STAD VAN IEDEREEN
JAARVERANTWOORDING 2017
INLEIDING
Naoorlogse wijken komen steeds meer in de belang
AORTA onderzocht in de wijk Overvecht wat het betekent
stelling te staan. De aanwijzing van jonge monumenten
als je drie actuele thema’s ‘energie en circulaire economie’,
heeft de discussie over de waarde van deze wijken, de
‘water en klimaat’ en ‘gezond en sociaal’, integraal onder
stedenbouw, groen en de architectuur van de woningen,
zoekt. Niet alleen leverde dat nieuwe energiebronnen op,
nieuw leven ingeblazen. Samenhangende historische
het laat ook zien dat energie of klimaat veel meer kan be
kennis over de bijzondere eigenschappen van deze
tekenen dan de vaak gekozen technologische benadering
gebieden ontbreekt bij veel mensen. De wijken worden
doet vermoeden. Juist door het te koppelen aan de sociale
te vaak vooral beoordeeld op hun sociale context.
kracht van de wijk. Het team zag een ‘kantel’-proces voor
Terwijl deze wijken zijn ontworpen vanuit de wijkgedachte,
zich. Gedragen door de schouders in de wijk wordt Over
als één geheel, waar stedenbouw, landschap en archi
vecht beter verbonden aan de omgeving met een minder
tectuur hand in hand gingen en waarbij alle voorzieningen
centrale plek voor de auto. De publieke ruimte wordt
op loopafstand van de woning beschikbaar waren.
bruikbaarder en rijker geschakeerd. De wijk wordt zachter
Winkels voor de dagelijkse behoeften, de school voor
en er is meer aanleiding voor contact en beweging.
de kinderen om de hoek, ruimten in de plint voor de
Er is voor meer wat wils en er wordt een nieuwe schaal
polikliniek/ zuigelingenzorg, een buurtcentrum of zelfs
geïntroduceerd: die van het overzichtelijke, behapbare en
een wijkbibliotheek. Tegenwoordig worden voorzieningen
het ‘dichterbij’. De gemaakte kansenkaart laat, als een
op buurtniveau weer opnieuw aanbevolen.
“quick scan”, zien hoe de thema’s elkaar kunnen ver sterken. “Het is een oefening in hoe Overvecht, op deze
De destijds nog gemeentelijke Dienst Openbare Werken
gebieden, klaar kan zijn voor de toekomst” zo vertelde
dacht na over de aanleg van gebruiksgroen voor alle doel
ateliermeester JanDirk Hoekstra. Het helpt ook met het
groepen. Kinderen liepen door het groen naar school. Ook
beter begrijpbaar maken van grote systeemvraagstukken
woningen werden ontwikkeld voor elke levensfase, zodat
voor de professional én de bewoners.
men op de oude dag, binnen de wijk kan doorschuiven naar een passende woning. Een levensloopbestendige wijk
De insteek van vorig jaar is nog steeds relevant: organi
was destijds het uitgangspunt.
seer meer aandacht voor een samenhangende analyse van de opgave. Want stapelen van programma leidt juist
Anno 2017 zijn er veel nieuwe vraagstukken bij gekomen.
tot een sterke leefomgeving, die bereikbaar is voor meer
Behoefte aan kleinschalige voorzieningen voor kleine
mensen. Betrek nadrukkelijk de schaalniveau’s die daarbij
ondernemers, ontmoetingsplekken, gebruiksgroen,
horen, ook als ze buiten de grenzen van het project vallen.
veiligheid, nieuwe wensen om groen te gebruiken.
Dat is nodig voor de grote systeemveranderingen waar
Tegenwoordig worden voorzieningen op buurtniveau weer
wij voor staan: de energietransitie en het veranderende
opnieuw aanbevolen, zij het dat deze vaak geclusterd
klimaat. Het is een pleidooi om de inclusieve kracht van
worden aangeboden in één gebouw. Hoe combineer je dat
ontwerpend onderzoek te benutten voor complexe vraag
met de energietransitie, extreme klimaatscenario’s zoals
stukken!
wateroverlast en hittestress, gezonde verstedelijking en behoefte aan nieuwe woningen?
Eveline Paalvast. April 2018
3
4
5
SHARED SPACE Slotmanifestatie Shared Space Publicatie Shared Space Kennisalliantie Healthy Urban Living
In 2017 richt Aorta zich, na jaren van relatieve stilte opnieuw op de ruimtelijke vernieuwing van de Utrechtse wederopbouwwijken. Hoe kan het stedelijke beleid van Healthy Urban Living daaraan bijdragen? Het activiteitenprogramma 2017 valt onder het meerjarenprogramma SHARED SPACE, dat in 2016 van start is gegaan. De komende jaren onderzoekt Aorta hoe Utrecht kan blijven groeien naar 400.000 bewoners in 2040 en tegelijkertijd ambities voor een leefbare, gezonde, voor iedereen toegankelijke en klimaatbestendige stad kan waar maken. In 2017 richten we ons binnen dit onderzoeksthema op de revitalisatie van de naoorlogse stadswijken.
6 8 8
DE KRACHT VAN DE NAOORLOGSE WIJKEN Kracht van [Over]vecht 9 Terug naar de wijkgedachte 12 Culturele Zondagen Utrecht 50-75 13 Kanaleneiland-Centrum 15 CITYZINE Dag van de Architectuur 16 Stijljaar [en open monumentendag] 18 Culturele Zondag Uitgesproken Utrecht 19 Urban Tours 20 Rietveldprijs 21 Secret Cinema 21
In het najaar van 2017 heeft AORTA de volgende activiteiten in voorbereiding. – Het gas eraf – Verduurzamen van de naoorlogse woongebouw
ACTUALITEIT IN DE STAD Blog 1 // Wie stelt de waaromvraag nog? Blog 2 // Liefde voor de stad Blog 3 // Puzzelen op hoog niveau Blog 4 // De nieuwe neudeflat: not there to be average? Blog 5 // Migrantenkerken oplossing voor lege kerkgebouwen? Blog 6 // Winkelcentrum rivierenwijk: buurteconomie tussen de wijken Blog 7 // Gott steckt im detail Blog 8 // Expeditie lage weide Blog 9 // Wat ruig is moet ruig blijven Blog 10 // De trip | Rotsoord Blog 11 // Utrecht Science Park
22 22 22 22 22 22 23 23 23 23 23
EDUCATIE Straatbeelden 24 Creating Cities 24 AORTA ONLINE Nieuwe Website 25 Socials 25
‘We kunnen niet zomaar stellen dat we nu eenmaal een stad voor hoog-opgeleiden zijn’.
OVER AORTA Jaarcijfers 27 Missie en koers 28 Medewerkers 29 Sponsoren en subsidieverstrekkers 30 Colofon 30
6
ONTWERPEND ONDERZOEK
PROGRAMMA
SHARED SPACE
SHARED SPACE!
ondernemers en ruimtelijk ontwerpers. Hierna presenteer
#BLOG: BOUWEN AAN EEN STERKE ROMEINSE MUUR
gezonde toekomst voor het stadseiland puzzelden,
OVER GEZONDE VERSTEDELIJKING
de zes ontwerpers hun strategieën om waardig oud
AUTEUR ERIC OUWERKERK
uitgaande van verdichting. Na de presentaties opent
te worden, het resultaat van een onderzoekstraject van
Bart Cosijn het gesprek met de vraag of deze tot nieuwe
DATUM: 25 JANUARI 2017 // DEELNEMERS: 228// MANIFESTATIE,
AORTA, het Bartholomeus Gasthuis en het Stimulerings
In het middagprogramma van de manifestatie Shared
inzichten leiden en we er snel mee aan de slag kunnen.
WALKING DINER // SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT /
fonds Creatieve Industrie. Hoe je waardig oud kunt
Space, 25 januari 2017, stond het veranderend zorg
Hij legde deze voor aan zijn tafelgasten Peter Steijn
/ STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE / BARTHOLOMEUS
worden, is een vraag die een groeiende groep mensen bezig
systeem in relatie tot de inrichting van de leefomgeving
(programmadirecteur Healthy Urban Living, Gemeente
GASTHUIS / FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT - STIMULERINGSFONDS
houdt. Wensen over wonen, voorzieningen en tijdsbesteding
centraal. Onder andere de inrichting van het zorgsysteem
Utrecht), Paul Roncken (adviseur ruimtelijke kwaliteit
CREATIEVE INDUSTRIE – Het programma SHARED SPACE #2016 is tot
zijn anders dan die van de voorgaande generaties. Het zorg
volgens de principes van de Romeinse muur kwam aan de
Provincie Utrecht), Paulus Jansen (wethouder van
stand gekomen in samenwerking en met inspirerende bijdragen van bewo
systeem in Nederland is in transitie. Door grote aanpassin
orde: “Met alleen maar kleine stenen kom je niet ver, dat
onder meer wonen en sport, Gemeente Utrecht) en
ners en de Gemeente Utrecht (Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling),
gen in de wet worden zorgbehoevenden gestimuleerd een
gaat schuiven. Enkel grote stenen zorgen ook niet voor
Jacob Voorthuis, en aan de zaal.
het Ministerie van Binnenlandse Zaken, Bouwinvest, Tauw, Synchroon,
beroep te doen op hun eigen netwerk. Om fysiek, emotio
stevigheid. Het is juist de combinatie van kleine en grote
INBO, State of Flux, IABR, het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Indus
neel en sociaal vitaal te blijven is een kwalitatieve leefom
stenen die er voor zorgen dat de muren al eeuwenlang
#BLOG: GEZOND SAMENLEVEN
trie, Bartolomeus Gasthuis, Bureau Westerlengte, Design Academy, Design
geving met een sociaal netwerk en de juiste voorzieningen
overleven.” Deze en andere visies op het zorgsysteem
AUTEUR: MARTINE BAKKER
Innovation Group, Flux Landscape Architecture, Marco Broekman Urba
van groot belang. Hoe vertaalt een keten van welzijn, wonen
lees je in de blog van Eric Ouwerkerk:
nism, Research Architecture, HIK Ontwerpers, Wieneke van Muiswinkel.
en zorg zich door in de stedenbouwkundige context, en in
www.aorta.nu/blog/bouwen-aan-een-sterke-romeinse-
Architectuurfilosoof Jacob Voorthuis trapt de avond af
de indeling en inrichting van de ruimtes binnen het Bartho
muur/
met de conclusie dat gezamenlijkheid onmisbaar in het
De manifestatie SHARED SPACE! was een inspirerend
lomeus Gasthuis in het bijzonder?
programma voor iedereen die wil bijdragen aan een
streven naar een gezonde stad is. Er zijn zelfs frisse, Het walking diner werd begeleid door twee krachtige
nieuwsoortige allianties nodig. Minstens zo belangrijk is
gezonde toekomst voor Utrecht. Met prikkelende spre
Team Stadsatelier Het nieuwe Bartholomeus Gasthuis
presentaties over de historie van gezonde verstedelijking
de definitie van ‘gezonde stedenbouw’ die voortdurend
kers, talkshows, debat, lezingen en gelegenheid tot uit
Willemieke van den Brink [Echter Ontwerp]
door Bettina van Santen erfgoed gemeente Utrecht:
gezamenlijk dient te worden vastgesteld, om tunnelvisie
wisseling tijdens een lopend diner.
