Temporary Museum Guide 2008 by Annelys de Vet

TIJDELIJK MUSEUM AMSTERDAM 2008

TIJDELIJK MUSEUM AMSTERDAM 2008 “…het stedelijke parallelprogramma van Art Amsterdam…”

Art Amsterdam, de Appel Arts Centre, De Ateliers, De Balie, Foam_Fotografiemuseum Amsterdam, Huis Marseille, Kunstvlaai A.P.I., Lloyd Hotel & Culturele Ambassade, Mediamatic, Nederlands Instituut voor Mediakunst, NDSM-werf, Platform21, Reservaat, Skor-De Inkijk, Smart Project Space, Stedelijk Museum CS, SMBA, W139

INHOUD 50

TegenstellingEN & frictie

Lezingen, discussies & ontmoetingen

Annelys de Vet 9

De museum ‘zalen’

Openingen

Meer dan het prijskaartje

Rozanne Kraak

Galerieroute

Edo Dijksterhuis 62

Voor de authentieke galeriehouder

Café-, restaurant- & overnachtingenroute

Het museum als gastheer

Anneke Oele

Collectieroute

Rozanne Kraak 70

Soloroute

Plattegrond & bezoekersinformatie

Ruimteroute

Openingstijden & programma

Playing the wild child Nina Möntmann

Feiten & figuren

Openbare-kunstroute

Colofon

Strategie van de straat

I - XXXII

English Translations

Martine van Kampen

tegenstellingen & frictie annelys de Vet tijdelijk directeur tijdelijk museum amsterdam

Vorig jaar werkten in het Tijdelijk Museum Amsterdam een aantal instellingen samen met een galerie die zich presenteerde op Art Amsterdam. Zo werd getracht een inhoudelijke samenwerking tussen de kunstbeurs en de stad tot stand te brengen. En heel praktisch, het kost nauwelijks iets om een extra kunstwerk mee te laten reizen bij de af en aanrijdende kunsttransporten naar Amsterdam. Met name in het geval van buitenlandse galerieĂŤn kan dat veel opleveren. Er werd zeer uiteenlopend gereageerd op de uitnodiging aan de instellingen om op die wijze samen te werken. Zo was het voor kunstenaarsinitiatief Consortium vorig jaar een reden om niet deel te willen nemen; fotografiemuseum Foam maakte een prachtige expositie met Galerie Conrads uit Berlijn; en de Appel reageerde enigzins verbolgen: commerciĂŤle galeries zouden meer gericht zijn op individuele kunstwerken, terwijl presentatie-instellingen zoals de Appel deze juist binnen een inhoudelijke context willen tonen. De Appel6

directeur Ann Demeester lichtte toe dat er door het marktmechanisme steeds hogere prijzen betaald moeten worden voor (jonge) kunstenaars. Veel werk wordt hierdoor onbereikbaar voor culturele instellingen, wat het steeds moeilijker maakt om de denkwereld van kunstenaars te tonen. Blijkbaar raakte de vraag aan een gevoeligheid met betrekking tot de wijze waarop een instelling zich verhoudt tot de kunstmarkt. De aanwezigheid van het Tijdelijk Museum Amsterdam leidde tot een onverwachte kijk op de verschillende mentaliteiten achter de presentatie van beeldende kunst. De verschillen leverden belangrijke vragen en discussies op. Het vormde daarom een zinnige aanleiding om deze tegenstellingen dit jaar te benadrukken, waarmee het Tijdelijk Museum Amsterdam op inspirerende wijze hoopt bij te dragen aan een kritisch perspectief op de presentatie van hedendaagse kunst. De instellingen zijn ook dit jaar uitgedaagd samen te werken met een galerie op de beurs, uiteraard op geheel eigen wijze. De diversiteit, de ruis tussen de instellingen, vormt het kapitaal van het Tijdelijk Museum Amsterdam 2008. De directeuren (of hoofd curatoren) zijn door cultuursocioloog Rozanne Kraak gevraagd naar de strategie van zijn of haar instelling. De gids die u nu in handen heeft bundelt deze interviews. In het hoofdstuk ‘feiten & figuren’ worden de instellingen bovendien op heel letterlijke wijze met elkaar vergeleken; van oppervlakte tot bezoekers, van toegangsprijs tot financiën en van directeur tot missie. Alle tentoonstellingen, lezingen, rondleidingen en openingen die plaatsvinden tussen 7 en 12 mei worden aangeboden in de vorm van routes, naast prikkelende artikelen over de achtergronden van de beeldende kunstmarkt. In een interview met de Duitse kunsttheoreticus Isabelle Graw wordt toegelicht hoe vernissages en de onontkoombare roddels daarbij vanzelfsprekend onderdeel vormen van ons waardesysteem van de kunst. Art Amsterdam directeur Anneke Oele breekt daarentegen een lans voor de authentieke 7

galeriehouder en in een interview met de cultuursocioloog Dos Elshout wordt de toenemende publieksgerichtheid van culturele instellingen onder de loupe genomen: het museum als gastheer. Tot slot stelt de Duitse curator en kunsttheoreticus Nina Möntmann dat kleine kunstinstellingen vanwege hun subversieve potentie de mogelijkheid hebben te ontsnappen aan de dwang van bezoekersaantallen. Zij kunnen, wellicht als laatste der Mohikanen, de dominante corporate strategieën vermijden en hun publieke betekenis opnieuw uitvinden. Maar waar ligt de grens tussen groot en klein, private en publieke belangen en impact en uitkomst? Veel stof tot discussie die hopelijk zal nagalmen in de wandelgangen van de ‘lezingen, discussies & ontmoetingen route’. De individuele presentaties in de ‘soloroute’ bieden een omgeving voor contemplatie en de ‘ruimteroute’ – met een verrassende hoeveelheid tentoonstellingen over het landschap en architectuur – geeft letterlijk de ruimte. Bewegend in de zalen van het Tijdelijk Museum kunt u getuige zijn van de roddels tijdens de openingen en uw kritisch beoordelingsvermogen weer aanscherpen bij de ‘café-, restaurant& overnachtingenroute’. Het Tijdelijk Museum Amsterdam is de gelegenheid bij uitstek om de stad als ruimte voor hedendaagse kunst te ervaren, stil te staan bij de noodzaak én kwetsbaarheid van deze culturele presentaties en de kunst te vieren. Dag en nacht, binnen en buiten, hoog en laag; met steeds weer nieuwe ontmoetingen – in de breedste zin van het woord.

de MUSEUM ‘zalen’ Rozanne Kraak cultuursocioloog

Het schrijven van korte stukjes over de ‘zalen’ van het Tijdelijk Museum Amsterdam liep uit op een inspire rende ontdekkingsreis door het levendige circuit van de hedendaagse kunst. Tijdens de interviews met directeuren, curatoren en programmamakers groeide het inzicht dat alle instellingen zich door hun in dividuele visies en strategieën sterk onderscheiden en positioneren. Tegelijkertijd worden zij met elkaar verbonden door een grote passie voor kunst en kunste naars, een open houding naar de (internationale) buitenwereld en een voorliefde voor kritisch debat. Tweehonderd woorden bieden slechts ruimte voor een anekdotische weergave van alle bevindingen, maar ik nodig iedere geïnteresseerde uit om zowel in de teksten als de echte zalen op zoek te gaan naar diepere gelaagdheden en dwarsverbanden. Het opent nieuwe perspectieven. 9

art amsterdam

“...een internationale beurs voor hedendaagse kunst en kunsthandel...”

Art Amsterdam heeft drie jaar geleden het initiatief genomen om de hedendaagse kunstinstellingen van Amsterdam meer bij de beurs te betrekken en daarmee de stad in beweging te brengen. Annelys de Vet is destijds gevraagd een kunstproject te ontwikkelen waarin deze betrokkenheid meer gestalte zou kunnen krijgen, hetgeen heeft geresulteerd in het Tijdelijk Museum Amsterdam. De reden voor directeur Anneke Oele om zich hiervoor in te zetten komt enerzijds voort uit haar wens om Amsterdamse kunstinstellingen met elkaar kennis te laten maken en daarnaast heeft het alles te maken met haar passie voor kunst. “Een beurs maakt als vertegenwoordiger van galerieën een wezenlijk deel uit van het kunstenveld, maar wij willen onze bezoekers ook in aanraking brengen met instellingen die op andere manieren met hedendaagse kunst bezig zijn.” Oele ontkracht het idee dat kunstbeurzen slechts grote commerciële activiteiten zouden zijn waar het allang niet meer om de kunst gaat. Verzamelaars zijn volgens haar beter op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van hedendaagse kunst dan ooit, en kopen kunst vrijwel altijd vanuit persoonlijke interesse. Ze waakt er ook voor dat bedrijven de beurs alleen beschouwen als een plek om te netwerken en richt zich daarmee ook in het sponsorbeleid op de inhoud. “We zoeken bedrijven die daadwerkelijk een relatie met hedendaagse beeldende kunst willen hebben, om wat voor reden dan ook.”

de appel arts centre

“…een internationaal georiënteerd kunstencentrum dat als een podium fungeert voor onderzoek en presentatie van hedendaagse beeldende kunst…”

De Appel richt zich op het onderzoeken, presenteren en promoten van hedendaagse beeldende kunst maar draagt de interdisciplinaire dialoog eveneens hoog in het vaandel. Naast tentoonstellingen worden regelmatig performances georganiseerd van beeldend kunstenaars, theatermakers, schrijvers en choreografen, evenals filmscreenings, lezingen en informances: kleine symposia zonder academische pretenties. Jaarlijks publiceert de Appel twee edities van het tijdschrift ‘F.R. David’ en een theorieboek waarin het vakgebied Curatorial Studies onder de loep wordt genomen. Parallel aan het publieksprogramma fungeert de Appel als een expertisecentrum voor jonge tentoonstellingsmakers: jaarlijks volgen 6 participanten uit diverse werelddelen 8 maanden lang een stoomcursus curating. In een tijd waarin een obsessieve aandacht uitgaat naar young, emerging artists richt de Appel zich op de categorie kunstenaars die interessante oeuvres hebben opgebouwd zonder daarmee wereldberoemd te zijn geworden. Kunstenaars die internationaal established zijn krijgen de ruimte om minder bekende aspecten van hun oeuvre te tonen. Directeur Ann Demeester laat zich regelmatig kritisch uit over de dominantie van het commerciële kunstcircuit, maar voert geen oppositie: “De kunstmarkt is een gegeven, het zou idioot zijn je daar tegen te verzetten. Wij proberen alternatieven aan te bieden door te focussen op kunstenaars die écht interessant werk maken en buiten de trends om opereren.” In plaats van in te spelen op wat hip en hot is focust de Appel op wat ongewoon en opmerkelijk is.

de ateliers

“…een onafhankelijk kunstenaarsinstituut geleid door beeldend kunstenaars…”

De Ateliers neemt als onafhankelijk kunstenaarsinstituut een bijzondere plaats in in het Tijdelijk Museum Amsterdam. In het gebouw aan de Stadhouderskade krijgen aankomende kunstenaars uit binnenen buitenland twee jaar lang de ruimte en kritische begeleiding die hen helpt om hun talent verder te ontwikkelen. Hoewel de Ateliers zich afzijdig houdt van het commerciële kunstcircuit ondersteunt zij kunstenaars actief in het vinden van hun weg in de kunstwereld. Daarbij stimuleert zij hen tot het ontwikkelen van een eigen koers, voordat zij zich verbinden aan galeries. Sinds kort organiseert het instituut jaarlijks tentoonstellingen waarin het werk van de kunstenaars wordt getoond. Dat is een opmerkelijke ontwikkeling, omdat de Ateliers zichzelf altijd primair als werkplaats heeft beschouwd en niet als presentatieruimte. Volgens directeur Dominic van den Boogerd groeide bij zowel het instituut als de kunstenaars echter de behoefte om zichtbaar te maken wat er in de diverse ateliers gebeurt. Om die reden doet de Ateliers mee met het Tijdelijk Museum Amsterdam: “Het is een platform voor onze kunstenaars. Daarnaast maakt een initiatief als het Tijdelijk Museum de stad Amsterdam beter zichtbaar als hedendaagse kunststad.”

De bALIE

“…een befaamd platform voor ieder publiek en voor alle soorten media…”

Directeur Ellen Walraven omschrijft De Balie als ‘een huis voor ongerijmde ontmoetingen, een thuisbasis voor artistieke exercities en een uitvalsbasis voor maatschappelijke initiatieven’. Met nieuwe programma-formats, het vroegtijdig opsporen van nieuwe kwesties en het inviteren van gasten die vanwege hun leeftijd of perspectief niet tot de arrivés van de politiek en cultuur behoren, presenteert De Balie zich meer dan vroeger als een laboratorium: als frontrunner. Ook fungeert zij steeds vaker als ‘vertaler’, door zich te richten op onderzoek en deelname aan vele specialistische netwerken, door onderdak te bieden aan een grote diversiteit van disciplines en onderwerpen, en door expertise te vertalen naar een breed maatschappelijk debat. Tot slot neemt zij de rol op zich van ‘verbindingsofficier’ door in spraakmakende formats kunst en politiek, microen macroanalyses, theoretici en mensen uit de dagelijkse praktijk te koppelen. De Balie beschouwt kunst als een belangrijke speler in het publieke domein en wil dat als een vanzelfsprekendheid presenteren. Walraven meent dat er over de kunsten nog vele debatten te voeren zijn: “In elk geval over de waarden van kunst, over de overmatige nadruk op topkunst en jong talent waarbij het belang van het ‘middenveld’ vergeten wordt, over het hoe, wat en waarom van kwaliteit, over het profijtbeginsel, etc.” De Balie biedt dan ook uit volle overtuiging een platform voor de debatten die tijdens het Tijdelijk Museum staan geprogrammeerd.

FOAM_FOTOGRAFIE MUSEUM AMSTERDAM “…dé plek in Amsterdam voor fotografie in al haar gedaanten…”

Het fotografiemuseum Foam aan de Keizersgracht voert een divers tentoonstellingsbeleid waarin een uiteenlopend aanbod aan beeld wordt gepresenteerd. Met zowel grootschalige als kleine, snel wisselende tentoonstellingen wil Foam de kwaliteit van fotografie in alle gedaanten laten zien en onderzoeken: autonoom, documentair en toegepast, historisch, contemporain, bekend en onbekend. “Foam past als museum helemaal bij de stad Amsterdam: inspirerend, toegankelijk, niet gecompliceerd, maar wel kritisch. We presenteren grote namen, maar zijn ook een laboratorium voor de ontplooiing van onbekend talent,” stelt publiciteitsmedewerker Merel Kappelhoff. Maar Foam is meer dan een museum. In het Foam_café kunnen bezoekers elkaar ontmoeten, zich verdiepen in fotografiebladen en genieten van fantastische appeltaart. Er is alle ruimte om bij te komen en te reflecteren op de indrukken die zijn opgedaan tijdens het bekijken van de tentoonstellingen. Bezoekers hebben daarnaast de mogelijkheid om fotografie tegen een betaalbare prijs mee naar huis te nemen. In Foam Editions wordt een grote selectie gesigneerde afdrukken gepresenteerd van jonge, talentvolle, internationale fotografen, evenals ‘special editions’ van kunstenaars die in Foam hebben geëxposeerd of dit in de toekomst zullen doen. Op deze manier staat Foam Editions zowel fysiek als inhoudelijk met het museum in verbinding en wordt een van de belangrijkste doelstellingen verwezenlijkt: het genre van de fotografie toegankelijk maken voor een breed publiek.

HUIS MARSEILLE “…museum voor fotografie met een focus op eigentijdse internationale fotografie…”

Het kleine fotografiemuseum Huis Marseille zet zich in voor de bevordering van de fotografie in binnenen buitenland. In de tentoonstellingen en de gestaag groeiende eigen collectie ligt de nadruk op werk van minder bekende kunstenaars die al enige tijd bezig zijn. “Wij bouwen als het ware een monument voor de nog niet wereldberoemde middengeneratie,” aldus directeur Els Barents. Huis Marseille kiest bewust voor een kwalitatieve en experimen tele aanpak, waarbij veel aandacht wordt besteed aan het handschrift en oeuvre van fotografen. De grenzen van het medium worden regelmatig afgetast door bijvoorbeeld fotografen uit te nodigen die werken met elementen uit de beeldende kunst of de wetenschap. Daarnaast wordt er verder gekeken dan de meeste actuele trends en ontwikkelingen: “Beurzen en veilingen hebben er toe geleid dat met name Nederlandse fotografen een grote bekendheid hebben opgebouwd en nu veelgevraagd zijn. Wij vinden dat het tijd wordt om verder te kijken.” De blik is daarom nu gericht op Japan, Zuid-Afrika, Zuid-Amerika en Oost-Europa, waar zich volgens Barents interessante ontwikkelingen voordoen op het gebied van de fotografie die zij graag met haar publiek wil delen. “We zijn natuurlijk maar klein, maar willen de wereld zoveel mogelijk binnen onze muren halen.”

KUNSTVLAAI A.P.I. “…internationale beurs voor jonge alternatieve kunst…”

Het feit dat de Kunstvlaai zich dit jaar verbindt aan de Art Amsterdam roept natuurlijk vragen op over het verleden. Want werd ‘Niet de Kunstvlaai’ tien jaar geleden niet opgericht als protest tegen de beurs die toen nog KunstRAI heette? Directeur Jos Houweling ontkent dat er destijds sprake was van een ‘tegenbeweging’, hoewel het wel als zodanig door journalisten werd gebracht. Het oorspronkelijke plan was om een alternatieve kunstbeurs te organiseren in de parkeergarage van de RAI, als aanvulling op de meer gevestigde kunstwereld die op de KunstRAI werd vertegenwoordigd: “Ik vond en vind de tegenstelling tussen de wat commerciëlere galeriewereld en mijn wereld heel leuk. Voor mij is kunst namelijk niet iets waar je van moet kunnen leven, maar waarmee je kunt leven.” De samenwerking liep echter mis en de Kunstvlaai verhuisde naar het terrein van de Westergasfabriek. Daar groeide zij uit tot een grootschalig artistiek evenement waar vooral experimentele en niet-commerciële kunstinstellingen en masteropleidingen een plek vonden. Toch bleef de wens om samenwerking bestaan: “Ik heb al die jaren gevonden dat Art Amsterdam en de Kunstvlaai bij elkaar een sterker en avontuurlijker beeld geven van de actualiteit in de kunst dan los van elkaar”. Dat beeld zal nu eindelijk tot uitdrukking komen tijdens het Tijdelijk Museum: beide beurzen hebben een stand voor elkaar gereserveerd en zijn van plan in de toekomst samen op te trekken.

LLOYD HOTEL & CULTURELE AMBASSADE “…tentoonstellingen, Lloyd Time on Mondays, events, interdisciplinaire gastheer…”

Het Lloyd Hotel & Culturele Ambassade richt zich in het bijzonder op de vele culturele gasten die Amsterdam bezoeken. Architectenbureau MVRDV realiseerde het concept van ‘De Mooie Kamer’, met 117 kamers van één tot vijf sterren; zodat rijke filmmakers en arme undergroundkunstenaars er kunnen verblijven. De stichting Culturele Ambassade is onlosmakelijk met het hotel verbonden en fungeert als platform voor Nederlandse culturele instellingen. Veel van deze instellingen brengen hun internationale gasten onder in het Lloyd Hotel, waar zij deel uit kunnen maken van de altijd tijdelijke Lloyd-gemeenschap. De Culturele Ambassade spant zich in om de culturele bagage die door hen wordt meegebracht zichtbaar te maken en te benutten. Gasten worden in contact gebracht met gelijkgestemden of uitgenodigd om een ad hoc lezing of performance geven in het wekelijkse Lloyd Time on Mondays. De focus op culturele uitwisseling en interactie komt ook tot uitdrukking in de vrij toegankelijke tentoonstellingen en filmvertoningen, waarin wordt ingespeeld op actuele ontwikkelingen binnen de Nederlandse cultuur. Artistiek directeur Suzanne Oxenaar is overtuigd van de kracht van deze strategie: “Wij laten zien wat zich in Nederland afspeelt in de cultuur en de actualiteit, als uitnodiging aan gasten en als ijkpunt om hier iets van hun werk of achtergrond zichtbaar te maken”.

MEDIAMATIC

“…opent perspectieven op de digitale cultuur van nieuwe media, de plek waar kunst en technologie elkaar ontmoeten…”

Mediamatic richt zich op ‘culturele ontwikkelingen die gepaard gaan met nieuwe technologieën, of nieuwe technologieën die culturele ontwikkelingen veroorzaken’. Voor een breed publiek worden er tentoonstellingen, workshops, salons en discussies georganiseerd, waarbij verbindingen worden gelegd tussen nieuwe media, kunst en cultuur. In verschillende projecten wordt daarnaast onderzocht hoe culturele instellingen kunnen bijdragen aan het ontstaan en versterken van sociale netwerken. In de week van het Tijdelijk Museum kunnen bezoekers gratis overnachten in een Sleep Inn op de nieuwe locatie aan de Vijzelstraat. Directeur Willem Velthoven voorspelt onvergetelijke nachten met intrigerende performances en onverwachte acts. Volgens hem is het hoog tijd dat de cultuursector meer sociale infrastructuren faciliteert voor bezoekers, zodat fysieke ontmoetingen kunnen plaatsvinden en mensen contacten opbouwen in het kunstcircuit: “De cultuursector moet er voor zorgen dat mensen hun passies kunnen delen. Als je nu in het Rijksmuseum staat te huilen om een schilderijtje gaat niemand je vertellen dat er gisteren ook iemand zo stond. Het Internet biedt allerlei mogelijkheden om dat te organiseren.” De Sleep Inn is vooralsnog een experiment, maar Velthoven is overtuigd van haar katalyserende werking: “Overnachten in de kunstsector wordt de nieuwe trend. Mark my words.” Mensen die zich met lichaam en geest durven over te geven aan de nachtelijke activiteiten kunnen een stretcher reserveren op www.mediamatic. net/sleep. Ook voor de actuele pyjama party programmering. 18

NDSM-WERF

“…voormalige scheepswerf als podium voor avontuurlijke kunsten en experiment…”

Op de voormalige scheepswerf NDSM-werf is nog alle ruimte voor avontuurlijke kunsten. De werf is vanaf 1999 met o.a. steun van de gemeente ingericht als levendige broedplaats voor beeldend kunstenaars, choreografen, theater- en filmmakers, ontwerpers en ambachtslieden. In de programmering ligt vooralsnog de nadruk op theater, maar uitvoerend producent Eric Bijleveld ziet tal van mogelijkheden om een interessant kunstprogramma te realiseren met een rauw karakter: “De locatie heeft een enorme potentie en vervult een belangrijke culturele functie. De scheepshellingen vragen echt om mooie ruimtelijke kunstwerken.” De NDSM-werf wil zich meer openstellen voor het publiek, maar het is vooralsnog de vraag hoe de toekomst er uit zal zien. Het pionierswerk van de kunstenaars begint volgens Bijleveld zijn vruchten af te werpen nu steeds meer bedrijven het potentieel van de locatie ontdekken. Het gevaar dreigt echter dat rondom de monumentale werf flink gebouwd zal worden. De gemeente en projectontwikkelaars profiteren van het pionierswerk van de kunstenaars. “Kunstenaars investeren jaren in zo’n plek, maar zodra de locatie populair wordt is het voor hen te duur. Ze worden vervolgens doorverwezen naar de volgende leegstaande fabriek 20 kilometer verderop... Het zou goed zijn als kunstenaars in plaats daarvan eens een goed salaris zouden krijgen voor hun functie als gebiedsontwikkelaar.”

NEDERLANDS INSTITUUT VOOR MEDIAKUNST “…een instituut met multimediale presentaties, een grote, hoog kwalitatieve video kunstcollectie en de grootste distributeur van videokunst in Europa…”

Het Nederlands Instituut voor Mediakunst (het vroegere Montevideo) heeft als missie ‘de bevordering van een vrije ontwikkeling, toepassing, verspreiding van – en reflectie op nieuwe technologieën binnen de beeldende kunst’. Het instituut beheert een van de grootste collecties video- en mediakunst in Europa en organiseert zowel museale tentoonstellingen als experimentele presentaties van mediakunstenaars. Om een zo breed mogelijk publiek op de hoogte te stellen wordt een actief distributie- en educatiebeleid gevoerd. Films en installaties verdwijnen daardoor niet in de meters lange archiefkasten maar worden overal op festivals, manifestaties, musea, galerieën en scholen vertoond. Videofragmenten kunnen hiernaast via de website bekeken worden en alle collectiewerken zijn in de vrij toegankelijke mediatheek in hun geheel te zien. Volgens curator Petra Heck heeft er de laatste jaren een verschuiving plaatsgevonden naar een meer diverse inzet van mediatechnologieën: “Kunstenaars zoeken binnen de verschillende mogelijkheden (video, audio, net art, interactieve kunst) steeds meer naar mengvormen en maken daarnaast gebruik van uiteen lopende presentatievormen en platformen als installaties, websites, mobiele telefoons en de openbare ruimte.” Het NIMk signaleert en presenteert deze ontwikkelingen: “Mediakunst wordt nog niet zoveel getoond en verzameld. Het is sinds 1993 de uitdaging van het instituut geworden deze kunstwerken onder de aandacht te brengen en nieuwe media binnen de context van beeldende kunst te presenteren.” 20

PLATFORM21

“…een ruimte voor creatief onderzoek en ontmoetingsplek voor mensen die nieuwsgierig zijn naar de toekomst…”

Aan de grens van het Beatrixpark bevindt zich de opvallende, ronde tentoonstellingsruimte van Platform21. Het initiatief is met steun van ING Real Estate, Premsela en de Gemeente Amsterdam opgericht om vooruit te lopen op de toekomstige ontwikkelingen in Amsterdam-Zuid. Hoewel het nog ver weg lijkt zal Platform21 in de toekomst een belangrijke sociaal-culturele functie vervullen in het nieuw te bouwen stadscentrum Zuidas. Artistiek directeur Joanna van der Zanden omschrijft Platform21 als ‘een platform voor mensen die nieuwsgierig zijn naar de toekomst’. Binnen wisselende thema’s worden recente creatieve ontwikkelingen gesignaleerd en zichtbaar gemaakt. In de komende maanden staan bijvoorbeeld ‘virtualiteit’ en ‘haar’ centraal. Binnen deze thema’s vraagt Platform21 ontwerpers, kunstenaars, architecten en onderzoekers een inhoudelijke bijdrage te leveren. Anders dan bij de meeste hedendaagse kunstinstellingen is Platform21 zeer geïnteresseerd in bijzondere projecten van amateurs, waardoor interessante wisselwerkingen kunnen ontstaan: “Wij streven naar een informele, laagdrempelige opzet waarin niet alleen highbrowontwikkelingen aan bod komen. Wij zijn eigenlijk een soort publiek laboratorium,” aldus Van der Zanden. Met deze werkwijze neemt Platform21 een geheel eigen positie in binnen het gehele culturele aanbod: “Bij ons is er vrijheid tot transformatie, we willen een continue bron van inspiratie zijn.”

RESERVAAT

“…voor eigenlijk en oneigenlijk experiment, wat men niet scheiden kan wordt toch gesplitst…”

Nadat Stichting Young Designers & Industry een nieuwe werkruimte vond in de voormalige portierswoningen aan de Buiksloterweg, ont stond het idee om de locatie een bredere invulling te geven. Onder de noemer Reservaat worden nu ontmoeting, uitwisseling en discussie gestimuleerd. “Een reservaat is enerzijds een gesloten plek waar dingen gebeuren die niet in de normale wereld passen,” stelt directeur Peik Suyling, “Het kan echter ook iets zijn om dingen in stand te houden die in de normale wereld niet overleven. Daarnaast is het een commentaar op de vorige eigenaar Shell, dat een voorbeeld vormde van het ultieme machtsreservaat.” Het Reservaat wil deel uitmaken van de stedelijke ontwikkelingsprocessen die momenteel plaatsvinden in Amsterdam-Noord. Kunstenaar Toine Klaassen, drijvende denkkracht achter het project, heeft daarom een plan ontwikkeld om de tuin onder de noemer ‘Persoonlijke Grond’ in gebruik te laten nemen door de bewoners, die zich geconfronteerd zien met ontwikkelingen waar zij geen invloed op hebben. Met dit community-art project wil het Reservaat een statement maken in de discussie over de toekomst van de stad: “We willen het als leerproces zien om uiteindelijk een goed verhaal te hebben over de zich ontwikkelende ideeën en inzichten over stadsvernieuwing.” De openingsceremonie van dit project zal plaatsvinden tijdens het Tijdelijk Museum Amsterdam op donderdag 8 mei om 18.00 uur.

