vanuit het ziekenhuis vertelt ze: ‘Het liefst zou ik weer meedoen. Ik hoop dat ik mijn verwondingen niet voor niets heb gekregen.’ Maria heeft veel over voor de goede zaak! Corinne Kat | Bij: Daniël 3 | Bron: rtlnieuws.nl Vragen •  Voor welke ‘goede zaak’ heb jij veel over?  Ken je mensen die vanuit hun geloof dingen niet/wel doen? Lopen ze risico’s? Vragen ••  Welke risico’s zouden voor jou te groot zijn, ook al strijd je voor een ‘goede zaak’?  Waarom doen mensen sommige dingen beslist niet of juist wel vanuit hun geloof?

God, geef ons het lef om op te komen voor iemand die gepest wordt, ook al lopen we dan het risico om zelf een pestdoelwit te worden. Geef ons het lef om te protesteren en nee te zeggen als vrienden bezig zijn met foute dingen, ook al bestaat het risico dat je er dan uit ligt. Geef ons het lef om te laten zien wat we belangrijk en eerlijk vinden. Help ons om geen angsthazen te zijn die elk gevaar uit de weg gaan.

WERELD

Afgang • •

Voor groot publiek iemand ten huwelijk vragen: dat kan een té groot risico zijn. Het zijn YouTube-filmpjes met een tenenkrommende afloop. Een jongen vraagt in een vol stadion zijn vriendin ten huwelijk. Hij knielt op de middenstip. Of hij zit op de tribune en wordt door een tv-camera van heel dichtbij op het grote scherm gezet. Iedereen die meekijkt, houdt de adem in: zal ze ‘ja’ zeggen? Voor hem is dit al helemaal een spannend moment. Natuurlijk heeft hij zich goed voorbereid. Hij voelt nog even aan de verlovingsring diep in zijn broekzak. En toch is daar ook die lichte twijfel. Kent hij zijn vriendin wel goed genoeg? Stel dat ze helemaal niet ten huwelijk gevraagd wil worden. Of niet in het bijzijn van zo veel mensen! Zij hoopte misschien altijd op dat romantische etentje. Met een glas champagne. En onder in dat glas… de ring. Nu staat ze voor het oog van de camera onder enorme druk… Nee, dit wordt ‘m niet. Een pijnlijke stilte. En dan gebeurt het: ze draait zich om en loopt weg. Ook de jongen máákt dat hij wegkomt. Hij heeft de gok gewaagd, maar het risico verkeerd ingeschat. Wat een afgang! François Weststrate  Zou jij voor zo’n groot publiek je geliefde ten huwelijk vragen? Of zo gevraagd willen worden? Waarom wel/niet?  Welke argumenten kun je bedenken voor en tegen deze manier van doen?  Als de geliefde onder druk van al die toeschouwers ‘ja’ zegt, mag zij/hij er dan later nog op terugkomen?

JONGEREN

Durven •

Denk je lang na over de risico’s als je keuzes moet maken? Als het om mijn familie gaat en om risico’s nemen heb ik echt veel respect voor mijn familie. Ze doen echt allemaal wat ze graag willen doen. Als ze ergens volledig achter staan, gaan ze er gewoon voor, ongeacht wat de risico’s zijn. Ik vraag ze dan weleens: ‘Maar wat nou als…?’ Dan zeggen ze vaak: ‘Ach nou ja, dat zien we dan wel weer.’ Ik vind dat zelf maar knap. Ik denk namelijk heel erg lang na over keuzes en de risico’s die ze met zich meebrengen. Soms houdt dat me zelfs tegen om dingen te doen die ik eigenlijk wel heel graag zou willen doen. Best jammer eigenlijk. Jurjen, 20 jaar

W E E K 4 6 DO N D E R DAG • 1 2 N OV E MB ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Afstand houden • •

Illegale coronafeestjes •

Jongeren die de coronaregels beu zijn, organiseren illegale feestjes. Risicovol? De laatste tijd komen er veel illegale feestjes in het nieuws. Soms wel met honderden jongeren bij elkaar. Voor de jongeren zelf natuurlijk hartstikke gezellig. Maar op dit moment zijn zulke feestjes een groot risico. Sommige jongeren begrijpen niet waarom de coronaregels voor hen zo streng zijn. Ze zeggen: ‘Op school zitten we ook met z’n honderden in de aula.’ of: ‘Jullie zijn toch ook jong geweest.’ Maar niet iedereen heeft daar begrip voor. Veel mensen vinden het asociaal. Ze zeggen dat de jongeren alleen aan zichzelf denken en zorgen voor meer besmettingen. Zo’n feestje kan namelijk best wat gevolgen hebben. Als een jongere besmet is, moet namelijk iedereen bij hem of haar thuis in quarantaine. Ouders of verzorgers kunnen niet naar hun werk. En als zij in de zorg of op een school werken, zijn er nog meer mensen die er last van hebben. Daarom zeggen veel volwassenen: ‘Hou je nou heel even aan de maatregelen, dan kunnen we hopelijk sneller weer terug naar normaal. En dan kunnen jongeren weer zo veel feesten als ze willen.’ Kizzy Chin A Foeng Vragen voor in de klas  Wat vind jij van de illegale feestjes?  Wat is het verschil tussen met z’n honderden in de aula op school zitten, en met z’n honderden op een feestje zijn?  Vind je dat de maatregelen voor jongeren te streng zijn?  Heb jij de afgelopen tijd coronaregels overtreden? Toelichting voor de docent  Laat het filmpje zien (2’06).  Lees de tekst voor en bespreek de vragen met de klas.

Link: https://youtu.be/rJGK7wCeu1Y

Neemt Jezus een te groot risico door een melaatse aan te raken? Als je in de tijd van de Bijbel een besmettelijke huidziekte had, moest je je mond bedekken en luid ‘onrein’ roepen. Zo kon iedereen afstand houden. Uit angst voor nieuwe besmettingen mocht je zeven dagen met niemand contact hebben. Zelfs niet met je familie. Een test bij de priester bepaalde of je genezen was. Wat dat betreft is er in 2000 jaar tijd weinig veranderd. Wij leven in een anderhalve-meter-samenleving. Afstand houden en mondkapjes zijn de norm. Zo proberen we de verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Wie toch besmet raakt moet in quarantaine en kan via een app de besmetting melden. Maar het valt niet mee om de hele dag door 1,5 meter afstand te houden. We willen elkaar ontmoeten. Ongemerkt kom je dichterbij dan je wilt. We nemen risico’s, soms bewust, door naar feestjes te gaan bijvoorbeeld. Tegelijkertijd winden we ons enorm op als ándere mensen elkaar aanraken. Denk maar aan minister Grapperhaus. De Bijbel vertelt dat Jezus een man met zo’n ernstige huidziekte ontmoet. Jezus moet afstand houden, maar doet dat niet. Hij raakt de man aan en geneest hem. Daarmee neemt hij het risico om zelf besmet te raken. Jezus stuurt de man naar de priester om zich te laten testen en hij verbiedt hem te vertellen hoe hij genezen is. Zelf neemt Jezus een tijdje afstand van andere mensen. Wies van Pijkeren | Bij: Lucas 5:12-16

WERELD

Durf jij nog? •

Experts adviseren om mensen te blijven zien, ook tijdens de corona- pandemie. Op 18 oktober plaatste de NOS op haar site een artikel waarin experts vertelden hoe je het beste de tweede golf door kan komen. Hun eerste tip was: blijf mensen zien. Het is belangrijk om je sociale relaties op peil te houden, schreven ze. Je mag nog mensen zien, dus doe dat ook. Ik vond het eerst een raar advies. Ik zag zelf liever zo min mogelijk mensen. Gewoon uit voorzorg. Hoewel ik zelf gezond ben en mijn vrienden gelukkig ook. En het huis is groot genoeg om afstand te houden. Toch voelde het als een risico. Maar na het lezen van het artikel, nodigde ik toch een vriend uit om te komen eten. Op anderhalve meter afstand. Het was fijn om weer eens iemand te zien. En om het aan te durven. Want eenzaamheid is ook een risico dat we lopen in deze tijd. Dus laten we zorgen dat we er voor elkaar zijn. Juist in deze tijd. Fiets met jou mee door heel de stad, Als jij dat wil, nou, dan doe ik dat, ik ben hier op je blauwe dag. Mijke van Leersum | Fragment uit het nummer Blauwe dag van Suzan en Freek.  Hoe ga jij om met de maatregelen? Durf je met vrienden af te spreken?  Kun je risico’s van eenzaamheid bedenken? Heb je daar zelf last van (gehad)?

W E E K 4 6 V R I J DAG • 1 3 N OV E MB ER

ACTUEEL

Vragen • N eem jij veel risico’s? V eel sporters knuffelen elkaar nog steeds, vind je dat een risico? Vragen ••  I s er verschil tussen wat Jezus doet en wat wij doen?  I s er verschil tussen het risico dat wij nemen en het risico dat Jezus neemt?

God, zo veel risico’s in deze tijd… We worden er soms niet goed van! Telkens weer horen we dat we te dicht op elkaar staan. En ook als je alles goed wilt doen, gaat er nogal eens wat mis. We waarschuwen elkaar en we ergeren ons aan elkaar en soms denken we ook: ‘Het zál wel.’ Help ons om het verschil te zien tussen onnodig risico nemen en iets wagen om iemand te helpen. Want het eerste is superstom maar het andere een heldendaad.

Link: https://youtu.be/keYF1D0LVQk

JONGEREN

Voorzichtig •

Aukje houdt zich goed aan de coronaregels, maar vergeet ze ook weleens. Tijdens de pandemie waarin we nu verkeren, probeer ik zo weinig mogelijk risico’s te nemen. Ik draag op school namelijk vaak een mondkapje. Ook doe ik dat in de winkels en als ik bij mijn pake (opa) en beppe (oma) op bezoek ga. Verder hou ik 1,5 meter afstand van andere mensen, alleen soms vergeet ik dat. Aukje, 14 jaar  Houd je je goed aan de regels of til je niet zwaar aan het risico besmet te worden? 113

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

M AA N DAG

Riskante uitspraak •

Na lange tijd samengewerkt te hebben, is Jakob stiekem vertrokken uit het huis van zijn schoonvader Laban. Rachel vertelt... ‘“Waarom ben je stiekem weggegaan? Jij geeft me niet eens de kans om afscheid te nemen van mijn kinderen!” Woedend stond mijn vader tegenover Jakob. Jakob had gemerkt dat de sfeer bij ons thuis steeds meer verslechterde. Mijn broers waren ervan overtuigd dat Jakob ten koste van hen rijk geworden was. Ook mijn vader Laban was niet meer zo vriendelijk. Het was tijd om te gaan. Zodra mijn vader weg was om zijn schapen te scheren, vertrokken we. “Heb je iets te verbergen? Ben je er daarom zo stilletjes tussenuit gegaan?” brieste mijn vader. “Waarom heb je mijn dochters als krijgsgevangenen ontvoerd? Zeven dagen reis ik al achter je aan. Ik zou het je betaald kunnen zetten, maar je hebt geluk! Jouw God zei tegen mij: ‘Zorg dat je redelijk bent. Praat niet eerst vriendelijk en doe dan kwaad. Houd je bij de feiten.’ Dus: als je echt alleen bent weggegaan omdat je zo naar je familie, je huis, je land verlangde... Waarom heb je dan mijn goden gestolen?!” Oeps, vader had het ontdekt! Jakob begreep er niets van. Hij was bang dat vader ons - zijn dochters, Jakobs vrouwen - niet zou laten gaan. Maar dit verwachtte hij niet. Jakob heeft niets met de goden van mijn vader. Hij heeft ze ook niet gestolen. Dat heb ik gedaan. Stil luisterde ik in mijn tent. “Niemand hier heeft iets gestolen. Zoek de bagage maar door. De dief verdient de doodstraf,” zei Jakob. Een riskante uitspraak! Want Jakob wist niet dat ik – zijn lievelingsvrouw – ze had. Zonder het te beseffen, stelde hij mijn leven in de waagschaal. Wat als vader de beeldjes bij mij zou vinden!? Hij begon de bagage te doorzoeken. “Sorry dat ik niet opsta, maar ik ben ongesteld,” zei ik toen hij in mijn tent kwam. Hij vond niets. Ik zat erbovenop!’

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Genesis 31:17-35

114

Gespreksvragen:  Kun je zeggen dat Jakob met die riskante uitspraak onverantwoordelijk reageerde?  Wat had Jakob beter kunnen zeggen?  Welke dingen kun je beter niet zeggen omdat je de gevolgen niet kunt overzien?

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Wies van Pijkeren. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof

Gebedsintentie: Heer, we moeten eigenlijk nooit méér zeggen dan we kunnen verantwoorden of méér zeggen dan nodig is. Leer ons op de juiste momenten tot tien te tellen en onze emoties in toom te houden.

DI N S DAG

Goed gegokt •

Rachab neemt twee spionnen van het volk Israël in bescherming. Dat zul je altijd zien. Net als jij iets doet wat een ander niet mag weten, komt er iemand binnen. Zo gaat het ook met Rachab. Net nu er twee Hebreeuwse mannen bij haar zijn, wordt er aangebeld. Voor Rachab is het niet vreemd om herenbezoek te ontvangen. Het is haar beroep. Maar de twee heren die ze nu op bezoek heeft, kunnen beter niet gezien worden in haar huis. Het zijn spionnen. Ze zijn eropuit gestuurd om te kijken hoe sterk Jericho is. Kan hun leger de stad verslaan? Natuurlijk moet Rachab die spionnen eigenlijk bij de politie aangeven. Maar als er aangebeld wordt, verstopt ze hen. Tegenover de soldaten van de koning die op de stoep staan, doet ze alsof haar neus bloedt. ‘Oh, waren dat spionnen? Sorry, dat wist ik echt niet! Ik vraag de mannen die bij mij op bezoek komen niet naar hun beroep. Discretie staat bij mij voorop. Iedereen die bij mij komt, kan op ab-so-lu-te geheimhouding rekenen. Dus als u tijd en zin heeft: komt u rustig binnen. Die twee mannen, eh... spionnen, zijn net weggegaan. Ik heb dus wel tijd voor u.’ Nee, daar hebben de soldaten geen tijd voor. Met een blos op de wangen vragen ze in welke richting de gasten vertrokken zijn. Hulpvaardig wijst Rachab hen precies de verkeerde kant op. ‘Als u snel bent, haalt u ze misschien nog in.’ En nu maar hopen dat ze het niet direct doorhebben. Ze sluit haar deur en gaat naar de spionnen. ‘Ik heb een groot risico voor jullie genomen. En ik hoop dat jullie in ruil daarvoor mijn leven en dat van mijn familie zullen sparen, als jullie volk de stad straks aangevalt,’ zegt ze. ‘Wij garanderen je dat jou en je familie niets overkomt,’ antwoorden de spionnen. Ze heeft goed gegokt. Jozua 2:1-14 Gespreksvragen:  Was het link wat Rachab deed, of uitgekookt?  Welk risico liep ze eigenlijk?  Welk risico liepen de twee spionnen? Gebedsintentie: Heer, soms moet je een gokje wagen en een beetje geluk hebben. Geef ons het lef om te vertrouwen op de goede afloop als we risico’s nemen.

God zal je redden?! •

Koning Darius moet zich zeer tegen zijn zin aan zijn eigen wet houden. Hij is Kwaad. Woedend! Hij - koning Darius - heeft een wet getekend en Daniël, zijn trouwste medewerker, heeft zich er niet aan gehouden! Niemand mocht iets vragen aan iemand anders dan de koning. Aan geen mens. Aan geen God. Daniël heeft wél tot zijn God gebeden. Hij is op heterdaad betrapt. Zonet hebben de ministers die de wet opstelden dat aan koning Darius verteld. Als kleine jaloerse kinderen zijn ze komen klikken: ‘Daniël lapt de regels aan zijn laars. Ondanks uw wet bidt hij tot zijn God. Hij luistert niet naar u, koning! U moet hem straffen!’ Nu pas begrijpt koning Darius dat de wet een val was voor Daniël. Daarom is hij zo kwaad. Niet op Daniël – op zichzelf! Als hij de gevolgen van tevoren had geweten, was hij nooit met die wet akkoord gegaan. Hij heeft groot respect voor Daniël. Daniël is intelligent, eerlijk, trouw en betrouwbaar. Hij doet zijn werk beter dan alle andere bestuurders en ministers. Hij is een voorbeeld voor iedereen! Hij - koning Darius moet een oplossing vinden! Maar een wet van Meden en Perzen kán niet veranderd worden. Daniël heeft een groot risico genomen! Ook de koning besluit een risico te nemen. Hij laat Daniël in de leeuwenkuil gooien. De kuil wordt verzegeld met een zware steen. Niemand kan Daniël helpen. ‘Jouw God zal je redden,’ zegt de koning tegen Daniël. Dat betekent een enorm godsvertrouwen. Maar het is ook gevaarlijk. Wat als Daniël door de leeuwen wordt opgegeten? Koning Darius blijft de hele nacht waken en vasten. Hij denkt alleen maar aan Daniël. Zodra het licht wordt, haast hij zich naar de leeuwenkuil. ‘Daniël, heeft jouw God je van de leeuwen kunnen redden?’ vraagt hij bezorgd. ‘Ze hebben hun bek zelfs niet geopend, daar heeft mijn God voor gezorgd,’ antwoordt Daniël.

D ONDE R DAG

Met gevaar voor eigen leven David spaart het leven van koning Saul. ‘Ssst!’ Met ingehouden adem zitten David en zijn mannen achterin een spelonk verstopt. Ze zijn gevlucht voor koning Saul. Saul is zo jaloers op de populariteit van David, dat hij hem een kopje kleiner wil maken! Al dagen is de koning op zoek naar David. Met een groot leger kamt hij het gebied uit waarvan hij weet dat David er verstopt zit. Muisstil wachten de mannen af. Lopen de soldaten door? Nee, er komt iemand binnen! Het is de koning! Ze zijn erbij! Maar Saul blijft vooraan in de spelonk. Hij hurkt. De koning moet nodig! Als het niet zo gevaarlijk was, zouden ze nu schaterlachen. Voorzichtig sluipt David naar Saul. Zijn makkers maken alvast een gebaar met hun hand langs de keel. Maar het gaat David er niet om de koning te doden. Ook al lijkt dat de eenvoudigste oplossing. De koning blijft wel de koning. Ook als hij in Davids ogen slecht is. God heeft Saul tot koning gemaakt. God zal dus ook wel bepalen wanneer het koningschap van Saul eindigt, dat is zijn vaste overtuiging. Nee, David wil juist laten zien dat Saul op hem kan rekenen. Dat hij de koning trouw dient. Daarom wil hij de slip van de koninklijke mantel afsnijden. Zo kan hij zeggen: ‘Ik had u óók kunnen doden.’ David neemt een groot risico. Als koning Saul hem ontdekt, zal die geen genade met hem hebben. Dan is hij er geweest! Voorzichtig snijdt hij een stuk van Sauls mantel af en sluipt terug. Zonder iets gemerkt te hebben, verlaat Saul de spelonk. ‘Waarom gelooft u dat ik uw vijand ben?’ roept David hem na. Hij zwaait met de lap van de mantel. ‘Ik had u makkelijk kunnen doden.’ ‘David?’ stamelt Saul ontroerd. ‘Als jij koning wordt, zul je me dan ook sparen?’ ‘Ja. Dat beloof ik!’ 1 Samuel 24:1-23

Daniël 6:2-23 Gespreksvragen:  Wat vind je van mensen die risico’s nemen voor hun geloof of idealen?  Zou jij dat zelf doen?

Gespreksvragen:  David neemt een groot risico. Vind je het edelmoedig wat hij heeft gedaan?  Waarom neemt David dat risico en kiest hij niet voor de gemakkelijkste oplossing?

Gebedsintentie: Heer, hoe groot moet het vertrouwen op u zijn om de risico’s van het leven aan te kunnen? Moet het zo groot zijn als bij Daniël en bij koning Darius? We voelen ons soms klein. Geef ons ook een groot vertrouwen.

Gebedsintentie: Heer, trouw zijn aan anderen is een bijzondere deugd. Trouw zijn, zelfs in gevaarlijke situaties. Geef dat we loyaal zijn aan de mensen, zelfs als zij onze trouw niet verdienen. Zodat we zelf in het reine blijven met u.

V R I J DAG

Tot in de dood •

Jezus neemt een groot risico door naar de overleden Lazarus te gaan. Tomas, een leerling van Jezus vertelt: ‘Op een dag kreeg Jezus een bericht van Marta en Maria, twee zussen die met hun broer Lazarus in Betanië in Judea woonden. Hun broer Lazarus was ernstig ziek. Wij bleven nog twee dagen waar we waren. Ik weet niet of Jezus werk te doen had. Moest dat eerst af en haastte hij zich misschien zelfs? Kon hij dus niet eerder terug? Of durfde hij niet? We zijn namelijk uit Judea weggegaan omdat ze daar probeerden Jezus te stenigen. Vond Jezus het eigenlijk ook verstandiger om niet terug te gaan? Ik kan het niet inschatten. Maar na twee dagen zei hij: “Laten we teruggaan naar Judea.” Het leek alsof zijn zorg om de zieke Lazarus toch ineens de overhand kreeg. We waren geschokt. “Dat is niet verstandig,” waarschuwden we. “Laatst probeerden ze u daar nog met stenen dood te gooien en nu wilt u teruggaan? U neemt een veel te groot risico!” Maar Jezus zei: “Als we in alle openheid gaan en niet stiekem, dan zal ons niets gebeuren.” Heeft hij de risico’s afgewogen? Heeft hij er goed over nagedacht wat hij zich allemaal op de hals haalde door terug te gaan? “Lazarus is gestorven,” zei Jezus. En ik besefte hoeveel Jezus van Lazarus hield. Hoeveel hij om Lazarus’ zussen Marta en Maria gaf. Ik begreep wel dat hij nu naar ze toe wilde gaan. Dat wil je toch als iemand van wie je houdt verdriet heeft? Ik zei tegen de anderen: “Laten we maar met hem meegaan! Gaan we dood, dan gaan we dood. We kunnen hem nu niet in de steek laten.”’

W E E K 4 6 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G E N

WOENSDAG

Johannes 11:1-16 Gespreksvragen:  Waarom neemt Jezus hier het risico om toch naar zijn vrienden toe te gaan?  In welke situaties moet je risico’s nemen voor een vriend? Waar ligt voor jou de grens? Gebedsintentie: Heer, zeker bij verdriet en dood moet er ruimte zijn om je vrienden bij te staan en er te zijn voor hen. Hoeveel het ook kost – dat vraagt de menselijkheid van ons. Geef ons de moed om te dragen wat we moeten dragen.

115

GEDICHT

Recht-staat? Als mensen op hun strepen staan, dan gaan er koppen rollen. Dan wordt er overal geschreeuwd: ‘Ik laat niet met me sollen!’ Dan worden fouten uitvergroot. We staan op onze rechten. En heb je ons tekortgedaan, dan gaan we ervoor vechten. Als iemand faalt, is dat niet best. We hebben recht op beter. We meten onze rechten uit tot op de millimeter. Een foute keus of ongeluk, mislukte operatie, ze schaden ons, dus roepen we meteen om compensatie. Als mensen op hun strepen staan, dan krijg je harde koppen. Dan scheppen we een nieuwe trend die niet meer is te stoppen.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

We doen onszelf dan onrecht aan.

116

Juist dat zal ons diep raken. Want wij verspelen met elkaar het recht een fout te maken. Greet Brokerhof-van der Waa

Foto: © Flynt | Dreamstime.com

117

W E E K 47 • 1 6 – 2 0 N OV E MB E R 2 02 0

DAAR HEB IK RECHT OP Je hebt het recht om naar school te gaan. Als kind ben je vrijgesteld van betaald werk. Je hebt het recht om kind te zijn. Je hebt recht op veiligheid en op gezondheidszorg. De kinderrechten gelden voor alle kinderen. Maar rechten bestaan niet zonder plichten. Je hebt misschien wel het recht om niet te hoeven werken, maar dat betekent niet dat je thuis niet hoeft mee te helpen. We hebben allemaal het recht om in het vliegtuig te stappen. Maar we hebben ook allemaal recht op gezonde lucht en een veilige plek. En die verschillende rechten gaan soms maar moeilijk samen. Ze botsen soms stevig. Dat je ergens recht op hebt, betekent niet dat het geen gevolgen heeft voor anderen. Hoe moet je daarmee omgaan?

Wat gaat er om in deze jongen met zijn vuist? Wat denkt en voelt hij? Waar strijdt hij voor? Voor welke rechten zet hij zich in?  Bespreek de eerste drie vragen met elkaar.  Verzamel de antwoorden op de vierde vraag en schrijf die op het (digi)bord.  Kies er twee uit de verzameling en vraag hoe belangrijk die rechten zijn voor de leerlingen zelf. Laat ze scoren met een cijfer tussen 1 en 10.

ISLAM

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Beschaving • •

118

Volgens onze minister-president heeft niemand het recht om niet beledigd te worden. Met andere woorden: iedereen mag beledigd worden. Deze uitspraak verwart me. In onze grondwet staat juist dat het strafbaar is om groepen mensen wegens hun godsdienst of levensovertuiging te beledigen. Maar nog los daarvan. We zijn toch een beschaafd land? Horen daar dan geen manieren bij? Waarom zegt Rutte niet dat iedereen recht heeft op respect en fatsoenlijke bejegening? Dat lijkt me meer verbindend dan mensen erop te wijzen dat ze ruimte hebben om te beledigen. De uitspraak van Rutte verwart me niet alleen, maar beangstigt mij ook. Al zal hij het misschien ontkennen, ik heb sterk het gevoel dat hij het vooral heeft over het mogen beledigen van moslims. Ik zie deze retoriek maar zelden als het om andere bevolkingsgroepen gaat. Helaas zijn er idioten die denken dat de vrijheid van meningsuiting de mond kan worden gesnoerd door anderen pijn te doen en te vermoorden. Daar moet hard tegen worden opgetreden. Maar het lijkt me geen voorbeeld van beschaving om dan de aanval in te zetten op mensen die toevallig hetzelfde geloof aanhangen als die daders! Halima Özen  Wie bepaalt de grens tussen ‘vrijheid van meningsuiting’ en ‘recht op beledigen’?  Welke rechten heb je als je je beledigd voelt?

VE R H AA L

Dak boven je hoofd •

Nienke en haar broertje reizen met hun moeder van de ene naar de andere daklozenopvang. Bij artikel 27 Rechten van het Kind. Nienke kan het ondertussen wel dromen: al die adressen zijn hetzelfde. Een groot herenhuis of een omgebouwde fabriekshal. Een halletje met een loket, met oude bureaus met veel zooi erop. Geur van muf met schoonmaakmiddel. Mam doet haar verhaal. Huis uitgezet … geen geld … klote-ex … nergens terecht… en het eindigt altijd met: ‘Al is het maar een paar dagen. Ik kan toch met mijn kinderen niet op straat slapen?’ De medewerker komt uit het kantoortje en gaat ze voor. Mam, Nienke en haar broertje Nick volgen. Een lange, krakende trap op. Wc’s en douches, een keuken aan het eind van de gang. Een bruinige kamer met stapelbedden. Het onderste bed bij het raam is al bezet. Even ruziet Nienke met Nick wie op het bovenste bed slaapt. Nick dit keer. Wat maakt het ook uit. Het is maar voor een paar nachten. Dan ligt mam alweer in de clinch met de hulpverlening. ‘Ze halen ons niet uit elkaar,’ zegt mam. ‘Dat laat ik niet gebeuren.’ Driftig propt ze de spullen in de tassen. Daar gaan ze weer, naar een andere stad. Hilda Algra Kern van artikel 27 Rechten van het Kind: Ieder kind heeft recht op een toereikende levensstandaard.  Wat gaat er niet goed in dit verhaal? Hoe zouden Nienke en Nick geholpen kunnen worden?

Mensenrechtenquiz •

Wie heeft de meeste vragen goed? Op sommige dingen heeft iedereen ter wereld recht. Dat is vastgelegd in de mensenrechten. Doe de quiz over mensenrechten van Amnesty International met je leerlingen.  Laat de leerlingen drie bordjes maken: ‘a’, ‘b’ en ‘c’.  Kies een aantal vragen uit en stel ze aan de leerlingen.  Wie heeft de meeste vragen goed? S OA P • I N DE K L AS

Lekker hard •

De klas wil wel meedoen aan de Jerusalema-challenge. ‘Wat heb je uitgekozen, Karim?’ vraagt meneer Goedhart. In de les mogen ze een liedje laten horen. Ze moeten er dan wel iets bij vertellen. ‘We kunnen allemaal meedoen,’ zegt Karim. ‘Daarom heb ik het gekozen. En omdat ik er helemaal blij van wordt. En omdat mijn oom heeft meegedaan.’ ‘Ik weet het al,’ zegt Lara. Ze springt op. ‘Gaan wij dan ook zo’n filmpje maken?’ ‘Ja!’ roept Karim. ‘Dat de hele school dan meedoet!’ ‘Dat zou leuk zijn,’ lacht meneer Goedhart. ‘Maar laten we hier beginnen.’ ‘Mag het dan superhard?’ vraagt Karim. ‘Dat is het lekkerste.’ ‘Nou,’ aarzelt meneer Goedhart. ‘We hebben wel buren, hè?’ ‘Dat mag toch best een keer,’ zegt Karim. ‘Dan kan meteen de hele school horen dat we dit oefenen.’ ‘Vooruit,’ zegt meneer Goedhart. ‘Superhard. Zeg maar wat we gaan doen, Karim.’ ‘Jerusalema,’ zegt Karim. ‘En ik hoop dat de hele school meedoet.’ Hilde van Halm https://youtu.be/vIeWErG48LM legt de danspasjes uit.

W E E K 4 4 2 02 0 • VO O R D E Z E W E E K

Bij de poster

BI J B E L & W E R E L D

Recht niet gegarandeerd • •

Rechten en plichten •

Ieder mens heeft rechten en plichten. Mensen kunnen flink mopperen over wat er allemaal mis is in ons land. Je mag niks, daar mag je niet eens wat van zeggen, de regering maakt er een zootje van… en zo kun je nog wel even doorgaan. Natuurlijk gaan er dingen mis. Natuurlijk kan er van alles verbeterd worden. Maar er is ook veel waar we trots en zuinig op mogen zijn, omdat dat wél goed geregeld is. Belangrijk is bijvoorbeeld onze grondwet. Dat is de basis van alle andere wetten. In de grondwet staan onze grondrechten. Een recht betekent dat je iets mag of krijgt. Je mag bijvoorbeeld je mening geven. Of: je krijgt onderwijs. Het allerbelangrijkste grondrecht is dat alle mensen gelijk zijn. Dat betekent dat het niet uitmaakt wie of wat je bent: je hebt dezelfde rechten als iedereen. Als dat misgaat, kun je naar de rechter stappen om daar ‘je recht te halen’, zoals dat heet. Bij rechten horen ook plichten. Een plicht is iets wat je moet doen. Je bent bijvoorbeeld verplicht de wet te kennen en je aan de wet te houden. Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Krijg jij waar je recht op hebt, vind je?  Ken jij je rechten?  Heb je thuis bepaalde rechten? Welke bijvoorbeeld? En op school?  Heb je thuis ook plichten? Welke bijvoorbeeld? En op school? Toelichting voor de docent Het thema voor deze week is: Daar heb ik recht op. Maar wat zijn rechten eigenlijk?  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.  Als je meer tijd hebt, kun je dieper ingaan op de grondrechten. Zie de link bij dit artikel. De eerste twee alinea’s op deze site geven basisinformatie. Je kunt deze laten zien en bespreken.

Het is momenteel niet zeker dat er in het ziekenhuis bij jou in de buurt ook plek voor je is als je dat nodig hebt. Dat merk je aan de verhalen over belangrijke operaties die moeten worden uitgesteld, of over families van wie de vader of moeder, opa of oma in een ziekenhuis ver weg komt te liggen. Misschien heb je het wel van dichtbij meegemaakt. We hebben in Nederland recht op goede gezondheidszorg. In onze grondwet staat: ‘de overheid probeert ervoor te zorgen dat iedereen gezond is en blijft.’ En we zien dat de overheid haar best doet. Maar het recht op goede zorg staat momenteel wel onder druk. En wat gebeurt er als er straks een vaccin is? Wie heeft daar dan als eerste recht op? Je kunt voorspellen dat dat spannend gaat worden. Ergens recht op hebben betekent niet dat je het altijd krijgt. Dat gold ook in bijbelse tijden, bijvoorbeeld voor Paulus, een apostel van Jezus. Omdat hij maar bleef doorgaan met zijn boodschap over Jezus en de mensen dat zat waren, werd hij op een dag bijna gestraft met zweepslagen. Gelukkig was hij zo koelbloedig om zijn tegenstanders op zijn rechten als Romeins burger te wijzen. Die keer kwam hij met de schrik vrij. Maar waarschijnlijk eindigde hij, met zijn Romeinse rechten, toch in de gevangenis. Ergens recht op hebben: het klinkt mooi, maar is in de praktijk niet altijd gegarandeerd. Mirjam Buitenwerf | Bij: Handelingen 22:22-29 Vragen •  Vind jij dat de overheid genoeg doet om de gezondheidszorg voor iedereen te garanderen? Waarom wel of niet?  Heb jij weleens het gevoel gehad dat je ergens recht op had, maar het toch niet kreeg? Hoe voelde dat? Vragen ••  Wie heeft er volgens jou straks meer recht op een vaccin: jongeren en docenten of ouderen met een kwetsbare gezondheid?

God, dank u dat we zo bevoorrecht zijn om in een land te leven waar goede zorg voor handen is en goede scholen zijn voor iedereen. Dank u dat in dit land niet het recht van de sterkste heerst, maar dat er rechtvaardige wetten zijn die voor iedereen gelden.

WERELD

Baangarantie • •

Hebben we binnenkort allemaal recht op een baan? Je zou het bijna vergeten met al het nieuws rondom de verkiezingen in de Verenigde Staten, maar ook in Nederland zijn partijen bezig met nieuwe verkiezingen. Aankomende maart zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. Momenteel worden er lijsttrekkers gekozen. En verkiezingsprogramma’s gepresenteerd. De PvdA had daarin een nieuw voorstel: een baangarantie. Je krijgt dus bijna recht op een baan! Niemand meer werkloos! Eigenlijk zijn we daar al mee begonnen in de corona-crisis. Vroeger ging je werken om iets nuttigs te doen. Je moest er geld mee kunnen verdienen. Nu dreigen er door de crisis veel bedrijven om te vallen. Maar dan smeken ze bij de overheid: geef ons geld, anders gaan er banen verloren. En dat geld krijgen ze ook. Een baan lijkt een doel op zichzelf geworden. Die mag niet verloren gaan. Ook al is de baan nutteloos, het is een recht. Maar heb je dan recht op elke baan die je wilt? Koen Füssenich  Moeten mensen recht hebben op leuk werk, of moeten ze alles aanpakken, ook als het werk in strijd is met hun idealen of geloof?  Vind je dat je eisen mag stellen aan je loon bij een gegarandeerde baan?

JONGEREN

W E E K 47 M AA N DAG • 1 6 N OV E MB ER

ACTUEEL

Recht of plicht? •

Meestal is school wel leuk, maar er zitten ook stomme lessen tussen. Zie ik school als een recht of een plicht? Ik vind het heel erg leuk om naar school toe te gaan. De meeste lessen zijn heel leuk, maar er zitten natuurlijk ook stomme lessen tussen. Meestal zie ik school als een recht en ik vind dat eigenlijk iedereen naar school hoort te gaan. Maar stiekem zie ik school soms ook wel als een plicht. Als ik ’s ochtends moe ben en veel van die stomme lessen heb, zou ik liever in mijn bed blijven liggen en thuis blijven. Akkelina, 12 jaar  Is school een recht of een plicht? Maakt het uit of lessen leuk zijn of niet?  Waarom hoort iedereen naar school te gaan? Hoe bedoelt Akkelina dat?

