# nieuwsbericht 2
juli 2018 jaargang 17
Beste vriend(in) van de vereniging Voor u ligt alweer het tweede Nieuwsbericht van 2018. Een zomerse editie die in deze vakantieperiode in het teken staat van smaakbeleving. Wij zijn ons er als bestuur van bewust dat het voor onze leden niet altijd gemakkelijk is om na het verlies van smaak- en of reukzin met een beperkte smaakbeleving van gerechten te genieten. Wij bieden daarom graag een helpende hand om samen de smaakbeleving te herontdekken en opnieuw vorm te geven. Ook de leden met een aangeboren reuk- of smaakstoornis voorzien we graag van tips! Daarom deden we voor deze nieuwsbrief een oproep met de vraag jullie recepten met ons te delen. We ontvingen kleurrijke recepten vol structuur, die niet alleen lekker smaken maar ook een lust voor het oog zijn! U vindt ze verderop in deze nieuwsbrief. Daarnaast organiseerden wij 12 mei j.l.
een High Tea voor onze leden: een gezellige bijeenkomst waarin volop werd gebakken, gelachen, gekookt en gekletst. Het plezier spat er vanaf in het verslag met bijbehorende foto’s. Bovendien vertellen drie leden waarom het nu zo leuk is om samen te eten met anderen die ook een reuken of smaakstoornis hebben. Geweldig om te lezen hoe zij elkaar vonden tijdens de laatste Vriendendag. Natuurlijk komen in deze nieuwsbrief ook de actualiteiten aan bod. Zo brengt ons bestuurslid Ilona Owusu ons op de hoogte van de laatste ontwikkelingen rondom de reuktrainingsapp. Ook blikken we alvast vooruit naar het najaar en kondigen wij onze Vriendendag aan die op 29 september plaats zal vinden. We kunnen u met groot genoegen mededelen dat professor Thomas Hummel ook aanwezig zal zijn! Geweldig om zo’n icoon op het gebied van onderzoek en de behandeling van reuk- en smaakstoornissen nu
Kirsten Jaarsma _ voorzitter
op onze Vriendendag te mogen ontvangen. Tot slot vindt u het interview met Inge Klootwijk, dat ook in ons magazine Achter Glas - geur en passie verscheen. Inge wilde graag kok worden en volgde een opleiding aan de Middelbare Hotelschool toen ze haar reukzin verloor door een hoofdtrauma. Hoewel ze jaren later het roer helemaal omgooide en aan de slag ging als tandartsassistente, is koken nog steeds haar ding. Een inspirerend verhaal! Ik wens u veel leesplezier! Mochten er vragen zijn over de onderwerpen die aan bod komen in dit Nieuwsbericht dan kunt u altijd contact opnemen met het secretariaat. •
Inhoud
2 HUMAN BRAIN MAPPING - Je ruikt niets, maar je brein reageert wel
4 MEMO – Update over de reuktrainingsapp
5 IJSJE SPECIAAL – In Amsterdam wordt bijzonder ijs gemaakt
6 HIGH TEA – (Beeld)verslag van een gezellige workshop
8 RECEPTEN – Lievelingskostjes van onze leden
9 AAN TAFEL – Samen een vorkje prikken
10 INGE KLOOTWIJK – Ervaringsdeskundige uit ‘Achter glas’
de nieuwe anosmievereniging
Je ruikt niets, maar je brein reageert wel:
Human Brain Mapping brengt hoopvolle resultaten! Als vereniging vinden we het belangrijk om goede contacten te onderhouden met de medische wereld. Zo spraken we in aanloop naar deze nieuwsbrief kno-arts Wilbert Boek, initiatiefnemer van het Reuken smaakcentrum in Ede. Hij wees ons op de fMRI-studie Human Brain Mapping waaraan hij samen met andere onderzoekers werkte. tekst Susanne de Bruin Bekende gezichten Aan het onderzoek deden 48 mensen mee die niet of nauwelijks kunnen ruiken, een deel van hen kwam van onze vereniging. De resultaten werden in maart gepubliceerd. Aan het onderzoek werkte niet alleen Boek zelf mee, maar ook andere bekende gezichten zoals Elbrich Postma en Sanne Boesveldt van de Wageningen Universiteit (en verbonden aan het Reuk- en smaakcentrum). Zij maakten al vaker hun opwachting op onze Vriendendagen. Samen met andere onderzoekers van het reuk- en smaakcentrum en Oostenrijkse wetenschappers deden ze het onderzoek.