Ester van de Wiel [Ester van de Wiel]
Leren van Fockema Andreae en Steven Delva [Delva
en wijdlopigheid te voorkomen. In de loop van de avond
Met het activiteitenprogramma SHARED SPACE! zocht
Wies Harmeling [Wies | Bureau voor Ruimtelijk Ontwerp]
Landscape] Werken aan gezonde verstedelijking
komen de allianties en de definitie meermaals aan de
Aorta in 2016 antwoord op de vraag wat gezonde verste
Meintje Delisse [Heren 5 architecten]
delijking betekent voor de inrichting de stad. Waar kunnen
Michou Nanon de Bruijn [nanon.infoen | Studio Makkink]
we extra woningen bouwen? Voldoen bestaande woning
orde in de presentaties van de stadsateliers Think Big! en AVONDPROGRAMMA DESIGNING DILEMMAS
in de daaropvolgende discussie. Over de richting die de
Architectuurfilosoof Jacob Voorthuis (TU Eindhoven) open
ateliers inslaan zijn de tafelgasten het eens. Ook zien zij
typologieën nog wel om alle doelgroepen te huisvesten?
Publicatie over de vitaliteit en zelfredzaamheid van thuis
de het avondprogramma met een verfrissende keynote vol
een belangrijke rol voor de overheid om de regie voor een
Hoe richten we de buitenruimte in? Wat is er nodig om in
wonende ouderen in de binnenstad van Utrecht:
constructieve vragen. Wat vraagt gezonde verstedelijking
gezamenlijke ambitie te voeren met marktpartijen, bewo
een bekende omgeving waardig oud te kunnen worden?
http://www.aorta.nu/publicatie/design-cares-2/
van ons en van onze onderlinge relaties? Gezamenlijk
ners en andere belanghebbenden. Er is discussie over
heid was onmisbaar in een streven naar een gezonde
de noodzaak van een ouderwetse ontwikkelpartij versus
Tijdens de manifestatie presenteerden drie teams van twee StadsAteliers hun visies en ontwerpstrategieën die
DESIGN CARES - TALKSHOW
stad. Voor gezonde stedenbouw zijn zelfs onconventionele,
een innovatief verdienmodel waarin energie en mobiliteit
op deze vragen een antwoord geven. Er worden verban
Talkshow naar aanleiding van StadsAtelier Het Nieuwe
nieuw-soortige allianties nodig, aldus Voorthuis.
bijvoorbeeld geld opleveren naast het wonen.
den gelegd, idealen verwoord en visies aangescherpt, om
Bartholomeus Gasthuis. Hoe kunnen de ruimtelijke
En, minstens zo belangrijk, de definitie van ‘gezonde
Bij zo’n model is er geen behoefte aan een masterplan
daarmee handvatten te bieden voor de gezonde groei van
inrichting van de omgeving en de wijkeconomie bijdragen
stedenbouw’ dient voortdurend gezamenlijk te worden
maar aan samenwerkende partijen. Maar wanneer maak
de Utrecht naar 2040.
aan het waardig ouder worden in de eigen leefomgeving?
vastgesteld om zowel een tunnelvisie als wijdlopigheid
je dan een ontwerp en hoe organiseer je de participatie?
Speciale gasten zijn Hélène Wust [bestuurder woonzorg
te voorkomen. Beide zaken, alliantie en definitie, kwamen
Lees verder > www.aorta.nu/blog/gezond-samenleven/
ONTWERPEN VOOR ZORG IN DE WIJK
concern IJsselheem], Henk van der Woude [directeur
naar voren in de presentaties over het stadseiland en
Het middagprogramma startte met een key note van
architect Remake] en Inge Niks [directeur Ixin Vastgoed
de daaropvolgende discussie. De presentaties werden
Reimar von Meding, over de uitdagingen die de vernieuwing
Ruimte en Retail] en Reimar von Meding [[KAW Architec
gegeven door de twee multidisciplinaire teams die de
van de zorg vraagt van zorgprofessionals, burgers,
ten en winnaar Hedy d’Anconaprijs 2015].
afgelopen maanden op uitnodiging van Aorta op een
7
8
ONTWERPEND ONDERZOEK
PROGRAMMA
KRACHT VAN DE NAOORLOGSE WIJKEN
PUBLICATIE SHARED SPACE
KENNISALLIANTIE HEALTHY URBAN LIVING
KRACHT VAN (OVER)VECHT
november 2017 t/m februari 2018 onder leiding van een
STRATEGIEEN VOOR STADSEILAND
LOCATIE: COLOUR KITCHEN // DATUM: 9 JUNI // DEELNEMERS: 10
LOCATIES: WIJKBUREAU // DATUM: WOENSDAG 15 NOVEMBER // DEEL-
ateliermeester aan een kansenkaart voor de Vechtzone.
Met het onderzoeksprogramma SHARED SPACE! levert
// VORM: WORKSHOP // SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE
NEMERS: 45 // VORM: MEETUP #1 // SAMENWERKINGSPARTNERS: TAUW
Kan deze groen-blauwe corridor tussen binnenstad en
Aorta een bijdrage aan de gezonde verstedelijking van
UTRECHT ERFGOED EN PROVINCIE UTRECHT /
- EXCEPT - H+N+S LANDSCHAPSARCHITECTEN - FLUX ARCHITECTURE –
buitengebied meer betekenis krijgen voor de wijk
Utrecht. In de publicatie zijn de resultaten van die zoek-
Op verzoek van de kennisalliantie healthy urban living
BUREAU MA.AN – SOON – LOLA LANDSCAPE ARCHITECTS / // FINAN-
Overvecht?
tocht gebundeld.
verzorgde AORTA een korte workshop over gezonde
CIERS: GEMEENTE UTRECHT - STIMULERINGSFONDS – TAUW.
verstedelijking aan de hand van een casus in een weder
De gemeente Utrecht ondersteunt het initiatief en wil de
Utrecht staat – als snelst groeiende stad van Nederland
opbouwwijk. De workshop was onderdeel van de conferentie
HET GEHELE ONDERZOEKSPROGRAMMA LIEP VAN NOVEMBER 2017
resultaten gebruiken om een toekomstvisie voor de Vecht
– voor een grote uitdaging. Enerzijds wil de stad krachtig
over gezonde verstedelijking. Na het plenaire gedeelte
T/M FEBRUARI 2018
zone te ontwikkelen, samen met bewoners, eigenaren
inzetten op economische groei en tegemoet komen aan de
namen de bezoekers deel aan diverse workshops.
grote vraag naar woningen en voorzieningen. Anderzijds
en gebruikers. De kansenkaart is een startpunt voor het De Vecht kan zoveel meer zijn dan waterafvoer van de
gesprek hierover. Deze middag hebben we met bewoners
stad. Een groene en waterrijke omgeving nodigt uit om
en andere belanghebbenden en het team het gebied langs
TEAMS STADSATELIER THINK BIG! STADSEILAND
naar buiten te gaan, te bewegen, uit te rusten of mensen
de Vecht verkend. Onder leiding van Danielle Arets vond
wil de stad anticiperen op toekomstige klimaatscenario’s.
TEAM 1
te ontmoeten. De Vechtzone wordt ook belangrijker omdat
daarna een gesprek plaats over kansen en belemmeringen.
Dit betekent dat we straks met meer mensen gebruik
Marco Broekman [Marco Broekman Urbanism Research Architecture]
het steeds vaker extreem hard zal gaan regenen. De
maken van dezelfde ruimte. En dat we die ruimte voor
Gerwin de Vries [Lint Landscape Architecture]
Vechtzone kan dan grote hoeveelheden water uit de wijk
#BLOG: OVERVECHT AAN DE VECHT
meerdere doeleinden moeten inzetten. Het vraagt om
Marije van Bork [HIK Ontwerpers]
opvangen en afvoeren. Water en groen geven verkoeling
AUTEUR: MARTINE BAKKER
slimme oplossingen bij het inrichten van de beschikbare
TEAM 2
op extreem warme dagen, die in de toekomst vaker voor
woonruimte en openbare ruimte.
Ellen Wilms [Tauw]
komen. Ook kan de Vechtzone een rol spelen bij het op
Samen met bewoners en ondernemers uit de wijk Over
Drie vraagstukken zijn ieder op een eigen manier belicht:
Arnold Meijer [Inbo]
wekken van schone energie voor de wijk Overvecht.
vecht wordt in het door Architectuurcentrum Aorta geor
mobiliteit; ouder worden en verdichting. Aorta stelde
Maria Hoogendijk [Gemeente Utrecht]
Energie opgewekt door wind, zon, aardwarmte of her
ganiseerde atelier ‘Kracht van (Over)vecht’ gewerkt aan
de vraag: wat kan ontwerp bijdragen aan deze maatschap
Wieneke van Muiswinkel [Radio, Film, Installaties]
gebruik van restwarmte.
een kansenkaart. Deze kansenkaart kan richting geven als
heeft Utrecht hoge ambities op het gebied van leefbaar heid, duurzaamheid, gezondheid en gelijkwaardigheid en
pelijke vraagstukken? En wat is er nodig om een stap
er voor specifieke locaties plannen worden uitgewerkt.
verder te komen?
AORTA heeft het initiatief genomen voor een stadsatelier
Op woensdagmiddag 15 november vond de eerste bijeen
Verschillende teams zijn gevraagd om de maatschap
om de potentie van de Vecht voor Overvecht in kaart te
komst plaats. Deze blog gaat over kansen, verbindingen,
pelijke vraagstukken te verbinden in een samenhangende
brengen en krachtig te verbeelden. Tijdens een aantal
dromen en verantwoordelijkheden. “De bewoners en
strategie: want leidt dat stapelen van programma niet juist
atelierbijeenkomsten verkennen drie ontwerpers en
ondernemers zoeken kortom naar hun eigen verantwoor
tot een ambitie die de leefomgeving veel sterker maakt en
adviseurs samen met gebiedsexperts de kansen die de
delijkheid en wijzen andere partijen op de hunne.”
bereikbaar voor meer doelgroepen? De uitkomsten roepen
Vecht kan bieden. Drie koppels werken één van de drie
www.aorta.nu/blog/kansenkaart-overvecht-inspiratie-
op tot het loslaten van functiescheidingen, ruimte geven
thema’s verder uit: ‘gezond en sociaal’, ‘water en klimaat’,
voor-de-hele-stad
aan pionieren, het inzetten van ontwerpend onderzoek,
‘energie en circulair’. Het team wordt geadviseerd door
het zoeken naar nieuwe allianties en ook tot systeem
betrokken organisaties, bewoners en ondernemers uit de
sprongen.
omgeving.
Deze publicatie is dan ook een oproep aan alle partijen
De ontdekkingen en de verbanden komen samen in
om door te gaan met het slim verbinden van vraagstuk
schetsen, kaartbeelden en doorkijken. De kansenkaart die
ken en in de stad ruimte te geven aan experiment. Als een
zo ontstaat brengt ideeën samen die kunnen bijdragen aan
uitnodiging aan alle betrokkenen!
een gezonde leefomgeving; groen, sociaal, met schone
Lees verder > www.aorta.nu/publicatie/shared-space/
energie, en voorbereid op extreme weerscenario’s. Een team van jonge ontwerpers en adviseurs werken van
9
10 ONTWERPEND ONDERZOEK
PROGRAMMA 11
‘Ontwerpen aan de stad’
WOENSDAG 29 NOVEMBER // KRACHT VAN (OVER)VECHT
Overvecht. De ideeën die het team verder wil onderzoeken
energietransitie robuuster en weerbaarder kan worden.
tatie is er tijd voor vragen en opmerkingen. De onderzoe
Eerste werkbijeenkomst van het team in het wijkbureau
leggen we tijdens deze meet-up voor aan bewoners, orga
We zien een ‘kantel’-proces voor ons. Gedragen door de
kers van het atelier spitsten zich op verzoek van Aorta toe
Overvecht. Presentatie eerste bevindingen en uitwisseling
nisaties en ondernemers. Na de presentatie van het team
schouders in de wijk wordt Overvecht beter verbonden aan
op drie actuele thema’s: ‘energie en circulaire economie’,
inzichten. Opmaat naar verdere verdieping voor het
gaan we aan thematafels met elkaar in gesprek. Wat zijn
de omgeving met een minder centrale plek voor de auto.