Verlos ons echter van het idee dat we altijd kunnen krijgen waar we recht op hebben. Want soms is dat niet mogelijk en moeten er keuzes gemaakt worden.

119

BIJBEL & WERELD

Het recht van armen • •

Dag van de Student • •

Dankzij corona ziet studeren er voor mbo’ers, hbo’ers en wo’ers anders uit. Vandaag is het de Dag van de Student. Er zijn in de geschiedenis veel studentenprotesten geweest. Ook in deze coronatijd komen studenten op voor hun rechten. Ze eisen goed onderwijs.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

In september startte het eerste collegejaar van nieuwe studenten. Dit jaar ziet studeren er heel anders uit dan normaal. Zo’n 60 tot 80 % van alle lessen zijn online. Veel studenten vinden dat de kwaliteit van dat online-onderwijs slecht is. Het is lastig om vragen te stellen, of om met elkaar te discussiëren. Toch moeten studenten hetzelfde collegegeld betalen als vroeger. Daarom werd er afgelopen maand al door studenten geprotesteerd. Ook mbo-studies zien er door de coronacrisis anders uit. Bijna 20.000 mbo’ers kunnen geen stageplek vinden. Bedrijven mogen minder werknemers op locatie hebben, hebben geen geld om stagiaires te begeleiden, of hebben te weinig werk. Zonder deze praktijkervaring krijgen mbo’ers geen diploma. Daarom lopen veel mbo’ers vertraging op. Of ze lopen stage in een ‘simulator’ op school, waarbij de werkomgeving wordt nagebouwd. Maxine Herinx

120

Vragen voor in de klas  Wat lijkt jou lastig aan studeren in deze tijd?  Zijn er ook voordelen?  Herken jij de problemen waar studenten tegenaan lopen?  Heb jij tips voor deze studenten?  Vind jij het terecht dat studenten protesteren? Waarom wel of niet?  Is het diploma van een mbo’er die in een ‘simulator’ stage heeft gelopen evenveel waard als dat van iemand die een echte stage heeft gelopen bij een bedrijf? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor. In het filmpje zie je hoe eerstejaars studenten mbo, hbo en wo hun coronacollegejaar ervaren (4’15). Laat dit zien als je tijd hebt.  Bespreek de vragen.

Boos! Dat zijn veel mensen nu. Mensen van alle leeftijden zijn boos. Boos, omdat ze vinden dat ze recht hebben op halloweenfeestjes, recht op vuurwerk afsteken op oudejaarsavond, recht op een feestelijke sinterklaasintocht. ‘Ik heb recht op’, en dan vooral de nadruk op ‘ik’. ‘Ik heb recht op’ betekent vooral ‘ik wil niets tekortkomen’. Recht: de Bijbel staat er vol van. Maar dan gaat het niet om ‘recht op’, maar om ‘recht van’. De Bijbel zet een ander woordje achter recht. Dat maakt veel uit. Het gaat dan bijvoorbeeld om het recht van de vreemdeling om een veilige woonplaats te hebben, het recht van de arme zodat die ook te eten heeft. Het draait dan niet om ‘ik’ maar juist om de ander. Een ander helpen zodat die ook tot zijn recht kan komen. De bijbelse Ruth komt als vreemdelinge in Israël aan. Ze is meegekomen met haar schoonmoeder Noömi. Ze zijn allebei weduwe. Ruth heeft geen werk, maar de vrouwen moeten toch eten om te kunnen leven. Ze gaat aren lezen, dat is in de Bijbel een recht van de armen. Bij het oogsten is het de regel om wat voor hen te laten liggen. Ruth bevindt zich op het veld van Boaz. Boaz past het recht toe en denkt niet ‘ach, die zielige Ruth.’ Door zich aan het recht te houden, behandelt hij haar gelijkwaardig. Boaz, een mooi mens! Ruth van der Waall-Schaeffer | Bij: Ruth 2; Recht van de armen, zie: Leviticus 19:9-10 Vragen •  Boaz behandelt Ruth gelijkwaardig. Wat is het verschil of de overeenkomst tussen liefdadigheid en recht? Vragen ••  Als je stil staat bij rechten van kinderen, welk recht vind jij voor je eigen leven het belangrijkste?  Hoe worden bij jou op school ‘rechten van kinderen en leraren’ vormgegeven?

God, maak ons bewust van de rechten die we hebben, maar geef dat we daarbij nooit vergeten dat anderen net zoveel rechten hebben als wij. Geef dat we voor onszelf en onze eigen rechten opkomen, maar daarnaast ook anderen de ruimte geven om tot hun recht te komen. Geef dat we beseffen dat we naast rechten de plicht hebben om rekening te houden met elkaar.

WERELD

Vakantierecht •

Voor veel mensen voelt het alsof met de coronamaatregelen hun recht op buitenlandse vakantie is afgepakt. Vaak hebben mensen het gevoel dat ze ergens recht op hebben. Waar dat gevoel vandaan komt weten ze zelf niet eens precies. Soms hebben ze iets altijd gehad, en dus hebben ze er recht op, vinden ze. Ze zien het niet meer als luxe, maar als iets wat ze altijd zullen houden. Ze worden boos als het ze wordt afgenomen. Denk bijvoorbeeld aan ons ‘recht’ om op vakantie te gaan. Voor vroegere generaties was dat helemaal niet zo vanzelfsprekend als voor ons. De meeste mensen gingen toen niet op vakantie, maar hooguit een dagje weg. Reizen naar een ander land of zelfs een ander werelddeel was onvoorstelbaar. Nu is het bijna normaal om een of meer keren per jaar een verre vliegvakantie te doen. Met de coronamaatregelen mogen we eigenlijk helemaal niet meer naar het buitenland reizen. Onze buitenlandse vakanties zijn ons de komende tijd dus afgenomen. Voor veel mensen voelde het als een recht om op vakantie te gaan. Ze zijn boos of verdrietig omdat dat recht ze voor hun gevoel wordt afgepakt. Sarah Mullié  Vind jij dat we recht hebben op vakanties naar het buitenland?  Wat is het verschil tussen een recht en een luxe?

JONGEREN

Waarom moet dit? • •

In Nederland heb je leerplicht tot je achttiende. Ik vond het leuk om naar de middelbare school te gaan, maar soms ook wel saai. Ik vroeg me af waarom ik zoveel moest leren en waarvoor ik het nodig had. Nu heb ik een tussenjaar waarin ik veel werk bij de Hema. Nou, ik ben er wel achtergekomen dat het erg saai is om de hele dag achter de kassa te zitten. Je hebt dus wel een diploma nodig om niet in het ongeschoolde werk te belanden. Als je een doel hebt, dan is het makkelijker om zo’n diploma te halen. Judith, 18 jaar  Is het goed dat er een leerplicht is?  Wat is jouw doel om je diploma te halen?

W E E K 47 DI N S DAG • 1 7 N OV E MB ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Recht op privacy • •

Privacy •

Iedereen heeft recht op privacy. Vertel jij alles over jezelf aan iedereen? Waarschijnlijk niet. Sommige dingen gaan niemand iets aan. Iedereen heeft recht op privacy. Zonder jouw toestemming mogen je ouders of verzorgers je mailtjes en appjes niet lezen. Ook is het wel zo netjes als ze even aankloppen voordat ze je kamer binnenkomen. Dan respecteren ze je privacy. De school moet heel precies omgaan met de privégegevens van de leerlingen. Waar jij woont en welke cijfers jij haalt, hoeft niet iedereen te weten. De strenge regels waar de school zich aan moet houden staan in de Europese privacywet, de AVG. Die regels zijn er om ons te beschermen. Wil jij niet dat je vrienden foto’s van jou op internet zetten? Dan hoef je dat alleen maar tegen ze te zeggen. En andersom geldt dat natuurlijk ook. Soms gaat het om een foto waar je wat gek op staat. Maar het kan veel erger. Een seksvideo met tv-presentator Fred van Leer dook op via sociale media. Hij was er kapot van. Richard Havenaar Vragen voor in de klas  Je vertelt iets persoonlijks aan je vriend of vriendin. ‘Niet doorvertellen,’ zeg je erbij. Wat doe je als dat toch gebeurt?  Denk je altijd goed na over de informatie die je deelt via sociale media?  Waarom is privacy belangrijk?  Wat kun je doen als jouw recht op privacy wordt geschonden?  Wat heeft sexting te maken met privacy? Toelichting voor de docent Fred van Leer is een tv-presentator bij RTL. Een onbekende lekte onlangs een seksvideo waarin Van Leer te zien is. Het filmpje werd vervolgens verspreid via sociale media. De mediapersoonlijkheid is later opgenomen in het ziekenhuis. Op Instagram vertelde Fred dat hij een zelfmoordpoging gedaan had.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.  Heb je wat meer tijd? Laat dan het filmpje over sexting (2’28) zien, voor je de laatste vraag stelt.

Het kinderrecht op privacy kan botsen met andere rechten. ‘Geef iemand waar hij recht op heeft.’ Deze wijsheidsspreuk uit de Bijbel staat tussen allerlei andere spreuken die gaan over goed leven met elkaar en wijze beslissingen nemen. Klinkt prima, maar wat weet jij van iemands rechten? En ken je je eigen rechten wel? Voor minderjarigen zijn er de wereldwijde Rechten van het Kind. Een daarvan is het recht op privacy. Dat betekent dat anderen niet zomaar jouw appjes, e-mails, dagboek of leerlingdossier mogen lezen. Dat kan soms botsen met andere rechten of plichten, zoals bij de 17-jarige Carlijn. Zij zat als enige van haar vriendinnengroep nog op de middelbare school en baalde daarvan. Ze ging spijbelen en haalde steeds vaker onvoldoendes. De school belde en Carlijn kreeg ruzie met haar ouders. Deze wilden haar leerlingdossier inzien. Mag dat zomaar? De regels zijn officieel zo: ben je ouder dan 16, dan heb je recht om jouw leerlingdossier in te zien en hebben je ouders jouw toestemming nodig. Maar de school is volgens de wet ook verplicht om ouders of verzorgers op de hoogte te stellen over de studievoortgang van hun kind onder de 18. Dat botst dus bij Carlijn. Ze ging uiteindelijk in gesprek met haar ouders en ze kwamen er samen uit. Carlijn machtigde haar ouders, zodat zij nu haar leerlingdossier kunnen inzien. Maar wel met de afspraak dat zij dit eerst vooraf met haar bespreken. Een wijs besluit, of niet soms? Jeanet Aartsen | Citaat: Spreuken 3:27 Bijbel in Gewone Taal | Bron: kinderrechten.nl Vragen •  Ken jij de Rechten van het Kind? Zou je die moeten kennen?  Wist jij dat kinderen recht hebben op privacy? Hoe vind je dat? Vragen ••  Wat vind je van de oplossing van Carlijn en haar ouders?  Wanneer is een besluit wijs? God, wat goed dat er allerlei wetten en regels zijn die ons bescherming bieden. Geef dat we ons daarvan bewust zijn. Geef dat we er ook uitkomen wanneer wetten elkaar tegenspreken en de verschillende rechten in een bepaald geval met elkaar botsen. Help ons om dan samen te zoeken naar een oplossing die rechtvaardig is en waarin iedereen zich kan vinden.

WERELD

Recht en plicht • •

Jouw recht op privacy kan botsen met de plicht van je ouders om je te beschermen tegen gevaar. De smartphone is misschien wel het meest geliefde speeltje van deze tijd. Voor jong en oud. Kinderen smeken er steeds jonger om. In de brugklas heeft vrijwel iedereen er een. Het is ook superleuk en handig, natuurlijk. Opeens heb je alles en iedereen overal en altijd bij de hand. Je vrienden, familie, klasgenoten. Je eigen muziek, games, foto’s, filmpjes en handige apps. Je hele persoonlijke leven in je broekzak. Wat wil een mens nog meer? Privacy! O ja. Met zoveel persoonlijks in die broekzak wil je natuurlijk wel een beetje privacy. Die is gelukkig goed geregeld. Bij wet zelfs. Iedereen, jong of oud, heeft recht op privacy. Thuis én online. Niemand mag dus zonder jouw toestemming kijken in je telefoon. In artikel 16 van het Kinderrechtenverdrag staat dat heel duidelijk beschreven. Toch is de praktijk soms minder eenvoudig. Jouw recht kan botsen met de plicht van je opvoeders. De wet bepaalt dat zij jou moeten beschermen bij dreigend gevaar. Ook online. Als zij zich zorgen maken over jouw onlinegedrag, willen ze misschien je telefoon inzien. Wat te doen als jij weigert op grond van je recht op privacy? Liesbeth Gijsbers  Welke afspraken hebben jullie thuis over het gebruik van je telefoon?  Vind jij dat ouders bij dreigend gevaar desnoods stiekem mogen kijken naar de inhoud van je mobiel? Waarom en wanneer wel of niet?

W E E K 47 WO E N S DAG • 1 8 N OV E M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Misbruikschandaal •

Jarenlang zijn jonge turnsters door een teamarts seksueel misbruikt. In Amerika is een groot misbruikschandaal aan het licht gekomen in de turnsport. Jarenlang zijn jonge turnsters door een teamarts seksueel misbruikt. Verschillende ouders en turnsters hebben klachten bij de bond ingediend, maar daar is niks mee gedaan. De prestaties van de turnsters zijn belangrijker dan hun welzijn. In het fragment zie je hoe een vader de teamarts een op een wil spreken, maar dat mag niet. Hij wordt agressief. Ik snap het wel. Je mag niet voor eigen rechter spelen. Maar het is toch schandalig als er geen stappen worden ondernomen tegen een man die zoveel kinderen heeft misbruikt? Judith, 18 jaar 121

Advocaat • •

Vrijheid van meningsuiting •

Ook aan rechten zitten grenzen. Afgelopen week moesten twee leraren onderduiken, omdat ze bedreigd werden. Ze hadden allebei een spotprent over radicale moslims laten zien in de klas. Enkele leerlingen en hun ouders waren daardoor zo beledigd, dat ze gingen dreigen met geweld. Die docenten hebben natuurlijk ook gezien wat er is gebeurd met de Franse leraar Samuel Paty. Die werd vorige maand op straat vermoord, omdat hij een spotprent liet zien in de klas. Daarom zitten de leraren nu ondergedoken. In Nederland hebben we de vrijheid van meningsuiting. Dat betekent dat iedereen het recht heeft om zijn of haar mening te geven, over wat dan ook. Spotprenten vallen daar ook onder. Andere mensen kunnen die mening beledigend vinden. Dan is het niet de bedoeling dat ze gaan dreigen met geweld. Maar wel dat ze hun eigen mening duidelijk maken. Toch betekent de vrijheid van meningsuiting niet dat iedereen altijd maar alles kan zeggen. Er zijn grenzen. Zo is het strafbaar om mensen aan te zetten tot geweld of te discrimineren. Als je vindt dat dat het geval is, kan je aangifte doen bij de politie. Vincent Kouters

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Hou jij van harde grappen? Bijvoorbeeld over godsdienst, geaardheid of iemands handicap?  Vind jij dat alles gezegd moet kunnen worden? Waarom wel of niet?  Wanneer gaat een belediging te ver en is deze strafbaar volgens jou?

122

BIJBEL & WERELD

Toelichting voor de docent  Lees de tekst. Behandel de vragen. Laat de leerlingen eventueel het filmpje (2’23) bekijken uit het Jeugdjournaal, waarin Geert Wilders vertelt dat hij aangifte doet vanwege een filmpje met bedreigingen.  Peil in de klas: wie vindt dat de man die het filmpje over Wilders maakte, waarin deze man een pistool leegschiet op een foto, te ver is gegaan? Wie vindt van niet? Zoek samen naar argumenten voor beide standpunten.

Hoe vaak komt het woord ‘recht’ voor in de Bijbel? Wie gaat tellen, komt algauw op een paar honderd keer. En dat is geen toeval. ‘Rechtvaardigheid’ is een van de eigenschappen van God zelf. En steeds opnieuw worden de mensen opgeroepen om net zo rechtvaardig te zijn. Over Mozes wordt verteld dat hij rechtsprak over zijn volk. Toen hem dat te veel werd in zijn eentje, zocht hij geschikte mannen uit die hem daarbij konden helpen. Hij zei tegen hen: ‘Als je rechtspreekt, moet je altijd naar alle partijen luisteren. Jullie moeten eerlijk rechtspreken. Luister niet alleen naar mensen van je eigen volk, maar ook naar vreemdelingen. Jullie moeten alle partijen gelijk behandelen. Luister net zo goed naar arme als naar rijke mensen. Laat je door niemand bang maken, want jullie spreken recht namens God.’ Door naar nu, anno 2020. Nog steeds proberen we op deze manier recht te spreken, eerlijk en onbevooroordeeld. Maar dat klinkt eenvoudiger dan het is. Het betekent onder andere, dat ook degenen die de laatste tijd aanslagen pleegden en daarbij mensen vermoordden een rechtvaardig proces krijgen. Met een aanklager, maar ook met een advocaat die hun belangen verdedigt. Dat is misschien niet altijd makkelijk. Maar dat hoort wel bij een rechtsstaat, die rechtvaardigheid serieus neemt. En daar kunnen we niet zuinig genoeg op zijn. Barbara de Beaufort | Citaat: Deuteronomium 1:16-17a Bijbel in Gewone Taal Vragen •  Als er thuis of op school ruzie is, helpen je ouders of je leraren dan om te bepalen wie er gelijk heeft?  Hoe zoek je zo eerlijk mogelijk uit wie er gelijk heeft in een conflict? Vragen ••  Zou je als advocaat iemand willen verde digen die een aanslag heeft gepleegd?

God, soms doet iemand een ander iets verschrikkelijks aan. Dan voelen we diep in ons een golf van verontwaardiging. Dan zouden we eropaf willen en de dader eens goed terugpakken. Help ons om dat niet te doen. Geef dat we niet voor eigen rechter gaan spelen of oproepen tot wraak. Help ons te beseffen dat het eerlijk is om niet te snel een oordeel te vellen en voor rechtvaardige straffen te gaan. Geef dat we een rechtsstaat willen zijn.

WERELD

Vrijheid van meningsuiting •

Hier kun je zeggen wat je wilt. In Rwanda snappen ze niet waarom iemand een ander zó beledigt. Sommige rechten zijn vanzelfsprekend. Bijvoorbeeld recht op onderwijs en gezondheidszorg. Hier in Rwanda is dat natuurlijk ook zo. Na de genocide tegen de Tutsi in 1994, bouwden Rwandezen hun land weer op. Er is wel een groot verschil tussen Nederland en Rwanda. In Nederland vinden we dat we het recht hebben om te zeggen wat we denken. Gaan we daar soms te ver in? Door alles maar te zeggen wat we denken, kunnen we mensen kwetsen of beledigen. Rwandezen geven geen kritiek op elkaar in het openbaar. Een Nederlandse vriend hier had zijn vader te gast, dus gaf hij een feestje. Er waren ook Rwandese vrienden. Ik leer Ikinyarwanda dus ik probeer dat te spreken. Die vader riep dat ik maar heel raar Ikinyarwanda sprak. Zelf spreekt hij het niet. De Rwandese vrienden waren met stomheid geslagen. Zachtjes vroegen ze aan mij waarom die man mij zo beledigde. Ik zei dat zoiets normaal is in Nederland; het is zijn mening. Ze begrepen er niets van. Pieter Ruigrok van der Werve  Vind jij dat je altijd je mening moet kunnen geven? Licht je antwoord toe.  Als je het grote verschil tussen Nederland en Rwanda in één woord moet samenvatten, welk woord kies je dan?

JONGEREN

Feesten •

Het coronavirus belemmert heel wat dingen waar we recht op hebben. Het duur al erg lang dat we last hebben van het coronavirus. Ik merk dat ook als ik om me heen kijk. Jongeren vinden dat ze recht hebben op het vieren van feestjes. Ze willen het leven vieren en zijn zelf niet bang om ziek te worden. Eenzame ouderen hebben behoefte aan bescherming, maar willen zeker ook graag gezelschap hebben. Mensen in de gezondheidszorg hebben recht op wat rust na al dat harde werken en ze krijgen daar meestal niet heel goed voor betaald. Hopelijk vinden ze snel een goed werkend vaccin. Dan kan iedereen weer doen waar hij of zij zich prettig bij voelt en gelukkig van wordt. Jurjen, 20 jaar  Welke rechten komen er door het coronavirus allemaal in het gedrang?  Vind je dat iedereen recht heeft op een vaccin?

W E E K 47 DO N D E R DAG • 1 9 N OV E MB ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Wie ben ik? • •

Rechten van het kind •

Recht op onderwijs. Recht op een veilige omgeving en goede gezondheidszorg. Recht om te spelen en om niet te hoeven werken. Dit zijn een paar voorbeelden van de dingen waar ieder kind ter wereld recht op heeft. Vandaag is het de Dag van de Rechten van het Kind. Ongeveer een derde van alle mensen op de wereld is jonger dan achttien. Zij zijn nog afhankelijk van hun ouders of verzorgers. Als zeventienjarige Nederlander kun je bijvoorbeeld nog niet zelf woonruimte regelen of een paspoort aanvragen. Afhankelijk zijn maakt je kwetsbaarder. Je moet maar afwachten of er goed voor je gezorgd wordt. Juist daarom zijn er speciale rechten voor kinderen opgesteld. Gelukkig is het voor de meeste volwassenen vanzelfsprekend om goed voor kinderen te zorgen. Daar hebben ze geen extra regels voor nodig. Maar voor de uitzonderingen is het goed dat die rechten er wel zijn. In Nederland geldt dat bijvoorbeeld voor kinderen die opgroeien in armoede of die te maken hebben met misbruik, mishandeling of verwaarlozing. Maxine Herinx Vragen voor in de klas  Voor alle mensen ter wereld gelden er algemene mensenrechten. Waarom zijn er voor kinderen speciale rechten?  Kinderrechten gelden voor iedereen onder de achttien jaar. Is dat een goede grens?  Wat zou je als kind kunnen doen als mensen zich niet aan deze rechten houden?  Zijn er kinderrechten die in deze coronatijd extra belangrijk zijn? Toelichting voor de docent Juist de kwetsbare en afhankelijke positie waarin kinderen verkeren, maakt duidelijk dat die speciale rechten noodzakelijk zijn. Tijdens de coronacrisis is dat nog eens extra duidelijk geworden.  Lees de tekst voor of laat het filmpje over kinderrechten van Unicef zien (3’03 – https://youtu.be/C3YfT8jfa9k  Bespreek de vragen. Geef je online les?  Laat leerlingen zelfstandig naar het filmpje van Unicef kijken.  Ze bespreken de vragen in tweetallen. Ieder duo stuurt de antwoorden naar je op.

Ieder mens heeft er recht op te weten wat zijn afkomst is. Je vader die schreeuwt dat hij niet snapt hoe hij aan zo’n zoon komt. Je moeder die zo anders is dan jijzelf bent. Ergens hoor je een stemmetje dat vraagt of jij er wel een van hen bent. De Bijbel vertelt ook over iemand die zijn identiteit moest vinden. Mozes was een Joods jongetje, dat door een Egyptische prinses werd geadopteerd. Op zoek naar zijn roots ging er van alles mis. Uiteindelijk zorgde God ervoor dat juist deze Mozes zijn volk hielp om weg te trekken uit Egypte, waar het onderdrukt werd. In de geschiedenis en het geloof van het Joodse volk is Mozes misschien wel de belangrijkste figuur geworden. Soms hebben geadopteerde mensen er veel last van dat ze weinig weten van hun afkomst. Ze voelen zich altijd ánders. Sommigen gaan op zoek, vinden een biologische ouder en hebben daarna het gevoel dat ze completer mens zijn. Anderen lopen bij hun zoektocht tegen misstanden aan. Papieren kloppen niet, organisaties en overheden hebben onzorgvuldig gehandeld. Toch heeft ieder kind het recht om te weten van wie het afstamt. Dit staat in het internationale Kinderrechtenverdrag. Daarom worden er ook rechtszaken gevoerd om ouders en organisaties te dwingen om informatie te geven. Want pas als je antwoord hebt op de vraag: ‘Wie ben ik?’ kan je goed verder met je leven. Corinne Kat | Bij: Exodus 2 en 3 Vragen •  Vraag jij je weleens af of je ouders wel echt je ouders zijn? Wanneer?  Waarom heeft een kind het recht om te weten van wie het afstamt? Vragen ••  Voor welke andere mensen is de vraag ‘Wie ben ik?’ ook een levensvraag? Waarmee zijn ze geholpen? God, we bidden voor kinderen die hun afkomst willen weten, maar tegengewerkt worden in hun rechtmatige zoektocht. Voor kinderen die recht hebben op hulp, maar op een lange wachtlijst staan. Voor hen die passend onderwijs zoeken, maar niet in het juiste hokje passen. Of voor wie recht hebben op een veilig thuis, maar thuis geen bescherming vinden. Wees deze kinderen en jongeren nabij. Laat ze de hulp krijgen die ze nodig hebben.

WERELD

Wie bedacht onze rechten? •

De rechten van kinderen waren niet altijd vanzelfsprekend. Je staat er niet vaak bij stil omdat het zo vanzelfsprekend lijkt: je hebt rechten. Toch ging daar heel wat aan vooraf. In 1945, vlak na de Tweede Wereldoorlog, werden de Verenigde Naties opgericht: een raad van 51 landen die voor vrede en voorspoed wilden zorgen. Zij schreven op welke rechten mensen hebben, opdat mensen eerlijk en gelijk behandeld worden. Het werd een lange lijst. Zo heeft iedereen recht op leven, een eerlijk proces, genoeg geld om van te leven en nog veel meer. In 1948 was de lijst klaar. Alle landen ondertekenden hem. In 1978 vonden de VN dat er extra afspraken over kinderrechten moesten komen. Sommige landen lieten kinderen hard werken of gaven de kinderen geen onderwijs. Vaak werden kinderen geslagen. Dat mag niet meer. Een kind heeft ook recht op een dak boven het hoofd. Op z’n familie. En nog veel meer. Het duurde lang voor alle landen het eens waren. Op 20 november 1989 werd het verdrag eindelijk door alle landen ondertekend. Daarom vieren we elk jaar op 20 november de ‘Dag van de Rechten van het Kind’. Ingrid Bilardie Bron: Op https://www.kinderrechten.nl/ vind je veel informatie over kinderrechten.  Heb jij weleens opgezocht wat je rechten zijn?  Vind je dat Nederland goed zorgt voor jouw rechten?

W E E K 47 V R I J DAG • 2 0 N OV E M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Kinderrechten •

Er moet meer geluisterd worden naar kinderen. Er zijn rechten van kinderen waarvan ik geen idee had dat ze bestonden. Participatie, bijvoorbeeld. Kinderen doen minder mee aan de samenleving dan volwassenen. Ze mogen niet stemmen, geen eigen medische keuzes maken en bijvoorbeeld niet autorijden. Ik wil hiermee niet zeggen dat we kinderen maar auto moeten laten rijden, maar bij een onderwerp als het klimaat zouden kinderen meer betrokken moeten worden. Kinderen hebben veel ideeën over de wereld waar wij met z’n allen in leven. Er moet meer geluisterd worden naar kinderen. Participatie is een kinderrecht. En daar moet dan ook ruimte voor zijn. Marie-Julie, 13 jaar  Wat is participatie in je eigen woorden?  Naar welke ideeën van kinderen zouden we meer moeten luisteren? 123

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

MAA N DAG

Blijf zeuren •

Word niet moedeloos van het onrecht, maar blijf vragen om recht.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Als je leraar een van je klasgenoten voortrekt, is dat niet eerlijk. Als zij een negen krijgt, terwijl ze het proefwerk niet beter heeft gemaakt dan anderen die een zeven krijgen – groot gelijk als je dan gaat protesteren. Of omgekeerd: als jij telkens uit de les wordt gestuurd, ook als je niks verkeerds doet, dan is dat niet eerlijk. Je mag verwachten dat de leraren jullie gelijk behandelen. Maar ja, het leven is niet altijd eerlijk. Mensen die het niet verdienen, worden ziek en gaan dood. Sommige volken krijgen de ene na de andere ramp te verduren. Mensen kunnen ook oneerlijk doen. Iemand aanhouden op grond van zijn uiterlijk. Of degene die het meest betaalt of het hardst schreeuwt zijn zin geven. Heel kwaad kun je erom worden. Of moedeloos. Jezus hield de mensen voor: Leg je nooit neer bij onrecht. Blijf het aankaarten, ook al lijkt het of je nooit gehoord wordt. Hij vertelt daarbij een gelijkenis: ‘Er was eens een vrouw, haar man was gestorven. Volgens de wet moest de baas van haar man haar geld geven. Maar ze kreeg niets. Voor een rechtszaak had ze geen geld. Toch liet ze het er niet bij zitten. Elke dag vroeg ze de rechter om een uitspraak, zodat de baas zou betalen. De rechter had er geen zin in. Zo’n arme vrouw, daar verdiende hij toch niets aan. Maar de vrouw bleef hem lastigvallen. Dag in dag uit, weken achtereen. Tenslotte dacht die rechter: laat ik haar zaak maar behandelen, anders kom ik nooit van haar af.’ ‘Dus,’ zei Jezus, ‘geef niet op, blijf vragen om recht. Bij rechters en andere mensen, en bij God.’ Lucas 18:1-7

124

Gespreksvragen:  Wat vind je ervan dat de rechter de zaak van de vrouw eigenlijk niet wil behandelen?  En wat vind je ervan dat hij dat uiteindelijk toch doet?  Is het niet vechten tegen de bierkaai als je wilt dat alles eerlijk gaat? Gebedsintentie: Rechtvaardige Vader, mensen zijn er vaak op uit om er zelf beter van te worden. Dat is wel begrijpelijk, maar niet goed. Geef ons oog voor het belang van anderen. Help ons om anderen eerlijk te behandelen. De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Hilda Algra. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof

DI N S DAG

‘Pummelprofeet’ •

Generaal Naäman uit Damascus vindt dat hij recht heeft op een fatsoenlijke ontvangst. Nou ja, zeg! Wat denkt die man wel? Kwaad draait de beroemde generaal zich om. Is hij speciaal helemaal hierheen gekomen, naar het huis van de profeet Elisa. Want die vond het kennelijk te veel moeite om naar Naäman te komen. Die lange reis helemaal naar Samaria, omdat Elisa hem van zijn ziekte af zou helpen. Dan verwacht je minstens een nette ontvangst, als je zo’n beroemde generaal bent als Naäman. Maar nee, hoor. Zelfs dát is kennelijk te veel moeite. Er kwam net een knecht naar buiten om te zeggen dat Naäman zich zeven keer moet wassen in de Jordaan. Een knecht! En dan ook nog wassen in dat stinkriviertje! Ja, hallo??? Wat is dit voor een pummelprofeet? Mopperend gaat Naäman weer in het rijtuig zitten. ‘Hele reis voor niks. Alsof ik niks beters te doen heb. Die profeet had minstens zelf naar buiten kunnen komen. Ik ben de generaal! Ik heb recht op een fatsoenlijke behandeling. Ik laat me niet als de eerste de beste bedelaar met een kluitje in het riet sturen. Een handoplegging of een heilige spreuk waren zeker te veel moeite voor hem. Pfff, zeven keer wassen in de Jordaan. Mooi niet! Dat ga ik niet doen! Ik had beter in Damascus kunnen blijven. De rivieren daar zijn tien keer schoner dan hier.’ En dus zit die beroemde generaal nu in zijn rijtuig. Vreselijk mopperend. Als hij op zijn recht blijft staan, zal hij nooit beter worden. Maar dat moet een van zijn lakeien hem heel voorzichtig duidelijk maken. 2 Koningen 5:9-13 Gespreksvragen:  Hoe komt het eigenlijk dat Naäman zo gekwetst reageert op de behandeling van Elisa?  Heeft het zin om op je recht te blijven staan, als je het niet krijgt? Gebedsintentie: Rechtvaardige Vader, grote ego’s hebben uiteindelijk zichzelf ermee als ze niet leren een beetje in te binden en zich bescheidener op te stellen. Wilt u ons een lesje leren als we het te hoog in de bol hebben?

D ONDE R DAG

V R I J DAG

Het nieuwe eerlijk •

Vrijwilligerswerk •

Burgerrechten •

Na een lange oorlog kwamen de soldaten van David thuis. Alleen: hun thuis was verdwenen. Waar ooit hun stad was, waren alleen nog ruïnes en verkoolde resten. Zwartgeblakerde akkers rond de stadsmuur. Kapotgeslagen waterputten. En twee ontredderde kinderen. Toen de Amalekieten op hun rooftocht voorbijkwamen, waren zij aan het spelen bij de beek. Snel hadden ze zich verstopt in het riet. Ze hadden alles gehoord, alles gezien, de rook geroken en de hitte gevoeld toen de stad in vlammen opging. Te erg voor woorden. Maar ze verzekerden David: de vrouwen en kinderen leefden nog toen ze werden ontvoerd. Díe kant gingen ze uit. ‘We gaan ze achterna!’ besloten de soldaten. Maar sommige soldaten kónden niet meer. Eerst die oorlog, en nu hun huizen verwoest, hun gezinnen verdwenen: het was te veel. Ze stortten in. Volwassen kerels stonden te huilen als kleine kinderen. Anderen zaten apathisch voor zich uit te staren. ‘Blijven jullie hier,’ zei David. ‘Rust wat uit en let een beetje op wat er is overgebleven van onze stad.’ Met een leger van vierhonderd man ging hij de Amalekieten achterna. Ze haalden ze in, pakten alles af en brachten de vrouwen en kinderen mee terug. De achterblijvers stonden op wacht toen het leger terugkwam. In die tijd kregen soldaten een deel van de buit als loon. Bij thuiskomst werd alles dan eerlijk verdeeld. ‘Die buit is niet voor de thuisblijvers,’ zeiden de soldaten die gevochten hadden. ‘Oh nee!’ zei David. ‘God heeft ons de overwinning gegeven, dus verdelen we de buit eerlijk onder álle soldaten, ook de soldaten die te ziek waren om te vechten. Dat is het nieuwe eerlijk.’ 1 Samuel 30:1-10,21-25

Van: Paulus Aan: De Gemeente van Korinte. Efeze, 19 november 54.

Blijkbaar had Paulus de mensen heel erg tegen het zere been geschopt. Man, man, man, wat gingen ze tekeer! Ze schreeuwden en tierden, ze gooiden met hun jassen en wierpen stof in de lucht. Dat klinkt misschien gek, maar in die tijd hadden ze nog geen vuurwerkbommen en straatstenen om mee te gooien. Ze moesten het doen met wat voor handen was en dat was dus niet zo veel. Hoe dan ook, pislink waren ze. De ordetroepen werden erop afgestuurd en Paulus werd opgepakt en naar de kazerne gebracht. De tribuun* gaf opdracht om hem met zweepslagen te ondervragen. Hij moest erachter komen waarom het volk zo nijdig op Paulus was. Onrust onder het volk kon hij niet gebruiken. Daar zat Paulus, vastgebonden. De soldaat hief zijn zweep. Toen vroeg Paulus aan de centurio* die erbij was: ‘Mogen jullie een Romeins staatsburger geselen, en dan nog wel zonder een vorm van proces?’ De centurio trok wit weg. ‘Stop!’ riep hij tegen de soldaat met de zweep. En tegen de tribuun: ‘Wat doe je nou? Die man is een Romein!’ ‘Is dat waar?’ vroeg de tribuun aan Paulus, ‘Ben je een Romeins staatsburger?’ ‘Jazeker,’ zei Paulus. De tribuun geloofde het maar half. Hij had Paulus net nog in het Hebreeuws horen praten. En Paulus zag er ook net zo armoedig uit als alle Galileeërs daar. De tribuun zei: ‘Ik heb me scheel betaald voor dat burgerrecht.’ ‘Ik ben als Romeins staatsburger geboren,’ zei Paulus. ‘Ik val onder het burgerrecht.’ Meer hoefde hij niet te zeggen. Hij werd onmiddellijk losgemaakt. De tribuun, de centurio en de soldaten die hem zouden geselen: allemaal waren ze zich rot geschrokken. Bijna hadden ze een vreselijke misstap begaan. Nou maar hopen dat Paulus geen klacht ging indienen bij hun baas. Handelingen 22:22-29

David wil de buit van de strijd eerlijk verdelen over alle soldaten, of ze nu hebben meegevochten of niet.

