Dentz 6 - 2017

Vakblad voor tandartsen

Nummer 6 - Jaargang 9 - 2017

Jan Smeekens

‘ Tandheelkunde is vooruitzien’ Veilig data­verkeer

Tandartsen ervaren veel stress Marketing in praktijk gebracht Sommige patiënten behandelmoe

Nooit meer een mandibulair blok

intraossale anesthesie mislukt niet, werkt onmiddellijk pijnloos, geeft geen verdoofd gevoel geen post-operatieve neveneffecten ook geschikt voor alle traditionele anesthesie

Vraag een vrijblijvende introductie in uw praktijk aan: info@straightdental.com

Straight Dental: dental units | autoclaven | hoekstukken | boren | instrumenten www.straightdental.com - 020 22 99 0 99 - info@straightdental.com

‘Zodra u de procedurele vrijheid van Celtra® Duo (ZLS) eenmaal hebt ervaren, wilt u nooit meer de klinische beperking van een blok waar u slechts één kant mee op kunt.’

Andrew Hall, DDS

Celtra® Duo Met zirkoonoxide versterkt lithiumsilicaat (ZLS) blok

Maakt het verschil!

Dankzij de ultrafijne microstructuur is Celtra® Duo (ZLS) het enige Cerec® blok dat verschillende verwerkingsmogelijkheden biedt. SLIJPEN & OPBAKKEN of SLIJPEN & POLIJSTEN. Het is altijd de tandarts die beslist welke oplossing de beste is voor het specifieke geval. De unieke microstructuur zorgt voor een uiteindelijke restauratie die sterkte en esthetiek combineert met een hoge randstabiliteit. PROBEER HET NU ZELF!

Neem contact op met onze Customer Services via tel.: +31 88 024 52 00 (NL), +32 2 232 81 50 (BE) of per e-mail: benelux-pre-info@dentsplysirona.com en ervaar zelf hoe Celtra® Duo (ZLS) het verschil kan maken in uw praktijk.

WWW.CELTRA-DENTSPLYSIRONA.COM

Vertrouw op de know-how van een wereld marktleider.

DISPOSABLE PROPHY ANGLES

4

PROPHY-PASTE

bleekt

Voordelen

ONZE PASTA‘S BEVATTEN BAKPOEDER

PROMO TION

3 dozen D 1 Proxeo PA´s + adaptor *

€ 296,7 0

• Vermindert kans op kruiscontaminatie

heldert op

• Door zijn smalle hals en kleine kop heeft u een betere zichtbaarheid

geringe abrasiviteit

• Tijd- en kosten besparend door het principe van eenmalig gebruik en mindere slijtage van het handstuk

neutraliseert Ph

Voor meer informatie of staaltjes, bezoek ons op www.youngdental.eu

www.microbrush.com *Vragen ? Contacteer ons info@youngdental.eu

VOORWOORD

Een nieuwe ronde, twee nieuwe kansen!

Peter Vlaandere DIRECTEUR ANT foto: Ivo Lucas Luijckx

Met de installatie van het kabinet Rutte III is het Ministerie van VWS verrijkt met drie bewindslieden, waarvan twee ministers. Deze verzwaring maakt in ieder geval duidelijk dat Volksgezondheid, Welzijn en Sport tot een van de belangrijke ministeries behoort. En het creëert verwachtingen, zowel bij de politiek als bij de burger. En daar zijn wij blij mee.

Cure en Care krijgen beide een eigen minister en als mondzorgsector zullen wij gelet op het takenpakket veelal met minister Bruno Bruins (cure) te maken krijgen.

Hij heeft een pittig pakket aan verantwoordelijkheden die de mondzorg en tandheelkunde raken: curatieve zorg, Zorgverzekeringswet, zorgtoeslag en pakketbeheer, kwaliteit, arbeidsmarkt en beroepen en opleidingen. Ongetwijfeld zal de nieuwe minister een behoorlijke doelstelling qua kostenbeheersing meekrijgen. Dus van alle kanten is dialoog en creativiteit gewenst om een win-winsituatie te creëren. Als ANT zijn wij voorstander van moderne, innovatieve mondzorg en goede samenwerkingsconcepten. Te dikwijls worden kansen gesmoord in belemmeringen en wij willen graag met de minister in gesprek om gezamenlijke doelstellingen te realiseren.

