# nieuwsbericht 1
februari 2019 jaargang 18
Beste vriend(in) van de vereniging Het eerste Nieuwsbericht van dit jaar staat weer vol vernieuwing en ontwikkeling binnen onze vereniging en daarbuiten. Zo waait er een frisse wind door ons bestuur met twee jonge dames als bestuursleden: Nienke Balvert en Leonie Plaizier. Beiden hebben al hun hele leven anosmie en zijn heel enthousiast om hun rol te vervullen. Een mooie aanvulling dus! U vindt in deze nieuwsbrief ook het bijzondere verhaal van uitvinder Frederik Duerinck, die een parfummachine ontwikkelt waarmee je zelf een parfum kunt samenstellen. Het is natuurlijk niet gemakkelijk om zonder reukzin een parfum te kiezen. Maar sinds ik zelf mijn reuk verloren heb, vond ik toch al verschillende parfums die me een goed gevoel geven. Het is denk ik de kunst een parfum niet te zien als een geurencocktail, maar als een completering van jezelf en het beeld dat je uit wil stralen. Ga ik vandaag voor fris of zwoel? Het is een gevoel dat je als een kledingstuk kunt aantrekken.
De parfummachine van Duerinck houdt daar ook rekening mee, dus ik ben er zeker benieuwd naar. Ook kunnen we u in dit Nieuwsbericht vertellen dat onze vereniging extra subsidie heeft gekregen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Heel fijn dat de minister inziet dat patiëntenverenigingen heel belangrijk zijn. Het feit dat ons bestuur uit vrijwilligers bestaat, maakt ons kwetsbaar. Daarom is het fijn dat we de ruimte krijgen hen te ondersteunen zodat we bepaalde taken kunnen uitbesteden. We zijn blij met deze waardering!
Kirsten Jaarsma _ voorzitter
Tot slot is het deze week op 27 februari Anosmia Awareness Day, en hoewel wij als vereniging elke dag geconfronteerd worden, is het mooi om te zien hoe we dankzij dit initiatief wereldwijd met elkaar verbonden zijn. Ik wens u veel leesplezier!
Daarnaast informeren wij u over de lezing van Dick Kooper bij Studium Generale in Groningen. Hij maakt zich hard voor de zichtbaarheid van reukverlies met zijn lezing ‘Reuk, het vergeten zintuig’.
IN T E R N AT
Mochten er vragen zijn over de onderwerpen dit aan bod komen in dit Nieuwsbericht dan kunt u altijd contact opnemen met het secretariaat.
IO N A L E A N O S M IE
WOENSDA
G 27 FEB RUARI
DAG
2019
WEAR RE D TO SHO W SUPPO RT !
Inhoud
2 TWEE NIEUWE AANWINSTEN IN HET BESTUUR – Leonie en Nienke
4 MEER SUBSIDIE VOOR DE VERENIGING
5 AANDACHT VOOR REUK IN DE COLLEGEZAAL – KNO-arts Dick Kooper
6 GEUR IS EEN VERLENGSTUK VAN JEZELF – Uitvinder Frederik Duerinck
8 BERNARDO FLEMING – Interview uit ‘Achter glas’
de nieuwe anosmievereniging
Twee nieuwe aanwins Eind vorig jaar heeft de vereniging twee nieuwe bestuursleden mogen verwelkomen: Nienke Balvert en Leonie Plaizier. De dames beginnen vol frisse energie aan hun bestuursfunctie en stellen zich hier graag aan u voor. tekst Susanne de Bruin / fotografie Geerke Vermeulen Wie? Leonie Plaizier (34) woont in Heerjansdam en werkt in het dagelijks leven als management assistente. Bestuursfunctie Secretaris Reukstoornis Congenitale anosmie Lid sinds 2012 Haar verhaal “Omstreeks mijn 7e jaar constateerde ik dat ik niet kon ruiken. Met name doordat mijn jongere broertje het wel bleek te kunnen. Uiteindelijk heb ik pas op mijn 16e een bezoek gebracht aan een KNO-arts. Na een vluchtig onderzoek, een endoscopie, vertelde hij me dat ik ‘er maar mee moest leren leven’. De uitleg die ontbrak tijdens dat bezoek, kreeg ik begin 2018 in het reuk- en smaakcentrum in Ede. Uit de CT-scan bleek het volledige reukorgaan te ontbreken vanaf mijn geboorte. Waarom in het bestuur? Al langere tijd liep ik met het idee om naast mijn baan, ook vrijwilligers werk te gaan doen. Toen ik de vacature voor secretaris voorbij zag komen voelde ik me geroepen. Op deze manier kan ik mijn jarenlange secretariële ervaring inzetten om lotgenoten te helpen.” Taken Als secretaris houdt Leonie zich voornamelijk bezig met de ledenadministratie, het beantwoorden van e-mails en telefoontjes en voorbereiden en uitwerken van de bestuursvergaderingen. Ze kijkt uit naar de samenwerking met de andere bestuursleden: “Het is een heel leuke club mensen. Doordat we allemaal zo verschillend zijn ontstaat er een leuke, frisse dynamiek en vullen we elkaar aan. Hierdoor kunnen we écht iets betekenen voor onze vrienden van de vereniging.”