bindingen om het netwerk te versterken waardoor geuren weer beter herkend kunnen worden.’’ Verrassend goed Ook uit de resultaten die dit voorjaar gepubliceerd werden, kwam die hoop naar voren. Uit de beelden van de fMRI-scan bleek dat ook bij mensen die niet of nauwelijks kunnen ruiken, het brein toch reageert
Train je brein sterk Op onze laatste Vriendendag in september 2017 vertelde Postma al over de fMRI-scans (functionele MRI) waarmee onderzoek werd gedaan naar de hersenactiviteit van mensen die hun reuk verloren door een virale infectie. In de scan worden geuren toegediend waarna de hersenactiviteit in verschillende gebieden in het brein wordt gemeten. Uit dit onderzoek bleek dat reukzin invloed heeft op de activiteit tussen verschillende hersengebieden. Hoe hoger men scoorde op reuktesten, hoe hoger de activiteit. “Door reuktraining kan deze activiteit worden verhoogd’’, stelde Postma toen, “Je traint hiermee als het ware de verWilbert Boek
Sanne Boesveldt
2
Save the date!
wanneer zij geuren toegediend krijgen. De 48 deelnemers werden blootgesteld aan chocoladegeur, de geur van biefstuk en ter controle werd ook reukloze lucht toegediend. Op de beelden was te zien dat er activiteit in de hersenen ontstond bij geur van chocolade en biefstuk. Boesveldt stelt dat dit verrassend goed nieuws is: “Duidelijk is dat de zenuwbanen die de geuren doorgeven aan de hersenen hun werk nog doen’’, verklaart ze in De Volkskrant. Een belangrijk gegeven Daarnaast is te zien dat er in reactie op de geuren ook andere gebieden in het brein actief worden. Onder andere in het gebied waar de evaluatie plaatsvindt en waar de emoties zich bevinden, was activiteit zichtbaar. En ook in het motorische gebied en het visuele gedeelte was er hersenactiviteit toen de geuren werden toegediend.
Aankondiging Vriendendag 2018 29 september Op 29 september vindt onze Vriendendag weer plaats! Zowel de locatie als het programma blijven nog even geheim, maar we kunnen alvast verklappen dat professor Hummel (foto) aanwezig zal zijn! Hij staat bekend als een van de meest vooruitstrevende wetenschappers op het gebied van de behandeling en het onderzoek naar reuk- en smaakstoornissen. De reuktrainingen die hij heeft ontwikkeld, worden over de hele wereld gebruikt. Noteer het alvast in uw agenda want het belooft een bijzonder interessante dag te worden!
‘ Duidelijk is dat de zenuwbanen die de geuren doorgeven aan de hersenen hun werk nog doen’ Hoe meer patiënten nog ruiken, hoe groter de activiteit in deze hersennetwerken zoals Postma vorig jaar september al vertelde. Dat deze geursignalen ook worden doorgestuurd bij mensen die niet kunnen ruiken, bevestigt volgens Boesveldt dat het probleem zich in de hersenen afspeelt. Daar worden immers die signalen vertaald zodat we geuren kunnen waarnemen en herkennen. Een belangrijk gegeven, aangezien het nog grotendeels onduidelijk is wat er nu precies gebeurd wanneer de reukzin verloren gaat. Hierdoor zijn er ook nauwelijks behandelingen. Succes voorspellen De reuktraining van professor Hummel is wel in opkomst en vergroot bij een derde van de mensen het aantal connecties tussen het reukcentrum en andere gebieden. Helaas haken veel patiënten af omdat ze geen resultaat zien en het succes niet gegarandeerd kan worden. Onze vereniging werkt momenteel aan een app die gebruikers helpt de reuktrainingen uit te voeren. Boesveldt spreekt in de Volkskrant haar hoop uit dat in de toekomst met behulp van scans voorspeld kan worden welke patiënten baat zouden hebben bij de reuktraining. •
3
APP
Update over de
bestuurslid waaraan ons nieuwe p ap gs in in tra uk re al over de hoogte zouden wsbrief vertelden we de nieuwsbrief op de via u In de afgelopen nieu we t da k oo fden we In dat artikel beloo tot nu is gebeurd! Ilona Owusu werkt. n op een rijtje wat er tte ze We n. ge lin ke e ontwik houden van de laatst ag Conference in Den Ha ICT & Health World de op rd ee nt se pre app-project al ge • Onlangs werd het uden op het terrein athon die werd geho ck Ha h alt He g in ck Ha t gebied van zorg na deel aan de Dutch atieve projecten op he • Half april nam Ilo ov inn n rde we g lan d generaal rsiteit. Een weeken k Gerritsen, secretarisEri er itt orz van de Radboud Unive vo n va ding stond gedurende het n vakjury die onder lei