Gespreksvragen:  Vind jij het eerlijk dat zwakke en sterke mensen recht hebben op hetzelfde? Waarom wel of niet? Gebedsintentie: Rechtvaardige Vader, wij hebben vaak een idee van eerlijk volgens het principe van ‘ik een beetje meer dan jij.’ Uiteindelijk hebben we onszelf ermee als we zelf een keer die ‘jij’ zijn. We kunnen onszelf niet voor niets alleen maar in de spiegel zien. Geef ons oog voor anderen.

Paulus maakt geen gebruik van zijn recht om betaald te worden voor zijn werk.

Beste mensen, Ik hoor dat er mensen zijn die vinden dat ik geen echte, volwaardige apostel ben. Ik zou een halve apostel zijn of zo. De anderen zouden officieel geroepen zijn om het goede nieuws over God te verspreiden. En ik niet. Luister. Zelfs al vinden anderen dat, jullie zouden toch beter moeten weten. Want ik ben degene die jullie heeft verteld over Jezus. Zonder mij waren jullie nooit gaan geloven. Het zal er wel mee te maken hebben dat de andere apostelen loon krijgen. Barnabas en ik zijn de enigen die erbij werken om voor onszelf te kunnen zorgen. Ik verdien mijn geld met het maken en repareren van tenten. Dat kan ik overal doen. God dienen, het apostelwerk, doe ik als vrijwilliger. Maar dat betekent niet dat ik een mindere soort apostel ben. Een vrijwilliger is niet minder dan iemand die betaald wordt. Ik heb net zo veel rechten als andere apostelen om betaald te worden. Ik maak er alleen geen gebruik van. Dat vind ik prettiger zo. Als vrijwilliger voel ik me vrijer om te doen wat ik wil doen. Want nu ben ik van niemand afhankelijk voor mijn inkomen. Ik hoop dat het zo duidelijk is. Ik kom over een maand weer jullie kant op. Als er nog vragen zijn, kunnen we die dan bespreken. Met vriendelijke groet, Paulus, apostel van Jezus. naar 1 Korintiërs 9:1-6,14-15,19 Gespreksvragen:  Zijn er verschillen tussen vrijwilligers en betaalde krachten, anders dan het loon?  Heeft Paulus een punt?  Waarom zou hij niet betaald willen worden voor zijn werk als apostel? Gebedsintentie: Rechtvaardige Vader in de hemel, u kijkt in ons hart en ziet waarom we de dingen doen zoals we ze doen. Geef dat we ons altijd richten op wat eerlijk is in uw ogen en op wat nodig is om te doen.

De centurio laat de geseling van Paulus stoppen als hij hoort dat die Romeins burger is.

W E E K 47 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G EN

WOENSDAG

Gespreksvragen:  Het maakte nogal wat uit of je Romeins staatsburger was of niet. Is dat eerlijk?  Voor wie moeten burgerrechten gelden? Gebedsintentie: Heer, maakt het voor u uit of we een paspoort hebben en welk? U ziet toch geen verschil tussen mensen met en zonder de voorrechten die wij als mensen zelf bedacht hebben en aan elkaar geven? Laat ons wars zijn van vriendjespolitiek en voortrekkerij. Geef ons het juiste gevoel voor een eerlijke behandeling zonder aanzien des persoons. * I n de tijd van Paulus was een tribuun een van de twee of drie verkozen Romeinse topambtenaren. ** Een centurio was een onderofficier.

125

GEDICHT

Moe De huizen zijn zo moe de straten zijn zo moe en bijna alle mensen zijn heel erg coronamoe. Ze dromen maar van later, terrassen en theater, rijen voor de kassa, opgaan in de massa! Ze schuifelen als schimmen op afstand door de straten. En ‘s avonds is het dan zo stil, de stad lijkt wel verlaten. Het is alsof het hele land sukkelt in de spaarstand. Weet je wat ik zou wensen?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Een oplader voor mensen!

126

127

W E E K 4 8 • 2 3 – 27 N OV E MB E R 2 02 0

MOE Hoeveel energie heb jij op een dag? De een springt ’s ochtends moeiteloos zijn bed uit, de ander leeft juist ’s avonds op. Iedereen heeft een ander ritme. Toch moeten we allemaal op dezelfde tijd op school of werk zijn. Lastig na een nacht met weinig slaap. Sommige leerlingen zitten regelmatig te knikkebollen in de klas. Mensen die corona hebben gehad, zijn extra moe. Ook andere ziektes kunnen voor vermoeidheid zorgen, in je lijf of in je hoofd. Je kunt ook heel moe worden van sommige discussies. Misschien wil je het écht niet weer over Zwarte Piet hebben. Maar ook dit jaar wordt er weer veel over geruzied.

Op de poster zie je één manier waaraan je kunt zien dat iemand moe is. Maar er zijn meer manieren.  Geef de leerlingen een minuut om te bedenken hoe je nog meer kunt laten zien dat je moe bent. Of laat ze een minuut twee aan twee overleggen.  Wat ze bedenken moet origineel zijn, zoveel mogelijk verschillend.  Laat iedereen het vervolgens tegelijk tonen. (dat wordt een klas die heel moe is.)  Hoeveel verschillende manieren hebben ze bedacht? En wat toonden ze het meest?

WERELDRE L I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Leven en laten leven? • •

128

De zwijgende meerderheid wordt moe van de extremen aan linker- en rechterzijde. Zeker als het over geloven gaat. Ken je de zwijgende meerderheid? Misschien niet. Ze zwijgt, dus hoe zou je die ooit kunnen kennen? Maar misschien ook wel, want wie weet, hoor je er zelf bij. De mensen van de zwijgende meerderheid spreken zich zelden uit. Ze kijken een beetje vreemd naar de minderheden die aan weerszijden staan en wél van zich laten horen. ‘Kan het niet wat zachter?’ denken ze. ‘Kun je niet gewoon leven en laten leven?’ Best een sympathiek clubje, hoor, die zwijgende meerderheid. Al denken de minderheden aan de zijkanten daar anders over. ‘Als je niet vóór ons bent, dan ben je tégen ons,’ roept de ene kant. ‘Waarom zeg je niet waar het op staat?’ roept de andere kant. Die luidruchtige zijkanten halen het nieuws. Dat gaat op voor alle onderwerpen, maar zeker als het om geloven gaat. De extremen krijgen de aandacht. Eén moslim die een terreurdaad pleegt, stelt miljoenen vreedzame moslims in een kwaad daglicht. Een kleine groep christenen die homoseksualiteit als ‘zondig’ bestempelt, doet alle regenboogvlaggen aan kerken teniet. Om moe van te worden. Zeker voor een kalm en rustig lid van de zwijgende meerderheid. Vragen  Hilde van Halm

V E R H AA L

Doodmoe •

De mythe van Sisyphus. Ooit, in de tijd van de oude mythen, dacht koning Sisyphus de dood te slim af te zijn. Hij had zijn vrouw gevraagd om voor hem nooit een dodenoffer te brengen. Grote verwarring in het dodenrijk toen de koning daar werd gebracht. Waar bleven de offers? Sisyphus werd teruggestuurd om zijn vrouw op te dragen die offers alsnog te brengen. Maar de koning was niet van plan om braaf weer terug te gaan naar het dodenrijk. Liever bleef hij feesten tussen de levenden. Midden tijdens het feest stond ineens de dood weer voor zijn neus. Sisyphus werd de onderwereld in gesleurd en kreeg een zware straf. Hij moest een groot rotsblok de heuvel oprollen. Dat lukte hem met heel veel moeite. Bijna had hij de top bereikt en… daar ontglipte hem het rotsblok. Het rolde holderdebolder helemaal naar beneden. Sisyphus moest weer helemaal opnieuw beginnen. En weer: bijna aan de top – daar rolde het rotsblok weer. Zo gaat het nu al eeuwen. Hoe doodmoe de oude koning ook is, hij moet dit werk blijven doen. Nooit zal hij in vrede mogen rusten. Hilda Algra  Ken je de term Sisyphusarbeid? (Zwaar, nutteloos werk waar nooit een eind aan komt.)  Weet jij werk dat die naam zou verdienen?

 Wat vindt de zwijgende meerderheid? Hoe weet je dat?  Zou die ‘zwijgende meerderheid’ niet eens wat meer van zich moeten laten horen? Hoe?

Slecht slapen door je smartphone •

Stel de vragen. De leerlingen voor wie dit geldt, steken hun hand op.  Neem jij je telefoon mee naar de slaapkamer?  Zit jij nog op je telefoon vlak voor het slapengaan?  Slaap jij weleens slecht? Laat dan het filmpje (2’25) van het Jeugdjournaal zien over slaapproblemen bij kinderen en jongeren door smartphonegebruik. Bespreek de reacties. Maxine Herinx

S OA P • I N DE K L AS

Straf •

De slappe lach hebben kan zó vermoeiend zijn. ‘Pff…,’ zucht Yunus. ‘Hoeveel moeten we nog?’ ‘Dit is pas de helft,’ zucht Myrna. ‘We kunnen wel even gaan zitten,’ zegt Yunus. ‘Ik heb nog buikpijn,’ giechelt Myrna. ‘Niet weer gaan lachen, alsjeblieft,’ zegt Yunus. ‘Ik kan niet meer.’ Yunus en Myrna zijn uit de les gestuurd. Ze hadden zó de slappe lach, dat meneer Zijlstra er genoeg van had. ‘Eruit!’ had hij geroepen. ‘Meneer Krook heeft vast een klusje voor jullie.’ En nu moeten ze samen de aula aanvegen. ‘Kijk,’ zegt Myrna. Ze wijst op een leeg drinkpakje. ‘Dat is helemaal niet grappig,’ zegt Yunus. En hij schiet weer in de lach. ‘O, hou op,’ schatert Myrna. ‘Je moet niet gaan lachen.’ ‘Ja, maar jij begon,’ piept Yunus. Hij kan bijna niet meer praten van de lach. ‘Je piept,’ hikt Myrna. ‘Dat is zó grappig.’ Ze rollen tegen elkaar aan van de lach. Dit komt voorlopig niet meer goed. Hilde van Halm

W E E K 4 8 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster •

BI J B E L & W E R E L D

Burn-out • •

Er moe uitzien •

Hoe ziet vermoeidheid eruit? Een doe-opdracht. Hoe zie jij eruit als je moe bent? En hoe doe je dan? Zit je bleek en stil in een hoekje of ben je juist snel emotioneel? Of blijf je maar gapen? Sommige mensen zijn heel sacherijnig als ze moe zijn. Maar boos zijn of snel huilen komt ook voor. Dat komt omdat het gedeelte van je hersenen dat je emoties stuurt in de hoogste versnelling gaat als je te weinig hebt geslapen. De rem is eraf, zeg maar. Daardoor zijn er snel tranen of reageer je juist bozig. Andere mensen zien heel bleek bij slaapgebrek. Je bloed loopt namelijk niet goed door je lijf als je te weinig gerust hebt. Dat maakt je bleek en vaak ook koud. Verder heb je natuurlijk nog gapen, grote ogen of juist halfdichte ogen bij vermoeide mensen. En wenkbrauwen en mondhoeken die naar beneden hangen. Allemaal signalen dat iemand moe is. Maar er zijn ook mensen waaraan je het nauwelijks ziet en dat geeft weer misverstanden. Want jij kunt toch niet ruiken dat iemand moe is? Jeanet Aartsen Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Hebben de leerlingen aanvullingen op de signalen van moeheid?  Laat de leerlingen een emoji tekenen die voor hen ‘moe zijn’ uitdrukt.  Laat een paar leerlingen hun emoji toelichten.  Vraag de leerlingen of zij het moeilijk vinden om vermoeidheid bij anderen te herkennen. Geeft dat ook weleens misverstanden?

Veel stress en weinig ondersteuning kan tot een burn-out leiden. Je leeft maar één keer, dus alles moet goed. Je moet genieten. Je moet goede cijfers halen. Je moet een kei zijn in sport. Je moet een baantje dat goed op je cv staat. En dat allemaal tegelijk. Je mag niet falen. Die toets moet je halen met een acht, want anders gaat je gemiddelde omlaag en dat heeft gevolgen voor je studie. Bovendien doe je alles het liefst zelf. Dan weet je zeker dat het goed komt. Ja, je bent druk, maar dat geldt voor iedereen. Toch? Natuurlijk een beetje stress hoort bij het leven. Net als een keer wakker liggen voor een moeilijke toets. Maar als je te lang doorgaat met te hoge eisen stellen aan jezelf, loop je het risico op een burn-out, waarbij je zo moe bent dat je niets meer voor elkaar krijgt. De Bijbel vertelt dat Mozes ook veel te druk was. De hele dag was hij bezig met het oplossen van de problemen van anderen. De schoonvader van Mozes werd al moe als hij alleen maar keek naar al het werk dat Mozes deed. ‘Dit houdt je niet vol,’ zei hij. ‘Zo brand je helemaal op. Laat het los! Zoek verstandige mensen en delegeer het! Want alleen als je het gevoel hebt dat anderen je steunen, kun je het volhouden.’ Mozes volgde het advies van zijn schoonvader op. En jij? Wies van Pijkeren | Bij: Exodus 18:13-24 Op de video Floor van 21, die een burn-out kreeg. (3’07) Vragen • L ig jij weleens wakker voor een toets? H eb jij een druk leven? Waarmee ben je druk? Vragen •• H eb je weleens het gevoel dat je helemaal opgebrand bent, maar toch door moet? H oe zorg jij voor ontspanning?

God, we hebben het best druk. Druk met alles wat we moeten. We worden er soms doodmoe van. Moe van alle moeite om maar leuk gevonden te worden. Moe van de zorgen om ons uiterlijk. Moe van de eisen en verwachtingen van iedereen om ons heen. Help ons om zo af en toe eens even afstand te nemen. Om te denken: Laat maar even… Geef dat we ons zo af en toe eens even afvragen of het nou allemaal echt hoeft.

WERELD

Moe van emotie • •

Een ernstige ziekte maakt vaak lichamelijk moe. Emoties doen er nog een schepje bovenop. Mensen met een ernstige ziekte, zoals kanker, zijn vaak erg moe. De ziekte kost het lichaam zo veel energie dat de patiënt soms weinig meer kan doen dan rusten. Alles gaat moeizaam en daardoor ook langzaam. Sinds kort verzorg ik iemand die dat elke dag aan den lijve moet ervaren. Wat mij daarbij het meest raakt, is dat de ziekte hem steeds meer beperkt. Wat eerst makkelijk ging, is nu een hele uitdaging. Traplopen, wassen, aankleden of naar buiten gaan… het lijkt allemaal zo vanzelfsprekend voor wie gezond is. Maar als je zelfs van een jas aantrekken al moet bijkomen, dan doet dat iets met je. De zieke barst spontaan in huilen uit. Of wordt woedend omdat de rits niet meteen dichtgaat. Dat maakt extra moe. Emoties zijn net zo uitputtend als de ziekte zelf. Het kost energie om voor iemand te zorgen. Toch krijg ik er ook kracht voor terug. Ik help al door er gewoon te zijn, een gesprekje te voeren of een bordspelletje te doen. De zieke vergeet dan even dat hij moe is. Als hij daarna bijvoorbeeld wat rustiger de nacht doorkomt, ben ik ook mijn eigen moeheid al gauw weer vergeten. François Weststrate  Word jij weleens moe van je emoties? Wat voel je dan?  Hoe kunnen emoties invloed hebben op het herstel van een zieke?

W E E K 4 8 MAA N DAG • 2 3 N OV E MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

Stress •

Wat als je niet eerder kán slapen, omdat je nog zo veel moet leren? Stress en vermoeide spieren. Alle informatie komt een paar seconden later binnen dan normaal. Je hoofd raakt al snel overvol en ondertussen gaat de wereld wel gewoon door. Je docent verwacht dat je gewoon je huiswerk hebt gemaakt. Tsja, en dan komt de gouden zin: ‘Misschien moet je vanavond maar eens op tijd gaan slapen.’ Nu is dat niet zo’n heel gekke gedachte, want het probleem zit inderdaad bij het te laat gaan slapen. Maar wat als je niet eerder kán slapen, omdat je nog zo veel moet leren? De werkdruk wordt steeds hoger, steeds meer leren, toetsen, deadlines. Soms wil je wel slapen, maar houdt de stress je wakker. Fleur, 19 jaar  Hoe kom je uit de vicieuze cirkel van vermoeidheid en stress? 129

BIJBEL & WERELD

Dood-moe • •

Vuurwerk •

Coronaregels. We moeten van alles en mogen bijna niks meer. Gelukkig kunnen we straks nog vuurwerk afsteken met oud en nieuw, dachten we. Maar ook dat is nu verboden. Balen! Of verstandig?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Door vuurwerk raken veel mensen gewond. Daarom is het elke jaarwisseling extra druk in de ziekenhuizen. Dat moeten we dit keer voorkomen, vindt de overheid. Zorgmedewerkers hebben al hun tijd nodig om coronapatiënten te behandelen. Politie en brandweer zijn blij met het vuurwerkverbod. Tijdens oud en nieuw hebben zij hun handen vol. Er wordt op sommige plekken veel kapotgemaakt en in brand gestoken. ‘In Den Haag leek het of je in een oorlogsgebied zat,’ zei premier Rutte vorig jaar. Steeds meer mensen willen daarom niet alleen dit jaar, maar altijd een vuurwerkverbod. Vuurwerkverkopers hebben alles al ingekocht en opgeslagen. Door het verbod verdienen ze nu helemaal niks. Daarom krijgen ze geld van de regering. Sommigen zijn best boos. Ze snappen het verbod niet. Ze denken dat mensen illegaal vuurwerk in het buitenland gaan kopen. Steek je straks toch vuurwerk af, dan kan je een boete krijgen van minstens 100 euro. Dat geldt niet voor sterretjes, knalerwten en trektouwtjes. Dit soort kindervuurwerk mag nog wel. Richard Havenaar

130

Vragen voor in de klas  Wat vind je van het vuurwerkverbod dit jaar? Vervelend of verstandig?  ‘Gevaarlijk. Slecht voor het milieu. Vervelend voor dieren. Heel veel schade.’ Dit zeggen de tegenstanders van vuurwerk. Wat vind jij: is het niet beter om het vuurwerk helemaal af te schaffen?  Zelfs de jaarlijkse vuurwerkshow in Londen bij de Big Ben en het reuzenrad gaat dit jaar vanwege de coronacrisis niet door. Maar zou zo’n show in een ander jaar met oud en nieuw ook iets voor Nederland zijn? Waar zou die dan gehouden moeten worden? Toelichting voor de docent Een actueel onderwerp dat niet over ‘moe’ gaat, maar wel veel leerlingen bezig zal houden.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

Daar loopt hij, moedeloos en somber. Om hem heen niets vrolijks. Hij is eenzaam en verschrikkelijk moe. Hij gaat liggen en zou het liefst nooit meer opstaan. Dit is Elia, een bijbelse profeet van lang geleden, maar jij zou het ook kunnen zijn. Veel jongeren voelen zich in deze coronatijd ongelukkig en moe. De toekomst is onzeker en het leven vaak niet leuk. Hoe blijf je gemotiveerd? Je zou misschien ook liever rustig blijven liggen. In Elia’s geval raakte een engel van God hem aan: ‘Sta op, eet wat.’ Elia kreeg vers brood en fris water, en … ging weer liggen. De engel kwam terug: ‘Sta op, en eet wat. Anders heb je niet genoeg kracht om verder te lopen.’ Toen stond Elia op, at en dronk, en ging op weg. De omstandigheden waren niet veranderd, maar de engel gaf hem wat hij nodig had. Jongeren van nu die zich doodmoe voelen krijgen dezelfde tips: ‘Niet blijven liggen, maar opstaan en structuur bewaren.’ En: ‘Goed voor jezelf zorgen: gezond eten en in beweging blijven.’ Deze aanwijzingen komen van het Rode Kruis, dat aandacht heeft voor jongeren met coronaproblemen. Je kan ook - gratis - met een coach praten. Die reikt je, net als die engel, iets aan om door te gaan. Op de site van het Rode Kruis vertelt Iris dat zo’n coachinggesprek haar echt hielp. Corinne Kat | Citaten: 1 Koningen 19:5b,7 Bijbel in Gewone Taal Bron: rodekruis.nl, met een filmpje over Iris die hulp van een coach gekregen heeft. (2’39) Vragen •  Hoe moe en somber voel jij je? Wat heeft dat met corona te maken? Vragen ••  Waarom hebben jongeren in coronatijd meer last van moeheid en depressies?  Stuurt God nu ook ‘engelen’ om mensen te helpen? Hoe werkt dat? God, we bidden u voor alle jongeren die zich moe en moedeloos voelen in deze onzekere corona-tijd. We bidden u voor hen die gewend waren om er veel op uit te gaan, maar nu uitgeblust op de bank hangen. We bidden u voor de jongeren die zich zorgen maken en opzien tegen de maanden die nog komen. Dat ze mensen vinden die dat snappen. Die hen helpen om uit de spiraal van lusteloosheid en somberheid te stappen.

WERELD

Coronamoe •

Een radio-dj verklaarde het woord corona taboe. Maar hij ontkwam zelf niet aan de ziekte. Toch niet weer een stukje over corona? Het gaat het hele jaar al over niets anders. Heel veel leuke dingen zijn het afgelopen jaar niet doorgegaan. Nu komt er ook nog een vuurwerkverbod. Hugo de Jonge zei in een persconferentie: ‘Wij zijn misschien wel klaar met het virus, maar het virus is nog lang niet klaar met ons.’ Zou zo’n minister echt snappen wat het voor jongeren betekent? Radio-dj Ruud de Wild was na een paar weken al coronamoe. Hij vroeg de nieuwslezer of het nieuws zonder coronaberichten kon en kondigde dat dan luid aan: coronavrij nieuws! Ook de sidekicks en gasten verbood hij om het C-woord uit te spreken. Dat leverde grappige gesprekken op. Toch kon De Wild niet om corona heen. Zijn vriendin en hij kregen corona. Eerst presenteerde hij zijn programma nog vanuit zijn eigen huis, maar daarna was hij toch te ziek om te werken. Corona blijft de realiteit van de dag. Hoe vermoeiend het ook is, we moeten het er af en toe over hebben. Al is het maar om te zeggen hoe zat je dat virus bent. Bas van der Sijde  Zouden we veel of juist weinig over corona moeten praten?  Wat heb jij nodig om niet coronamoe te worden?  Denk jij dat de minister begrijpt wat zijn beleid voor jongeren betekent?

JONGEREN

Blij en moe •

Als ik na het sporten naar huis ga, heb ik altijd een voldaan gevoel. Mijn lichaam is moe, maar ook voldaan. Eenzelfde gevoel heb ik als ik mijn huiswerk af heb en het heel veel werk was. Ik ben blij dat ik heb doorgezet en dat het eindelijk klaar is. Nu is mijn lichaam niet moe, maar mijn hoofd. Ik heb dat ook als ik een toets goed heb gemaakt en ik ook een goed cijfer krijg. Als ik een slaapfeestje heb gehad is het laat geworden, omdat we lang bleven kletsen. De volgende ochtend ben ik moe, maar dat vind ik niet erg. Ik heb ook een blij gevoel, omdat het gezellig was. Ik had het niet willen missen. Het kan dus tegelijkertijd: moe zijn en blij zijn. Hannah, 12 jaar  Hoe vervelend is het om moe te zijn?  Wat is uiteindelijk belangrijker: de vermoeidheid, de voldoening of de blijdschap?

W E E K 4 8 D I N S DAG • 24 N OV E M B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Krachtbron • •

Waar krijg jij energie van? • We krijgen allemaal energie van andere dingen. De een gaat lekker een potje voetballen, de ander zingt keihard met liedjes mee en weer een ander maakt liever TikTok-filmpjes. We krijgen allemaal energie van andere dingen.

Genoeg energie hebben is belangrijk. Als je ’s morgens opstaat met veel energie kun je die dag lekker veel doen. Maar als je slecht of weinig geslapen hebt, kun je je moe en futloos voelen. Je hebt dan eigenlijk nergens zin in. Het liefst wil je op de bank hangen en de hele dag Netflixen. Toch is het dan juist belangrijk dat je iets gaat doen. Vooral door te bewegen krijg je meer energie. Je kunt je daarna vaak beter concentreren en je voelt je minder moe. Ook zorgt bewegen ervoor dat je ’s avonds beter en dieper slaapt. De volgende ochtend sta je dan weer uitgerust en fit op! Kizzy Chin A Foeng Vragen voor in de klas  Wat vond je ervan om te bewegen in de klas? Heb je er energie van gekregen?  Waar krijg jij energie van?  Voel jij je weleens futloos? Wat doe je dan om weer energie te krijgen? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Laat alle leerlingen naast hun stoel gaan staan.  Laat de video zien (1’38) en laat de leerlingen meebewegen. Zorg ervoor dat de leerlingen niet te dicht op elkaar staan.

Link: https://youtu.be/ j0RQNbGCC2k

De Armeense Hayarpi Tamrazyan zat twee jaar geleden twee maanden lang met haar broertje, zusje en ouders ondergedoken in een protestantse kerk in Den Haag. Het gezin Tamrazyan – dat al negen jaar in Nederland woonde – dreigde uitgezet te worden. De kerk bood hun een schuilplaats waar de IND niet zomaar zou binnenvallen. Gelukkig voor hen liep het goed af. Er kwam een landelijke discussie over het kinderpardon en het gezin mocht in Nederland blijven. Twee maanden binnenblijven in een kerk. Een soort mega-lange quarantaine, zeg maar. Wat zwaar moet dat zijn geweest! Hayarpi vond het inderdaad heel slopend, maar tegelijk putte ze kracht uit haar geloof. Ze verwoordde dat in gedichten. Een daarvan begint zo: Dank U, Heer, voor dit geloof. Al ben ik maar een klein mens, al ben ik uitgeput en dood, toch put ik kracht uit dit geloof. Dank U, Heer. Als je veel zorgen hebt, word je moe. Als dat lang duurt, kun je uitgeput raken. Dan is het mooi en bijzonder als je kracht of energie krijgt van iets of iemand, zodat je het toch volhoudt. Voor Hayarpi is dat haar geloof in God. De bijbelse profeet Jesaja zegt dat mensen die op God vertrouwen nieuwe kracht krijgen. ‘Ze lopen zonder moe te worden,’ zegt de profeet. ‘Ze rennen zonder te struikelen.’ Jeanet Aartsen | Bij: Jesaja 40:28-31 Citaat: Jesaja 40:31b Bijbel in Gewone Taal Bron: Tamrazyan, Hayarpi, Aards verdriet & hemelse vreugde (gedichten). Vragen •  Ben jij snel of vaak moe? Zo ja, waarvan?  Wie of wat geeft jou kracht of energie als je moe wordt van stress of zorgen? Vragen ••  Hoe kan het geloof in God je nieuwe kracht geven, denk je?  Welke krachtbronnen zijn er nog meer om uit te putten? God, klopt het wat ze zeggen? Kunnen we onze grote en kleine zorgen bij u neerleggen? Vinden we bij u een luisterend oor en begrijpt u onze problemen? We worden soms zo moe van alles wat niet lekker loopt. Van de ruzies of problemen thuis. Van vrienden die ons teleurstellen. Of van de dingen waarmee we moeite hebben op school. Kunnen we dan bij u schuilen, God? Geeft u ons moed en kracht?

WERELD

Totdat het niet meer gaat • •

Doodmoe van alle zorgen maakt Adah uit Nairobi een eind aan haar leven. Hoofdschuddend loopt ze voor me: ‘Ik kan er niet meer tegen!’ Ik vraag haar: ‘Waar kun je niet tegen?’ Driftig gebaart ze. ‘Alles!’ Adah woont in Donholm, een wijk van Nairobi. Ze werkt al drie jaar bij een groentewinkel. Ze vertelt: ‘Vorige week kom ik op mijn werk. Is de winkel verkocht. Baan weg. Geen geld. Hoe moet ik de huur betalen? Straks word ik eruit gezet. Ik heb geen familie bij wie ik terecht kan. Overal vraag ik, maar niemand heeft werk voor mij.’ Ik wens haar sterkte. Ze kijkt grimmig. ‘Het móét lukken.’ Twee weken later ben ik weer in Donholm. Haar flatje staat leeg. Ik vraag de buren waar Adah is. Zij vertellen me het vreselijke nieuws: ‘Ze heeft eergisteren een eind aan haar leven gemaakt. Ze had geen geld, werd uit huis gezet, had geen eten. Ze was doodmoe van alle problemen.’ Ik weet niets te zeggen. In Nederland heb je werkloosheidsuitkeringen en instanties die je helpen. Als je het helemaal niet meer ziet zitten, kun je 113 bellen of gratis 0800-0113. In Kenia moet iedereen alles zelf opknappen. Totdat het niet meer gaat. Had ik iets voor haar moeten doen? Maar wat dan? Henok Evertsz  De schrijver eindigt met twee vragen. Zou jij daar een antwoord op weten?

JONGEREN

W E E K 4 8 WO E N S DAG • 2 5 N OV E MB ER

ACTUEEL

Moe van mijn ouders •

Hannah vindt dat haar ouders beter naar haar moeten luisteren. Ben ik net lekker op Instagram aan het scrollen, vinden mijn ouders het nodig om zich met mij te bemoeien. ‘Ruim je kamer op, laat je was niet slingeren. Ga eens van je telefoon af!’ Ze kunnen heel erg zeuren. Dan moet ik weer de tafel dekken of de was opruimen. Ik word soms heel moe van mijn ouders. Ik wil best wel helpen en mijn spullen opruimen, maar dan op een ander moment. Ik doe het ook wel, maar dan later en het moet altijd ‘nu’. Net als ik lekker bezig ben. Ik wil zelf bepalen wanneer ik iets doe en dat kan ik ook prima. Mijn ouders zouden beter naar mij moeten luisteren. Hannah,12 jaar  Zijn vermoeiende ouders een herkenbaar verschijnsel?  Hoe komt het dat ouders vaak willen dat je ‘nu’ iets doet? 131

BIJBEL & WERELD

Wakker liggen • •

Biologische klok •

Ben jij vaak moe? Je bent niet de enige. Veel pubers halen de negen uur slaap niet, die je nodig hebt om goed te functioneren. Dat slaap belangrijk is, weten we allemaal. Maar wat als je ’s avonds rond bedtijd écht niet moe bent? En ‘s morgens wel weer om half 9 fris en fruitig in de klas wordt verwacht? Volgens slaapdeskundige Hans Hamburger ben je niet de enige die hier moeite mee heeft. Hij legt uit dat de biologische klok van pubers verandert. Vanaf je dertiende jaar verschuift je slaap-waakritme naar een later tijdstip, waardoor je later moe wordt. Als je toevallig een avondmens bent – dat is erfelijk bepaald – word je nóg later moe. Dan lig je dus naar het plafond te staren in plaats van te slapen. En dan pakken veel mensen hun mobieltje erbij. Maar het licht van je telefoon zorgt er juist voor dat je nog minder slaperig wordt. Het goede nieuws is dat je je biologische klok kunt resetten. Zet twee uur voor je gaat slapen al je apparaten uit en zorg dat het om je heen donker is. ’s Ochtends heb je juist meer licht nodig. Een speciale lichtwekker kan daarbij helpen, maar ook gewoon wat lichtere gordijnen hebben effect. Maxine Herinx

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Ben jij een ochtend- of een avondmens?  Hoe laat zou school volgens jou het beste kunnen beginnen? Is dat de beste oplossing voor iedereen?  Kijk jij op je mobiel als je niet kunt slapen?  Wat vind jij van de tips om beter te slapen?

132

Toelichting voor de docent Iedereen is weleens moe en echte slaapproblemen zijn vaak eenvoudig op te lossen.  Lees de tekst voor en laat het filmpje zien.  Bespreek de vragen. Hou bij de eerste vraag een peiling. Laat de avondmensen aan één kant staan, de ochtendmensen aan de andere. Zitten er ook mensen tussenin? Bespreek hoe de dag er voor mensen aan alle kanten uitziet. Hoe laat staan ze op, hoe laat gaan ze slapen? Wanneer maken ze het liefst huiswerk? Link: https://youtu.be/pkAaJ9vMtuo (0’50).

Goed slapen is belangrijk voor je geest. Gek is dat. Als je nog op de basisschool zit, gaat inslapen meestal vanzelf. Gewoon, je hoofd op je kussen, ogen dicht en klaar. Als je al wakker ligt, dan is het ’s morgens vroeg. Bijvoorbeeld tegen Sinterklaas, of op je verjaardag. Wat duurt het dan eindeloos voordat je mag opstaan! Maar zit je eenmaal op de middelbare school, dan herken je jezelf soms niet. ’s Avonds ben je klaarwakker, dus je neemt stiekem je telefoon mee. ’s Morgens slaap je door de wekker heen. Nee, niet nu al… ik ben nog zo moe! Allemaal normaal. Het vervelende is: van te weinig nachtrust wordt niet alleen je lijf moe, maar ook je geest. Je wordt humeurig. Je hebt minder weerstand tegen problemen. In het ergste geval ga je ’s nachts wakker liggen van wat er overdag is gebeurd. En ’s nachts lijkt alles erger. Zo staat het ook in de Bijbel. ‘Ik ben moe van verdriet,’ schrijft iemand daar. ‘Mijn bed is nat van tranen, elke nacht weer. Mijn ogen zijn rood van het huilen, want overal zie ik vijanden.’ Typisch het verhaal van een wakkerligger. Misschien zijn die vijanden er overdag helemaal niet. Maar ’s nachts lijken ze levensgroot. Toch maar niet te laat naar boven dan, telefoon beneden laten, en praten over wat je dwarszit. Want een goede nachtrust is goud waard. Barbara de Beaufort | Citaat: Psalm 6:7,8 Bijbel in Gewone Taal Vragen •  Mag jij je telefoon ’s avonds mee naar bed nemen?  Wat doe je als je niet kunt slapen? Vragen ••  Gedraag jij je anders dan normaal als je moe bent?  Lijken je problemen ’s nachts erger dan overdag?

God, als we de dag al moe beginnen of altijd prikkelbaar reageren op het kleinste dat tegenzit, help ons dan om niet zomaar door te gaan. Laat ons inzien dat het leven leuker is als je fit bent en genoeg slaap hebt ‘s nachts. Help ons om ’s avonds de drukte van de dag los te laten en ons niet te laten verleiden om door te gaan met gamen of berichtjes. Help ons om de zorgen los te laten die ’s nachts groter lijken dan ze zijn.

WERELD

Slapend je toets halen •

Onderzoeken tonen aan: met goede slaap presteer je beter en leef je langer. Hoe laat ga je naar bed? Val je meteen in slaap of lig je eerst een tijdje te woelen? Iedereen slaapt weer anders. Het is een van onze basisbehoeftes, maar we besteden er bijna geen aandacht aan. Er zijn allerlei onderzoeken gedaan naar het effect van slaaptekort op onze gezondheid. Een testgroep kreeg een week lang maar zes uur slaap per nacht. Het resultaat was schokkend. Hun weerstand was met de helft afgenomen en ook hun geheugen ging achteruit. Een goede nachtrust kan jou dus zelfs punten opleveren bij een toets. En helaas, slaap kun je niet ‘inhalen’. Er is zelfs aangetoond dat je korter leeft als je korter slaapt. Het is typisch menselijk gedrag om bewust je slaaptijd te verkorten. Dieren doen dat niet. Gelukkig is het ook menselijk dat we erover na kunnen denken en er wat aan kunnen doen. Je slaapt veel beter als je elke dag op dezelfde tijd gaat slapen en op dezelfde tijd opstaat. Ook scheelt het als je kamertemperatuur niet hoger is dan achttien graden Celsius. En natuurlijk: telefoon uit de buurt! Diana Jakobs  Waarom zouden juist mensen zo weinig slaap krijgen?  Zou jij je slaaptijd kunnen verbeteren?

