O P E N
D E
KO E P E L
ATL AS 2 015 - 2 02 0 RUIMTELIJK FU NCTIONEEL P L A N
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
STICHTING PANOPTICON
B etekenis van de Koepel voor Oost Met het herbestemmen en openen van de koepel heeft Haarlem een unieke kans het oostelijk stadsdeel definitief bij de stad te betrekken en een grote sprong over het Spaarne mogelijk te maken. De Grote Markt met de Bavo, het grote stationsgebouw met zijn negentiende eeuwse stadsuitleg en de wijde straatprofielen rond de koepel vormen een sterke driehoek die vraagt om goede verbindingen. De maat en schaal van het gebied rond de koepel sluit geheel aan bij de oude binnenstad. Hoewel het lijkt alsof het Spaarne het oostelijk deel van de stad in tweeën heeft gesplitst maakt het in feite altijd onderdeel uit van de oude stad. Doordat de Nicolaasbrug is verdwenen ontbreekt een directe schakel richting Amsterdamse poort en verder. Beide oevers rond dit deel van het Spaarne zoals bijvoorbeeld de Houtmarkt of de Koudehorn zijn het domein van de gestalde en doorgaande auto’s. Mede daardoor zijn veel van de aanwezige functies in zichzelf gekeerd en nodigen maar weinig uit tot verblijf in het openbaar gebied. Door reconstructie van molen de Adriaan opent dit oostelijk deel zich voorzichtig naar de stad en wordteen herwaardering van het gebruik van de openbare ruimte ingezet. De binnenstad komt via de Catharijnebrug naar Oost maar direct daarna treft-
OP E N D E KO EPEL
men het gesloten gebied van de voormalige gevangenis met haar dichte poort en hoge muren. Wanneer de Koepel zich opent ontstaat een volkomen nieuw gebruik van het gebied rond de Papentorenvest, de Harmenjansweg en de Gedempte Oostersingelgracht richting de Oude weg en de Amsterdamse Poort. Het heldere ensemble van de koepel zelf, de oorspronkelijke woonhuizen op het voorterrein, het huis van bewaring vormen een helder geheel dat vraagt om duidelijke keuzes qua programma en ruimtegebruik. Door zorgvuldig looplijnen, open ruimten en verbindingen tussen binnen- en buiten gebieden van de bestaande koepel en het huis van bewaring te analyseren en te herinterpreteren ontstaat een uniek nieuw verblijfsgebied. Zo hoort bij een University College ook wonen en is de functie ‘openbaar’. Studenten en docenten verblijven in de tussenliggende gebieden waardoor campus achtige ruimten ontstaan. Men ontmoet elkaar zowel binnen als buiten, loopt langs diverse routes. Verschillende vormen van horeca, een restaurant, groot terras, een espressobar verlevendigen het gebied en zijn aanleiding daar te verblijven. Ook andere culturele programma’s als kunst, innovatie en muziek passen binnen het programma van de
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
Koepel. Haarlem krijgt een nieuw stuk binnenstad dat ooit binnen de stadswal heeft gelegen. Uiteraard moet wanneer men dit goed wil inpassen goed gekeken worden naar de aansluitende straatprofielen en de verkeerscirculatie. Wanneer de openbare ruimte, het programma van de Amsterdamse vaart wordt opgewaardeerd en het doorgaande autoverkeer wordt afgewaardeerd ontstaan tevens nieuwe invulmogelijkheden voor tal van openbare ruimten rondom de Koepel. Daarmee wordt de Koepel met de University College als harde kern een nieuwe magneet van waaruit nieuwe looplijnen, nieuwe verbindingen met de andere stadsdelen kunnen ontstaan en versterkt het de kwaliteit van Haarlem in vele lagen: van onderwijs tot horeca, van woongebied tot plaats voor debat, van muziek tot fi jn verblijf. De schoonheid van bestaande architectuur wordt opnieuw verankerd aan oude looplijnen en nieuwe goed ingerichte buitengebieden. Dit is nieuwewaarde voor de oude stad.