prijzen. Ilona werkte de in gepresenteerd aan ee l vie ’ Me se ‘No app en Mischa Heijselaar n VWS. De reuktraining ology in Eindhoven) hn van het Ministerie va tec & y log ho yc Ps ent met Valerie Vos (stud hele weekend samen egen). (student MSI in Nijm verschillende recht. Hierbij waren Ut in ats pla p ap de ff voor ursleden van onze eind april een kick-o Mischa, enkele bestu on • Daarnaast vond er ath ck Ha de n va id ml Skype vanuit Dresden. nwezig waaronder tea professor Hummel via betrokken partijen aa en t tei rsi ive Un n ge n de app zou esveldt van Wagenin en de eerste versie va eis lke we n vereniging, Sanne Bo aa en ng kaart te bre derzoekt ze de is Ilona begonnen in O-arts. Momenteel on KN en rts Tijdens deze kick-off isa hu n ee k ze oo diezelfde insteek sprak moeten voldoen. Met eisen. haalbaarheid van deze lijkheden. De versie die ze de technische moge kt ree sp be ers ign es de en interaction-d t in dat de app over • Met app-bouwers n prototype: dat houd ee is d, uw bo ge rdt or de wensen dit jaar wo ensvatbaar te zijn vo lev volgens de planning om en bb he et mo ikt die het tenminste functionaliteiten besch van de gebruikers. n en, dit is onderdeel va de gesprekken met led len hil rsc ve na ven Ilo e ge t vat he • Tot slot voerd orloopt. Dit proces om do ze t da s ce pro erp ontw e te zien kregen van het gebruikersgerichte ar leden een weergav wa s’ ard bo ory ‘st e rst van feedback op de ee ntzettend bedankt reeks tekeningen. “O n ee n va el dd mi or t de gebruikssituaties do t veel leden graag me sprekken merkte ze da ge die In . na Ilo us hun anosmie. daarvoor!’’, ald bben leren leven met he en jar al ze als lfs nen, ze er het algemeen even training willen begin kzin verloren, leken ov reu n hu en led ge r jaa Mensen die al 5 à 10 en ruiken. De mensen ds kort niet meer kunn sin s pa die en ns me /of een virus. enthousiast als de or een hoofdtrauma en do ren rlo ve k reu n dden hu een paar weken met wie Ilona sprak ha reuktraining, maar na de n aa en nn go be eens manier uitvoerden Zij waren allemaal al training op de juiste de ze of n ste wi r ke ze t gestopt omdat ze nie staan. Wanneer ik e hebben een druk be “W is. n ge sla n va ns en hoe groot de ka zie of feedback krijg, an ik geen resultaat arv wa n be zig be s iet “Het is menselijk maanden met n. Een ander stelde: aa en led de n va n ee gaf r je dat doet, verwijt demotiveert dat me’’, ang ziet. Maar wannee itg oru vo en ge je r ee staat.’’ Zo om op te geven wann t je hierin niet alleen da n ele vo te om jk t is belangri ngen van een je je dat jezelf ook. He aan het tot stand bre n ge dra bij lijk pe ho ichten die waren er heel wat inz ikers voldoet. • de toekomstige gebru n va n ste rei ve de n app die aa
4
IJsje Speciaal Zomer, zon, vakantietijd; voor veel mensen hoort daar een ijsje bij! We schreven al eerder over het ijs van Ben & Jerry’s, waarin Ben vanwege zijn anosmie graag grote chunks en grove noten stopte. Maar er zijn ook andere manier om ijs van textuur te voorzien, zo blijkt. In de bijzondere Amsterdamse ijssalon Ludo & Hedo bereiden ze ijs met een heel andere insteek waardoor hun smaakjes ook een eigen structuur, textuur, viscositeit (stroperigheid) en mondgevoel krijgen. Bovendien draait alles in de ijssalon om het voor de gek houden van je zintuigen. tekst Susanne de Bruin Ingrediënten met lef Eigenaren Vladimir Todorov en Ola Lanko bereiden hun ijs met een wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Ze noemen het ook wel koken onder nul. Daardoor bekijken ze hun ijs zoals een kok naar zijn gerechten kijkt. Ingrediënten als knoflook, sojasaus, avocado en zwarte thee worden dan ook niet geschroomd. Maar dat is niet alles, want ook de gebruikelijke, romige structuur van ijs lappen zij met gemak aan hun Italiaanse laars. In hun blogs noemen ze de textuur van ijs zelfs ‘een verborgen diamant’.
van fruit kan flink wegvallen om vervolgens weer gecompenseerd te moeten worden met suiker. Dat vinden de twee natuurlijk maar wat zonde!
smaak van een extra dimensie voorzien! Knisperfris Zo lijkt hun smaak ‘Secret Knowledge’ (berkensap en lemon sorbet) op een besneeuwde bergtop wanneer je er naar kijkt. Het ijs is fris en knisperend, in plaats van zacht en romig. Een sorbet met een beetje sneeuw-crunch voor het mondgevoel dus!