‘water en klimaat’ en ‘gezond en sociaal’. De presentatie
ontwerpend onderzoek.
goede voorstellen en wat juist niet? Wat zijn ideeën om
De publieke ruimte wordt bruikbaarder en rijker gescha
volgde deze onderverdeling – de onderzoekers tonen per
verder aan te scherpen en uit te werken? Wat mist er?
keerd. De wijk wordt zachter en er is meer aanleiding voor
thema hun uitwerkingen, kaarten en ontwerptekeningen.
contact en beweging. Er is voor meer wat wils en er wordt
Deze resultaten worden door Aorta nog gebundeld in
Het team bestaat uit landschapsontwerpers Eek van der Krogt [Lint Landscape Architecture] en Simon Verbeeck
#BLOG: IS DIT OVERVECHT?
een nieuwe schaal geïntroduceerd: die van het overzichte
een publicatie. Ateliermeester Jandirk Hoekstra sluit de
[Lola Landscape Interventions], stedenbouwkundig ont
OP ZOEK NAAR EEN GELIJK SPEELVELD
lijke, behapbare en het ‘dichterbij’.
presentatie af. Hij definieert het onderzoek als een “quick
werper Sven van Oosten [Buro MA.AN], adviseur water en
AUTEUR: MARTINE BAKKER
Onder leiding van Danielle Arets bespraken we de kansen
scan”. De kansenkaart laat volgens hem zien hoe de
die we kunnen aangrijpen om de potentie van de Vechtzo
thema’s elkaar kunnen versterken. “Het is een oefening
telijke ontwikkeling en klimaatadaptatie Joris Viscaal
Net als de rest van Utrecht krijgt Overvecht er de komende
ne beter te benutten voor de wijk. Wat is daarvoor nodig?
in hoe Overvecht, op deze gebieden, klaar kan zijn voor
[Tauw], adviseur energie, materialenstromen en circulaire
pak hem beet twintig jaar woningen bij, wordt de wijk
En wie moet daarin het voortouw nemen? AORTA nodigt
de toekomst”. De kaart dient dan ook ter inspiratie bij de
economie Jacob Verhaart [Except] en adviseur sociaal en
energieneutraal en zijn er aanpassingen nodig vanwege
betrokken bewoners, ondernemers, organisaties en ge
huidige en toekomstige ontwikkelingen in de wijk.
duurzaam ondernemerschap Robbert Maas [SOON]. Het
de klimaatveranderingen. In het atelier ‘Kracht van [Over]
biedsdeskundigen uit deel te nemen. De opbrengsten van
www.aorta.nu/blog/kansenkaart-overvecht-inspiratie-
team staat onder de bezielde leiding van landschapsarchi
vecht’ laat Architectuurcentrum Aorta die opgave deze
deze bijeenkomst verwerkt AORTA samen met de kansen
voor-de-hele-stad/
tect en adviseur Jandirk Hoekstra [H+N+S Landschapsar
winter integraal onderzoeken. Het resultaat krijgt zijn
kaart in een online publicatie.
chitecten].
beslag in een kansenkaart. Betrokkenen zoals de
[geo]hydrologie Mark de Weerd [Tauw], adviseur ruim
gemeente, corporaties en waterschappen kunnen de kaart
OVER HET ATELIER KRACHT VAN [OVER]VECHT
KRACHT VAN (OVER)VECHT
raadplegen bij het maken van hun eigen plannen.
De Vecht kan zoveel meer zijn dan waterafvoer van de
LOCATIE: CANTINA OVERVECHT // DATUM: WOENSDAG 10 JANUARI 2018
Zo ontstaat samenhang op wijkniveau en hebben de toe
stad. Een groene en waterrijke omgeving nodigt uit om
// DEELNEMERS: 34 // VORM: MEETUP #2 // SAMENWERKINGSPARTNERS:
komstplannen meteen een zekere draagkracht in de wijk.
naar buiten te gaan, te bewegen, uit te rusten of mensen
TAUW - EXCEPT - H+N+S LANDSCHAPSARCHITECTEN - FLUX ARCHI
www.aorta.nu/blog/is-dit-overvecht/
te ontmoeten. De Vechtzone wordt ook belangrijker omdat het steeds vaker extreem hard zal gaan regenen. De
TECTURE – BUREAU MA.AN – SOON – LOLA LANDSCAPE ARCHITECTS // FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT - STIMULERINGSFONDS - TAUW
KRACHT VAN (OVER)VECHT
Vechtzone kan dan grote hoeveelheden water uit de wijk
LOCATIE: CANTINA OVERVECHT // DATUM: WOENSDAG 21 FEBRUARI
opvangen en afvoeren. Water en groen geven verkoeling
De afgelopen weken heeft het team zich verdiept in de
2018 // DEELNEMERS: 53 // VORM: MEETUP #3 // SAMENWERKINGS-
op extreem warme dagen, die in de toekomst vaker voor
onderwerpen die tijdens de eerste bijeenkomst besproken
PARTNERS: TAUW - EXCEPT - H+N+S LANDSCHAPSARCHITECTEN
komen. Ook kan de Vechtzone een rol spelen bij het
zijn. AORTA heeft het team gevraagd scenario’s te ver
- FLUX ARCHITECTURE – BUREAU MA.AN – SOON – LOLA LANDSCAPE
opwekken van schone energie voor de wijk Overvecht.
beelden waarbij de Vechtzone meer positieve betekenis
ARCHITECTS // FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT - STIMULERINGS
Energie opgewekt door wind, zon, aardwarmte of her
krijgt voor de wijk Overvecht – waarbij ook rekening wordt
FONDS - TAUW
gebruik van restwarmte.
ambities om over te stappen op schone energiebronnen
In deze laatste meetup presenteert AORTA de kansenkaart
#BLOG: KANSENKAART OVERVECHT?
en afvalstromen te minimaliseren. In een aantal sce
voor Overvecht en de Vechtzone. De kansenkaart brengt in
INSPIRATIE VOOR DE HELE STAD
nario’s blikken we vooruit op een verdere toekomst, om
beeld hoe de wijk zich de komende jaren kan voorbereiden
AUTEUR: MARTINE BAKKER
vervolgens de stappen te beschrijven die we nu kunnen
op toekomstige uitdagingen.
zetten om daarop in te spelen.
Opvallend is de veelbelovende positie van de wijk in stad
Op 21 februari 2018 werden in Fort aan de Klop de resul
Het team heeft een aantal denkrichtingen uitgewerkt voor
en landschap en de sterke karaktertrekken. Ook zagen
taten gepresenteerd van het ontwerpatelier Kracht van
een kansenkaart voor de Vechtzone in relatie tot de wijk
we dat Overvecht in het licht van klimaatverandering en
[Over]vecht. Het atelier werkte drie maanden aan een
gehouden met toekomstige klimaatontwikkelingen en de
kansenkaart met ideeën voor de toekomst. Na de presen
12 PROGRAMMA
PROGRAMMA 13
Het gaat niet alleen om het beschermen van de stenen, maar om de waardevolle uitgangspunten zoals de wijkgedachte!
TERUG NAAR DE WIJKGEDACHTE
# AANBEVELINGEN
CULTURELE ZONDAGEN ‘UTRECHT 50-75’
3-IN1 LEZING
LOCATIES: OVERVECHT / HALVE MAAN // DATUM: DEC-2016-JAN2017 //
OUTPUT VAN DE AVOND
GROOTS OPTIMISME GROOTSE AMBITIES.
Bettina van Santen (erfgoeddeskundige, gemeente
DEELNEMERS: 50 // VORM: DIALOOG // SAMENWERKINGSPARTNERS:
Het manifest aan het einde van de avond bevat zo’n vijftien
Stadsontwikkeling van 1950-1975
Utrecht), Paul Achterberg (landschapsarchitect, Atelier
GEMEENTE UTRECHT ERFGOED / RIJKSDIENST CULTUREEL ERFGOED
punten, waaronder: Neem buurtinitiatieven serieus.
Quadrat) en Arjan den Boer (publicist en stadsgids). Drie
Kopieer niet zomaar een succesvol initiatief naar andere
DATUM: 23 april 2017 // DEELNEMERS: 1155 // VORM: 3-in-1 LEZING //
bevlogen vertellers nemen u mee terug in de tijd. Terug
Veel naoorlogse gebouwen en structuren worden met de
wijken. Lokaal, laagdrempelig en levendig komt neer op
SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT / / / CULTUUR
naar de wijkgedachte van na de oorlog, het geloof in een
sloop bedreigd terwijl hergebruik ook een goede optie
maatwerk! En: Toon lef! De vraag waar Arets de avond
PROMOTIE UTRECHT / FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT -
nieuwe stedenbouw, de kracht van het naoorlogs groen
kan zijn. Om de meest bijzondere eigenschappen van deze
mee begon is daarmee niet beantwoord. Maar het mani
STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE – K.F. HEINFONDS /
en de functionele architectuur in het straatbeeld van
gebieden te beschermen, heeft de programmalijn Weder
fest bleek een goede manier om het debat te concretise
CAREL NEGERMAN FONDS / ELISE MATHILDE FONDS / CULTUUR
1950 – 1975.
opbouw van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, 30 gebieden
ren. Er is duidelijk richting gegeven.
PROMOTIE UTRECHT
WANDELINGEN
aangewezen. Het gaat hierbij niet alleen om een bescher ming van de stenen, maar ook om de uitgangspunten, zo
VERSLAG //
Culturele Zondagen ‘Utrecht 50-75’ leidde bezoekers
Hoograven is na de grenswijziging van 1954 de eerste
als de wijkgedachte. Ontmoetingsplekken en voorzienin
# HOU HET KLEIN. BLAAS ME WEG
langs de belangrijke locaties en gebeurtenissen uit de
échte naoorlogse wijk van Utrecht. Op pad met archi
gen op wijkniveau waren in deze wijken een gegeven. Nu
GASTAUTEUR // MARTINE BAKKER
periode na de oorlog, en brengt middels theater, foto’s,
tectuurgids Go Bruens. Hoograven is na de grenswijziging
film, muziek en persoonlijke verhalen deze markante
van 1954 de eerste échte naoorlogse wijk van Utrecht.
staan veel van deze winkelplinten of voorzieningenclusters leeg. Wat kan deze erkende ruimtelijke kwaliteit bijdragen
Martine Bakker [stedelijk redacteur] vat de avond over
periode tot leven. AORTA neemt u mee in het grootse
Op een geheel nieuwe manier wordt een nieuwbouwwijk
aan het revitaliseren van deze wijken? En kunnen de, leeg
nieuwe invullingen voor leegstaande plinten samen in
optimisme en de grootse ambities van de stadsplanners
gemaakt met de introductie van de zogenaamde stempels:
staande, winkelstrips daar een motor in zijn? Hoe kan je
deze blog.
van Utrecht na de oorlog. U kunt deelnemen aan buurt
een buurteenheid als een minisamenleving. Allerlei
de naoorlogse voorzieningenstrips succesvol herbestem
Lees verder >
wandelingen en fietstochten in de naoorlogse stad of een
beroemde architecten hebben er aan meegewerkt. Maar
men zodat zij weer een functie in de wijk vervullen? Wat is
www.aorta.nu/blog/hou-het-klein-blaas-me-weg/
3-IN-1 lezing bijwonen. Voorafgaand en na afloop van de
het bijzondere zit soms ook in de details van een gevel of
daar voor nodig? Terug naar de wijkgedachte!
lezingen geven Utrechtse stadskenners een toelichting bij
van een brug.