Minister Hugo de Jonge is minister van care en wij hopen dat wij met deze minister een sprong voorwaarts kunnen maken richting praktische invulling van mondzorg voor kwetsbare groepen, in het bijzonder voor ouderen. Te veel ouderen vallen tussen wal en schip en ontvangen geen noodzakelijke mondzorg, met alle vervelende gevolgen voor hun gezondheid van dien.

Kortom: de ANT staat paraat om met beide ministers constructief aan de gang te gaan. Voorwaarts mars, nieuwe ronde, twee nieuwe kansen! De ANT heeft beide ministers een brief geschreven en aangegeven dat wij graag en constructief met hen in gesprek willen.

Veel plezier met het lezen van de nieuwe Dentz, alweer de laatste van 2017. Wij hopen dat u tevreden bent over inhoud en vormgeving. Voor suggesties en verbeteringen zijn wij uiteraard altijd bereikbaar via communicatie@ ant-tandartsen.nl.

Alvast fijne feestdagen en een gezonde jaarwisseling gewenst. Wij zijn nu al bezig met de eerste Dentz van 2018 en het wordt een topnummer boordevol kwaliteit!  Tot in het nieuwe jaar, Peter Vlaandere Directeur ANT

VOORWOORD

5

18.

30.

58.

54.

INHOUD 05

Voorwoord: Peter Vlaandere

10

Column: Jan Willem Vaartjes

18

Interview: Jan Smeekens

10 Colofon 13 Nieuws 24 29 30 35 38 40 46

Moeilijk bereikbaar Column: rechten en plichten Marketing in de praktijk Enquête stress tandartsen Een kijkje in de praktijk van…

Veilig dataverkeer Risico’s implantaten

49 Productnieuws

51 Adverteerdersindex 52

54 57 58 62

40.

Column: Wilfred Kniese Snurken in China Klacht bij extractie Hobby: schilderen ANT Algemeen

INHOUDSOPGAVE

7

Is een R40 voor uw patiënt net een brug te ver?

De Famed Financiering maakt tandheelkundige zorg betaalbaar voor uw patiënten!

Worden behandelingen uitgesteld vanwege het kostenplaatje? Dan biedt de Famed Financiering de oplossing.

Met de Famed Financiering vraagt uw patiënt eenvoudig online een budget aan voor de geplande behandeling.

Uw patiënt gebruikt het budget om de gewenste behandeling direct te ondergaan en betaalt deze vervolgens in termijnen terug. Zo geven wij uw patiënt samen weer een stralende lach!

Nog geen klant van Famed?

Ook dan kunt u gebruik maken van de Famed Financiering.

Neem contact met ons op via 033 - 45 34 444 of mail naar info@famed.nl

Meer weten over de Famed Financiering en nieuwsgierig wat Famed als partner nog meer voor u kan betekenen?

Ga naar www.famed.nl/partnerindezorg

Voor het aanbieden van de Famed Financiering werken wij samen met Santander Consumer Finance Benelux B.V.

Famed, sinds 1988 dé partner in de zorg

De nieuwe norm in reiniging en desinfectie!

Betere hygiëne, meer capaciteit, meer zekerheid

GRATIS starterskit Miele ProCare Dent*

Miele thermodesinfectoren overtuigen met perfecte reinigingsresultaten en een grote capaciteit. De nieuwe generatie staat garant voor maximale hygiëne en veiligheid tijdens de verwerking van uw kostbare instrumenten.

• Krachtige gepatenteerde spoeltechniek door een frequentiegestuurde circulatiepomp met geïntegreerde verwarming • Optimale reiniging door verbeterde rekken en inzetten • Minder verbruik van water, energie en chemie door toepassing van specifieke programma‘s en EcoDry • Hoge betrouwbaarheid van het proces door nieuwe uitgebreide controlefuncties

Respecteert uw behoeften.

Vandaag en morgen.

NIEUW

De nieuwe W&H Implantmed weet wat implantologen en chirurgen nodig hebben.

Behoeften en eisen kunnen veranderen. Dat kan de W&H Implantmed ook : het draadloos voetpedaal, de LED+ motor en de W&H Osstell ISQ module zijn allemaal verkrijgbaar als optioneel accessoire.