Rebels besluit Vladimir en Ola besloten vervolgens dit dogma te doorbreken. Naar hun mening zijn er verschillende texturen die ijs van nature toebehoort. In de eerste plaats draait het om smaak, maar met textuur kun je
Pure smaak. Die toegevoegde middelen zouden er bovendien voor kunnen zorgen dat de pure smaken van de ingrediënten gemaskeerd worden. Met name de zoetheid
fotografie Ola Lanko
Geen fratsen Al vroeg in het proces waarin de twee hun eigen recepten begonnen te ontwikkelen, liepen ze tegen een fundamenteel probleem aan: het woord cream (room) in het Engelse ice cream. Ze streefden naar een zachte, romige structuur in hun ijs. Maar hoe meer bijzondere ingrediënten ze testten, hoe moeilijker het bleek om dat romige resultaat te behalen! Het leek een universele wens in de wereld van ijs, maar om dat te bereiken worden al snel allerlei emulgators en verdikkingsmiddelen toegevoegd.
5
Gezichtsbedrog Het menu bij Ludo & Hedo verandert constant maar er is steeds een geheime smaak: De shape shifter. Het is altijd wit ijs, zodat je uit het uiterlijk niets af kunt leiden. Maar elke week heeft het een andere smaak. Wie het raden kan, krijgt een gratis bol. • Je vindt Ludo & Hedo aan de Van Hallstraat 222 te Amsterdam
Samen bakken en kokkerellen tijdens High Tea:
‘Ik ben blij dat ik gegaan ben’ Voorgaande jaren hebben wij u meerdere kookworkshops aangeboden in zowel Rotterdam als Utrecht. Onder begeleiding van professionele (top) koks konden de cursisten tijdens deze zogenoemde ‘Masterclasses’ in teams een smakelijk diner verzorgen om dat vervolgens in elkaars gezelschap samen op te eten. Deze workshops waren altijd een succes en juist voor ons als smaakgemankeerden werd een contrastrijk menu samengesteld. tekst Susanne de Bruin fotografie Geerke Vermeulen In het hart van Nederland Helaas konden deze workshops alleen op een (maandag)avond gepland worden, omdat dat voor de koks de beste mogelijkheid was om ons van dienst te zijn. Voor vele geïnteresseerden waren de avonden echter bezwaarlijk, omdat men vanuit het gehele land reist. Daarom wilden we dit jaar een High Tea workshop aanbieden op de zaterdagmiddag. Dat was voor velen een stuk geschikter tijdstip en de animo was groot. Ruim 30 cursisten hadden zich voor de workshop opgegeven! De High Tea workshop werd gehouden in de Kookfabriek. De
waarvan de receptuur en ingredienten al voorbereid waren en klaar stonden. Zo konden deelnemers kiezen uit koude en warme, zoete en hartige gerechten. Van scones tot hartige poffertjes, brownies en muffins, sandwiches en broodjes, soep en taartjes.