SKOR — DE INKIJK

“…de uitgelezen plek om projecten te laten zien van een landelijk opererende organisatie die bijzondere kunstprojecten ontwikkelt in relatie tot de openbare ruimte…”

SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte) heeft als instelling die door de overheid ondersteund wordt de taak om ‘voorbeeldstellende kunst in de openbare ruimte te veroorzaken’. Als intermediaire partij koppelt zij de wensen van opdrachtgevers aan kunstenaars. Hoewel SKOR ook projecten subsidieert zijn de adviseurs meestal gedurende het hele traject sterk inhoudelijk betrokken. Die betrokkenheid blijkt bijvoorbeeld uit de wijze waarop zij opdrachtgevers stimuleren om de gebaande paden te verlaten en te kiezen voor vernieuwende en soms experimentele projecten. Dat is niet altijd eenvoudig, zeker wanneer verwacht wordt dat een kunstproject dienstbaar moet zijn aan het imago van een bedrijf of instelling. Daarnaast moeten publieke kunstwerken altijd voldoen aan praktische randvoorwaarden als weer- en vandalismebestendigheid. Ondanks deze beperkingen tracht SKOR een autonome positie voor kunstenaars te waarborgen en daarmee bij te dragen aan de originaliteit en authenticiteit van kunst in de Nederlandse publieke ruimte. Op de vraag welke richting het uitgaat met de publieke kunst in Nederland bestaat volgens adviseur Martine van Kampen geen eenduidig antwoord. Wel kan het goed zijn dat er behoefte komt aan ‘mooie beelden’: “Na een periode waarin het veel om processen en projecten draaide is het logisch dat we weer belangstelling krijgen voor vorm en materiaal”.

SMART PROJECT SPACE

“…een veelzijdig internationaal platform voor hedendaagse kunst, artistiek experiment, kritisch bevragen en ontdekken resulteren in een dynamische ruimte…”

SMART Project Space is een dynamisch platform voor hedendaagse beeldende kunst dat naast tentoonstellingen een programma van arthouse-cinema, experimentele film, videokunst, (sound-) performances, lezingen en debatten organiseert. De instelling biedt daarnaast onderdak aan 10 ateliers, een leeszaal, een artbookshop en een café-restaurant dat functioneert als een levendige ontmoetingsplaats voor kunstenaars en een gedifferentieerd internationaal en lokaal publiek. Ook biedt zij kunstenaars productionele ondersteuning bij het realiseren van complexe projecten, waarvoor in het huidige artistieke klimaat de rust en ruimte ontbreekt. Het artistieke medium is volgens directeur Thomas Peutz van ondergeschikt belang: “Wat de kunstenaars bindt is dat zij geëngageerd zijn met de samenleving en dat zij met hun werk een positie innemen in het discours over de wereld en de plaats daarin van de mens”. Is dit het ultieme museummodel? De oudste definitie voor het begrip museum is volgens Peutz ‘een plaats waar de muzen vertoeven’. Die muzen bevinden zich nu echter vooral in ateliers en in de kroeg, terwijl musea veelal zijn gereduceerd tot plekken waar ideeën in gestolde vorm worden bewaard. SMART Project Space wil juist een plek zijn waarin creatie, presentatie en cultuurconsumptie samenkomen binnen een sociale context: “De kracht van SMART Project Space is dat zij er voor zorgt dat kunst een integraal onderdeel uitmaakt van de sociale omgeving waarin mensen zich bewegen”. SMART Project Space kan volgens Peutz dus inderdaad worden beschouwd als het ultieme museummodel van de toekomst. 24

STEDELIJK MUSEUM BUREAU AMSTERDAM “…de projectruimte van het Stedelijk Museum…”

Midden in de Jordaan bevindt zich Stedelijk Museum Bureau Amsterdam (SMBA), de projectruimte van het Stedelijk Museum. Hoewel de naam misschien anders doet vermoeden heeft SMBA een autonome programmering, waarbij de nadruk ligt op Amsterdamse kunst in een internationale context. De projectruimte ligt midden tussen de betere hedendaagse galerieën en trekt daardoor veel professionele bezoekers (kunstenaars, curatoren, verzamelaars, galeristen) uit binnenen buitenland. Curator Jelle Bouwhuis ziet ‘zijn’ kunstenaars dan ook regelmatig doorbreken in het internationale kunstcircuit: “SMBA heeft de ambitie om Amsterdamse kunstenaars internationaal te profileren en fungeert daarin niet alleen als lokaal platform maar ook als springplank voor hun carrière.” Stedelijk Museum Bureau Amsterdam probeert zich van het Stedelijk Museum en de omliggende galerieën te onderscheiden door experimenteler te programmeren en aansluiting te vinden bij actuele ontwikkelingen buiten de wereld van de kunst. De meeste kunst heeft dan ook een zekere maatschappelijke relevantie, ook wanneer deze niet direct zichtbaar is: “We bepalen niet wat de kunstenaar toont, dat doet hij of zij voornamelijk zelf. Maar als instituut benadrukken we soms wel het maatschappelijk engagement dat er impliciet in zit,” stelt Bouwhuis. Bezoekers worden altijd geprikkeld zelf op zoek te gaan naar de betekenissen van het werk: “Als curator probeer ik bepaalde relaties aan te geven, maar nooit als hapklare brokken. De kijker moet vooral zelf de verschillende gelaagdheden ontdekken.”

STEDELIJK MUSEUM CS “…een museum en museaal platform in de culturele en maatschappelijke context van Amsterdam…”

Het Stedelijk Museum Amsterdam is tot oktober gevestigd in het oude Post CS-gebouw, maar zal per december 2009 verhuizen naar de vertrouwde plek op het Museumplein. Door het ongunstige klimaat in het tijdelijke gebouw toont het Stedelijk Museum CS met name kunst na 1968 en bevindt de omvangrijke collectie klassiek-moderne kunst zich voornamelijk in het depot. Het Stedelijk Museum CS gebruikt de onmuseale ruimte om hedendaagse kunstenaars zich te laten profileren. Voor jonge, opkomende kunstenaars is er zelfs een aparte projectruimte in het leven geroepen: Docking Station. De grote Warhol-tentoonstelling en de vierdelige serie ‘Mapping’, waarvan inmiddels Mapping the Studio en Mapping the City hebben plaatsgevonden, zijn goede voorbeelden van nieuwe expositiemodellen en een kritisch (zelf)onderzoek naar de verhouding van kunst tot de studio, de stad, het museum en de wereld. De nieuw opgedane inzichten zullen in het nieuwe museum worden toegepast. Het nieuwe Stedelijk wordt volgens directeur Gijs van Tuyl ‘een platform voor de brandende actualiteit, vanuit het perspectief van een museum met één van de beste collecties ter wereld’. Naast tentoonstellingen zal er als vanouds veel ruimte zijn voor actuele debatten en discussies, met name over de koers en betekenis van de hedendaagse kunst: “Er is tegenwoordig sprake van een zekere stuurloosheid. Je ziet overal de tendens om het venster naar de wereld wijd open te zetten, maar dat leidt niet altijd tot interessante kunst…”

W139 W139/SATELLITE STATION “…een productie- en presentatieruimte voor hedendaagse kunst…”

“…de plek waar een nieuwe kunstwereld kan beginnen…”

De lichte, hoge ruimtes van W139 zijn van essentieel belang voor het tentoonstellingsbeleid van directeur Gijs Frieling. Niet alle kunst zou er tot zijn recht komen, daarom worden de vaak jonge, internationale kunstenaars uitgenodigd om hun installaties en (muur)schilderingen ter plekke te maken. Tentoonstellingen worden ook zelden helemaal afgebroken, waardoor er sprake is van een permanente expositie. “Er wordt van onze kunstenaars verwacht dat hun werk zich zowel tot de ruimte als tot de andere kunstwerken verhoudt,” stelt Frieling. Concepten of thema’s worden zoveel mogelijk vermeden; de nadruk ligt op de zintuigelijke ervaring van kunst. Om het publiek in contact te brengen met het fysieke creatieproces is W139 meestal ook tijdens opbouwperiodes vrij toegankelijk. Sinds enkele jaren organiseert W139 een drukbezochte cursus voor beginnende verzamelaars. Volgens Frieling is het noodzakelijk om deze groep mensen te informeren en adviseren, omdat er in Nederland een groot gebrek is aan goede verzamelaars. Hij ziet een belangrijke taak voor hen weggelegd als de nieuwe mecenassen van de kunstwereld: “De kracht van goede kunstenaars gaat onder druk van de markt steeds vaker verloren. Dat leidt soms tot ‘nepkunst’, dure merchandise voor galerieën. Er zou daarom een voorhoede van kapitaalkrachtige verzamelaars moeten opstaan die investeert in onverkoopbare installaties en tentoonstellingen.” Daar is de kunstwereld volgens hem uiteindelijk het meest bij gebaat.

galerieroute

“…ter gelegenheid van het Tijdelijk Museum Amsterdam hebben diverse deelnemende instellingen samengewerkt met een galerie van Art Amsterdam…”

Kunstvlaai A.P.I. i.s.m. GALERIE G-Module

Lloyd Hotel & Culturele Ambassade i.s.m. KPN Kunstcollectie & Ellen de Bruijne Projects

W139 / Satellite station i.s.m. zes toonaangevende galerieS

Huis Marseille i.s.m. Galerie Akinci

Foam i.s.m. galerie Marion Scharmann

Smart Project Space i.s.m. galeries van Art Amsterdam

CONTEMPORARY ART SCREEN ZUIDAS I.S.M. GALERIES ART AMSTERDAM

Art Amsterdam i.s.m. 125 galeries & Kunstvlaai A.P.I.

Art Amsterdam i.s.m. 125 galeries Art Amsterdam Kunstverzamelaars en liefhebbers treffen op Art Amsterdam 125 galerieën die schilderijen, fotografie, beelden, video’s en installaties tonen van zo’n 750 kunstenaars. De complete top van de Nederlandse galeriewereld is aanwezig. Daarnaast komt een kwart van de 125 galerieën uit het buitenland, afkomstig uit België, Denemarken, Duitsland, Engeland, Frankrijk en Korea. Ook is er een solopresentatie van het werk van Klaas Gubbels en een opvallende expositie ‘Landmijnen’ van Maisenbacher Art Gallery uit Berlijn.

kunstenaar Aymeric Ebrard (’74). Een kerstman zal aan een galg hangen, met de mand gevallen naast diens voeten. Foam i.s.m. galerie Marion Scharmann Foam_café: Martina Sauter t/m 8 juni Foam presenteert in samenwerking met de Duitse galerie Marion Scharmann werk van de jonge Duitse fotografe Martina Sauter (’74). In het Foam_café en in de Lichthof ernaast zal recent werk te zien zijn, waarin Sauter de ambigue relatie onderzoekt tussen film en fotografie. Huis Marseille i.s.m. Galerie Akinci Edwin Zwakman: Fake but Accurate De bekende Nederlandse kunstenaar en fotograaf Edwin Zwakman wordt vertegenwoordigd door Galerie Akinci, die ook een stand heeft op Art Amsterdam.

Art Amsterdam i.s.m. Kunstvlaai A.P.I. Kunstvlaai A.P.I. presenteert: studenten & ex-studenten Sandberg Instituut De alternatieve kunstbeurs Kunstvlaai A.P.I. wordt voor het eerst gepresenteerd op Art Amsterdam. Te zien zijn video werken van studenten en ex-studenten van het Sandberg Instituut: Ineke Bakker, Aukje Dekker, Thierry Mandon, Lotje van Lieshout, Dafna Maimon, Avi Krispin en Darion Bardic.

Lloyd Hotel & Culturele Ambassade i.s.m. KPN Kunstcollectie & Ellen de Bruijne Projects Guest Appearances De Culturele Ambassade biedt de tentoonstelling ‘Guest Appearances’ aan met werk van L.A. Raeven en de video ‘Sterk Water’ van Ruth Verraes.

Kunstvlaai A.P.I. i.s.m. G-Module Art Amsterdam presenteert: G-module (Parijs) t/m 18 mei Ter gelegenheid van het Tijdelijk Museum Amsterdam is er voor het eerst een samenwerking tot stand gekomen tussen Art Amsterdam en de Kunstvlaai A.P.I. Op uitnodiging van Art Amsterdam verzorgt Galerie G-module uit Parijs een speciale presentatie van de Franse

Smart Project Space i.s.m. galeries van Art Amsterdam SMART Project Space & Contemporary Art Screen Zuidas Voor het Tijdelijk Museum stelt SMART Project Space een uitgelezen selectie samen van films en video’s van beeldend kunstenaars die worden vertegenwoordigd op Art Amsterdam. Dit programma wordt vertoond in de filmzalen van

SMART Project Space en op het Contemporary Art Screen Zuidas (CASZ). Voor het programma, zie www.smartprojectspace.net en www.caszuidas.nl (zie pag. 48) W139 / Satellite station i.s.m. o.a. Galerie Fons Welters, Galerie Diana Stigter, Galerie Wilfried Lentz, Galerie Metis_NL, Galerie Paul Andriesse En kunstenaar Maze de Boer op uitnodiging Satellite Station Satellite Station biedt ruimte aan experiment. Zes toonaangevende Nederlandse galeries zijn uitgenodigd om deel te nemen aan dit project. De kunstenaars tonen en verkopen ruimtelijk en experimenteel werk. Concept & organisatie: Tony Hofman en Katrien Otten i.s.m. W139

Edwin Zwakman, Three Things (2007) (Huis Marseille, zie pag. 39)

Voor de authentieke galeriehouder Anneke Oele directeur Art Amsterdam

Om de relatie tussen Art Amsterdam en de instellingen voor hedendaagse kunst inhoudelijk te versterken hebben we de instituten die deelnemen aan het Tijde lijk Museum Amsterdam uitgenodigd om tijdens Art Amsterdam samen te werken met een galerie op de beurs. Gevraagd is of zij werk willen tonen van een kunstenaar die vertegenwoordigd wordt door één van de deelnemende galerieën. We hebben daarmee de ambitie een presentatie te maken die een interessante reactie en toevoeging vormt op de presentaties op Art Amsterdam.

Tijdens vergaderingen van het Tijdelijk Museum Amsterdam, kwam naar voren hoe de achtergrond, doelstellingen en ambities per instituut voor hedendaagse kunst enorm verschilden. Een instelling als FOAM met zijn publieksgerichte beleid staat ver af van het Nederlands Instituut voor Mediakunst dat vooral een archiverende en consulterende functie nastreeft. SMBA richt zich sterker op het circuit van de haar omringende galerieën, terwijl de Appel Arts Centre een onafhankelijke positie in het kunstenveld nastreeft. W139 profileert zich nog steeds als kunstenaarsinitiatief, maar dan in een moderne, hedendaagse vorm. Elke instelling reageerde daarom op geheel eigen wijze op de uitnodiging. Het leidde tot onverwacht contact tussen de instituten en galerieën. Voor sommige instellingen was het een verrassing dat galerieën zich überhaupt presenteerden met onverkoopbare werken zoals installaties en performances. Tijdens de diverse besprekingen bleek, helaas, dat galeriehouders vaak geassocieerd worden met het presenteren van objecten, kunsthandel en veel geld verdienen. Als vertegenwoordiger van die galeriehouders, want zo beschouw ik mijzelf als organisator van een beurs voor galerieën voor hedendaagse kunst, wil ik hier een lans breken voor de authentieke galerie houder voor wie wij de beurs maken. Dat zijn die galeriehouders die aantonen dat zij een aantal kunstenaars op krachtige wijze vertegenwoordigen en zich regelmatig permitteren installaties, films en performances te organiseren. Ik durf te stellen dat de galerie houders die deelnemen aan Art Amsterdam zeer idealistisch zijn en zoeken naar goede, veelbelovende jonge kunstenaars voor wie ze zich tot taak stellen een markt te creëren. Amsterdam is daar, door een aantal zeer goede opleidingen en werkplaatsen zoals de Ateliers en de Rijksakademie, een prima plek voor. Je kunt alleen een goede galeriehouder zijn als de interesse boven alles uitgaat naar het gedachtegoed van de kunstenaar. De uitdrukking en de verbeelding daarvan moeten in evenwicht zijn met die denkwereld. Een professionele galeriehouder weet dat als geen ander. 32

De grootste voldoening voor een galeriehouder is te zien dat jouw ‘eigen’ kunstenaar de wereld verovert. Dat je die kunstenaar dan kwijtraakt aan de internationale markt is minder erg dan de meeste mensen denken. Het feit dat ‘jouw’ kunstenaar het internationaal maakt verleent de galerie ook toegang tot die markt. Natuurlijk, we hoeven niet naïef te zijn. Het is zeker niet altijd fijn te merken dat wanneer een kunstenaar in het buitenland goed ontvangen wordt, men hem als Nederlandse galeriehouder niet meer voor de eigen markt kan behouden. Maar de wereld is nu eenmaal groter dan Nederland. Een beurs is niet altijd de uitgelezen plek voor risicovolle installaties, hoewel ik u een bezoek aan bijvoorbeeld Martin van Zomeren Galerie, Ellen de Bruijne, Kees van Gelder en Vous êtes Ici op Art Amsterdam 2008 in dit verband met nadruk kan aanbevelen. Met de zuigende aantrekkingskracht van de op dit moment immens populaire kunstbeurzen, vergeet men soms de blik te richten op hetgeen er door het jaar heen op de galerievloeren zelf plaatsvindt. Er zijn fantastische presentaties van hoge kwaliteit te zien. Ik wil iedereen dan ook sterk aanraden deze kunstruimtes regelmatig te bezoeken. Om te beginnen op vrijdagavond 9 mei wanneer het leeuwendeel van de Amsterdamse galerieën tot 22.00 uur geopend is.

Sebastiaan Spit, onschuldig landschap ( ‘Landmines’ van Maisenbacher Art Gallery op Art Amsterdam)

collectieroute

“…de verzameling tentoonstellingen van en met collecties…”

Guest Appearances Lloyd Hotel& Culturele Ambassade

Eyes Wide Open + 60 jaar MAGNUM Photo Stedelijk museum CS

Expanding the City Virtueel Museum Zuidas Foam_Fotografiemuseum Amsterdam

Het Collectiegebouw Art Amsterdam

Eyes Wide Open Aanwinsten Stedelijk Museum & The Monique Zajfen Collection Stedelijk Museum CS (t/m 1 juni) Een selectie van de recente aankopen op het gebied van schilderkunst, fotografie, film- en videokunst, sculptuur en grafiek, van belangrijke nationale en internationale kunstenaars. De aanwinsten geven inhoud aan eerder geformuleerde plannen om de collectie uit te breiden met onder meer mediumkritische en narratieve hedendaagse schilderkunst, fotografie en film.

Het Collectiegebouw Presentatie van Museum Boijmans Van Beuningen Art Amsterdam Museum Boijmans Van Beuningen presenteert op Art Amsterdam voor het eerst zijn plannen voor ‘Het Collectiegebouw’: een depot met publieke én private functies, voor het bewaren en tonen van kunst van o.a. privé-verzamelaars. In samenwerking met architectenbureau MVRDV en het H+F Mecenaat bouwt het museum op de beurs een reusachtige, metershoge maquette. Deze architectonische blikvanger torent ver boven de galeriestands uit. Bezoekers van Art Amsterdam zonder hoogtevrees kunnen hierin een blik werpen op de miniaturen kunstcollecties van particulieren en het museum, het beeldenterras en restaurant.

Guest Appearances L.A. Raeven, Ruth Verraes Lloyd Hotel De Culturele Ambassade biedt de tentoonstelling ‘Guest Appearances’ aan met werk van L.A. Raeven en de video ‘Sterk Water’ van Ruth Verraes. In samenwerking met KPN Kunstcollectie en Ellen de Bruijne Projects.

Expanding the City Virtueel Museum Zuidas Collectie ZOOM Foam_Fotografiemuseum Amsterdam (t/m 22 juni) Het Virtueel Museum Zuidas heeft besloten om de langdurende transformatie van de Zuidas door kunstenaars in beeld te laten brengen en om de gehele collectie over te dragen aan Foam. De overdracht van deze collectie wordt gemarkeerd met een tentoonstelling.

60 jaar MAGNUM Photos Magnum Stedelijk Museum CS Een overzichtstentoonstelling van fotoagentschap en persbureau MAGNUM dat in 2007 60 jaar bestond. De tentoonstelling bestaat uit twee delen: een 45 meter lang fries waarop een lineair verslag van de activiteiten van MAGNUM gedurende zes decennia is weergegeven aan de hand van teksten, sleutelbeelden en originele boeken.

soloroute

“…enkel en alleen; solo presentaties…”

Tobias Rehberger

Lucas Lenglet Edwin Zwak man

Paul Sietsema & Nancy Spero

Nicoline van Harskamp

o.a. Klaas Gubbels, Ronald Ophuis

o.a. Klaas Gubbels, Ronald Ophuis 18 solo’s Art Amsterdam Dit jaar zijn er 18 solopresentaties op Art Amsterdam, waaronder actueel werk van Ronald Ophuis door Upstream. Een opvallende, grote solo met beelden en schilderijen van Klaas Gubbels is van Galerie Willy Schoots, Livingstone Gallery en Steendrukkerij Amsterdam. Deze solotentoonstelling wordt ingericht door Wim Crouwel.

Tobias Rehberger The chicken-and-egg-no-problem wall-painting Stedelijk Museum CS (t/m 25 mei) Rehberger verwijst met de tentoonstellingstitel naar zijn productiemethode, waarbij nieuwe installaties ontstaan uit vroegere installaties. Steeds vraagt de kunstenaar zich af: wat was er eerder: de kip of het ei, ofwel: waar komen werken vandaan en waar leiden zij toe? Paul Sietsema Three Films de Appel (t/m 25 mei) In het kader van Sietsema’s eerste solo tentoonstelling in Europa worden drie werken als trilogie gepresenteerd. Untitled (Beautiful Place) (1998), Empire (2002) en de nieuwe productie Figure 3 (2008) representeren drie te onderscheiden fasen in een conceptuele artistieke expeditie door de (kunst)geschiedenis heen.

Nicoline van Harskamp SKOR_De Inkijk Als onderdeel van een nieuw project dat zij op uitnodiging van SKOR ontwikkelt maakt kunstenaar Nicoline van Harskamp een presentatie in De Inkijk. Dit project, over politiek en het publieke domein, richt zich niet op een ruimtelijke situatie maar op verbale interactie. Van Harskamp onderzoekt registraties van debatten in de archieven van De Balie en focust zich daarbij op de momenten waarin de gesprekken zelf het onderwerp van discussie zijn. De presentatie is verbonden aan een debatavond in De Balie op 9 mei.

Nancy Spero Spero Speaks de Appel (t/m 22 juni) Ter gelegenheid van het verschijnen van de unieke publicatie Codex Spero. Nancy Spero Selected Writings and Interviews 1950-2008 presenteert de Appel een solotentoonstelling van deze vooraanstaande Amerikaanse kunstenares.

Lucas Lenglet A Canary in a Coalmine SMBA Lucas Lenglet (Leiden,1972) studeerde in 2000 af aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Sindsdien heeft hij aan diverse tentoonstellingen in het binnenen buitenland deelgenomen. ‘A Canary in a Coalmine’ behoort tot een serie van werken en installaties over veiligheid en geweld. (Zie ook pag. 39)

Edwin Zwakman Fake but Accurate Huis Marseille (t/m 25 mei) Overzichtstentoonstelling van de bekende Nederlandse kunstenaar en fotograaf Edwin Zwakman. (Zie ook pag. 39)

ruimteroute

“…het innemen en bezetten van ruimte, geconstrueerd door de mens, langzaam eroderend miniatuurlandschap, maquette, de architectuur van de veiligheid, urbaan groen, een wereld die niet echt is, culturele representaties, geheime ruimtes, innerlijk landschap…” walls no walls

persoonlijke grond

a canary in a coalmine tempo rary states fake but accu rate field work part i

Stasi – secret rooms & Foliage

perspective of disappearence

Field Work – part I Allora & Calzadilla, Andrea Geyer, Marine Hugonnier, Lasse Lau, Jason Middlebrook SMART Project Space (t/m 17 mei) ‘Field Work’ bestaat uit twee parallelle, onderling verbonden trajecten rondom kunst, natuur en ecologie: een tentoonstelling in twee delen en een langlopende discussie. De tentoonstelling draait in het bijzonder om de perceptie van landschap en de wijze waarop deze beïnvloed wordt door menselijk ingrijpen in de omgeving en de culturele representaties van natuur. De discussie richt zich op relaties tussen ‘ecologisch denken’ en de werkmethoden van curatoren en kunstenaars en kan online gevonden worden op: http://forum.smartprojectspace.net

A Canary in a Coalmine Lucas Lenglet SMBA Met deze tentoonstelling zet Lucas Lenglet een installatiereeks voort waarin hij de ambiguïteiten van ‘de architectuur van de veiligheid’ exploreert. Als uitgangspunt van deze reeks zou een door Duitse filosoof Rüdiger Safranski gesignaleerde paradox kunnen dienen: naarmate de samenleving veiliger wordt, groeit de vrees voor bedreigingen. Het is een gegeven dat Lenglet een geheel eigen idioom uitwerkt in sculpturen, architecturale settings en fotowerk. Fake but Accurate Edwin Zwakman Huis Marseille (t/m 25 mei) Op het eerste gezicht lijkt Edwin Zwakman te werken in de traditie van de documentaire fotografie: nieuwbouwwijken, verkeersaders, Hollandse vergezichten, genomen vanuit een specifiek fotografisch standpunt. De beelden zijn herkenbaar maar nooit identificeerbaar, want bij nader inzien blijkt dat het om foto’s van maquettes gaat, die hij in zijn atelier heeft geconstrueerd. Fake but Accurate – nep maar nauwgezet: Zwakman creëert een wereld die niet echt is en tegelijkertijd accuraat en geloofwaardig blijft. Daarmee zet hij zijn publiek aan het denken o.a. over de maakbaarheid van het Nederlandse landschap en ruimtelijke ordening, kortom over onze maatschappij.

Foliage Stella Faber Foam_Fotografiemuseum Amsterdam (t/m 21 mei) In 2006 en 2007 fotografeerde Faber bergregenwouden in Ecuador en Costa Rica en begin 2008 in Rwanda. Met Foliage onderzoekt zij het innerlijke landschap van een regenwoud in al zijn oorspronkelijke complexiteit en waardigheid. Persoonlijke grond Toine Klaassen Reservaat Het Reservaat neemt deel in de stedelijke ontwikkelingsprocessen die momenteel plaatsvinden in Amsterdam-Noord. Kunstenaar Toine Klaassen heeft een plan ontwikkeld om de tuin rond het Reservaat onder de noemer ‘Persoonlijke

Temporary States Dora Garcia, Christoph Draeger, Yolande Harris, Jeroen Kooijmans, Vincent Meessen & Adam Leech, Manuel Saiz, Lieke Snellen, Mounira Al Solh Nederlands Instituut voor Mediakunst Temporary States vindt plaats in het kader van de tentoonstelling Territorial Phantom over het innemen en bezetten van ruimte. In een videopresentatie, een avond met Dora Garcia en via de Satellite Sounders van Yolande Harris zal het tijdelijke of performatieve karakter van het innemen van -, of het gebonden zijn aan ruimte centraal staan. De draagbare Satellite Sounders kan meegenomen worden op een wandeling door de stad waar live signalen van bewegende satellieten samen met de coördinaten van de wandelaar een continue veranderende soundscape genereren.

grond’ in gebruik te laten nemen door de bewoners uit Amsterdam Noord. Met dit community-art project wil het Reservaat een statement maken in de discussie over de toekomst van de stad: “We zien het als leerproces om uiteindelijk een goed verhaal te hebben over de zich ontwikkelende ideeën en inzichten rond stadsvernieuwing”. Perspective of Disappearance Hiryczuk/Van Oevelen Platform21 Vanuit Art Amsterdam is het slechts 5 minuten lopen door het Beatrixpark naar Platform21 voor een ‘landschappelijke’ wandeling van het kunstenaarsduo Hiryczuk/Van Oevelen, een gastprogramma van Virtueel Museum de Zuidas. Eerst voert deze via een pad naar de nok van de ruimte waar een langzaam eroderend miniatuurlandschap de paradoxale Nederlandse fascinatie met het bedwingen van de natuur weerspiegeld. Wie wil kan verder lopen langs 10 grote landschapsfoto’s van het jongste eiland ter wereld die de kunstenaars op verschillende locaties op de Zuidas hebben geplaatst.

Walls no Walls Voin de Voin, Abdellatif Benfaidoul, Zoot Derks, Jeanette Groenendaal, Adam Zaretsky, Ate Matthijs Hes, Merel Zwart, Marjolein Edwall, Juliette Erkelens, Jan Dominique, pieterWpostma, Patricia de Ruijter (Curator) NDSM-werf (t/m 18 mei) Eigenlijk zijn ‘grenzen’ compleet verzonnen illusies geconstrueerd door de mens, bovendien zijn ze uitwisselbaar en verschillend voor iedereen. Twaalf internationale kunstenaars presenteren doorbrekend werk op het gebied van fotografie, video en installaties gecombineerd met documentaire en performances.

STASI - Secret Rooms Daniel & Geo Fuchs Foam_Fotografiemuseum Amsterdam (t/m 4 juni) In een groot aantal monumentale fotowerken toont het Duitse kunstenaarsduo Daniel & Geo Fuchs geheime ruimtes die voorheen gebruikt werden door de STASI, de beruchte geheime dienst van de voormalige DDR.

Yolande Harris, Temporary States (Nederlands Instituut voor Mediakunst, zie pag.40)

Stella Faber, Ecuador 2006 (Foam_Fotografiemuseum Amsterdam, zie pag. 39)

Playing the Wild Child Nina Möntmann kunsttheoreticus en spreker SKOR-lezing 2008

“De publieke sfeer is een ideologisch construct dat steeds opnieuw moet worden uitgevonden en gedefi nieerd. Zowel de kunst als de kunstinstellingen mani festeren zich bij de gratie van het publiek(e). Durven zij deel uit te maken van ‘het politieke’, of laten zij zich instrumentaliseren door marktpartijen en partijpoli tiek?” Deze vraag wordt uitgediept in het mei-nummer van Open, cahier over kunst en het publieke domein*. De Duitse curator en kunsttheoreticus Nina Mönt mann stelt in deze uitgave dat kleine kunstinstituten vanwege hun subversieve potentie de mogelijkheid hebben te ontsnappen aan de dwang van bezoekers aantallen. Door te experimenteren met interactie tussen verschillende belangengroepen en internatio nale platforms te creëren, kunnen zij de dominante corporate strategieën vermijden en hun publieke be tekenis opnieuw uitvinden. Op de volgende pagina’s een selectie uit haar betoog.