Upgrade op elk moment – voor vandaag en voor morgen!

Voordelen waar u dagelijks plezier van heeft!

Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl * Bij aankoop van een Miele thermodesinfector.

W&H Benelux, Reepkenslei 44, B-2550 Kontich t +32 (0)475 51 63 63, office.benelux@wh.com, wh.com

COLOFON Dentz is een uitgave van APPR Hét Brancheburo

en de Associatie Nederlandse Tandartsen (ANT).

Redactieadviesraad

Sjoerd Algera (tandarts), Martine Brouwer

(medewerker ANT), Ravin Raktoe (bestuurslid ANT), Daniël Tjia (master 5 student

Tandheelkunde ACTA), Peter Vlaandere (directeur ANT).

Aan dit nummer werkten mee

Kees Adolfsen, Suzanne Blanchard, Martine Brouwer, Anne Doeleman, Jan de Groot,

Sander van der Kuilen, Pieter Magielsen en Reinier van de Vrie.

COLUMN

Papieren tandarts ongewenst DOOR JAN WILLEM VAARTJES

Redactie Dentz

APPR Hét Brancheburo, Postbus 5135, 1410 AC Naarden, 035 - 694 28 78,

dentz@apprhbb.nl, www.dentz-magazine.nl Advertenties

Herman Wessels, 035 - 694 28 78, herman@apprhbb.nl Vormgeving

APPR Hét Brancheburo Coverfoto

©NFP/Pieter Magielsen Fotografie Bladmanager

Ellen Dobbelaar, ellen@apprhbb.nl Druk Veldhuis Media BV.

De redactionele inhoud van Dentz verwoordt

niet noodzakelijk de standpunten van Associatie Nederlandse Tandartsen (ANT), noch neemt ANT verantwoordelijkheid voor de inhoud van redactionele artikelen.

Copyright

Niets uit deze uitgave mag worden

overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder nadrukkelijke schriftelijke toestemming van

de uitgever. ©2017 APPR Hét Brancheburo.

ISSN 1877-3753.

Onder de radar wordt gewerkt aan een nieuw raamplan voor de opleidingen Tandheelkunde en Mondzorgkunde.

Hierin staat waarin de tandarts en mondhygiënist moeten worden opgeleid. Het plan is in een stroomversnelling gekomen doordat de ANT de lacunes in de huidige opleiding Mondzorgkunde heeft blootgelegd. De politieke wens is er nog steeds om taakherschikking erdoorheen te duwen. Dus dan moeten nog snel alle oneffenheden worden gladgestreken.

Zoals te verwachten van een politiek gekleurd raamplan staat de conceptversie vol voorbeelden hoe de ideale mondzorgwereld er achter het bureau uitziet. Er wordt zelfs al gesproken over de mondhygiënist-regisseur. Maak kennis met het raamplan jargon: De juist afgestudeerde tandarts bezit een breed kennis- en vaardighedenpakket uit het tandheelkundig-medisch kennisdomein. Ziet de mondzorg als een deel van de algehele gezondheidszorg en bouwt een collegiale samenwerking op, verwijst en werkt doeltreffend samen in een multidisciplinair samenwerkingsverband om te komen tot besluitvorming rond optimale patiëntenzorg, onderwijs en/of onderzoek… Et cetera.

Uiteraard moet je als tandarts begrijpen wat artsen schrijven en kennis hebben van de algemene gezondheid. Er zijn situaties waarin ons werk invloed heeft op de algemene gezondheid, maar vaker nog is het omgekeerd: aandoeningen en medicatie hebben veel invloed op de mondgezondheid. Laten we ons hoofd daardoor nou niet op hol brengen. Neem de relatie tussen parodontitis en diabetes. Het belangrijkste gegeven is dat een paropatiënt met diabetes lastiger te behandelen is. Zou het niet slimmer zijn om meer effort te steken in een kundige

behandeling van parodontitis in plaats van meer kennis over diabetes?