High Tea
Lekkers in de doggy-bag Na ruim een uur bakken en kokkerellen waren we klaar en konden alle hapjes worden uitgestald. Er werd er natuurlijk ook vergeleken; enige rivaliteit is niet te vermijden. De High
locatie in Utrecht is een mooie en ruime kookhal en aangezien wij de enige groep waren hadden we het ook nog eens het rijk alleen. Alle deelnemers konden zelf een gerecht maken,
6
Tea was zo overdadig dat er veel overbleef. Maar gelukkig had een van onze cursisten bakjes geregeld en gingen er vele “doggy-bags” mee naar huis. Een smakelijk souvenir van een sfeervolle middag! We vroegen vier deelnemers hoe zij de High Tea hebben ervaren: Laura van Oss: “Ik heb een superdag gehad. Alles was weer goed geregeld en het is leuk om bekende gezichten terug te zien en op een laagdrempelige manier nieuwe contacten te leggen. Zo sprak ik iemand die op haast dezelfde manier als ik door een val van de trap ook haar reukzin is verloren. Dat
was heel frappant en ook best een heel emotioneel en ontroerend moment. De recepten die we mochten bereiden waren heel simpel; een kind kan de was doen. Maar het waren absoluut heel lekkere dingen. Met name de brownies en de sandwiches met serranoham en zontomaat en pesto vond ik heel geslaagd. Het lijkt me leuk om zelf een high tea voor vrienden en familie te geven, dan staan die dingen zeker op het menu!’’ Jantien Kraakman: “Ik vond het absoluut voor herhaling vatbaar. De sfeer was gezellig en heel ongedwongen. Ik was mee met mijn dochter Kim, die aangeboren anosmie heeft. Ik vind het leuk en interessant om met haar mee te gaan om zo
Albertine Hoekwater: “Qua contacten vond ik het heel leuk! Ik heb voor het eerst met iemand gesproken die ook aangeboren anosmie heeft. Dat was heel fijn, het gaf toch een stukje herkenning. Het koken was voor mij een beetje spannend en stressvol. Maar dat kan ook te maken hebben met het feit dat ik PDD-NOS heb, een vorm van autisme. Gelukkig hebben we wel heerlijke dingen gemaakt. Ik ben niet zo bewust bezig met de structuur van eten, maar vond de muffins er heel mooi en lekker uitzien. Van de hartige dingen vond ik de sandwiches met eiersalade en zalm lekker fris en niet té zout. Op het gebied van zoetigheid sprongen de brownies er voor mij uit: één hap chocola, heerlijk! Het was een heel leuke High Tea workshop, ik ben blij dat ik gegaan ben.
meer over anosmie te weten te komen. Ik ben bovendien heel trots dat Kim de uitdaging aangaat om met deze onzichtbare handicap de koksopleiding te doen. Vanwege de tijdsdruk verliep het koken wat chaotisch, voor kletsen was daardoor weinig ruimte. Gelukkig kwam dat helemaal goed tijdens het opeten van alles wat we gemaakt hadden. Als we het hadden over wat we wel en niet zo lekker vonden, was er weinig verschil in mening tussen de mensen met en zonder reuk- of smaakstoornis. Wel viel het me op dat sommige leden met veel boosheid en teleurstelling zaten. Dat heb ik bij Kim nooit zo gezien, misschien speelt het mee dat zij al haar hele leven niets ruikt. Al met al was het een heel geslaagde middag’’
Wout Kaljee: “Ik was al eerder naar een van de kookworkshops in Rotterdam geweest en dat was me goed bevallen! Vandaar dat het me leuk leek ook eens met de High Tea workshop mee te doen. Ik vind het sowieso
7
leuk om anderen te treffen met dezelfde problematiek. Je kunt in het dagelijks leven immers niet aan iemand zien of hij of zij ook niet kan ruiken. Bovendien vind ik het heel interessant hoe iedereen er op zijn eigen manier mee omgaat. Het klinkt misschien wat zwaar, maar ik heb zo nu en dan best behoefte aan lotgenoten contact. Bovendien kun je zo tijdens het koken en eten tips uitwisselen over smaakbeleving en mondgevoel. Zo vielen de brownies echt in de smaak. Maar we hadden het ook over andere dingen, zoals hoe je omgaat met de gevaren waar je neus je niet voor kan waarschuwen. Ik vond het een prima bijeenkomst, leuk en luchtig opgezet. Juist de combinatie van het contact en samen eten maakt het geslaagd.’’ •
Lievelingskostje van onze leden Via de Facebookpagina van onze vereniging deden we een oproep. We gingen op zoek naar de leukste, lekkerste en beste recepten van onze leden! Voor wie een reuk- en/of smaakstoornis heeft, is het vaak een zoektocht om zijn of haar smaakbeleving te herontdekken en opnieuw vorm te geven. Binnen vereniging treft u echter veel ervaringsdeskundigen die u wellicht kunnen inspireren met hun eigen recepten. Lees hier hun favoriete kookkunsten!
Alles in één YVONNE VAN BAAL: “Dit is het favoriete recept van mijn man, hij heeft aangeboren anosmie. Dit recept heeft alles in zich: structuur, verschillende smaken en het ziet er erg mooi uit. Het recept is van AH, daar kun je ook alle ingrediënten kopen maar ook andere supermarkten zullen het zeker hebben.”