Daarover zijn we in gesprek gegaan met gemeente, eige
maquettes, originele plankaarten en video’s en foto’s van
naren, ontwikkelaars, ontwerpers en bewoners.
de stadsontwikkeling van na de oorlog.
Met Frank Buchner/ RCE – programmaleider Weder
Kanaleneiland, Nieuw-Hoograven en Overvecht. Nieuwe
ruimte en groen, met alle voorzieningen op loopafstand
opbouw; Leon Borlée / gemeente Utrecht – programma
wijken ontsproten tussen 1950 en 1975 uit de drassige
én levensloopbestendig. Waar die wijkgedachte anno
manager Overvecht; Jorine de Soet / KiR – conceptont
weilanden voorbij de oude stadsgrenzen. Ze werden in
2015 uit beeld lijkt bieden actuele ontwikkelingen weer
wikkeling revitalisatie winkelstrips; Baudouin Knaapen /
rap tempo gebouwd om de groei van de bevolking op te
perspectief! Wandel mee, met architectuurgidsen Xandra
WijkAdvies – leefbaarheidsadviseur & wijkonderzoeker;
vangen. De aandacht van het gemeentebestuur ging ook
Knoth en Go Bruens.
Jan Willem van der Sman / op ten noort blijdenstein –
uit naar oude binnenstad. Hoog Catharijne werd gebouwd
architect; Arjan de Nooijer, Ernst Haagsman en Sander
en veranderde de saaie provinciestad van de jaren na de
Kromme Rijn Er staan villa’s en huurflats, bejaarden
Gelinck winnaars van de prijsvraag ‘Werk aan de Winkel’/
oorlog in een levendig centrum. Maar de ambities uit die
woning en luxe appartementen, duplexwoningen en
De Buurtwinkel als Banenmotor; Yuen-Kwan Lam / Wijk
periode reikten verder: plannen voor autowegen dwars
middenstandswoningen. Al die verschillende woningtypen
consulent Mitros – o.a. Herderplein; Timothy Driessen
door de binnenstad en een ringweg op de plek van de
hebben uitzicht op het fantastische Kromme Rijn park.
/ Wijkinitiatief Burezina Overvecht; Bettina van Santen,
huidige singels moest de stad bereikbaar maken voor het
Een wandeling door de wijk met architectuurhistoricus
Erfgoed adviseur gemeente Utrecht; en anderen.
toenemende autoverkeer. Veel van die plannen zijn door
Norman Vervat is één grote ontdekkingstocht van bij
Moderator Daniëlle Arets / debatleider en Associate
toenemend verzet nooit werkelijkheid geworden, maar
zondere architectuur, subtiele detaillering en kunst op
Lector strategische creativiteit en docent (design for
de bouwwoede van na de oorlog heeft de stad voor altijd
onverwachte plekken.
debate) aan Design Academy Eindhoven.
getekend.
De Halve Maan Bij de bouw van ‘De Halve Maan’ stond de wijkgedachte centraal, een netwerk van buurten met veel
14 PROGRAMMA
PROGRAMMA 15
Ontwerpen aan de stad
Hoog Catharijne In 1973 maakt Hoog Catharijne van
REIZEND RUIMTECAFE KANALENEILAND
Utrecht winkelhart van Nederland. Met een theater,
DATUM: 12 MEI 2017 // DEELNEMERS: 42 // VORM: CAFE // SAMEN
PROBLEEMWIJK, KRACHTWIJK, HIPSTERWIJK
bioscoop, kantoren, winkels en woningen werd Hoog
WERKINGSPARTNERS: GEM KANALENEILAND / FINANCIERS:
AUTEUR: MAURICE HENGEVELD
Catharijne een stad op zichzelf. AORTA-gids Jan Maarten
STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE – GEM KANALENEILAND
KANALENEILAND REVISITED.
Na een eerste bijdrage in 2014 bericht Maurice Hengeveld
Daalmeijer neemt u mee naar het Hoog Catharijne van toen. Het winkelcentrum maakte deel uit van een veel
In het Reizend Ruimtecafé brengt AORTA geïnteresseerde
opnieuw over de ontwikkelingen in de naoorlogse stads
grotere vernieuwingsslag in het Stationsgebied, met aan
stadsbewoners, stadsinitiatieven en ruimtelijk profes
wijk Kanaleneiland. Daarbij blikt hij onder andere terug
de westkant de Jaarbeurshallen. Al sinds de opening is
sionals op een informele wijze met in elkaar gesprek. Dit
op het Reizend Ruimtecafé dat Aorta organiseerde in mei
er veel kritiek geweest op de massaliteit van het complex,
keer stonden we stil bij de resultaten van de vernieuwing
2017: “Eensluidende conclusie daarbij was dat de neer
waarvoor een groot deel van de historische Stationswijk
van Kanaleneiland-Centrum.
waartse spiraal waarin de ontwikkelingen in Kanaleneiland
had moeten wijken. Tegelijkertijd is Hoog Catharijne in
Wat zijn de resultaten, wat kunnen we er van leren voor
zich bevonden is gestopt en de weg terug naar boven lijkt
middels verworden tot monument van functionele
andere wijken, hoe ervaren bewoners de vernieuwing,
te zijn ingezet.”
architectuur.
kortom wat zijn de lessons learned van deze gebiedsont
www.aorta.nu/blog/kanaleneiland-revisited-
wikkeling die als doel had Kanaleneiland om te vormen
probleemwijk-krachtwijk-hipsterwijk/
FIETSTOCHTEN
tot een levendige, leefbare en gevarieerde woonwijk. Het
Kanaleneiland is gebouwd volgens de idealen van de
GEM, de gemeente, Heijmans en de corporaties Mitros en
functionele stad. Een wijk als een stad op zich waar de
Portaal kijken terug én vooruit. Samen met de zaal gaan
bewoners hun hele leven konden blijven wonen. Stap op
we in gesprek over de betekenis voor de wijk.
de fiets met architectuurgids Xandra Knoth!
Vier sprekers belichten de belangrijkste factoren voor
Kanaleneiland is een ruim opgezette wijk, met veel groen
het succes van deze aanpak worden belicht én de vraag
en hoogbouw die heel snel kon worden gerealiseerd door
beantwoord wat de stad er van kan leren voor toekomstige
het grootschalige gebruik van geprefabriceerde elementen.
gebiedsontwikkelingen. Aan de hand van korte presenta
Recente nieuwbouw en transformatieprojecten geven de
ties van Jesse Flink (directeur GEM), Reijnder-Jan Spits
wijk een nieuwe impuls.
(manager volkshuisvesting Portaal), Menno Molenaar (ontwikkelingsmanager Heijmans) en Wim Beelen (wijk
Overvecht is één van de grootste naoorlogse wijken en
manager Gemeente Utrecht) spreken we met speciale
ondertussen na 50 jaar ook onderdeel geworden van
gasten en de zaal over deze grootschalige ontwikkeling in
ons erfgoed. De wijk lijkt op het oog te bestaan uit flats,
de wijk. Onder leiding van Danielle Arets, debatmodera
maar er valt nog zoveel meer te ontdekken aan bijzondere
tor voor AORTA en lector strategische creativiteit aan de
architectuur en vooral bijzondere woonvormen, van
Design Academy Eindhoven
experimenteel tot doorzon. Ook is er kunst op onver wachte plekken en valt er veel te vertellen over de parken. Fietstocht met erfgoeddeskundige Bettina van Santen (gemeente Utrecht).
16 CITYZINE
CITYZINE 17 ‘Mooie line up @pechakucha030 @aortautrecht! - Reactie bezoeker –
DAG VAN DE ARCHITECTUUR
Kucha Night Utrecht. In 2017 was de PechaKucha Night
Het wooncomplex is gebouwd met de ambitie om een
VRIJDAG 16 JUNI
LOCATIES: DIVERS // DATUM: 16-17 JUNI 2017 // DEELNEMERS: 1.916 //
uitverkocht en werd deze bezocht door 160 geïnteresseer
grote leefgemeenschap te vormen in het nieuwe
Werkspoorkwartier
20:00 – 23:00
VORM: OPEN HUIZEN / RONDLEIDINGEN / PRESENTATIES /
den. De Nightwalk in de nacht van vrijdag op zaterdag
gebied Ørestad, Kopenhagen. Ila Bêka & Louise Lemoine
PechaKucha Night [TALK] **
20:20 – 22:30
zijn twee Franse filmmakers die het gebouw op geheel
Nightwalk Werkspoor [WALK] **
22:30 – 24:00
REIZEND RUIMTECAFE / EXPOSITIE // SAMENWERKINGSPARTNERS:
trok vervolgens 32 bezoekers.
eigen wijze filmen als 24 uur in het leven in 8 House.
ARCHITECTENCAFÉ UTRECHT, ARCHITECTENBUREAU MULLENERS, DE DAKHAAS, EXPODIUM, HOF VAN CARTESIUS, JHK ARCHITECTEN,
Op zaterdag 17 juni lag de nadruk op de Open Huizen Dag;
Een verzameling levensverhalen die allemaal verbonden
LINT LANDSCAPE ARCHITECTURE, MONK ARCHITECTEN, PROJECT
dit onderdeel van het programma trok maar liefst 1724
zijn door de persoonlijke relatie met het gebouw. Is een
ORGANISATIE STATIONSGEBIED, PECHAKUCHANIGHT, RHAW ARCHITEC
bezoekers. Dit jaar was het o.a. mogelijk om binnen te
leefgemeenschap te ontwerpen? Hoe ervaren de bewoners
TEN, RIJNBOUTT ARCHITECTEN, SECRET CINEMA/ URBAN UNLIMITED,
kijken in het net duurzaam gerenoveerde a.s.r hoofd
STADSDORP WOLVENBURG, TEAM V, USINE, VENSTER ARCHITEKTEN,
ZATERDAG 17 JUNI Werkspoorkwartier | Hoofdlocatie
13:00 – 21:00
Werkplaats Hof van Cartesius [OPEN HUIS]
13:00 – 17:00
Bedrijvigheid in Werkspoor [OPEN HUIS]
13:00 – 17:00
het leven in een gebouw dat voor een nieuwe manier van
Werkspoorkathedraal [OPEN HUIS]
13:00 – 17:00
kantoor, het voorbeeldproject voor circulaire stadsontwik
sociale interactie en collectief samenleven staat? Wat is
Kinderbouwplaats [KIDS]
13:00 – 17:00
WERKSPOORKATHEDRAAL, WERKSPOORKWARTIER, ZECC ARCHITEC
keling op Werkspoor Hof van Cartesius (bouwplaatstour),
de rol van ontwerpers bij het vormgeven en functioneren
Architectenestafette [WALK]
13:00 – 16:30
TEN, ZIJDEBALEN, MRP DEVELOPMENT, A.S.R., STICHTING UTRECHT
De Watertoren op Rotsoord, de voormalige gevangenis
van nieuwe stedelijk gebieden? Bekijk de film en trek je
25 jaar ontwerpkracht [EXPO]
13:00 – 19:00
SCIENCE PARK , ENECO ENERGY CAMPUS. // FINANCIERS: GEMEENTE
Wolvenplein en de nieuwe wereld van de Eneco Energy
conclusies.