Kunstinstellingen zijn tegenwoordig bezorgd over diverse aspecten van hun rol in het publieke domein. Financieel staan zij onder grote druk om een massapubliek aan te trekken en zowel sponsoren als politici met bezoekersaantallen te bedienen. De opvatting van het publiek als een anonieme massa consumenten valt moeilijk te rijmen met de door curatoren en directeuren gedeelde behoefte om nieuwe publieke sferen te produceren en met het programma van de instelling nieuwe publieksgroepen te bereiken. Toch houden kunstinstellingen, kunstenaars en theoretici nog steeds vast aan een traditioneel concept van openbare ruimte, een ideaalbeeld waarin begrippen als ontmoeting en communicatie centraal staan. Zelfs wanneer conflicten geaccepteerd worden, respectievelijk als essentie en gevolg van de democratie worden beschouwd, dan nog is de openbare ruimte in het tijdperk van het neokapitalisme zo ingrijpend veranderd, dat deze opvatting van communicatie niet houdbaar is. Instituties, en daarmee natuurlijk ook kunstinstellingen zijn per definitie instrumenten of platforms van het dominante maatschappelijke systeem van normen en waarden. De samenleving en haar instituties bieden elkaar in het ideale geval een structureel houvast en creëren wederzijds mogelijkheden om te handelen – met vanzelf sprekend een aantal vervelende bijverschijnselen, zoals bureaucratie, hiërarchische betutteling, uitsluiting en generalisatie. Tot zover het officiële gedeelte van deze pragmatische relatie. Maar wat gebeurt er wanneer ‘de institutie’, in dit geval de medewerkers van de instelling, een eigen agenda opstellen die afwijkt van de gouvernementele lijn? Elders heb ik er al eens op gewezen dat kunstinstellingen, in tegenstelling tot andere instituties zoals overheid, politieke partijen en vakbonden, niet geacht worden rechtstreeks deel te nemen aan politieke processen. Van kunstinstellingen wordt verwacht dat zij beelden van de werkelijkheid produceren, die dan gemakkelijker verteerbaar is, of andere werelden creëren waar we ons even in kunnen verliezen en waarin alles er mooier en beter uitziet. Een parallel 43

universum dat een andere, spirituele dimensie biedt of de bezoekers moet vermaken. Voor een instelling die deze (onuitgesproken) taak goed vervult, wordt fondsenwerving een stuk eenvoudiger. Maar kunstinstellingen hebben in tegenstelling tot andere instituties een individueel, veranderlijk profiel, wat hun protagonisten meer speelruimte geeft. De directeur van een kunstinstelling bijvoorbeeld kan, als hij zich aan bepaalde randvoorwaarden houdt, een andere koers inslaan, en nieuwe publieke sferen verkennen of produceren. Omdat kunstinstellingen moeilijk te controleren zijn, hebben zij een zekere subversieve potentie. Dat is voor andere soorten instituties ondenkbaar, die zijn er juist om de heersende samenlevingsvorm te reglementeren en te legitimeren. Het is een kwestie van prioriteit: wat is aanlokkelijker, de brede maatschappelijke waardering met recensies in de grote kranten en de daaruit voortvloeiende budgettaire zekerheden, of het pionierswerk, het experimenteren met modellen om de samenleving te veranderen en alternatieve publieke sferen te produceren? Die weerspannige ‘wild childs’ onder de instituties zijn wellicht in staat om een institutionele avant-garde te ontwikkelen die dichtbij de artistieke praktijk en de problemen in de samenleving opereert, in plaats van uitsluitend een uitvoerend orgaan te zijn dat rechtstreeks de instructies en regelgeving van de overheid gehoorzaamt. Het is dus het één of het ander, het zou naïef zijn om te geloven dat er zoiets kan bestaan als een maatschappijkritische kunstinstelling met een brede aandacht en een solide economische basis. Dat is ondenkbaar – wellicht een noodzakelijke antithese in het tijdperk van het wereldwijde kapitalisme.

*Open 14 bevat onder meer artikelen van Chantal Mouffe, Simon Sheikh en 16Beaver. Het

nummer wordt gepresenteerd tijdens de SKOR-lezing 2008 op 13 mei in De Balie met een lezing van Nina Möntmann en zal tijdens Art Amsterdam verkrijgbaar zijn. Open is verder verkrijgbaar via iedere (betere) boekhandel in binnenen buitenland, of direct via NAi Publishers (www.naipublishers.nl).

Marine Hugonnier, Ariana (2003) (SMART Project Space, zie pag. 39)

Lucas Lenglet, A Canary in a Coalmine (2008) (SMBA, zie pag. 39)

openbare-kunstroute “…een goed te belopen route met openbare kunst langs twee nieuwe projecten aan de Zuidas…”

PLATFORM21

WTC plein ART SCREEN CASZUIDAS Station Zuid WTC Ringweg A10

ABN AMRO ROB VOERMAN FRANK BRUGGEMAN Claude Debussylaan

FERNANDO SANCHEZ CASTILLO

HENK VISCH

Mahlerplein TONY CRAGG EWERDT HILLGEMANN

SJOERD BUISMAN

Gustav Mahlerlaan

belopen. (En een tip voor extra kunst: de lobby’s van de bedrijfspanden zijn tijdens kantooruren meestal openbaar toegankelijk, vaak is er daar ook kunst uit de collecties te zien.) De buitenroute Energeia is in opdracht van Virtueel Museum Zuidas en de Vereniging Bedrijfscollecties Nederland samen gesteld en bevat de volgende werken:

De ‘Openbare-kunstroute’ voert langs twee nieuwe projecten aan de Zuidas. Beide zijn onderdeel van het Virtueel Museum Zuidas, het kunstprogramma dat op deze plek in wisselwerking met de ontwerp- en bouwactiviteiten ontwikkeld is. Als er ergens een plek is in Amsterdam waar strategie aan de orde is, dan is het daar. Bij elke vierkante centimeter oppervlak heeft iemand belang. Het ene project betreft een ultrahedendaags videoscherm, het andere een invulling van het meer klassieke idee van de beeldenroute. Beide projecten proberen voor de kunst een plek te maken waar deze, op straat, min of meer vrij van de heersende belangen kan opereren. Ze geven de kunstwerken die ze laten zien een bredere context. De argeloze voorbijganger kan elk werk afzonderlijk consumeren, maar als hij wil kan hij door regelmatig bezoek een kunstkenner worden.

Rob Voerman (Deventer, 1966) Annex #4, 2006 Fernando Sánchez Castillo (Madrid, 1970) Anamnesis, 2003 Frank Bruggeman (Noordoostpolder, 1966) Dutchscape/Nomad#1, 2007 Henk Visch (Eindhoven, 1985) Once Again, multiple, 2006

Energeia in gebied Mahler 4 Deze beeldenroute werd eind 2007 geopend en legt een verbinding met de kunstcollecties van de grote bedrijven die aan de Zuidas gevestigd zijn. Binnen in de kantoorpanden bevindt zich veel kunst die voor een groot deel van de bezoekers van de Zuidas onzichtbaar blijft. Deelnemende bedrijven hebben werken uit hun collecties beschikbaar gesteld om in de openbare buitenruimte te plaatsen. Omdat veel werk echter niet geschikt was voor de buitenlucht zijn er ook nieuwe aankopen gedaan en opdrachten gegeven. De route bevindt zich in het deelgebied ‘Mahler 4’ dat dicht bebouwd is, op korte afstand van het videoscherm. De route is goed te

Tony Cragg (Glasgow, 1949) Early Forms oplage 3/3, 1993 Ewerdt Hilgemann (Witten, 1938) Double implosion, 2005 Sjoerd Buisman (Gorichem, 1948) Ouroboros Arborum, 2007

CASZuidas op het Zuidplein Dit kunstpodium voegt zich als urban screen op het eerste gezicht in de taal van het grote geld. Achttien uur per dag video- en filmwerk van beeldend kunstenaars op een schermoppervlak van 40 m2. De programmering is gericht op het publiek dat rond het plein woont en werkt, mensen die er een aantal maal per week voorbijkomen of op een bankje of terras gaat zitten. In de eerste weken van mei is er een speciale programmering, afgestemd op activiteiten als de Art Amsterdam, de Kunstvlaai A.P.I. en het Impakt Festival. Dagelijks te zien van 06.00 uur tot middernacht, het actuele programma is te vinden op www.caszuidas.nl en het geluid bij de vertoonde videowerken is te horen door ter plekke gratis te bellen naar 020 26 29 492.

Van woensdag 7 t/m maandag 12 mei zijn op de volgende tijden de speciale programma’s in het kader van het Tijdelijk Museum Amsterdam te zien – tussendoor staat het reguliere aanbod van CASZUIDAS garant voor bijzondere film- en video werken van een keur aan internationaal erkende kunstenaars. 10.00 - 11.00 uur + 20.00 - 21.00 uur PARK4DTV presenteert: PleinTV Werken van o.a. Katja Mater, Constant Dullaart, Harm van den Dorpel, Alberto de Michele 11.00 - 12.00 uur + 17.00 - 18.00 uur Tijdelijk Museum Amsterdam Ter gelegenheid van het Tijdelijk Museum Amsterdam heeft SMART Project Space een uitgelezen selectie samengesteld van films en video’s van beeldend kunstenaars die worden vertegenwoordigd op Art Amsterdam. Dit programma wordt ook vertoond in de filmzalen van SMART. 12.00 - 13.00 uur + 18.00 - 19.00 uur IMPAKT Festival Werken van o.a. Hung Chih Peng, Jan Peters, Frederico Solmi, Hito Steyrl 13.00 - 14.00 uur + 19.00 - 20.00 uur CASZUIDAS Highlights Werken van o.a. Dan Perjovschi, Guido van der Werve, Michel François, Chris Cornish 16.00 - 17.00 uur CASZ temporary exhibition Delphine Bedel – Playtime

Strategie van de straat Martine van Kampen adviseur SKOR

Op straat is een kunstwerk redelijk naakt. Het bevindt zich niet tussen andere kunstwerken die het houvast geven en er is geen informatie over de kunstenaar voor handen. Als maker van een openbaar kunstwerk kan je geen ‘kunstige kennis’ als bekend veronderstellen, toch lopen er ook kunstkenners rond die het ding als een werk van jouw hand zullen beoordelen. Strategie van veel kunst op straat is om op verschillende niveaus tegelijk te opereren: dat van de argeloze voorbijganger, van de ‘gebruiker’ die er dagelijks is en dat van degene die speciaal komt om het werk te bekijken. Niet ieder een hoeft hetzelfde te zien of te ervaren, maar voor wie zich kan en wil verdiepen zijn er steeds nieuwe lagen die zich ontvouwen.

LEZINGEN, DISCUSSIES & ONTMOETINGEN

“…daar kan dan op worden teruggegrepen. Kritiek moet die overstijgende rol willen spelen; moet voorbij de waan van de dag gaan en tegelijkertijd greep zien te krijgen op wat er nu gebeurt…”

Zo 11 mei 14.00, 15.00,16.00 NIMK

Zo 11 mei 14.00 Huis Marseille

Do 8 mei 20.00 + vr 9 mei 20.00 + Di 13 mei 20.00 De Balie

za 10 mei 14.00 stedelijk museum cs Dage lijks 11.00 19.00 W139

Zo 11 mei ’s avonds W139/Satellite station

vr 9 mei 16.00 Maison Descartes

Vr 9 mei 11.00 - 1700 Art Amsterdam Dagelijks (8 t/m 12 mei) Zo 11 mei 14.00 uur De Appel om 12.00, 14.00 + 16.00 (vertrek vanaf Art amsterdam) Art amsterdam MA 12 Mei 15.00 - 16.00 za 10 mei 16.00 Art Amsterdam Tijdelijk Museum (Accenture Lounge) Amsterdam Terras

vr 9 mei 16.00 uur Maison Descartes SMBA / Close Connections 2008 Publieke presentatie van ‘Motive galery’ voor de internationale curatoren van Close Connections 2008.

Dagelijks 12.00, 14.00, 16.00 uur Kunstkoop-stand, Art Amsterdam Gratis rondleidingen Om een goed beeld te krijgen van het gevarieerde aanbod op Art Amsterdam is een rondleiding uitermate geschikt. De Mondriaan Stichting biedt in haar Kunstkoop-stand rondleidingen over de beurs aan. Iedere bezoeker kan zich dagelijks aanmelden voor zo’n gratis rondleiding van een deskundige, die in ongeveer een uur uiteenlopende hoogtepunten van de beurs belicht.

vr 9 mei 20.00 uur De Balie Nicoline van Harskamp Als onderdeel van een nieuw project dat zij op uitnodiging van SKOR ontwikkelt richt kunstenaar Nicoline van Harskamp een debatavond in De Balie in. Dit project, over politiek en het publieke domein, richt zich niet op een ruimtelijke situatie maar op verbale interactie. De debatten op deze avond vinden plaats naar aanleiding van registraties van debatten uit het archief van De Balie. Van Harskamp focust hierin op de momenten in een debat waarin de gesprekken zelf het onderwerp van discussie zijn. De avond is verbonden aan een presentatie van ditzelfde project in De Inkijk van SKOR.

Dagelijks 11.00 - 19.00 uur W139 Muurschilderingen In de Warmoestraat zijn vier kunstenaars muurschilderingen aan het maken: Terry Haggerty en Jasmine Justice uit New York, Sonja Rijnhout uit Rotterdam en Klaus Merkel uit Freiburg. Zie ook de expositie in W139/Satellite Station. Vr 9 mei 11.00 - 17.00 uur Art Amsterdam Young and Collecting Jonge, beginnende kunstverzamelaars staan dit jaar extra in de schijnwerpers: zij worden uitgenodigd door Art Amsterdam in samenwerking met het Stedelijk Museum op vrijdag 9 mei. Zestig ‘beginnende kunstverzamelaars’ tussen 17 en 22 jaar brengen een dag op Art Amsterdam door en worden deskundig begeleid door gerenommeerde kunstverzamelaars aan wie ze advies kunnen vragen over het fenomeen verzamelen en alles wat daarbij komt kijken. Voor diegenen zich willen opgeven: kijk op www.cjp.nl.

za 10 mei 14.00 - 15.30 uur 2e verdieping Stedelijk Museum CS Kunst? Kopen! Lezing Véronique Baar Wat is goede kunst? Waar kan ik kunst kopen? Hoe worden prijzen voor kunst eigenlijk bepaald? Deze en andere vragen over de hedendaagse kunstmarkt komen aan bod tijdens de lezing ‘Kunst? Kopen!’, ter gelegenheid van Art Amsterdam en het Tijdelijk Museum Amsterdam. Inclusief informatie over de kunstmarkt en een bezoek aan de aankopententoonstelling ‘Eyes Wide Open’. Natuurlijk is er ook ruimte voor discussie. De lezing wordt gegeven door Véronique

Baar, die een handleiding schreef voor het kopen van hedendaagse kunst. Aanmelden vóór 3 mei aanstaande via j.vandingstee@stedelijk.nl.

Farmer, Dora Garcia, Nick Mangan, Radim Peško en Louis Lüthi, Sandy Plotnikoff, Michael Rakowitz, Simon Starling en The Faculty of Invisibility. In samenwerking met Close Connections (Stedelijk Museum Bureau Amsterdam) zal er in de bus een Q&A zijn met een groep bezoekende internationale curatoren. Reserveren verplicht via reservation@deappel.nl.

za 10 mei 16.00 uur Tijdelijk Museum Amsterdam Terras (Art Amsterdam) SMBA / Close Connections 2008 SMBA presenteert Close Connections 2008, een bezoekersprogramma voor internationale curatoren ter gelegenheid van Art Amsterdam. Deze vierde editie van Close Connections biedt twintig geselecteerde curatoren een dynamisch en divers programma en laat hen kennis maken met kunstenaars en kunstinstellingen in Amsterdam. Dit jaar zijn curatoren uitgenodigd uit Afrika, Azië, Europa, de Verenigde Staten en Zuid Amerika. Om ook instellingen van buiten Amsterdam te introduceren aan de genodigden organiseert Close Connections dit jaar een presentatie op het Tijdelijk Museum Amsterdam Terras. Hier zullen vertegenwoordigers van Witte de With (Rotterdam), BAK (Utrecht), De Paviljoens (Almere), Stroom (Den Haag), De Hallen (Haarlem) en Sonsbeek 2008 (Arnhem) acte de présence geven.

Zo 11 mei 14.00 uur Huis Marseille Interactieve rondleiding Edwin Zwakman: Fake but Accurate Speciale rondleiding door fotograaf Sjef van Duin door de tentoonstelling ‘Edwin Zwakman: Fake but Accurate’. Aanmelden voor de gratis rondleiding wordt aangeraden tel. 020 53 18 989. Zo 11 mei 14.00, 15.00, 16.00 uur Nederlands Instituut voor Mediakunst Artist Walk Een wandeling van 20 minuten met kunstenaar Yolande Harris. Haar draagbare ‘Satellite Sounders’ kan meegenomen worden op een wandeling door de stad waar live signalen van bewegende satellieten samen met de coördinaten van de wandelaar een continue veranderende soundscape genereren.

Zo 11 mei 14.00 uur De Appel in Het gebouw van Stanley Brouwn (Leidsche Rijn, Utrecht) (vertrek vanaf Amsterdam RAI) Master Humphrey’s Bustour Een levendige bustour vanaf Art Amsterdam naar de opening van Master Humphrey’s Clock – het eindproject van het Curatorial Programme van de Appel in Leidsche Rijn (Utrecht). Met onder meer: Gintaras Didziapetris, Geoffrey

Zo 11 mei ’s avonds W139/Satellite Station Satelietbeurs In samenwerking met de verzamelaarscursus van W139 is een lezing georganiseerd over het fenomeen ‘satellietbeurs’.

Zie www.kunsten92.nl voor nieuwe datum in juni in de Balie Debat over het profijtbeginsel Debat door Kunsten’92 Hoe is er met zo weinig onderbouwing een groot begrip als ‘profijtbeginsel’ in een fundamenteel stuk als het regeerakkoord terechtgekomen? ‘Kunstgebruik’ is geen ‘weggebruik’. Hogere inkomensgroepen zouden meer profiteren van kunst dan de lagere inkomensgroepen en daarom zou een duurder prijskaartje gerechtvaardigd zijn. Het kabinet heeft gemeend op het budget van de cultuurproducerende instellingen te moeten korten (aanvankelijk €50 miljoen). Ze worden gestimuleerd meer eigen inkomsten te verwerven om hun maatschappelijk draagvlak te vergroten, zo wordt er geredeneerd. Maar kunstinstellingen blijken al veel eigen inkomsten binnen te halen en de maatregel is niet 1 op 1 uitvoerbaar zoals in het geval bij motorrijtuigen (‘de gebruiker betaalt’). Sterker nog, hij leidt tot verschraling van de kunstsector en gaat voorbij aan de collectieve betekenis van cultuur. Dat gaat ten koste van de ambitie van het kabinet om een breder publiek en een grotere maatschappelijke betrokkenheid te bereiken. Het gratis openstellen van de musea tot 12 jaar is contrair aan het profijtbeginsel. De vraagt rijst hoe zinvol het principe van ‘de gebruiker betaalt’ is in de kunstensector. Is het als uitgangspunt niet een gevaarlijk concept? Vandaar de noodzaak van Kunsten’92 en het Tijdelijk Museum Amsterdam om fundamenteler aandacht te besteden aan dit onderwerp. Voordat het cultuurbeleid voor de komende vier jaar is vastgelegd.

MA 12 Mei 15.00 - 16.00 uur Art Amsterdam (Accenture Lounge) Do’s and don’ts van kunst verzamelen Talkshow van Kunstbeeld Daar waar het verzamelen van kunst in vroegere tijden een voorrecht van alleen maar de welgestelde klasse was, schieten tegenwoordig clubjes van jonge particuliere verzamelaars als paddenstoelen uit de grond. De overheid ondersteunt daarnaast al jarenlang het kopen van kunst met behulp van de Kunstkoopregel. Als je als particulier de wens hebt om een collectie hedendaagse kunst te verzamelen, kun je op verschillende niveaus advies inwinnen en desgewenst professionele begeleiding vinden. Speciaal voor de (beginnende) verzamelaar organiseert Kunstbeeld een talkshow met als gasten Jacko Brinkman van Heden en Pieter Verbeke van W139. Onder leiding van Kunstbeeld redacteur Roos van Put vertellen zij over de ‘Do’s and don’ts van het kunst verzamelen’ en wordt gesproken over de opzet van de cursussen die beide instituten verzorgen. Daarnaast vertelt een voormalige cursist over zijn/ haar ervaringen. DI 13 MEI 20.00 UUR De Balie (kleine zaal) SKOR-lezing 2008: Nina Möntmann Lezing naar aanleiding van het artikel Playing the Wild Child in Open 14. De Duitse curator en kunsttheoreticus Nina Möntmann betoogt hierin hoe kleine kunstinstituten de rol van ‘wild child’ kunnen spelen en een zinvolle (tegen) positie kunnen innemen in de publieke ruimte. Coreferent: socioloog Pascal Gielen. Meer informatie op www.skor.nl, reserveren via De Balie: 020 55 35 100 / www.debalie.nl.

OPENINGEN

“…roddel is een groot onderdeel geworden van de waardeproductie in de kunstmarkt. Vernissages, kunstbeurzen, speciale previews – de kunstwereld kent een extreem theatrale mise-en-scène. Die is eigenlijk vergelijkbaar met de aandelenbeurs, die drijft ook op roddel, geruchten en theater…” vr 9 mei 17.00 NDSM-werf

za 10 mei 16.00 - 19.00 Westergasfabriek do 8 mei 18.00 Reservaat

do 8 mei 17.00 - 01.00 W139/Satellite Station

wo 7 mei 22.00 - 03.00 SMART Project Space wo 7 mei 16.00 De Ateliers

wo 7 mei 18.00 - 22.00 Amsterdam RAI

zo 11 mei 15.00 14.00 vertrek met bus naar Leidsche Rijn

wo 7 mei 22.00 - 03.00 uur SMART Project Space Opening Party Tijdelijk Museum After Opening Art Amsterdam Line up: Nathalie Bruys en deejay en veejay collectief FNNNN, bestaande uit Fem aka My Little Soundsystem, Nanna en Nadine aka Cool Cats Don’t Dance, Natasa en Nico(le) aka itssellinghotcakes.

wo 7 mei 16.00 uur De Ateliers Offspring 2008 Tentoonstelling duurt t/m 24 mei Offspring 2008 is de eindtentoonstelling van zeven jonge kunstenaars die deze zomer hun tweejarige werkperiode aan de Ateliers hebben afgerond. De expositie is samengesteld door Renske Janssen en bevat schilderkunst, film, sculptuur en installaties. De tentoonstelling zal worden gehouden in het monumentale pand van de Ateliers aan de Stadhouderskade in Amsterdam. Deelnemers: Caner Aslan (’81, Malatya, TR), Gerbrand Burger (’79, Hoorn, NL), Sidyon Cucaro (’82, Hengelo, NL), Noa Giniger (’77, Tel Aviv, IL), Jack Holden (’79, Nottingham, GB), Eva Räder (’78, Ochsenhausen, DE), Vincent Vulsma (’82, Zaandam, NL).

do 8 mei 17.00 - 01.00 uur W139/Satellite Station Opening & feest ‘Satellite Station’ Satellite Station biedt ruimte aan experiment. Zes toonaangevende Nederlandse galeries zijn uitgenodigd om deel te nemen aan dit project. De kunstenaars tonen en verkopen ruimtelijk en experimenteel werk. Concept en organisatie: Tony Hofman en Katrien Otten i.s.m. W139.

wo 7 mei 18.00 - 22.00 uur Amsterdam RAI Art Amsterdam Hét hedendaags kunstpodium opent woensdag 7 mei in Amsterdam RAI. De complete top van de Nederlandse galeriewereld is aanwezig en daarnaast komt een kwart van de 125 galerieën uit het buitenland. De beurs wordt om 19.00 uur geopend door de journalist, schrijver en bovenal kunstverzamelaar Han Nefkens. Aansluitend vindt de uitreiking plaats van de prestigieuze Thieme Art Award voor de meest veelbelovende jonge kunstenaar op de beurs. De voorzitter van de jury, Sjarel Ex (directeur Museum Boijmans Van Beuningen) zal de laureaat bekendmaken.

do 8 mei 18.00 uur Reservaat Openingsritueel ‘Persoonlijke grond’ In de tuin van het Reservaat worden twintig kaveltjes uitgedeeld aan de bewoners van Amsterdam Noord. Een community art project van kunstenaar Toine Klaassen om te ontdekken hoe ‘urbaan groen’ nieuwe betekenis, functie en maatschappelijke waarde kan krijgen. Bij het feestelijke openingsritueel waarin alle betrokkenen op hun eigen wijze zullen participeren is het publiek van het Tijdelijk Museum heel welkom. Van vrijdag t/m maandag tussen 15.00 en 18.00 uur is er altijd iemand om u te ontvangen en een kop thee aan te bieden, misschien wel muntthee uit de tuin.

vr 9 mei 17.00 uur NDSM-werf Openingshappening ‘A major breakthrough’ Eigenlijk zijn ‘grenzen’ compleet verzonnen illusies geconstrueerd door de mens, bovendien zijn ze uitwisselbaar en verschillend voor iedereen. Twaalf internationale kunstenaars presenteren doorbrekend werk op het gebied van fotografie, video en installaties gecombineerd met een documentaire en performances. De openingshappening op vrijdag 9 mei heeft optredens van Voin de Voin ‘another brick in the wall’ en PlayLabWorks presenteert ‘Human Eggcubator experiment’ en ‘Poetry’ van Jan Dominique van Amsterdam.

overzicht aan jonge, actuele kunst en levert elke presentatie op eigen wijze zijn artistiek visitekaartje af. Kunstvlaai A.P.I. zal dit jaar nog meer in het teken staan van internationale presentaties. Deelnemers uit o.a. Istanbul en China zullen acte de presance geven. Voor het eerst is er ook een galerie van Art Amsterdam vertegenwoordigd: Galerie G-module uit Parijs. Kunstvlaai A.P.I: for new flavours in Art! zo 11 mei 15.00 uur (14.00 uur vertrek bus v.a. A’dam RAI) Het Gebouw van Stanley Brouwn Leidsche Rijn (Utrecht) Master Humphrey’s Bustour Een levendige bustour vanaf Art Amsterdam naar de opening van Master Humphrey’s Clock – het eindproject van het Curatorial Programme van de Appel in Leidsche Rijn (Utrecht). Met onder meer: Gintaras Didziapetris, Geoffrey Farmer, Dora Garcia, Nick Mangan, Radim Peško en Louis Lüthi, Sandy Plotnikoff, Michael Rakowitz, Simon Starling en The Faculty of Invisibility. In samenwerking met Close Connections (Stedelijk Museum Bureau Amsterdam) zal er in de bus een Q&A zijn met een groep bezoekende internationale curatoren. Reserveren verplicht via reservation@deappel.nl.

za 10 mei 16.00 - 19.00 uur Westergasfabriek Opening Kunstvlaai A.P.I. De Kunstvlaai is de tweejaarlijkse alter natieve kunstbeurs die sinds 1997 op het Westergasfabriek terrein plaatsvindt op initiatief van het Sandberg Instituut. Ruim 70 kunstinstellingen als kunstenaarsinitiatieven en internationale Master opleidingen verzorgen een presentatie op deze andere kunstbeurs. De deelnemende instellingen selecteren zelf de kunstenaars. Hierdoor ontstaat er een verrassend

Nicoline van Harskamp, ‘Speech as a political act’ at Birkbeck School of Law, Londen 2007 (videostills) (SKOR – De Inkijk & de Balie, zie pag. 51)

Meer dan het prijSkaartje interview met isabelle Graw * Edo Dijksterhuis JOURNALIST

Nooit eerder was de kunstmarkt zo verzadigd met economische logica. Maar is kunst waard wat ervoor betaald wordt of is er meer? Critica Isabelle Graw denkt het laatste. Zij probeert de relatie tussen kunst en markt te herdefiniëren. “Kunstbeurzen worden gepre senteerd als dé plekken om de jetset te ontmoeten, je onder te dompelen in een excessieve lifestyle en modieuze, zogenaamd glamoureuze mensen te zien”, constateert de critica en uitgeefster van het kunst theoretische tijdschrift Texte zur Kunst.