Voor de tandheelkundige faculteiten die onderdeel zijn van Geneeskunde is het helaas veel goedkoper en praktischer om in het curriculum meer diabetes op te nemen in plaats van (klinische) verdieping in de parodontale therapie. Om nog maar te zwijgen van de steeds verdere integratie van de opleidingen Mondzorgkunde en Tandheelkunde. Zo moeten we nu al vrezen dat de parodontologische kennis van de afgestudeerde tandarts het bachelorniveau niet meer ontstijgt. Als ik parodontitispatiënt met diabetes zou zijn, zou ik veel liever een tandarts hebben die mijn mondziekte vakkundig kan behandelen dan een papieren mondarts die een beetje van alles weet. In Duitsland is niet voor niets het plan ontstaan om de faculteiten Tandheelkunde volledig los te weken van de medische faculteiten.

Het ‘tandheelkundig-medisch kennisdomein’ bekt natuurlijk lekker voor de bühne, maar biedt veel minder meerwaarde dan de opstellers van het raamplan beseffen.

Tandheelkundige en medische interacties zullen in de toekomst worden gesignaleerd door intelligente softwaresystemen. Eigenlijk zal dat de eerste vorm van robotisering worden waar de tandarts echt op kan leunen.

En dat terwijl in de andere vormen van robotisering en technologische revoluties de tandarts nieuwe stijl geacht wordt het allemaal na de studie in de vingers te krijgen.

Denk hierbij aan 3D-printing met bijbehorende materiaalkeuzes, nieuwe (digitale) diagnostische methodes, digitale planningen en analyses, hybride navigatiesystemen voor het prepareren in bot en tandweefsel. Eigenlijk is het ingenieursaspect van ons beroep ondergesneeuwd geraakt en wordt vergeten dat een tandartspraktijk ook een EHBO-post is. Als een echte Dr. House moet de toekomstige tandarts iemand van zijn acute klachten af kunnen helpen met een brede range van mogelijke tests en opnames. Moeten zulke elementaire zaken worden doorgeschoven naar ‘dat leer je wel in de praktijk’ of ‘lees

Jan Willem Vaartjes VOORZITTER ANT

de richtlijn’? Of laten we de opleiding echt aansluiten bij de praktijk en maken we het geen speelbal van mensen met politieke hobby’s?

Gloort er nog hoop in deze donkere dagen? Misschien wel. Onlangs heeft de faculteit Nijmegen een nieuwe decaan gekregen met bijzonder veel klinische ervaring: de Belgische professor Hugo de Bruyn. Hopelijk is zijn Belgische link voldoende om de druk van het ‘politiek-correcte’ universitaire landschap in Nederland met gezond verstand te compenseren. Met uitgeknepen tandheelkundige faculteiten die non-stop hun hand bij Geneeskunde en de overheid moeten ophouden een enorme uitdaging.

Is er ook nog leuk nieuws voor 2018? Jazeker, de ANT heeft bezwaar gemaakt tegen de tariefbeschikking van 2018. We praten al jaren over de mogelijkheid om een contract met een patiënt aan te gaan en voor hoogwaardige en vaak cosmetische behandelingen af te kunnen wijken van het NZa-maximumtarief. Sommige behandelingen zijn immers niet kostendekkend uit te voeren. Dat de NZa regulerend tussen tandarts en patiënt blijft zitten, vinden wij buiten alle proporties. Maken we een kans? We denken van wel, anders zouden we na jarenlange zorgvuldige voorbereidingen deze stap niet gezet hebben.

Alvast een voorspoedig 2018 toegewenst! 

COLUMN

11

CONTINUING EDUCATION

IQUAL PRODUCTPRESENTATIE & EDUCATIE Wij helpen u graag met de invulling van uw IQual avond. Bent u op zoek naar een interessant thema, zoekt u verdieping in een bepaald onderwerp of vindt u een lezing wellicht een goed idee?

Ons netwerk is groot genoeg om u te ondersteunen. Daarbij hebben wij specialisten in dienst die wij hiervoor in kunnen zetten.

Benader gerust uw relatiebeheerder of neem contact met ons op om van gedachten te wisselen.