Het Utrechts Architectencafé [TALKS]
14:00 – 17:00
Campus in het iconische Pegusgebouw. Ook waren er
Ontwerptool ecosysteemdiensten [DEMO]
13:00 – 17:00
FONDS / ELISE MATHILDE FONDS / VSB FONDS /HURKS – VAN WIJNEN
veel lezingen en rondleidingen met en door architecten
Wij kijken terug op een geslaagde Dag van de Architectuur
Secret Cinema [FILM]
19:00 – 21:00
/ RIVM
en architectuurgidsen in o.a. Werkspoor, Zijdebalen,
en bedanken op deze plaats nogmaals de diverse partners
Op vrijdag 16 en zaterdag 17 juni vond de Dag van de
Rotsoord, Stationsgebied en Utrecht Science Park.
voor hun bijdragen en betrokkenheid.
UTRECHT / STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE / KF HEIN
Architectuur 2017 plaats, met het zwaartepunt op zaterdag 17 juni. In het hele land openden bijzondere gebouwen
Spoorgebied Zuilen [USINE] Extern Entreekosten Stationsgebied
10:00 – 13:30
Post Fossil City [EXPO]
10:00 – 13:00
RaboGroenhuis [OPEN HUIS]
11:00 – 18:00
Stationsgebied, Now! [WALK] **
10:00 – 12:00
Stationsgebied, Tussentijd! [WALK]
10:00 – 12:00
Stationsgebied, What’s next! [TALK]
10:30 – 12:00
Samen met het Utrechtse Architectencafé werd een reizend
Beeldverslag geslaagde dag van de architectuur 2017:
hun deuren voor publiek. Naast de vele open huizen
ruimte café gepresenteerd rondom het thema ‘samen
www.aorta.nu/blog/dag-van-de-architectuur
konden bezoekers deelnemen aan discussies, excursies,
ontwerpen aan de gezonde stad’. Met Jeroen Mens
expedities, lezingen, films, workshops en presentaties
– Lectoraat Building Future Cities, Hogeschool Utrecht
Nightwalk [WALK] **
22:30 – 23:30
waarin ontwerpkracht en de bijdrage aan de leefomgeving
over flexibele bottom-up gebiedsontwikkelingen.
Science Park [INFO]
10:00 – 18:00
wordt gevierd.
Mattijs van ’t Hoff – STIPO over ontwerpen aan de stad
Science park What’s Next?! [WALK]
14:00 – 16:00
In Utrecht was er dit jaar bijzondere aandacht voor het
vanuit oogpunt van de gebruikers. Stadsmaker Frans
Staalkaart moderne architectuur [WALK]
11:00 – 16:00
Soeterbroek – Stadsinitiatief over hoe de betrokkenheid
Central Park botanische tuin [WALK]
11:00 – 14:00
groeit Utrecht naar 400.000 bewoners en heeft tegelijker
van burgers beter kan worden benut bij de stadsontwik
Energylab [OPEN HUIS]
13:00 – 17:00
tijd ambities voor een leefbare, gezonde, voor iedereen
keling? En Ton de Nijs – RIVM DMG en Florian Witsenburg
Zerofootprintcampus [EXPO]
12:00 – 18:00
toegankelijke en klimaatbestendige stad. Hoe kunnen wij
– TYGRON over ontwerpen met Ecosysteemdiensten. Hoe
Sterrentoren [WALK
12:00 – 18:00
dit samen waarmaken?
kunnen we omgaan met de bestaande omgeving en op
Nightwalk [WALK]
24:00 – 01:00
Special
10:00 – 16:00
Eneco Energy Campus [WALK-TALK]
10:00 – 13:00
a.s.r. Hoofdkantoor [WALK]
10:00 – 13:00
duurzaam en gezond stad maken. De komende jaren
welke wijze kunnen we het ecosysteem meenemen in de Architectuurcentrum Aorta was verantwoordelijk voor het
planvorming?
stedelijke programma, coördinatie en communicatie van de Dag van de Architectuur in Utrecht. De uitvoering vond
De architectuurdagen werden afgesloten met een
plaats in samenwerking met ruimtelijke initiatieven in de stad Utrecht.
Utrecht Community UCo [WALK]
13:30-15:00
Zijdebalen [WALK]
10:00 – 12:00
Secret Cinema-voorstelling in het Werkspoorgebied.
De Trip, ontwikkeling Rotsoord [WALK]
10:30 – 12:00
The Infinite Happiness [Ila Bêka & Louise Lemoine,
Utrechtse Iconen
10:00 – 17:00
Frankrijk 2015]
Herbestemming Postkantoor Neude [TALK]
13:00 – 14:00
Sinds 2016 is AORTA als Kick-off voor de Dag van de
De documentaire toont het leven in 8 House, ontworpen
Herbestemming Wolvenplein gevangenis [WALK] 13:00 – 17:00
Architectuur een samenwerking aangegaan met Pecha
door BIG architecten in Kopenhagen van Bjarke Ingels.
Herbestemming Watertoren Rotsoord [WALK]
10:00 – 11:00
18 CITYZINE
CITYZINE 19
Architecten van de stijl
RONDLEIDINGEN IN HET KADER VAN HET STIJLJAAR
een zo driedimensionaal mogelijk resultaat en een gelei
OPEN MONUMENTENDAG
CULTURELE ZONDAG – UITGESPROKEN UTRECHT
DATUM: 13 MEI; 25 JUNI; 9 JULI; 9 SEPTEMBER 2017 // DEELNEMERS:
delijke overgang tussen binnen en buiten. Arjan den Boer
LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DEELNEMERS: 120 //
DATUM // ZO 12 MAART 2017 // AANTAL DEELNEMERS: 50 //
110 (WAARVAN CA 60 OP OMD) // VORM: RONDLEIDINGEN // SAMEN-
neemt je in zijn blog mee langs de bekende en minder
DATUM: 9 SEPTEMBER 2017 // VORM: RONDLEIDINGEN // SAMEN
SAMENWERKINGSPARTNERS: UTRECHTSE RUIMTEMAKERS //
WERKINGSPARTNERS: UTRECHT MARKETING; CENTRAAL MUSEUM //
bekende etalages van Gerrit Rietveld.
WERKINGSPARTNERS: OPEN MONUMENTENDAG UTRECHT – GEMEENTE
UTRECHT MARKETING
FINANCIERS: TICKETVERKOOP
www.aorta.nu/blog/rietveld-in-de-etalage/HET STIJL
UTRECHT // FINANCIERS: EIGEN BIJDRAGE AORTA
Dit jaar stond de Open Monumentendag in het teken van
We staan dagelijks in contact met elkaar, maar voor
De Utrechtse architect en vormgever Gerrit Rietveld is
JAAR: TOURS RIETVELD&TIJDGENOTEN
het Stijljaar. AORTA programmeerde twee tours: Rietveld
veel mensen is dit door middel van het scherm van hun
wereldberoemd. Tijdens de architectuurfietstour Rietveld
DATUM: 13 MEI; 9 JULI; 9 SEPTEMBER 2017 // DEELNEMERS: 73 (waarvan
en Tijdgenoten laat architectuurgids Jan Maarten Dalmeijer
mobiele telefoon. Sommige beweren zelfs dat wij niet
en de Wederopbouw laat AORTA-gids Go Bruens je zien
60 tijdens OMD) // VORM: RONDLEIDINGEN // SAMENWERKINGSPART-
je zien dat Rietveld zijn tijd ver vooruit was. De in 1964
meer fatsoenlijk met elkaar kunnen communiceren.
hoe Rietveld zijn gedachtengoed heeft toegepast op wijken
NERS: UTRECHT MARKETING // FINANCIERS: TICKETVERKOOP
overleden Utrechtse architect en vormgever Gerrit Rietveld
Echter het gesproken woord, in een hele hoop verschil
is een icoon van de stad Utrecht. Zijn nalatenschap omvat
lende vormen, is bezig met een opmars. Poëzie, dialogen,
in de stad. De Kromme Rijn en aangrenzend Hoograven is na de grenswijziging van 1954 de eerste échte naoorlogse
Tijdens de architectuurwandeling Rietveld en Tijdgenoten
zowel spraakmakende architectuur als experimentele
stand-up comedy, debatten of rap battles, overal komt
wijk van Utrecht. Nu wordt op een geheel nieuwe manier
laat architectuurgids Jan Maarten Dalmeijer je zien dat
meubels en grafisch werk, onder andere als lid van De Stijl.
de kunst van het gesproken woord in terug. Architectuur
een nieuwbouwwijk gemaakt met de introductie van de
Rietveld zijn tijd ver vooruit was. De in 1964 overleden
Het Rietveld Schröderhuis aan de Prins Hendriklaan staat
centrum Aorta en de Utrechtse Ruimtemakers nodigen
zogenaamde stempels: een buurteenheid als een mini
Utrechtse architect en vormgever Gerrit Rietveld is een
inmiddels op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
u op deze Culturele Zondag uit aan te schuiven bij mode
samenleving. Allerlei beroemde architecten hebben eraan
icoon van de stad Utrecht. Zijn nalatenschap omvat zowel
meegewerkt waaronder Rietveld. Wat zien we terug van
spraakmakende architectuur als experimentele meubels
En als tweede tour de architectuurfietstour Rietveld en
discussie over stadsontwikkeling in Utrecht.
het gedachtengoed van Rietveld in de wederopbouwwijken?
en grafisch werk, onder andere als lid van De Stijl. Het
de Wederopbouw. AORTA-gids Go Bruens lie zien hoe
Het gesprek wat je normaal bij de borrel voert. In vraag
Hoe vertaalt hij zijn uitgangspunten naar de principes
Rietveld Schröderhuis aan de Prins Hendriklaan staat
Rietveld zijn gedachtengoed heeft toegepast op wijken in
stukken over stedelijke ontwikkeling lopen verschillende
van het nieuwe bouwen voor de moderne samenleving?
inmiddels op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
de stad. De Kromme Rijn en aangrenzend Hoograven is
faseringen door elkaar; het nu en morgen van de burger,
Een fietsroute langs de villa’s en duplexwoningen in
Tijdens de rondleiding Rietveld en Tijdgenoten voert een
na de grenswijziging van 1954 de eerste échte naoorlogse
de vier jaren van de politiek, de vijftien van een ontwik
Kromme Rijn en de stempels en flats van Gerrit Rietveld
Aorta Architectuur-gids u langs gebouwen ontworpen
wijk van Utrecht. Nu wordt op een geheel nieuwe manier
kelaar en de twintig jaren van een beleidsvisie. Mede
in Hoograven. Er wordt tevens een bezoek gebracht aan
door Gerrit Rietveld, zoals het Rietveld-Schröderhuis
een nieuwbouwwijk gemaakt met de introductie van de
hierdoor zijn gesprekken over stadsontwikkelingen vaak
de modelwoning Robijnhof van Rietveld [1956-1958]. Dit
(1924), de gerenoveerde woningen aan de Erasmuslaan
zogenaamde stempels: een buurteenheid als een mini
zo moeilijk, en houden sprekers kaarten tegen de borst.