Het heeft alles te maken met wat Graw ‘de biologische wending’ noemt. “Ons complete leven, inclusief emotie, is inzet geworden van de communicatiecultuur. En roddel is het vehikel bij uitstek in zo’n cultuur. Sinds de jaren zestig is er een algemene beroemdheidscultus ontstaan vergelijkbaar met de filmwereld. Ook sommige kunstenaars gedragen zich als rocksterren en daar wordt over gerapporteerd. Serieuze media doen er net zo hard aan mee als de boulevardbladen. Zelfs het respectabele Artforum onderhoudt een weblog waarop nauwgezet wordt bijgehouden wie wat zei op welke opening, hoeveel hij dronk en wat hij aanhad. Het gaat steeds meer over de persoon dan over het werk.” Zelf besteedde Graw onlangs een compleet nummer van Texte zur Kunst aan ‘roddel’, in een poging het fenomeen te doorgronden. “Roddel is een groot onderdeel geworden van de waardeproductie in de kunstmarkt”, concludeert ze. Nu leent het kunstcircuit zich daar ook uitstekend voor. “Vernissages, kunstbeurzen, speciale previews – de kunstwereld kent een extreem theatrale mise-en-scène. Die is eigenlijk vergelijkbaar met de aandelenbeurs, die drijft ook op roddel, geruchten en theater.” Maar er is meer, een directer verband tussen economie en kunst. De kunstmarkt is de laatste jaren gepromoveerd tot hét model van de neoliberale vrije concurrentie. Er zijn geen sociale zekerheden, tussen rijk en arm gapen grote gaten en de kunstenaar is de ideale entrepreneur. De duizelingwekkende records op veilingen, de topprijzen die verzamelaars betalen voor de hype van de maand, de rijkdom die als een bedwelmende sluier over kunstbeurzen en biënnales hangt – het zijn allemaal symptomen van een hyperkapitalisme dat zijn weerga niet kent. Allemaal waar, erkent Graw. Maar de traditionele neoklassieke economie zal volgens haar toch nooit in staat zijn de kunstmarkt te begrijpen. “Die theorie biedt geen ruimte voor de dubbele standaard van de kunstmarkt. Kunst is geen gewone ‘commodity’. Het heeft geen vastomlijnde gebruikswaarde of ruilwaarde. Natuurlijk is een 58

kunstwerk gewoon te verkopen, maar het heeft ook een surpluswaarde die moeilijk te vatten is.” Begrijp haar niet verkeerd, Graw wil kunst absoluut niet voordoen als iets mythisch, een substantie geladen met een ongrijpbare magie. Maar ze wil ook niet Tobias Meyer van veilinghuis Sotheby’s nazeggen dat ‘deze kunst de beste is omdat hij de duurste is’. “Dat is een reductionisme dat ik niet deel”, stelt de theoretica. “Ik geloof dat kunst die er echt toe doet, die zich nestelt in ons collectieve bewustzijn, meer is dan het prijskaartje. Kunstwerken zijn geen aandelen.” “De kunst is nooit los geweest van de markt. Sterker nog, de twee zijn altijd sterk verweven geweest. Kijk maar naar de Nederlandse 17de-eeuwse schilderkunst. Het grote verschil met nu is dat de marktinvloed zo totaal is. Het is onderdeel van de algemene economisering van alle domeinen van het leven, inclusief het private domein. We hebben onszelf overgeleverd aan de economische ratio – we optimaliseren onze look en gezondheid, we behoren non-stop te netwerken, en we moeten onszelf spelen op een overtuigende manier.” Wat de kunstmarkt betreft worden vaak de jaren tachtig aangewezen als het hoogtepunt van de economiserende tendens. Op de golven van de Amerikaanse ‘boom’ werden enorme bedragen neergeteld voor werk van nog levende, vaak heel jonge kunstenaars. Glamourboys als Jeff Koons en Julian Schnabel werden sterren en hielden er een dito levensloop op na. Toch was de economische invasie van de kunst in die jaren nog niet totaal. Graw: “De insiders – de galeriehouders, de kunstenaars, de critici – waren misschien deel van het marktsysteem maar keurden het wel af. De markt was eigenlijk iets vies. Dat is nu compleet veranderd. Galeriehouders hebben er geen moeite mee zich handelaren te noemen. En zelfs critici hebben het waardesysteem van de markt geïnternaliseerd. Toen Andreas Gursky onlangs een show opende in München vielen alle kranten unaniem in hallelujastemming op hun knieën. Niemand 59

probeerde zelfs maar te interpreteren wat hij of zij zag, maar in geen enkel artikel ontbrak het laatste recordbedrag dat zijn werk op de veiling had gehaald. Succes in de markt is blijkbaar synoniem geworden voor artistiek succes.” Een vergelijking die Graw graag maakt, is die met de modeindustrie. “Vroeger was de modeontwerper iemand met een bepaalde mate van creatieve vrijheid. Nu is hij vooral een merk dat zijn naam leent aan allerlei producten, van tassen tot parfums. In de mode wereld is dat al langere tijd praktijk maar dat model zie je nu ook bij galeries. De echt grote – van het formaat Larry Gagosian en Hauser & Wirth – vallen niet in de categorie ‘retail’ maar ‘global corporation’. Dit zijn bedrijven met een hoop financiële slagkracht, ze kunnen hele oeuvres opkopen en beheren nalatenschappen. Ze openen filialen in andere landen en werken samen met andere grote spelers.” “De consequenties van deze nieuwe machtsconstellatie worden vooral gevoeld door de middelgrote galeries. Die moeten accepteren dat ze vroeg of laat hun succesvolle kunstenaars kwijtraken aan de grote spelers. Ik voorzie ook het uitsterven van de programmatische galerie, de galerie die veertig of vijftig jaar vasthoudt aan dezelfde groep kunstenaars, zich met hen identificeert en samen met hen een inhoudelijk programma bouwt.” Zelfs als middelgrote galeries in staat zouden zijn hun ‘stal’ aan zich te binden, dan nog zal dat oude ideaal van de programmatische galerie verdwijnen. Want galeriehouders hebben simpelweg geen tijd meer voor uitgebreide documentatie, archivering en het zorgvuldig afschermen van hun kunstenaars tegen al te opdringerige collectioneurs. Ze zijn veel te druk met het vliegen van kunstbeurs naar kunstbeurs. “De kunstbeurs is het enige wat er nog toe doet”, bevestigt Graw. “Daar ben je zichtbaar, daar worden contacten gelegd, daar wordt vaak de beslissing genomen iets te kopen. En dus lopen galeristen zo veel mogelijk beurzen af als fysiek mogelijk is. Ze worden zombies.” Behalve de gezondheidsrisico’s van galeriehouders heeft het over60

verhitte kunstbeurzencircuit meer negatieve punten, vindt Graw. “Het is niet de plek voor een gestructureerde, inhoudelijke discussie over kunst. Veel verder dan ‘fantastisch’, ‘briljant’ of ‘heel precies gemaakt’ komen de opmerkingen vaak niet. De lezingen en panel discussies zijn niet meer dan cosmetisch. Het is heel dubbel: enerzijds heeft men critici wel nodig om de kunst van betekenis te voorzien, betekenis die een groot deel van de economische waarde bepaalt. Maar anderzijds is men erg beducht voor geluiden die de kunstmarkt in een kritisch daglicht stellen.” De tijd van de oppermachtige critici die kunstenaarscarrières konden maken en breken, is voorgoed voorbij, dat weet ook Graw. “Maar dat betekent niet dat de kritiek impotent is. Het verlies van die machtspositie kun je ook zien als de winst van een bepaalde autonomie, ruimte om iets te zeggen wat er op de lange duur misschien toe doet. Want als ik hier nu drie keer zeg ‘Neo Rauch is een slechte kunstenaar’ dan zal dat niets veranderen. Maar als ik op onderbouwde wijze op papier zet waarom hij een slechte kunstenaar is, dan is die tekst er over tien, vijftien jaar nog. Daar kan dan op worden teruggegrepen. Kritiek moet die overstijgende rol willen spelen. Moet voorbij de waan van de dag gaan en tegelijkertijd greep zien te krijgen op wat er nu gebeurt.”

*Isabelle Graw (1962) is kunstcritica. In 1990 startte ze samen met Stefan Germer Texte zur

Kunst. Ze doceert aan de Hochschule für bildende Künste in Frankfurt en is medeoprichter van het Institut für Kunstkritik. Op dinsdag 8 mei 2007 gaf zij de openingslezing van het Tijdelijk Museum Amsterdam in De Balie in Amsterdam. Dit is een ingekorte versie van het artikel ‘Meer dan het prijskaartje’ dat 5 mei 2007 verscheen in Het Financieele Dagblad. Copyright © 2007 Het Financieele Dagblad.

CAFÉ-, RESTAURANT- & OVERNACHTINGENROUTE “…an ace caff with quite a nice museum attached…” NDSM-Werf Café Restaurant Noorderlicht

kunstvlaai A.P.I. Pacific Park

Stedelijk Museum CS Restaurant Bar Club 11

media matic sleep de balie INN café & restaurant

foam_ café

Platform21 Restaurant As art amsterdam tijdelijk museum amsterdam terras

lloyd hotel

Art Amsterdam Tijdelijk Museum Amsterdam Terras openingstijden wo 7 mei 18.00 - 22.00 uur, do 8 t/m ma 12 mei 11.00 - 19.00 uur Bovenaan de roltrappen van Parkhal 8, op steenworp afstand van de grote hal met 125 galerieën bevindt zich het ‘Tijdelijk Museum Amsterdam Terras’. In een oase van daglicht, omgeven door zwarte en witte strepen, staat een installatie van Marjolijn Guldemond ‘START ’. Vanuit dit wachtershuisje, dat feitelijke de start vormt voor de routes van het Tijdelijk Museum Amsterdam, is de Tijdelijke Museumgids verkrijgbaar met alle informatie die nodig is verleid te worden om de instellingen in de stad te bezoeken. Het gratis passe-partout, niet geheel toevallig refererend aan een stapeltje Monopoly-geld, is hier ook verkrijgbaar. Met behulp van het mobiele kader ‘NU’, eveneens ontworpen en gebouwd door Guldemond, kan men op de wanden lezen wat er ‘nu’ in de stad wordt gemist. Vanzelfsprekend gebeurt dit onder het genot van alle verrukkelijks wat de RAI-catering te bieden heeft.

zowel vanwege de kaart als door de plezierige, stijlvolle ambiance. Zowel onze broodjes als onze draadloze internetverbinding worden uitgebreid geroemd. Sinds kort kun je ook aanschuiven aan onze robuuste stamtafel ‘Profiel’, ontworpen door Tjalle Bes. U kunt bij ons terecht om uitgebreid te tafelen maar ook voor een snel diner in café of foyer. Het restaurant van De Balie is eigentijds en toch klassiek. De keuken kenmerkt zich eveneens door deze trefwoorden, maar toch vooral door liefde voor eten. Foam_Café openingstijden wo t/m zo 11.00 - 17.00 uur contact 020 42 85 563 Foam is uitgerust met een sfeervol café, met leestafel, waar u niet alleen even rust vindt voor een kop koffie maar ook terecht kunt voor zelfgemaakte appeltaart, chocoladetaart, broodjes en soep. Er wordt altijd vers gekookt. Foam_café faciliteert regelmatig (foto)boekpresen taties, table d’hôtes, rondleidingen en openingen en ondersteunt bijeenkomsten en borrels met bijpassende hapjes en drankjes, lunches en of diners. Tevens is er de mogelijkheid gratis gebruik te maken van internet door middel van WiFi.

De Balie Café & Restaurant openingstijden dagelijks van 10.00 - 02.00 uur informatie en reserveren onder nummer 020 55 35 131 De centrale ligging in het bekendste theater- en uitgaansgebied van de stad, het uitnodigende café, de stijlvolle foyer waar ontspanning, zakengesprek en werk achter de laptop hand in hand gaan, én de uitstraling van de cultureelpolitieke programmering, vormen een onweerstaanbare combinatie. Ons café heeft een wijdverbreide goede naam,

Lloyd Hotel openingstijden dagelijks van 07.00 - 01.00 uur contact en reserveren 020 56 13 677 Het Lloyd Hotel is een gebouw uit 1921 dat door architecten, vormgevers en kunstenaars is getransformeerd tot een hotel van één tot vijf sterren. Daarbinnen is een grote varieteit: van ligbad midden in een gigantische kamer tot

Huisregels – toegang enkel met Tijdelijk Museum Amsterdam Passe-Partout – slaapplek is gratis als u kunst koopt of meehelpt de slaapzaal schoon te houden – u moet voor 01.00 uur binnen zijn – licht en geluid gaan om 01.30 uur uit – u wordt verzocht te vertrekken voor 11.00 uur de volgende ochtend – huisdieren ongewenst

een gedeelde badkamer op de gang; van fruits de mer tot een patatje met; van informatie over de Amsterdamse underground art scène tot een zakelijke bijeenkomst in een bijzondere ruimte. Er is een restaurant, bar, geluidsdichte muziekkamer, bibliotheek en zelfs een buurtwinkel. Het restaurant van het Lloyd Hotel serveert gerechten uit de verschillende Europese keukens. Centraal staan goede ingrediënten, klassieke bereidingswijzen en een prima service: alle gerechten van de kaart zijn de hele dag beschikbaar en de keuken is open tot 1 uur ’s nachts. Eten afhalen is ook mogelijk. Er is een aparte bar een een groot terras op het Zuiden. We werken met leveranciers uit de streek, die trots zijn op hun boter, vlees en eieren. We kennen hen goed en weten hoe ze hun bedrijf voeren.

NDSM-Werf Café Restaurant Noorderlicht openingstijden dagelijks vanaf 11.00 uur, de keuken sluit om 22.00 uur contact en reserveringen 020 49 22 770 Noorderlicht opende haar grote schuifdeuren op 1 juli 2006. Sindsdien hebben veel NDSM-ers, festivalbezoekers en avonturiers uit de stad hun weg gevonden naar de ‘doorzichtige koepel aan ‘t IJ’. Op één van de allermooiste plekjes van Amsterdam kun je iedere dag genieten van een lekkere lunch en avondmaaltijd. Een bezoek aan Noorderlicht is gelijk een bezoek aan de NDSM-werf. Op deze oude scheepswerf richten op dit moment zo’n honderd creatieve bedrijven en bedrijfjes hun werkplek in.

Mediamatic Sleep Inn openingstijden wo t/m zo 11.00 - 01.00 uur (licht uit om 01.30 uur) informatie: www.mediamatic.net/ sleep-inn en 020 63 89 901, of bij de reserveringbalie op het Tijdelijk Museum Amsterdam Terras In deze performance vriendelijke omgeving wordt u een stretcher, gebruik van water, toilet en een versnapering geboden. Er is plaats voor 60 personen per nacht. U wordt in slaap gesust door slaapmuziek en als dat niet helpt kunt u tegen kostprijs een slaapdrankje bestellen. Mocht u uw slaapzak vergeten zijn, kunt u er bij ons een huren voor 3 euro per nacht. Uw gastvrouwen zijn de Poolse kunstenaar Kinga Kielczynska en Melanie Bonajo die de Sleep Inn aan-kleden en zorgen dat de gasten niets tekort komen.

Platform21 Restaurant As openingstijden wo t/m zo 12.00 - 23.00 uur contact en reserveren 020 64 40 100 As gaat over koken in zijn meest pure vorm. Dat betekent dat we op een respectvolle manier laten zien dat het een sterft om het ander te laten leven. As biedt een aansprekende selectie gerechten die voor een groot deel bepaald

Stedelijk Museum CS Restaurant Bar Club 11 openingstijden Restaurant Bar Club 11 vanaf 11.00 uur contact en reserveren 020 62 55 999 Op de tweede verdieping van het Stedelijk Museum CS bevindt zich een kleine koffiebar. Voor lunch, diner etc. is er Restaurant Bar Club 11 op de elfde verdieping van het Post CS-gebouw, op de plek waar vroeger de gymzaal en de bedrijfskantine van de postmedewerkers zaten. De keuken laat zich leiden door het seizoen. De 12 videoscreens vormen een podium voor nieuw film, fotografie, dichters, animatie en VJ talent. De bibiliotheek wordt maandelijks ververst met nieuwe boeken van heinde en ver. De draaitafels voor alternatief eclectisch en elektronisch georiënteerd geluid. En geregeld wordt 11 omgebouwd, als plek voor modeshows, TV-uitzendingen, kunstinstallaties, theatershows, vernissages, je bedenkt het maar.

wordt door de natuur. Veranderingen in seizoen en klimaat werken door in ons menu. In As wordt gekookt met authentieke smaakvolle ingrediënten, afkomstig van leveranciers die klein genoeg zijn om hun eigen keuzes te maken: scharrelvlees van Frans Kaijser, vis van Bretonse dagboten, biologische groenten van eigen bodem, bier van lokale brouwers en sappen uit de Beemster. Kunstvlaai Pacific Park openingstijden dagelijks 10.00 - 01.00 (keuken tot 22.00, vr + za geopend tot 03.00 uur zo vanaf 11.00 uur) contact en reserveren 020 48 87 778 Pacific parc is in de ochtend vanaf 10 uur geopend voor een vroeg kopje koffie. Vanaf 11:30 is de keuken open voor een lekkere lunch. Van een warm broodje uit de grill tot hamburgers, soep of steaksandwich voor de stevigere luncher. In de avonduren kan er genoten worden van een bijzondere, vriendelijk geprijsde kaart met pure, door het seizoen ingegeven gerechten. Pacific parc heeft een seizoenskaart met tijdloze bistro klassiekers samengesteld uit verse producten. Er is een ruime keuze aan hoofd-, voor-, en nagerechten. Hoofdgerechten zijn er al vanaf € 14,50 euro. De kaart wisselt met het seizoen. Bij Pacific is het ook goed borrelen. Bij goed weer kan er heerlijk vertoefd worden op ons terras en wanneer het frisser wordt biedt onze grote openhaard de nodige warmte en gezelligheid. Bij je drankje kun je ook genieten van een aantal heerlijke kleine gerechtjes uit eigen keuken.

Het museum als gastheer interview met Dos Elshout * Rozanne Kraak cultuursocioloog

In 1988 haalde het reclamebureau Saatchi & Saatchi zich de woede van de internationale kunstwereld op de hals door voor een tentoonstelling in het Victoria & Albert Mu seum in Londen te adverteren met de zin: ‘an ace caff with quite a nice museum attached’. De kwaliteit van het muse umrestaurant werd daarmee prominent boven de kunst gesteld. Hoewel er natuurlijk sprake was van een staaltje Britse ironie kan de campagne worden beschouwd als het startpunt van een nieuwe tendens in de kunst. Een ten dens van verzakelijking en servicegerichtheid, waarbij horecavoorzieningen een belangrijke rol spelen. De rol van musea is sinds de jaren tachtig sterk veranderd. Waar de nadruk eerder lag op het behoud en beheer van collecties (verzamelen, wetenschappelijk onderzoek, conservering en restauratie), zetten musea hun deuren nu open voor een breed publiek en wordt er meer dan daarvoor aandacht besteed aan het organiseren van tentoonstellingen. Dit proces is mede in gang gezet door de overheid, die musea heeft uitgedaagd zich sterker te richten op de vraagzijde, en economisch onafhankelijker te opereren. Musea zijn volgens cultuursocio66

loog Dos Elshout in een voortgaand proces van verzakelijking terechtgekomen. De huidige generatie museumdirecteuren bestaat niet voor niets voor een groot deel uit ‘cultureel ondernemers’: “marktwerking is ook in de museumsector een sleutelbegrip geworden”. Omdat de overheid zich steeds meer afzijdig houdt als beschermheer, hebben veel musea nieuwe strategieën ontwikkeld om hun financiële draagvlak te vergroten. Zo wordt er meer samengewerkt met andere musea, instellingen en bedrijven en vaker een beroep gedaan op particulier initiatief (fondswerving, donaties, schenkingen, sponsoring en vrijwilligerswerk). Tegelijkertijd is het voor de meeste musea noodzakelijk geworden om een groot publiek aan te trekken, wat bijvoorbeeld heeft geleid tot fenomenen als ‘blockbusters’: grootschalige, aantrekkelijke tentoonstellingen voor een brede doelgroep. Sinds de veelbesproken Monet-tentoonstelling in 1989 is tenslotte de ervaring dat ‘het publiek niet op kwaliteit afkomt, maar dat het publiek op publiek afkomt’. Met de toename van de bezoekersaantallen werden ook goede randvoorzieningen een noodzaak: “Musea realiseerden zich dat mensen een dagje uit wilden en daarbij een zekere behoefte hadden aan comfort”, aldus Elshout. Al snel ging er meer aandacht naar voorzieningen als voldoende (en schone) toiletten, garderobes, kluisjes en een winkel vol catalogi, boeken, kaarten en merchandising. In het museum zelf kwamen extra bewegwijzering en publieksbegeleiding zoals gidsen en audiotours. De belangrijkste ontwikkeling heeft zich echter voltrokken op het gebied van horecavoorzieningen. Waar bezoekers vroeger in donkere hoekjes bij een koffiemachine werden geparkeerd, kunnen zij nu vaak genieten van een bijzondere ambiance en uitgebreide menu’s in museumrestaurants. Het assortiment varieert van koffie met appelgebak tot exotische gerechten en van ontbijtbuffet tot themamenu’s die inspelen op de lopende tentoonstelling. Vaak is het niet eens meer nodig om het museum te bezoeken: “Palais de Tokyo in Parijs is een voorbeeld van een avant garde museum met een schitterend, uitgebreid en chique 67

restaurant”, vertelt Elshout uit eigen ervaring. “Er kan apart gegeten worden zonder de tentoonstellingen te zien. Hetzelfde gebeurt nu bijvoorbeeld in het Amsterdamse Joods Historisch Museum waar men koosjer kan lunchen zonder een bezoek aan het museum – hoewel er natuurlijk gehoopt wordt dat het een het ander aantrekt.” Museumrestaurants worden bij nieuwe tentoonstellingen dan ook prominent geadverteerd op bijvoorbeeld reclameborden, in tijdschriften en in kranten. De grens van de publieksgerichtheid lijkt echter nog niet bereikt. Zo is het museumarrangement nu in opkomst, waarbij musea in samenwerking met bijvoorbeeld hotels arrangementen aanbieden, inclusief koffie, museumbezoek, lunch, diner en overnachting. Ook worden er sinds kort speciale busreizen georganiseerd voor bejaarden en mensen die slecht ter been zijn. Daarnaast is het al langere tijd gebruikelijk om museumzalen open te stellen voor feesten en ontvangsten: “Het feestgedruis is de afgelopen twintig jaar onmiskenbaar binnen de museale muren gekomen”, stelt Elshout, “Verhuur wordt steeds belangrijker en er wordt tegenwoordig zelfs getrouwd in musea. Soms hebben de gasten niet eens door dat de schilderijen er niet alleen hangen als leuke aankleding van de huwelijksruimte.” Sommige musea gaan nog verder en laten overdekte atriums bouwen die niet alleen bestemd zijn voor grootschalige tentoonstellingen maar ook voor representatie (lees relatiemarketing). Het Wereldmuseum in Rotterdam heeft zelfs een reisbureau in huis gehaald dat reizen naar exotische oorden organiseert. De service die tegenwoordig wordt geboden heeft wat Elshout betreft een voorlopig hoogtepunt bereikt in het Museum voor Moderne kunst in Arnhem. De hal bij de ingang is onlangs verbouwd en dient nu niet alleen als toegang tot ‘restaurant aan de Rijn, Bovenover’ maar ook als ontvangstruimte van grote groepen dagjesmensen die met touringcars arriveren. Hoewel er vraagtekens gezet kunnen worden bij deze verdergaande commercialisering en servicegerichtheid blijft de kritiek van68

uit de kunstwereld grotendeels uit. De meeste opmerkingen richten zich volgens Elshout op de lichtvoetigheid van sommige tentoonstellingen, de vermeende oppervlakkigheid van blockbusters en het lawaai rondom thematentoonstellingen, waarbij “een knieval wordt gemaakt voor de massa” (aldus het NRC). Kritiek op de uitbreiding van museumrestaurants en meer nadruk daarop is er nauwelijks, hoewel er wat ongemakkelijk werd gereageerd op de woorden van directeur Wim van Krimpen bij de opening van het restaurant naast het Fotomuseum en het Haags Gemeentemuseum: “Dat mooie, afstandelijke museum, daar komt iedereen op den duur wel terecht. Maar we willen de mensen nu al in huis hebben en we denken dat op deze manier te doen door er een geweldig prachtig grand-café te maken met kunst erbij.” Zijn knipoog naar Saatchi & Saatchi is overduidelijk, maar je kunt je wel afvragen of deze ontwikkeling misschien te ver doorschiet. Als musea en restaurants zo van elkaar worden gescheiden en de eetgelegenheden gaan fungeren als hippe ontmoetingsplekken, worden de woorden van Saatchi & Saatchi en Van Krimpen dan zo langzamerhand geen selffulfilling prophecy? Wordt de kunst dan inderdaad niet gereduceerd tot mooie entourage? Misschien is dit laatste een vraag die u zich als bezoeker van het Tijdelijk Museum Amsterdam kunt stellen, terwijl u appeltaart eet en uitkijkt over een vijver, of een kopje automatenkoffie drinkt aan een wiebelig tafeltje in een instelling waar alle ontwikkelingen vooralsnog aan voorbij zijn gegaan. Wanneer u zich nu plotseling realiseert dat er ook nog ergens kunst zou moeten hangen, kunnen we ons misschien afvragen of de servicegerichtheid van musea ons kritisch beoordelingsvermogen van kunst niet teveel in slaap heeft gesust, en daarmee haar voornaamste doel voorbij schiet.”

*Dos Elshout is als cultuursocioloog verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, afdeling Algemene Cultuurwetenschappen. Hij verricht momenteel promotieonderzoek naar de effecten van marktwerking op de museale taken en functies, in samenwerking met onderzoeksbureau Cadre te Amsterdam.

plattegrond & Bezoekersinformatie

TT NEVERITA WEG

NDSM WERF veer NDSM-werf

Passe-partout Alle bezoekers van Art Amsterdam krijgen op het Tijdelijk Museum Amsterdam Terras een passe-partout waarmee ze alle ‘zalen’ van het Tijdelijk Museum gratis kunnen bezoeken. Met de kortingscoupon krijgen bezoekers van Kunstvlaai A.P.I. op zo 11 en ma 12 mei toegang voor € 2,–. De coupon dient ingeleverd te worden bij de centrale kassa op het plein voor de Zuiveringshal West. Zonder coupon en op andere dagen geldt een toegangsprijs van € 6,–. Toegangsprijzen ART AMSTERDAM € 18,– p.p. per bezoek € 10,– p.p. per bezoek voor houders studentenpas, 65+ en CJP € 10,– p.p. van 8 t/m 12 mei vanaf 17.00 - 19.00 uur

KUNSTVLAAI A.P.I. HA

veer Buiksloterweg

STE

OKS

TRA

AT veer De Ruyterkade

LIJ GRANBAAN CHT S

MAR

NIXK

PA ST NAA EE L G

ADE

901

906

MARNIX PLANT SOEN U SSA T NATRAA S

3 10

nst

e rdi

Van Limburg Stirumplein

vee rdi e

V ST AN IRU LIM MS BU TR RG AA T

vee

ARLE bus 22 MMERWEG

Haarlemmerweg

PR. H KADENDR E IK

K RA

25 DAM

14 17

NIE MARUKW T

T E RAA UW NST NIEOELE

VEN

IER

14 25

SBU RG WA L

W139 ORBURGW AL

NIMK BERENSTR.

HUIS

ROZENGRACHT

REESTR.