Bekijk het complete aanbod op de website www.henryschein.nl > continuing education en events Veluwezoom 16, 1327 AG Almere Hoenderkamp 18, 7812 VZ Emmen 036 53 58 601 info@henryschein.nl www.henryschein.nl

NIEUWS

Voormalig topambtenaar VWS erelid NVM-mondhygiënisten Tijdens het vijftigjarig jubileumcongres heeft NVM-mondhygiënisten op 29 september het erelidmaatschap aangeboden aan Jos van den Heuvel. Dit mag gezien worden als de bekroning van een lange carrière in dienst van de mondzorg. Het ANT-bestuur sluit graag aan in de rij van degenen die Van den Heuvel hiermee feliciteren.

Toch zijn er ook een paar kritische kanttekeningen te plaatsen bij deze benoeming. Deze hebben vooral betrekking op de in onze ogen nogal innige ‘band’ tussen het ministerie van VWS en NVM-mondhygiënisten.

Van den Heuvel studeerde in 1969 in Groningen af als tandarts en was onder andere van 1997 tot februari 2006 de Chief Dental Officer bij VWS en de motor achter het rapport Linschoten over taakherschikking in de mondzorg, dat in februari 2006 werd opgeleverd. Daarmee is destijds het dossier taakherschikking in beweging gezet dat nu moet gaan uitmonden in het vrijgeven van aan tandartsen voorbehouden handelingen als boren, anesthesie en het gebruik van röntgenstraling door mondhygiënisten. In die zin zou NVM-mondhygiënisten aan Van den Heuvel inderdaad de nodige dank verschuldigd zijn.

Minister Schippers heeft tot twee keer toe haar voorgenomen wetsvoorstel in de vorm van een AMvB over taakher-

schikking in de mondzorg aan de Tweede Kamer moeten uitstellen. In eerste instantie was de planning september 2016, later werd dat veranderd in het voorjaar van 2017.

Inmiddels heeft zij de Kamer laten weten onverminderd te geloven in de maatregel, maar de definitieve besluitvorming aan haar opvolger over te laten. Het besluit tot invoering van het experiment leek zorgvuldig gepland om samen te vallen met het jubileumcongres en had daarmee het hoogtepunt moeten worden van dit congres, bekroond met een erelidmaatschap ter onderstreping van de nauwe samenwerking tussen VWS en NVM-mondhygiënisten.

De ANT plaatst vraagtekens bij deze vorm van samenwerking tussen een ambtenaar van VWS en de belangenvereniging van mondhygiënisten. VWS is gehouden aan de beginselen van behoorlijk bestuur. Met name als het gaat om zorgvuldigheid, motivering en rechtszekerheid. Wij hebben de afgelopen twee jaren met regelmaat moeten constateren dat met deze principes lichtzinnig wordt omgesprongen. In dat licht bezien krijgt het erelidmaatschap van de NVM-mondhygiënisten aan een voormalig topambtenaar van VWS wel een beetje een bittere bijsmaak en werpt het een schaduw over een verder uiterst feestelijke gebeurtenis.

Voorbereidingen Dental Runners Ook in 2018 zal het team Dental Runners in het pinksterweekend (18 tot en met 21 mei) weer mee doen aan de Roparun, de estafetteloop van ruim 500 kilometer van Parijs/Hamburg naar Rotterdam. De organisatie van het team is in handen van de ANT. De voorbereidingen zijn inmiddels in volle gang. Dental Runners start met een team van ongeveer twintig mensen vanuit Parijs. De

opbrengst van de Roparun is bestemd voor kankerpatiënten. ‘Tandartsen voor kankerpatiënten’ is dan ook het motto van Dental Runners. Dankzij een donatie van Dental Runners is eerder bijvoorbeeld een speciaal kookboekje Als eten even moeilijk is voor patiënten met hoofd-halskanker gerealiseerd.

Hoe meer steun we uit de tandheelkundige wereld krijgen, des te groter de steun aan kankerpatiënten. Wilt u doneren of het team sponsoren? Uw bijdrage is meer dan welkom.

Of wilt u misschien een keer meedoen met de Roparun?

Dan is dit uw kans! Dental Runners is nog op zoek naar hardlopers en fietsers. Informatie en contact: roparun@ant-tandartsen.nl

NIEUWS

13

GRATIS WATERFLOSSER

*

Effectieve plakverwijdering Verwijdert tot 99,9% tandplak van de behandelde gebieden.1

Gezonder tandvlees

N EZE BEW IG

VEIL

Vermindert bloedend tandvlees tot 93% binnen 4 weken.1

Onmisbaar bij implantaten Tot 2x effectiever dan flosdraad voor het verbeteren van de gezondheid van het tandvlees rond implantaten.1

Superieure reiniging rondom beugels Tot 5x effectiever in het verwijderen van tandplak rondom beugels dan poetsen alleen.1

Meer weten? Plan een Lunch & Learn *Neem contact op met Waterpik® en plan een Lunch & Learn.