ATELIER OOSTWAARTS
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
S l e u t e lp os it ie in de M e t ropoolregio
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
B e s t aan de s it u at ie e e n ge sloten bolwerk
Op e n d e Ko e p e l is e e n init ia t ie f van stichting Panopticon © atelier Oostwaarts/AnnA 2016
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
N i e u we s it u at ie
Op en d e Koep el i s een i n i ti a ti ef van stichting Panopticon © atelier Oostwaarts/AnnA 2016
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
Pri ncip e s van e e n g e b ie dsc onc ept 1. Vastmaken aan de stad Vastmaken aan de stad, wat houdt dat in? De koepel als vorm heeft een eminente herkenbare vorm in het silhouet van Haarlem. Door het open maken van het gebied ontstaan nieuwe looplijnen, nieuw gebruik van de stad. Dit geschiedt op drie niveaus: 1 stedelijk stedenbouwkundig structuur beter maken; 2 buurt openbare ruimte geven aan de stad en 3 object monumentale architectuur door programma zichtbaar maken. De Koepel werkt als een stedelijke schakel voor onderwijs -cultuurtoerisme en is onderdeel van de route centrum, musea en verschillende openbare ruimten van de stad. Deze oostelijke plek van de binnenstad dient goed te worden verbonden aan de bestaande westoever.
3. Compositie Openbaarheid vraagt om duidelijke programmering, wat de materialen, de afwerking en totale sfeer qua details, is ‘openbaar’ en wat niet. Het leefgebied wordt vergroot- kleur en lichttoetreding. De beleving van de (open) ruimte door openheid van het Koepelterrein. De buurt wordt is essentieel. verrijkt door nieuw openbaar gebied. 7. Flexibiliteit en programma 4. Gebruikswaarde openbare ruimte Het programma is een mix van functies: universitair De openbare ruimte moet doordacht zijn in waar levendig- onderwijs, archiveren, tentoonstellen, studieruimten, heid, waar het ontmoeten, waar het (fiets)parkeren, waar innoveren, congresseren, bibliotheek, ontvangen van het zitten, het groen, de verharding, de behagelijkheid, de (grote) groepen, verschillende horeca, muziek en wonen bezonning, de (hoofd)ontsluitingen, de overgangen tus- van een doelgroep die is gekoppeld aan het onderwijs. sen openbaar en privé, de afsluitbaarheid in de nacht is Het gebruik dient door het jaar heen flexibel te zijn en gepositioneerd. uitwisselbaar. Het vraagt om bijzonder beheer. De verschillende programma’s dienen flexibel uitwisselbaar te 5. Het monument exterieur zijn opdat optimaal gebruik kan worden gemaakt van de Benoemen van de monumentwaarden van het exterieur, mix tussen de functies. 2. Typologie van de compositie zowel qua silhouet voor de stad als het materialiseren De huidige heldere compositie van het plan van en de wijze van detailleren. Welke onderdelen moeten Metslaar dient te worden versterkt. Typologische worden behouden en op welke wijze worden doorgewerkt herkenbare elementen zoals het hof, de cour, de agora, het dan wel gerestaureerd. atrium, de wintertuin kunnen dienen als versterkend element. De assen en verhoudingen van de bestaande 6. Het monument interieur compositie dienen te worden versterkt en goed te worden Benoemen van de monumentwaarden van het interieur, verankerd. de toegankelijkheid, het silhouet van de binnenruimte,
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
S a me n h an g van h e t e n s e mble
Toekennen van e e n n ie uwe laag
Diafragmaenenflflexibiliteit Diafragma exibiliteit
licht lucht buitenzijde Licht enenlucht buitenzijde
maken vaneen een interieur interieur HetHet maken van
7. FLEXIBILITEIT EN PROGRAMMA OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
D i vers it e it aan p le k ke n
OP E N D E KO EPEL
Gebouwenen se mb le s tusse n b e staan d e n n ie uw
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
I d e evor m in g ope n bare r u imte en a a nta kking
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
I d e evor m in g on d e rg ron ds pa rkeren