Kleurplaat! YNSKE HEERINGA: “De vrijdagavond bakplaat, want daar kun je alle kleuren in verwerken. Bijvoorbeeld kleingesneden aardappelen, tomaatjes in diverse kleuren, een gesneden rode ui, paprika’s in verschillende kleuren, knoflook en ga zo maar door. Strooi er heerlijke kruiden van Jonnie Boer over en wat olijfolie. Hussel het geheel vervolgens door elkaar. Indien gewenst kun je vis of vlees toevoegen of er aan het einde beetje gerapte kaas over strooien. Laat het op 200C ongeveer 30 minuten garen in de oven en smullen maar!” Zo maak je het: Toast met gerookte zalm 4 personen 10 min. bereiden Ingrediënten 4 middelgrote eieren 1 meerzadenbrood 4 tl mierikswortel in pot 125 ml crème fraîche 300 g rauwkost pittige radijsmix 4 el kraanwater 250 g warm gerookte zalmstukken
Op maat gemaakt FRANK PLANTINGA: “Ik heb congenitale anosmie, dus mijn hele leven nog niet kunnen ruiken omdat mijn reukzin nooit is ontwikkeld in de hersenen. Hierdoor lust ik eigenlijk alles, behalve rijst. Ik eet echt op kleur, structuur en de vier smaken die de tong mij biedt. Wat ik liefst eet is de chili con carne die mijn vrouw helemaal voor mij heeft ontwikkeld met kruiden en kleur. Wat er volgens haar voor mij uit springt, is koriander, rozemarijn, zout - liefst Himalaya zout - en alle zoete kruiden. Verder vult ze de chili con carne met 3 kleuren paprika, peterselie en kurkuma. Dat doet ze ook voor de kleur. Gehakt niet te fijn geruld voor de mondsensatie, te samen met de bonen. Dat is waar ik blij van word!’’
Keukenspullen broodrooster Bereiden 1. Kook de eieren in 7 min. bijna hard. Laat schrikken, pel ze en snijd in plakjes. Snijd ondertussen 2 sneetjes per persoon van het brood en rooster in de broodrooster. 2. Meng de mierikswortel, crème fraîche en het water tot een dressing. Breng op smaak met peper en eventueel zout. Schep de dressing door de radijsmix. 3. Beleg de toast met de salade, zalm en bovenop plakjes ei. Eet smakelijk!
8
gitta ruikt vervormd, dat lijkt me nog naarder. Maar toch is er zoveel herkenning, het is echt iets heel moois dat we elkaar zo hebben gevonden.’’ Marette: “Iedereen gaat er natuurlijk op zijn eigen manier mee om, maar wij kunnen geuren echt gigantisch missen. We ervaren hetzelfde en hoeven elkaar niets uit te leggen. Dat maakt het makkelijker om te eten met mensen die in hetzelfde schuitje zitten.’’
Aan tafel!
Laura: “Tijdens een van de workshops op de Vriendendag zag Birgitta dat ik het moeilijk had. Ik probeerde me steeds groot te houden maar zij prikte er doorheen. Dat was heel fijn en zo raakten we met elkaar in gesprek. Later op de dag trof ik haar weer samen met Marette. We bespraken hoe belangrijk de geur van je partner in je relatie is en zo zaten we opeens met z’n drieën te snikken.” Marette: “Ik had via Facebook al contact gehad met Birgitta. Zij heeft haar geur veel recenter verloren; ik leef er al 11 jaar mee maar begreep haar verdriet en stuurde een berichtje. Op de Vriendendag zagen we elkaar
in het echt en het klikte goed. Aan het einde van de dag zaten we met z’n drieën aangeslagen bij elkaar en ontstond het idee samen wat af te spreken. Toevallig genoeg zijn we ook nog eens alledrie ZZP’ers en wonen we dicht bij elkaar in de buurt in Amsterdam.’’
Laura: “We hebben ook een groepsapp waarin we dingen delen. Zo onweerde het laatste na een warme dag. Dan stuurt Birgitta een berichtje of wij de geur van regen in de zomer ook zo missen...’’
Birgitta: “Ik nam een beetje het initiatief. Mijn voorouders zijn Italiaans en ik ben altijd gek op lekker eten en koken geweest. Maar doordat ik sinds 1,5 jaar parosmie heb en daardoor geuren vervormd waarneem is eten heel lastig geworden. In het begin vond ik alles stom en vies maar op den duur wilde ik wel weer gaan uitproberen wat nog wel voor mij werkt. Het koken voor Marette en Laura gaf me een aanzet om weer wat met eten te doen!’’