Wij nemen een heerlijke lunch mee voor het hele team en een Waterpik® Waterflosser.

Tijdens de Lunch & Learn krijgt u meer inzicht in:

LUNCH

LEER

• De voor- en nadelen van verschillende interdentale hulpmiddelen • Klinische studies • De effectiviteit en werking van de Waterflosser Ook kunt u de Waterpik® Waterflosser zelf uitproberen.

Contact

info@waterpik.nl of

+31 (0) 35 - 695 14 43

Ga naar www.waterpik.nl voor de details.

1

WATERFLOSSER

PROBEER

NIEUWS

Naar de lieve tandarts Volgens het CBS zouden er in Nederland zo’n achthonderdduizend mensen zijn die uit angst de tandarts mijden. Bemiddelingsplatform DeLieveTandarts.nl probeert deze mensen weer naar ‘lieve’ tandartsen te leiden via online bemiddeling. Lieve tandartsen zijn klantvriendelijk en gaan extra lief en geduldig met patiënten om. Tandartsen die deze aanpak aanhangen, komen in aanmerking voor het keurmerk ‘Lieve Tandarts’. Het eerste keurmerk is uitgereikt aan Marco Pachon y Steur (op foto) van Tandheelkundig Centrum Stad van de Zon in Heerhugowaard/Obdam.

DeLieveTandarts.nl helpt kosteloos bij het vinden van een lieve tandarts in de buurt en biedt de mogelijkheid om direct een afspraak te maken. Daarnaast kunnen patiënten tegen een vergoeding psychologische begeleiding krijgen of gebruik maken van een haal- en brengservice.

Informatie en een overzicht van lieve tandartsen: www.delievetandarts.nl

Congres RESTAUREREN 2018 Op vrijdag 2 februari 2018 vindt in de RAI te Amsterdam het congres RESTAUREREN2018 plaats. De gerenommeerdere sprekers Marco Gresnigt, Sjoerd Smeekens, Martijn Moolenaar en Javier Tapia Guadix (Madrid) praten de tandarts in zeven lezingen bij over indicatie, planning en uitvoering van de behandeling dan helemaal bij over de nieuwste ontwikkelingen in de restauratieve tandheelkunde. Het congres wordt georganiseerd door Bureau Kalker.

Meer informatie: www.restaureren2018.nl

Felicitaties voor NVM-bestuur De ANT biedt het NVM-bestuur een schilderij aan van een eeuwig­ durend bloemetje bij de receptie ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van NVM-mondhygiënisten.

Studentencongres Dental Expo Het begint inmiddels een leuke traditie te worden dat de ANT op de tweejaarlijkse Dental Expo een congres voor studenten organiseert.

Op de zaterdag van de beurs, die van 8 tot en met 10 maart in de RAI te Amsterdam wordt gehouden, vindt het zogenoemde Starterscongres plaats. Een congres met goede

sprekers, leuke onderwerpen en handige tips die direct toepasbaar zijn in de praktijk. En tot slot een stand-upcomedian. Na afloop is er een etentje en de beroemde ANT-cocktailbar.

Voor studenten uit Groningen en Nijmegen is er busvervoer geregeld.

Met een kaartje voor het congres

hebben bezoekers ook toegang tot de beursvloer.

Meer informatie: communicatie@ant-tandartsen.nl

NIEUWS

15

Sexy zullen ze nooit worden.

Wel makkelijker te bestellen.