bijzondere woningbouwcomplex in de wijk Tolsteeg/Hoog
[1931-1934] en de chauffeurswoning (1927). Daarnaast
samenleving. Allerlei beroemde architecten hebben eraan
Vandaag nodigt Bart Cosijn in samenwerking met
raven is in de afgelopen jaren een gerenoveerd. Het gaat
wordt aandacht besteed aan projecten van tijdgenoten,
meegewerkt waaronder Rietveld. Een fietsroute langs de
De Utrechtse Ruimtemakers en Architectuurcentrum
om 194 woningen die in 1956-’58 naar ontwerp van Gerrit
zoals de eigen woning van S. van Ravesteijn en het pavil
villa’s en duplexwoningen in Kromme Rijn en de stempels
AORTA de aanwezigen aan tafel uit de kaarten open en
Rietveld zijn gebouwd. Eigenaar woningstichting Bo-Ex
joen in het Wilhelminapark. Dit gebouw wordt wel met de
en flats van Gerrit Rietveld in Hoograven. Er wordt tevens
bloot op tafel te leggen. Pas dan gaan we in gesprek.
knapte de woningen op en in samenwerking met Stads
Amsterdamse School stijl aangeduid. Rondom het park
een bezoek gebracht aan de modelwoning Robijnhof van
Aan tafel: Paul Roncken (adviseur ruimtelijke kwaliteit
Ontwikkeling en Stadswerken van de gemeente Utrecht is
is een aantal andere voorbeelden te vinden van de
Rietveld [1956-1958]. Dit bijzondere woningbouwcomplex
Provincie Utrecht), Peter Steijn (Healthy Urban Living,
ook de buitenruimte flink verbeterd. Het is allesbehalve
Amsterdamse School, zoals de woningen aan de Frans
in de wijk Tolsteeg/Hoograven is in de afgelopen jaren een
Gemeente Utrecht), Charlotte Ernst (Ruimtemakers).
een doorsnee renovatieproject.
Halsstraat. Verderop aan de rand van het Wilhelminapark
gerenoveerd. Het gaat om 194 woningen die in 1956-’58
staat een rijtje zeer recente en moderne villa’s, waaronder
naar ontwerp van Gerrit Rietveld zijn gebouwd. Eigenaar
RIETVELD IN DE ETALAGE
het Dubbelhuis (MVRDV/Mastenbroek). Een vergelijking
woningstichting Bo-Ex knapte de woningen op en in
AUTEUR: ARJAN DE BOER
tussen het paviljoentje, de moderne villa’s en de gebouwen
samenwerking met StadsOntwikkeling en Stadswerken
“Rietvelds eerste en laatste ontwerpen in Utrecht waren
van Rietveld maakt eens te meer duidelijk, dat Rietveld
van de gemeente Utrecht is ook de buitenruimte flink ver
winkels. Hij ontwierp graag winkelpuien omdat hij met
zijn tijd ver vooruit was. Tijdens de wandeling wordt een
beterd. Het is allesbehalve een doorsnee renovatieproject.
glazen etalages zijn ideeën over ruimtelijkheid, openheid
bezoek gebracht aan de woning Erasmuslaan 5.
en licht in de praktijk kon brengen. Rietveld streefde naar
rator Bart Cosijn en zijn tafelgasten voor een openhartige
20 URBAN TOURS
CITYZINE 21
AAN DE KADE VAN ROTSOORD
URBAN TOURS
DATUM: 28 OKTOBER 2017 // DEELNEMERS: 34 // VORM: CAFE // SAMENWERKINGSPARTNERS: DDK / REMAKE / STADSINITIATIEF
RIETVELDPRIJS
SECRET CINEMA UTRECHT
LOCATIE: DE STAD // DATUM: GEHELE JAAR // DEELNEMERS: 1.406 //
PRIJSUITREIKING RIETVELDPRIJS 2017
LOCATIE: KANTOOR ARCHITECTUURBUREAU SLUIMER EN VAN LEEUWEN
VORM: RONDLEIDINGEN //
DATUM: 12 NOVEMBER 2017 // DEELNEMERS: 120 // SAMENWERKINGS-
// DATUM: DONDERDAG 21 DECEMBER // VORM: FILM // AANTAL
PARTNERS: STICHTING RIETVELDPRIJS // FINANCIERS: STICHTING
BEZOEKERS: 50 // SAMENWERKINGSPARTNERS: SECRET CINEMA //
RIETVELDPRIJS
MEDE FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT STIMULERINGSFONDS
ROTSOORD // FINANCIERS: VERKOOP TICKETS
Al twintig jaar organiseert Aorta tours op het gebied van Sinds juni 2017 is Utrecht weer een hotspot rijker! Direct
architectuur, stedenbouw en ruimtelijke ontwikkelingen
aan de Vaartsche Rijn in Rotsoord tussen de watertoren
voor (inter)nationale gezelschappen vakgenoten, studenten
Het bestuur van de Stichting Rietveldprijs maakte namens
en De Helling. Op zaterdag 28 oktober kon je kennis
en liefhebbers. In 2017 wordt het aanbod stadstours
de jury bekend dat de Rietveldprijs 2017 werd toegekend
Een film kijken op een geheime locatie, die normaal niet
maken met de initiatiefnemers, de architect en de ideeën
volledig geactualiseerd, de professionele gidsen bijge
aan de Werkspoorkathedraal van MONK architecten.
toegankelijk is voor publiek. Dat is Secret Cinema.
voor de toekomst.
schoold en worden nieuwe netwerken aangesproken om
De jury onder leiding van Jacq. de Brouwer koos voor de
BIG TIME BIG TIME is de nieuwste architectuurdocumen
Camping Ganspoort is een ontmoetingsplek voor stede
internationale bekendheid van Utrecht als architectuur
transformatie van de Werkspoorkathedraal. Dit project
taire over ster-architect Bjarke Ingels en zijn reis naar
lingen en voor de buurt. Een plek om rustig te werken,
stad te versterken. In de maandelijkse Urban Tours
viert de leegte, en biedt de broodnodige ademruimte in de
de top! Op de leeftijd van 42 jaar heeft Ingels al meer
maar ook om met elkaar in gesprek te gaan. De inrichting
programmeren we een jaar lang tours langs de meest
steeds drukkere stad. De jury vindt het een groots gebaar
iconische gebouwen neergezet dan menig architect kan
en het gebruik van de ruimte kunnen verschillen omdat
actuele ontwikkelingen in de stad. In 2017 organiseerde
om deze ruimte aan het publiek aan te bieden en prijst de
dromen. Niet zonder gevolgen. Zijn gezondheid lijdt er
die naar behoefte kan transformeren van een kinderspeel
AORTA verschillende bijscholingsactiviteiten voor de
vrijheid die de fabriekshal biedt en het lef van de architect
onder. Een hersencyste en onverklaarbare hoofdpijnen
tuin naar een congrescentrum, van een kroeg naar luxe
gidsen in het Stationsgebied, Utrecht Science Park en
om een stap terug te doen. Met de herbestemming van de
maken hem paranoïde. Het maakt hem onrustig en ge
restaurant en van een werkplek naar een feestruimte.
Leidsche Rijn.
Werkspoorkathedraal is een kiem gezaaid voor de verdere
dreven om meer te bouwen en na te laten.
Het interieur heeft een natuurlijke uitstraling. De meubels
Naast architectuurliefhebbers, is er veel animo voor onze
ontwikkeling van het gebied. De leegte van het gebouw is
Filmmaker Kaspar Astrup Schröder legt een intiem
zijn optakelbaar, opklapbaar of verrijdbaar.
rondleidingen onder ontwerpers en architectuurstudenten
een belofte aan de stad, waar nog zoveel kan gebeuren.
portret van de architect vast, terwijl hij tussen Kopen
CREATIEVE INDUSTRIE
uit binnen- en buitenland. Ook raadsleden en bestuurders
Het is die belofte die de doorslag geeft om de Rietveldprijs
hagen en New York reist om de tweede studio van BIG
Met achtereenvolgens: Joris Daalhuisen DDK – initiatief
laten zich door gidsen van Aorta graag informeren over de
2017 toe te kennen aan de Werkspoorkathedraal.
op te zetten. In een periode van zeven jaar ontwikkelt de
nemer / Joris is de uitgever van DUIC , directeur van DDK
ruimtelijke ontwikkelingen in de stad.
De jury kent tijdens de prijsuitreiking ook de Inspiratie
firma zich tot grote hoogte met de voltooiing van een reeks
communicatie en initiatiefnemer van Camping Ganspoort.
www.aorta.nu/rondleidingen
prijs toe en licht twee ijkprojecten eruit voor een eervolle
high-profile projecten waaronder VIA 57 West in New
Henk van der Woude REMAKE – het ontwerp en de uit
vermelding. AORTA was verantwoordelijk voor de com
York en het Serpentine Gallery Pavilion in Londen. Aan de
voering / De passie van Henk ligt vooral in het scheppen
municatie rond de Rietveldprijs 2017.
buitenkant lijkt het leven van Bjarke Ingels probleemloos.
van een ideale woon- en/of werkomgeving voor (gebruikers)
De film laat echter een aantal grote uitdagingen zien die
groepen.
voortvloeien uit de snelle groei van de architect en zijn
Ron Buiting – Stadsinitiatief Ron is samen met Arjan
bureau.
Biemans initiatiefnemer van het Stadsinitiatief Rotsoord. Marit Overbeek – Rotsoordbrug/Utrechtse Ruimtemakers / Marit groeide van initiatiefnemer van de Rotsoordbrug uit tot een heuse stadmaker.
22 ACTUALITEIT // THERMOMETER
BLOG 1 // WIE STELT DE WAAROMVRAAG NOG?
ACTUALITEIT // THERMOMETER 23
BLOG 4 //DE NIEUWE NEUDEFLAT:
BLOG 7 // GOTT STECKT IM DETAIL
BLOG 10 // DE TRIP | ROTSOORD
Na ongeveer 25 jaar is het Utrechts bulletin voor archi
NOT THERE TO BE AVERAGE?