JONGEREN

Als je niet kan slapen •

Slaapziekte is best heel ingrijpend. Daar komt ze. Haar ogen staan halfopen. Uitgeput zakt mijn klasgenoot op haar stoel en na een halfuurtje ligt ze al diep in slaap. Je hoort de klas zachtjes grinniken. De docent kijkt er nog maar nauwelijks van op. Ze kan hier namelijk zelf weinig aan doen. Ze heeft een slaapziekte en slaapt als ze geluk heeft net drie uurtjes per nacht. Ze vertelde me dat ze meestal na een uurtje alweer wakker wordt. Ze is dan ook de hele dag uitgeput. Ik vind het echt knap van haar dat ze er toch zo goed mee kan omgaan. Vaak is ze namelijk een heel vrolijke meid. Dan zit ik soms te zeuren dat ik zo moe ben, maar zij weet pas écht wat moe zijn betekent. Jasmijn, 14 jaar  Ben je vaak moe?  Het kan altijd erger… Is dat een troost?

W E E K 4 8 DO N D E R DAG • 2 6 N OV E M B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Aandacht • •

Black Friday is slecht voor de aarde •

We zijn koopverslaafd. Daarmee putten we de aarde uit. Waarschijnlijk heb je al een hoop kortingsacties voorbij zien komen. Het is vandaag namelijk Black Friday, een dag waarop winkels hoge kortingen geven. De dag is overgewaaid uit de Verenigde Staten. Korting is natuurlijk altijd leuk, vooral als je echt iets nodig hebt. Alleen zijn we in de westerse wereld nogal koopverslaafd. Door Black Friday wordt dit alleen maar erger. We kopen niet alleen wat we écht nodig hebben, maar ook een heleboel spullen die we uiteindelijk niet eens gebruiken. Dit noem je ‘overconsumptie’. Voor de aarde is dit heel slecht. Om al die spullen te produceren, zijn namelijk veel grondstoffen nodig. Hoe meer spullen er gemaakt worden, hoe meer de aarde uitgeput raakt. Ook een vorm van vermoeidheid, maar dan van onze planeet. De productie zorgt bovendien voor CO2-uitstoot, waardoor de aarde opwarmt. En de busjes die alle online bestelde pakketjes bezorgen, stoten nog meer CO2 uit. Om koopverslaving tegen te gaan, is in 1992 de ‘Buy Nothing Day’ bedacht. In Nederland heet die ‘Niet-Winkeldag’. Op deze dag worden mensen aangemoedigd om, je raadt het al, helemaal niks te kopen. Dat is morgen, de laatste zaterdag van november! Kizzy Chin A Foeng Vragen voor in de klas  Koop jij weleens spullen die je eigenlijk niet nodig hebt?  Hoeveel spullen die je niet gebruikt heb je in je kamer?  Hoe zou je kunnen voorkomen dat je spullen koopt die je niet nodig hebt?  Vind je de ‘Niet-Winkeldag’ een goed initiatief? Toelichting voor de docent  Bekijk de video (2’05).  Lees de tekst voor en bespreek de vragen met de klas.

Link: https://youtu.be/ IUB2u5EOTYE

Al langere tijd kampt Suus met een eetstoornis. Daardoor is ze vaak moe, al verzet ze zich tegen dat gevoel. Thuis probeert ze er op een slimme manier mee om te gaan. Ook ligt ze regelmatig wakker. Dan piekert ze over corona. Futloos voelt ze zich èn bang. Bang dat juist zij besmet zal worden omdat ze geen goede conditie heeft. Als Suus erover probeert te praten, zeggen ze dat ze niet moet praten maar eten. Dan zal ze ook niet meer moe zijn. Zo’n reactie versterkt haar gevoel dat niemand haar begrijpt en dat maakt eenzaam. Ze voelt zich een buitenstaander, gevangen in de cirkel van niet kunnen eten, bang voor corona en moe zijn. Bartimëus uit de Bijbel was blind. Hij bedelde om voedsel, maar ook om gehoord te worden. Op een dag kwam Jezus voorbij. Bartimeüs schreeuwde naar hem om hulp. De omstanders snauwden dat hij zijn mond moest houden. Maar hij ging door. Daarop stopte Jezus en vroeg de mensen om hem te halen. Jezus’ openheid voor Bartimeüs deed hen anders kijken. Ze zeiden: ‘Bartimeüs, houd moed!’ Ze leefden zich nu in in hem, in hoe hij zich moest voelen. Jezus luisterde naar de roepende man. Hij gaf hem aandacht, stelde vragen. Jezus’ houding was een voorbeeld voor de omstanders. Alleen met aandacht kun je de cirkel van angst en vermoeidheid doorbreken. Aandacht geeft energie en moed. Ruth van der Waall-Schaeffer | Bij: Marcus 10:46-52 Citaten: Marcus 10:48a,49c De Nieuwe Bijbelvertaling

WERELD

Nog even wachten • •

Wachten op verandering kan vermoeiend zijn, maar de stem van jongeren kan een verschil maken. In Waiting on the world to change zingt John Mayer dat hij en zijn vrienden zich onbegrepen voelen. Ze zijn het niet eens met de politieke leiders. En verzetten heeft geen zin, zingt hij. Het is toch een oneerlijk gevecht. We zijn met te weinig. Dus wachten we maar. Het nummer komt uit 2006, maar het had ook vandaag geschreven kunnen zijn. Oorlogen, de klimaatcrisis, of het gedoe rond de verkiezingen in Amerika. Het zijn allemaal grote thema’s waar je als jongere vaak machteloos tegenover staat. Je kunt er moe van worden. Want wat kun je doen? Toch zit er in het allerlaatste refrein een hoopvolle noot: One day our generation is gonna rule the population. Jongeren kunnen het speelveld veranderen. En dat is te merken. In de VS kwam een groot deel van de stemmen voor Biden van kiezers tussen de 18 en 29 jaar. En ook in Nederland zijn jongeren steeds meer betrokken bij maatschappelijke thema’s. Omdat we weten dat wij binnenkort aan zet zijn. We moeten alleen nog even wachten. Mijke van Leersum  Heb jij de verkiezingen in Amerika gevolgd? Wat vond je ervan?  Vind jij het belangrijk om (later) te stemmen?  Wat zou jij graag veranderd zien?

Vragen • H oe zou je Suus kunnen helpen? T oen Jezus aandacht voor Bartimeüs toonde, gingen de omstanders met andere ogen naar de blinde man kijken. Is dat niet een beetje schijnheilig?

Link: https://youtu.be/oBIxScJ5rlY

Vragen •• H oe zouden de ouders van Suus haar beter kunnen helpen?

Vrijdags •

God, dank u voor ouders en leraren die niet meteen roepen dat je eerder naar bed moet, als ze zien dat je moe bent. Dank u voor hen die dan vragen hoe het gaat en die openstaan voor dat wat je bezighoudt. Dank u voor alle volwassenen die er niet automatisch van uitgaan dat jonge mensen altijd fit zijn en dat ze genoeg energie hebben om eens wat harder te lopen. Dank u dat ze snappen dat het soms best vermoeiend is om jong te zijn.

W E E K 4 8 V R I J DAG • 27 N OV E M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Aan het einde van de week is Aukje doodop. Vaak ben ik op vrijdag na school erg moe. Ik heb dan een hele schoolweek achter de rug. En ik ben op vrijdag ook pas om vier uur uit na anderhalf uur gym. En dan moet ik ook nog drie kwartier naar huis fietsen. Als ik dan thuiskom, ben ik dus doodop. Niks doen en de volgende ochtend uitslapen – dat geeft me weer energie! Aukje, 14 jaar  Is een week school wel eens te veel?  Is dat nu anders dan vóór de coronatijd?

133

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

M AA N DAG

Sufkop •

Esau ruilt zijn eerstgeboorterecht voor een kom linzensoep. Moe, doodmoe van een lange dag hard werken, komt Esau thuis. Uitgeput ploft hij neer. Dan ziet hij de pan met eten die Jakob gemaakt heeft. Een rode prut van linzen en groenten is het. Esau heeft geen idee hoe het heet, maar het ruikt goed en hij merkt dat hij een razende honger heeft. ‘Geef mij toch wat van dat rode spul daar,’ zegt Esau tegen Jakob en hij wijst naar de pan. Maar Jakob geeft het niet zomaar aan zijn broer. ‘Je moet ervoor betalen,’ zegt hij. ‘Als ik jouw eerstgeboorterecht krijg - het recht van de oudste - dan krijg jij van mijn soep. Eerlijk is eerlijk!’ Wat een gezeur, denkt Esau. Kom op, we zijn een Tweeling! En hij zegt tegen Jakob: ‘Van mij mag je het hebben! Wat heb ik aan dat eerstgeboorterecht? Dat is iets voor later. Wie dan leeft, wie dan zorgt! Ik ben nu moe en ik heb nu honger.’ Jakob vertrouwt er nog niet erg op. ‘Zweer het,’ zegt hij. ‘Met een eed.’ ‘Oké, oké. Ik zweer dat jij mijn eerstgeboorterecht mag. Krijg ik nu die soep?’ Met een glimlach om de mond schept Jakob het eten voor Esau op. Hij geeft hem er zelfs nog een stuk brood bij. Esau eet. Hè, hè, daar knapt een mens van op! Hij voelt zich een stuk fitter. Voldaan staat hij op en gaat zijn eigen weg. Pas later beseft hij wat hij heeft weggegeven. Het recht om de oudste te zijn, dat is ook: het recht op het grootste deel van de erfenis, het recht om het hoofd van de familie te worden. Daar heeft hij met zijn suffe kop helemaal niet aan gedacht. Met een vloek realiseert Esau zich dat hij voortaan aan Jakob ondergeschikt is. Voortaan is Jakob de baas. Genesis 25:29-34

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Gespreksvragen:  Maakt het uit of je moe bent als je belangrijke beslissingen moet nemen?  Hoe komt het dat Esau zich pas later realiseert dat hij iets kostbaars heeft weggegeven?

134

Gebedsintentie: Heer, als we moe zijn, doen we domme dingen. Gewoon omdat we niet precies in de gaten hebben wat we doen. Maak ons helder van geest. Dat we belangrijke beslissingen bewaren voor een fit moment.

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Wies van Pijkeren De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof

DI N S DAG

Goede raad •

Mozes krijgt de raad van zijn schoonvader om het vele werk te delegeren. ‘Jongen, waar ben je toch mee bezig?’ vraagt Jetro aan Mozes. ‘Ik heb je nu één dag aan het werk gezien, maar ik word al moe als ik naar je kijk. De hele dag ben je ruzies aan het beslechten en conflicten aan het oplossen. De mensen staan in lange rijen te wachten tot ze eindelijk aan de beurt zijn. Waarom doe je dat toch?’ ‘Nou,’ legt Mozes aan zijn schoonvader uit, ‘de mensen willen graag weten wat God van hun probleem vindt. En omdat ik hen bij God vertegenwoordig, leggen ze hun ruzies aan mij voor. Ik spreek dan recht en wijs hen erop hoe ze zich aan Gods regels kunnen houden. Omdat ik nu eenmaal de enige ben die dat kan, staat er weleens een rij.’ ‘Ik ben natuurlijk maar een buitenstaander die toevallig op bezoek is,’ zegt Jetro, ‘en ik wil me nergens mee bemoeien, maar dit hou je niet vol. Als je zo doorgaat heb je straks een burn-out. Je moet niet alles naar je toe trekken. Delegeer! Natuurlijk moet jij het volk bij God vertegenwoordigen en in moeilijke zaken rechtspreken. Maar eenvoudige dingen kun je best aan een ander overlaten. Wees verstandig. Zoek eerlijke, oprechte mensen uit. Mensen die niet uit zijn op eigenbelang en zich niet laten omkopen. Aan hen geef je de leiding over duizend, honderd, vijftig, of tien mensen. Bij alle grote, moeilijke zaken kunnen ze jou om advies vragen, maar de eenvoudige zaken lossen ze zelf op. Zo zul jij er niet meer alleen voor staan. Als je weet dat anderen samen met jou de verantwoordelijkheid dragen, kun je het volhouden. Bovendien is het voor de mensen ook beter. Zo hoeven zij niet meer uren in de rij te staan. En zullen ze tevreden zijn als ze naar huis terug gaan.’ Exodus 18:13-26 Gespreksvragen:  Hoe komt het dat Mozes al dat werk naar zich toe trekt?  Is het een goede oplossing die Jetro voorstelt? Gebedsintentie: Heer, het is niet zo’n goed idee om alles zelf te willen doen. Geef ons de moed om anderen te vertrouwen en in te schakelen, ook al weten we niet zeker of ze het even goed doen als wij.

Nieuwe energie •

Jesaja spreekt zijn volk moed in. De profeet Jesaja ziet hoe de mensen van zijn volk lijden. Ze leven in ballingschap en worden onderdrukt. Afgetobde mensen zijn het geworden. Mensen zonder uitzicht op een betere toekomst. Maar Jesaja gelooft dat er wel een betere toekomst is. Hij is er heilig van overtuigd dat God zo groot is dat hij een eind zal maken aan de ellende waar de mensen in leven. Jesaja wil de mensen wakker schudden. ‘Heb je het dan niet gehoord?’ vraagt hij aan zijn volk. ‘God geeft nooit op. Hij wordt nooit moe. Hij is de schepper van deze hele aarde. Zijn wijsheid gaat ons te boven. Jullie zijn misschien uitgeput. Je vraagt je misschien af: “Wat is de zin van mijn leven?” of “Waarom doe ik dit?” Misschien zit je in de put en voel je je alleen. Dat begrijp ik best. Het leven is ook niet gemakkelijk. Bovendien: iedereen zit weleens in de put. Zelfs jonge mensen worden moe. Zelfs hardlopers struikelen. Ook de grootste held valt weleens. Maar God is bij je. Ook in de ellende die jij meemaakt. Hij wordt niet moe. Hij raakt niet uitgeput. God geeft de vermoeiden kracht en nieuwe energie. De machteloze maakt hij sterk. Vertrouw daar maar op.’ ‘Want,’ zegt Jesaja, ‘als je daarop vertrouwt kun je het leven weer aan. Dan ben je in staat je weer op te richten. Dan krijg je nieuwe energie. Dan ga je op weg zonder nog moe te worden.’ Het klinkt als een groot loflied. Het is Jesaja’s manier om de mensen weer nieuwe moed in te spreken. Om ze uit hun vermoeide bij-de-pakken-neerzitten te halen. Zo wil Jesaja ervoor zorgen dat ze opstaan. Dat ze verdergaan met hun leven. En werken aan een nieuwe, betere toekomst. Jesaja 40:28-31 Gespreksvragen:  Komt de peptalk van Jesaja over?  Kunnen wij in deze tijd ook nog iets van zijn woorden opsteken?

D ONDE R DAG

Schapen zonder herder •

Jezus ontfermt zich over vermoeide mensen die stuurloos ronddwalen. Jezus ziet de mensen die zich om hem heen verdringen. Hij ziet hun opgejaagdheid, hun rusteloosheid. Hij ziet hoe moe ze zijn. Hoe instabiel hun leven is. Het raakt hem diep vanbinnen. Daarom vergelijkt hij ze met een kudde schapen zonder herder. Want schapen zonder herder dwalen stuurloos rond. Ze zijn weerloos tegenover het gevaar dat hen bedreigt. Stel je eens voor dat Jezus nu – in onze tijd – op aarde rondliep. Met wie zou hij dan praten? Over wie zou hij zich ontfermen? Wie zouden nu volgens hem de schapen zonder herder zijn? Wie zijn er nu weerloos en opgejaagd? Misschien mensen die op de vlucht zijn. Op de vlucht voor dictatuur, voor honger, voor haat en geweld, of voor armoede. Of daken thuislozen, mensen die met een pilsje, of een naald in de hand onder bruggen slapen. Mensen die vluchten voor hun ouders, of hun partner. Of misschien wel voor zichzelf. Mensen die proberen te vergeten wat ze hebben meegemaakt. Mensen die daar nog steeds niet van kunnen slapen, of er juist telkens weer over dromen. Mensen die hun angsten en onzekerheden wegduwen. Zoekers die steeds maar in een kringetje ronddolen. Die hun gedachten niet stop kunnen zetten. Die hun leven niet kunnen ordenen. Zijn zij het? Of zijn het de kinderen in de klas die er steeds niet bij horen? Dat meisje dat gepest wordt zonder dat iemand er iets aan doet? Die jongen die zich verstopt achter zijn stoere ‘kijk-mij-eens’-houding? De leraar of leerling die grapjes maakt ten koste van anderen, om zo zelf populair te zijn? Misschien hoeven we het helemaal niet zo ver te zoeken. Misschien zijn die schapen zonder herder veel dichterbij dan we denken, en loopt iedereen de kans om in zo’n situatie van stuurloos dwalen terecht te komen. Matteüs 9:36

Gebedsintentie: Heer, geef nooit op! Blijf bij ons, ook als we vermoeid zijn. Juist als we bij de pakken neerzitten. Spreek ons nieuwe moed in zodat we verder kunnen en ons kunnen inzetten voor een nieuwe, betere toekomst.

Gespreksvragen:  Aan welke mensen zou Jezus nu zijn aandacht schenken?  Wat betekent het als Jezus zich ‘ontfermt’ over mensen? Gebedsintentie: Heer, er zijn heel veel mensen die uw liefde en steun nodig hebben. Omdat ze niet weten waar ze het zoeken moeten. Omdat ze zich verlaten en vermoeid voelen. Wees hun kracht!

V R I J DAG

Uitnodiging •

Jezus geeft je alle ruimte om jezelf te zijn. ‘Kom maar bij mij,’ zegt Jezus. Het is een uitnodiging aan alle mensen op de hele wereld. Een uitnodiging aan iedereen die niet weet hoe hij verder moet met zijn leven. Die misschien niet eens weet òf hij wel verder wil leven. Een uitnodiging aan alle tobbers, alle doemdenkers, alle somberaars. Aan iedereen kortom die moe is, dodelijk vermoeid van alles wat hij in zijn leven heeft meegemaakt. Aan iedereen die depressief is, een burn-out heeft, of een bore-out. ‘Kom maar. Bij mij kun je uitrusten. Bij mij hoef je niet te jachten. Bij mij hoef je je niet mooier voor te doen dan je bent en ook niet slechter. Bij mij mag je gewoon zijn zoals je bent. Bij mij hoef je geen geslaagde zakenvrouw te zijn. Ik verwacht niet dat jij de perfecte vader bent. Of de ideale echtgenoot. Bij mij hoef je niet de beste van de klas te zijn. Bij mij kun je weer op krachten komen. Bij mij mag je jezelf zijn. Mag je het uitschreeuwen van woede en verdriet. Ik ben als een liefdevolle vader. Als een geduldige moeder. Natuurlijk vraag ik ook dingen van je. Zoals eerlijkheid, respect en samen delen. Ik vraag je om te werken aan een wereld waar mensen elkaar kunnen vertrouwen. Een wereld waar kinderen kind mogen zijn. Een wereld waar het leven gerespecteerd wordt. Een wereld waar mensen in vrede met elkaar leven. Maar wat ik vraag, is niet te zwaar voor je. Want ik weet wat je dragen kunt. Ik jaag je niet op. Ik maak geen slaaf van je. Ik wil juist dat je vrij bent. De regels die ik je geef, helpen je daarbij. De last die ik op je schouders leg, kun je makkelijk aan.’

W E E K 4 8 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G EN

WOENSDAG

Matteüs 11:28-30 Gespreksvragen:  Word jij moe van wat anderen van je verwachten? Of van wat je van jezelf verwacht?  Is het te veel gevraagd om eerlijk en respectvol te zijn en samen te delen? Gebedsintentie: Heer, wat een opluchting dat we ons voor u niet beter voor hoeven te doen dan we zijn. En dat we ons ook niet slechter hoeven te voelen. Dat u ons aanvaardt zoals we zijn. Wees ook voor ons als een liefdevolle vader en als een geduldige moeder.

135

Voor alle sinterklaasfans Dit is een sinterklaasgedicht aan ieder in dit land gericht die sinterklaas wil vieren. Traditie van al heel wat jaar. We vieren het graag met elkaar op allerlei manieren. In oma’s tijd was Sinterklaas een stramme, stijve, strenge baas. Hij strafte stoute knapen. Zijn zwarte knecht met zak en roe riep: ‘Moet je mee naar Spanje toe!’ Een handig opvoedwapen. Nu is de Sint een kindervriend die zich van milde taal bedient, met Piet als grapjesmaker. Straks schaffen ze de zak vast af: naar Spanje gaan is echt geen straf. Daar schijnt de zon veel vaker!

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

De laatste tijd krijgt in ons land de Roetveegpiet de overhand - z’n grapjes zijn gebleven. En Sint, raakt die zijn mijter kwijt? Die past toch niet in deze tijd? Zal die het overleven?

136

Tradities passen zich steeds aan. Zo is het telkens weer gegaan. Dat is van alle tijden. Wie weet misschien, we zullen zien, heeft jouw kind straks een Sint Klazien. Zou dat niet leuk zijn, meiden? Hartelijke groeten en de beste wensen voor een aangepast coronaproof sinterklaasfeest!

137

W E E K 49 • 30 N OV E M B E R – 4 DE C E MB ER 2 02 0

DAT IS TRADITIE In de week voor Sinterklaas besteden we aandacht aan allerlei gewoontes, gebruiken en tradities. Wat is een traditie eigenlijk? En zijn die tradities er ‘altijd’ al geweest? Tradities lijken wel in steen gebeiteld te zijn, maar eigenlijk worden ze constant veranderd en aangepast. Om tradities te bewaren, is er soms iets extra’s nodig: De UNESCO probeert ook bepaalde gebruiken in ere te houden. Je krijgt tradities mee van thuis. En later geef je ze zelf ook weer door, vaak met net weer een ander accent. Zo blijven tradities levend.

W elke tradities zie je op de poster? Schoen zetten, wortels voor het paard, gedichten.  Welke tradities horen er nog meer bij Sinterklaas? Het paard lust ook haver, en er zijn cadeautjes en sinterklaasliedjes, pepernoten en marsepein, chocoladeletters, enz.  Welke tradities horen er nog meer bij de decembermaand? Adventskaarsen, kerstboom, lichtjes op straat, kerstliedjes, kerststal, enz.  Bespreek waarom we tradities hebben en hoe ze werken.

WERELDRE L I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Al eeuwen •

138

Het jodendom is rijk aan tradities. Waarom eten wij op sjabbat vaak vis? Waarom dansen wij met de Thora op Simchat Thora? Waarom steken wij op Chanoeka acht kaarsjes aan? Dat is allemaal traditie! Het jodendom zit er vol mee. Het eerste lied uit de bekende musical Fidler on the Roof, over de Joodse melkboer Tevje, heet niet voor niets Traditie. Het Jodendom is een van de oudste nog actieve levensbeschouwingen in de wereld. Tradities zijn erg belangrijk voor de joodse gemeenschap. Zelfs de grote groep joden die niet (meer) in God gelooft, houdt zich vaak nog wel aan de tradities. Als ik aan mijn baren bat mitswa-leerlingen vraag waarom zij hun ‘BM’ willen vieren of waarom zij überhaupt nog joods willen leven, antwoorden ze vaak: ‘Omdat het traditie is. Mijn ouders, grootouders en ook hun ouders deden het zo. Het is mooi om, bewust, in hun voetsporen te treden.’ Dit betekent niet dat de traditie vaststaat. Dit jaar kunnen we helaas niet fysiek bij elkaar komen om de kaarsjes van de chanoekia aan te steken, maar doen we het op afstand via Zoom. Tradities zijn belangrijk, maar je moet er altijd je eigen weg in vinden! Anne-Maria van Hilst 

VE R H AA L

Dag maan •

De maan wil zich niet neerleggen bij de traditionele rolverdeling. Vlak voor ze ging slapen, zei de maan: ‘Zeg zon, jij staat altijd op als ik ga slapen en omgekeerd. We zien elkaar amper. Zou het niet gezelliger zijn om af en toe samen op te trekken?’ ‘Wat een vraag zo vroeg in de ochtend,’ zei de zon, terwijl ze haar stralen kamde. ‘Ik vind het zo saai,’ zei de maan. ‘Altijd hetzelfde. Dag in, nacht uit. Jaar in, jaar uit, millennium in, millennium uit. Wat afwisseling zal ons goeddoen. En dan kan ik de wereld ook eens zien door jouw ogen.’ De zon legde haar kam neer. ‘Deze traditie heeft zich al miljarden jaren bewezen. En dat wil jij zomaar even omgooien? Weet jij wat de gevolgen zullen zijn? De rampen zijn niet te overzien. Ik wil er niets meer over horen. Goedendag.’ De zon stond op. Maar de maan legde zich er niet bij neer. Ze trok stilletjes haar eigen plan. Daarom zie je haar af en toe overdag onopvallend schijnen. Dat gaat prima. Maar de zon hoeft dat niet te weten. Hilda Algra  Wat vind je van de argumenten van de zon?  Welke oplossing heeft de maan in dit verhaal gekozen tegen een beklemmende traditie? Bijgaande link leidt je naar de Nederlandse versie van het openingsnummer van Fidler on the Roof, uitgevoerd door leerlingen van het Fontys Muziektheater. (7’59).  Welk verband zie je tussen het belang van tradities en het feit dat het jodendom een van de oudste nog actieve levensbeschouwingen in de wereld is?

Bedenk een nieuwe traditie • Laat leerlingen een nieuwe traditie bedenken.

 Laat leerlingen in duo’s een nieuwe traditie bedenken. Ze kiezen eerst een gelegenheid (verjaardag, feestdag of iets anders). Laat ze nadenken over hoe de traditie eruitziet, voor wie hij is en hoe hij wordt doorgegeven.  Laat een paar duo’s hun traditie delen met de rest van de klas.

S OA P • I N DE K L AS

Advent •

De klas van mevrouw Bergman staat stil bij advent. ‘Vandaag steken we de eerste kaars aan,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Weten jullie ook waarom we dat doen?’ Het blijft stil in de klas. ‘Nog even en dan is het Kerst,’ legt mevrouw Bergman uit. ‘Eerst doen we één kaars aan. Volgende week twee. Daarna de derde. We maken het steeds lichter, totdat het Kerst is.’ ‘Ah,’ zegt Eline. ‘De Top2000. Dat vind ik altijd zo gezellig.’ ‘Ja!’ zegt Mees. ‘En al die kerstliedjes overal.’ ‘Dat hoort ook allemaal bij de tijd van het jaar,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Aan alles merk je dat we naar de kersttijd gaan.’ ‘Maar dat van die kaarsen doen wij nooit,’ zegt Eline. ‘Toch hoort dat ook bij Kerst,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Het heet advent. Dat betekent dat we uitkijken naar de geboorte van Jezus.’ ‘Dat doen wij ook niet,’ zegt Eline. ‘Luister maar,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Dan zal ik je er alles over vertellen.’ Hilde van Halm

W E E K 49 2 02 0 • VO O R D E Z E W E E K

Bij de poster

BI J B E L & W E R E L D

Brandend kaarsje • •

Wat zijn tradities? •

Waarom springen mensen op 1 januari in het ijskoude water van de Noordzee? Waarom zetten kinderen hun schoen rond Sinterklaas? Waarom zijn we twee minuten stil op 4 mei? Simpel: het is traditie. Met tradities bedoelen we gebruiken die we hebben overgenomen van onze ouders en grootouders. Sommige gaan heel ver terug, andere zijn nieuwer. De ene traditie komt jaarlijks terug, de andere dagelijks of juist af en toe. Niet iedere traditie geldt voor iedereen. Er bestaan veel verschillende tradities naast elkaar. Zoals een recept voor appeltaart, dat al generaties wordt doorgegeven in jouw familie en op iedere verjaardag wordt gebakken. Maar in andere families gourmetten ze bijvoorbeeld iedere Kerst. Of delen ze koekjes uit bij de buren na het Suikerfeest. Tradities komen voor binnen godsdiensten of landen. In Nederland vieren we bijvoorbeeld Koningsdag en herdenken we oorlogsslachtoffers samen op 4 mei. En elke godsdienst kent zijn eigen feesten en gebruiken. Bij tradities horen bepaalde gebruiken. Zoals oranje kleding dragen op Koningsdag, een eitje tikken met Pasen of een vlag met rugzak uithangen als je je examen hebt gehaald. Maxine Herinx Vragen voor in de klas  Wat voor traditie hebben jullie thuis?  Schrijf voor jezelf op welke gebruiken daarbij horen?  Bespreek ze met een klasgenoot. Zijn er meer overeenkomsten of meer verschillen? Toelichting voor de docent  Lees de tekst samen met de klas.  Zet leerlingen dan in tweetallen aan het werk met de opdracht. Laat een paar duo’s iets vertellen over hun gesprek. Geef je online les?  Laat je leerlingen een (korte) vlog opnemen over een traditie thuis. Laat ze bijvoorbeeld doen alsof ze jarig zijn en filmen hoe hun dag er dan uit zou zien. Maar het kan ook een heel andere traditie zijn.

Het branden van kaarsen in de kerk is een eeuwenoude traditie. In veel kerken kun je zo naar binnen lopen om daar een kaarsje aan te steken. Die traditie is al eeuwenoud en slijt niet. Bijzonder is ook dat deze in de hele wereld bestaat. Je hoeft niet gelovig te zijn om een kaars aan te mogen steken. Jonge en oude mensen vinden het fijn een lichtje te branden uit dankbaarheid, omdat ze iemand missen en willen gedenken, of voor iemand die ziek is. Ze staan stil in het vlammetje te kijken en komen tot rust. Zo’n brandend kaarsje is een mooi symbool. Het lichtje is een teken van aandacht en hoop, juist als het donker is binnenin je of om je heen. Sommige mensen ervaren iets van Gods aanwezigheid in dat flakkerende lichtje. Licht en donker zijn symbolen voor dag en nacht, voor leven en dood. Licht betekent ook warmte. De Bijbel begint te zeggen dat alles duister was op de aarde. Toen zei God: ‘Er moet licht komen,’ en er was licht. God zag dat het licht goed was, en hij scheidde het licht van de duisternis.’ Licht hebben mensen nodig. Het is in verband met corona niet altijd mogelijk om zelf naar een kerk te gaan en een kaars aan te steken. Het is dan goed te zien dat men naar manieren zoekt om toch een kaars te kunnen branden. Zo zijn er kerken die op internet gezet hebben dat er vrijwilligers zijn die van harte namens jou een kaars opsteken. Zo kan een mooie traditie toch doorgaan. Ruth van der Waall-Schaeffer | Citaat: Genesis 1:3-4 De Nieuwe Bijbelvertaling Vragen •  Heb jij weleens een kaarsje gebrand in een kerk?  Zou je als vrijwilliger voor iemand anders een kaars willen branden? Hoe doe je dat? Vragen ••  Als je thuis een kaars opsteekt, is dat dan hetzelfde als een kaars opsteken in een kerk? Waarom (niet)? God, dank u voor alle mooie tradities die steeds weer doorgegeven zijn van moeder op dochter en van vader op zoon. Geef dat we ze in ere houden. Dank u voor oude gewoontes die mensen al eeuwenlang steun en troost bieden in tijden van verwarring en verdriet. Geef dat ze ook nu waardevol blijken.

WERELD

Spaarvarken •

Waar komt de traditie van het spaarvarken vandaan? Bij de tips om kinderen te leren sparen, staat op nummer 1: Geef het zakgeld contant. Een digitale spaarrekening is alleen maar een verzameling cijfertjes op een computer. De waarde is niet tastbaar. Als je contant geld uitgeeft, voel je het letterlijk door je vingers gaan. Wat je niet uitgeeft, kun je in je spaarpot doen. Het liefst dan echt zo’n groot roze spaarvarken. Dat we spaargeld in een varken stoppen is geen toeval. Het is een heel oude traditie. Dat zit zo. Vroeger waren er geen koelkasten en vrieskisten. Daardoor konden we ons voedsel nog niet goed bewaren. In de winter was er geen oogst. Om dan toch te eten te hebben, hielden mensen onder andere varkens. Die aten heel het jaar de restjes tot ze groot genoeg waren om geslacht te worden. Dat was in de winter. Het varken was dus echt een soort spaarpot voor de winter. Het spaarvarken van nu is dus eigenlijk een vegetarisch alternatief. Koen Füssenich  Heb jij een spaarvarken?  Stop jij geld in een spaarpot of spaarvarken, of geef je alles direct uit?  Spaar je ergens voor? En doe je dat dan met contant geld of op de bank?

JONGEREN

W E E K 49 MAA N DAG • 30 N OV E MB ER

ACTUEEL

Decembermagie •

De decembermaand heeft voor George iets magisch. December is voor mij De Maand van het Jaar. Als je op de kalender kijkt is het natuurlijk de laatste maand, maar het zijn vooral een paar data die het hem doen: 5 december – Pakjesavond – de verjaardag van de Sint. Op 25 en 26 december is het Kerstmis. Deze traditie is voor mij echt magisch. Het is ijskoud buiten, maar doordat je met je familie en vrienden bent is het toch warm. Ook de kerstboom heeft voor mij iets magisch. En natuurlijk 31 december: dé Finale van het jaar, Oud en Nieuw. Ik heb er weer zin in! George, 14 jaar  Is voor jou december ook de meest speciale maand van het jaar?  Wat bedoelt George met ‘magisch’, denk je?

Laat ons in deze donkere tijd ontdekken hoe mooi het is om een kaars aan te steken als teken van hoop.

139

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Advent 2020

140

Week 49: één kaars

Week 51: drie kaarsen

Op weg naar Kerst steken we een kaars aan, oude traditie die laat zien dat de duisternis in ons hart en in de wereld plaats zal maken voor licht en vrede.

Op weg naar Kerst steken we drie kaarsen aan. Want wij beseffen dat wij in de wereld van vandaag het verschil kunnen maken tussen licht en donker met wat wij doen of laten.

Dat het licht door mag dringen in het leven van ieder die het ziet.

Week 50: twee kaarsen

Kerstviering: vier kaarsen

Op weg naar Kerst steken we twee kaarsen aan. Want al tasten we vaak in het duister in deze moeilijke en onzekere tijd, we geloven dat er licht is aan het eind van de tunnel.

Nu wij Kerst vieren steken we vier kaarsen aan. Want de kracht van het Licht zal toenemen als wij het hier in ons opnemen en met ons meedragen en samen licht zullen zijn.

Dat het licht door mag dringen in het leven van ieder die het ziet.

141

W E E K 49 • 30 N OV E M B E R – 4 DE C E MB ER 2 02 0

BIJBEL & WERELD

Bidden • •

Rosa Parks •

Vandaag is het 65 jaar geleden dat Rosa Parks bleef zitten. Als je vandaag de dag het verhaal van Rosa Parks hoort, denk je: Wie had ooit tegen haar kunnen zijn? Waarom zouden zwarte mensen niet in een bus mogen zitten? En hoe dapper was dat nou eigenlijk? Je gaat gewoon zitten, de politie arresteert je - hoe heftig is dat? Het antwoord is: heel heftig. Rosa had alle reden om bang te zijn. In het zuiden van de Verenigde Staten lag het in die tijd bepaald niet voor de hand dat zwarte mensen goed behandeld zouden worden door de politie. Nog steeds niet, eigenlijk. De hele #blacklivesmatter-beweging gaat daarover. Elke samenleving heeft bepaalde gewoonten en gebruiken waar je eigenlijk niet over nadenkt. Zeker niet als je tot de meerderheid behoort. En zeker niet als je geen enkel nadeel van die gewoonten ondervindt. Zo is het gewoon. Tot er iemand komt die daar vraagtekens bij zet. ‘Doe niet zo moeilijk,’ kun je dan denken. ‘Waarom moet het anders? Het gaat toch al járen zo? Zo zijn onze gewoonten nu eenmaal, en dat is vast ergens goed voor.’ Vandaag is het Rosa Parksdag. Een dag die een vrouw eert die tegen gewoonten en tradities in durfde gaan. Hilde van Halm

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Heeft de actie van Rosa Parks zin gehad? Waarom wel of niet?  Zijn er gewoonten of gebruiken in Nederland die je zou willen veranderen? Wat bijvoorbeeld? En waarom?