Leonie Plaizier
2
sten voor het bestuur Wie? Nienke Balvert (24) woont in Monster en werkt in het dagelijks leven als medisch technicus in een ziekenhuis. Bestuursfunctie Algemeen bestuurslid Reukstoornis Congenitale anosmie Lid sinds 2009 Haar verhaal ‘’In het begin van mij puberteit wees mijn moeder me er steeds op dat ik naar zweet rook. Omdat ik er niets van in de gaten had, bezochten we kno-arts Dick Kooper. Hij constateerde inderdaad anosmie, sindsdien weet ik dat ik niets kan ruiken. Ik ben destijds ook al lid geworden van de vereniging maar nog niet eerder naar Vriendendagen gegaan. Drie jaar geleden bleek uit het onderzoek in het reuk- en smaakcentrum in Ede dat ik geen reukorgaan heb. Mijn anosmie is dus aangeboren. Waarom in het bestuur? Toen ik de oproep voor bestuursleden voorbij zag komen, was ik direct enthousiast! Ik wilde al langer vrijwilligerswerk doen maar had geen idee waar of wat. Ik heb er veel zin in om mijn steentje bij te dragen als bestuurslid. De sfeer binnen het bestuur is goed. Ik ben de jongste en er is best veel leeftijdsverschil, maar dat vind ik juist leuk omdat je elkaar dan ook kan aanvullen. Taken De komende tijd zal ik medebestuurslid Ilona helpen met het ontwikkelen van de reuktrainingsapp. Daarbij richt ik me vooral op de technische kant en het ledenbestand. Op de duur zal ik ook steeds vaker het contact met de appbouwer voor mijn rekening nemen.”
Nienke Balvert
3
Meer subsidie voor de vereniging
Minister Bruno Bruins Foto: Arenda Oomen
Leuk nieuws vanuit de vereniging; we krijgen in 2019 meer subsidie vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Drie grote koepelorganisaties en zo’n tweehonderd patiëntenen gehandicapten organisaties (pg-organisaties) -waaronder reuksmaakstoornis.nl- kunnen dit jaar rekenen op zo’n 10.000 euro extra subsidie. Belangrijke spelers Bruno Bruins, minister voor Medische Zorg en Sport legt in zijn Kamerbrief uit waarom hij de activiteiten van de patiënten- en gehandicapten organisaties (pg-organisaties) in ons land zo belangrijk vindt. ‘’Vooropgesteld zij dat ik waarde hecht aan de activiteiten van de drie landelijke pgkoepels4 en
de circa 200 pg-organisaties, waarvoor vele mensen (veelal vrijwilligers) zich dagelijks met volle overtuiging inzetten. Zij vormen belangrijke spelers in het zorgstelsel. Zij vertegenwoordigen de stem van de cliënt, gebaseerd op ervaringen van hun achterban. Door goede informatievoorziening, lotgenotencontact en belangenbehartiging dragen zij bij aan een verdere versterking van de positie van de cliënt. Bijvoorbeeld door goede zorg en ondersteuning die tegemoet komt aan de behoeften van de cliënt, door de totstandkoming van goede keuze-informatie en door een inclusieve samenleving te bevorderen waarin iedereen mee kan doen’’, schrijft hij.