Bestel gemakkelijk en snel via www.dentalbauer.nl

advertorial

Profylaxe is teamwork Preventie en profylaxe wordt steeds meer teamwerk in een

verstoren de uit lipofiele moleculen bestaande bacteriële

praktijk. Dat vereist goede afstemming en organisatie. Maar

celwanden en verbreken daardoor de structuur van de

om succesvol te zijn, moet de patiënt minstens zo gemoti-

biofilm, blijkt uit onderzoek. De etherische oliën zouden niet

veerd zijn. Een profylaxeconcept dat is afgestemd op de

alleen in de supra-, maar ook in de subgingivale ruimte in de

individuele behoeften en mogelijkheden van de patiënt zal de

biofilm doordringen en het aantal bacteriën verminderen.

mondgezondheid op lange termijn het beste bevorderen. Het

Volgens de fabrikant is gebruik van mondwater met alcohol

is een goed samenspel van persoonlijke mondhygiëne en

veilig en effectief. Alcohol heeft in dit verband drie belang-

professionele tandreiniging, fluoridering en gezonde voeding.

rijke functies. Het brengt de vier etherische oliën (thymol,

Naast gebruik van tandenborstel en interdentale reinigings-

menthol, eucalyptol en methylsalicylaat) in een stabiele

middelen kan een mondspoelmiddel met etherische oliën als

oplossing en het zorgt er voor dat de oliën in de plak binnen-

Listerine® een aanvullende werking hebben. Het mondspoel-

dringen en de biofilm oplossen. En ten derde dient de alcohol

middel kan door de biofilm op de tanden dringen en zo

ook als conserveringsmiddel om de mondspoeling te

helpen om pathogene kiemen effectief te bestrijden, conclu-

beschermen tegen aantasting door bacteriën.

deert fabrikant Johnson & Johnson. De etherische oliën

Meer informatie: www.jnjconsumer.nl

JAN SMEEKENS (1942) Na zijn afstuderen in 1967 werkte Jan Smeekens anderhalf jaar als tandarts in militaire dienst. Hij vervolgde zijn opleiding vervolgens voor drie jaar in Zwitserland. Van 1971 tot 2006 was hij verbonden aan het Radboudumc in Nijmegen, onder meer bij de afdelingen Prothetische Tandheelkunde en Parodontologie. Daarnaast had hij tot tot 2009 een verwijspraktijk voor parodontologie, implantologie en reconstructieve tandheelkunde. Vanaf 2006 is hij betrokken bij de CEPCD-opleiding in de Oisterwijkkliniek van Peter Thoolen. Zijn zoon Sjoerd is ook tandarts en heeft een praktijk in Beuningen.

Vijftig jaar bezig met opleiden JAN SMEEKENS PLEIT VOOR INTERDISCIPLINAIR WERKEN Als een van de eerste Nijmeegse studenten behaalde hij in 1967 zijn tandartsdiploma. Dit voorjaar werd hij 75 en zit hij vijftig jaar in het vak. En hij staat er nog vol in, met zijn werk voor het CEPCD in de Oisterwijkkliniek. Nog steeds kan hij zich druk maken over de gebrekkige universitaire opleiding die hij heeft gehad en die in zijn ogen nog altijd bestaat. Wat volgens hem ontbreekt, is een integrale benadering. Jan Smeekens is iemand die de lat graag hoog legt.

DOOR REINIER VAN DE VRIE FOTOGRAFIE ŠNFP/PIETER MAGIELSEN FOTOGRAFIE

18

INTERVIEW

Hoe was het om als een van de eerste tandartsen in Nijmegen af te studeren?

‘Toen ik vrijdag 13 april 1967 afstudeerde, vond ik mijn opleiding in Nederland niet zodanig afgerond dat ik het daarmee wilde doen. Was dat nou alles? Ik wilde per se verder studeren in het buitenland. Dat werd Zwitserland, waar al mijn tandheelkundige ideeën ondersteboven werden gehaald. Daar heb ik veel geleerd over integrale tandheelkunde en wat er allemaal mogelijk is. Vergeleken daarmee was de Nederlandse zesjarige opleiding zo verschrikkelijk mager. Het essentiële verschil was het overzicht over het hele vak, kijken naar de mens achter de patiënt, het integrale. Eigenlijk lijkt er op de Nederlandse universiteiten nog niet veel veranderd.’

Waar gaat het dan mis?

‘Ik denk dat de aandacht niet op de juiste plaats ligt. Men weet perfect hoe men een boor moet vasthouden en men weet alles van bondingsystemen en restauratiematerialen.