142

Toelichting voor de docent Vandaag is het 65 jaar geleden dat Rosa Parks besloot om te blijven zitten in de bus.  Bekijk eerst het filmpje met de klas. Hierin wordt het verhaal van Rosa Parks verteld. (3’10)  Lees vervolgens de tekst voor.  Bespreek de vragen. Link: https://youtu.be/sugyXKTClLA

Bidden kent veel verschillende vormen en tradities. Alle geloofstradities kennen het: bidden. Het is een manier om contact te zoeken met je God of goden. In een gebed kun je God bedanken, eren, hulp vragen of gewoon vertellen wat je bezighoudt. Dat kan met vaste gebeden uit jouw geloofstraditie, maar het kan ook met eigen woorden, of zelfs zonder woorden. Bij Elise thuis is het bijvoorbeeld heel gewoon dat iedereen aan tafel meebidt. Haar vader begint hardop en iedereen die ergens voor wil bidden kan volgen. Als er vrienden komen eten, zegt Elise altijd even van tevoren dat ze het zo doen. Anders kan het nogal ongemakkelijk zijn. En ze zegt dat ze mee mogen doen, maar dat het niet hoeft. Bij Wietse geven ze elkaar voor het eten een hand en zeggen dan tegelijk: ‘Heer, zegen dit eten. Amen.’ In de christelijke traditie is het gebed een belangrijk onderdeel. Toen de leerlingen van Jezus aan hem vroegen hoe ze het beste konden bidden zei hij: ‘Houd het vooral eenvoudig. Het is niet zo dat hoe meer woorden je gebruikt, des te beter God luistert. Jullie Vader in de hemel weet namelijk al wat jullie nodig hebben voordat jullie gaan bidden.’ Daarna leerde Jezus zijn leerlingen een gebed dat later bekend werd als het ‘Onze Vader’, omdat het met deze woorden begint. Dat gebed werd het belangrijkste gebed van de kerk en wordt nog steeds elke zondag in kerken gebeden. Jeanet Aartsen | Bij: Matteüs 6:5-15 Vragen •  Bidden jullie bij jou thuis? Doen jullie dat op een vaste manier?  Wat is er mooi of goed aan vaste tradities in een geloof? Wat zijn nadelen? Vragen ••  Is bidden iets wat je leert van je ouders? Of kun je dat ook gewoon zelf gaan doen?  Kan dat: bidden zonder woorden? Leg je antwoord uit.

God, elk gezin heeft zijn eigen gewoontes en elk geloof zijn eigen tradities. Daar groei je mee op en die neem je zelf weer mee. Ze zorgen voor een soort houvast. Help ons om vast te houden aan wat ons steun biedt en om los te laten wat ons gaat benauwen. Help ons om gaandeweg uit te zoeken wat bij ons past en te kiezen voor iets nieuws als ons dat belangrijk lijkt.

WERELD

Speech! • •

In Rwanda is het heel gewoon om voor een groep te spreken. Hier in Rwanda is het gesproken woord erg belangrijk. Rwandezen hebben in hun lange, rijke cultuur weinig opgeschreven. Ze vertellen verhalen aan kinderen en kleinkinderen. En zij op hun beurt vertellen die weer aan hún kinderen en kleinkinderen. Ik vind het bijzonder dat families nog verhalen kunnen vertellen van heel veel generaties geleden. Het is ook een traditie om te spreken bij belangrijke gebeurtenissen. Rwandezen vinden het helemaal niet spannend om in het openbaar te spreken. Ook niet als ze jong zijn. Mijn zoon is Rwandees en hij vierde zijn verjaardag. Er werd druk gekookt, want er wordt altijd gegeten als je een feestje hebt. Zijn vrienden hadden het gezellig. Dan begint het spreken. Iedere gast staat op en vertelt hoe ze m’n zoon kennen en over hun vriendschap, en verwoordt beste wensen voor zijn verjaardag. Ze spreken moeiteloos tien minuten. Zo gaan we de cirkel rond. Na iedere spreker volgt applaus. Ten slotte is mijn zoon aan de beurt. Hij bedankt iedereen voor de warme wensen. En dan moet ik. Ik dank de gasten voor hun komst en hartelijke woorden. Applaus. En dan gaan we eten. Eindelijk. Pieter Ruigrok van der Werve  Hoe zou jij het vinden om tien minuten te spreken op een feest?  Wat vind je van deze Rwandese traditie?

JONGEREN

Bedankje •

Mooi om voor het eten te vertellen waar je blij om bent, die dag. Thuis bidden wij niet voor het eten, maar wij zingen. We houden elkaars handen vast en zingen een bedankje voor God. Dat vind ik ook een soort van bidden. Ik merk dat ik het fijn vind om God te bedanken voor het eten dat wij mogen eten van deze aarde. Maar ik heb ergens nog een goede tip gelezen wat je ook kunt doen. Je kunt ook vertellen waar jij blij om bent die dag. Dat kan iets kleins zijn zoals een complimentje of een goed cijfer. Maar het kan ook iets groters zijn: ‘Ik ben blij dat ik een dak boven mijn hoofd heb.’ of: ‘... dat ik in Nederland woon.’ Ik vind het mooi om zo de maaltijd te beginnen. Je wordt er vanzelf positiever van. Berit, 13 jaar  Is een bedankje zingen ook een soort van bidden?  Vind je het een goed idee om elkaar te vertellen waar je blij om bent?  Ben jij blij dat je in Nederland woont?

W E E K 49 DI N S DAG • 1 D E C E M B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Knettergek • •

Levend erfgoed • •

De Unesco stimuleert het beschermen van gebruiken en tradities. Misschien heb je weleens gehoord van de werelderfgoedlijst van Unesco. Daarop staan unieke gebouwen en natuurgebieden die het bewaren waard zijn. Maar er bestaat ook erfgoed dat je niet aan kunt raken, maar dat net zo goed belangrijk is om te bewaren en door te geven aan volgende generaties. ‘Immaterieel cultureel erfgoed’ noem je dat. Unesco heeft daarom ook een lijst gemaakt met dit niet-tastbare, levende erfgoed. Denk maar aan tradities uit een streek, zoals een volksfeest of corso. Of aan ambachten. Maar ook dialecten kunnen erbij horen, of podiumkunsten die echt typerend zijn voor een dorp, stad of streek. Het is dus heel divers. Het moet iets zijn wat voor een groep mensen belangrijk genoeg is om vast te leggen en door te geven. ‘Dit is echt van ons,’ willen ze daarmee zeggen, ’en we willen dat dit bewaard blijft.’ In Nederland zijn inmiddels 327 vormen van immaterieel erfgoed aangemeld. Dat varieert van de gondelvaart in Giethoorn tot het adopteren van oorlogsgraven in Margraten. Van ringen sjeesrijden in Koudekerke tot merklappen borduren in Groningen. Op de wereldlijst van Unesco werd voor Nederland in 2017 het ambacht van molenaar bijgeschreven. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Vind jij het belangrijk dat levend erfgoed beschermd en bewaard wordt? Waarom?  Welk levend erfgoed uit jouw streek moet van jou op de Nederlandse lijst van immaterieel erfgoed komen? En welk erfgoed van Nederland op de wereldwijde lijst van Unesco? Toelichting voor de docent Unesco maakte de ‘werelderfgoedlijst’ in 1972. Begin deze eeuw werd een begin gemaakt met een lijst van immaterieel cultureel erfgoed.  Lees de tekst voor  Laat op de kaart van Nederland (via de link) voorbeelden zien van immaterieel cultureel erfgoed  Bespreek de vragen.

Dit jaar geldt met oud en nieuw een vuurwerkverbod. Een ‘knettergek’ besluit, zo sprak een Haagse ondernemer in zijn opslagloods met dozen vol vuurwerk. Hij was 75 procent van zijn jaaromzet kwijt, terwijl met gezond verstand en een vuurwerkbril de risico’s beperkt zijn. ‘Vuurwerk is traditie, dat moeten we in ere houden,’ vinden veel mensen. Het vuurwerkverbod valt dan ook niet goed. Begrijpelijk, want het is weer iets wat we moeten missen, en een jaarwisseling zonder geknal en gekleurde vuurpijlen zal vreemd aanvoelen. Maar aan de andere kant: als je door vuurwerk zwaargewond raakt, wil je wel op de eerste hulp terecht kunnen. Soms moet je samen goed nadenken over het eren van tradities, zeker als ze meer kwaad doen dan goed. Met zo’n soort traditie kreeg de bijbelse Jakob te maken. Hij dacht dat hij het recht had om te trouwen met Rachel, het meisje waar hij dolverliefd op was. Zeven jaar had hij voor zijn schoonvader Laban gewerkt om dat voor elkaar te krijgen. Maar Laban zadelde hem op met Lea, zijn oudste dochter. Want, zei Laban: ‘Het is nu eenmaal de traditie dat de oudste dochter eerst trouwt en daarna pas de jongste.’ Jakob moest nóg zeven jaar werken, om met Rachel te mogen trouwen. Handig, voor Laban, want hij had nóg eens zeven jaar een gratis arbeidskracht. Maar het was wel een traditie die voor Jakob heel slecht uitpakte. Moet je tradities koste wat kost in ere houden? Mirjam Buitenwerf | Bij: Genesis 29:14-30 Vragen •  Is het jammer of prettig dat dit jaar vuurwerk niet mag? Vragen ••  Van welke traditie vind jij dat die zou moeten worden afgeschaft? Waarom?  Welke traditie vind je juist goed en zinvol om in ere te houden? God, we bidden u voor iedereen die zich verheugd heeft op een ouderwets sinterklaasfeest, maar dat nu niet door ziet gaan. En voor iedereen die altijd uitzag naar de kerstmaaltijd met de hele familie of het vuurwerk op oudjaarsavond. Help ons om te accepteren dat oude gewoontes kunnen veranderen, soms tijdelijk en soms voor altijd. Geef dat we niet blindelings vasthouden aan wat altijd zo is geweest. Dat we wat goed en mooi is, koesteren en wat niet meer past, durven opgeven.

WERELD

Carbidschieten • •

Vuurwerk is dit jaar verboden, maar carbidschieten mag nog wel. Eén keer per jaar knallen we erop los. We begonnen met de traditie van vuurwerk op oudjaar in de tweede helft van de vorige eeuw. Die traditie waaide over uit China. Dit jaar waaide er nog iets anders over uit die hoek. Een virus. Corona maakt alles anders. Ook oudjaar. Deze maand kwam de regering met een vuurwerkverbod. Daarmee hoopt ze de gezondheidszorg een beetje te ontlasten. Die heeft het door corona heel zwaar. En omdat er anders rond oud en nieuw honderden vuurwerkslachtoffers vallen, kunnen zij dat er nu echt niet bij hebben. Dit jaar dus alleen sterretjes of knalerwten. Hoewel… carbidschieten mag ook. Dat valt niet onder vuurwerk, maar knalt net zo hard. Minder bekend misschien, maar in sommige delen van het land is het een geliefde traditie. Je doet wat carbid in een melkbus, samen met een beetje water. Dat dek je af met een deksel of bal. Je wacht een tijdje tot zich gas vormt. Vuurtje erbij en… knallen maar! Sinds het vuurwerkverbod zijn de melkbussen niet meer aan te slepen. Ook is er een run op carbid. Een nieuwe landelijke knaltraditie lijkt geboren. Nu maar hopen dat dat goed gaat. Want ongevaarlijk is het zeker niet! Liesbeth Gijsbers  Ben jij een vuurwerkliefhebber? Waarom wel of niet?  Wat vind jij van het vuurwerkverbod?

W E E K 49 WO E N S DAG • 2 DE C E MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

Jip en Janneke •

De verhaaltjes van Jip en Janneke zijn een echte Nederlandse traditie. Als kind was ik helemaal fan van Jip en Janneke. Hoe ze door de heg kropen en samen grappige avontuurtjes beleefden met hun hond Takkie en poes Siepie. Vorige week schrok ik van het nieuws. Er was een filmpje geplaatst van een vrouw in de politiek die deze boeken uit alle bibliotheken wil halen. Haar voornaamste argument was dat er in het boek typerend jongensgedrag was van Jip en typerend meisjesgedrag van Janneke. Ook had ze kritiek dat de vader werkte en de moeder thuis voor de kinderen zorgde. Dat vond ze echt niet meer van deze tijd. Nederlanders reageerden vervolgens massaal en boos. Dit was echt een Nederlandse traditie. Wat vind jij? Mogen deze boeken blijven voor de jeugd, of kan dit echt niet meer? Jasmijn, 14 jaar 143

BIJBEL & WERELD

Je moet eigenlijk samen zijn • •

Top 2000 •

Is de Top 2000 ook een traditie voor jongeren? Je hebt er vast weleens van gehoord, de Top 2000. Je ouders/verzorgers luisteren er elk jaar naar. Misschien vind jij sommige liedjes in de lijst stiekem ook best leuk. Deze week mag je je favoriete tracks insturen. Doe je mee?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

De Top 2000 bestaat sinds 1999. De dj’s van Radio 2 draaien de liedjes in de laatste week van het jaar, 24 uur per dag. Het eindigt vlak voor 12 uur op oudejaarsavond met de nummer 1. De luisteraars kiezen welke liedjes er in de lijst komen en zorgen voor de volgorde. Hoe meer stemmen, hoe hoger in de Top 2000. Iedereen mag meedoen. De Top 2000 is razend populair. Miljoenen mensen sturen hun lijstje in en luisteren naar de radioshow. Vaak kijken ze ook naar het tv-programma Top 2000 a gogo. Daarin wordt verteld over de zangers, zangeressen en bands die in de lijst staan. De meeste liedjes komen uit de vorige eeuw. Van artiesten als The Beatles, Queen en The Rolling Stones. Nooit van gehoord? De lijst wordt elk jaar een stukje jonger. Dat betekent dat steeds meer muzikanten van nu in de Top 2000 staan. Richard Havenaar

144

Vragen voor in de klas  Is het luisteren naar de Top 2000 bij jou thuis een traditie?  Is muziek belangrijk in je leven? Waarom?  Zou je een beroemde popster willen zijn? Waarom?  Opdracht: wat is jouw Wrapped-lijstje van het jaar? Of: welke drie nummers zou jij in de Top 2000 stemmen? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Laat vervolgens het Jeugdjournaalfragment zien over de Top 2000 van vorig jaar (3’15).  Bespreek de vragen. Bij vraag 3 kan je aan de hand van de lijstjes een top 10 van de klas maken. Een Wrapped-lijstje wordt samengesteld door Spotify. De streaming muziekdienst zet op een rij wat jij dit jaar het meest geluisterd hebt.

Vieren jullie Sinterklaas ook altijd met andere mensen samen? Er horen allerlei gewoontes bij: lekker snoepgoed, surprises, gedichten. Maar het plezier met anderen delen - dát is ook onderdeel van de traditie. In 2020 gaat alles anders. Het is onverstandig om met meerdere mensen bij elkaar te zijn. Ik weet niet hoe het bij jullie gaat, maar in onze familie vieren we nu sinterklaas in kleine groepjes. We gaan via het scherm luisteren naar elkaars gedichten. Het zal echt anders zijn dan andere jaren. Zal het toch leuk worden? We gaan het meemaken! In de kerken wordt regelmatig Avondmaal of Eucharistie gevierd. Vlak voor Jezus’ dood deelde hij bij een maaltijd brood en wijn met zijn leerlingen. Hij zei daarbij: ‘Doe dit, telkens opnieuw om mij te gedenken.’ Christenen hebben sindsdien altijd in hun samenkomsten deze traditie gehouden: brood en wijn met elkaar delen. Ze denken zo aan Jezus’ dood en opstanding, en voelen zich met elkaar verbonden. In coronatijd beleven veel gelovigen de kerkdiensten via een scherm. ‘Kunnen we dan wel Avondmaal vieren?’ vragen veel kerken zich af. Sommige doen het wel, gelovigen zitten dan met hun eigen stukje brood en bekertje wijn bij hun computer. Het is misschien een oplossing, maar het is zó anders dan hoe het altijd ging. Gelovigen missen het samen-zijn, dat eigenlijk zo’n belangrijk deel van de traditie is. Corinne Kat | Citaat: Lucas 22:19b De Nieuwe Bijbelvertaling Vragen •  Hoe vieren jullie dit jaar sinterklaas?  Zijn er meer tradities anders door corona? Hoe vind je dat?  Ken je mensen die het Avondmaal of Eucharistie vieren? Hoe doen die dat nu? Vragen ••  Is een traditie nog wel een traditie als er van alles aan verandert? God, zoveel tradities die dit jaar aangepast moeten worden. Zoveel feestelijke momenten die we nu anders moeten vieren. Zoveel leuke gewoontes en gebruiken die nu niet door kunnen gaan. Het maakt deze nare coronatijd nog eens extra kaal en schraal. Help ons om er ondanks alles toch iets goeds van te maken. Geef ons de creativiteit om nieuwe vormen te bedenken. En help ons om dat zó te doen dat er toch een gevoel van samen ontstaat.

WERELD

Oude en nieuwe tradities • •

Door corona wordt Kerst heel anders en ontstaan er nu wel nieuwe tradities. In 2020 heeft de coronapandemie ervoor gezorgd dat ontzettend veel tradities niet konden doorgaan. Tradities zijn vaste gewoontes. Vaak gaan ze al generaties lang mee. Veel mensen kijken ernaar uit. Een grote sportwedstrijd, carnaval, de jaarmarkt. Of persoonlijke tradities: de familiedag, een vast uitje in de paasvakantie, je verjaardag. Ook de kersttijd zit vol met tradities. Samen naar de kerk, samen thuis warme chocolademelk drinken. Een huis vol familie, een tafel vol eten om te delen. Ook deze tradities kunnen dit jaar niet doorgaan. Naar de kerk kan alleen in kleine groepen. Familie kan niet allemaal tegelijk op bezoek komen. Het is zelfs niet zeker of je met elkaar uit eten kan gaan. In veel families gaan mensen op zoek naar andere oplossingen. Zullen we beeldbellen en samen hetzelfde recept koken? Kunnen we een Zoom-gesprek organiseren en zo toch samen zingen? Zal het buiten warm genoeg zijn om een diner in de tuin te organiseren? Iedereen bedenkt een oplossing. Misschien worden sommige oplossingen wel nieuwe tradities. Ingrid Bilardie  Hebben jullie thuis al besproken hoe jullie Kerst gaan vieren?  Wat zou jij zelf leuk vinden?  Wat mag van jou wel een nieuwe traditie worden?

JONGEREN

Met corona aan tafel •

Het kerstdiner wordt straks coronadiner. Het huis versierd, rendier in de tuin, kalkoen op tafel en met de hele familie bij elkaar… En niet te vergeten het jaarlijkse vragenrondje van ooms en tantes, dus: ‘Hoe is het met je liefdesleven?’ ‘Hoe is het op school?’ ‘Blijf je nog lang thuis wonen?’ ‘Is dat niet lastig dat je vriend veganistisch is?’ ‘Feminisme, huh? Maar dan val je toch juist op vrouwen en scheer je jezelf toch niet? Kijk, in onze tijd…’ Tja, het jaarlijkse kerstdiner met de familie is voor de een de gezelligste tijd van het jaar, terwijl een ander wenst dat het zo snel mogelijk voorbij is. Alleen, dit jaar wordt het heel anders dan anders. Dit jaar wordt het een coronadiner met de helft van de familie op 1,5 meter afstand – niet vrijwillig en niet geheel volgens traditie. Fleur, 19 jaar  Herken je de tradities die Fleur beschrijft?  Kan het wel leuk worden als Kerstmis heel anders wordt dan anders?

W E E K 49 D O N DE R DAG • 3 D E C E M B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Niet heilig • •

Sinterkerst •

Morgen is het sinterklaasfeest! Vroeger vierden vrijwel alle mensen Sinterklaas met mooie cadeaus, gedichten en surprises. Nu zijn er steeds meer mensen die alleen met Kerstcadeaus aan elkaar geven. Liggen bij jou thuis de cadeaus met pakjesavond in een mand of met kerst onder de kerstboom? Het is al jaren zo dat mensen in Nederland minder sinterklaas vieren en meer uitgeven aan Kerst. Sinterklaas verdwijnt niet, maar het zijn wel vooral mensen met (jonge) kinderen die het uitgebreid vieren. En was het geven van kerstcadeaus vroeger helemaal niet gebruikelijk, nu is het een echte Nederlandse traditie. Als je mensen in Nederland vraagt hoe ze beide feesten vieren, is het antwoord vaak: ‘Met Sinterklaas doen we iets kleins en met Kerst pakken we uit.’ Op zich niets vreemds aan. Tradities liggen namelijk niet voor altijd vast. Ze veranderen met de tijd mee en kunnen zelfs helemaal verdwijnen. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Wat denk je, zal er in de toekomst nog meer veranderen aan Sinterklaas en Kerst? Zo ja, wat?  Hoe vind je het als tradities veranderen of verdwijnen? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor.  Houd een kleine, eenvoudige enquête in de klas – met hand opsteken – met de volgende vragen: • Wie viert er thuis Sinterklaas met cadeaus? • Wie krijgt er cadeaus met Kerst? • Wie viert allebei de feesten? Als je allebei viert: bij wie zijn de cadeaus groter/ duurder met Kerst?  Vergelijk de uitkomsten met de beschreven trend uit de tekst. Wat valt op?  Bespreek tot slot de vragen in de klas.

Mensen hechten aan tradities. Stel, je hebt als kind geleerd: als je iemand voor het eerst ontmoet, geef je hem netjes een hand en zeg je je naam. Iedereen in je omgeving doet dat zo. En dan komt er iemand binnenlopen, en die knikt alleen maar. Dan denk je: ‘Wat gek. Wat lomp. Een hand geven, dat hoort toch gewoon zo?’ In Jezus’ tijd waren er ook tradities. Daar moest je je precies aan houden, vonden sommige mensen. En toen kwam Jezus, en die deed dingen anders. ‘Waarom overtreden jouw leerlingen onze tradities? Ze wassen hun handen niet zoals het hoort!’ krijgt Jezus naar zijn hoofd. ‘En waarom vinden jullie je tradities belangrijker dan wat God van ons vraagt?’ geeft Jezus terug. Jezus was niet tegen tradities. Maar het ging hem vooral om de inhoud en minder om de vorm. Gods bedoeling is dat mensen tot hun recht komen en voor elkaar zorgen. Tradities moeten dat doel ondersteunen. Op zichzelf zijn ze niet heilig. Dat merken we ook in deze coronatijd. Neem alleen al dat handen schudden… Nu het moet, vinden we manieren om elkaar anders, maar even vriendelijk te begroeten. En neem Zwarte Piet. Traditioneel is hij zwart. Maar nu blijkt dat dat mensen kwetst, kunnen we de sinterklaastraditie ook een andere vorm geven. Zonder dat je de positieve inhoud kwijtraakt. Barbara de Beaufort | Bij: Matteus 15:1-3 Vragen •  Hoeveel manieren kun je bedenken om elkaar te begroeten? Welke spreekt jou het meeste aan? Vragen ••  Vind jij het belangrijk dat sommige dingen steeds op dezelfde manier gaan? Bijvoorbeeld hoe jullie thuis een verjaardag vieren?  Wat is volgens jou de positieve inhoud van het Sinterklaasfeest?

God, zoveel gewoontes en gebruiken waarmee we opgegroeid zijn en waaraan we gehecht zijn geraakt. Zoveel verschillende tradities bij groepen en volken. We bidden u om wijsheid en verdraagzaamheid. Geef dat we elkaar de ruimte geven om dat wat we belangrijk vinden vast te houden en te vieren. Help ons daarnaast open te staan voor nieuwe vormen van tradities als de tijdgeest daarom vraagt.

WERELD

Honden in het Witte Huis •

Biden herstelt de traditie van honden als medebewoners in het Witte Huis. Binnenkort vindt er weer een verhuizing plaats in het Witte Huis. Dit huis in Washington is de woon- en werkplek van de president van de Verenigde Staten. Nu woont daar dus nog president Trump met zijn familie. Volgend jaar verhuist de nieuwe president Biden naar het Witte Huis. Hij neemt niet alleen zijn gezin mee, maar ook zijn twee honden. Hiermee herstelt hij een traditie die Trump verbroken had. De laatste 120 jaar woonden er altijd honden bij de president in het Witte Huis. En 120 jaar geleden woonde er dan misschien geen hond, maar wel een kat, hanen en een papegaai. Met de nieuwe president Biden komen er ook weer twee huisdieren naar Washington. Hij neemt zijn honden Major en Champ mee. Omdat het Witte Huis de plek is waar de president woont en werkt, zijn de honden altijd in de buurt. Misschien lopen ze zelfs wel in zijn werkkamer. Voor zijn personeel zou dat wel gezellig zijn. Na al die jaren met honden zullen de meesten er wel aan gewend zijn. Sarah Mullié  Waarom zouden zo veel presidenten in de VS honden als huisdier hebben gehad?  Zegt het iets over een president of hij wel of geen hond heeft?

JONGEREN

W E E K 49 V R I J DAG • 4 D E C E M B ER

ACTUEEL

Regenboogpieten •

Regenboogpieten zijn voor nu een mooie oplossing. Ik ben zelf van mening dat zwarte pieten niet meer kunnen in de 21ste eeuw. Roetveegpieten zouden een oplossing kunnen zijn, maar het probleem is dat je dan als piet makkelijk herkend wordt. Wat zou dan een oplossing kunnen zijn? Regenboogpieten? Het klinkt heel raar en het ziet er ook raar uit. Het is niet logisch, een paarse piet. Maar er zijn wel meer dingen niet logisch aan dit verhaal. Een paard op het dak, een stoomboot uit Madrid dat helemaal niet aan het water ligt. Ik vind die regenboogpieten dus best een goede optie. Marie-Julie, 13 jaar  Zijn regenboogpieten een goed alternatief voor zwarte pieten?  Moeten tradities logisch zijn?

145

EXTRA

BIJBELS

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

MATERIAAL

146

M AA N DAG

Nooit meer vergeten •

Veel religieuze en nationale feesten zijn ontstaan als herinnering aan vroegere gebeurtenissen. Hoe zorg je ervoor dat iets wat heel belangrijk is, goed onthouden wordt? Hoe zorg je ervoor dat de geschiedenis niet vergeten wordt, maar levend blijft, ook nog veel jaren en zelfs eeuwen later? Door er een feest van te maken. Dat werkt heel goed. Veel religieuze en nationale feestdagen zijn ontstaan als herinnering aan een belangrijke gebeurtenis of periode in de geschiedenis. Het Poerimfeest is daar een goed voorbeeld van. Dat is een feest dat door joodse mensen uitbundig wordt gevierd. Kinderen mogen zich verkleden, er is bijzonder eten en veel muziek. Eigenlijk is het een soort bevrijdingsfestival. Het Poerimfeest is namelijk bedoeld om terug te denken aan een gevaarlijke periode uit de geschiedenis. In die tijd probeerde een zekere Haman alle Joden die in zijn land woonden uit te roeien. Hij beraamde een sluw plan en probeerde de koning van het land voor zijn karretje te spannen. Maar op het laatste moment mislukte dat. Dat was te danken aan de moed van Ester, een Joodse vrouw die haar eigen leven op het spel zette om de koning op andere gedachten te brengen. Het gevaar werd op het nippertje afgewend en de mensen konden weer in vrijheid ademhalen. Toen besloten de mensen om een traditie te beginnen om die dagen te blijven herdenken en vieren.‘Droefheid is veranderd is vreugde,’ zeiden ze, ‘en rouw is veranderd in feest.’ En tot op de dag van vandaag vieren Joden nog steeds dat Poerimfeest, net zoals de mensen van toen het hadden gewild. Zo’n traditie is belangrijk. Want het gevaar bestaat nog steeds, dat mensen elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Dat mensen als vijanden tegenover elkaar staan en vinden dat anderen geen recht op leven hebben. Daarom moeten we vrijheid vieren, zodat we niet vergeten dat ieder leven telt. Ester 9:20-28 Gespreksvragen:  Met welke tradities staan wij stil bij onze vrijheid?  Welke gebeurtenissen van vroeger worden in andere feesten levend gehouden?

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Geertje de Vries. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof.

Gebedsintentie: Vader, vrijheid is een groot goed. Laten we altijd beseffen dat die vrijheid er niet alleen voor onszelf is, maar ook voor al onze medemensen. Laat ons zo leven dat ieder leven telt.

DI N S DAG

Terug van weggeweest •

Hoe het Loofhuttenfeest in ere werd hersteld. Er is geen mooiere dag dan de dag dat je terugkeert naar huis. Vooral als je jaren en jaren weg bent geweest. Niet omdat je dat wilde, maar omdat je moest. Ballingen waren ze, de mensen van Israël, gedwongen om in een vreemd land bij vreemde mensen te wonen. Maar nu is dat voorbij, ze zijn weer thuis. Hoe bouw je dan je leven weer op? Waar moet je beginnen na zo’n lange tijd? Ezra, de schrijver, heeft een idee. Het woord van God – het boek waar alles in staat over hoe God wil dat de mensen samenleven – als ze dat nu weer eens zouden gaan lezen met elkaar! En zo gebeurt het. Het boek wordt gevonden, onder het stof en het gruis van al die jaren. Ezra slaat het open en begint hardop voor te lezen, terwijl iedereen aandachtig luistert. Dit staat erin: ‘In de zevende maand moeten jullie een feest vieren. Bouw een hut van takken, in je tuin, bij je huis. En ga daar een week in wonen. Herinner je hoe het was, om in de woestijn rond te trekken en niks te hebben. Lees de verhalen over hoe ik, jullie God, met je meetrok. En vier dan het feest van bevrijding, van thuiskomen en nieuw leven.’ Het blijft stil als Ezra klaar is met lezen. Dat is waar ook, dat Loofhuttenfeest. Hoeveel jaren is het geleden, dat ze dat voor het laatst hebben gevierd? ‘Laten we hiermee beginnen,’ zegt Ezra. ‘Dit feest gaan we vanaf nu weer vieren. De hut die we bouwen wordt het begin van ons nieuwe leven, hier.’ Dit feest wordt nooit meer vergeten, tot op vandaag. Nehemia 8:13-18 Gespreksvragen:  Hoe voelt het om na een tijdje weg te zijn geweest weer thuis te komen?  Waarom vieren de joden dit feest in een hut van takken in de tuin? Gebedsintentie: Heer, we zijn voorbijgangers, steeds onderweg en op zoek naar een plek waar we thuis kunnen zijn. Geef ons de rust en het vertrouwen dat we thuis kunnen zijn bij u!

Niet meer van deze tijd •

De traditie dat eerst de oudste dochter hoort te trouwen, grijpt diep in op het leven van Jakob die verliefd is op de jongste. Jakob is woest. Niet een beetje kwaad, maar woedend, razend, furieus. Laban, zijn schoonvader, heeft hem een streek geleverd. Zijn schoonvader ja, de vader van zijn vrouw. Gisteren is de bruiloft gevierd, een feest waar hij zeven jaar op heeft moeten wachten. Want zo lang al is hij verliefd op Rachel. Gisteren kon hij haar eindelijk in zijn armen sluiten. Ze zag er prachtig uit. Helemaal volgens de traditie, in een mooie jurk, met een sluier voor haar gezicht. Jakob kon haast niet wachten tot de plechtigheid voorbij was. Laban gaf de bruid weg, allebei gaven ze hun jawoord, de ringen werden gewisseld, en zo werden ze voor de rest van hun leven aan elkaar verbonden. Toen volgde een feest met een hoop drank. Dat waren ze zo gewend. En toen, diep in de nacht, waren ze eindelijk samen in hun eigen bed in hun eigen tent. Zeven jaar had hij voor Rachel moeten werken en op haar moeten wachten, maar nu was ze dan eindelijk zijn vrouw. Maar toen het licht werd, de volgende morgen, kreeg Jakob de schrik van zijn leven. Naast hem in bed lag niet Rachel, zijn liefste, maar Lea, haar oudere zus. ‘Hoe hebt u mij dit kunnen aandoen? Ik heb toch zeven jaar voor Rachel gewerkt?’ Laban, zijn schoonvader, antwoordde: ‘Het is hier de gewoonte dat eerst de oudste zus trouwt en dan pas de jongste. Dat is traditie’. Geen wonder dat Jakob boos is. Wat is dat voor een traditie, die mensen laat trouwen die elkaar helemaal niet willen? Dit verhaal laat zien dat tradities soms diep ingrijpen in het leven van gewone mensen. Soms zijn tradities mooi en waardevol, soms staan ze het geluk van mensen in de weg en zijn ze oneerlijk. Wat is dan belangrijker? De traditie of het leven van nu? Genesis 29:14b-26 Gespreksvragen:  Wanneer zijn tradities oneerlijk en staan ze het geluk van mensen in de weg?  Weet je nog meer van zulke tradities? Gebedsintentie: Heer, u bent liefde en u bent uit op het geluk van mensen. Geef ons het lef om tradities die dat in de weg staan, op te ruimen en ons altijd in dienst te stellen van elkaar.

D ONDE R DAG

V R I J DAG

Traditie 2.0 •

Een stukje van thuis •

Gespreksvragen:  Kan dat zomaar: een bestaand feest zo ingrijpend veranderen?  Wat is het verschil tussen het joodse en het christelijke paasfeest?

Gespreksvragen:  Waarom hebben mensen in een vreemd land juist extra behoefte aan de tradities van thuis?  Is het beter om je aan te passen aan de tradities van het land of om je eigen tradities te handhaven? Waarom?

Door Jezus is het joodse Pesach omgevormd tot een gedachtenis aan zijn dood en opstanding. De leerlingen van Jezus zitten aan tafel. Vanavond zijn ze samen voor de belangrijkste maaltijd van het jaar. Het is Pesach, het joodse paasfeest. Vandaag vieren ze het feest van bevrijding en uittocht. Ooit, zoveel eeuwen geleden, werden de mensen bevrijd van de slavernij in Egypte. En dat wordt elk jaar herdacht en gevierd, met een bijzondere maaltijd. Er staat van alles op tafel. Ze eten plat brood, want op de avond van bevrijding hadden de mensen geen tijd om gewoon brood te bakken. Ze drinken wijn als symbool voor de trouw van God. Er staan bittere kruiden, want de tijd dat ze als slaaf moesten werken was hard en zwaar. Alles wat er die avond op tafel staat, heeft een bijzondere betekenis. En terwijl ze eten, vertellen ze elkaar het verhaal, van ooit, toen de mensen bevrijd werden. De leerlingen van Jezus kennen de traditie. Ze kennen de verhalen. Maar dan gebeurt er iets onverwachts. Jezus neemt het brood in zijn handen. ‘Dit brood,’ zegt hij, ‘dat is mijn lichaam. Zoals wij het breken zodat we er allemaal van kunnen eten, zo zal mijn lichaam gebroken worden.’ Wacht even, zo gaat het verhaal toch niet? Maar Jezus is serieus. Hij pakt een beker wijn en houdt hem omhoog. ‘Zien jullie deze wijn? Dit is mijn bloed. Als jullie de volgende jaren weer deze maaltijd vieren, denk dan aan mij. Want zoals deze wijn uitgegoten wordt in jullie bekers, zo zal mijn bloed vloeien. Mijn dood zal leven en vrijheid brengen voor alle mensen.’ Na die avond zal het paasfeest voor de leerlingen nooit meer hetzelfde zijn. Het blijft voor altijd verbonden met Jezus. En alle christenen op de wereld vieren deze maaltijd tot op de dag van vandaag onder de naam Heilig Avondmaal of Eucharistie. Een traditie met oude wortels en een nieuwe betekenis. Lucas 22:1,14-20

Gebedsintentie: Vader, dank u dat uw Zoon de traditie van het paasfeest voorgoed verbonden heeft aan zijn naam, Jezus. Laten wij ons dan ook inzetten voor vrijheid en bevrijding bij het teken van het gebroken brood en de gedeelde wijn.