toe: ‘’Met dit beleidskader wil het kabinet een waarborg bieden dat goede informatievoorziening, lotgenotencontact en belangenbehartiging in de praktijk tot stand kunnen komen. Het is niet de inzet van het kabinet om instandhouding van de organisaties zelf te financieren. Het volledig afhankelijk zijn van overheidssubsidie is en blijft kwetsbaar. Organisaties ontlenen hun legitimiteit en zeggingskracht aan het feit dat zij aantoonbaar kunnen maken dat zij hun achterban
Vertegenwoordigen en aansluiten Verder licht hij ook het belang van een gezond ledenbestand
4
goed vertegenwoordigen en hun activiteiten aansluiten bij de behoeften van hun achterban. Gedurende de looptijd van dit beleidskader is het hebben van leden en donateurs die bereid zijn een financiële bijdrage aan de verwezenlijking van deze functies te leveren hiervan een bewijs.’’ Deze subsidie is de vereniging toegekend tot 2022. Het bestuur is blij te merken dat het ministerie het belang van pg-organisaties op waarde schat! •
Beeld: Studium Generale/Rijksuniversiteit Groningen
Aandacht voor reuk in de collegezaal
KNO-arts Dick Kooper Foto: Dorien Scheltens
Op 27 februari wordt er wereldwijd stilgestaan bij reukverlies tijdens de internationale Anosmia Awareness Day. Want reukverlies is een onzichtbare afwijking die snel over het hoofd wordt gezien. Als vereniging maken wij ons er hard voor de zichtbaarheid van reukstoornissen te vergroten zodat er meer erkenning en herkenning komt in de maatschappij.
dergelijke lezingen. Omdat het voor iedereen toegankelijk is, en ik dus niet enkel voor studenten medicijnen sta, houd ik informatie laagdrempelig’’, legt hij uit. ‘’In mijn werk houd ik me natuurlijk voornamelijk bezig met reukstoornissen, maar voor dit publiek is het natuurlijk ook van belang om te vertellen over de werking van de reuk en het belang ervan. Maar de boodschap dat de reuk vaak wordt vergeten tegenover horen en zien, komt zeker naar voren in mijn verhaal’’, legt hij uit. Daarnaast zegt Kooper benieuwd te zijn naar de motieven van het publiek. ‘’Mensen komen vast met een specifieke reden naar deze lezing, ik ga het publiek in met de microfoon.’’ Bovendien wordt er een reuktest gedemonstreerd.
Vergeten zintuig Ook KNO-arts Dick Kooper draagt zeker een steentje bij om dat doel te verwezenlijken. Zo was hij afgelopen zomer nog te zien in Focus Documentaire ‘Als je stinkt en niets ruikt’ en neemt hij deze week deel aan de zintuigenserie van Studium Generale te Groningen. Op 25 februari hield hij zijn lezing ‘Reuk, het vergeten zintuig’. Studium Generale Groningen is een samenwerkingsverband van de Hanzehogeschool Groningen (HG) en Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Studenten en docenten van deze zijn de belangrijkste doelgroepen maar ook bezoekers van buiten zijn van harte welkom, zo staat op de site beschreven.
Eye-opener Een interactieve lezing over een onderschat zintuig, maar hoe kwam de programmeur op het idee om reukstoornissen een podium te bieden? Guus Termeer licht zijn keuze toe: ‘’De onderwerpen die we kiezen zijn altijd wetenschappelijk/ maatschappelijk relevant en toegankelijk voor een breed publiek. Het idee voor een zintuigenserie speelde al langer’’, vertelt hij, ‘’Toen ik Kooper afgelopen zomer in de Focus documentaire zag, was ik direct enthousiast over zijn verhaal’’. Termeer is er dan ook van overtuigd dat deze lezing voor iedereen interessant zou kunnen zijn. ‘’We hebben allemaal wel ervaring met reukproblemen door verkoudheid, maar toch staan we nauwelijks stil bij de gevolgen van reukverlies op bijvoorbeeld sociaal gebied of persoonlijke veiligheid en hygiëne. Dat was voor mij een echte eye-opener’’, besluit hij. •
Breed publiek De lezing van Kooper is onderdeel van een serie van vijf lezingen over de zintuigen. Kooper startte een poli speciaal voor reukstoornissen en kijkt uit naar de lezing: ‘’Het concept ken ik nog wel uit mijn eigen studententijd, de meeste universiteiten organiseren
5
Geur is een verlengstuk van jezelf Het blijft een ingewikkelde zoektocht wanneer je niet kunt ruiken; een nieuw parfum. Want wil je nu ingetogen, zwaar, houtachtig of bloemig? Als het aan uitvinder Frederik Duerinck (42) van Scentronix ligt, kun je dat straks allemaal zelf bepalen met zijn parfumlaboratorium Algorithmic Perfumery. tekst Susanne de Bruin Algorithmic Perfumery is een machine die parfum samenstelt aan de hand van algoritmes. Dat algoritme is gebaseerd op een vragenlijst die je zelf vooraf invult. Zo komt het apparaat tot een parfum dat perfect bij jou past. ‘’Geur is heel intiem, een verlengstuk van jezelf. Waarom zouden grote merken dan bepalen hoe jij ruikt?’’, aldus Duerinck.