B B INN STRANTAEN AAT MM E GE KADLEDERSE

NIE UW E

. MRRPLE SE

VIS

LEIN

ACH

SGR

ELA

ROKIN

NIXS

7 10 1 AAT

MAR

KST

DIJ

DER

BIL

Elandsgracht

UR RB

Dam PRINSEN GRACHT

SMBA

O VO

Westermarkt

NIEU 1 WE VO

1E M2E - BLOE LELIE 3E TIERSLAN AT TRA RSS DWA

TRA

ENS

ROZ

centraal station

EGE

7 14 1

Rozengracht

A GW

KLO

Marnix plein

NDSM-WERF TT Neveritaweg 15 1033 WB Amsterdam tel. 020 33 05 480 www.ndsm.nl 8 t/m 12, 15 t/m 18 mei dagelijks 13.00 - 19.00 uur

STEDELIJK MUSEUM CS* Post CS gebouw Oosterdokskade 5, 2e/3e verd. 1011 AD Amsterdam tel. 020 56 32 911 www.stedelijk.nl dagelijks 10.00 - 18.00 uur

LLOYD HOTEL & CULTURELE AMBASSADE Oostelijke Handelskade 34 1019 BN Amsterdam tel. 020 56 13 636 www.lloydhotel.com dagelijks 08.00 - 01.00 uur

NIMK* Keizersgracht 264 1016 EV Amsterdam tel. 020 62 37 101 www.nimk.nl dagelijks 13.00 - 18.00 uur

W139 Warmoesstraat 139 1012 JB Amsterdam tel. 020 62 29 434 www.w139.nl dagelijks 11.00 - 19.00 uur

RESERVAAT Buiksloterweg 5A-B 1031 CC Amsterdam tel. 020 48 62 630 www.reservaat.net vr t/m ma 15.00 - 18.00 uur

W139/SATELLITE STATION Oosterdokskade 5 kelder Post CS gebouw 1011 AD Amsterdam tel. 020 62 29 434 www.w139.nl vr +z a 13.00 - 21.00 uur do 13.00 - 01.00 uur zo + ma 13.00 - 18.00 uur

MEDIAMATIC Post CS gebouw Oosterdokskade 5, bg 1011 AD Amsterdam tel. 020 63 89 901 www.mediamatic.net wo 15.00 - 01.00 uur do-zo 11.00 - 01.00 uur ma 11.00 - 18.00 uur (om 01.30 uur gaat het licht uit)

SMBA Rozenstraat 59 1016 NN Amsterdam tel. 020 42 20 471 www.smba.nl dagelijks 11.00 - 17.00 uur

RESERVAAT veer Buiksloterweg

openbaar vervoer route

E OT SL G UIK WE

nst

901

wandel- en fietsroute

vee rdi e

halte zaal Tijdelijk Museum Amsterdam RUIJTERKA

PR. H KADENDR E IK

entraal tation

TER

KSK

ADE

VEEM

KADE

LLOYD HOTEL & CULTURELE AMBASSADE OOSTELIJKE HANDELSKADE

Rietlandpark

OOST

GE KADLEDERSE

ERDOK

* Losse verkoop passe-partout voor â&#x201A;Ź 7,50

26 STEDELIJK MUSEUM CS & MEDIAMATIC & W139/SATELLITE STATION

BINNTEN KAN

B B INN STRANTAEN AAT MM E

OOS

Muziekgebouw Bimhuis

TRA AT

NIE MARUKW T

ER ST

IES

PE T

EL FO

ER RG BU AT KENSTRA L A V

CZ A

KUNSTVLAAI A.P.I. Westergasfabriek Haarlemmerweg 8-10 1014 BE Amsterdam www.kunstvlaai.nl 10 t/m 18 mei dagelijks 12.00 - 18.00 uur

. IN MRRPLE SE

LEIN

VIS

2 3 1

TR. NSS YGE . HU NST

Leidseplein

KE IZE RS GR AC HT

RAC ELG SPIE G MU ST SEU RA M AT

RLE

BAE

RG WA L KLO VEN IER SBU

10 25

N LAA

WETER

Weteringcircuit

STADHOUDERSKADE

VAN WO

RK TIPA PHA SAR

T RAA

UST

FERDINAND BOL

DE ATELIERS AN

RBA

TUU

CEIN

Tweede van der Helststraat

3 12

12 25

vICT ORIE

FERDINAND BOLSTRAA T

Fredericksplein

4 25

12 3 5

Ceintuurbaan/ Roelof Hartplein F. Bolstraat

BEETHOVENS TRAAT

WETERINGSCHANS

STRAAT

2 3 1

AAT

STR

SKOR DE INKIJK

Spiegelgracht

ESTRA

VAN

Overtoomsesluis

Keizersgracht

S KEIZERHT GRAC

FOAM

MEDIA MATIC

Keizersgracht

OVE

AMSTELSTRAAT

4 14

CHTS

Scheldestraat

IN PLE

PLATFORM21

Bernard Zweerskade

OPA EURLEIN P

Dintelstraat

ART AMSTERDAM HOOFDENTREE TIJDELIJK MUSEUM AMSTERDAM

TLA

VEL

OSE

PA RO

AT TRA

DE BALIE

OM M RTO VERTOO Eerste Const. 1O Huygenstraat / Overtoom

DE APPEL

UTRE

ETS

S BE LAA

Eerste Const. Huygenstraat / Overtoom

Muntplein

A TR

CO STE

NICO

SMART PROJECT SPACE

ROKIN

Spui

ID LE

. MRRPLE SE

VIS

T E RAA UW NST NIEOELE D

EER

Ten Katestraat

NIE MARUKW T

WA TER LOO PLE IN

0 7 1

HUIS MAR SEILLE

EER VAN DER HESTE LSTSTRAAT

T RAA KST DIJ DER BIL

7 7 1

Kinkerstraat

ACH

SGR

ELA

Elandsgracht

BERENSTR.

NIEUW 25 E VIJZEL GRACH T

STR

7 10 1 AAT

NIX MAR

NIMK

14 25

REESTR.

NIEU 1 WE VO

SMBA

VIJZEL STRAA T

ROZ

ORBURGW AL

Rozengracht

PLEIN

TRA AT

NIE MARUKW T

ET ER ST RA

IES

EL FO

E RG BU AT KENTRA VAL S . IN MRRPLE SE

VIS

WA TER LOO PLE IN

TRAAT

zersgracht

T TRAA

HATIS

SARP

RAAT

TSEST

10 Fredericksplein

VAN WO T RAA

UST vICT ORIE

TLA

VEL

PLEIN

ART AMSTERDAM TIJDELIJK MUSEUM AMSTERDAM TERRAS Amsterdam RAI, Parkhal (8) Europaplein 8 1078 GZ Amsterdam tel. 020 54 91 212 www.artamsterdam.nl wo 7 mei 18.00 - 22.00 uur do 8 t/m ma 12 mei 11.00 - 19.00 uur

DE BALIE * Kleine-Gartmanplantsoen 10 1017 RR Amsterdam tel. 020 55 35 151 www.debalie.nl kassa op werkdagen: 17.00 21.00 uur of tot aanvang van programma, reserveren en kaarten bestellen via www. debalie.nl of via kassa tel. 020 55 35 100

DE APPEL ARTS CENTRE Nieuwe Spiegelstraat 10 1017 DE Amsterdam tel. 020 62 55 651 www.deappel.nl di t/m zo 11.00 - 18.00 uur ma 12 mei gesloten

FOAM_FOTOGRAFIE足MUSEUM AMSTERDAM* Keizersgracht 609 1017 DS Amsterdam tel. 020 55 16 500 www.foam.nl za t/m wo 10.00 - 18.00 uur do + vr 10.00 - 21.00 uur

DE ATELIERS Stadhouderskade 86 1073 AT Amsterdam tel. 020 67 39 359 www.de-ateliers.nl di t/m za 13.00 - 17.00 uur zo + ma gesloten

HUIS MARSEILLE Keizersgracht 401 1016 EK Amsterdam tel. 020 53 18 989 www.huismarseille.nl dagelijks 11.00 - 18.00 uur

MEDIAMATIC Vijzelstraat 66-80 Amsterdam tel. 020 63 89 901 www.mediamatic.net wo 15.00 - 01.00 uur do - zo 11.00 - 01.00 uur ma 11.00 - 18.00 uur (om 01.30 uur gaat het licht uit) PLATFORM21 Prinses Irenestraat 19 1077 WT Amsterdam tel. 020 30 18 000 www.platform21.com wo t/m zo 14.00 - 21.00 uur ma gesloten SKOR - DE INKIJK Ruysdaelkade 2 1072 AG Amsterdam tel. 020 67 22 525 www.skor.nl dagelijks 11.00 - 19.00 uur do + vr 11.00 - 17.00 uur SMART PROJECT SPACE Arie Biemondstraat 105-111 1054 PD Amsterdam tel. 020 42 75 951 www.smartprojectspace.net wo 7 mei 12.00 - 03.00 uur do 8 t/m ma 12 mei 12.00 - 22.00 uur

WOENSDAG 7 MEI 2008

0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

ART AMSTERDAM DE APPEL ARTS CENTRE DE ATELIERS DE BALIE FOAM HUIS MARSEILLE KUNSTVLAAI A.P.I. LLOYD HOTEL MEDIAMATIC

kijk op www.mediamatic.net voor deﬁntieve locatie

NDSM-WERF NIMK PLATFORM21 RESERVAAT SKOR – DE INKIJK SMART PROJECT SPACE SMBA STEDELIJK MUSEUM CS W139

kunstenaars aan het werk tijdens openingstijden

W139/SATELLITE STATION 0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

1400

OPENINGSTIJDEN & PROGRAMMA 1500

1600

1700

1800

1900

OPENING ART AMSTERDAM

VIP PREVIEW

OPENING OFFSPRING 2008

2000

2100

2200

2300

0000

zie p.55

zie p.64

zie p.55

1400

1500

1600

1700

1800

1900

2000

2100

2200

OPENING PARTY TIJDELIJK MUSEUM / AFTER OPENING ART AMSTERDAM

2300

0000

DONDERDAG 8 MEI 2008

0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

rondleidingen vanaf stand 1: ‘kunstkoop’

ART AMSTERDAM

1300

RONDLEIDING

DE APPEL ARTS CENTRE DE ATELIERS DE BALIE FOAM HUIS MARSEILLE KUNSTVLAAI A.P.I. LLOYD HOTEL MEDIAMATIC

kijk op www.mediamatic.net voor deﬁntieve locatie

NDSM-WERF NIMK PLATFORM21 RESERVAAT SKOR – DE INKIJK SMART PROJECT SPACE SMBA STEDELIJK MUSEUM CS W139

kunstenaars aan het werk tijdens openingstijden

W139/SATELLITE STATION 0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

1400

OPENINGSTIJDEN & PROGRAMMA 1500

RONDLEIDING

1600

1700

RONDLEIDING

1800

1900

2000

2100

2200

2300

0000

2100

2200

2300

0000

zie p.51

OPENINGSRITUEEL zie p.55 PERSOONLIJKE GROND

zie p.55

1400

1500

1600

1700

OPENING SATELLITE STATION 1800

1900

2000

77 NATHALIE BRUYS EN DEEJAY EN VEEJAY COLLECTIEF FNNNN

VRIJDAG 9 MEI 2008

0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

Extra event: 11.00 - 17.00 Young and Collecting

ART AMSTERDAM

RONDLEIDING

DE APPEL ARTS CENTRE DE ATELIERS DE BALIE FOAM HUIS MARSEILLE KUNSTVLAAI A.P.I. LLOYD HOTEL MEDIAMATIC

kijk op www.mediamatic.net voor deﬁntieve locatie

NDSM-WERF NIMK PLATFORM21 RESERVAAT SKOR – DE INKIJK SMART PROJECT SPACE SMBA STEDELIJK MUSEUM CS W139

kunstenaars aan het werk tijdens openingstijden

W139/SATELLITE STATION 0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

1400

OPENINGSTIJDEN & PROGRAMMA 1500

RONDLEIDING

1600

zie p.51

1700

RONDLEIDING

1800

1900

2000

2100

SKOR presenteert

NICOLINE VAN HARSKAMP

1400

1500

CLOSE CONNECTIONS PRESENTATIE MOTIVE GALERY

1600

1700

2300

0000

zie p.51

zie p.56

OPENINGSHAPPENING A MAJOR BREAKTHROUGH

zie p.51

2200

rondleidingen vanaf stand 1: ‘kunstkoop’

presentatie in Maison Descartes

1800

1900

2000

2100

2200

2300

0000

ZATERDAG 10 MEI 2008

0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

rondleidingen vanaf stand 1: ‘kunstkoop’

ART AMSTERDAM

1300

RONDLEIDING

DE APPEL ARTS CENTRE DE ATELIERS DE BALIE FOAM HUIS MARSEILLE KUNSTVLAAI A.P.I. LLOYD HOTEL MEDIAMATIC

kijk op www.mediamatic.net voor deﬁntieve locatie

NDSM-WERF NIMK PLATFORM21 RESERVAAT SKOR – DE INKIJK SMART PROJECT SPACE SMBA STEDELIJK MUSEUM CS

zie p.

W139

kunstenaars aan het werk tijdens openingstijden

W139/SATELLITE STATION 0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

1400

OPENINGSTIJDEN & PROGRAMMA 1500

RONDLEIDING

1600

zie p.51

1700

RONDLEIDING + PRESENTATIE CLOSE CONNECTIONS

1800

OPENING KUNSTVAAL A.P.I.

zie p.52

LEZING: KUNST? KOPEN!

1400

1500

PRESENTATIE CLOSE CONNECTIONS

2000

2100

2200

2300

0000

2100

2200

2300

0000

zie p.52

zie p.56

zie p.52

1900

presentatie op het Tijdelijk Museum Terras

toegangsprijs € 6,—

presentatie op het Tijdelijk Museum Terras

lezing door Véronique Baar

1600

1700

1800

1900

2000

ZONDAG 11 MEI 2008

0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

rondleidingen vanaf stand 1: ‘kunstkoop’

ART AMSTERDAM DE APPEL ARTS CENTRE

1300

RONDLEIDING zie p.51

ve v d

DE ATELIERS DE BALIE FOAM HUIS MARSEILLE KUNSTVLAAI A.P.I. LLOYD HOTEL MEDIAMATIC

kijk op www.mediamatic.net voor deﬁntieve locatie

NDSM-WERF NIMK PLATFORM21 RESERVAAT SKOR – DE INKIJK SMART PROJECT SPACE SMBA

bus vertre vana de RA

STEDELIJK MUSEUM CS W139

kunstenaars aan het werk tijdens openingstijden

W139/SATELLITE STATION 0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

1400

OPENINGSTIJDEN & PROGRAMMA 1500

1600

1700

1800

1900

2000

2100

2200

2300

0000

2300

0000

RONDLEIDING zie p.52 + MASTER RONDLEIDING HUMPHREY’S BUSTOUR bus OPENING vertrekt MASTER HUMPHREY'S vanaf in Het Gebouw van Stanley Brouwn CLOCK de RAI Leidsche Rijn (Utrecht)

RONDLEIDING DOOR SJEF VAN DUIN

zie p.52

zie p.52 ARTIST ARTIST WALK WALK

bus vertrekt vanaf de RAI

ARTIST WALK

duur 20 minuten

Q&A MET DE CURATOREN TIJDENS DE MASTER HUMPHREY’S BUSTOUR

zie p.52

(DE APPEL

zie p.52

1400

1500

1600

1700

1800

1900

SATELIETBEURS, LEZING I.S.M. VERZAMELAARSCURSUS W139 2000

2100

2200

MAANDAG 12 MEI 2008

0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

rondleidingen vanaf stand 1: ‘kunstkoop’

ART AMSTERDAM

1300

zie p.51 RONDLEIDING

DE APPEL ARTS CENTRE DE ATELIERS DE BALIE FOAM

foam_café gehele dag gesloten

HUIS MARSEILLE KUNSTVLAAI A.P.I. LLOYD HOTEL MEDIAMATIC

kijk op www.mediamatic.net voor deﬁntieve locatie

NDSM-WERF NIMK PLATFORM21 RESERVAAT SKOR – DE INKIJK SMART PROJECT SPACE SMBA STEDELIJK MUSEUM CS W139

kunstenaars aan het werk tijdens openingstijden

W139/SATELLITE STATION 0000 0100 0200 0300

0400

0500

0600

0700

0800

0900

1000

1100

1200

1300

1400

OPENINGSTIJDEN & PROGRAMMA 1500

1600

1700

1800

1900

2000

2100

2200

2300

0000

1800

1900

2000

2100

2200

2300

0000

DO’S AND DON’TS VAN RONDLEIDING KUNST RONDLEIDING VERZAMELEN zie p.53

1400

1500

1600

1700

feiten & figuren* VIERKANTE METERS TENTOONSTELLINGSRUIMTE

LLO

NDSM-WERF 10.000m²

ART AMSTERDAM 6000m²

KUNSTVLAAI A.P.I. 3000m²

LLOYD HOTEL & C. A. 1000m² HUIS MARSEILLE 800m² DE APPEL ARTS CENTRE 800m² RESERVAAT 760m² (incl. tuin) FOAM 500m² W139 400m² SMART PROJECT SPACE 450m² PLATFORM21 300m² MEDIAMATIC 250m² SMBA 250m²

SKOR – DE INKIJK 20m²

BEZOEKERSAANTALLEN PER JAAR MEDIAMATIC PLATFORM21 SMBA ART AMSTERDAM DE APPEL ARTS CENTRE KUNSTVLAAI A.P.I. DE BALIE HUIS MARSEILLE SMART PROJECT SPACE W139 LLOYD HOTEL & C. AMBASSADE FOAM STEDELIJK MUSEUM CS

7.000 10.000 10.700 18.000 19.000 28.000 30.000 32.000 32.700 34.000 87.500 120.000 230.000

50.000

100.000

AANTAL TENTOONSTELLINGEN PER JAAR

150.000

FOAM SMCS

SMCS

LLOYD HOTEL & C. AMBASSADE

FOAM

W139

KUNSTVLAAI A.P.I.

SMART PROJECT SPACE

HUIS MARSEILLE

PLATFORM21

DE BALIE

DE APPEL ARTS CENTRE

MEDIAMATIC

NIMK

SMBA

LLOYD HOTEL & C. AMBASSADE

NIMK

MEDIAMATIC

DE BALIE

NDSM-WERF

HUIS MARSEILLE

PLATFORM21

SKOR-DE INIJK

RESERVAAT

SKOR-DE INIJK

NDSM-WERF

SMART PROJECT SPACE

DE ATELIERS

SMBA

ART AMSTERDAM

W139

250.000

REGULIERE TOEGANGSPRIJZEN ART AMSTERDAM

KUNSTVLAAI A.P.I.

200.000

€€€€€€€€€€€€€€€€€€ 18,– €€€€€€€€€ 9,– €€€€€€€ 7,– €€€€€€ 6,– €€€€€ 5,– €€€€€ 5,– €€€€ 4,– €€ 2,5 0 0 0 0 0 0 0 0 0

LEEFTIJD DIRECTEUREN (2008) STEDELIJK MUSEUM CS

Gijs van Tuyl (1941)

KUNSTVLAAI A.P.I.

Jos Houweling (1943)

ART AMSTERDAM

Anneke Oele (1949)

RESERVAAT

Peik Suyling (1954)

SKOR - DE INKIJK

Wilfried Lentz (1957)

DE ATELIERS

Dominic van den Boogerd (1959)

SMBA

Jelle Bouwhuis (1965)

SMART PROJECT SPACE

Thomas Peutz (1965)

W139

Gijs Frieling (1966)

DE BALIE

Ellen Walraven (1967)

TIJDELIJK MUSEUM A’DAM

Annelys de Vet (1974)

DE APPEL

Ann Demeester (1976)

60 70 jaar

AANTAL STAGIAIRES & VRIJWILLIGERS KUNSTVLAAI A.P.I. SMART PROJECT SPACE SMCS NIMK MEDIAMATIC NDSM-WERF DE APPEL ARTS CENTRE TIJDELIJK MUSEUM A’DAM W139 0 10

SMBA ART AMSTERDAM DE ATELIERS LLOYD HOTEL & C. AMBASSADE PLATFORM21 RESERVAAT * De informatie in deze ‘feiten & figuren’ is verstrekt door de instellingen zelf in april 2008. Hoewel de grootste zorgvuldigheid is betracht bij het verwerken van deze gegevens zijn onjuistheden niet uitgesloten.

M/V VERHOUDING MEDEWERKERS

M/V VERHOUDING DIRECTEUREN 50%

37,7%

50%

62,3%

M/V VERHOUDING MEDEWERKERS TIJDELIJK MUSEUM A’DAM DE APPEL ARTS CENTRE ART AMSTERDAM HUIS MARSEILLE DE ATELIERS FOAM LLOYD HOTEL & C. AMBASSADE NIMK NDSM-WERF SKOR - DE INKIJK SMBA PLATFORM21 DE BALIE KUNSTVLAAI A.P.I. MEDIAMATIC STEDELIJK MUSEUM CS W139 RESERVAAT 0

VROUWEN

60 MANNEN

100%

JAAR VAN OPRICHTING 1895 1963

1963 1975 1978 1979 1982 1984 1985 1993 1994 1997 1999 2000 2001 2002 2004 2006 2006 2006

1948

1958

1968

1978

1988

1998

STEDELIJK MUSEUM CS DE ATELIERS DE APPEL ARTS CENTRE NIMK W139 DE BALIE ART AMSTERDAM MEDIAMATIC SMBA SMART PROJECT SPACE KUNSTVLAAI A.P.I. HUIS MARSEILLE SKOR – DE INKIJK FOAM NDSM-WERF LLOYD HOTEL & C. AMBASSADE PLATFORM21 RESERVAAT TIJDELIJK MUSEUM A’DAM 2008

INSTELLINGEN MET EIGEN COLLECTIE 5,5% 5,5% 22%

n NEE t TIJDELIJK NIET

n 67%

x N.V.T.

FINANCIERINGSPARTIJEN INSTELLINGEN AFK (AMSTERDAMS FONDS VOOR DE KUNST) AMERICAN CENTER FOUNDATION ART AMSTERDAM BANK NEDERLANDSE GEMEENTEN BUREAU BROEDPLAATSEN CULTURE IRELAND DANISH ART COUNCIL DIGITALE PIONIERS EUROPEES JAAR VAN GELIJKE KANSEN/COC FONDS BKVB GEMEENTE AMSTERDAM HGIS CULTUURGELDEN HIVOS HORECA ING VASTGOED INSTITUT FRANÇAIS DES PAYS-BAS MEDIENBOARD BERLIN-BRANDENBURG GMBH MINISTERIE VAN OC&W MONDRIAAN STICHTING NCDO NEDERLANDS FONDS VOOR DE FILM OXFAM NOVIB PRINS BERNHARD CULTUURFONDS SANDBERG INSTITUUT SKOR BEDRIJFSECONOMISCH ADVIESB. BROERSEN STICHTING DOEN VANDENENDE FOUNDATION VSBFONDS EIGEN BEGROTING OVERIGE FONDSEN & SUBSIDIES OVERIGE SPONSOREN PARTICULIERE MIDDELEN DEELNEMENDE PARTIJEN UIT DE MARKT VERHUUR

X X

X X X X

X X

X X X X

X X

X X X

X X

X X X X X

X X X

X X X X

X X

X X X

X X

W139 SMBA SMART PROJECT SPACE SKOR - DE INKIJK RESERVAAT PLATFORM21 NIMK NDSM-WERF MEDIAMATIC LLOYD HOTEL & C.AMBASSADE KUNSTVLAAI A.P.I. HUIS MARSEILLE FOAM DE BALIE DE ATELIERS DE APPEL ARTS CENTRE ART AMSTERDAM TIJDELIJK MUSEUM A’DAM

MISSIES & AMBITIES ART AMSTERDAM Internationale beurs voor hedendaagse kunst maken.

Internationaliseren en stad Amsterdam betrekken bij Art Amsterdam.

DE APPEL ARTS CENTRE Internationiaal georiënteerd functioneren als De Appel wil gulzig en genereus zijn, gulzig in podium voor onderzoek en presentatie van he- haar interesses en genereus in het delen van dendaagse beeldende kunst d.m.v. tentoonstel- haar kennis. lingen, publicaties en discursieve ‘events’. DE ATELIERS Zich richten op artistieke vorming van jonge, getalenteerde kunstenaars uit binnenen buitenland die intensieve zelfwerkzaamheid willen combineren met kritische begeleiding. DE BALIE Transdisciplinaire eenheid, kennis- en ontwikkelinstelling waarin kunst vanuit een politiek perspectief, en politiek vanuit een culturele invalshoek wordt onderzocht en getoond.

Er zijn nog vele debatten te voeren over de kunsten; over de waarden van kunst, de overmatige nadruk op topkunst en jong talent, waarbij het belang van het ‘middenveld’ vergeten wordt; over het hoe, wat en waarom van kwaliteit.

FOAM Voor een breed publiek fotografie laten zien in alle facetten, toegankelijk, van hoge kwaliteit.

Verbreden, verdiepen, internationaliseren.

HUIS MARSEILLE Vervullen museale laboratoriumfunctie en tentoonstellingen ook toesnijden op bijzondere karakter 17e/18e eeuwse pand. Collectie is niet alleen vervolg op exposities, maar kan ook inspireren tot nieuwe visies. KUNSTVLAAI A.P.I. Voor kunst buiten de vastgestelde maten.

Mogelijk maken van internationale Kunstvlaaien (Art Pie Internationals ) in Turkije en China in 2010.

LLOYD HOTEL & CULTURELE AMBASSADE Permanente basis vormen, die uitwisseling entameert, versterkt en zichtbaar maakt tussen internationale professionals uit kunst, cultuur en wetenschap, het Nederlandse culturele veld en het publiek. MEDIAMATIC Openen van perspectieven op digitale cultuur en plek zijn waar kunst en technologie elkaar ontmoeten.

In 2009 zal het 10-jarig bestaan worden gevierd met sterk accent op presentatie van eigen collectie. Hopelijk zal dan naastgelegen pand (nr. 399) verbouwd zijn, en deel uitmaken van vernieuwde Huis Marseille.

Een florerende ‘free zone’ zijn waarin kunst en cultuur van high art tot underground, verweven zijn met het dagelijkse leven maar daarin wel de volle aandacht krijgen.

De wereld veroveren.

NIMK Bevordering van vrije ontwikkeling, toepassing, Een geweldig dertig jarig bestaan vieren met verspreiding van en reflectie op nieuwe techno- een blik naar de toekomst. logieën binnen de beeldende kunst. NDSM-WERF De voormalige scheepswerf als werkplek, broedplaats en podium verder ontwikkelen tot een internationaal georiënteerde culturele en creatieve hotspot.

Het presenteren van avontuurlijke kunsten waarbij de werf een (internationaal) platform vormt voor artistiek experiment, talentontwikkeling, vernieuwing en uitwisseling.

PLATFORM21 Onderzoeken, samenbrengen en tonen van creatieve ontwikkelingen die nieuwsgierig maken naar de toekomst. RESERVAAT Onder motto ‘designs for society’ bijdrage leveren aan de vormgeving van de samenleving.

Verdere ontwikkeling van urban software.

SKOR - DE INKIJK Bijzondere kunstprojecten ontwikkelen in relatie tot openbare ruimte. Begeleiden en adviseren van organisaties die kunst op een publieke locatie willen realiseren en waar nodig financiële ondersteuning bieden.

De projecten onderling inhoudelijk meer thematiseren en verbindingen maken met maatschappelijke vraagstukken, vanuit onderwerpen die spelen in de kunst en onder kunstenaars.

SMART PROJECT SPACE Internationaal platform vormen voor culturele productie en presentatie, en actieve ontmoetingsplek zijn voor beeldend kunstenaars, kunstprofessionals en publiek.

Dat zoveel mogelijk bezoekers hun weg weten te vinden naar het geheel vernieuwd opgeleverde SMART Project Space.

STEDELIJK MUSEUM BUREAU AMSTERDAM Zich richten op hedendaagse kunst in Amsterdamse context en hiervoor een internationaal podium creëren d.m.v. tentoonstellingen, lezingen en debatten, publicaties en residencyprogramma’s.

Een veelbesproken programma waarin kunst uit Amsterdam en daarbuiten een context vindt in het hedendaags maatschappelijk krachtenveld.

STEDELIJK MUSEUM CS Heropening aan Museumplein in december 2009. Verzamelen en tonen van hedendaagse en moderne kunst en vormgeving om divers lokaal, nationaal en internationaal publiek te informeren en inspireren. TIJDELIJK MUSEUM AMSTERDAM Op inhoudelijke wijze synergie bevorderen tus- Het Tijdelijk Museum Amsterdam opnieuw uitsen Art Amsterdam en Amsterdamse instituten vinden en met aangepaste koers verder varen. voor hedendaagse kunst. W139 Actualiteit wordt niet gevolgd maar gemaakt.