In een vreemd land zijn de tradities van thuis extra belangrijk. Nergens worden Sinterklaas en Koningsdag zo uitbundig gevierd als onder Nederlanders die in het buitenland wonen. In Canada, Australië of Brazilië, allemaal plekken waar Nederlanders naartoe zijn geëmigreerd om er een nieuw bestaan op te bouwen. Ondertussen hebben ze gezinnen gesticht, kinderen en kleinkinderen gekregen, ze hebben de taal van het land geleerd en hebben er banen gevonden. Neem bijvoorbeeld tante Menny en oom Bert. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog besloten hun ouders naar Canada te gaan. Daar was toekomst voor een boerenzoon, daar was land en werk te vinden. Oom Bert heet nu uncle Burt. Zijn kinderen zijn Canadezen met een Canadees paspoort. Maar elke zondag gaat hij naar de Nederlandse kerk, waar ze nog oude psalmen zingen. Elk jaar viert hij Sinterklaas en met Koningsdag speldt hij een oranje strikje op. De Nederlandse tradities betekenen heel veel voor aunt Menny en uncle Burt. Het is een stukje van thuis. Hun Canadese buren vinden het wel vreemd. Zij snappen die tradities niet en vinden het ouderwets. Tante Menny en oom Bert lijken wel wat op Daniël uit de Bijbel. Toen hij in een vreemd land voor een vreemde koning ging werken, besloot hij om zich aan de tradities van thuis te blijven houden. Dat was niet altijd makkelijk. Zijn nieuwe buren en vrienden begrepen zijn tradities niet. ‘Je blijft op deze manier een vreemdeling. Je moet je aanpassen aan onze gewoontes,’ zeiden ze tegen Daniël. Maar zou dat wel waar zijn? Misschien moet je juist wel een stukje van thuis meenemen, om je in een vreemd land thuis te kunnen gaan voelen. Je eigen tradities vertellen je wie je bent en waar je wortels liggen. Nieuwe tradities kunnen daar heel goed bij. Dus wat is er eigenlijk mis met een Canadese Sinterklaas? Niks toch? Daniël 1:3-19

W E E K 49 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G E N

WOENSDAG

Gebedsintentie: Heer, we kunnen niet zonder de wortels van onze eigen tradities, ook al moeten we ons ook aanpassen aan die van anderen. Wees met ons bij het zoeken naar de juiste mix van het oude vertrouwde en de uitdagingen van wat nieuw is. 147

GEDICHT

Op weg naar Kerst Het is donker in de straten. Ja, de lichtjes branden weer, maar hoewel er carols klinken, voelt het anders deze keer. Want de sfeer is meer gespannen, mensen zijn wat prikkelbaar. Over de verlichte straten ligt de schaduw van dit jaar. Het is donker in de hoofden en het hart voelt zich verward. We zijn moe van de getallen, want die dalen nog niet hard. Kerstfeest is een feest van samen. Maar juist dat is een gevaar. Kunnen we het licht wel vinden en het delen met elkaar? Toch kan Kerst juist nu vertellen dat een wending klein begint. Dat de duisternis voorbijgaat en het licht het straks weer wint.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Juist die hoop kan ons verbinden,

148

ook op afstand van elkaar. Met elk sprankje hoop dat oplicht, wordt het toch een feest dit jaar. Greet Brokerhof-van der Waa

149

W E E K 50 & 51 • 7 – 1 8 DE C E MB E R 2 02 0

TUSSEN LICHT EN DONKER Brrr, wat zijn de dagen kort. ’s Ochtends word je wakker in het donker en aan het einde van de middag gaat het al schemeren. Toch heeft het ook iets gezelligs. Lekker binnen met kaarsjes aan. Of misschien al met kerstlichtjes… Maar licht en donker gaat niet alleen over kaarsen en lampjes. We kunnen helemaal niet zonder licht. Zonder zonlicht geen leven. Het geeft ons energie en houdt ons warm en vrolijk. En je hebt een veiliger gevoel in het licht dan in het donker. Er zijn veel donkere dingen in onze samenleving. Hoe blijf je hoopvol bij al die narigheid?

Wat doet één klein kaarsvlammetje? Misschien is het nog donker als je met je eerste klas start.  Neem een kaars mee en steek die aan in een verder donker lokaal.  Kijk wat het kaarsje doet met de sfeer: het wordt gelijk rustiger.  Vraag de aandacht voor hoeveel zo’n klein vlammetje kan doen in het donker. Eigenlijk is dat ene kleine vlammetje zoveel kleiner dan het hele donkere lokaal. Toch kan dat ene vlammetje alles in het lokaal zichtbaar maken.  Blaas tot slot de kaars uit en kijk wat het verschil is.

WERELDRE L I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Naast elkaar •

150

Lichtpuntjes in de donkere coronatijd. ‘Meneer, baalt u niet van deze coronatijd?’ vragen leerlingen regelmatig. Dan moet ik eerlijk bekennen dat ik dat regelmatig doe. Niet zozeer voor mezelf, maar voor alle zieken en gestorven mensen en hun families en vrienden. Dat lijkt me duisternis ten top. Ook pikdonker lijkt me de financiële nood van veel ondernemers, bijvoorbeeld in de horeca of reissector. Prachtige bedrijven die met veel liefde zijn opgebouwd, dreigen over de kop te gaan of zijn soms al failliet. Naast alle donkerte zie ik ook lichtpuntjes. Mensen ontdekken meer en meer de waarde van het samen thuis zijn, ontdekken hoe mooi de natuur in de eigen omgeving is. Ze ontdekken zelfs hoe bijzonder hun eigen tuin is. Het leven vertraagt en daardoor krijgen we meer oog voor de kleine dingen die ons leven bijzonder maken. Hopelijk vindt de wetenschap snel een middel tegen corona, maar ik hoop ook dat we de aandacht voor elkaar, de natuur en het kleine weten te behouden. Ook dat is Kerst: in een klein kind komt de eeuwige God onder ons wonen. Bill Banning

V E R H AA L

De raaf en de walvis •

Een sprookje van de Inuit in Alaska. Uit nieuwsgierigheid doodt een raaf een walvis. Er was eens een raaf die doodmoe laag boven zee vloog, toen een walvis opdook en de raaf zo zijn bek in vloog. Even was alles donker. Toen kwam hij in een kamertje waar een meisje was met een brandende lamp. Ze zei: ‘Je bent welkom, maar raak nooit mijn lamp aan.’ Dat beloofde de raaf. Hij verbaasde zich over het meisje dat telkens even de deur uitging en weer terugkwam. ‘Wat maakt je zo onrustig?’ vroeg hij. ‘Het leven,’ zei het meisje. Uiteindelijk werd de raaf te nieuwsgierig. Hij verbrak zijn belofte en pikte aan de pit van de lamp. Meteen doofde de lamp en het meisje viel dood neer. In stikzwarte duisternis dwaalde de raaf tussen spek en bloed. Het werd bloedheet en zijn veren vielen uit. Hij vluchtte naar buiten en dreef wekenlang rond op de rug van de dode walvis. Nu pas begreep hij dat het meisje de ziel van de walvis was die telkens even was gaan ademhalen. En de lamp was haar hart. Zijn nieuwsgierigheid had haar gedood. Er kwamen mensen in boten om het vlees van de walvis te bergen. De raaf veranderde in een vieze, lelijke man die trots riep: ‘Ik heb de walvis gedood.’ De mensen vonden hem geweldig. Hilda Algra Bron: beleven.org Een sprookje van de Inuit uit Alaska. Oorspronkelijk verteld door de Panik van de Ututok-rivier, 1924, en verschenen in Knud Rasmussen, Festens Gave, 1929

Donker en licht •

Welke woorden passen er bij licht en donker?  Schrijf aan de linkerkant van het bord ‘donker’, schrijf aan de rechterkant ‘licht’.  Laat de leerlingen associëren bij deze woorden. Schrijf alle associaties op.  Bespreek na. Hebben de leerlingen meer associaties bij licht dan bij donker? Welke woorden zijn positiever? Welke negatiever? Welke neutraal? Zijn er ook woorden die bij licht én bij donker horen? Maxine Herinx

S OA P • I N DE K L AS

Donker •

Een stroomstoring zorgt voor gezelligheid in de klas. Floep. Ineens gaan alle lichten uit. Ook het bord houdt ermee op. ‘Hé,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Stroomstoring.’ ‘Nou kunnen we niks meer,’ zegt Jessie. ‘Wil jij even vragen wat er is, Karim?’ vraagt mevrouw Bergman. Even later komt hij terug. ‘Meneer Krook weet het niet,’ zegt Karim. ‘Er is gewoon geen stroom.’ ‘Wat vervelend,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Helemaal niet,’ lacht Mees. ‘Zal ik de kaarsen aandoen?’ vraagt Jessie. ‘Doe maar,’ zegt mevrouw Bergman. ‘En dan kunt u misschien voorlezen,’ zegt Mees. ‘Ja!’ zegt Lara. ‘Voor ons is het te donker om te werken. Maar u kunt het net goed zien bij die kaarsen.’ ‘Gezellig!’ roept Irene. ‘Het is toch bijna vakantie!’ ‘Nou, vooruit dan maar,’ zegt mevrouw Bergman. Ze zitten er net klaar voor, als het licht weer aangaat. ‘Hè, wat jammer,’ zegt Lara. ‘Doe de lampen maar weer uit,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Tot de pauze lees ik voor. Bij kaarslicht.’ Hilde van Halm

W E E K 50 2 02 0 • VO O R DE Z E W E EK

Bij de poster

BI J B E L & W E R E L D

Leve het donker • •

Advent •

De adventstijd bereidt je voor op Kerst. In het tuincentrum begint Kerst al in september. Etalages en winkelstraten volgen in de loop van november. In de kerken zijn gelovigen ook begonnen met de voorbereidingen van het christelijke kerstfeest. Met Kerst herdenken christenen de geboorte van Jezus, de zoon van God. Je kent het verhaal vast wel. Misschien hebben jullie thuis ook een kerststalletje onder de kerstboom staan. Met Jozef en Maria, de os en de ezel, de herders, een engel en natuurlijk het pasgeboren kindje Jezus dat in een bakje stro ligt. Echt Kerst is het pas over ruim twee weken. Maar nu is het advent. In de kerk, en ook wel bij gelovigen thuis, worden vier kaarsen neergezet. Op de vier zondagen voor Kerst wordt er steeds één kaars meer aangestoken. Gisteren brandde ook de tweede kaars. Volgende week zijn dat er drie. En op de laatste adventszondag branden alle vier de kaarsen. Zo wordt het elke zondag een beetje lichter. Daarmee laten de gelovigen zien dat ze toeleven naar Kerst, het feest van het Licht. Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Heb jij weleens een adventskalender gehad? Waarvoor was die bedoeld? Lukte het jou om één luikje per dag open te maken of deed je alles in één keer?  Waarom zouden gelovigen zich willen voorbereiden op het kerstfeest? Toelichting voor de docent In de adventsperiode is er de laatste jaren weer een opleving in allerlei vormen van adventskalenders. Variërend van 24 dagen elke dag een ander wijntje, tot parfums en zeepjes of luxe chocola. Oorspronkelijk is de adventstijd een voorbereidingstijd voor het kerstfeest. Een tijd om je te bezinnen op de betekenis van de geboorte van Jezus, de Zoon van God die naar de aarde is gekomen.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

Het donker nodigt uit tot vertrouwelijkheid. Zou hij het doen? Met Jezus gaan praten? Nikodemus, een van de Joodse leiders, twijfelde. De dingen die Jezus zei klopten niet, volgens de meeste leiders van het volk. Gevaarlijke praatjes! Nikodemus kon dus beter niet met die man gezien worden. Maar aan de andere kant… Jezus leek zo wijs. En Nikodemus had veel vragen. Misschien is het een goed idee om vanavond laat naar hem toe te gaan, bedacht Nikodemus. Dan zou niemand hen samen zien. En in het donker praat het zoveel makkelijker. Daglicht is hard. En overdag heeft iedereen haast. Maar in het schemerdonker klinken je woorden anders. Dan is het ook makkelijker om samen te zwijgen, rustig na te denken. Je woorden komen van dieper weg. Het donker heeft een slechte naam. Maar is dat wel terecht? Juist in dit winterseizoen kun je meemaken hoe fijn het is om samen in de auto over donkere wegen te rijden. De radio staat zachtjes aan. Soms zeg je iets, soms niet. Maar het voelt vanzelf vertrouwelijker. Wanneer je uit school komt, is het al schemerig in de keuken. Je wordt er rustig van. Even zitten, een beetje babbelen, iets vertellen dat je anders misschien niet durft. Of in het donker bij de open haard zitten en in het vuur staren, hardop mijmeren over het leven. Nee, donker is niet altijd verkeerd. Barbara de Beaufort | Bij: Johannes 3:1-13 Vragen • P raat jij makkelijker in het donker? Of juist liever overdag? Vragen •• H oe zou het komen dat je stemming zo anders is als je samen in het vuur zit te staren? H eb je in het donker weleens iets gezegd dat je overdag niet durfde?

God, waarom komen juist in het donker onze diepste gevoelens boven? Waarom hebben we dan vaak behoefte aan een luisterend oor? De woorden die overdag in onze keel blijven steken, komen op zo’n moment soms vanzelf. Geef dat er dan mensen zijn die echt kunnen luisteren en bij wie onze gedachten veilig zijn. Maar als er niemand is, bent u er dan? Kunnen we bij u terecht, God, als het donker is in ons leven? Wijst u ons dan de weg naar het licht?

WERELD

Aardedonker •

Drie minuten totale duisternis in de Candelaria-grotten in Guatemala. Mijn mooiste ervaring in Guatemala was een bezoek aan de Candelaria-grotten. Als ik er aankom, staan daar twee vriendelijke gidsen: ‘Naar binnen?’ Weifelend bekijk ik de ingang met een houten deurtje ervoor. Het is zo smal: je moet kruipen. ‘Verderop wordt het ruimer,’ zeggen ze. ‘En je krijgt een helm op!’ Ik kijk omhoog, zestig meter rots boven de grot. Ik lach. ‘Als de boel instort heb je daar veel aan.’ Maar wie bang is, moet thuisblijven. Dus even later kruip ik naar binnen. Prachtige grotten, vol vreemde beeldhouwwerken door de natuur gemaakt. Tenslotte een hal. ‘Hier doen we altijd drie minuten onze lampen uit,’ vertellen de gidsen. ‘Totale duisternis. Oké?’ Inderdaad, het is aardedonker. Ik hoor het druppen van water, ruik het vocht. En ik denk aan de nietige plek op aarde die ik inneem. Dan gaat hun lamp weer aan. We lopen terug naar de uitgang. Het daglicht is verblindend. Henok Evertsz  Ben jij weleens in een grot geweest?  Heb jij weleens meegemaakt dat het ergens zo donker was dat je echt helemaal niets kon zien? Hoe vond je dat?  De schrijver denkt in het donker aan de nietige plek op aarde die hij inneemt. Waarom komt die gedachte juist daar bij hem op, denk je?

JONGEREN

W E E K 50 M AA N DAG • 7 DE C E MB ER

ACTUEEL

Volle maan •

De maan geeft Aukje een gevoel van licht. 2020 is bijna voorbij en het wordt steeds eerder donker. Ik vind het aantrekkelijk om ’s avonds naar buiten te kijken. Je kunt dan de maan en sterren goed bekijken. Ook vind ik het interessant om de volle maan te bewonderen. Ik weet niet waarom, maar als ik ’s avonds de maan zie, geeft me dat een gevoel van licht. De maan en de sterren zijn ’s avonds mijn licht. Aukje, 14 jaar  Wat betekenen de maan en de sterren voor jou?  Zijn maan en sterren meer verbonden met het donkere jaargetijde dan met de zomer?

151

Verlangen • •

Avondklok •

De oorsprong van de avondklok. Om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, geldt in enkele landen een avondklok. In België, Engeland en Spanje bijvoorbeeld. Daar mag je van ’s avonds laat tot ’s morgens vroeg niet zonder toestemming op straat komen. Ook niet om even je hond uit te laten. Doe je dat wel, dan krijg je een boete. Waar komt dat eigenlijk vandaan, die avondklok?

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

We gaan terug naar de middeleeuwen. In die tijd werd de avondklok geluid om te laten weten dat de stadspoorten dicht zouden gaan. Tot de volgende ochtend mocht niemand er meer in of uit. De klokken luidden toen ook om andere redenen. Bijvoorbeeld als seintje dat de cafés geen alcohol meer mochten verkopen. Onze regering vindt het nu niet nodig om een avondklok in te stellen. We kennen het middel wel in Nederland, uit de Tweede Wereldoorlog. De Duitse bezetter voerde toen deze ‘spertijd’ in. Een overheid kan alleen in bijzondere situaties kiezen voor een avondklok. Zoals bij een ramp of een oorlog. IJsland en Groot-Brittannië kennen een avondklok voor minderjarigen. Om de jeugd te beschermen. En op de Filipijnen gebruikt de president een avondklok om iets te doen aan de drugsproblemen in zijn land. Richard Havenaar

152

BIJBEL & WERELD

Vragen voor in de klas  Is het beter om nu ook in Nederland een avondklok in te stellen? Waarom wel of niet?  Reageer op de stelling: ‘Een avondklok voor minderjarigen is een goed idee, want jongeren horen ’s nachts niet op straat te zijn.’  Een avondklok zorgt ervoor dat we minder vrij zijn om te doen wat we willen. Kan je nog zo’n soort maatregel bedenken? Toelichting voor de docent Lees de tekst voor en bespreek de vragen.

Als je in een moeilijke, ‘donkere’ situatie zit, verlang je naar licht. De situatie in ons land én wereldwijd lijkt wel op een lange, donkere tunnel. Dat ellendige coronavirus is nog niet weg, en er zijn nog steeds allerlei beperkingen. Maar je kunt ook om andere redenen het gevoel hebben dat je in een donkere tunnel zit. Door ziekte of sombere gevoelens. Door onzekerheid of verdriet omdat je relatie uit is. Als je in zo’n tunnel zit, kijk je uit naar het einde. Naar het eerste beetje licht dat er misschien al gloort. Zie je al iets? Zijn er al signalen dat er een einde aan je situatie komt? Is er een medicijn, zijn er mensen om je heen die je begrijpen en die je daarmee een beetje licht brengen? In de Bijbel staat een lied van een mens die ook in een tunnel zit. Wanhopig is hij of zij. Deze mens in het donker kijkt ook uit naar het licht en zoekt dat bij God. ‘Ik kijk naar u uit,’ zegt de dichter, ‘ik wacht op u en verlang naar u. Omdat ik weet dat er bij u bevrijding is.’ Het helpt deze mens om zijn moeilijke situatie met God te delen. En om zich te herinneren dat God iemand is die je nooit in de steek laat. Daarmee is de donkere tunnel niet zomaar weg. Maar misschien wel beter uit te houden. Jeanet Aartsen | Bij: Psalm 130 Vragen *  Vind jij deze tijd ook een soort donkere tunnel? Waarom wel of niet?  In de kerk wachten de gelovigen in deze tijd ook op het licht. Hoe heet deze periode van vier weken voor kerst? Vragen **  Kan wachten of ergens naar uitkijken in een moeilijke situatie ook iets goeds brengen?  Verlangen naar God, naar Iets dat, of Iemand die boven jou uitstijgt: kun je je daar iets bij voorstellen?

God, we kunnen soms zo verlangen naar vorig jaar, toen alles nog normaal was. Naar de tijd dat we zorgeloos verjaardagen, sinterklaas- en kerstfeest konden vieren. Nu is het zo beklemmend donker alsof we door een tunnel lopen waar maar geen eind aan komt. Geef dat we ons niet terneer laten drukken door alle somberheid en onzekerheid. Help ons om niet moedeloos te worden en het nog even uit te houden. Laat ons de lichtpuntjes in het donker zien. En geef ons het geloof dat het langzaam maar zeker lichter zal worden in ons leven.

WERELD

Een lichtpuntje in de nacht •

Over de plus- en minpunten van vliegtuigen. Als je in het donker naar de hemel staart, kun je lichtpuntjes zien schitteren: de sterren. Je droomt van andere sterrenstelsels en plane… O nee, het puntje beweegt! Het is toch weer een vliegtuig. Vast weer een paar Duitsers op weg naar de Verenigde Staten. Aan de ene kant zorgt de luchtvaart ervoor dat we nieuwe werelden kunnen ontdekken. We kunnen vrienden en familie bezoeken aan de andere kant van de planeet. We kunnen op zonvakantie midden in de donkere winter. Althans: het kón. Nu we dit jaar door corona niet meer kunnen vliegen, voelen veel mensen zich opgesloten in ons eigen kleine landje. ‘Konden we er maar op uit!’ Aan de andere kant wordt de luchtvaart ook grondig vervloekt. Geluidsoverlast rondom Schiphol. Enorme milieuvervuiling. Piloten die veel te veel geld verdienen. Miljarden aan staatssteun om de luchtvaartmaatschappijen maar weer te redden. Weinig dingen zijn dit jaar zo enorm gemist en tegelijk zo gigantisch verketterd als vliegen. Toch blijven de vliegtuigen op en neer vliegen tussen licht en donker. Voorlopig nog wel. Koen Füssenich  Ben jij dit jaar op vliegvakantie geweest? Waarheen en waarom?  Vind je dat we minder moeten vliegen als de crisis weer voorbij is?

JONGEREN

Licht gevoel •

De decembermaand geeft een warm gevoel. Ik word altijd heel blij als de tijd aanbreekt van december en dan vooral kerst. Ik hou van alle lichtjes die er schijnen en krijg er een warm en licht gevoel van vanbinnen. Gezelligheid met mijn familie - ik geniet ervan! Toch denk ik ook dat er mensen zijn die deze tijd helemaal niet leuk vinden en juist heel eenzaam of verdrietig zijn en niet, zoals ik, een warm gevoel krijgen, maar juist een koud en donker gevoel. Akkelina, 12 jaar  Verdrijft het licht de eenzaamheid, of kan het de eenzaamheid ook versterken?

W E E K 50 DI N S DAG • 8 D E C E M B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Kersthit • •

Zet je licht aan! •

Iedereen weet dat het gevaarlijk is om zonder licht te fietsen. Je weet het, maar je vergeet het, hebt geen zin of geen geld om lichtjes te kopen, je vindt het wel cool om zonder licht te rijden, enzovoort. Je bent niet de enige, want ongeveer een derde van alle Nederlanders heeft geen goede fietsverlichting. Toch heb je met goed licht 20% minder kans hebt op een aanrijding. Bovendien is het natuurlijk ook niet aardig als anderen zich te pletter schrikken omdat ze jou helemaal niet zien aankomen. Daarom voert de ANWB ook dit najaar weer een campagne met de tag ‘Zet je licht aan’. Als een herinnering om je licht aan te zetten dus. In het filmpje zie je hoe het werkt. Als je zelf een tag zet of er een spot, een originele foto maakt en deze deelt via Instagram, maak je kans op een fiets. De tagpakketten met sjabloon en spuitbus zijn voor dit jaar helaas op, maar misschien wil je volgend jaar wel meedoen. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Heb jij de oproepen ‘Zet je licht aan’ ergens gezien? Zo ja, waar?  De tag blijkt te werken. Meer mensen zetten hun licht aan. Zou dat voor jou ook werken of werkte het al? Waarom?  Heb jij zelf meegedaan met deze actie of zou je dat volgend jaar willen doen? Op welke plaatsen zou jij de slogan spuiten? Waarom juist daar?  Op welke andere manieren zou je mensen kunnen stimuleren om goede fietsverlichting te hebben? Toelichting voor de docent De ANWB is een vereniging met ruim 4,5 miljoen leden. Haar missie is dat ze al haar leden wil helpen om zorgeloos en met plezier onderweg te zijn.  Lees de tekst voor en bekijk het filmpje (0’24).  Vraag de klas: Wie heeft er nu geen goede fietsverlichting (goed = licht voor én achter)? Laat die leerlingen hun hand opsteken. Vergelijk dat met het landelijk gemiddelde.  Bespreek daarna de vragen. Link: https://youtu.be/oJN4bsG0tzw

Soms kan muziek ervoor zorgen dat je opeens een vrolijk gevoel krijgt, als een felle straal zonlicht die doorbreekt op een sombere dag. Zeker in deze donkere dagen voor kerst kan luisteren naar muziek echt fijn zijn. Denk maar aan de populariteit van kersthits als ‘Last Christmas’ van Wham of ‘All I want for Christmas’ van Mariah Carey. Smaken verschillen natuurlijk, maar veel mensen worden er gewoon blij van! Liedjes zingen rond Kerstmis is een al eeuwenoude traditie. Dat begon volgens de verhalen in de Bijbel zelfs al voor de geboorte van Jezus. Aan het begin van het evangelie van Lucas staan twee kerstliederen, gezongen door Maria, de moeder van Jezus, en door Zacharias. Hij was de vader van Johannes de Doper, de profeet die de komst van Jezus al aankondigde bij de mensen. Zacharias en zijn vrouw waren al heel oud. Maar toch kregen ze bericht dat ze een kind zouden krijgen. Zacharias wilde het niet geloven, en kon als straf voor zijn ongeloof negen maanden lang niet spreken. Pas toen zijn zoon Johannes was geboren, werd de ban gebroken en barstte hij uit in een lied waarin hij God prees. Want God, zo zong Zacharias, had er met de geboorte van Johannes en Jezus voor gezorgd dat het licht ging schijnen op iedereen die in het donker leeft. En dat licht zal ons de weg naar vrede wijzen. Zo krachtig kan een goed lied zijn! Mirjam Buitenwerf | Bij: Lucas 1:5-80 (Lucas 1:68-79 het lied van Zacharias) Vragen • H eb jij een favoriet kerstnummer? Welk, en waarom is dat jouw favoriet? K an muziek jou helpen om een ingewikkelde dag door te komen? Hoe werkt dat precies? Vragen •• W at zijn voor jou dingen die kerst tot een fijne tijd kunnen maken? Is dat dit jaar anders dan vorig jaar?

God, dank u voor wat muziek kan doen. Voor het liedje dat ons raakt en de sombere gedachten verjaagt. Voor de melodie die ontroert of juist licht en vrolijk stemt. Voor de kracht van een goeie tekst die ons boven onszelf uittilt. Dank u voor al die kerstliedjes die in deze donkere tijd het leven wat lichter doen voelen. Voor de hoop die eruit spreekt. Voor de verwachting die ze wekken. Voor de kerstgedachte die ons als muziek in de oren klinkt.

WERELD

Donker Afrika • •

Over de eerste ontmoetingen tussen blanken en zwarten in Rwanda. Ooit heette het Afrikaanse continent ‘Donker Afrika’. Dat was niet omdat de mensen er zwart waren, maar omdat westerlingen geen idee hadden wat zich daar afspeelde. Ondoordringbare jungle en wilde beesten maakten de binnenlanden bijna onbereikbaar. De landen aan de buitenkant van het continent waren makkelijker te bezoeken. Pas rond 1845 wisten blanken de binnenlanden te bereiken. Ze zochten de bron van de Nijl. De Rwandese rivier Nyawarungu is een van de twee rivieren die de bron vormen. De lokale bevolking wist niet wat ze zag: mensen zo wit! Dat moesten wel geesten zijn! Als een blanke ziek werd en stierf, snapten ze daar niets van. Hoe kan een geest nou doodgaan? De blanken op hun beurt wisten niet wat ze zagen: mensen zo zwart! En ze deden zo raar, dat moesten wel wilden zijn. Zo werden de Afrikaanse binnenlanden ‘ontdekt’. Dat was natuurlijk helemaal niet zo. Mensen woonden hier al eeuwenlang. Sommige blanken gedroegen zich respectvol en bouwden vriendschappen met de lokale bevolking. Maar het verschil bleef, tussen licht en donker, blank en zwart. Pieter Ruigrok van der Werve  Ben jij vrienden met iemand die een andere huidskleur heeft dan jij?  Word jij anders behandeld omdat jij een andere huidskleur hebt dan de meesten in je omgeving?

W E E K 50 WO E N S DAG • 9 DE C E MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

Bevroren •

Jasmijn geniet van de warmte bij de kerstlichtjeswandeling. Het is ijskoud buiten. Ik trek mijn winterjas aan. Muts, sjaal, handschoenen, anders bevries ik. Ik stap op de fiets, op naar de kerstlichtjeswandeling. Het is gelukkig niet heel ver, maar de wind snijdt toch in mijn gezicht. En het is ook al zo donker. Gelukkig heb ik een goed fietslicht, anders zou ik geen hand voor ogen zien. Nog een laatste bocht om en… opeens is het licht om me heen. Overal lampjes, kraampjes en heel veel gezelligheid. Er wordt gekletst en gezongen. Ik krijg het gelijk een stuk warmer. Ik geniet van de warmte, het licht en de gezelligheid. Jasmijn, 14 jaar  Waar geniet jij van in deze donkere dagen?

153

Donkere dagen • •

Schrijven voor mensenrechten •

Kijk eens naar deze kaars. Weet jij waar die voor staat? En waarom er prikkeldraad bij staat? Een hint: vandaag, op de Dag van de Rechten van de Mens, is hij extra actueel… Deze kaars is het logo van Amnesty International. Dat is een organisatie die wereldwijd strijdt voor de rechten van de mens. Als die ergens geschonden worden, komen ze in actie. Zo strijden ze bijvoorbeeld tegen de doodstraf, en tegen het gevangennemen van mensen zonder eerlijk proces. Of ze komen op voor de rechten van LHBTI’ers, die in veel landen nog gediscrimineerd worden. Grote problemen dus, die niet zomaar zijn opgelost. Maar Amnesty heeft iets slims bedacht. Ieder jaar in december roepen ze mensen op om een brief te schrijven. Eén zo’n brief maakt geen verschil. Maar als een regering 50.000 brieven krijgt, kan ze dat niet zomaar negeren. Zo werd in 2014 geschreven voor de vrijheid van Moses Akatugba uit Nigeria. Hij zat al 10 jaar onschuldig in de gevangenis en werd daar gemarteld. Na de brievenactie van Amnesty is hij vrijgelaten. Maxine Herinx

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas  Is het belangrijk dat er een Dag voor de Rechten van de Mens bestaat?  Denk jij dat er in Nederland weleens mensenrechten worden geschonden?  Ga jij een brief schrijven voor de ‘Write for Rights’-actie?

154

BIJBEL & WERELD

Toelichting  Laat eerst de foto zien en vraag of de leerlingen weten van welke organisatie dit het logo is. Het logo is gebaseerd op een oude spreuk: ‘Het is beter om een kaars aan te steken, dan de duisternis te vervloeken.’ Dat betekent dat je beter zelf iets kunt doen om een nare situatie te veranderen, dan er alleen maar over te mopperen. De kaars staat voor vrijheid, het prikkeldraad voor gevangenschap.  Lees dan de tekst voor en bespreek de vragen. Meer achtergrondinformatie:

Ben jij weleens in een mijn geweest. Als uitstapje best leuk en spannend, maar om er te wérken… Wereldwijd werken meer dan een miljoen kinderen in goudmijnen. Amos van 15 doet dat werk in Oeganda. Elke dag weer het donker in. Wat zal hij blij zijn als hij na een werkdag licht ziet! Nou, dat valt tegen. Hij komt na zo’n dag dan wel in het daglicht, maar z’n leven blijft donker. Hij slaapt in een modderig tentenkamp met beroerde sanitaire voorzieningen. Grote kans dat de kinderen er ziek worden – van het werken of van de woonomstandigheden! Toch ziet de organisatie ‘Stop kinderarbeid’ lichtpuntjes. Steeds meer overheden en bedrijven vinden dat kinderen naar school moeten in plaats van werken. Kinderarbeid in mijnen is letterlijk en figuurlijk leven in het donker. Zorgen dat kinderarbeid stopt is dan zorgen voor licht. ‘Licht’ en ‘donker’ betekenen ‘goed’ en ‘niet goed’. Dat bedoelt ook de bijbelse Paulus, als hij aan de eerste christenen in Efeze schrijft: Vroeger hoorden jullie bij het donker, maar nu bij het licht van de Heer. Het licht brengt goedheid voort en gerechtigheid en waarheid. Aan ‘Stop kinderarbeid’ doen ook christenen mee. Hun geloof in het licht van Jezus motiveert hen om te proberen kinderen uit die mijnen te halen. Het kerstfeest straks is het feest van Jezus en daarom het feest van het licht - letterlijk én figuurlijk. Corinne Kat | Citaat: Efeziërs 5:8 Bijbel in Gewone Taal en 5:9 De Nieuwe Bijbelvertaling Vragen •  Hoe zou het zijn om in zo’n goudmijn te moeten werken?  Wat betekent het voor jou dat Kerstfeest letterlijk en figuurlijk ‘feest van het licht’ is? Vragen ••  Waarom is er zoveel kinderarbeid?  Hoe kan je van Kerstfeest figuurlijk een ‘feest van het licht’ maken? God, geef dat we nooit vergeten dat er overal op de wereld mensen zijn voor wie het leven donker is. We bidden u om licht voor wie arm zijn en in erbarmelijke omstandigheden moeten leven. Voor jongeren die uitgebuit worden en die al jong zwaar werk moeten doen. Voor kinderen die verwaarloosd zijn en warmte en liefde ontberen. Voor wie opgroeit met geweld en niet weet wat vrede is.

https://www.amnesty.nl/encyclopedie/mensenrechten-in-nederland-een-overzicht.

WERELD

Winterdip •

Korte dagen en corona maken het risico op een winterdepressie groter dan anders. Als de herfst begint, beginnen ook de donkere dagen. Tot 21 december is het elke dag wat minder lang licht. Daarna worden de dagen weer langer. Toch duurt het dan nog drie maanden voor dag en nacht precies even lang zijn. Niet iedereen vindt het erg dat het lang donker is. Sommige mensen genieten ervan. Ze versieren hun huis en kijken lekker lang film. Andere mensen voelen zich niet fit. Ze zijn sneller boos. Positief denken lijkt onmogelijk. Het gebrek aan licht zorgt dat ze zich somber gaan voelen. Dit jaar zorgt corona voor extra problemen in de winter. Je ziet je vrienden niet vaak. Uitjes en feestjes gaan niet door. Je moet nadenken bij alles wat je doet. Ook mensen die normaal niet zoveel last van de winter hebben, kunnen zich nu somber gaan voelen. Dokters schrijven daglicht en vitamines voor. Praten met iemand die je probleem begrijpt, helpt ook. Je bent niet de enige die zich in deze periode niet goed voelt. Het helpt om tegen elkaar te zeggen: ‘Het licht komt weer terug. Echt waar.’ Ingrid Bilardie  Ken je iemand die zich nu somber voelt?  Wat zou je kunnen doen om te helpen?  Heb je zelf last van zulke gevoelens?  Wat doe jij om jezelf te helpen?

JONGEREN

De zorg •

De mensen in de zorg zijn het licht voor hun patiënten. Het licht in onze samenleving, dat zijn absoluut de mensen in de zorg. Of het nu gaat om een hersenchirurg, een verpleegkundige of een fysiotherapeut. Zij doen allemaal het belangrijkste werk dat er is: mensen gezond en blij maken. Zij zijn het licht! Patiënten zijn mensen die last hebben van het duister in hun lichaam. Zij zijn ziek, donker vanbinnen. Maar de mensen in de zorg verjagen dat. Ze kalmeren hun patiënten, maken ze blij en vullen ze met licht. Berit, 13 jaar  Doen de mensen in de zorg inderdaad het belangrijkste werk dat er is?  Wat vind je van Berits uitleg van licht en donker?

Dat we ze niet aan hun lot overlaten.

Vanaf vandaag is de nieuwe app beschikbaaar! Let op de link in uw mail.