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
To pview
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS
O P E N
D E
KO E P E L
ATL AS 2 015 - 2 02 0 RUIMTELIJK FU NCTIONEEL PL AN EN N I E UWBOUW TH IJS ASSELBERGS ARCH ITECTUURC E N T R A LE AnnA | ANNEBREGJE SNIJD ERS ARC H I T E C T
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
THIJS ASSELBERGS & AnnA
ontsluiting
University College werk en studieruimte UC facilitair algemeen
polyvalente functie horeca/ hotel/ retail
OP E N D E KO EPEL
verblijf
hotel
educatie & bedrijven
wonen
services
services
educatie & bedrijven
verblijf
Funct ie kaar t be g an e g rond
wonen
BEGANE GROND functiekaart 1:500
hotel ontsluiting
BEGANE GROND functiekaart 1:500
University College werk en studieruimte UC facilitair algemeen
polyvalente functie horeca/ hotel/ retail
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
THIJS ASSELBERGS & AnnA
University College werk en studieruimte UC
polyvalente functie horeca/ hotel/ retail
ontsluiting
University College werk en studieruimte UC facilitair algemeen
polyvalente functie horeca/ hotel/ retail
OP E N D E KO EPEL
ontsluiting
3e VERDIEPING functiekaart 1:500
2e VERDIEPING functiekaart 1:500
University College werk en studieruimte UC facilitair algemeen
polyvalente functie horeca/ hotel/ retail
educatie & bedrijven
hotel
hotel
services
facilitair algemeen
wonen
wonen
verblijf
ontsluiting
1e VERDIEPING functiekaart 1:500
verblijf
hotel
educatie & bedrijven
wonen
services
services
educatie & bedrijven
verblijf
services
educatie & bedrijven
verblijf
Funct ie kaar t ve rdie pin ge n
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
wonen hotel ontsluiting
4E VERDIEPING functiekaart 1:500
University College werk en studieruimte UC facilitair algemeen
polyvalente functie horeca/ hotel/ retail
THIJS ASSELBERGS & AnnA
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
THIJS ASSELBERGS & AnnA
i sm CIIID
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
THIJS ASSELBERGS & AnnA
i sm CIIID
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
THIJS ASSELBERGS & AnnA
i sm CIIID
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
THIJS ASSELBERGS & AnnA
i sm CIIID
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
THIJS ASSELBERGS & AnnA
i sm CIIID
O P E N
D E
KO E P E L
ATL AS 2 015 - 2 02 0 D E KOEPEL EN D E VEST ARCH ITECTENBUREAU J. VAN ST I GT ReA - ARCH ITECTUUR
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
A R C H I T E C T E N B U R E AAUT EJ L. I VE AR N O SOT SI G TW T A&A RR eT A S
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
A R C H I T E C T E N B U R E AU J. VA N S T I GT & Re A
37600 +P top
31100 +P ok boog
13200 +P
bovenkant dak
9900 +P
derde verdieping
6600 +P
tweede verdieping
3300 +P
eerste verdieping
Peil = 0
begane grond
4300 -P
kelder
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
A R C H I T E C T E N B U R E AU J. VA N S T I GT & Re A
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
A R C H I T E C T E N B U R E AU J. VA N S T I GT & Re A
OP E N D E KO EPEL
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
A R C H I T E C T E N B U R E AU J. VA N S T I GT & Re A
Open de Koepel is een initiatief van stichting Panopticon voorstudies p 4 - 14: Atelier Oostwaarts Thijs Asselbergs Arjan Karssen Anniek Roosenschoon Annebregje Snijders
ruimtelijk functioneel plan en nieuwbouw: p 15 -22: Thijs Asselbergs architectuurcentrale AnnA|Annebregje Snijders architect artist impressions p 18 -22: CIIID Cees van Giessen
OP E N D E KO EPEL
vernieuwing Koepel en de Vest p 18 -27: Architectenbureau J. van Stigt ReA architectuur foto’s binnenzijden omslagen: Hans Peter Follmi lay out: Bureau Arjan Karssen bno
disclaimer: Aan de beelden, teksten en tekeningen in dit boek kunnen geen rechten worden ontleend. Het materiaal vormt de stand van zaken van najaar 2016. november 2016 Š copyright rechthebbenden zoals hierboven vermeld
print: van I Waarden Artwork
ATL AS 2 01 5 - 2 02 0
ATELIER OOSTWAARTS