Kunst teruggeven aan de zintuigen.

colofon Tijdelijk Museum Amsterdam is het jaarlijks terugkerende parallelprogramma van Art Amsterdam. Het is een project van Studio Annelys de Vet i.s.m. Art Amsterdam en de deelnemende instellingen. Het ‘museum’ kwam in 2006 tot stand op verzoek van Art Amsterdam en SKOR. Dit jaar is het mede mogelijk gemaakt dankzij financiële bijdragen van:

Met dank aan Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK) (Els Reijnders, Eva Middelhoff), Art Amsterdam (Ingrid Looijmans, Anneke Oele, Tessa Read, Martha de Vries), de Appel (Ann Demeester, Hiske Zomer), De Ateliers (Dominic van den Boogerd, Corine Lindenbergh), De Balie (Eric Kluitenberg, Eliane Roest, Ellen Walraven), Foam_ Fotografiemuseum Amsterdam (Merel Kappelhoff, Colette Olof), Huis Marseille - Museum voor Fotografie (Els Barents, Wannes Ketelaars), Kunsten’92 (Heleen Alberdingk Thijm, Aart Kolle, Marianne Versteegh), Kunstvlaai A.P.I. (Marjo van Baar, Gerben Hermanus, Jos Houweling), Lloyd Hotel & Culturele Ambassade (Vincent de Boer, Mylène van Noort, Suzanne Oxenaar), Rudy J. Luijters, Mediamatic (Jans Possel, Willem Velthoven), NDSM-werf (Eric Bijleveld, Patricia de Ruijter), Nederlands Instituut voor Mediakunst (Petra Heck, Marieke Istha), Platform21 (Arne Hendriks, Joanna van der Zanden), Reservaat (Toine Klaassen, Peik Suyling), Stichting Kunst en Openbare Ruimte (SKOR) (Martine van Kampen), SMART Project Space (Hilde de Bruijn, Thomas Peutz, Hélène Webers), Stedelijk Museum Bureau Amsterdam (Jelle Bouwhuis, Femke Papma), Stedelijk Museum CS (Julia van Dingstee), Stichting Art in Amsterdam (Anneke Oele), VSBfonds, W139 (Gijs Frieling, Tony Hofman, Katrien Otten)

www.amsterdamsfondsvoordekunst.nl

www.skor.nl

www.vsbfonds.nl Deelnemende instellingen 2008 Art Amsterdam, de Appel Arts Centre, De Ateliers, De Balie, Foam_ Fotografiemuseum Amsterdam, Huis Marseille, Kunstvlaai A.P.I., Lloyd Hotel & Culturele Ambassade, Mediamatic, NDSM-werf, Nederlands Instituut voor Mediakunst, Platform21, Reservaat, SKOR De Inkijk, SMART Project Space, Stedelijk Museum CS, Stedelijk Museum Bureau Amsterdam en W139

TIJDELIJK MUSEUM GIDS Hoofdredactie Annelys de Vet Redactie Bieneke Bennekers, Rozanne Kraak, Katrien Ligt (stagiaire), Rianne Petter Teksten Edo Dijksterhuis, Rozanne Kraak, Martine van Kampen, Nina Möntmann, Anneke Oele, Annelys de Vet Vertalingen (NL–EN) Petra van der Jeught Grafisch ontwerp Rianne Petter & Studio Annelys de Vet, (Katrien Ligt (stagiaire)) Lettertype Adam (Anton Koovit) Drukwerk Krips BV, Meppel Papier 50 grams Munkenprint cream 1.5 (omslag), 90 gram Munkenprint cream 2.0 (binnenwerk) FSC gecertificeerd Oplage 7.000 exemplaren

Concept & ontwerp Annelys de Vet Organisatie & productie Bieneke Bennekers Redactie Bieneke Bennekers, Rozanne Kraak, Katrien Ligt (stagiaire), Rianne Petter, Annelys de Vet Grafisch ontwerp Studio Annelys de Vet & Rianne Petter Website Katrien Ligt (stagiaire) Installatie Tijdelijk Museum Amsterdam Terras Mayomaakt (Marjolijn Guldemond) Ontwerp Adam-lettertype Anton Koovit

www.tijdelijkmuseumamsterdam.nl

TUBELIGHT

Tubelight - onafhankelijk recensieblad en website over hedendaagse kunst

LEES NU DE RECENSIES OVER Art Amsterdam 2008 op www.tubelight.nl neem een abonnement op Tubelight voor slechts 19 euro per jaar, of steun Tubelight met een advertentie in het magazine of op de site WWW.TUBELIGHT.NL — advertentie —

aeroembolis alcoholis allelis amoralis anabolis anecdotalis animalis antialcoholis anticapitalis anticommercialis antiliberalis antimaterialis antiradicalis antirationalis antirealis antiritualis atonalis baalis bibliophilis bidialectalis bilateralis bimetallis bioregionalis bipedalis biracialis botulis cabalis cannibalis capitalis centralis ceremonialis clericalis colloquialis colonialis commercialis communalis conceptualis confessionalis connubialis constitutionalis controversialis conventionalis counterculturalis credentialis denominationalis diabolis dualis ecumenicalis embolis emotionalis entrepreneurialis environmentalis epiphenomenalis essentialis evangelis

m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m

exceptionalis existentialis experimentalis externalis factionalis factualis familis fatalis federalis feudalis finalis formalis fraternalis funambulis functionalis fundamentalis genteelis globalis governmentalis gradualis gutturalis heterothallis holis holometabolis homothallis hypercatabolis hypermetabolis hyperrealis idealis idolis illiberalis immaterialis immobilis immoralis imperialis incrementalis individualis industrialis infantilis initialis institutionalis instrumentalis intellectualis internationalis irrationalis journalis legalis liberalis literalis localis loyalis manorialis materialis maternalis medievalis

m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m

mentalis mercantilis metabolis millennialis minimalis mongolis monometallis moralis multiculturalis multilateralis multilingualis multiracialis mutualis nationalis naturalis necrophilis neocolonialis neoliberalis neorealis neutralis nihilis nominalis obelis officialis operationalis oralis orientalis parajournalis parallelis parochialis pastoralis paternalis personalis phallis phenomenalis photojournalis physicalis pictorialis pluralis pointillis populis premillennialis probabilis professionalis provincialis ptyalis puerilis pugilis racialis radicalis rationalis realis regionalis representationalis revivalis

m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m

ritualis royalis ruralis sacerdotalis sacramentalis sciolis sectionalis semicolonialis sensationalis sensualis sentimentalis serialis simplis socialis somnambulis specialis spiritualis structuralis supernaturalis superrealis supranationalis surrealis survivalis symbolis symmetallis syndactylis syndicalis teetotalis televangelis territorialis theatricalis thromboembolis totalis traditionalis transcendentalis transnationalis transsexualis tribalis triliteralis triumphalis troilis ultraliberalis ultranationalis ultrarealis universalis ureotelis uricotelis vandalis verbalis virilis vitalis vocalis vocationalis wholis workaholis

m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m

Metropolis M Magazine on contemporary art, www.metropolism.com â&#x20AC;&#x201D; advertentie â&#x20AC;&#x201D;

CREDITS Tijdelijk Museum Amsterdam / (Con)Temporary Museum Amsterdam is a parallel programme to the annual event Art Amsterdam. The project, intiated by Studio Annelys de Vet, is set up i.c.w. Art Amsterdam and the participating institutes. The ‘museum’ came into being in 2006 at the request of Art Amsterdam and SKOR. This year the project was generously supported by:

www. amsterdamsfondsvoordekunst.nl

www.skor.nl

www.vsbfonds.nl Participating institutes 2008: Art Amsterdam, de Appel Arts Centre, De Ateliers, de Balie, Foam_ Fotograﬁemuseum Amsterdam, Huis Marseille, Kunstvlaai A.P.I., Lloyd Hotel & Culturele Ambassade, Mediamatic, NDSM Werf, Nederlands Instituut voor Mediakunst, Platform21, Reservaat, SKOR - De Inkijk, SMART Project Space, Stedelijk Museum CS, Stedelijk Museum Bureau Amsterdam and W139

Concept & Design Annelys de Vet Organisatie & Production Bieneke Bennekers Editing Bieneke Bennekers, Rozanne Kraak, Katrien Ligt (trainee), Rianne Petter, Annelys de Vet Graphic Design Studio Annelys de Vet & Rianne Petter Web Site Katrien Ligt (trainee) Installation Tijdelijk Museum Amsterdam Terrace Mayomaakt (Marjolijn Guldemond) Design Adam Typeface Anton Koovit

Thanks go to Amsterdams Fonds voor de kunst (AFK) (Els Reijnders, Eva Middelhoff), Art Amsterdam ( Ingrid Looijmans, Anneke Oele, Tessa Read, Martha de Vries), de Appel (Ann Demeester, Hiske Zomer), De Ateliers (Dominic van den Boogerd, Corine Lindenbergh), de Balie (Eric Kluitenberg, Eliane Roest, Ellen Walraven), Foam_ Fotograﬁemuseum Amsterdam (Merel Kappelhoff, Colette Olof), Huis Marseille - Museum voor Fotograﬁe (Els Barents, Wannes Ketelaars), Kunsten '92 (Heleen Aart Kolle, Alberdingk Thijm, Marianne Versteegh), Kunstvlaai A.P.I. (Marjo van Baar, Gerben Hermanus, Jos Houweling), Lloyd Hotel & Culturele Ambassade (Vincent de Boer, Mylène van Noort, Suzanne Oxenaar), Rudy J. Luijters, Mediamatic (Jans Possel, Willem Velthoven), NDSM-werf (Eric Bijleveld, Patricia de Ruijter), Nederlands Instituut voor Mediakunst (Petra Heck, Marieke Istha), Platform21 (Arne Hendriks, Joanna van der Zanden), Reservaat (Toine Klaassen, Peik Suyling), Stichting Kunst en Openbare Ruimte (SKOR) (Martine van Kampen), SMART Project Space (Hilde de Bruijn, Thomas Peutz, Hélène Webers), Stedelijk Museum Bureau Amsterdam (Jelle Bouwhuis, Femke Papma), Stedelijk Museum CS (Julia van Dingstee), Stichting Art in Amsterdam (Anneke Oele), VSBfonds, W139 (Gijs Frieling, Tony Hofman, Katrien Otten)

(CON)TEMPORARY MUSEUM GUIDE

Editor-in-Chief Annelys de Vet Editing Bieneke Bennekers, Rozanne Kraak, Katrien Ligt (trainee), Rianne Petter Texts Edo Dijksterhuis, Rozanne Kraak, Martine van Kampen, Nina Möntmann, Anneke Oele, Annelys de Vet Translation Petra van der Jeught Graphic Design Rianne Petter & Studio Annelys de Vet (Katrien Ligt (trainee)) Typeface Adam (Anton Koovit) Printing Krips BV, Meppel Paper 150 grams Munkenprint cream 1.5 (Cover) 90 gram Munkenprint cream 2.0 (Body) FSC certiﬁed Edition 7,000 copies www.tijdelijkmuseumamsterdam.nl

XXXII

SMBA Rozenstraat 59 1016 NN Amsterdam 020 42 20 471 www.smba.nl daily 11.00 - 17.00 hrs

W139 Warmoesstraat 139 1012 JB Amsterdam 020 62 29 434 www.w139.nl daily 11.00 - 19.00 hrs

W139/SATELLITE STATION Oosterdokskade 5 Basement Post CS building 1011 AD Amsterdam 020 62 29 434 Thu 13.00 - 01.00 hrs Fri - Sat 13.00 - 21.00 hrs Sun - Mon 13.00 - 18.00 hrs

XXXI

ADDRESSES & OPENING HOURS ART AMSTERDAM (CON)TEMPORARY MUSEUM AMSTERDAM TERRACE Amsterdam RAI, Parkhal (8) Europaplein 8 1078 GZ Amsterdam 020 54 91 212 www.artamsterdam.nl Wed 7 May 18.00 - 22.00 hrs Thu 8 May until 12 May (inclusive) 11.00 - 19.00 hrs DE APPEL ARTS CENTRE Nieuwe Spiegelstraat 10 1017 DE Amsterdam 020 62 55 651 www.deappel.nl Tue - Sun 11.00 - 18.00 hrs DE ATELIERS Stadhouderskade 86 1073 AT Amsterdam 020 67 39 359 www.de-ateliers.nl Tue - Sat 13.00 - 17.00 hrs DE BALIE Kleine-Gartmanplantsoen 10 1017 RR Amsterdam 020 55 35 151 www.debalie.nl Booking office on working days: 17.00 - 21.00 hrs or until the programme starts. Booking and ticketing via www.debalie.nl or via the office: 020 55 35 100 FOAM_FOTOGRAFIEMUSEUM AMSTERDAM Keizersgracht 609 1017 DS Amsterdam 020 55 16 500

www.foam.nl Sat - Wed 10.00 - 18.00 hrs Thu - Fri 10.00 - 21.00 hrs Foam_café Wed to Sun 11.00 - 17.00 hrs HUIS MARSEILLE Keizersgracht 401 1016 EK Amsterdam 020 53 18 989 www.huismarseille.nl daily 11.00 - 18.00 hrs KUNSTVLAAI A.P.I. Westergasfabriek Haarlemmerweg 8-10 1014 BE Amsterdam www.kunstvlaai.nl 10 until 18 May (inclusive) daily 12.00 - 18.00 hrs LLOYD HOTEL & CULTURELE AMBASSADE Oostelijke Handelskade 34 1019 BN Amsterdam 020 56 13 636 www.lloydhotel.com daily 08.00 - 01.00 hrs MEDIAMATIC Post CS building Oosterdokskade 5 1011 AD Amsterdam + Vijzelstraat 66-80 Amsterdam 020 63 89 901

Wed 15.00 - 01.00 hrs Thu to Sun 11.00 - 01.00 hrs Mon 11.00 - 01.00 hrs NIMK Keizersgracht 264 1016 EV Amsterdam 020 62 37 101 www.nimk.nl daily 13.00 - 18.00 hrs

NDSM-WERF TT Neveritaweg 15 1033 WB Amsterdam 020 33 05 480 www.ndsm.nl 8 - 12 May (inclusive), 15 - 18 May (inclusive) 13.00 - 19.00 hrs PLATFORM21 Prinses Irenestraat 19 1077 WT Amsterdam 020 30 18 000 www.platform21.com Wed to Sun 14.00 - 21.00 hrs RESERVAAT Buiksloterweg 5A-B 1031 CC Amsterdam 020 48 62 630 www.reservaat.net Fri Mon 15.00 - 18.00 hrs SKOR – DE INKIJK Ruysdaelkade 2 1072 AG Amsterdam 020 67 22 525 www.skor.nl Thu - Fri 11.00 - 17.00 hrs Sat - Mon 11.00 - 19.00 hrs SMART PROJECT SPACE Arie Biemondstraat 105-111 1054 PD Amsterdam 02042 75 951 www.smartprojectspace.net Wed 12.00 - 03.00 hrs Thu - Mon 12.00 - 22.00 hrs STEDELIJK MUSEUM CS Post CS building Oosterdokskade 5, 2e/3e ﬂoor 1011 AD Amsterdam 020 56 32 911 www.stedelijk.nl daily 10.00 - 18.00 hrs

XXX

museum with a terrific and wonderful grand café.” The reference to Saatchi & Saatchi was quite intended if somewhat over-the-top. It may be legitimate to ask how far things can go. One gets the awkward feeling that the words of Saatchi & Saatchi and Van Krimpen are becoming a self-fulfilling prophecy. What exactly is the benefit of art being reduced to aesthetic entourage? Visiting the (Con)Temporary Museum Amsterdam you can ponder this question while enjoying your apple pie and the view of the pond or while drinking ‘dishwater’ from

the old-time automaton at a wobbly table. Being service-minded is ﬁne as long as it does not impair our capacity to critically judge art and thus defeats its very purpose. *Dos Elshout is cultural sociologist at the Universiteit of Amsterdam, department Algemene Cultuurwetenschappen. He is currently writing a PhD about the effects of marketing on the museological missions functions i.c.w. research bureau Cadre in Amsterdam.

Aymeric Ebrard, Santa (Hanged) – Galery G-Module (Kunstvlaai A.P.I.)

XXIX

and increasingly make an appeal to private initiatives for fundraising, donations, gifts, sponsoring and volunteer work. Most museums believe that hosting exhibitions for a large number of people legitimizes their very existence. This has caused the phenomenon of the blockbuster, the large-scale exhibition that attracts many visitors and thus achieves commercial success. Since the Monet exhibition in 1989 many museums have assumed that the public is not necessarily attracted by high-quality work, but rather submits to peer-group pressure – i.e. public will bring public. When one welcomes large numbers of visitors, services should be adequate: “Museums realised that museum visits for many are part of an outing. People expected some comfort,” Elshout explains. Museums now provide comfortable restrooms, a cloakroom service, lockers, a shop with catalogues, books, cards and commercial products on offer, extra signage, guided tours and audio tours. The most fundamental change is that of the catering service. Gone are the coffee machines in ill-lit corners. In came the museum restaurants with their particular atmosphere and menus that list apple pie and exotic dishes, breakfast buffet and meals that tie in with the theme of the exhibition on show. Visiting the museum as such seems to have become optional. Elshout knows from experience that “Palais de Tokyo in Paris is an avant-garde museum that accommodates an excellent and chic restaurant”. “Some people visit the premises for the restaurant experience solely. The same goes for the Jewish Historical Museum in Amsterdam where you can order a kosher lunch without having the intention of visiting the museum. The idea is, of course, that the one will attract the other.” Museum restaurants are prominently advertised on bills that accompany exhibitions, in magazines and newspapers.

And yet, the limits of customer service seem to stretch even further. Ever so often museums offer arrangements. I.c.w. hotels packages are offered that include coffee, entrance ticket, lunch, dinner and staying over. Of late, senior citizens and people who are bad walkers have the opportunity of taking coach trips to museums. Museum galleries have been the venues of parties and receptions for some time now. “Unmistakably, the sounds of festivities have resounded in the museum hall in the past twenty years. Renting out is a booming business. When the museum accommodates for marriage parties one can wonder whether the guests realize that the paintings are not just there for the wedding occasion. Some museums have even built atriums to exhibit in. The atriums equally serve as presentation space, which in furthers the marketing and public relations. The Wereldmuseum in Rotterdam accommodates a travel agency that organises journeys to exotic places. The high point so far was the renovated hall of the Museum of Modern Art in Arnhem that now serves as entrance to the ‘restaurant aan de rijn, Bovenover’ and as receiving place for visitors that touring cars disgorge. A few question marks seem in order here and yet few critical voices have resounded about the growing commercialization and service. Most complaints are about the superﬁciality and lack of depth of exhibitions, and the noise that comes with subject exhibitions that “stoop to the masses” (to quote the NRC). This turn to catering is rarely criticized. However, when director Wim van Krimpen opened the restaurant that adjoins the Fotomuseum and the Haags Gemeentemuseum (Municipal Museum) in the Hague, some felt quite uncomfortable when he posited that “In the end, everyone will ﬁnd the way to the beautiful, less than familiar museum. Yet, we would like speed things up and invite people in right away. And we believe that the best way to do that is by equipping the

XXVIII

Kunstvlaai A.P.I. Pacific Park Opening hours: daily 10.00 - 01.00 hrs (kitchen closes at 22.00 hrs, Friday and Saturday at 03.00 hrs, Sundays from 11 hrs) Contact and booking: 020 48 87 778 From 10 o’clock onward Pacific Park serves great coffee. Lunch is served from half past eleven: grilled rolls and hamburgers, soup or steak sandwich to quench the appetite. The bill of fare shows that the seasonal highquality food is excellently priced – traditional and tasty bistro food. A wide choice of starters, main courses and desserts. Main courses start at € 14.50. Pacific is a great place for get-togethers. When the weather is good the terrace is a nice place to linger. On colder days the huge hearth provides warmth and a cosy atmosphere. Refreshments and smaller dishes that are served with the drinks are home-made. Stedelijk Museum CS Restaurant Bar Club 11 Opening hours from 11.00 hrs onward Contact and booking: 020 62 55 999 The second floor of the Stedelijk Museum CS accommodates a coffee bar. Lunch, dinner and the like are served in the Restaurent Bar Club 11 on the eleventh floor of the Post CS building – where formerly the gym and the works cantine for the employees of the postal service were situated. The kitchen is seasonal. 12 video screens make up a true platform for new film, photography, poets, animation, and VJ talents. Each month the library receives a fresh supply of books from all over the world. There are turntables for alternative eclectic and electronic sounds. On regular occasions 11 is turned into a venue for fashion shows, TV broadcasts, art installations, theatre shows, vernissages, and many things more.

THE MUSEUM AS HOST DOS ELSHOUT * INTERVIEWED BY ROZANNE KRAAK

In 1988 advertising agency Saatchi & Saatchi infuriated the international art world. An advertisement for an exhibition at the Victoria & Albert Museum in London stated, “an ace caff with quite a nice museum attached”. The quality of the museum restaurant seemed to rank higher than the quality of the artworks. It appeared that not everyone could stomach this masterly example of irony. Still, the campaign seemed to have triggered a new tendency in the art world, a tendency towards commercialization and service-mindedness. Catering is an essential part of this bent. The function of the museum has drastically changed since the 1980s. Previously, the focus was on maintaining and administering the collections (collecting, scientiﬁc research, maintaining and restoring). Currently, museums have set themselves the goal to attract a wider audience. Hence, setting up exhibitions takes up much more of their time. This process was in part started off by the government in that it encouraged museums to feel for the audience’s needs and become more economically independent. Dos Elshout, cultural sociologist, argues that museums are caught up in an ongoing process of commercialization. It is not coincidental that many of the current museum directors are ‘cultural entrepreneurs’: “the functioning and effects of the market have become key concepts in the museum sector too”. The government is increasingly less willing to take up the role of patron. Consequently, many museums have developed new strategies to broaden the ﬁnancial base. They are establishing more extensive collaborations with museums, institutes and companies

XXVII

House rules artists have transformed it into a hotel that – admission granted upon showing the offers rooms that have one-star up to fiveTemporary Museum Amsterdam passestar quality. Some rooms are gigantic and partout sport a bathtub in the middle. Other rooms – sleeping-place is for free when you have no bathing facilities at all – there’s purchase an artwork or help clean the always the shared bathroom down the hall. sleeping quarters Some guests gobble down fruits de mer, – doors close at 1.00 hrs others just enjoy mayonaise chips. The Am– lights and music are switched off at 1.30 hrs sterdam underground art scene is present. Business meetings are held in well-adapted – you are kindly asked to check out before rooms. There’s a restaurant, bar, sound-proof 11.00 hrs the following morning music room, library and even a local shop. – pets are not allowed Dishes from various European cuisines are served. They are characterized by fresh and NDSM-werf high-quality ingredients, traditional methods Café Restaurant Noorderlicht of preparation and excellent service. Any dish Opening hours: daily from 11.00 hrs onward; on the bill of fare can be ordered at any time the kitchen closes at 22.00 hrs of the day until one o’clock in the morning. Contact and booking: 020 49 22 770 There is takeaway service too and a separate Noorderlicht opened its huge sliding doors bar with adjoining terrace facing South. The to the public on 1 July 2006. Ever since many suppliers are local and take pride in the qual- NDSM employees, visitors to the festival and ity of their butter, meat and eggs. They run adventure-seekers have found their way to healthy businesses. the ‘transparent dome near the river IJ’. It is one of the most scenic places in Amsterdam Mediamatic (Sleep Inn) and perfect to enjoy a good lunch or dinner. Opening hours: Visiting Noorderlicht actually equals visiting Wed 15.00 - 01.00 hrs the NDSM yard. This former shipyard is now Thu to Sun 11.00 - 01.00 hrs home to some hundred creative businesses Mo 11.00 - 18.00 hrs and companies. (lights are turned off at 01.30 hrs) Information: www.mediamatic.net/sleep-inn and 020 63 89 Platform21 901 or at the booking office at the Temporary Restaurant As Opening hours: Wednesday to Sunday Museum Amsterdam Terrace 12.00 - 23.00 hrs This performance-friendly environment offers a stretcher, water, lavatory and snacks. Contact and booking: 020 64 40 100 As is all about cooking in the purest form. It can sleep 60 people a night. Adapted Things and animals die to provide food. In music will lull you to sleep. If that will not do the trick, you can buy yourself a nightcap our view, this calls for a respectful stance. As offers an attractive selection of dishes that or sleeping draught. Sleeping bags can be are seasonal and sensitive to seasonal influrented at €3,– a night. Hostesses are the Polish artist Kinga Kielczynska and the Dutch ences. As uniquely uses tasty and authentic ingredients by suppliers that provide choice Melanie Bonajo who have furnished the sleep-in and make sure to indulge the guests. products such as free-range meat from Frans Kaijser, fish from Breton fishers’ boats, biological locally grown vegetables, beer from local breweries and Beemster juices.

XXVI

are made. Hence, gallery managers do a fair CAFÉ, RESTAURANT & STAYING amount of art fair-crawling. They turn into THE NIGHT ROUTE zombies.” “ …an ace caff with quite a nice museum attached … ” The health risks for managers is not the only minus of the overheated art fair scene, De Balie Café & Restaurant according to Graw. “The fundamental and Opening hours: daily 10.00 – 02.00 hrs insightful remarks are few and far between Information and booking: 020 55 35 131 at art fairs. They are often limited to ‘fantas- De Balie has many trumps: its being situated tic’, ‘brilliant’, or ‘made with great precision’. at the heart of the well-known theatre and The lectures and panel discussion are mainly entertainment district, its inviting café, a cosmetic in nature. On the one hand, critics stylish foyer to relax in, talk shop or work on give depth and meaning to the art – meaning your laptop, a cultural-political programthat decides to a substantial degree the ming that almost works magic. There’s a very economic vale of an artwork. On the other exciting feel to the place. The café is quite hand, the art world is weary of voices that are renowned – its bill of fare is excellent and the overtly critical.” atmosphere is pleasant and trendy. The rolls Graw realizes that the omnipotent critic are spoken highly of and the airport Internet who could make or ruin careers has become access service is a great extra. Of late we can obsolete. “This does not imply that criticism boast a robust table reserved for regulars: is impotent. The change in power positions ‘Proﬁel’ (Proﬁle) was designed by Tjalle Bes. means that some autonomy is gained, it At De Balie’s you can wine and dine or have a opens up a space for long-term assessment. snack at the café or foyer. The restaurant and Stating three times that ‘Neo Rauch is a bad the food served are modern as well as tradiartist’ will hardly have any impact. However, tional. A perfect place for the gourmand. underpinning and substantiating this thesis will make it last a decade or longer. The text Foam_café then becomes a reference. It is essential for Opening hours: criticism to aspire to a transcending level. It Wednesday to Sunday 11.00 – 17.00 hrs won’t do to be swayed by the issues of the day. Contact 020 42 85 563 It is vital to get a grip on what is happening.” Foam is ‘equipped’ with a café full of atmosphere, a reading table where you can quietly savor a coffee, home-made apple pie, chocolate cake or a soup and roll. What is served is freshly made. Foam_café regularly hosts (photo)book presentations, tables d’hôtes, guided tours and openings and serves meetings and get-togethers with refreshments and throws lunch and dinner parties. WiFi gives free access to the Internet. Isabelle Graw (1962) is art historian. In 1990 she established Texte zur Kunst together with Stefan Germer. She lectures at the Hochschule für bildende Künste in Frankfurt and is co-founder of the Institut für Kunstkritik. On 8 May 2007 she presented the opening lecture of the Temporary Museum Amsterdam at the Balie in Amsterdam. This is an abridged version of the article ‘Meer dan het prijskaartje’ that was published in Het Financieele Dagblad on 5 May 2007. © Het Financieele Dagblad

Lloyd Hotel & Culturele Ambassade Opening hours: daily 08.00 - 01.00 hrs Contact and booking: 020 56 13 677 The building that houses the Lloyd Hotel dates back to 1921. Architects, designers and

XXV

about. Even critics have internalised the thinking does not take the art market’s market’s value system. When Andreas Gursky double standard into account. Art is not a commodity as any other. It lacks determined recently had a show in Munich it drew raving reviews. Hardly any of the critics presented users’ value or exchange value. There’s no denying that an artwork is an article of trade, the readers with an interpretation or analysis of the show, but every single article stated but it surplus value is hard to pin down.” Do the record price that one of his works had not get her wrong, it is not Graw’s intention landed. To some, financial success and artistic to present art as something mythical, as success seem to be one and the same.” possessed with impalpable magic. Yet, she Graw likes to draw the comparison with refuses to ventriloquize Tobias Meyer of the fashion industry. “Formerly, a fashion auctioneering firm Sotheby’s who claims that “the best art is the most expensive”. The designer had some degree of creative freedom. In these days he is a brand, a name that theoretician Graw admits that she does not labels a whole range of products – ranging share this “reductionism”. “I believe that art from bags to perfumes. This has been comthat is genuinely important, that becomes part of collective consciousness, is more than mon practice for some time in the fashion industry and galleries are adopting this its price tag. Artworks are no shares.” model. The great galleries – of the stature of Larry Gagosian and Hauser & Wirth – are categorised as ‘global corporations’ rather than ‘retailers’. These galleries are businesses with much financial strength; they buy entire oeuvres and administer legacies. They set up branch stores in foreign countries and collaborate with the equally powerful.” “The consequences of this power set-up affect the medium-sized galleries. They have to accept with reluctance that sooner or later their successful artists will turn to these leading and powerful galleries. As I see it, the programmatic gallery will erelong disappear from the market. Programmatic galleries have worked with the same artists for four or five decades on end, have identified with them and developed a plan and programme.” Even if middle-sized galleries were capable of keeping their team together, the oldfashioned ideal behind the programmatic gallery will not hold up. Gallery managers simply do not have the time to extensively document and archive and protect their artists against obtrusive collectors. They are far too busy visiting art fairs all over the world. Graw confirms that “art fairs are big deals. At art fairs you are in the public eye and you establish contacts. This is where the decisions “Art has never been fully independent of the market. What’s more, art and the market have always been closely tied together. A classic example is Dutch 17th-century painting. What has fundamentally changed is that the influence of the market has become total. All spheres of life, including the private sphere, have become economised. Economic reasoning has taken over. We use our looks to their best advantage, want to be as healthy as possible, we tell ourselves that we should network non-stop and present a convincing persona.” The 1980s are considered a high point in economising bent. The States saw a boom and as a consequence gigantic sums of money were forked out for artworks by living and often very young artists. Glamorous boys like Jeff Koons and Julian Schnabel were celebrities and took on ditto lifestyles. In those days the economy had not yet fully penetrated the art world. As Graw puts it: “The insiders – gallery managers, artists, critics –, as much as they were part of the market system, also denounced it. The market was a crooked thing. This attitude has changed entirely. Gallery managers see themselves as traders and freely admit to that/ are not secretive

XXIV

oneself with an excessive lifestyle,” fair. The participating institutes choose the Graw ascertains. artists they want to showcase. This resulted in an amazing survey. Each presentation is a showpiece in itself, a means for the young art- According to Graw, it is all about the ‘biological turn’. “Life as a whole, including the ists to leave their marks. Kunstvlaai A.P.I. has gone even more international this year. There emotional aspects, has become at stake in are participants from Turkey and China. Paris- our society where communication reigns supreme. In this culture gossip is the main tool. based Galerie G-module has the honour to be the first gallery present at Art Amsterdam Since the 1960s a celebrity cult has entered the art world, quite similar to that in the film that is represented at Kunstvlaai. Kunstvlaai world. Some artists act as if they were rock A.P.I: for new flavours in Art! stars and the media – quality, popular and sensational alike – are willingly reporting on this. Even the respected Artforum carefully keeps records via a weblog of who said what at which opening, of the person’s consuming habits and attire. Attention centres on the person rather than the work.” Lately Graw made a Texte zur Kunst theme issue about ‘gossip’ in an attempt to grasp the phenomenon. She has noticed that “Gossip has become part and parcel of the value assessment in the art trade.” The art circuit perfectly lends itself to this practice. “Openings, art fairs, special previews – the art world makes for an extremely theatrical mise-en-scène. It is comparable to the stock market, where gossip, hearsay and theatre are the life and soul of the business.” SUNDAY 11 MAY 15.00 HRS (BUS TOUR STARTS OFF AT AMSTERDAM RAI AT 14.00 HRS) Het Gebouw van Stanley Brouwn Leidsche Rijn (Utrecht) Master Humphrey’s Bus Tour A lively bus tour organized by Art Amsterdam. Destination: the opening of Master Humphrey’s Clock, the final project of the Curatorial Programme that de Appel offers at Leidsche Rijn (Utrecht). Participants are Gintaras Didziapetris, Geoffrey Farmer, Sandy Plotnikoff, Michael Rakowitz, Simon Starling and The Faculty of Invisibility, among others. Special presentations are scheduled during the tour by the curators of Close Connections 2008. Booking is recommended at reservation@deappel.nl.