W E E K 50 DO N D E R DAG • 1 0 DE C E MB ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Zwaarheid • •

Paarse Vrijdag •

Vandaag is het Paarse Vrijdag. Ziet het er vandaag op jullie school paars uit? Dan doen jullie mee aan Paarse Vrijdag! Deze dag wordt georganiseerd door de GSA, de Gender & Sexuality Alliance, om aandacht te vragen voor seksuele en gender-diversiteit. Kijk eens naar het verhaal van Zeger en Ody, die allebei trans zijn. Zij organiseren Paarse Vrijdag op hun school in Goes en delen hun verhaal. Zo hopen ze dat er meer zichtbaarheid komt voor LHBTI’ers. Maar ze willen ook problemen oplossen op school, waar zij tegenaan lopen. Zoals: Waar kleed je je om bij gym, als je je niet thuis voelt in de jongens- of meisjeskleedkamer? En kunnen er op school geen genderneutrale toiletten komen? Maxine Herinx Vragen voor in de klas  Wordt er op jullie school aandacht besteed aan Paarse Vrijdag? Zo ja, is dat genoeg? Zo nee, waarom niet?  Heeft jullie school een GSA?  Is jullie school veilig voor iedereen? Kan het veiliger? Toelichting voor de docent  Lees de tekst voor en laat het filmpje zien (6’34).  Wordt er op jullie school aandacht besteed aan Paarse Vrijdag? Zo ja, bespreek dan op welke manier dat gebeurt. Is het een belangrijke dag, doet iedereen mee? Zo niet, waarom niet? Kan dat volgend jaar anders?  Bespreek de vragen.  Merk je dat de leerlingen nog niet veel van het onderwerp afweten? Laat dan de slide zien van de astronaut. Hierop wordt uitleg gegeven over sekse, gender en seksualiteit.  Wil je meer en langer aandacht besteden aan Paarse Vrijdag? Hier (https://www.gsanetwerk. nl/lesideeen/) en hier (https://www.gayandschool.nl/thema/lesmateriaal-voor-het-voortgezet-onderwijs/) vind je lesideeën en materiaal.

Door haar blijdschap uit te zingen, voelde Maria zich lichter worden. Waar denk jij aan bij ‘licht’ in deze tijd? Aan kerstverlichting, kaarsen, gezelligheid? Men spreekt niet voor niets van de ‘donkere dagen voor Kerstmis’! Extra licht is welkom. Licht als contrast met het donker. Maar licht heeft ook een andere betekenis, dan is het het tegenovergestelde van zwaar. Misschien voel jij je zwaar omdat iemand thuis werkloos is geworden door corona. Of je bent bezorgd over het klimaat. Je kunt je zwaar voelen omdat ze je een softy vinden. Je hoopt dat er iets gebeurt waardoor die zwaarheid van je afgenomen wordt, dat je anders tegen het leven aan kan kijken, wat lichter. Toen Maria van de engel hoorde dat ze zwanger zou worden van Jezus, de zoon van God, sprong ze niet gelijk een gat in de lucht. Wat zou haar vriend Jozef zeggen? Ze voelde de ogen van de mensen al in haar rug prikken. Ze telde toch al niet erg mee: ze was arm en nu ongehuwd zwanger. Toch was er in haar ook een gevoel van kracht – notabene God had haar uitgekozen! Ze ging naar haar nicht Elisabet die ook in verwachting was. Toen borrelde in Maria een lied op over haar liefde voor God… niet zomaar een God maar een God die oog heeft voor wie zich klein en zwaar voelt. De baby in haar zou licht brengen aan de mensen in het donker. Door haar blijdschap uit te zingen,voelde Maria zich lichter worden. Ruth van der Waall-Schaeffer | Bij: Lucas 1:26-56 Vragen •  Wat maakt het leven op het moment zwaar?  Wat maakte het leven voor Maria zwaar? Vragen ••  Waardoor voelde Maria zich toch blij?

God, als het leven zwaar is en de zorgen op ons drukken, laat ons dan ontdekken dat je soms even omhoog moet kijken om weer wat licht te zien. Laat ons mensen ontmoeten die met een woord of een gebaar het licht van uw liefde aan ons doorgeven zodat het minder donker wordt. En help ons om op onze beurt dan zelf weer wat licht en warmte te brengen in donkere levens.

WERELD

Vantablack • •

Een superzwarte verf die maakt dat je ogen geen diepte meer zien. En iets rozigs. Het allerzwartste zwart heet Vantablack. Dat is zó ontzettend zwart dat het maar liefst 99 procent licht opneemt. Wat dat met je ogen en je hersenen doet, kun je ervaren in museum De Pont in Tilburg. Je vindt daar een kunstwerk van Anish Kapoor. In een piepklein kamertje ligt een zwart rondje van 60 centimeter doorsnee op de grond. Dénk je. In werkelijkheid is het een 2,5 (!) meter diep gat, van binnen geverfd met Vantablack. Maar dat zie je niet doordat je ogen zonder licht geen diepte zien. Een suppoost moet het kunstwerk bewaken, anders kukel je er als bezoeker misschien in. Een tijdje terug ontstond trouwens knallende ruzie over deze kleur. Kapoor maakte een afspraak met de makers van de kleur: alleen hij had het recht om die te gebruiken. Daar waren andere kunstenaars heel boos om. Kunstenaar Stuart Semple pestte terug. Uit protest maakte hij het allerrozigste roze. Iedereen mocht die kleur gebruiken, behalve Anish Kapoor. Niet veel later postte Kapoor een foto: hij had dat roze nagemaakt, en doopte er triomfantelijk zijn vinger in. Nog woedender maakte Semple toen Black.03. Op een haar na even zwart als Vantablack. En… vrij verkrijgbaar voor iedereen! Liesbeth Gijsbers  Wat vind je ervan dat Kapoor het alleenrecht op de kleur opeiste?  Wat vind je van de reactie van Semple?

W E E K 50 V R I J DAG • 1 1 D E C E M B ER

ACTUEEL

JONGEREN

Grijs •

In ieder mens zit donker én licht. Donker en licht wordt door bijna iedereen geassocieerd met negatief en positief. De lichtpunten of hoogtepunten vormen de momenten waaraan ik vaak terugdenk. Maar er zijn natuurlijk ook mindere tijden. Toch associeer ik die niet meteen met donker, maar eerder met grijs. Want waarom zou je het allemaal zwart-wit moeten zien als er nog zoveel tinten tussenin zitten? Mensen die in de gevangenis zitten, zijn toch ook niet per definitie slecht of niet goed? Ik geloof dat in ieder mens donker én licht zit. Het is dan aan jezelf welke kant je laat zien. Renske, 15 jaar  Zijn de mindere tijden donker of grijs?  Kun je zelf kiezen of je je donkere of je lichte kant laat zien? 155

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

MAA N DAG

Blijf in het licht •

‘Blijf in het licht van Jezus. Wie een ander haat, is in het duister.’ Nog voordat het licht wordt, staat de oude Johannes op. Hij houdt van dit moment. Alles is nog stil, alsof de dag de adem inhoudt voor wat bijna komt. Dan zet de eerste vogel een lied in. Nog even en de zon schijnt in de straten waar karren ratelen en kinderen spelen. Maar nu is het nog stil. Johannes schrijft verder aan zijn brief. Het wordt eigenlijk meer een dun boekje. Hij wil de jonge christengemeenten waarschuwen dat ze zich niet in de war moeten laten brengen door allerlei theorieën. De boodschap van Jezus’ liefde is zo helder als ochtendlicht. ‘Lieve mensen,’ schrijft hij, ‘deze boodschap is niet nieuw. En toch ook wel. Net zoals het licht bekend is en toch elke dag weer nieuw. Blijf in het licht van Jezus. Wie een ander haat, is in het duister. Die heeft geen idee waarheen hij gaat en kan zomaar struikelen. Volgen jullie Jezus’ voorbeeld, dan blijf je vanzelf in het licht. Want Jezus wás Gods liefde, in woorden en daden.’ Johannes kijkt uit het raam. De zon komt op. Het wordt een mooie dag.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K 156

De schepping van dag en nacht •

God maakte scheiding tussen licht en donker, dag en nacht. Ergens, op een dag en een uur, is jouw bestaan begonnen. En ergens, op een bepaald moment, zal je leven eindigen. Ook alles om ons heen heeft een begin en een eind. Zelfs sterren zijn een keer opgebrand. Wat was er dan vóór alles begon? Daar hebben al veel knappe mensen hun hoofd over gebroken. Misschien is het wel te moeilijk voor ons denken. Zonder het houvast van de tijd, van begin en eind, raken we verdwaald in eeuwigheid. De Bijbel begint met een verhaal over het ontstaan van hemel en aarde. Eerst was het duister, staat er. En toen zei God ‘Er moet licht komen.’ En er was licht. Goed licht, zag God. God maakte scheiding tussen licht en donker, dag en nacht. Zo maakte God tijd voor ons. Dag en nacht, licht en donker zullen elkaar afwisselen zolang er leven is op aarde. Na de nacht komt altijd weer een dag. Dat is ons houvast. Zolang we die zekerheid hebben, zullen we niet verdwalen in eeuwigheid.

1 Johannes 2:9,10

Genesis 1

Gespreksvragen:  Het licht is bekend, maar toch elke dag weer nieuw, schrijft Johannes. Wat vind je van die gedachte?  Geeft de boodschap van Johannes nieuwe moed?

Gespreksvragen:  Wat was er vóór alles begon, denk jij?  Is het scheppingsverhaal voor jou een houvast?

Gebedsintentie: Heer, vandaag de dag zijn er ook zoveel waanideeën, complottheorieën en allerlei vormen van nepnieuws en leugens. Geef ons richting en helderheid door het geloof in uw Zoon. Inspireer ons steeds als met het licht van een nieuwe morgen.

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Hilda Algra. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof.

DI N S DAG

Gebedsintentie: Heer, we geloven dat u de bron bent van licht en warmte. Wij danken u voor de tijd die u ons geeft. Wees ons houvast zolang we leven, zodat we niet verdwalen.

Licht onder de korenmaat •

Als je niet doorgaat, ziet niemand het licht. Stel dat je iets weet dat misschien wel de hele wereld kan helpen. Zoiets als de Ocean Cleanup van Boyan Slat of de recht-door-zee boodschap van Gretha Thunberg. Misschien zijn er al veel bijna-Boyans en bijna-Gretha’s geweest, maar weet niemand ervan. Omdat ze zich lieten afschrikken door mensen die zeiden: ‘Denk maar niet dat je slim bent,’ ‘Pfff, heb je háár weer, hoor.’ Zulke reacties kunnen maken dat je aan jezelf twijfelt en besluit om je goede idee voor je te houden. Toen Jezus op aarde rondliep, waren verschillende mensen enthousiast over die mooie boodschap van Gods liefde. Maar anderen vonden het stom. De zoveelste hype, die waait wel weer over. Tegen die enthousiaste groep gelovigen zei Jezus: ‘Zet je lamp niet onder een korenmaat.’ Dat is een soort emmer. Daaronder geeft de lamp geen licht meer. Als je je lamp juist hoog neerzet, wordt de hele ruimte verlicht en kan iedereen het zien. Daar is moed voor nodig. Je moet doorgaan, ook als anderen jou maar stom vinden met die lamp in de hoogte. ‘Toch doen,’ zegt Jezus. ‘Als je niet doorgaat, ziet niemand het licht.’

D ONDE R DAG

Lamp voor mijn voet •

Uw woord is een lamp voor mijn voet, een licht op mijn pad. Heb je ooit iemand horen zingen over een wetboek? Bestaat er een hit over de Grondwet? Toch is er een oud lied waarin de bijbelse wetten bejubeld worden. Oké, die wetten zijn niet zulke droge kost als onze wetboeken. Het waren soms verhalen en andere teksten. Maar allemaal samen vormen ze een richtlijn voor het goede leven. En daar is de dichter van Psalm 119 heel dankbaar voor. Hij schrijft in zijn songtekst aan God: Wat houd ik van uw wet, ik denk er de hele dag aan, Ik sta ermee op en ga ermee naar bed. Wat houd ik van uw wet. Dankzij die woorden word ik wijs. Ik raak niet op het slechte pad. Ze leren me hoe ik leven moet, ik hoef niet te verdwalen. Uw woord wijst mij de weg: Het is een lamp voor mijn voet en een licht op mijn pad. Wat houd ik van uw wet!

V R I J DAG

Waarheid verdraaien •

‘Wee degenen die het licht tot duisternis maken en het duister tot licht, die van zoet bitter maken en van bitter zoet.’ Heel lang geleden dachten de mensen in Jeruzalem dat het goed ging. Er was welvaart, de economie bloeide. De meeste mensen hadden het goed. Ze woonden in mooie huizen en hadden meer dan genoeg te eten. In die tijd leefde de profeet Jesaja. Hij zag de andere kant. Hoofdschuddend benoemde hij wat er allemaal mis was. Huisjesmelkers en grootgrondbezitters werden steeds rijker ten koste van andere mensen. De rijken vierden alle dagen feest en wentelden zich in luxe. Ze dachten alleen aan zichzelf en bekommerden zich niet om armen en daklozen. Iedereen voelt aan dat dat slecht is. Maar ze wisten het voor zichzelf goed te praten. ‘Jullie verdraaien de waarheid,’ zei Jesaja boos. ‘Jullie noemen goed wat slecht is, en slecht wat goed is. Jullie veranderen licht in duisternis en van het donker maken jullie licht.’ Mensen die zo doen, denken altijd dat ze er wel mee wegkomen. Er is toch niemand die ze pakken kan. Maar Jesaja waarschuwde en zei: ‘Het zal slecht met ze aflopen.’ Jesaja 5:20

Marcus 4:21-23 Psalm 119:105 Gespreksvragen:  Zijn er mensen die jou klein willen houden en die zeggen dat je niet slim bent?  Wat betekent dat eigenlijk: ‘je lamp hoog neerzetten’?  Twijfel je weleens aan jezelf of vind je jouw ideeën gewoon goed? En wat voor ideeën heb je dan? Gebedsintentie: Er zijn zoveel mensen, Heer, die laatdunkend doen over de boodschap van Gods liefde. Er zijn zoveel mensen die geloven afdoen als ouderwets en stom. Geef ons de moed om vast te houden aan uw belofte. Laten we die hoog houden en doorgeven aan anderen.

Gespreksvragen:  Is de wet iets om dankbaar voor te zijn?  Wat is het verschil tussen onze wetten en Gods wet?  Vind je het handig om een richtlijn te hebben voor het goede leven? Gebedsintentie: Heer, het klinkt zo saai als het gaat over wetten of regels. We moeten zoveel en mogen zo weinig. Toch weten we zonder uw licht niet waar we heen moeten. En waar het heen moet. Herinner ons steeds weer aan uw richtlijnen voor het goede leven. Dankuwel!

Gespreksvragen:  Hoe kun je weten wat waarheid is?  Weet je voorbeelden van mensen die nu de waarheid verdraaien?  Denk je dat mensen die nu de waarheid verdraaien, ermee weg zullen komen?

W E E K 50 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G EN

WOENSDAG

Gebedsintentie: Heer, u houdt van mensen die eerlijk zijn en die niet bereid zijn de leugens van anderen te accepteren. Geef ons een open oog voor wat waar is en wat niet. Steun ons in het zoeken naar waarheid en eerlijkheid.

157

GEDICHT

Het verschil Geloven is het verschil zien tussen licht en donker, tussen goed en kwaad. Geloven is de opdracht voelen om zelf het verschil te maken en een licht te zijn.

Greet Brokerhof-van der Waa

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

158

159

W E E K 51 • 1 4 – 1 8 D E C E M B E R 2 02 0

TUSSEN LICHT EN DONKER Het zijn nu echt de ‘donkere dagen voor kerst’. Over een paar dagen is het de kortste dag van het jaar met het minste licht in een etmaal. In die donkere dagen verlangt iedereen extra naar het licht. Naar gezelligheid en vrolijkheid. Ons kerstgevoel van nu heeft wat dat betreft niet heel veel met de geboorte van het kerstkind te maken. Toch wordt dit kind het ‘Licht der wereld’ genoemd. Door de geboorte van Jezus, die we straks weer vieren, heeft de zonnewende een nieuwe betekenis gekregen. We hopen op goede ontwikkelingen in de wereld. We hopen dat mensen beter met elkaar omgaan en elkaar de ruimte geven. Dat alles vatten we samen in het woord ‘licht’. Want door het licht kunnen we zien, krijgen we inzicht en overzicht en kunnen we met ons leven vooruit!

B ekijk samen de poster.  Maak samen een schatting: hoeveel % van de poster licht is en hoeveel % donker? Met de reflecties meegerekend: pakweg 85% donker; als je alleen het vlammetje rekent, pakweg 98% donker.  Vraag de leerlingen om de vergelijking te maken met de wereld waarin we leven: hoeveel % is er donker in de wereld? Hoeveel licht? Is dat eenzelfde verhouding of is het anders.  Laat de leerlingen argumenten aandragen voor hun mening. Een mooie oefening in symbolisch denken. WERELDRE L I G I ES

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Een wonder zien • •

160

Zelfs als er vlak voor je neus een wonder gebeurt, zie je het misschien niet. ‘Je ziet het pas, als je het doorhebt,’ zei Johan Cruijff al. Als je het niet doorhebt, kan er vlak voor je voeten een wonder gebeuren. Zonder dat je het ziet. Kijk maar eens naar dit schilderij van Govert Flinck. Hij schilderde de herders bij Bethlehem, die de wacht hielden bij hun kudde. Ineens was daar een engel, die vertelde dat er een bijzonder kind was geboren. Toen kwamen er nog meer engelen, die zongen over vrede op aarde en eer aan God. De schilder laat het allemaal zien. De herder links kijkt verschrikt. Rechts houdt een herder een hand boven zijn ogen, om het felle licht te weren. Naast hem zit een herder te bidden. Zie je ook die herder op de voorgrond? Die lekker ligt te slapen? Je kunt je niet voorstellen dat iemand niet wakker wordt van al dat licht! Maar, zo lijkt Flinck te willen zeggen, zo kan het dus gaan. Zelfs als er vlak voor je neus een wonder gebeurt, kan het gebeuren dat je het niet ziet. Gewoon, omdat je niet doorhebt dat er een wonder zou kunnen gebeuren. Hilde van Halm  Denk je dat er in jouw leven een wonder zou kunnen gebeuren? 

V E R H AA L

Donker, Duister en Depri •

Een duister drietal probeert voorgoed de macht te grijpen, maar een klein lichtje is ze te snel af. ‘Wij zijn onoverwinnelijk!’ Joelend joegen Donker, Duister en Depri door de verlaten straten. Zo was het goed: alle luiken dicht. Geen spatje licht. De wereld lag aan hun voeten. Soms moesten ze overdag nog even schuilen achter vuilcontainers in nauwe steegjes. Maar steeds vaker gingen ze etmalen achter elkaar door. Ze trokken een grijze deken voor de zon en lieten het dagenlang miezeren. Mensen werden prikkelbaar en wensten elkaar lelijke dingen toe. Zag het snode drietal ergens een straaltje licht, dan bliezen ze het meteen uit. Pffft. Weg. Vooral voor Depri waren dit geweldige tijden. Samen met Donker en Duister bereikte hij zoveel meer dan in zijn eentje. Maar eind december veranderde er altijd iets. Een kaarsje kon andere kaarsjes aansteken voordat Donker, Duister en Depri het konden smoren. Een lief gebaar of woorden van hoop ontstaken vuurtjes in mensenharten. Dan duurde het niet lang meer of Licht en Liefde waren weer het sterkst. ‘Volgende keer nog beter ons best doen en dat licht voorgoed doven,’ spraken de drie booswichten af. Maar dat is ze tot op heden nog nooit gelukt. Hilda Algra

Link: https://nl.wikipedia. org/wiki/Aankondiging_ aan_de_herders#/media/ Bestand:Govert_Flinck_-_ Aankondiging_aan_de_herders.jpg

Kaars branden voor iemand • Wie brandt er weleens een kaarsje voor iemand? Zo’n klein lichtje is een teken van hoop. Je kunt ermee laten zien dat je aan iemand denkt. Je wilt iemand een hart onder de riem te steken, bijvoorbeeld, ook al is hij of zij er niet bij.  Deel waxinelichtjes uit aan alle leerlingen.  Steek de kaarsjes van de voorste rij leerlingen aan en laat ze het licht doorgeven naar de leerlingen achter hen.  Iedereen mag in stilte een minuut lang aan iemand denken voor wie hij of zij een kaarsje brandt.  Is er iemand die daarna wil vertellen voor wie hij of zij het kaarsje brandt en waarom? Maxine Herinx

S OA P • I N DE K L AS

Kerst •

De klas van mevrouw Bergman viert Kerst. De vier adventskaarsen branden. De lichtjes in de kerstboom zijn aan. Mevrouw Bergman vertelt het kerstverhaal. Van Jozef en Maria, het kind in de kribbe, de herders en de engelen. ‘Dat kan toch helemaal niet,’ zegt Eline, ‘dat je ineens van die engelen ziet?’ ‘Het kan wel,’ zegt Lara. ‘Toch, juf?’ ‘Ik geloof van wel, ja,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Er zijn meer van zulke verhalen. Over mensen die ineens het licht zagen.’ ‘Echt?’ vraagt Eline. ‘Ja,’ zegt mevrouw Bergman. ‘Misschien zien wij geen engelen, omdat we niet goed genoeg kijken.’ ‘Zo’n engel valt heus wel op, hoor,’ zegt Eline. ‘Die kun je toch niet niet zien?’ ‘Mijn oma zegt weleens zo’n rijmpje,’ zegt Lara, ‘als ik daar logeer. Dat gaat over allemaal engelen bij je bed. Die zorgen voor je als je slaapt.’ ‘Heb je ze dan ook gezien?’ vraagt Eline. ‘Nee,’ zegt Lara. ‘Maar ik droomde ze wel.’ Hilde van Halm

W E E K 51 2 02 0 • VO O R D E Z E W E E K

Bij de poster

BI J B E L & W E R E L D

Licht in het donker • •

Lichtfeesten •

Het is deze week (11-18 december) Chanoeka, een van de godsdienstige lichtfeesten. In verschillende godsdiensten speelt licht een belangrijke rol. Er zijn zelfs speciale feesten die om licht draaien. Bij deze lichtfeesten is licht meer dan alleen een lampje of een vlammetje. Het is een symbool en heeft dus een speciale betekenis. Het licht is bijvoorbeeld een teken van Gods aanwezigheid en Gods warmte. Of licht betekent dat het goede sterker is dan het kwaad, het donker. De gelovigen steken tijdens deze feesten kaarsen of olielampjes aan. Christenen doen dat tijdens Kerstmis en ook al in de weken ervoor. Het licht is een teken van de geboorte van Jezus. Hindoes vierden dit jaar op 14 november Divali, ook een lichtjesfeest. Het is een feest voor de godin van het licht. De olielampjes staan symbool voor de goede dingen die het kwade overwinnen. Het joodse Chanoeka wordt deze week gevierd. Dit lichtjesfeest duurt acht dagen lang. In het filmpje vertelt Froukje hoe ze het viert en waarom er elke dag een extra lichtje van de kandelaar wordt aangestoken. Jeanet Aartsen Vragen voor in de klas  Branden jullie thuis kaarsen in deze tijd van het jaar? Of hebben jullie versieringen met licht? Heeft dat dan een bijzondere betekenis of niet?  Vieren jullie thuis een van de genoemde lichtfeesten? Zo ja, welke betekenis heeft het licht daarbij voor jou?  Heb je weleens van het joodse Chanoekafeest gehoord? Wat valt je op in het verhaal van Froukje? Toelichting voor de docent  Lees de tekst en bekijk samen het filmpje over het joodse chanoekafeest (2’25). Geef de leerlingen een kijkvraag mee: Wat valt je op in het verhaal van Froukje?  Voer daarna een gesprek aan de hand van de vragen.

Het donker kan het licht niet doven. Stel je voor: het is helemaal donker om je heen. Je hebt geen idee waar je bent, je weet niet waar je heen kunt. Je bent alleen met alles waar je bang voor bent, want in het donker komen ook alle angsten die je hebt tot leven. Maar dan! Midden in die duisternis brandt een licht. Misschien is het maar heel klein, maar het brandt. Het blijft branden. Het donker kan dat lichtje niet doven. Dat is de hoopvolle boodschap die Johannes ons in de Bijbel mee wil geven als hij schrijft: Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen. Het begon met het Woord, zegt Johannes. Het Woord van God, helemaal in het begin van de schepping. God stelde een grens aan het donker. ‘Tot hier!’ ‘Niet verder!’ Donker en licht kregen hun eigen plek. Het kán niet altijd licht zijn, maar in het donker moeten wel lichtpuntjes zijn. Zonder lichtpuntjes gaat een mens dood. Daarom plaatste God de sterren, aan de hemel. Als een teken van hoop. God heeft ervoor gezorgd dat het nooit meer helemaal donker zal zijn. Dat doet hij steeds weer. Ook door de geboorte van zijn Zoon, het kind dat we het ‘Licht der wereld’ noemen. ‘Want,’ zegt Johannes, ‘sinds Jezus’ komst is het nooit meer zo donker als voor die tijd.’ Wies van Pijkeren | Bij: Johannes 1:1-5 en Genesis 1:3-5,14-18 Citaat: Johannes 1:5 De Nieuwe Bijbelvertaling Vragen * B en jij weleens bang in het donker? Z ijn er plaatsen waar het echt helemaal donker is? V ind jij de geboorte van het kerstkind een lichtpuntje? Vragen ** W at noem jij ‘donker’? W at zijn voor jou lichtpuntjes? Wat geeft jou hoop?

God, geef ons het vertrouwen dat de nacht nooit zó diep is, dat er geen lichtpuntje te zien valt.

WERELD

Dingen in het donker • •

Licht en donker hebben gevoelswaarde. Sommige activiteiten horen bij het donker, andere juist niet. Het verschil tussen licht en donker bepaalt vaak hoe we ons voelen. Duisternis ervaren we als ongezellig of zelfs eng. We zetten een schemerlamp aan om wat sfeer te maken. Maar te veel licht is ook weer niet goed: een grote, witte lamp is niet gezellig. Ook buiten voelen de meeste mensen zich niet prettig in het donker. Als we zonder licht fietsen of lopen, voelen we ons onveilig. Deels is dat terecht: je wordt niet gezien en kan dus aangereden worden. Maar deels is het ook het effect van de duisternis zelf die ons bang maakt. Daarom kan een spooktocht alleen ’s nachts. Dat is lekker eng. Een vuurtje maken of een kop warme chocola bij de kachel: dan hoort het donker te zijn. En een glas koud drinken hoort juist weer minder bij een donkere avond. Hoe we ons voelen wordt dus vaak bepaald door hoe licht het om ons heen is. Sarah Mullié  Welke dingen zijn er nog meer alleen maar leuk in het donker? En in het licht?  Hoe komt het dat we sommige dingen alleen in het donker doen?

JONGEREN

W E E K 51 MAA N DAG • 1 4 DE C E MB ER

ACTUEEL

Als het donker is •

Vroeger was Hannah bang in het donker. Vroeger was ik altijd bang voor de nacht, want ik dacht dat er monsters en piraten in mijn kamer waren. Dan durfde ik ’s avonds nooit mijn bed uit. Nu ben ik meestal niet meer bang en ga ik in het donker gewoon mijn bed uit als ik dat wil. Maar als het overdag ook donker en koud is, dan mis ik de lente enorm. Hannah, 12 jaar  Waarom zijn kinderen bang in het donker? Dat is toch helemaal niet nodig?

Laat ons ervaren dat er in donkere tijden telkens dingen gebeuren die hoop geven. Laat ons weten dat er steeds mensen zijn die samen met ons het donker willen trotseren. Geef ons het geloof dat het licht van uw liefde altijd vlakbij is.

161

BIJBEL & WERELD

Een en al licht? • •

Koninkrijksdag • •

Vandaag is het Koninkrijksdag. Heb jij ooit gehoord van Koninkrijksdag? Waarschijnlijk niet. Het klinkt ook niet heel spannend of actueel, maar dat is het wel. We duiken even in de geschiedenis.

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Na de Tweede Wereldoorlog had Nederland nog verschillende koloniën. Maar in die tijd kwam ook het besef dat dat niet langer kon: een ander land bezitten en je arbeidskrachten en grondstoffen toe-eigenen. Er volgden onderhandelingen met de koloniën. Dat leidde tot het tekenen van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden op 15 december 1954. Het uitgangspunt was gelijkwaardigheid tussen Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen. Maar het duurde nog jaren voordat dat echt zover was. In 1975, het jaar dat Suriname onafhankelijk werd van Nederland, kwamen de eerste aanpassingen aan het Statuut. Later werden verschillende eilanden van de Nederlandse Antillen zelfstandige landen binnen het koninkrijk. Dat dekolonisatie niet altijd een makkelijk proces is, laat het filmpje uit 1971 zien, waar Surinamers de straat op gaan voor hun onafhankelijkheid. Jeanet Aartsen

162

Vragen voor in de klas  Heb jij weleens van Koninkrijksdag gehoord? Merk je iets van de viering ervan? Is het goed om deze dag te vieren?  Welke landen horen er nu bij het Koninkrijk der Nederlanden?  Waarom zou een proces van dekolonisatie zo lang duren?  Merk je in onze tijd nog iets van een ongemakkelijke verhouding tussen Nederland en voormalige koloniën? Kun je een voorbeeld geven?  Komt de geschiedenis van koloniën en uitbuiting door Nederland genoeg aan bod op school? Toelichting Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat nu uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn drie bijzondere gemeenten.  Lees de tekst voor, laat het filmpje (0’55) zien en bespreek de vragen.

Je kunt het licht niet verwijten dat er ook donker is. God is een en al licht, schrijft Johannes. In hem is geen duisternis. Dat is meteen het grote verschil tussen God en mensen. Want mensen hebben altijd ook hun donkere kant. Dat kun je wel ontkennen, maar volgens Johannes kun je er beter eerlijk over zijn. Wij zijn nooit helemaal goed, of helemaal slecht. Zelfs een heilige is dat niet. En soms is het ook niet altijd meteen duidelijk. Soms wordt ‘goed’ of ‘kwaad’ pas in de loop van de geschiedenis bepaald. Of door de geschiedenis anders geïnterpreteerd. Denk maar aan ons slavernijverleden. Indertijd was slavernij ‘normaal’. Achteraf bezien was het kwaad. Of je komt voor ‘duivelse’ dilemma’s te staan: Wie ga je het eerst inenten tegen het coronavirus? Ouderen? Mensen die in de gezondheidszorg werken? En hoe moet het met mensen in arme landen, als we in het westen alle vaccins opkopen? Blijft er dan iets over voor hen? We verwijten God vaak dat er toch nog slechte dingen gebeuren. Als hij een en al licht is, dan is er toch geen duisternis meer? Het is alsof je de zon verwijt dat er ook nog donker is. Er zijn duizenden zonnen in de kosmos, toch is het heelal niet hel verlicht. Licht bestaat dankzij het donker. In het donker kun je het licht zien. In de slechte wereld zie je de mensen die goede dingen doen. Zo’n voorbeeld is Jezus. Hij is het lichtpuntje dat ons de weg wijst in het donker. Wies van Pijkeren | Bij: 1 Johannes 1:5-6 Vragen •  Kan God het helpen dat er slechte dingen gebeuren?  Waarom is een mens nooit helemaal goed? Vragen ••  Waarom wordt Jezus het ‘licht in de wereld’ genoemd?  Had Jezus ook een donkere kant?

God, help ons om te accepteren dat de wereld geen paradijs is maar een speelveld van positieve en negatieve krachten. Help ons om in te zien dat ook wijzelf geen engelen zijn maar mensen met positieve en negatieve eigenschappen, die leven in een wereld waar licht en donker elkaar afwisselen. God, we kunnen soms niet overzien waar we goed aan doen. Help ons de juiste keuzes te maken. Dank u voor alle mensen die daarbij een lichtend voorbeeld zijn.

WERELD

Andere lichtpuntjes • •

Dit jaar is er een vuurwerkverbod, dus moeten we onze lichtpuntjes ergens anders vinden. In de winter zoeken we lichtpuntjes op. Tijdens advent steken we kaarsen aan. Met kerst hangen we lampjes in de boom. Met oud en nieuw steken we vuurwerk af. Alleen dit jaar geldt er een vuurwerkverbod. Dat was misschien even slikken. Dit jaar was al zo anders en nu is zelfs het laatste lichtpuntje verdwenen. Iets wat leuk hoort te zijn en wat, letterlijk, licht geeft. Ik vind het zelf niet zo erg. Ik schrik elk jaar weer van de verhalen over kinderen of huisdieren die gewond raken door vuurwerk. En het geeft ook een hoop troep op straat. Maar dat het een lichtpuntje is in een donkere tijd, staat vast. Dus moeten we op zoek naar andere lichtpuntjes. Voor mij is dat muziek. Wij draaien met oud en nieuw thuis altijd de Top 2000. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat klinken er oude vertrouwde liedjes door het huis. Die traditie is voor mij ook dit jaar weer een lichtpuntje in de dagen tussen kerst en oud en nieuw. I see bright, bright lights, bright lights that guide me home. Mijke van Leersum | De songtekst is ontleend aan HAEVN.  Wat vind jij van het vuurwerkverbod?  Wat voor tradities rond oud en nieuw hebben jullie thuis?  Wie of wat waren jouw lichtpuntjes dit jaar?

JONGEREN

Wat ik doe als ik me minder gelukkig voel •

Foto’s en filmpjes vrolijken Jurjen op. Ik heb soms momenten dat ik een beetje depri ben. Dan vind ik alle mensen stom, inclusief mijzelf. Wat ik dan fijn vind om te doen, is: door de foto’s op mijn telefoon scrollen. Dan zie ik namelijk allerlei leuke herinneringen langskomen met heel leuke en lieve mensen. Ook kijk ik graag naar filmpjes op YouTube waar mensen voor elkaar klaar staan en goede dingen voor elkaar doen. Dat laat mij de goede dingen in de mens zien en geeft mij hoop. Hopelijk leer ik er genoeg van om ook voor een ander klaar te staan wanneer dat nodig is. Jurjen, 20 jaar  Wat helpt jou als je je een beetje depri voelt?  Denk je dat je van filmpjes kijken een beter mens kan worden?