code die wordt ingevoerd op het scherm van de machine. Dan begint de band te rollen met een glazen flesje erop. Boven de band hangen vaten met verschillende ingrediënten. Via de dispenser komen exact de juiste hoeveelheden van elk ingrediënt in het flesje terecht. Tot slot gaat de dop erop en is jouw persoonlijke parfum een feit.
Eigen regie Het kost ongeveer 20 minuten om de vragenlijst in te vullen. Uit die lijst komt een unieke
Juiste sfeer Maar wat nu als je zelf niet kunt ruiken? Duerinck kan zich voorstellen dat zijn vinding ook
mensen zonder reukzin aan een passend parfum kan helpen. Zeker wanneer je hebt kunnen ruiken in het verleden en weet wat je lekker vindt. Daarnaast houdt de vragenlijst er rekening mee wat je wil uitstralen. ‘’Je kunt bijvoorbeeld aangeven of je voor een veilige geur gaat, iets wat chique aandoet of misschien juist jeugdig’’, somt hij op. Vragen die je ook zonder reukzin zou kunnen beantwoorden dus. Bekend probleem Bovendien kan hij zich niet
Frederik Duerinck
6
zonder reden inleven: ‘’Toen ik 25 was, kreeg ik last van voorhoofdsholteontsteking. Daaraan ben ik geopereerd en is er wat slijmvlies verwijderd. Na die operatie, was ik echter ook mijn reukzin kwijt’’, vertelt hij, ‘’Het duurde anderhalf jaar voor ik weer kon ruiken. Ik vond het vreselijk zonder geur en was zo blij toen ik eindelijk weer kon ruiken. Ik weet nog goed hoe ik de lente in de lucht rook toen, dat is nog steeds mijn favoriete geur.’’ Geur is beleving Toch gaat zijn fascinatie voor geur nog verder terug. Duerinck is van origine opgeleid tot kunstenaar en filmmaker. Tijdens zijn studie raakte hij al gefascineerd door geur.
Uitnodiging workshop reuktrainings-app Zoals we eerder al schreven is de reuktrainings-app volop in de maak! Aan de hand van eigen kennis en input van de leden die eerder zijn geïnterviewd zijn de makers nu tot verschillende designs gekomen. Deze voorlopige designs willen zij graag delen met leden die het leuk vinden om mee te denken over de app. ‘’Ik filmde voor mijn eindexamenfilm vluchtelingenproblemen in Zuid-Spanje, waar drenkelingen uit het water werden gedragen. Dat maakte enorm veel indruk op me, maar ik deed mijn best het goed te filmen. Toch maakten de beelden thuis een stuk minder indruk dan wat ik daar had ervaren. Ik miste een stuk beleving en wist dat geur daar een onderdeel van was. Grote droom Jaren later gaat Duerinck samen met zijn team een samenwerking aan met het grote Amerikaanse bedrijf IFF (International Flavors & Fragrances). Voor hun besloten expositie Avant Garden in New York, ontwierp hij in de zomer van 2017 de eerste versie van zijn Algorithmic Perfumery. ‘’Ik wist dat dit mijn beste idee van dat jaar zou zijn en wilde het graag verder uitwerken. Een vriend daagde me al lange tijd uit een start-up te beginnen. Ik besloot ervoor te gaan’’, herinnert hij zich. Scentronix is geboren. Er volgt een spannende tijd vol gesprekken met inves-