IT’S NOT ONLY ABOUT THE PRICE TAG BY EDO DIJKSTERHUIS

Never before has the art market been so sated with the logic of economics. Does the value of art equal its price tag or is there more to it? Isabelle Graw, critic and publisher of the arttheoretical magazine Texte zur Kunst, ﬁrmly believes the latter. She aspires to redeﬁne the relationship between art and market. “Art fairs are rumoured to be the places to meet fashionable, socalled glamorous people and acquaint

There is more to it. A more direct connection exists between the economy and art. In the past few years the art market has become a pre-eminent model of neo-liberal free competition. Social certainties are non-existent. Rich and poor are worlds apart. The artist is the ideal entrepreneur. The staggering record prices at auctions, the dizzying amounts of money that collectors pay for the hype of the month, the riches that intoxicate visitors to art fairs and Biennales – all symptoms of an unparalleled, excessive capitalism. This is all very true, Graw admits. However, she strongly believes that neo-classical economics will never manage to fully understand the art market. “Neoclassical economical

XXIII

THURSDAY 8 MAY 18.00 HRS Aslan (1981, Malatya, TR), Gerbrand Burger Reservaat (1979, Hoorn, NL), Sidyon Cucaro (1982, HenOpening Ritual ‘Personal Grounds’ gelo, NL), Noa Giniger (1977, Tel Aviv, IL), Jack On the grounds of the Reservaat twenty Holden (1979, Nottingham,UK), Eva Räder lots will be distributed among residents of (1978, Ochsenhausen, DE), Vincent Vulsma Amsterdam-Noord. Artist Toine Klaassen initi(1982, Zaandam, NL). ated this community art project that centres on the new meaning, function and social WEDNESDAY 7 MAY 18.00 - 22.00 HRS value that can be attributed to the concept Amsterdam RAI of ‘urban green’. The public is very welcome Art Amsterdam to attend the festive opening ritual to which The high-status contemporary art platform each person involved in the project will conopens on Wednesday 7 May at Amsterdam RAI. The leading Dutch gallery managers will tribute in a very individual way. From Friday partake in the event. A quarter of the 125 gal- to Monday (inclusive) between 15.00 and 17.00 leries are non-Dutch. Han Nefkens, journalist, hrs you will be welcomed and offered a cup of tea – if the weather allows it, perhaps even writer and art collector, will inaugurate the mint tea in the garden. fair at 19.00 hours. Following on from that, the prestigious Thieme Art Award will be FRIDAY 9 MAY 17.00 HRS presented to the most promising young artNDSM-werf ist at the fair. Sjarel Ex, director of Museum Opening Happening Boijmans van Beuningen and head of the ‘A Major Breakthrough’ jury, will announce the laureate. When you think of it, ‘borders’ are mere WEDNESDAY 7 MAY 22.00 - 03.00 HRS illusions conjured up by the mind. Borders are SMART Project Space interchangeable. Since no mind is the same, Opening Party (Con)Temporary Museum the concept of border gets different interpreAfter Opening Art Amsterdam tations. Twelve international artists display The party can boast a line-up of DJs and VJs promising works in the disciplines of photogwho are represented at Art Amsterdam. raphy, video, and installations accompanied Line up: Nathalie Bruys and deejay and by a documentary and performances. The veejay collective FNNNN (Fem aka My Little opening happening on Friday 9 May features Soundsystem, Nanna and Nadine aka Cool a gig by Voin de Voin entitled ‘another brick Cats Don’t Dance, Natasa and Nico(le) aka in the wall’, PlayLabWorks presents ‘Human itssellinghotcakes). Eggcubator Experiment’ and Jan Dominique van Amsterdam hosts ‘Poetry’. THURSDAY 8 MAY 17.00 - 01.00 HRS W139/Satellite Station SATURDAY 10 MAY 16.00 - 19.00 HRS Opening & party ‘Satellite Station’ Westergasfabriek Satellite Station encourages experimentaOpening Kunstvlaai A.P.I. tion. Six leading Dutch galleries are invited to The Kunstvlaai is a biannual alternative art take part in this project. The artists show and fair initiated by the Sandberg Instituut. The sell spatial and experimental works. Concept ﬁrst Kunstvlaai event saw the light in 1997. and organisation Tony Hofman and Katrien Venue is the site of the former Westergas Otten i.c.w. W139. factory. More than 70 art institutes, art initiatives and Master training institutes present themselves at this less than usual art

XXII

SUNDAY 11 MAY 14.00 HRS Huis Marseille Interactive Guided Tour Edwin Zwakman: Fake but Accurate Special guided tour by photographer Sjef van Duin through the exhibition ‘Edwin Zwakman: Fake but Accurate’. It is recommended to register for the free tour via 020 53 18 989. SUNDAY 11 MAY, 14.00, 15.00, 16.00 HRS Nederlands Instituut voor Mediakunst Artist Walk A twenty-minute walk with artist Yolande Harris. Her portable ‘Satellite Sounders’ can be taken on a walk through the city. Live signals of moving satellites converge with the walker’s coordinates and generate a continuously changing soundscape. SUNDAY 11 MAY IN THE EVENING W139/Satellite Station Satelietbeurs Lecture about the phenomenon of the ‘satellite fair’ i.c.w. Course on Collecting W139. FOR EXACT DATE: WWW.KUNSTEN92.NL De Balie Debate about the direct benefit principle Debate by Kunsten’92 How is it possible that the wide-ranging concept of ‘direct benefit principle’ is used without much foundations in as fundamental a document as the coalition agreement? ‘Use of art’ does not equal ‘use of road’. The direct benefit principle in the cultural field is directly related to the revenues of booking offices in museums and theatres. People who earn more benefit more from art and culture than do people with lower income brackets and should therefore pay more. The Cabinet has taken the decision to cut the budget for cultural institutes (by €50 million for starters). The reasoning is that art institutes need to be stimulated to obtain revenues of their own and as such broaden their social

basis. However, art institutes have already many self-obtained takings. What’s more, the rule cannot be enforced uniformly (as is the case in the automobile sector where the dictum ‘the consumer pays’ applies). Worse still, enforcing the rule will make the art sector decrease in quality and will pass over the collective significance of culture. This will defeat the Cabinet’s ambition of obtaining an increased social involvement. Granting children until the age of 12 free admission to museums is contrary to the direct benefit principle. Is it really a good idea to introduce to the art sector the principle of making the consumer pay? It can involve risks to start off from the direct benefit principle to enhance enterprise and broaden the social basis. Therefore it is essential for Kunsten ’92 and Temporary Museum Amsterdam to take this issue into careful consideration before the cultural policy plans for the coming four years have been irrevocably established.

OPENINGS

‘…gossip has become an important part of valuation in the art business. Vernissages, art fairs, special previews – the art world is characterized by an extremely theatrical mise-en-scène. This mise-en-scène bears some similarities with the stock exchange where gossip, rumours and theatre reign supreme…” WEDNESDAY 7 MAY 16.00 HRS De Ateliers Offspring 2008 Offspring 2008 is the ﬁnal exhibition that displays work by seven artists whose twoyear working period at De Ateliers will be completed this Summer. The exposition was put together by Renske Janssen and contains paintings, ﬁlms, sculptures and installations. The site of the exhibition are the monumental premises that houses De Ateliers on the Stadhouderskade in Amsterdam. The show will be on until 24 May. Participants are: Caner

XXI

Amsterdam. Accompanying the lecture is a FRIDAY 9 MAY 11.00 - 17.00 HRS visit to the purchasing exhibition ‘Eyes Wide Art Amsterdam Open’. It goes without saying that there will Young and Collecting Young art collectors will be spotlighted. Sixty be room for discussion. The presentation novice art collectors between 17 and 22 years will be held by Véronique Baar, who wrote a users’ manual for persons who want to buy of age are invited by Art Amsterdam i.c.w. contemporary art. Please register prior to Stedelijk Museum on Friday 9 May to spend 3 May via j.vandingstee@stedelijk.nl. the day at Art Amsterdam under the expert supervision of renowned art collectors whose SATURDAY 10 MAY 16.00 HRS advise they can ask about the phenomenon of collecting and everything it involves. If you Temporary Museum Amsterdam Terrace (Art Amsterdam) would like to register please see www.cjp.nl. SMBA / Close Connections 2008 SMBA presents Close Connections 2008, FRIDAY 9 MAY 16.00 HRS a dynamic and diverse programme for Maison Descartes international curators on the occasion of SMBA / Close Connections 2008 Art Amsterdam. This fourth edition of Close Public presentation of ‘Motive Gallery’ Connections has set itself the purpose of for the international curators of Close making twenty selected curators from Connections ’08. Africa, Asia, Europe, the United States and South-America acquainted with artists and art institutes in Amsterdam. To introduce the curators to institutes outside Amsterdam Close Connections organizes a presentation at the Temporary Museum Amsterdam Terrace during Art Amsterdam. Representatives of Witte de With (Rotterdam), BAK (Utrecht), De Paviljoens (Almere), Stroom (Den Haag), De Hallen (Haarlem) and Sonsbeek 2008 (Arnhem) will give acte de présence. FRIDAY 9 MAY 20.00 HRS De Balie Nicoline van Harskamp As part of a new project commissioned by SKOR artist Nicoline van Harskamp is organizing a debate at De Balie. The project – that deals with politics and the public domain – centres on verbal interaction rather than spatial situations. The set-up of the debates on this evening is based on registrations of debates that are in the archives of De Balie. Van Harskamp focuses on those moments in a debate that discuss the discussion itself. Van Harskamp’s project will further be presented at in De Inkijk van SKOR. SATURDAY 10 MAY 2008, 14.00 - 15.30 HRS Second Floor Stedelijk Museum CS Art? Buy it! Lecture Véronique Baar What is good art? Where can I buy art? How are the prices for artworks decided on? These and related questions about the contemporary art market are tackled in the lecture ‘Art? Buy it!’ on the occasion of Art Amsterdam and the Temporary Museum

SUNDAY 11 MAY 14.00 HRS de Appel Arts Centre (departure at Amsterdam RAI) Master Humphrey’s Bus Tour This lively bus tour takes you to the opening of Master Humphrey’s Clock – the rounding off project of the Curatorial Programme that de Appel organizes at Leidsche Rijn (Utrecht). Contributors are: Gintaras Didziapetris, Geoffrey Farmer, Sandy Plotnikoff, Michael Rakowitz, Simon Starling and The Faculty of Invisibility among others. During the tour curators from Close Connections 2008 will give special presentations. Booking is recommended via reservation@deappel.nl.

not a single square centimeter or someone has a personal interest in it. One project concerns an ultramodern video screen, another gives a more traditional interpretation of a route along sculptures. Both projects aim at creating a public space for art to function in more or less unaffected by ruling interests. They grant the artworks a wider context. The unsuspecting stroller can ‘consume’ each work individually. If he wishes, he can visit the sculptures time and again and even become a connoisseur. CASZUIDAS at the Zuidas This stage for art seems at first sight to tie in with the appeal of riches. The bills and urban screens usually show ads; the ones here only show the amount of advertisements that is sufficient to fund the art projects. Eighteen hours of video art and films projected on a 40m2 screen. The programming aspires to appealing to the people who live and work at or in the vicinity of the square, who pass by a couple of times a week or who use the place for entertainment or relaxation. The first weeks of May the programming especially relates to the activities that happen at Art Amsterdam, Kunstvlaai A.P.I. and the Impakt Festival. The programme is on daily from 6am till midnight. It can be accessed at www.caszuidas.nl. The accompanying sound can be gotten access to on site by calling the free number 020 26 29 492. Energeia in the Mahler 4 district This route along sculptures was opened at the end of 2007 and establishes a link with the art collections that the large companies have built up that take up residence at the Zuidas. Inside the offices there are many artworks that remain invisible to the larger part of the visitors. Companies that partake in this project have agreed to have works from their collections placed in public space. Many works, however, are not weather-proof new works were purchased and commissioned.

The route extends in the section Mahler 4, a densely built environment, at a short walks’ distance from the video screen. (A tip if you want to see more art: most of the lobbies of the businesses that have artworks will be open to the public during office hours.) The peripheral route Energeia was commissioned by Virtueel Museum Zuidas and the Vereniging Bedrijfscollecties Nederland (Association of Company Collection in the Netherlands) and contains works by Rob Voerman, Fernando Sanchez Castillo, Frank Bruggeman, Henk Visch, Tony Cragg, Ewerdt Hilgemann and Sjoerd Buisman.

LECTURES, DISCUSSIONS & ENCOUNTERS

“…it can be referred to. Criticism should aspire to attain a meta level. Should not be swayed by the issues of the day and should get grip on the situation as is…” DAILY AT 12.00, 14.00 AND 16.00 HRS Art selling stand 1, Art Amsterdam Free guided tours To get a good idea of the varied things that Art Amsterdam has on offer, a tour is perfect. Mondriaan Foundation offers these tours at its stand. Visitors can register at 12.00, 14.00 and 16.00 for a free one-hour tour guided by a connoisseur who highlights the high points of the fair. DAILY 11.00 – 19.00 HRS W139 Murals At the premises on the Warmoesstraat four artists are making murals: Terry Haggerty and Jasmine Justice from New York, Sonja Rijnhout form Rotterdam and Klaus Merkel from Freiburg. See also the exposition at W139/Satellite Station.

XIX

[…] Ideally, society and its institutions provide mutual structural holds and possibilities to act. Additional effects are red tape, patronizing by superiors, exclusion, and generalisation. […] What happens when the organisation, i.e. staff members of the institutes, have an agenda of their own that deviates from the governmental line of thought? […] Art institutes are supposed to produce images of reality that make reality more palatable. They create worlds in which we can be completely bound up because things look more beautiful and feel better. A parallel universe that offers a new spiritual dimension and entertains visitors. Institutes that meet with these (unspoken) wishes and demands can fairly easily ﬁnd resources and means. Art institutes, unlike general institutes, have an individual, changing proﬁle that offers the protagonists latitude. The director of an art institute, as long as he complies with preconditions, can embark on a new course and explore and produce new public spheres. Art institutes are difficult to control, which gives them the potential to be subversive. This is impossible even to conceive of at institutes that impose and comply with mainstream social regulations. It is a matter of setting priorities. What is to be preferred: the broader social appreciation that is voiced through reviews in established newspapers and the ensuing budgetary security or the pioneering work that involves testing models to change society and coming up with alternative public spheres? The ‘wild children’, i.e. the institutes that defy authority, are capable of developing an institutional avant-garde that is very familiar with artistic practices and societal issues. They refuse to be mere executing organs that conform to the instructions and rules set by the authorities. It is important to realize that you cannot have your cake and eat it. It would be naïve to believe in an institute that is critical of the social structure and receives plenty of attention and has a solid economical base. This improbability is

possibly a necessary antithesis in this age of global capitalism. * Open No. 14 contains articles by Chantal Mouffe, Simon Sheikh and 16Beaver among others. The issue will be launched at the SKOR lecture 2008 by Nina Möntmann on 13 May [date yet to be conﬁrmed] at De Balie and will be available during Art Amsterdam. Open can be obtained through high-quality booksellers (local and international) or can be ordered directly via NAi Publishers (www.naipublishers.nl).

STREET STRATEGY

BY MARTINE VAN KAMPEN ADVISOR SKOR An artwork in public space can seem pretty naked. It is openly displayed, with no other works to refer and relate to. Information about the artist is not readily available. When the artist makes the work, he cannot assume that everyone who comes upon the work possesses ‘arty knowledge’. And yet, out there are art connoisseur too who will judge your work. Hence, the strategy behind art in public space is to make it operate on various levels at once. The is meant to address the unsuspecting passer-by, the daily ‘user’ of that public space and the person who visits the space with the sole purpose of seeing the artwork. The signiﬁcance and experience that a work of art triggers is highly individual. When you allow to be absorbed by it, ever new facets and layers will unfold. The art route leads past two recent projects at the Zuidas. Both are part of the Virtueel Museum Zuidas, the art programme that has developed in correlation with the designing and building activities that are going on. If ever there was a place in Amsterdam where strategy is under discussion, this is it. There’s

XVIII

institutes can only manifest themselves TEMPORARY STATES Dora Garcia, Christoph Draeger, Yolande by the grace of the public. Do they have the daring spirit to take on ‘politics’ or Harris, Jeroen Kooijmans, Vincent are they a mere instrument at the hands Meessen & Adam Leech, Manuel Saiz, of market parties and party politics?” Lieke Snellen, Mounira Al Solh This topic will be explored in the May Nederlands Instituut voor Mediakunst issue of Open, cahier over kunst en het Temporary States takes place as part of publieke domein*. The German curator the exhibition ‘Territorial Phantom’ that and art theoretician Nina Möntmann focuses on the taking and occupying of posits in this publication that smaller space. Through a video presentation, an evening with Dora Garcia and via the Satellite art institutes, characterized by a subversive potential, do not necessarily Sounders by Yolande Harris, the temporary and performative nature of occupying space have to yield to the pressure of attracand the spatial limits that tie in with this are ting as many visitors as possible. As emphasized. The portable Satellite Sounders a result of trying out new ways of can be carried while taking a walk in the city. interacting with interest groups and setting up international platforms, they Live signals of moving satellites ‘meet with’ the coordinates of the walker and generate a avail themselves of other strategies than the dominant corporate ones and continuously changing soundscape. ﬁnd new ways of expressing their civic signiﬁcance. What follows is an excerpt of her argument. WALLS NO WALLS Voin de Voin, Abdellatif Benfaidoul, Zoot Derks, Jeanette Groenendaal, Adam Zaretsky, Ate Matthijs Hes, Merel Zwart, Marjolein Edwall, Juliette Erkelens, Jan Dominique, pieterWpostma, Patricia de Ruijter (Curator) NDSM-werf (t/m 18 May) When you think of it, ‘borders’ are illusions conjured up by the mind. Borders are interchangeable. Since no mind is the same, the concept of border gets different interpretations. Twelve international artists display promising works in the disciplines of photography, video, and installations accompanied by a documentary and performances.

PLAYING THE WILD CHILD

BY NINA MÖNTMANN ART CRITIC AND LECTURER ‘SKOR-LEZING 2008’ “The public sphere is an ideological construct that needs to be reinvented and deﬁned time and again. Art and the art

Art institutes nowadays are concerned about the various aspects of their role in the public sphere. Financial circumstances forced them to attract many visitors and as such satisfy sponsors and politicians. This is not an easy task because the public at large is not a group of consumers lacking individuality and distinctiveness. How does this tie in with the need of curators and directors to create new public spheres and set up a programme that will attract new audiences? Despite all this, art institutes, artists and theoreticians still adhere to a traditional concept of public space, an ideal that centres on the concepts of meeting and communication. Conflicts have been accepted as part of the game, necessary consequences of a democratic politics. In this neo-capital era the public space has met with drastic changes, which necessitates new ways of communicating. Institutes – including art institutes – are by definition instruments or platforms that reflect the leading social values and norms.

XVII

the more the fear of threats grows. Lenglet has made this central idea into sculptures, architectural settings and photographical work that is perfectly idiosyncratic. FAKE BUT ACCURATE Edwin Zwakman Huis Marseille (until 25 May inclusive) At first glace, Edwin Zwakman seems to work in the tradition of documentary photography. He shoots new housing estates and arterial roads. Panoramic views of Holland taken from a specific vantage point. The images are familiar but not identifiable or recognizable. When you take a closer look it becomes clear that the photographs depict scale models that Zwakman constructed in his studio. Fake but Accurate. Zwakman creates an artificial world that is precise and hence credible and convincing. He makes the viewer consider the extent to which the Dutch landscape is makable, about environmental planning - in short, about society. FIELD WORK - PART I Allora & Calzadilla, Andrea Geyer, Marine Hugonnier, Lasse Lau, Jason Middlebrook SMART Project Space (until 17 May inclusive) This exhibition centres on how landscape is perceived, how it is affected by human interventions and cultural representation that are often prejudiced and political in nature. FOLIAGE Stella Faber Foam_Fotografiemuseum Amsterdam (until 21 May inclusive) In 2006 and 2007 Faber took photographs of the mountainous rain forests in Ecuador and Costa Rica. Early 2008 she travelled to Rwanda and shot the forests there. In the project Foliage she studies the interior of the rain forest in all its pristine complexity and dignity.

PERSOONLIJKE GROND PERSONAL GROUNDS Toine Klaassen Reservaat Het Reservaat takes part in the urban development processes that are currently materializing at Amsterdam-Noord. Artist Toine Klaasen has initiated a project called ‘Persoonlijke grond’ (Personal Grounds) that will allow inhabitants of AmsterdamNoord to use the grounds of the Reservaat. This community art project is a statement through which the Reservaat enters the discussion about the future of the city. It is a learning process that will generate a good narrative about the views of urban renewal. PERSPECTIVE OF DISAPPEARANCE Hiryczuk/Van Oevelen Platform21 From the Art Amsterdam ‘headquarters’ it takes a mere ﬁve-minute walk through the Beatrix park to reach Platform21. There the artists’ duo Hiryczuk/Van Oevelen take you on a ‘scenic’ walk, an event commissioned by Virtueel Museum de Zuidas. The walk takes you via a path to the ridge of a room that depicts the gradually eroding miniature landscape, which symbolizes the paradoxical fascination of the Dutch with taming nature. If you feel like it, you can discover ten large landscape photos of the world’s most recently created island that are placed in different locations at the Zuidas. STASI - SECRET ROOMS Daniel & Geo Fuchs: Foam_Fotograﬁemuseum Amsterdam (until 4 June inclusive) German artists’ duo Daniel & Geo Fuchs have recorded on monumental photo works the secret space that were used by the STASI, the infamous secret police in the former DDR.

XVI

Upstream. Galerie Willy Schoots, Livingstone PAUL SIETSEMA Three Films Gallery and Steendrukkerij Amsterdam have de Appel Arts Centre (until 25 May inclusive) set up a solo that shows conspicuous, large As part of Sietsema’s first solo exhibition in sculptures and paintings by Klaas Gubbels. Europe three works will be presented in the Wim Crouwel was responsible for fitting out form of a trilogy on the second floor of the the solo exhibition. premises of de Appel: Untitled (Beautiful Place) (1998), Empire (2002) and the latest NICOLINE VAN HARSKAMP production Figure 3 (2008). Each represents a SKOR-De Inkijk clearly distinguishable stage of a conceptual Artist Nicoline van Harskamp will give a presentation at De Inkijk as part of a new project artistic expedition through the history of art. that she is developing at SKOR’s invitation. NANCY SPERO The project is about politics and the public Spero Speaks field. The scope of the film is verbal interacde Appel Arts Centre (until 22 June inclusive) tion rather than the spatial state of affairs. Van Harskamp does research into recordings On the occasion of the launch of the unique publication Codex Spero. Nancy Spero of debates that are at the archives of De Selected Writings and Interviews 1950-2008, Balie and particularly centres on moments de Appel organizes a solo exhibition by this in a debate where the conversation itself is prominent American artist on the first floor the topic of conversation. The presentation of its premises. is part of the debating evening that will be held at De Balie on 9 May and will make use of scripts based on material from the archive. EDWIN ZWAKMAN Fake but Accurate Huis Marseille (until 25 May inclusive) Special exhibition by the well-known Dutch artist and photographer Edwin Zwakman. (See also page x.) LUCAS LENGLET A Canary in a Coalmine SMBA (until 12 May inclusive) Lucas Lenglet (Leiden, 1972) graduated in 2000 at the Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Ever since he has contributed to various exhibitions in the Netherlands and abroad. ‘A Canary in a Coalmine’ is part of a series of works and installations about safety and violence. (See also page x.) TOBIAS REHBERGER The Chicken-And-Egg-No-Problem WallPainting Stedelijk Museum CS (until 25 May inclusive) The title of Rehberger’s exhibition refers to his production method – new works are triggered by former installations. The artist constantly asks himself the question, ‘which came first, the hen or the egg?’ In other words: what is the origin of works and where do they lead to?

SPATIAL ROUTE

“…the taking and occupying of space, constructed by man, slowly eroding miniature landscape, scale model, architecture of safety, urban green, a world that is artiﬁcial, cultural representations, hidden spaces, inner landscape…” A CANARY IN A COALMINE Lucas Lenglet Stedelijk Museum Bureau Amsterdam In this exhibition Lucas Lenglet continues a series of installations in which he explores the ambiguities of ‘the architecture of safety’. Starting point of the series is a paradox that German philosopher Rüdiger Safranski drew attention to: the safer society becomes,

year round art galleries are showing interesting work and setting up fantastic, high-quality presentations. I can strongly advise to visit these art spaces regularly. A perfect occasion presents itself on Friday evening 9th May when the bulk of the galleries in Amsterdam will be open to the public until 10 p.m.

COLLECTION ROUTE

“…colleciton of exhibitions of and with collections…” EYES WIDE OPEN Acquisitions Stedelijk Museum & The Monique Zajfen Collection Stedelijk Museum CS (up to and including 1 June) A selection of recent acquisitions in the disciplines of painting, photography, ﬁlm and video art, sculpture, graphic art to which important local and international artists have contributed. The newly attained artworks are the materialization of the earlier stated intentions to expand the collection by adding works of medium-critical and contemporary narrative painting, photography and ﬁlm.

bouw’ (The Collection Building), a depot that works privately and publicly and stores and displays art of private collectors, among others. I.c.w. architectural ﬁrm MVRDV and the H+F Mecenaat (Maecenatism) the museum has constructed a huge scale-model, some metres in height that will be put on show at the fair. This architectural eye-catcher towers high above the stands of the galleries. Visitors of Art Amsterdam with a good head for heights can take a look at the miniature artworks from the collections of the museum and private persons that are exposed inside, at the sculpture terrace and the restaurant. EXPANDING THE CITY, VIRTUEEL MUSEUM ZUIDAS Collection ZOOM Foam_Fotograﬁemuseum Amsterdam (up to and including 22 June) The VMZ has commissioned artists to image the long-term transformation of the Zuidas and has decided to hand over its entire collection to the Foam. An exhibition will mark the conveyance of the collection. GUEST APPEARANCES L.A. Raeven, Ruth Verraes Lloyd Hotel & Culturele Ambassade The Culturele Ambassade (Cultural Embassy) proudly presents the exhibition ‘Guest Appearances’ that shows work by L.A. Raeven and the video ‘Sterk Water’ (Potent Water) by Ruth Verraes. I.c.w. KPN Kunstcollectie (KPN Art Collection) and Ellen de Bruijne Projects.

KLAAS GUBBELS, RONALD OPHUIS, AMONG OTHERS 18 Solos Art Amsterdam This year 18 solo presentations are scheduled at Art Amsterdam. One of these consists of recent work by Ronald Ophuis presented by

HET COLLECTIEGEBOUW THE COLLECTION BUILDING Presentation of Museum Boijmans Van Beuningen Art Amsterdam Museum Boijmans Van Beuningen unfolds at Art Amsterdam its plans for ‘Het Collectiege-

“… simply and solely; solo presentations…”

60 YEARS OF MAGNUM PHOTOS Magnum Stedelijk Museum CS (up to and including 2 May) A special exhibition of photo and press agency MAGNUM that celebrated its 60th anniversary in 2007. The exhibition comprised a 45-metre-long frieze, a linear representation of the MAGNUM activities in the past six decades by means of texts, key images and original publications.