AUTEUR MARTINE BAKKER
AUTEUR MAURICE HENGEVELD
tectuur en stedenbouw Post Planjer opgehouden te
“De Neudeflat staat er weer stralend bij. De gevel
“In 2000 was het gebied van Zijdebalen nog een rafelig
“Hoewel over smaak niet valt te twisten is de Trip zon
bestaan. In het blad werden ontwikkelingen binnen de
bekleding van aluminium, staal en glas glanst weer.
allegaartje van copyshop, bouwmarkt, woningen, hout
der enige twijfel een aansprekend eigentijds ensemble
stedenbouw en architectuur onder de aandacht gebracht
De nieuwe balkons volgen mooi de vormen van de flat en
loodsen en een industriële bakkerij.” Martine Bakker
van gebouwen geworden.” Maurice Hengeveld schrijft in
en in een context geplaats; het is de vraag wie nu in
tasten het silhouet nauwelijks aan. Wel was de sloop van
schrijft over de ontwikkeling van het Zijdebalenterrein ten
zijn blog over dit aansprekende voorbeeld van duurzame
Utrecht de waaromvraag nog stelt op dit gebied. In zijn
de oude brandtrap met het melkglazen omhulsel een
tijde van de financiële crisis; een ontwikkeling die ondanks
stadsontwikkeling en besteedt aandacht aan o.a. het
blog inventariseert Maurice Hengeveld het aanbod op dit
flinke aderlating. Wat dat betreft kwam de aanwijzing als
allerhande hindernissen uiteindelijk leidde tot een om
energieconcept, de keuze voor ontwikkelend beheer en de
moment, besteedt hij aandacht aan “AORTA nu als hét
gemeentelijk monument eind 2016 net iets te laat. Maar
geving waar het ‘prettig toeven’ is.
inpassing in de omgeving.
lokale en onafhankelijke platform voor ontwerp van de
met die monumentenstatus kunnen we onzinnige discus
www.aorta.nu/blog/gott-steckt-im-detail
www.aorta.nu/blog/aansprekend-voorbeeld-van-
leefomgeving van Utrecht” en richt hij een dankwoord
sies over sloop tenminste afsluiten.” Arjan den Boer
aan de redactie van Post Planjer.
schreef een blog over de voorgeschiedenis en
BLOG 8 // EXPEDITIE LAGE WEIDE
www.aorta.nu/blog/wie-stelt-de-waaromvraag-nog
herontwikkeling van de veelbesproken Neudeflat.
AUTEUR ARJAN DEN BOER
BLOG 11 // UTRECHT SCIENCE PARK
www.aorta.nu/blog/de-nieuwe-neudeflat-not-there-to-
“Om toegang te krijgen tot de Centrale Lage Weide deden
AUTEUR MAURICE HENGEVELD
be-average
we vooraf een online ‘veiligheidsexamen’ vol explosie-
Maurice Hengeveld besteedt in deze blog aandacht aan
BLOG 2 // LIEFDE VOOR DE STAD “Natuurlijk gelden in een stad parallelle werkelijkheden.
duurzame-stadsontwikkeling/
en elektrocutiegevaar.” Voorafgaand aan de Dag van de
de uitbreidingsplannen van het Utrecht Science Park. Hij
BLOG 5 //MIGRANTENKERKEN OPLOSSING VOOR
Architectuur 2017 bezocht Arjen den Boer met fotograaf
staat uitgebreid stil bij het geheel aan plannen en ambities
stad en dan met name hoe we bouwen en voor wie we
LEGE KERKGEBOUWEN?
Renzo Gerritsen de twee energiecentrales aan het Mer
voor het gebied: “Er werkt dan ook een groeiend aantal
bouwen kwam in het najaar van 2017 onder andere aan
Arjan den Boer ging samen met fotograaf Renzo Gerritsen
wedekanaal en vatte de doorlopen ontwikkeling van het
kennisinstellingen, onderzoeksinstituten en bedrijven in
de orde in twee debatten en een boekpresentatie. Martine
twee keer naar de kerk voor Aorta en bezocht de Pniëlkerk
gebied en de markante bebouwing samen in een blog.
tensief samen om nieuwe oplossingen te vinden voor een
Bakker inventariseert in haar blog de diverse visies hierop
in Oog en Al en de Marcuskerk in Hoograven. “Dit jaar
www.aorta.nu/nieuws/expeditie-lage-weide/
langer en gezonder leven, nu en in de toekomst.”
en staat uitgebreid stil bij de rol van de gemeente.
sloten er vijf katholieke kerken in Utrecht en ook
www.aorta.nu/blog/liefde-voor-de-stad
protestantse kerkgebouwen komen leeg door vergrijzing en
BLOG 9 // WAT RUIG IS MOET RUIG BLIJVEN
Dat is er juist zo fascinerend aan.”De toekomst van de
www.aorta.nu/blog/utrecht-science-park/
kerkverlating. Herbestemming is lastig, zeker voor minder
AUTEUR MARTINE BAKKER
BLOG 3 // PUZZELEN OP HOOG NIVEAU
traditionele kerkgebouwen in de naoorlogse nieuwbouw
Martine Bakker sprak met landschapsarchitect Gerwin
“Utrecht Centrum wordt een toonbeeld van duurzame en
wijken.”
de Vries van het bureau Lint. De Vries: “het Werkspoor
gezonde verstedelijking. Dat was de boodschap tijdens
www.aorta.nu/blog/migrantenkerken-oplossing-voor-
kwartier is een van de weinige plekken waar Utrecht nog
presentatie van de toekomstvisie voor Het Nieuwe Centrum
lege-kerkgebouwen/
een beetje ruig is. Ik woon hier nu vijftien jaar en ben gek
in april 2015, tevens de aftrap voor ontwikkelfase II van
op de stad, maar het is wel erg netjes allemaal.” Martine
het Stationsgebied.” Medio 2017 nam Maurice Hengelveld
BLOG 6 // WINKELCENTRUM RIVIERENWIJK:
schrijft verder onder meer over onderzoek naar een circu
de stand van zaken op. “Na twee jaar blijken de Utrechtse
BUURTECONOMIE TUSSEN DE WIJKEN
lair systeem in het Werkspoorkwartier, het Werkspoorpad
ambities rond Healthy Urban Living vooralsnog echter een
“Verdichting, gezonde verstedelijking en (nieuwe vormen
en het Hof van Cartesius.
flinke puzzel voor beleidsmakers.”
van) mobiliteit zijn hét gespreksonderwerp van de dag.
www.aorta.nu/blog/ruig-moet-ruig-blijven/
www.aorta.nu/blog/puzzelen-op-hoog-niveau
Maar wat doet de gemeente voor de economie in de oude wijken?” Maurice Hengeveld start een speurtocht naar het beleid en de aanpak met Winkelcentrum Rivierenwijk als voorbeeld. www.aorta.nu/blog/winkelcentrum-rivierenwijk-buurteconomie-tussen-de-wijken/
24 EDUCATIE RAAD VAN TOEZICHT_SPONSOREN SUBSIDIEVERSTREKKERS
AORTA ONLINE 25 DAG VAN DE ARCHITECTUUR 2017, FOTO: ANDRÉ RUSSCHER
Hoe wil jij wonen in Leeuwensteyn-Noord?
STRAATBEELDEN / BASISONDERWIJS
CREATING CITIES / VOORTGEZET ONDERWIJS
NIEUWE WEBSITE
stemmen op de wensen van geïnteresseerden. Buiten
LOCATIES: BLAUWE AVENTURIJN – PIETERSKERKHOF - BOOMGAARD //
LOCATIES: AMADEUS LYCEUM [LEIDSCHE RIJN] // DATUM: 6-10 maart
In het voorjaar van 2017 is de website aorta.nu vervangen
landse bezoekers vinden snel hun weg op de nieuwe
DATUM: JANUARI-DECEMBER 2016 // DEELNEMERS: 1150 [MEERDERE
2017 // DEELNEMERS: 60 [MEERDERE LESSEN] // VORM: ONDERZOEK &
en aangepast aan de informatiebehoefte van deze tijd
website; voor hen is een Engelstalige pagina ingericht met
LESSEN] // VORM: DOORLOPENDE LEERLIJN OMGEVINGSEDUCATIE //
ONTWERPOPGAVE // SAMENWERKINGSPARTNERS: AMADEUS LYCEUM –
door een nieuwe, eigentijdse website met een overzich
daarop de meest relevante informatie.
SAMENWERKINGSPARTNERS: BLAUWE AVENTURIJN - PIETERSKERKHOF
GEMEENTE UTRECHT // FINANCIERS: AMADEUS LYCEUM
telijk ontwerp, een frisse kleurstelling en een reeks aan technische en inhoudelijke verbeteringen. De Dag van de
Tot slot is op de website een prominente plaats gereser
CENTRUM VOOR DE KUNSTEN – HOGESCHOOL VOOR DE KUNSTEN //
Creating Cities is een ontwerpchallenge voor het voort
Architectuur 2017 was het eerste evenement waarbij de
veerd voor de bedrijven en instellingen die het programma
FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT – FONDS VOOR CULTUURPARTICIPATIE
gezet onderwijs, dit jaar voor de zesde keer uitgevoerd
website werd ingezet voor promotie en kaartverkoop.
of de activiteiten van Aorta mogelijk maken. Met gemid
met het Amadeus Lyceum.
Met recht een vuurdoop want in mei en juni 2017 trok de
deld ongeveer 8.500 unieke bezoekers per maand is dit
In Straatbeelden werkt Architectuurcentrum Aorta samen
Zestig leerlingen van VWO vier namen deel aan de wedstrijd
website bijna 20.000 unieke bezoekers.
voor sponsoren een goede plek om gezien te worden.
met Click F1 en Utrechtse basisscholen aan de ontwik
waarin twee klassen een ontwikkelingsvisie en ontwerp
keling van een cultureel onderwijscurriculum voor het
maakten voor de toekomstige woonwijk Leeuwensteyn-
Bij het ontwerpen van de nieuwe website is uitgegaan
op Facebook, LinkedIn, Twitter, Pinterest, YouTube en
primair onderwijs op het gebied van omgevings- en
Noord.
van een responsive design: een ontwerp dat zich aanpast
Instagram is Aorta online goed vertegenwoordigd.
media-educatie. In 2017 werkten we samen met de leer
Hoe ziet de ideale woonwijk eruit? De opdracht werd aan
aan de meest gebruikte devices zoals een tablet en een
www.aorta.nu
krachten van de Blauwe Aventurijn, Pieterskerkhof en
het begin van de week uitgereikt door Liesbeth Groenveld,
mobiele telefoon. Lezingen, instaptours, themabijeen
De Boomgaard aan de verdere ontwikkeling van de leerlijn
projectleider voor Leeuwensteyn-Noord bij de gemeente
komsten en andere individueel te bezoeken activiteiten
SOCIALS
omgevingseducatie binnen het curriculum en onderwijs
Utrecht. Aan het eind van de week beoordeelde zij de
worden op de website gemeld in een digitale agenda.
Linkedin [klik hier]
methodes van de school.
producten van de teams.
Aanmelden kan direct via nieuwe buttons op de site en
Twitter [klik hier]
www.straatbeelden.nu
De leerlingen worden begeleidt door ontwerpcoach
waar nodig online betaald. Deelname aan activiteiten is op
Youtube [klik hier]
Charlotte Ernst, stedenbouwkundige en initiatiefnemer
deze manier zo laagdrempelig mogelijk gemaakt.