W E E K 51 D I N S DAG • 1 5 D E C E M B ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Olielampjes • •

Omroep Zwart • •

Waarvoor staat Omroep Zwart? Omroep Zwart heeft 50.000 leden verzameld. Ze kunnen daarmee een omroep worden. Wat betekent dat? Waarom heten ze ‘Omroep Zwart’? En wat moet er nog gebeuren voordat ze echt op radio en televisie zijn? In Nederland heb je verschillende publieke omroepen. Zij maken programma’s op radio en televisie voor álle Nederlanders. Dus voor aanhangers van verschillende religies, voor stemmers van alle politieke partijen, voor liefhebbers van kunst en cultuur, enzovoort. Iedere vijf jaar is er plek voor nieuwe omroepen. Zij moeten eerst 50.000 leden krijgen en bewijzen dat ze iets toevoegen, dat ze iets kunnen maken wat nog niet bestaat. Dan mogen ze zich vijf jaar lang bewijzen. Rapper Akwasi wil proberen zo’n nieuwe omroep op te richten: Omroep Zwart. Met Omroep Zwart wil hij voor meer diversiteit zorgen op radio en televisie. Met andere rolmodellen, verhalen en perspectieven. Het ‘zwart’ in de naam verwijst daarnaar: als je alle kleuren lang genoeg mengt, krijg je vanzelf zwart. Niet iedereen is enthousiast. Kun je niet beter proberen de bestaande programma’s en omroepen diverser te maken, vragen zij zich af. Zij zijn bang dat zo’n extra omroep alleen maar verder verdeelt. Maxine Herinx Vragen voor in de klas  Zijn er mensen op televisie of radio die een rolmodel voor jou zijn? Waarom?  Wat vind je van Omroep Zwart?  Waarom vinden critici dat een extra omroep verder verdeelt? Is dat zo?  Vind jij de naam Omroep ‘Zwart’ goed gekozen? Waarom wel of niet? Toelichting voor de docent  Laat de leerlingen namen noemen van mensen die bekend zijn van televisie. Hoeveel mensen van kleur zitten daarbij? Zie je meer verschillen in die groep? Denk aan: geaardheid, geloofsovertuiging, etc.  Lees de tekst voor. Laat ook het promotiefilmpje van Omroep Zwart zien (1’36).  Bespreek de vragen. Link: https://youtu.be/c7Qs67JkE3U

Licht moet gevoed worden. Er waren eens tien meisjes die in het donker met een olielampje stonden te wachten op de komst van de koning. Vijf meisjes hadden een extra kruikje met olie meegenomen, want je weet nooit hoe lang je in het donker moet wachten. De andere vijf meisjes hadden daar niet aan gedacht. Hun lampje ging uit. Ze moesten naar de winkel om nieuwe voorraad olie te kopen en - je zult het altijd zien - net op dat moment kwam de koning. Ze waren te laat en misten het feest. Tja, olie kan opraken, licht kan uitgaan. Hoop kan vervliegen, moed verloren gaan. Als er geen licht meer is, blijft er alleen nog duisternis over. Zonder hoop op een betere toekomst. Uitzichtloos. Om het licht te laten branden heb je brandstof nodig. Voeding. Zonder voeding, zonder hoop, dooft het licht. Dan gaat het vuur uit. Zelfs de zon dooft uiteindelijk uit. Het donker verdwijnt nooit. Maar licht moet altijd weer opnieuw aangestoken worden, licht is bijzonder, zoals ook het leven bijzonder is, niet de dood... Je kunt ervoor kiezen om aandacht te geven aan het goede. Het licht te voeden. Dat is wat de vijf meisjes met de extra kruikjes olie doen. Ze houden vol. Ook in het donker. Juist als het donker is, heb je voeding nodig om het licht te laten branden, om de hoop en de verwachting - ook op de komst van het kind - levend te houden. Wies van Pijkeren | Bij: Matteus 25:1-11 Vragen • W elk kind wordt hier in de laatste zin bedoeld? W aar hoop jij op? W at verwachten mensen met kerst? Vragen •• H oe zorg jij ervoor dat je het volhoudt als het moeilijk is? A dvent betekent verwachten, elke week steken we een kaars extra aan. Helpt dat om vol te houden? God, zoveel sombere berichten, zoveel zorgelijke mensen, we worden er moe van. De wereld is in crisis en lijkt steeds donkerder te worden. Help ons om te blijven hopen, om elkaar te wijzen op de goede dingen die gebeuren, om te blijven geloven in het licht dat soms verstopt zit achter donkere wolken, maar er wél is, om uit te zien naar het moment waarop het tevoorschijn komt en om daarop vooruit te lopen.

WERELD

Lichtvervuiling •

Veel verlichting ’s nachts is slecht voor mens, dier en plant. Overdag is het licht, ’s nachts is het donker. Hoewel: echt donker is het allang niet meer. Kunstlicht heeft onze nachten ont-duisterd. Samen met België en Puerto Rico staat Nederland in de top 3 van de meest verlichte landen. Dat is niet iets om trots op te zijn. Al dat licht is helemaal niet goed voor ons. Je biologische klok raakt erdoor van slag. Als het donker wordt, maak je automatisch een slaapstofje aan: melatonine. Met kunstlicht lukt dat niet zo goed. We slapen gemiddeld al 1,5 uur korter dan vroeger, en ook nog eens minder diep. Ook dieren en planten raken ontregeld. En als je een prachtige sterrenhemel wilt zien, moet je niet meer in Nederland zijn. Wim Smidt doet al heel lang onderzoek naar lichtvervuiling. Volgens hem kunnen we makkelijk én veilig toe met de helft minder licht. Neem bijvoorbeeld al die lichtreclames. Nergens voor nodig in de uren dat Nederland slaapt. Gelukkig kiezen steeds meer mensen ervoor het licht wat vaker uit te doen. Uit verlangen naar de duisternis. En een goede nachtrust! Liesbeth Gijsbers  Veel telefoons, tablets en pc’s hebben een nachtstand met minder blauw licht. Gebruik je die mogelijkheid?  Welke lichten mogen van jou wel uit in de nacht? En welke liever niet?  Hoe zouden dieren last kunnen hebben van kunstlicht?

W E E K 51 WO E N S DAG • 1 6 DE C E MB ER

ACTUEEL

JONGEREN

Kaarsje branden •

Een kaarsje branden om aan iemand te denken. Mijn oma brandt vaak kaarsjes voor de mensen die ze liefheeft. Toen ik rijexamen deed, brandde ze een kaarsje. Als mijn zusje een moeilijke toets heeft, brandt ze een kaarsje. Ik vind dat heel lief en betekenisvol. Ze zegt daarmee op zo’n mooie manier dat ze aan ons denkt. Janne, 19 jaar  Waarom is een kaarsje branden meer dan aan iemand denken?

163

BIJBEL & WERELD

Licht onder een emmer • •

Grijs gebied • •

In het grijze gebied is minder duidelijk wat goed en wat kwaad is. Ergens tussen licht en donker ligt de schemering. Dat is letterlijk een grijs gebied. Je kunt nauwelijks kleuren van elkaar onderscheiden. Je kunt soms maar moeilijk zien waar het ene voorwerp begint en waar het andere ophoudt. In de schemering wordt alles één grote, grijze brij. Als je dit weleens is opgevallen tijdens de schemering, dan snap je ook wat mensen bedoelen als ze het over een ‘grijs gebied’ hebben. In dat grijze gebied is het niet helemaal duidelijk hoe het zit met het goede en het kwade. Je kunt dat niet goed zien, net als in de schemering. Neem bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog. Lange tijd dachten mensen: Je was toen of goed, omdat je in het verzet zat. Of je was slecht, omdat je voor de Duitsers was. Het idee was ook dat de meeste Nederlanders ‘goed’ waren geweest en dat een minderheid ‘fout’ zat. Maar het was anders. De grootste groep Nederlanders hoorde bij het ‘grijze midden’. Ze waren niet speciaal vóór de bezetters, maar ze deden er ook niks tegen. Ze waren niet wit, niet zwart, maar grijs. Hilde van Halm

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Vragen voor in de klas Filosofische vragen  Wat is beter in oorlogstijd: zwart, wit of grijs te zijn?  Wat gebeurt er in het grijze gebied tussen plagen en pesten? Hoe zorg je ervoor dat het geen pesten wordt?

164

Toelichting voor de docent Voor pubers is het leven vaak overzichtelijk en helder: ze zijn uitgesproken over wat wel en wat niet kan. Met het volwassen worden komen ook nuanceringen, de grijsheid.  Lees de tekst voor en voer een gesprek over een van de twee vragen.

Je mag je licht laten schijnen, maar niet de ander ermee verblinden. Als het donker wordt, doe je een lamp aan. Natuurlijk zet je die lamp niet onder een emmer, dan zou je er niets aan hebben. Je zet die lamp op een plek waar hij het licht goed kan verspreiden. ‘Zo mag jij ook jouw licht verspreiden,’ zegt Jezus. ‘Je hoeft niet bang te zijn om je licht te laten schijnen.’ Toch moet je wel uitkijken met zo’n lamp. Als jij te fel schijnt doe je een ander geen goed, een felle lamp in de kamer is ongezellig en doet pijn aan je ogen. Mensen die zo nodig hun licht over alles moeten laten schijnen, kunnen enorm irritant te zijn. Je moet de ander er niet mee verblinden. Toen de herders midden in de donkere nacht een engel zagen, werden ze omgeven door licht. Ze schrokken vreselijk, maar de engel zei: ‘Je hoeft niet bang te zijn...’ Hij scheen hen niet met een zaklamp in de ogen, zijn licht verblindde hen niet. Durf te schijnen, durf een sterretje te zijn. Maar overschat jezelf niet, overschat Jezus niet. Met zijn geboorte, zijn komst in de wereld is het lichter geworden. Hij is wel het licht in de wereld, maar hij kan niet al het donker laten verdwijnen, dat zou pijn aan je ogen doen.... Wies van Pijkeren | Bij: Matteus 5:15-16a en Lucas 2:10 Vragen •  Hoe zou jij reageren als je ineens midden in het donker allemaal licht zag?  Durf jij een ‘sterretje’ te zijn?  Als je meerdere kleine lampen in een kamer zet geeft dat sfeer, hoe komt dat? Vragen ••  Ken jij mensen die altijd hun licht over alles moeten laten schijnen?  Ben jij weleens ‘verblind’ geweest?  Waarom moet je Jezus niet overschatten? Wanneer doe je dat wel?

WERELD

Lichtgevende Jezus • •

Hoe een schildertechniek een heel nieuw licht wierp op het belangrijkste in een schilderij. De schilders Rembrandt en Caravaggio waren meesters in een techniek die clair-obscur wordt genoemd. Dat betekent ‘licht-donker’. De techniek ontstond in de Renaissance, maar Rembrandt en Caravaggio beheersten hem zo goed dat ze er beroemd mee werden. Deze techniek heeft sterke contrasten tussen lichte en donkere verf. Schilderijen met clair-obscur hebben altijd een heel helder midden tegen een donkere achtergrond. Dat geeft een dramatisch effect. Het doet ook iets met de vormen in het schilderij. Mensen, stoffen en voorwerpen zien er echter uit. Maar het belangrijkste is dat clair-obscur de aandacht van de kijker ‘naar het licht trekt’. Wat je in dat licht ziet, dáár draait het om in het schilderij. Toch is er ook iets vreemds aan de hand. Want waar komt dat licht dan vandaan? Op het schilderij zie je nergens een kaars of lamp. Het belangrijkste onderwerp lijkt vanuit zichzelf te stralen. Een heel mooi voorbeeld hiervan is het schilderij van een Nederlandse schilder uit de tijd van Rembrandt. In ‘Aanbidding der herders’ van Gerard van Honthorst is het kindje Jezus zélf de kerstverlichting geworden! François Weststrate  Hoe wordt in het circus of op het toneel clair-obsur toegepast?  Er zijn meer schilderijen met clair-obscur die over de geboorte van Jezus gaan. Jozef wordt daarin altijd in het donker gezet en Maria in het licht. Wat betekent dat? (Antwoord: Jozef was niet de biologische vader van Jezus en dus - anders dan Maria - véél minder belangrijk.) JONGEREN

Open haard op de tv • God, geef ons het geloof dat ieder mens op zijn eigen manier een licht aan kan steken dat hoop geeft en kracht. Geef ons het vertrouwen dat u ook in ons de kracht gelegd hebt om de wereld wat lichter en vrolijker te maken. Geef ons de moed om die kracht te gebruiken, omdat ieder beetje licht al helpt.

Een open haard heeft een soort magie. Zelfs op de tv. Wat ik persoonlijk erg leuk vind, is het licht van een open haard. Het nadeel is dat wij thuis geen open haard hebben. Maar daar heb ik een oplossing voor gevonden: een open haard op de tv! Ik vind het een soort van magie: het is gezellig en je krijgt het er ook nog warm van op een bepaalde manier. Dan zet ik er kerstmuziek bij aan en lees ik lekker een boekje bij het licht van de open haard. Heerlijk! George, 14 jaar  Waarom is een open haard zo’n goede sfeermaker?

W E E K 51 D O N DE R DAG • 1 7 DE C E MB ER

ACTUEEL

BI J B E L & W E R E L D

Wijze mannen volgen een ster • •

Kerst! •

Wat vieren we eigenlijk met Kerst? Lichtjes en ballen in de boom, cadeautjes eronder, nepsneeuw op de ramen. Kerstliedjes op de radio, kerstfilms op Netflix en je oma in een kersttrui – er is geen ontkomen aan: het is bijna Kerst! Maar wat is dat eigenlijk voor een feest? Christenen vieren dan de geboorte van Jezus. In de Bijbel wordt verteld over Maria, een jonge vrouw, die in het dorpje Nazaret woonde. Op een dag zag ze een engel. Maria schrok natuurlijk, maar de engel zei: ‘Je hoeft niet bang te zijn. God is bij je. Ik kom je vertellen dat je een zoon zal krijgen. Je moet hem Jezus noemen. Hij zal een bijzonder mens worden, en hij zal de zoon van God genoemd worden.’ ‘Gods geest zal over je komen,’ ging de engel verder. ‘Daarom zal het kind heilig genoemd worden.’ En zo gebeurde het. Negen maanden later werd Jezus geboren in een stal in het dorpje Betlehem. In die dagen verscheen er een bijzondere ster aan de hemel. In de buurt waren schaapherders. Zij hoorden engelen zingen over de geboorte van dit bijzondere kind. Hilde van Halm Vragen voor in de klas  Wat hoort voor jou echt bij Kerst?  Waar gaat Kerst bij jullie thuis over? Vieren jullie de geboorte van Jezus?  Is het belangrijk dat je weet waar Kerst over gaat? Waarom wel of niet? Opdracht Kerst is hét feest dat je met familie en vrienden viert. Maar door corona zitten we misschien met minder mensen om de tafel dan we zouden willen. Ken je iemand die alleen is met Kerst? Is er iemand die je dit jaar moet missen? Stuur hem of haar een kaart en laat weten dat je hem/haar niet vergeet! Toelichting voor de docent Een ‘Kerst voor dummies’-uitleg van het decemberfeest. Want veel kinderen weten niet (meer) wat Kerstmis betekent en waarom het feest/vakantie is.  Lees de tekst voor en bespreek de vragen.  Heb je wat meer tijd? Laat leerlingen dan de opdracht hieronder maken. Zorg dan wel voor het benodigde materiaal.

De wijzen oriënteren zich op het licht, ze volgen een ster. De Bijbel vertelt dat ergens in het oosten - in een land ver weg van Betlehem - wijze mannen een bijzondere ster zien. Zo bijzonder dat ze zeker weten dat dit betekent dat er een koningskind geboren is. Ze besluiten op weg te gaan. Ze nemen kostbare cadeaus mee voor dat bijzondere kind. Ze volgen het licht van de ster. Natuurlijk gaan ze als ze in Israël aankomen naar Jeruzalem, dat is immers de hoofdstad, dáár woont de koning. Dáár zal het koningskind dus ook wel geboren zijn. Maar niets is minder waar. Koning Herodes schrikt als hij het hoort. Een koning? Dat is een risico voor zijn bestaan, een potentiële concurrent! Hier moet hij alles van weten, dan kan hij gepaste maatregelen nemen! Het hele land is in rep en roer. Stel je eens voor hoe dat nu zou zijn: grote koppen in de krant, extra journaals... Herodes laat het grondig uitzoeken. Het blijkt dat in oude boeken staat dat in Betlehem een leider geboren zal worden. ‘Vertel aan mij wat jullie hebben gezien,’ zegt hij tegen de wijzen. Weer gaan de wijzen op weg. Weer zien ze in de donkere nacht die ster die hun de weg wijst. De wijzen volgen dat licht. Het brengt hen bij de stal. Ver weg van luxe, rijkdom en machtsstrijd is een klein kind geboren. Arm, en onschuldig. Maar ze zijn ervan overtuigd dat dit kind de wereld zal veranderen. Wies van Pijkeren | Bij: Matteus 2:1-12 Vragen •  I n het verhaal gaan de wijzen niet terug naar Herodes. Waarom, denk je? Vragen •• W at is het verschil tussen de wijzen en Herodes? W at is de boodschap van dit verhaal?

God, op onze zoektocht in het leven is het verleidelijk om af te gaan op het verblindende licht van luxe, rijkdom en macht. Laat ons op tijd ontdekken dat de glans hiervan uiteindelijk toch niet gelukkig maakt. Leid ons naar de plaatsen waar het echte geluk oplicht. Naar hartverwarmende mensen die iets overhebben voor anderen. Naar dat kleine Kind in de kribbe dat liet zien dat uw liefde juist oplicht daar waar het donker is.

WERELD

Het wordt weer lichter • •

Na kerst wordt het elke dag weer een beetje lichter. Net als in je eigen leven. 21 december is de kortste dag van het jaar. De zon staat dan op de meest zuidelijke positie aan de hemel, bezien vanaf het noordelijk halfrond. Op de Noordpool is het die dag 24 uur donker. In Amsterdam gemeten duurt de dag dan maar 7 uur en 40 minuten. Na 21 december worden de dagen weer langer. ‘De donkere dagen voor kerst’ noemen we die dagen rond 21 december. De kerstvakantie lijkt dan ook een klein beetje op een winterslaap. We eten lekkere dingen en we vieren feest samen met naaste familie en vrienden. Het is best een fijne gedachte dat dát in ieder geval elk jaar weer doorgaat. De aarde houdt haar baan om de zon en de seizoenen komen en gaan. Je weet dat er weer langere en lichtere dagen komen. Zo gaat het ook in ons leven. Soms lijkt het voor altijd donker te zijn en kun je je wanhopig voelen. Blijf vertrouwen en heb geduld. Er komen lichtere dagen. Daar kun je zeker van zijn. Diana Jakobs  Weet je ook wat de lángste dag is? ( 21 juni)  Herken je dat er na een moeilijke, uitzichtloze periode weer betere tijden aanbreken?

JONGEREN

W E E K 51 V R I J DAG • 1 8 DE C E MB ER

ACTUEEL

Lichte dagen •

Fleur denkt terug aan de zomertijd. De wekker gaat, moeizaam sla ik de dekens van me af en loop ik naar de badkamer. Pfffff, het is gewoon nog donker buiten. Een halfuurtje later sta ik te klappertanden in de duisternis bij de bushalte, met nog altijd zware oogleden en een sloom gevoel in mijn spieren. Ik sluit mijn ogen en denk terug aan de zomer. Hoe ik ’s ochtends heel vroeg – in het licht – mijn tent opendeed en de vogels hoorde fluiten. Ik kan de heerlijke zomerse lucht bijna ruiken en de warme zonnestralen weer voelen. Als ik mijn ogen weer open, zie ik in de mist de koplampen van mijn bus dichterbij komen. Nog een beetje dromerig neem ik achterin plaats. En ik denk: ‘Gelukkig komen de lichte dagen altijd weer terug, ook al duurt dat nog een paar maanden.’ Fleur, 19 jaar  Hoe komt het dat zoveel mensen verlangen naar de lichte dagen van de zomer?  Helpen de herinneringen je om de donkere dagen door te komen?

Het team van De Nieuwe Oase wenst u een goede kerst en een fijne jaarwisseling!

165

EXTRA

BIJBELS

MATERIAAL

M AA N DAG

Boodschappers van licht •

‘Gegroet Maria, de Heer is met je.’ Je zult maar Maria heten en leven in het jaar nul. Je bent een gewone vrouw in een klein stadje. Je bent verloofd met Jozef, een timmerman. Ook al zo’n gewoon iemand. Je zult maar Maria heten en leven in het jaar nul. Een leven tussen licht en donker. Er zijn mooie dingen, maar je hebt ook zorgen. Je gaat trouwen met Jozef. Maar je leeft in een land dat bezet is door de Romeinen. Je zult maar Maria heten. Dan maak je het mee, die dag, dat er een engel in je kamer staat. Een boodschapper van licht, zo uit de hemel. ‘Gegroet Maria, de Heer is met je.’ Is het gek, dat je schrikt? Dat gebeurt toch niet elke dag. En bovendien: Leuk hoor, dat God je uitkiest voor zijn plannen, maar meestal betekent dat een leven vol onrust en gevaar. Als je bij God in een goed blaadje staat, hoeft dat niet te betekenen dat je van de mensen geen kwaad te duchten hebt. ‘Wees niet bang,’ zegt de engel. ‘Je krijgt een kind. Hij zal de beloofde koning zijn, degene die alles goed zal maken. Jezus is zijn naam.’ Is het gek, dat je je afvraagt wat dit allemaal betekent? Een kind, maar hoe dan? Je bent alleen nog maar verloofd met Jozef! ‘Het kind dat jij zult krijgen, is een bijzonder, een heilig kind,’ zegt de engel. ‘God zelf neemt je onder zijn vleugels, het kind komt uit Gods licht.’ Je zult maar Maria heten en een engel op bezoek krijgen. Je zult maar door God worden uitgekozen om de moeder te worden van Jezus. Het zal je maar gebeuren, dat je zelf een boodschapper van licht mag zijn. Lucas 1:26–38

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Gespreksvragen:  Is het waar dat je het extra moeilijk hebt in het leven, als je probeert het goede te doen?

166

Gebedsintentie: Heer, dank u voor het goede nieuws: dat Jezus, de beloofde koning, alles goed zal maken. Dank u dat we ook dit jaar weer de geboorte van uw Zoon kunnen vieren, al is het allemaal anders dan anders. Geef dat ook wij boodschappers van uw licht mogen zijn.

De teksten op deze twee pagina’s zijn van de hand van Geertje de Vries. De vragen en gebedsintenties zijn van Désiré Brokerhof.

DI N S DAG

Hoop in donkere tijden •

‘Mijn hart juicht om God, mijn redder.’ Jezus wordt geboren in een donkere wereld. Dat is de boodschap van het kerstfeest. In een wereld vol donker verschijnt een lichtpuntje. In een wereld vol kwade dingen komt iets goeds tevoorschijn. Dat licht, dat goede, dat komt er niet zomaar. Het komt van God, zegt de Bijbel. Het kerstfeest vertelt dat de hemel opengaat en dat het licht uit de hemel de aarde raakt. Het verhaal van Kerst is een verhaal van hoop. Hoop dat de wereld niet hoeft te blijven zoals hij is. Hoop dat het ook anders kan, sterker nog, dat God het anders zal maken. Waarom? Omdat hij dat zelf heeft beloofd, ooit, in het begin. Als Maria in verwachting is van Jezus, zingt ze een lied van hoop: ‘Groot is God, ik voel het vanbinnen bij hem staat geen mens alleen in de kou. Hij heeft mij gezien, hij weet wat ik doormaak hij maakt mij sterk en fier. Groot is God, zijn naam is heilig, zijn hart is niet te geloven zo groot. In alle eeuwen zullen mensen het weten hij laat je niet barsten in nood. Groot is God, hij is ontzagwekkend hij laat het niet toe dat er mensen vergaan. Wie denkt dat hij machtig is, zal heel diep vallen wie klein is, mag recht op haar voeten gaan staan. Groot is God, hij doet wat ondenkbaar is wie hongert naar vrede krijgt meer dan hij vroeg wie rijk is zal leren zijn welvaart te delen dan is er voor ieder genoeg. Groot is God, iedereen zal het weten hij brengt vast en zeker een keer in ons lot. Hij is niet vergeten wat hij ooit beloofd heeft. Hij is de levende God.’ Lucas 1:46–55 Lied van hoop uit: Beeldspraak, Gorinchem 2004 Gespreksvragen:  Is het kerstfeest voor jou een feest van hoop? Hoe kun je dat laten merken?  Denk je dat God de wereld anders zal maken? Hoe? Gebedsintentie: God, onze Vader, omdat uw hart zo groot is en u beloofd hebt om ons niet in de kou te laten staan, geloven we, hopen we dat u ook een keer brengt in ons lot. Wees met ons in deze donkere tijden en wees ons Licht.

In de spotlights •

Iedereen ging op weg om zich te laten inschrijven. ‘Kom op, Jozef, ben je nou nog niet klaar. We moeten nu echt gaan, anders zijn we nooit op tijd in Betlehem.’ Ongeduldig staat Maria te wachten bij de ezel. Haar spullen liggen er al lang op. Jozef kijkt nog een keer met een keurend oog zijn werkplaats rond. ‘Ja, ik kom al,’ moppert hij. ‘Wat een gedoe, dat we uitgerekend nu op reis moeten. Jij loopt op alledag, ik heb hartstikke veel werk liggen. En dan moeten we helemaal naar Betlehem om onze naam op een formulier te laten zetten. Alleen omdat die stomme keizer Augustus wil weten hoeveel onderdanen hij heeft!’ ‘Sst Jozef, niet zo hard. Straks horen ze nog dat je de keizer beledigt.’ Zo ging het in de dagen rond Jezus’ geboorte. Keizer Augustus op zijn troon staat in de spotlights. ‘De verhevene’ betekent zijn naam. Deze keizer had eigenlijk geen goden nodig, hij was zelf god in zijn eigen heelal. Maar in de Bijbel gebeurt er iets vreemds met die spotlights. In het begin zijn ze op de keizer gericht. Zoals het hoort, zou je bijna zeggen. Maar dan zwenkt het zoeklicht weg van Rome, en concentreert het zich op een ander punt. Geen paleis, geen keizerlijk hof, geen heersers en lakeien staan in het middelpunt. Maar een man en een vrouw, die elk moment een kind kunnen krijgen. Daar gaan ze, op hun ezel. Het licht gaat met hen mee naar Betlehem. In dat licht verbleekt de ster van keizer Augustus. Want het kind dat wordt geboren, zal een heel andere koning zijn. Wat in de wereld van mensen in de schaduw staat, staat bij God in het volle licht. Lucas 2:1-5 Gespreksvragen:  Hoe bijzonder is het dat God zich meer gelegen laat liggen aan een eenvoudig stel, dan aan een verheven keizer?  Als Jezus nu geboren zou worden, wat zouden dan de omstandigheden zijn, denk je? Gebedsintentie: Terwijl ons van alles wordt opgelegd proberen we ons staande te houden en te doen wat we moeten doen, Vader. Allemaal gewone mensen zijn we. Maar wat gewoon is, maakt u bijzonder. Dank u dat wij bij u in het licht mogen leven.

D ONDE R DAG

Geen plekje in het licht •

Ze legde hem in een voederbak omdat er voor hen geen plaats was in het nachtverblijf van de stad. Geen plaats. Vol. Bezet. Dat zijn harde woorden bij het zoeken naar een slaapplaats voor de nacht. Gesloten, volgeboekt, geen kamers vrij. Daar sta je dan, met lege handen. Jozef en Maria zijn eindelijk in Betlehem aangekomen. Het wordt avond, de zon is onder. Buiten wordt het donker, maar in de huizen en herbergen brandt licht. De wereld wordt stiller, maar uit het nachtverblijf klinkt muziek en gelach, geroezemoes van stemmen. Op straat zie je geen mensen meer. Voor gezelschap moet je nu binnen zijn, rondom het vuur, waar de mensen eten en drinken en het stof van een lange dag van hun voeten wassen. Maar voor Jozef en Maria is er geen plaats. En ook niet voor het kind dat geboren wordt. Geen plekje bij het licht. Geen hoekje bij het vuur. Geen veilig en warm bed binnen beschermende muren. Geen kring van mensen, die meeleven. Jezus wordt geboren buiten de wereld van licht en warmte. Het kind van God, dat later het licht der wereld genoemd zal worden, komt ter wereld op een donkere, koude en eenzame plek. Niemand die het ziet. Niemand die een handje kan toesteken. De grootste wonderen gebeuren meestal in het donker. Waar mensen met lege handen staan, waar het stil wordt. Daar kan iets van God aan het licht komen. Als dat gebeurt, kun je nieuwe hoop vinden, nieuwe moed. De geboorte van Jezus is voor christenen het allerbelangrijkste teken, dat God juist op de donkere, stille plekken van de wereld zijn hand naar mensen uitsteekt. Niemand die het ziet, alleen die twee, Jozef en Maria. Maar dat is genoeg. Het licht is aangestoken. Er is nieuw leven. Lucas 2:6–7 Gespreksvragen:  Waarom is Kerstmis zo’n belangrijk feest voor christenen?  Wat betekent het dat Jezus juist achteraf in een stal wordt geboren?

V R I J DAG

Het licht zien •

‘Laten we naar Betlehem gaan om met eigen ogen te zien wat er gebeurd is…’ ‘Op het portaal staat dat we morgen de eerste twee uur vrij hebben.’ ‘Ga weg, dat wil ik met eigen ogen zien.’ Iets geloven wat iemand je vertelt, is voor de meeste mensen niet erg gemakkelijk. Vaak geloven we het pas echt, als we het met eigen ogen gezien hebben. Ook al heeft iedereen in je klas het bericht op het portaal in de hal al gelezen, toch wil je het zelf nog even checken. Het kerstevangelie vertelt dat de herders in het veld bij Betlehem de boodschap van de geboorte van Jezus wel op een heel bijzondere manier te horen krijgen. In het donker van de nacht straalt opeens een groot licht. Ze zien een engel die tegen hen praat over goed nieuws: een redder die geboren is. Het is niet voor niets dat dat in de nacht gebeurt. Het donker is een symbool voor alle donkere dingen die er in het leven en in de wereld zijn. Al die donkere dingen worden opeens verlicht door dit nieuws. De herders is midden in de nacht van hun leven een licht opgegaan. Het blijft niet donker, het zal licht worden. Je zit niet vast in een rottige situatie, er is een toekomst, waarin het beter wordt. Ze hebben het licht gezien, maar ze willen het met eigen ogen gaan bekijken. Pas dan kunnen ze het echt geloven. ‘Kom op, we gaan kijken.’ En als ze het dan zien, dan weten ze: Het is echt waar, het wordt echt anders. Tenslotte gaan de herders terug, terug naar hun schapen, naar hun veld, naar hun gewone leven. Maar daar zal het nooit meer echt donker zijn. Want ze hebben het licht gezien, met eigen ogen.

W E E K 51 2 02 0 • B I J B E LO P E N I N G E N

WOENSDAG

Lucas 2:8–20 Gespreksvragen:  Wat betekenen licht en donker in het verhaal van Kerstmis?  Is iets pas waar als je het met eigen ogen hebt kunnen zien? Gebedsintentie: Vader in de hemel, het kind van Kerstmis heeft ons nieuw licht gebracht. Geef ons het geloof dat u de wereld kunt veranderen ten goede. Schakel ons in om dit ook echt waar te maken.

Gebedsintentie: Heer, de belangrijkste dingen gebeuren buiten het zicht van de camera’s. Ze halen het nieuws niet en pas later leren we de betekenis ervan kennen. Dank u dat u zonder pracht en praal bij ons bent en ons nieuwe moed geeft.

167

In het donker zit altijd een lichtpuntje Afgelopen maand verzamelde Bill Banning, docent aan het d’Oultremontcollege in Drunen, de gedachten van zestig derdeklassers over het thema licht en donker. Op deze pagina’s een bloemlezing, als lichtpuntjes in de duisternis.

Te veel zwart-wit denken Ik vind dat mensen te vaak al beoordeeld worden op hun uiterlijk, terwijl wij hen niet persoonlijk kennen, dus je weet niet hoe die persoon eigenlijk is. Eigenlijk heeft ieder mens (zelfs de slechte) wel iets goeds in zich, maar laat die het niet altijd zien. Een mens is niet of goed of slecht, een persoon heeft goede en slechte kanten (MV).

Positief in het leven staan ‘Mensen die positief in het leven staan, want als je positief in het leven staat, dan kun je het lichtpunt zijn in negatieve situaties. Dan geef je aan anderen het voorbeeld om het hoofd koel te houden en om positief te blijven denken.’ (anoniem).

Een beetje bang ‘Ik ben wel een beetje bang voor de nacht, want ik heb altijd al problemen gehad met het paranormale. Het zit ook in de familie. Dit kan soms (vaak) erg irritant zijn en moeilijk om er mee om te gaan. Altijd al gedacht dat ik een beetje psychisch was. Verder ben ik niet echt bang voor de nacht.’ (JvE).

Kaarsje branden ‘Ik steek een kaarsje aan voor mijn opa en oma, op hun sterfdag, maar ook doordeweeks. Je denkt daardoor aan iemand en ik denk dat diegene dan ook aan jou denkt.’ (Storm).

Licht van God ‘Psychiaters zijn mensen die het goede voorbeeld geven: ze helpen mensen om uit een depressie te komen. En ook priesters: zij zijn in volle overgave in het licht van God en ze laten het licht ook aan andere mensen zien.’ (Matthijs).

WE EK 2 2 • VOO R DE ZE W EE K

Wie of wat geeft licht?

168

‘Echt licht geven mensen die anderen in nood helpen en die elkaar complimenten geven. Mensen die oud speelgoed en kleren geven als ze het niet meer gebruiken. Of mensen die eten aan de voedselbank geven. Mensen die elkaar steunen en er voor elkaar zijn, dat geeft allemaal licht.’ (anoniem).

Donkere dagen voor kerst ‘Ik word absoluut niet depri van de korte dagen in december, want ik vind dat het juist gezelligheid met zich meebrengt. Gezellige lampjes en kaarsje in en buiten het huis. Voor mij horen de leuke uitjes met familie en vrienden bij de lichtkant van het leven.’ (Merijn Verdijk).

169

S LOTSTU K

DE NIEUWE

De Nieuwe Oase zoekt panelleden Dagstart voor bezinning & burgerschap

Met digitale posters bij elk weekthema. De Nieuwe Oase verschijnt in de herfst van 2020 wekelijks digitaal en vanaf januari 2021 ook op papier. Abonnementen lopen van augustus t/m juli en worden stilzwijgend verlengd, tenzij vóór 1 april schriftelijk is opgezegd. De inhoud is ook als app verkrijgbaar via App Store en Google Play. Voor het gebruik van de dagteksten is een licentie vereist. Van 17 augustus t/m 18 december is de app voor alle gebruikers van De Nieuwe Oase beschikbaar.

Om goed contact te houden met de gebruikers van De Nieuwe Oase zoekt de redactie docenten, die met regelmaat het materiaal gebruiken en feedback willen geven vanuit de praktijk. Deelname kost maandelijks een kwartier voor het invullen van een survey en tweemaal per jaar een uur voor het bijwonen van een videovergadering over de ervaringen met de dagstart.

Omslag

Interesse om mee te doen? Meld u aan via info@denieuweoase.nl

Coördinatie & eindredactie Désiré Brokerhof. Redactieteam Hilda Algra, Hilde van Halm, Maxine Herinx, Corinne Kat, Cynthia ten Kortenaar, François Weststrate. Auteurs bijbelrubriek Jeanet Aartsen, Hilda Algra, Barbara de Beaufort, Greet Brokerhof-van der Waa, Mirjam Buitenwerf, Corinne Kat, Geertje de Vries, Wies van Pijkeren, Ruth van der Waall. Overige auteurs Bill Banning, Ingrid Bilardie, Henok Evers, Koen Füssenich, Liesbeth Gijsbers, Anne-Maria van Hilst, Diana Jakobs, Mijke van Leersum, Loes Liemburg, Willemijn van Liere, Sarah Mullié, Halima Özen, Pieter Ruigrok van der Werve, Rawie Sewnath, Bas van der Sijde, François Weststrate. Jeugdmedewerkers Justus de Boer, Fleur Hienenkamp, Jurjen Hoekstra, Eva Knol, Judith Knol, George, Aukje van der Ploeg, Renske Roelofsen, Janne Vledder. Gebeden & gedichten Greet Brokerhof-van der Waa en Cora de vos Correctiewerk Corinne Kat. Beeldmateriaal Omslag: Kal visuals, David Marcu en Ivana Cajina, unsplash.com | Poster & p.10: Mark Dymchenko | Dreamstime.com Vormgeving Bart Bergmeijer, TodayTomorrow Tamara Pruis, Brands and Events Opmaak Creathlon, Amersfoort. Bureau en administratie Zonnehof 41, 3811 ND Amersfoort, 033-2570439 • info@oasemedia.nl www.denieuweoase.nl De Nieuwe Oase is een uitgave van Creathlon b.v.

Trainingsaanbod voor De Nieuwe Oase Wilt u op school het gebruik van De Nieuwe Oase een nieuwe impuls geven? Oase biedt trainingen op locatie, waarbij u kunt kiezen uit de volgende modules: • Onboarding van de nieuwe app • Praktijk en doel van de dagstart • Identiteit en burgerschap • Actualiteit in de klas • Filosoferen en dialogiseren Groepsgrootte, tijdsduur en kosten in overleg. Benieuwd naar de mogelijkheden? Meer informatie via info@denieuweoase.nl