SOLO ROUTE

XIV

performances. The meetings revealed that, project. The artists display and sell spatial regrettably, gallery managers are still comand experimental work. Curators are Tony monly believed to deal in art and make lots Hofman and Katrien Otten i.c.w. W139. of money. I am organizer of a fair at which galleries TO THE AUTHENTIC for contemporary art present themselves. GALLERY MANAGER As such I represent the gallery managers. In BY ANNEKE OELE this capacity I would like to break a lance for DIRECTOR ART AMSTERDAM the authentic gallery manager for whom this very fair is set up. The authentic gallery In order to make the relationship between Art Amsterdam and the institutes manager represents ‘his’ or ‘her’ artists with determination and indulges in organising for contemporary art centre primarily installations, film showings and performancon content we invited the institutes es. I will be so bold as to say that the gallery that participate in the Temporary managers that partake in Art Amsterdam are Museum Amsterdam event to jointly idealists who set out to create a market for set up a stand with a gallery during the talented, promising artists. Amsterdam can Art Amsterdam fair. They were asked boast excellent institutes and workplaces to show artworks by an artist who is such as De Ateliers and the Rijksakademie. represented by one of the partaking A good gallery manager makes the artist’s galleries. We aspire to make a presentation that thought-provokingly reacts body of ideas prevail. The articulation and representation of this body of ideas has to and adds to the presentations at Art be in line with his thinking. The professional Amsterdam. gallery manager knows this perfectly well. It is truly satisfying for the gallery manager to see ‘his’ or ‘her’ artist conquer the world. To lose that artist to the international market is less bitter than many may think. When an artist causes a splash internationally, this rubs off on the gallery that represents this artist, which consequently gives the gallery easier access to that market. Admittedly, things are not always bright. The Dutch gallery holder has sufficient critical judgment to find it less than satisfactory when he or she loses an artist to another market. Yet, this is the way of the world – and the world extends beyond the Netherlands. A fair is not necessarily the best place to present ‘impenetrable’ and thus risky installations. Having said that, I can warmly recommend a visit to Martin van Zomeren Galerie, Ellen de Bruijne, Kees van Gelder and Vous êtes Ici at Art Amsterdam 2008. Art fairs are booming at the moment and attract many people. It is, however, good to realise that all During the meetings about the Temporary Museum Amsterdam it became clear that the institutes had quite different backgrounds, objectives and ambitions. FOAM, for instance, pursues a policy that is aimed at attracting and addressing a wider audience. This differs radically from the policy of the Nederlands Instituut voor Mediakunst (Dutch Institute for Media Art) that mainly aims at archiving and consulting. SMBA’s main addressees are its surrounding galleries, whereas De Appel Arts Centre seeks to take up an independent position in the art world. W139 still presents itself as an artists’ initiative albeit it in a modern and contemporary set-up. Each institute had its individual way of filling out the invitation. This made for unanticipated contacts established between institutes and galleries. To some institutes it came as a surprise that galleries presented themselves to the public with quite unmerchantable artworks such as installations and

XIII

FOAM I.C.W. GALLERY MARION SCHARMANN GALLERY ROUTE Foam_café: Martina Sauter “ …on the occasion of the Temporary Museum Amsterdam various institutes have Until 8 June (inclusive) I.c.w. the German gallery Marion Scharmann set up collaborations with galleries that Foam presents work by young German partake in the Art Amsterdam event…” photographer Martina Sauter (1974). At the Foam_café and the adjoining Lichthof recent ART AMSTERDAM I.C.W. 125 GALLERIES work will be displayed in which Sauter feels Art Amsterdam out the ambiguous relationship between Art collectors and art lovers can revel in 125 galleries that are gathered at Art Amsterdam film and photography. and show paintings, photographs, images, HUIS MARSEILLE I.C.W. GALERIE AKINCI videos and installations by some 750 artists. Edwin Zwakman: Fake but Accurate The pick of the bunch of the Dutch gallery Well-known Dutch artist and photographer scene is present. About a quarter of the 125 Edwin Zwakman is represented by Galerie galleries are from foreign countries such as Belgium, Denmark, England, France, Germany Akinci that is setting up a stand at Art Amsterdam. and Korea. Work by Klaas Gubbels is shown in a solo presentation and Berlin-based LLOYD HOTEL & CULTURELE AMBASSADE Maisenbacher Art Gallery is setting up the I.C.W. KPN KUNSTCOLLECTIE & remarkable exposition ‘Land Mines’. ELLEN DE BRUIJNE PROJECTS Guest Appearances ART AMSTERDAM I.C.W. KUNSTVLAAI A.P.I. The Culturele Ambassade (Cultural Embassy) Kunstvlaai A.P.I. presents: students proudly presents the exhibition ‘Guest and former students of the Sandberg Appearances’ with work by L.A. Raeven and Instituut The alternative art fair Kunstvlaai A.P.I. will be the video ‘Sterk Water’ (Potent Water) by Ruth Verraes. present at Art Amsterdam for the first time. On display are video works by current and SMART PROJECT SPACE I.C.W. former students of the Sandberg Instituut: Ineke Bakker, Aukje Dekker, Thierry Mandon, GALLERIES AT ART AMSTERDAM Lotje van Lieshout, Dafna Maimon, Avi Krispin SMART Cinema & Contemporary Art Screen Zuidas and Darion Bardic. For the Temporary Museum SMART Project Space made a select choice of films and videos by artists who are represented at Art Amsterdam. The films and videos are shown in theatres of the SPS and at CASZ Contemporary Art Screen Zuidas. The programme can be downloaded at www.smartprojectspace. net and www.caszuidas.nl KUNSTVLAAI A.P.I. I.C.W. G-MODULE (PARIS) Art Amsterdam presents: G-Module On the occasion of the Art Amsterdam event a collaboration has been established between Art Amsterdam and Kunstvlaai A.P.I., which is a first. Art Amsterdam invited Parisbased Galerie G-Module to set up a special presentation of French artist Aymeric Ebrard (1974). It will show a Father Christmas figure hanging on the gallows, his presents-filled basket lying at his feet.

W139 / SATELLITE STATION I.C.W. SIX LEADING GALLERIES Satellite Station Satellite Station encourages experiment. Six leading Dutch galleries take part in this

XII

SMBA

“…the Stedelijk Museum’s project space…” The Stedelijk Museum Bureau Amsterdam (SMBA), the project space of the Stedelijk Museum, is housed in the heart of the Amsterdam city district Jordaan. The name may seem to indicate otherwise, but the SMBA has an autonomous programming that centres on art in Amsterdam. The exhibition space, that is freely accessible, shows works by artists that live or work in Amsterdam or are otherwise linked to the city. The project space is situated at close range from the top-class contemporary art galleries and attracts quite a few professionals – artists, curators, collectors, gallery managers, local and foreign. Curator Jelle Bouwhuis can boast the fact that many of the artists under his umbrella have made it in the international art scene: “The SMBA aspires to make Amsterdam-based artists internationally known. It acts as local platform and as a springboard in their careers.” The SMBA distinguishes itself from the Stedelijk Museum and the surrounding galleries by offering a more experimental programme and being in step with the current developments outside the art world. Most art is socially relevant to some degree, albeit indirectly so. “The artist decides what is put on show. The institute does at times highlight the artist’s implicitly stated commitment,” Bouwhuis admits. Visitors are at all times stimulated to come up with their own interpretations of the artworks. “As curator I can hint at certain connections, but I will never present the viewers with digestible chunks. It is up to the visitor to discover the different layers.”

W139

“…a production and presentation space for contemporary art…” The light, high-ceilinged spaces at the premises of W139 are key to the exhibition policy that director Gijs Frieling pursues. This type of space does not do justice to every single artwork. Consequently, young, international artists are often invited to make installations and (mural) paintings in situ. Exhibitions are hardly even taken down completely. One could say that at W139 there’s a permanent exposition going on. As Frieling puts it: “Artists who work here are expected to make work that relates to the space itself and to the artworks that are displayed in that space.” Concepts or themes are usually avoided. The emphasis is on material art that is tactile. The public can acquaint itself with the physical creating process at W139; even during the setting up of an exhibition is it open to the public. For some years now, W139 has organized a popular course for aspiring collectors. Frieling considers it essential to inform and advise this group of people since the Netherlands is lacking good collectors. According to him, there is an important task reserved for these new patrons of the art world: “The power of good artists seems to be wasted under the pressure of the market. This leads to ‘fake art’, expensive merchandise for galleries. What is needed is a vanguard of wealthy collectors who invest in unmarketable installations and exhibitions.” This is what the art world would beneﬁt most from.

SMART PROJECT SPACE

“…a laboratory and platform for experimental projects in the field of contemporary fine art and visual culture with exposition and project rooms, studios and apartments to accommodate guests , a film theatre, a level-floor theatre, a lecture hall, a media lab, a café cum restaurant and an art bookshop…” SMART Project Space is a dynamic platform for contemporary fine art that sets up exhibitions and draws up an intensive programme that includes screenings of excellent art-house films, experimental films and video art and performances, sound performances, lectures and debates. Apart from that, SMART Project Space offers assistance with complex projects that require quiet surroundings – ever so rare in the current art climate. The medium the artist uses is of secondary importance. “The artists we are interested in share the characteristic of being engagé. Their work reflect their ideas about the position of man in society,” director Thomas Peutz posits. Besides exhibition rooms, project space and film theatres, SMART Project Space can dispose of ten studio’s, a reading room, an art bookshop and a café-restaurant. The latter serves as a lively dynamic meeting place for artists and a heterogeneous international crowd that consists of art professionals and amateurs, local youth and people from the neighbourhood. Would it be fair to say that SMART Project Space is the ultimate museum model? As Peutz indicates, the oldest definition of the concept of museum is, “ a place where the muses reside”. In this day and age the muses mostly reside in artists’ studios and in cafés. Museums have been reduced to places that ‘safekeep’ ideas that have firmly solidified. SMART Project Space aspires to be the place where creation and presentation, culture and its use meet as part of a social context: “SMART’s trump is that it makes art an integral part of the social surroundings.”

As such SMART can rightfully be considered the ultimate museum model of the future.

STEDELIJK MUSEUM CS

“…a museum and museological platform that ties in with the cultural and social context of Amsterdam…” For the time being, Stedelijk Museum Amsterdam is housed in the former Post CS building. At the end of 2009 it will again move to its familiar site at the Museumplein. The halls of this temporary location are far from ideal to exhibit art in. As a result, the bulk of the extensive collection of classical modern art, sculptures, photography, and design is stored in depots out of necessity. According to director Gijs van Tuyl this creates possibilities for experimenting with new models of presenting and designing non-museal space. Since the principle collection cannot be put on display, there is much space for young international artists to make themselves known through their artworks that are shown in the project space Docking Station. Apart from that, the four-part series of ‘Mapping’ exhibitions critically studies the relation of art vis-à-vis the studio, the city, the museum and the world. The newly acquired insights will be applied in the new museum. The new Stedelijk Museum will be according to Van Tuyl “a platform for topical matters from the perspective of a museum that can boast one of the best collections worldwide.” Exhibitions will be set up but by tradition much attention will go to topical debates and discussions about, for instance, the course contemporary art will be embarking on and the meaning of it. “A lack of direction has become apparent of late. There’s a tendency to open up to the world. Unfortunately, this does not necessarily generate great art.”

butions that ﬁt the set themes. Unlike many institutes for contemporary art, Platform21 is interested in special projects by amateurs as a result of which cross-fertilizations occur. “Preferably, our approach is informal and easily accessible. The threshold is low; not only highbrow projects are given a chance. In fact, we are a public laboratory of sorts” Van der Zanden explains. Having adopted this working method, Platform21 takes up a very individual position within the cultural scene: “Here, people are granted the freedom to make transformation. It is our wish to be a constant source of inspiration.”

RESERVAAT

“…for actual and ﬁgurative experimentation, what cannot be set apart will nevertheless be split up…” As soon as the Foundation Young Designers & Industry had found a new working space in the former Shell building on the Buiksloterweg, the idea arose to use the location for wide-ranging purposes. This resulted in the project Reservaat (Sanctuary) that set itself the task of stimulating encounters, exchanges and discussion. “A sanctuary is safe space where things happen that do not ﬁt into the ‘ordinary’ world,” director Peik Suyling explains. “It protects and preserves what cannot survive in normal surroundings. The name is also a reference to the former owner Shell, the epitome of power reserve.” The Reservaat intends to take part in the urban development processes that are currently unfolding in Amsterdam-Noord, the northern part of the city. Artist Toine Klaassen, King-pin of the project, had the idea to give the grounds around the house in trust to inhabitants of Amsterdam-Noord who are brought face to face with developments that are beyond their control. By means of this community art project called ‘Persoonlijke Grond’ (‘Personal Grounds’) Het Reservaat boldly expresses its views of the future city: “We consider it a learn-

ing process that will give insight into urban development and renewal which can be turned into a good narrative.” The project’s opening ceremony will take place during the Temporary Museum Amsterdam event.

SKOR – DE INKIJK

“…the perfect place to show projects set up by an organisation that operates nationwide and develops remarkable projects that are concerned with public space…” SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte – Foundation Art and Public Space) is a government-supported institute. As such it is assigned to ‘make exemplary art happen in public space’. As intermediary party, having heard the wishes of the commissioners, it couples commissioner with artist. Occasionally SKOR supports projects ﬁnancially, but usually its advisors offer programmatic support during the whole production process. The involvement and commitment is becomes evident in that they encourage commissioners to leave the beaten track and opt for innovative and even experimental projects. This is less than easy considering that an art project is expected to be subservient to the image of business or institute. Artworks in public space have to meet practical limiting conditions – they are preferably weather- and vandal-proof, for instance. Despite the limitations SKOR aspires to guarantee the artist an autonomous position and thus contribute to the production of authentic and original art the public space in the Netherlands. According to advisor Martine van Kampen there is no univocal reply to the question of what direction public art in the Netherlands is taking. It may very well be that people will once again crave ‘beautiful images’: “After a period that centred on processes and projects it seems only logical that the interest in form and material will be rekindled.”

a wider audience with media art, it actively pursues a policy of distribution and education. Films and installations are not kept in dusty, obscure archives but are screened and shown at festivals, manifestations, museums, galleries and schools. Video fragments can be accessed and viewed via the web site and the multimedia centre, to which the admission is free, offers the service of viewing each work in the collection in its entirety. Curator Petra Heck has noticed a shift in the past years towards deploying media technologies in more varied and diverse ways. “Artists have various media to choose from – video, audio, net art, interactive art. More and more they prefer to work with mixed media, turning to miscellaneous forms of presenting and availing themselves of platform such as installations, web sites, mobile phones, and public space.” The NIMk draws attention to and and presents these novel developments. “Media art not commonly shown or collected. Since 1993 the institute has taken on the challenge to bring these artworks to the notice and put forward the use of new media within the discipline of ﬁne art.”

NDSM-WERF

“…former shipyard that serves as stage for bold artistic production and experimentation…” At the site of the fomer shipyard NDSM there is space galore for adventurous arts. Since 1999 and with the support of the municipality among others the yard has become a breeding ground where artists, choreographers, theatre and ﬁlm makers, designers and craftsmen can thrive. As yet, the programming mainly centres on theatre, but executive producer Eric Bijleveld sees a myriad of possibilities to realize an interesting art programming with a rough edge: “The site has enormous potential and fulﬁls an important cultural function. The slipways are very suitable for beautiful spatial artworks.”

The ﬁnancial means have not yet been sufﬁcient to realize this plan. The NDSM-werf would like to attract many visitors, but it is yet unclear what the future will look like. The pioneering work the artists are undertaking is becoming fruitful and companies are increasingly discovering the site’s potential, according to Bijleveld. Peace might be threatened in that the grounds surrounding the monumental yard will be used for building projects. The municipality and the property developers are reaping what the pioneering artists have sown. “For years on end artists have invested in this place. Then it becomes fancy and prices hit the roof. The artist has no choice but to move to another vacant factory 20 kilometres further down. It wouldn’t be such a bad idea to give them a decent income for their functioning as real estate developer.”

PLATFORM21

“…a space that encourages creative research and a meeting place for people that are curious about what the future holds…” At the outer edge of the Beatrixpark the dome of the exhibition space of Platform21 makes for a conspicuous sight. The initiative was set up with the support of ING Real Estate, Premsela and the City of Amsterdam and intends to anticipate on the future developments at Amsterdam-Zuid. It may seem far off at present, but Platform21 will fulﬁl an important social and cultural function in the city centre Zuidas, a centre that is as yet still to be erected. Artistic director Joanna van der Zanden describes Platform21 as “a platform for those who are curious about what the future holds in store”. Working with various themes, recent creative developments are pointed out and disseminated. In the coming months the central themes are ‘virtuality’ and ‘hair’. Platform21 then asks designers, artists, architects and researchers to submit contri-

VIII

in the world that offers rooms that range from one to ﬁve stars. Consequently, the hotel accommodates well-to-do ﬁlm makers as well as poor underground artists. The foundation Culturele Ambassade (Cultural Embassy) is inextricably bound up with the hotel and functions as platform for Dutch cultural institutes. Many of the institutes put up their guests at the Lloyd’s where they are not treated as anonymous tourists, but are part of the ever-temporary Lloyd community. The Culturele Ambassade does its utmost best to make the most of the cultural baggage that this community possesses. The foundation brings kindred spirits into contact and invites guests to give ad hoc lectures or performances as part of the weekly Lloyd Time on Mondays. This emphasis on cultural exchange and interaction is further given expression to in the freely accessible exhibitions and screenings that play along with developments in progress in the Dutch cultural scene. Artistic director Suzanne Oxenaar is convinced of the power of this strategy: “We show what is going on in Dutch culture, we present them with topical matters. It is a way of keeping the guests up to date and offering them a standard they can attune to make their culture visible.”

MEDIAMATIC

“…opens up new perspectives of the digital culture of new media – the meeting point of art and technology…” Mediamatic is oriented towards ‘cultural developments that are the attendant new technologies or new technologies that engender cultural developments’. Mediamatic sets up exhibitions, workshops, salons, and discussions that address a wider audience and establish links between new media, art and culture. Various projects do research into the ways cultural institutions contribute to creating and increasing social networks. For as long as the Temporary Museum

has set up camp, visitors can stay the night free of charge in a Sleep-Inn at the new Mediamatic site on the Vijzelstraat. Director Willem Velthoven promises unforgettable nights that bring intriguing performances and surprising acts. He ﬁnds it high time that the cultural sector provides the visitors with more social infrastructure. This will engender encounters and get-togethers in the art scene: “It is the cultural sector’s end of the business to see to it that people share their passion. Being moved to tears by a painting at the Rijksmuseum is an individual experience. There’s no way of knowing that many have shared that feeling. The Internet is the medium to express your thoughts and exchange experiences.” The Sleep-Inn is still in an experimental stage, but Velthoven is ﬁrmly convinced of its working as catalyst: “Staying the night at an art institute is becoming the latest fashion. Mark my words.” Feel like surrendering body and mind to the nightly activities and sharing your artistic passions? Then book a stretcher at www.mediamatic.net/sleep. It further states information about the current pyjama party programming.

NEDERLANDS INSTITUUT VOOR MEDIAKUNST

“…an institute that offers multimedia presentations, possesses an extensive, high-quality video art collection, the leading distributor of video art in Europe…” The Nederlands Instituut voor Mediakunst (Dutch Institute for Media Art, formerly Montevideo) has taken on the mission of “furthering the free development, application and distribution of and reﬂection on new technologies within the discipline of ﬁne art”. The institute administers one of the most extensive collections of video and media art in Europe. It sets up museum exhibitions and organizes experimental presentations by media artists. To acquaint

VII

matically with the museum and achieves the goal of making the genre of photography accessible to a larger audience.

HUIS MARSEILLE

“…museum for photography that focuses on contemporary international photography…” Huis Marseille is a small museum for photography that dedicates itself to promoting photography at home and abroad. The exhibitions and steadily expanding collection put the emphasis on work by lesser-known artists who have set up art practices for some time. As director Els Barents puts it, “We are constructing a monument for the middle generation that is not yet world-famous.” Huis Marseille consciously opts for a qualitative and experimental approach. Much attention is paid to the ‘hand’ and oeuvre of the individual photographers. The limits of the medium are felt out and explored. To this end, it approaches photographers who incorporate elements from the disciplines of ﬁne art and science in their work. Barents emphasizes that Huis Marseille takes on a view that extends beyond current trends and developments: “Fairs and auctions have made Dutch photographers widely known. They are esteemed and in great demand. We feel it is time to widen the scope and look for new prospects.” The eyes are cast upon Japan, South Africa, South America and Eastern Europe. In these regions interesting photographic developments have occurred that Barents would like to share with her public: “Huis Marseille may be a small initiative, but it is our aspiration to showcase as much of the world as possible in this house.”

KUNSTVLAAI A.P.I.

“…international fair for recent alternative art…” What can have possessed the Art Pie International (Kunsvlaai A.P.I) to take part in Art Amsterdam? I memory serves, the initiative ‘Niet de Kunstvlaai’ came into being ten years ago as a way of protesting against the then KunstRAI art fair. Current director Jos Houweling denies that it was a question of ‘countermovement’, but admits that journalists presented the initiative as such. The original plan was to set up an alternative art fair in the RAI car park as a substitute for and addition to the established art scene represented at the KunstRAI. “I have always revelled about the differences between the scene of commercial galleries and the world as I know it. Art in my view does not provides a living, but adds to the pleasures of life.” The collaboration was not successful and Kunstvlaai took up residence at the premises of the Westergas factory. The project then grew into a large-scale artistic event that became home to experimental and non-commercial art institutes and master trainings. The wish to collaborate remained: “I have felt all these years that Art Amsterdam and Kunstvlaai perfectly complement each other. Together can draw a stronger and more adventurous image of the latest in the art world.” This collaboration will materialize at the Temporary Museum event. Both fairs have adjoining stands and plan future collaborations.

LLYOD HOTEL & CULTURELE AMBASSADE

“…contacts agent, initiator of events, cultural guide and interdisciplinary host…” The Lloyd Hotel & Culturele Ambassade (Cultural Embassy) are principally oriented towards the many cultural guests that visit Amsterdam. The Lloyd Hotel is the only hotel

art world. It encourages them to ﬁrst create a distinct proﬁle for themselves and then associate themselves with galleries. Of late, the institute is organising exhibitions to show the artists’ works. This is a remarkable development since De Ateliers has always considered itself primarily as a working space rather than a space to exhibit or present. Director Dominic van den Boogerd indicates that the institute and the artists felt the need to make public the projects undertaken in the individual studios. This is why De Ateliers partakes in the Temporary Museum Amsterdam event: “It is a platform that gives prominence to our artists. Furthermore, the initiative gives the city of Amsterdam a position of authority as contemporary art city.”

DE BALIE

“…a renowned platform that adresses a wider audience and presents all kinds of media…” Director Ellen Walraven describes De Balie as “a place where absurd encounters occur, a home base for artistic exercises and an operating base for social initiatives.” More than ever De Balie makes itself known as a laboratory, as frontrunner. It presents new programme formats, it detects the latest issues and invites guests that due to their age or the perspective that have taken on are no arrivés of the political and cultural scenes. De Balie increasingly functions as a ‘translator’; it centres on conducting research and is establishing contacts with specialized networks; it accommodates various disciplines and studies various themes and makes its know-how easily accessible for society at large. Last but not least, Walraven points out, it takes on the role of ‘liaison officer’ in that it establishes, through talkedabout formats, cross-fertilizations between art and politics, micro and macro analyses, theoreticians and people from daily practice. De Balie considers art an important and

natural ‘player’ in the public field. Walraven believes that many discussions can still be held about (performing) arts. “Certainly about the value and significance of art, about the excessive emphasis on top art and young talent, which leave the ‘middle field’ unnoticed, about quality in all its aspects, about the direct benefit principle and many more things.” De Balie provides with great dedication a platform for the debates that are on during the Temporary Museum event.

FOAM_FOTOGRAFIEMUSEUM AMSTERDAM “…the place in Amsterdam for all kinds of photography…”

Photography museum Foam on the Keizersgracht pursues a varied exhibition policy that shows images that are quite diverse in nature. Exhibitions range from large-scale to small and succeed each other rapidly. In this way Foam displays and investigates the quality of photography in all its aspects – autonomous, documentary, applied, historical, contemporary, well-know and lesser known. “The museum Foam is of keeping with the city of Amsterdam: inspiring, accessible, uncomplicated and yet critical. We show top photographers, but we are also a laboratory where budding talent can blossom,” PR assistant Merel Kappelhoff explains. There’s more to Foam than just the museum. In Foam_café people establish encounters, thumb in magazines about photography and enjoy excellent apple pie. It is a space that invites one to catch up with things, to reﬂect on the impressions gained at the exhibition. Apart from that, if they like, visitors can take home photographic work at prices they can afford. Foam Editions presents a large selection signed prints by young, talented, international photographers as well as special editions by artists that exposed at Foam or will do in the future. Foam Editions ties in physically and program-

ART AMSTERDAM

“…an internation fair for contemporary art and the art trade…” Three years ago Art Amsterdam took the initiative to get Amsterdam-based contemporary art institutes more involved in the fair and thus make the city ‘rock’. Annelys de Vet was asked to draw up an art project that would give shape to and make this idea of involvement materialize, which resulted in the Temporary Museum Amsterdam. Director Anneke Oele, passionately fond of art, fully dedicated herself to this cause. It was her wish for the art institutes in Amsterdam to get acquainted with each other. “An art fair in which galleries are represented is an essential part of the art scene. We further want to bring our visitors in touch with institutes that are involved with art in different ways.” Oele negates the opinion that art fairs are but large-scale commercial events where art has become a peripheral matter. She claims that collectors nowadays are perfectly in the know when it comes to the developments in contemporary art. They buy the artworks they are themselves interested in. She makes sure that companies consider the fair solely as a place to network. When it comes to sponsoring policies she centres on the content of the programme: “We are looking for companies that want to establish an actual relationship with contemporary ﬁne art, for whichever reason.”

organised. Further, ﬁlm screenings, lectures and ‘informances’, small-scale symposia without academic pretensions, are held. Annually, de Appel publishes two editions of the magazine F.R. David and a theory book that goes thoroughly into the ﬁeld of ‘Curatorial Studies’. Parallel to its function of offering a public programme de Appel operates as a centre of expertise that attracts young exhibition makers. Each year six participants from across the world take an eight-month’s crash course in ‘curating’. In an era that obsessively seems to focus on ‘young, emerging artists’, de Appel addresses the category of artists who have composed interesting oeuvres but have not yet received world-wide acclaim. Apart from this category of artists, internationally ‘established’ artists are given the opportunity to highlight and show lesser-known aspects of their oeuvres. Director Ann Demeester regularly voices criticism against the dominance of the commercial art scene, but she refrains from being in opposition to it. “The art market is a given fact, it would be foolish to oppose that. We offer alternatives by focusing on artists that create genuinely interesting works and are averse to trends.” Instead of capitalizing on what is hip and hot, de Appel gives its main attention to what is unusual and remarkable.

DE ATELIERS

De Ateliers is an independent art institute that takes up a special position within the Temporary Museum Amsterdam. Under its umbrella promising local and international artists are provided over a two-year period with the necessary space and critical supervision and coaching that helps further their talents. Although De Ateliers adopts a reserved attitude vis-à-vis the commercial art scene, it actively helps artists to make their way in the

De Appel’s objective is to research, present and promote contemporary ﬁne art. It considers interdisciplinary dialogue of paramount importance. On a regular basis exhibitions are set up and performances by artists, theatre makers, writers and choreographers

“…an independent artists‘institute run by ﬁne artists…”

DE APPEL ARTS CENTRE

“…an internationally-oriented art centre that functions as a stage to undertake research into and present contemporary ﬁne art…”

URBAN SYMBIOSIS OF CONTEMPORARY ART You are cordially invited for the (Con)Temporary Museum Amsterdam. This imaginary museum creates a parallel program to that of Art Amsterdam. The editions in 2006 and 2007 proved a success and again this year the ﬂoor plan of the Museum is the entire city. The halls are made up by prominent Amsterdam-based art institutes, like de Appel Arts Centre, Foam, Kunstvlaai A.P.I., SMART Project Space, Stedelijk Museum CS and W139. Art Amsterdam is where the pulse beats. Visitors are provided with a free passe-partout, a go-as-youplease ticket that gives access to all ‘halls’ of the (Con)Temporary Museum Amsterdam. Each individual institute has realized an extra programme by artists also represented by Art Amsterdam galleries of ephemeral installations, guided tours and video programmes. All exhibitions, lectures, presentations and meetings are presented within inspiring routes. From gallery-route to solo-route, from openings to cafés. This extended ‘Temporary Museum Guide’ gives detailed program information and a critical context on the wider meaning of the art as a market. Culture sociologist Rozanne Kraak interviewed the directors of the participating institutions and asked them about their strategies behind showing art. Art Amsterdam director Anneke Oele breaks a lance for the authentic gallery manager, and art historian Isabelle Graw describes how gossip has become an important part of valuation in the art business. The (Con)Temporary Museum Amsterdam is the perfect opportunity to experience the city as a space for contemporary art, to reﬂect on the need and vulnerability of these cultural presentations and to celebrate art. Day and night, inside and outside, high and low; with each moment new encounters.

TABLE OF CONTENTS IV

XIX

IT'S NOT ONLY ABOUT THE PRICE TAG

TO THE AUTHENTIC GALLERY MANAGER

OPENINGS

GALLERY ROUTE

LECTURES, DISCUSSIONS & ENCOUNTERS

THE MUSEUM HALLS

Rozanne Kraak XII

XIII

Anneke Oele XIV

XXI

XXIII

Edo Dijksterhuis XXV

ADDRESSES & OPENING HOURS

PLAYING THE WILD CHILD

Rozanne Kraak

SPATIAL ROUTE

XXVII

SOLO ROUTE

CAFร , RESTAURANT & STAYING THE NIGHT ROUTE

COLLECTION ROUTE

XIV XV

XVII

Nina Mรถntmann XVIII

STREET STRATEGY

Martine van Kampen

THE MUSEUM AS HOST

XXX

XXXII

CREDITS

(CON)TEMPORARY MUSEUM AMSTERDAM 2008

Art Amsterdam, de Appel Arts Centre, De Ateliers, De Balie, Foam_FotograďŹ emuseum Amsterdam, Huis Marseille, Kunstvlaai A.P.I., Lloyd Hotel & Culturele Ambassade, Mediamatic, Nederlands Instituut voor Mediakunst, NDSM-werf, Platform21, Reservaat, SKOR-De Inkijk, SMART Project Space, Stedelijk Museum CS, SMBA, W139