teerders. In juni spreekt Duerinck met Cherubic Ventures, een groot investeringsbedrijf uit Silicon Valley. Zij geloven in zijn droom en investeren een half miljoen in zijn project. 24/7 deadline Een groot bedrag, maar de uitvinder heeft 15 mensen in dienst met wie hij dag in dag uit hard werkt om alle doelen te behalen. ‘’Elke dag voelt als een deadline. Die investering geeft je de middelen om je plannen waar te maken. Maar als je dat niet slim en snel genoeg gebruikt, ben je weg en blijf je met niets achter.’’ Op proef Inmiddels zijn er grote stappen gemaakt. Het huidige parfumlab functioneert op eindniveau en moet alleen qua vormgeving nog verder worden afgewerkt. ‘’Deze machine heeft meer ingrediënten dan het prototype zodat we elke mogelijke geurcombinatie kunnen maken’’, vertelt Duerinck enthousiast. De software is zelflerend; door missers uit het verleden kan het klanten voor grove fouten behoeden. Binnenkort verschijnt de eerste testwinkel. ‘’Het is nog even afwachten of alles volgens plan verloopt, maar het zal niet lang meer duren voor die testwinkel opent’’, besluit hij tot slot. •
7
Daarom nodigen we u van harte uit voor de workshop op 16 maart in Utrecht. Aan de hand van afbeeldingen op storyboards zien de deelnemers wat er tot nu toe al is ontwikkeld, en kunnen ze meedenken over de beste opties voor verschillende situaties. ‘’Het is eigenlijk een combinatie van gebruikersonderzoek en samenwerking met de leden’’, licht bestuurslid Ilona Owusu toe, ‘’Zo kunnen we samen tot het juiste design voor de app komen’’, vervolgt ze. De workshop vindt op zaterdag 16 maart plaats en bestaat uit twee losse sessies. Wanneer u zou willen meedenken over de app, kunt u zich aanmelden via app@reuksmaakstoornis. nl. Graag bij uw aanmelding ook willen vermelden of u in de ochtend of middag deel zou willen nemen. Verdere informatie over de exacte locatie en tijd volgt dan later per mail. Heeft u 16 maart geen tijd maar zou toch graag uw ideeën willen delen? Geen zorgen, in de komende maanden komen er nog andere momenten waarop u kunt deelnemen.
Uit ‘Achter glas - geur & passie’ – interview met Bernardo Fleming
Bernardo Fleming is creative manager van de parfumdesigners van IFF (International Flavors & Fragrances); een van de grootste producenten van geur- en smaakstoffen ter wereld. Dagelijks vertalen zij de trends op het gebied van mode en cosmetica naar geuren die passen bij de huidige tijdsgeest. tekst Susanne de Bruin fotografie Geerke Vermeulen
‘Het mooie aan dit werk is dat ik me zowel met creativiteit en inspiratie, als met wetenschap en marketing bezighoud. Die combinatie van tegenpolen maakt het zo spannend.’ Tien jaar geleden vertrok Fleming vanuit Argentinië naar Nederland om voor IFF te werken. ‘Ik werk met parfumeurs en probeer steeds teams samen te stellen die elkaar aanvullen in talenten en vaardigheden.’ Bij het sturen van zo’n team maakt hij graag gebruik van kleurige moodboards. ‘Dit vertaalt zich naar fruitige akkoorden en lichte nuances’, wijst hij naar de heldere kleuren geel, groen, blauw en oranje. Fleming wil de teams out of the box laten denken. ‘Soms valt een van de basisnoten weg, omdat de grondstof niet milieuvriendelijk is of vervangen kan worden door een milieuvriendelijke variant. Het is dan mijn taak om een heel nieuwe geurcomponent aan te
dragen. Dat is enorm wennen voor de parfumeurs die vaak al jaren met deze geur werken. Ik daag ze dan uit om te experimenteren en de parfums te creëren waarvoor ze eerst dat oude ingrediënt nodig hadden, door nieuwe combinaties te maken. Dat is alsof je een kunstenaar vraagt een bos te schilderen, zonder de kleur groen. Je geeft hem er wel een nieuwe kleur voor in de plaats waarvan hij alle mogelijkheden nog moet ontdekken’, legt hij uit.