Marette: “Maar we kunnen ook goede tips uitwisselen, bijvoorbeeld over eten. Ik weet na 11
Laura: “Toevallig had Birgitta mijn favoriete gerecht gemaakt: Indiase curry met garnalen. Het was lekker pittig en de garnalen hadden een stevige bite. Het eten was heerlijk en bovendien konden we de hele avond ongegeneerd over onze reukstoornis praten. Marette en ik ruiken allebei niets en Bir-
Birgitta: “Voor mij is mondgevoel ook belangrijk, jammer genoeg is bijvoorbeeld pasta niet prettig meer maar grove rijst nog wel. En bij de curry had ik flink wat hete pepers gedaan zodat het lekker pittig werd. Op een boterham doe ik ijsbergsla om het knapperig te maken. Gisteren heb ik ramensoep gemaakt. Doordat het zo kleurrijk en knapperig is, is het voor mij echt een fijn gerecht om te eten. (zie foto) Het is leuk om zo ideeën uit te wisselen.’’ Laura: “Door onze drukke agenda’s is het nog niet gelukt om een nieuwe eetafspraak te plannen, maar volgende week gaan we wel samen borrelen. Leuk om weer bij te kletsen!’’ •
fotografie Brigitta Gadellaa
Eten doe je samen; dat zie je in haast elke cultuur terug. Maar hoe fijn is het om te tafelen met gelijkgestemden? Onze leden Birgitta Gadellaa, Marette Buist en Laura van Oss troffen elkaar op de laatste Vriendendag en besloten samen een vorkje te prikken.
Birgitta: “Veel mensen begrijpen niet wat het met je doet. In mijn werk als styliste deed ik vaak de styling voor kookboeken. Ik ben heel sensitief en was altijd bezig met geur, smaak en kijken. Mijn reukverlies voelt echt als een vervlakking en ik weet dat Marette en Laura dat ook zo ervaren.’’
jaar als ervaringsdeskundige precies waar je het lekkerste brood kan halen, al is smaak wel heel persoonlijk natuurlijk. Voor mij is mondgevoel en hoe iets eruit ziet het belangrijkst. Al vind ik het niets als mensen een gerecht willen opleuken met bijvoorbeeld eetbare viooltjes. Maar koriander in de curry laat het er wel lekkerder uitzien, ook al proef je het niet.’’
9
Uit ‘Achter glas - geur & passie’ – interview met Inge Klootwijk Inge Klootwijk-Knoop is 31 jaar oud en woont samen met haar man en hun dochter in Wageningen. In het dagelijks leven werkt ze als tandarts-assistente. tekst Susanne de Bruin fotografie Geerke Vermeulen
‘Het was december 2005 toen ik in de kerstvakantie naar de schaatsbaan ging om een groepje jongeren te begeleiden. Ik was negentien en zat op de middelbare hotelschool in Wageningen. Na de vakantie zou ik stage gaan lopen bij sterrenrestaurant De Librije, daar keek ik erg naar uit! Geschud Hoe ik precies gevallen ben weet ik niet meer. Ik stond stil en ben waarschijnlijk mijn evenwicht verloren. Ik kwam met mijn achterhoofd op het ijs terecht. IJs geeft niet bepaald mee, dus het was een behoorlijk harde klap. Mijn hersenen voelde ik letterlijk schudden toen ik neerkwam. Ik werd direct naar de EHBO gebracht en belandde in het ziekenhuis. Daar werd een zware hersenschudding geconstateerd en een CT-scan van mijn hoofd gemaakt. Aan de hand daarvan werd geconstateerd dat mijn reukzenuw beschadigd was. Na vier dagen ziekenhuis mocht ik naar huis. Toen werd mij verteld dat ik niet meer zou kunnen ruiken. Gelukkig woonde ik in die tijd nog bij mijn ouders, want ik voelde me nog heel ziek. Dat ik mijn reukzin verloren had, drong nog helemaal niet tot me door. Ik kreeg toen überhaupt maar weinig mee van wat er om me heen gebeurde. Daarna liep ik ’s ochtends als
‘ Ik heb het roer omgegooid
en de horeca vaarwel gezegd’ 10
ik beneden kwam eerst naar de koelkast om te testen of ik ondertussen al kon ruiken. Maar ik rook natuurlijk niets. Sinds mijn 13e wist ik al dat ik kok wilde worden. Ik was gek op koken en hielp in die tijd al vaak mee in het restaurant van mijn oom. Koken is altijd belangrijk geweest in mijn familie, zelfs mijn oma kookte op haar 87e nog graag! Ik had geen idee wat ik naast koken anders nog zou kunnen, maar besefte ook dat zo’n zware hersenschudding ook heel anders had kunnen uitpakken. Ik kon het verdriet daardoor vrij snel achter me laten. Grotere ambities Na mijn herstel begon ik toch bij De Librije. In de keuken van chefkok Jonnie Boer heb ik enorm veel geleerd, met name op het gebied van patisserie. Het was hard werken op hoog niveau. Omdat ze heel tevreden over me waren, mocht ik na mijn stage zelfs blijven. Van het begin af aan heb ik verteld dat ik niets meer kon ruiken en smaken anders beleef. Nieuwe kruiden zoals daslook en moerasspirea had ik nooit eerder geproefd en ik wist dus niet hoe dat smaakte. Om die reden kookte ik alleen volgens recept. Ik miste daardoor de smaken en de bijzondere combinaties waar De Librije juist bekend om staat. Ik besefte dat ik door mijn reukverlies altijd andermans recepten zou bereiden en eigenlijk nooit meer dan een hulpje zou worden. Dat vooruitzicht maakte me heel verdrietig, daar was ik veel te ambitieus voor. Na een jaar besloot ik dan ook te stoppen bij De Librije en me op iets anders te richten. Ik rolde van de keuken de bediening in en
heb daar verschillende functies bekleed, van medewerker tot restaurantmanager. Zowel met gasten als collega’s praatte ik veel over geuren en smaken. Ik kon er goed over vertellen, maar had eigenlijk geen idee waar ik het over had.