Facebook [klik hier]
– DE BOOMGAARD – CLICK F1 – GEMEENTE UTRECHT – UTRECHTS
Met de nieuwe website, de nieuwsbrief en de accounts
’t Hof Cartesius. www.aorta.nu/2016/01/creating-cities-5/
Pinterest [klik hier]
De website bevat een schat aan informatie over de thema’s waarop Aorta actief is. De informatie is op dit moment onderverdeeld in vier thema’s, gebaseerd op
actuele maatschappelijke thema’s die in het ontwikkelen van de stad een rol spelen. Per thema zijn de relevante blogs en onderzoeken van het programma te lezen. Informatie uit het archief van de vorige website is groten deels overgezet, zodat de nieuwe website vanaf het aller eerste moment ook beschikt over een archief. Op de nieuwe website zijn uitgebreide beschrijvingen en standaard aanmeldformulieren voor alle (groeps)tours opgenomen. Met aanmeldformulieren is de aanmelding vereenvoudigt én beschikken de medewerkers van Aorta over alle informatie voor een vlotte afhandeling van de aanmelding. Na afloop van een tour kunnen deelnemers hun ervaring delen in een digitaal evaluatieformulier; dit helpt Aorta om toekomstige tours nog beter af te
26 OVER AORTA
JAARCIJFERS 27
BALANS PER 31 DECEMBER 2017 31 12 2017
31 12 2016
1.087
1.482
ACTIVA TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING
Financiële baten
Materiele vaste activa
Aorta heeft het jaar met een licht positief resultaat weten
De ontvangen bankrente minus kosten
Vorderingen
af te sluiten. Na jaren van recessie merken ook wij dat er
Overige baten
Liquide middelen
weer meer ruimte is voor belanghebbende partijen in de
Incidentele baten die niet samenhangen met het
stad om bij te dragen aan het gesprek over ruimtelijke
programma.
kwaliteit. Het jaarresultaat van 2017 komt ten goede aan
Kortlopende schulden
wordt deels ingezet om te innoveren op bestaande pro
LASTEN
ducten en het ontwikkelen van nieuwe producten om te
Directe programmakosten en uren SCI
kunnen blijven agenderen, inspireren en activeren.
Totale kosten voor de uitvoering van het activiteitenpro
49.240 255.728
201.486
306.450
105.311
102.183
PASSIVA Stichtingsvermogen
het versterken van het verminderde eigen vermogen en
62.868 137.531
96.175
204.267
201.486
306.450
2017
2016
BATEN EN LASTEN OVER 2016
gramma 2017 SCI
Personeelskosten
Baten
BATEN
Salaris, sociale- en pensioenlasten personeel en inhuur
Subsidie gemeente Utrecht
Subsidie gemeente Utrecht
van derden
Af: deel bestemd voor Architectencafé
Financiële bijdrage van Gemeente Utrecht,
Afschrijvingen materiële vaste activa
Subsidie basisprogramma SCI
Subsidie activiteitenprogramma Stimuleringsfonds
Afschrijving op de kantoorinventaris en computer
Subsidie SCI, overige programma
Creatieve Industrie
apparatuur
Bijdrage UCK
Financiële bijdrage activiteitenprogramma
Huisvestingskosten
Baten van subsidies van overheden
55.710
48.000
Stimuleringsfonds Creatieve Industrie
Kosten van huur, energie, schoonmaak en onderhoud
Baten als tegenprestatie van geleverde diensten
28.347
56.514
Bijdrage UCK
Verkoopkosten
Baten van vermogensfondsen
10.500
14.250
Financiële bijdrage voor Creatief Vermogen
Reclame, advertentie- en representatiekosten
Baten van bedrijven
38.500
19.500
Baten van subsidies van overheden
Kantoorkosten
Baten van particulieren
200
200
Financiële bijdrage van overheden voor onderdelen van
Kosten kopiëren, kantoorbenodigdheden, netwerkbeheer,
Rondleidingen
12.043
7.847
het programma 2017
telefoon, porti en drukwerk
Baten als tegenprestatie van geleverde diensten
Algemene kosten
Entreegelden
2.839
2.454
Baten voor het leveren van diensten
Accountants- en administratiekosten, verzekeringen
Overige baten
Lasten
Baten van vermogensfondsen Financiële bijdragen van fondsen voor onderdelen van het programma 2017 Baten van bedrijven Financiële bijdragen van sponsoren voor het gehele pro gramma 2017 Baten van particulieren Financiële bijdragen van particulieren voor de activiteiten van AORTA Rondleidingen Opbrengsten uit de organisatie van rondleidingen Entreegelden Opbrengsten uit entreegelden
Financiële baten
55.000
70.000
–
-2.269
73.800
76.000
–
12.240
18.750
22.500
71
713
3.607
200
299.367
328.149
Directe programmakosten en uren SCI
120.732
162.924
Personeelskosten
141.021
119.536
SOM DER BATEN
Afschrijvingen materiële vaste activa Huisvestingskosten
395
570
11.314
11.160
Verkoopkosten
714
837
Kantoorkosten
6.520
7.668
Algemene kosten
15.543
16.829
SOM DER LASTEN
296.239
319.524
3.128
8.625
TOTAAL RESULTAAT
28 OVER AORTA
OVER AORTA 29
MISSIE
KOERS 2017 – 2018
MEDEWERKERS
RAAD VAN TOEZICHT
AORTA is het onafhankelijk platform voor dialoog over
In 2017 zal Aorta –nog meer dan nu– aan de voorkant van
Eveline Paalvast directeur | bestuurder (0,8 fte)
AORTA is een onafhankelijke stichting met een
het ontwerp van de leefomgeving van Utrecht. Met een
ontwikkelingen gaan anticiperen op de maatschappelijk
Lindy Schuin projectleider (0,8 fte) tot 31 december 2017
maatschappelijke doelstelling. Het werkt volgens de
gevarieerde programmering verbinden wij de creatieve
relevante vraagstukken en de consequenties daarvan
Rianne Pruis projectleider (0,8 fte)
Code Cultural Governance, meer specifiek volgens het
industrie en wetenschap met (landelijk en stedelijk)
voor de gebouwde omgeving. Dit zijn: nieuwe woon-en
beleid, bouwende partijen, lokale initiatieven, bewoners
leefconcepten, het verbinden van gezonde verstedelijking
VRIJWILLIGERS
en politiek rond ruimtelijke vraagstukken. We doen dit
verbonden aan maatschappelijke opgaven en de groei van
Het werk van Architectuurcentrum Aorta zou niet mogelijk
Gezamenlijk bevoegd met andere toezichthouders:
samen met een breed netwerk van organisaties, bedrijven,
de stad. De meer thematische ontwikkelingen als zelfor
zijn zonder de energie en inzet van vrijwilligers. Aorta
Emmy-Lou Aben (voorzitter), Conceptmanager PitZtop
kennisinstellingen en bewonersplatforms.
ganisatie, de energie transitie, circulaire economie, duur
werd in 2017 bijgestaan door de volgende enthousiaste
Raad van Toezicht model.
zaamheid en technologische ontwikkelingen doorkruizen
vrijwilligers: Paul Peek, Maurice Tuunter, Michiel Moll,
Gezamenlijk bevoegd met andere toezichthouders:
Ons kleine team met ervaren programmamakers is gedre
de traditio¬nele sectoren. Als onafhankelijk platform kan
Sanne van Drenth, Bart van Lith en Marie Verhoeff.
Oedzge Atzema, Hoogleraar Economische Geografie
ven in het verbinden van de juiste mensen en netwerken
Aorta juist aanhaken op de behoefte van uiteenlopende
en het samenstellen, organiseren en communiceren van
gebruikers en handelende partijen om samen te zoeken
GIDSEN
toegankelijk programma over de meest urgente ruimtelij
naar de juiste argumenten voor (gebieds)ontwikkelingen.
In 2016 zijn veel gidsen voor Aorta actief geweest:
Gezamenlijk bevoegd met andere toezichthouders:
ke uitdagingen. Samen met onze partners zetten wij ons in
Zo wil Aorta een krachtiger pleidooi voeren voor de voort
Marlies Adriaansen, Go Bruens, Jan Maarten Dalmeijer,
Helene Wust, Raad van bestuur woonzorg concern
voor het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving.
durende zoektocht naar meer ruimtelijke kwaliteit, het
Martin de Jong, Andy Kilian, Renette Niekerk, Arco Ooms,
IJsselheem
Om de agenda van buurt, stad en regio te inspireren en
goed doordenken door de schalen heen en het verbinden
Cora Rooker, Sabine Todd, Norman Vervat, Xandra Knoth.
bediscussiëren, organiseren wij ateliers, dialogen en
van werk met werk.
Universiteit Utrecht
Gezamenlijk bevoegd met andere toezichthouders: REDACTEUREN
ruimtecafés over urgente maatschappelijke en ruimte
Jeroen van Rossen, CFO Alfen bv
lijke vraagstukken. Onze Thermometer is de inmiddels
De volgende speerpunten zijn geformuleerd:
Een vast team van stedelijk redacteuren draagt met
vertrouwde kritische graadmeter van de stad waar actuele
> samenwerken met nieuwe partijen uit het domein van de
prikkelende en verdiepende blogs bij aan de informatie
Gezamenlijk bevoegd met andere toezichthouders:
voorziening en kritische reflectie op de ruimtelijke ontwik
Marjon van Caspel, voormalig gebiedsmanager Centrum
redactieteam. Daarnaast hebben wij een doorlopend
> allianties met kennisinstellingen en initiatiefnemers
kelingen in de stad. In 2017 bestond het team uit Martine
en Uithof Gemeente Utrecht
educatief programma voor basis- en voortgezet onderwijs
> uitbouwen van de educatieve allianties met het
Bakker, Arjan den Boer en Maurice Hengeveld.
ontwikkelingen uitgelicht worden door een wisselend
zorg, techniek, economie, energie en duurzaamheid.
ontwikkeld. Met de jaarlijkse Dag van de Architectuur,
Beloningsbeleid: om niet
basis– onderwijs en het voortgezet onderwijs en
de stadstours en deelname aan culturele evenementen
organisatorisch:
PROGRAMMARAAD
betrekt AORTA al ruim 20 jaar een breed publiek bij het
> uitbouwen van moderne communicatiemiddelen
De programmaraad is het inhoudelijk klankbord van Aorta.
gesprek over de kwaliteit van de ontwikkeling van stad en
De programmaraad adviseert het Aorta team over de
ruimte.
diverse programmaonderdelen. De raad bestond in 2017 uit: Marianne Lensink Opgavetrekker openbare ruimte en duurzaamheid Ronald van der Heide, landschapsarchitect en beeldmaker Erik Lamfers, senior planeconoom & adviseur gebiedsontwikkeling Pas BV Michael van Leeuwen, architect Sluijmer & Van Leeuwen Arnold Meijer, stedenbouwkundige Inbo
30 OVER AORTA
31
SPONSOREN EN SUBSIDIËNTEN
COLOFON
Architectuurcentrum Aorta kon in 2017 rekenen op de
© Architectuurcentrum Aorta, maart 2017.
financiële steun van de volgende bedrijven en instellingen: Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of BESCHIKBAARHEIDSSUBSIDIËNTEN:
openbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zonder
Gemeente Utrecht
voorafgaande schriftelijke toestemming van de recht
Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie
hebbenden.
SPONSOREN, SUBSIDIEGEVERS EN FONDSEN:
Redactie: Eveline Paalvast, Rianne Pruis
AM
Ontwerp en layout: AtelierOost, Utrecht
Bouwinvest
Met tekstbijdragen van: Bart van Lith
BPD
Fotografie omslag: Het Utrechts Archief
Synchroon
Met dank aan iedereen die heeft bijgedragen aan
Tauw
de totstandkoming van het jaarboek 2017.
Elise Mathildefonds Gemeente Utrecht Fonds voor Cultuurparticipatie K.F. Heinfonds RIVM VSBfonds Carel Nengerman Fonds Hurks Van Wijnen Utrecht Marketing OPDRACHTGEVERS: Amadeus College Gemeente Utrecht Rijksdienst Cultureel Erfgoed Stichting Rietveldprijs GEM Kanaleneiland Provincie Utrecht
32