tot hooguit een half uur hangen. Dan evolueert de geur en neem je hartnoten waar: ‘Dat is het hart van de geur. Je leert haar kennen en wordt verliefd op haar karakter...’, vervolgt hij. Tot slot zijn alleen de basisnoten nog niet vervlogen: ‘Dat is de geur die je de volgende ochtend in haar kleren en kussen nog ruikt.’ In zijn zoektocht naar nieuwe geuren en parfums wordt hij ondersteund door researchers
Liefde op het eerste gezicht Het ontwerpen van een parfum vereist echter niet alleen een creatieve geest, maar ook kennis van de pH-waardes van de huid en de werking van moleculen. Elk parfum is dan ook als een piramide opgebouwd: ‘Als eerste ruik je de topnoten. Dat is de eerste indruk die je krijgt, zoals wanneer je iemand voor het eerst ziet.’ Die topnoten blijven soms een paar minuten
die onderzoek doen naar de voorkeuren van de consument. Zij leveren de data waarmee IFF een inschatting kan doen of een geur in de smaak zal vallen bij een breed publiek. Dat is echter moeilijk te voorspellen: ‘Sommige geuren zijn heel breed geaccepteerd; bijna iedereen vindt ze lekker. Dat komt ook doordat de meeste mensen er positieve associaties bij hebben. Zo geeft citrusgeur vaak een associatie met schoon, mensen willen graag schoon en fris ruiken. Iedereen vindt citrusgeur lekker, maar niet iedereen houdt ervan. De geur van Zwitsal is hier in Nederland dé geur die
‘ Ik denk en droom in geuren’ 8
hoort bij baby’s en veel mensen vinden het een lekkere geur. In Argentinië, waar ik opgroeide, wordt een cologne die naar citrus ruikt juist het meest voor baby’s gebruikt.’ Wat ook een grote rol speelt in de beleving van geuren, zijn persoonlijke herinneringen: ‘Kruidnagel is geen geliefde geur. Het doet de meeste mensen denken aan de tandarts en daar komt bijna niemand graag. Maar ik ben dol op kruidnagel. Mijn moeder was tandarts en daardoor doet deze geur me aan haar denken. Vaak zijn het de geuren van de dierbaren om je heen die jij wel lekker vindt, maar anderen waarschijnlijk niet. Zoals de ochtendadem van je eigen kind.’ Moeders en mode Daarnaast spelen cultuur en bevolkingssamenstelling een rol. In sommige delen van de wereld, zoals bijvoorbeeld Afrika, draagt men graag een sterk parfum. De geuren in Europa zijn over het algemeen iets subtieler. IFF ontwikkelt niet alleen de geuren voor parfums, maar bijvoorbeeld ook voor toiletblokken, schoonmaakmiddelen en wasmiddelen. ‘Toen ik in Afrika was, leerde ik de emotionele waarde van de geur van wasmiddel kennen. Het is een stukje moederliefde; moeders zijn trots als de kleren van hun kinderen schoon zijn en fris ruiken.’ De laatste tijd worden geuren ook steeds meer ‘genderneutraal’, wat past bij onze huidige samenleving. ‘Vrouwen kiezen vaker voor kruidige en houtachtige geuren, die voorheen echt bij mannen hoorden. Bloemige componenten kunnen tegenwoordig ook worden gebruikt in een mannenparfum.’ Daarnaast
komen, net als met kleding, ook geuren van vroeger weer terug in de mode. ‘Jarenlang werden verschillende bloemen als een boeket van geuren in parfums verwerkt. Nu is enkel rozengeur heel populair.’ Zintuigen zappen Zelf is Fleming al zijn leven lang gefascineerd door geuren: ‘Ik denk in geuren en droom zelfs in geuren. Die dromen probeer ik dan weer naar nieuwe parfums te vertalen.
Geuren zijn fantastisch en ik vind het jammer dat de meeste mensen ze zomaar voor lief nemen. Ik zou het geweldig vinden als iedereen zich veel bewuster zou zijn van de geuren om ons heen. Dat we dan bijvoorbeeld verkeersborden zouden vervangen door geuren en je dan bij de geur van brood linksaf gaat.’ Daarnaast gelooft hij dat we geur ook in therapie goed zouden kunnen inzetten. ‘Door geuren te gebruiken kom je veel sneller bij emoties en
herinneringen. Het zou mensen enorm kunnen helpen.’ ‘Ik kan me haast niet voorstellen hoe het zou zijn om mijn reukzin te verliezen, maar ik sta heel sterk in contact met al mijn zintuigen. Ik denk dat ik mijn focus zou verleggen naar een ander zintuig. Misschien zou ik dan wel in beelden denken en me richten op fotografie. Als een zender geblokkeerd is, zap je toch ook naar de volgende?’ •
9