in Marokko en daar hebben we nieuwe inspiratie opgedaan. Maar thuis houd ik me nooit aan recepten, want ik weet uit ervaring welke smaken goed bij elkaar passen. Bovendien is mijn man een fantastische kok, daar doe ik ook graag mijn voordeel mee. Een half jaar nadat ik mijn reuk had verloren gingen we samen voor het eerst uit eten. Na afloop besloot ik dat ik voortaan de bob zou zijn en uit eten gaan zonde van het geld was. Ik
Dat zorgde drie jaar geleden voor een flinke terugslag. Na er jarenlang vrij nuchter over te hebben gedacht, kwam nu het verdriet naar boven. Al die tijd had ik anderen en mezelf
verteld dat het echt niet zo erg was en er veel ergere dingen waren. Een sociaal medewerker die ik in die tijd bezocht heeft me erg geholpen. Zij legde me uit dat er inderdaad ergere dingen zijn, maar dit wel het ergste is dat ík heb meegemaakt. En dat ik best mag zeggen dat ik het daar moeilijk mee heb. Het is er nu eenmaal en waarschijnlijk komen er nog wel meer momenten in mijn leven waarbij ik geur zal missen. Ik weet nu dat ik daar beter over kan praten. Voortaan voor de lol Koken is nog steeds mijn ding, al vind ik het soms lastig om te verzinnen wat we gaan eten. We zijn op vakantie geweest
11
proefde toch niets meer van de wijn en het diner. Gelukkig ben ik daar snel van teruggekomen; we genieten samen ontzettend van lekker eten en goede wijn. Ik drink graag een vettige chardonnay, ik hou erg van die structuur. In mijn eten let ik daar niet zo op, misschien onbewust. Wel vind ik een salade veel lekkerder als er ook iets knapperigs in zit. Uiteindelijk heb ik het roer omgegooid en de horeca vaarwel gezegd. Niet alleen omdat ik niets ruik, maar ook omdat er maar weinig vaste contracten zijn in die branche. Ik word nu intern opgeleid tot tandartsassistente en volg een thuisstudie die ik binnenkort afrond. Ik had
nooit verwacht dat de gezondheidszorg iets voor mij zou zijn, maar ik vind het zo waanzinnig gaaf. En misschien komt mijn niet-werkende neus me daar zelfs een beetje van pas: ik vind het niet erg dat ik al die ontstekingen niet ruik! Zoektocht Ik heb lang gehoopt dat mijn reuk terug zou komen. Na de CT-scan heb ik ook een MRI-scan laten maken, in een ander ziekenhuis. Daar vertelden ze me dat als mijn reuk binnen twee jaar niet terug zou keren, ik waarschijnlijk nooit meer zou kunnen ruiken. In de jaren daarna ben ik op zoek gegaan naar alternatieve behandelingen. Ik ben bij een natuurgeneeskundige en een osteopaat geweest en heb ook acupunctuur geprobeerd. In het Reuk- en smaakcentrum was ik de honderdste patiënt, al is ook daar niet veel uit gekomen. Op een nieuwe MRI-scan zagen de artsen dat mijn reukzenuwen niet zijn afgescheurd, maar wel beschadigd. Hoewel het elf jaar geleden is, raadden ze mij reuktraining aan. Dat wil ik wel proberen, maar je moet dat heel consequent doen. Mijn dochter is nu nog erg klein. Als we alles op de rit hebben ga ik ermee aan de slag!’ •