Maar dat is vooral symptoombestrijding. De schakel naar de theorie, die ten dienste zou moeten staan van het handelen in de praktijk, heb ik in al die jaren gemist.’

Hoe zou het dan moeten?

‘Met Peter Thoolen uit Oisterwijk heb ik dat in het CEPCDconcept uitgewerkt: Continuing Education Program in Comprehensive Dentistry. Tandartsen moeten problemen kunnen overzien en analyseren. Wat heeft geleid tot het tandheelkundige probleem? Alle aspecten die mogelijk een rol spelen in de problematiek probeer je mee te nemen. Het gaat om integrale en interdisciplinaire tandheelkunde waarbij alle mogelijke vakgebieden zijn betrokken. Dan gaat het niet alleen om MKA-chirurgie, parodontologie, orthodontie, implantologie, endodontologie, maar ook om logopedie, fysiotherapie en psychologie. De menselijke kant speelt bij ieder probleem een geweldig grote rol. Ook een simpel probleem als cariës moet je interdisciplinair aanpakken. De mens daarachter moet behandeld worden en niet het gat alleen.’

Zou niet iedere tandarts zo opgeleid moeten zijn?

‘Dat is inderdaad de kern. Maar ik vind het verontrustend dat mensen die de CEPCD-opleiding volgen en toch gemotiveerd zijn zeer elementaire dingen niet geleerd hebben op de universiteit. Bij cariës gaat het meestal niet over hoe het gat is ontstaan, wat de etiologie is en hoe nieuwe problemen voorkomen kunnen worden.’

Heeft u op de universiteit geprobeerd daar verandering in te brengen?

‘Ik heb een tijdlang onderwijsblokken met een integraal

INTERVIEW

19

‘Studenten worden te individualistisch opgeleid’

moeten bepalen wat die moet doen. Maar een orthodontist in overleg met een gewone tandarts…?’

karakter verzorgd. De parodontale therapie was een onderdeel van een totaalplan, ook het orthodontische werk en de retentie van het bereikte resultaat werd erbij betrokken. Binnen mijn opleidingen kon ik vanuit mijn positie een aantal dingen met zachte hand afdwingen, maar daarbuiten kwam ik alleen maar weerstand tegen.

En daar liep ik meestal van weg. Ik ben niet zo beleidsmatig of bestuurlijk actief geweest.’

Heeft u een idee waarom er zo weinig aandacht is voor een integrale benadering?

‘Een student Tandheelkunde wordt opgeleid tot een individualist, een solist. Samenwerken tussen afdelingen op universiteiten is altijd lastig. Het gaat vooral om afbakenen van je eigen gebied en dat liefst zoveel mogelijk uitbreiden. Er heerst een sfeer van elkaar vliegen afvangen. Bij het CEPCD proberen we vanuit alle disciplines te profiteren van elkaars kennis en met z’n allen bij een patiënt een gezamenlijk doel te bereiken. Is dat op een universiteit ooit vertoond?’

Uit Nijmegen komt toch ook het idee van alles onder één dak. Is dat dan niet van de grond gekomen?

‘Nee, en in mijn beleving zal dat ook nooit gebeuren als er geen rigoreuze veranderingen komen. Een orthodontist in opleiding bijvoorbeeld heeft vanaf de eerste dag van zijn specialisatie niets meer met tandheelkunde te maken. Maar na een orthodontische behandeling moet de tandarts soms nog dertig of veertig jaar verder met die patiënt. Als de orthodontist niet weet wat de tandarts nog verder wil, zit er iets niet goed. Ze overleggen daar nauwelijks over. Zo los je samen toch geen problemen op? Orthodontie is vrijwel altijd een interdisciplinaire problematiek, zeker bij volwassenen. De tandarts zou de regie moeten voeren en samen met een orthodontist

20

INTERVIEW

Zijn grotere samenwerkingspraktijken dan geen goede gedachte?

‘Ik denk dat het een goede ontwikkeling is, maar wat je vaak ziet gebeuren, is dat de tandarts zich op een bepaald gebied terugtrekt en alleen de dingen doet die hij leuk vindt. Het ontbreekt dan aan regie en iemand die eindverantwoordelijk is. Er wordt multidisciplinair gewerkt, dat betekent verwijzen en maar zien hoe de patiënt terugkomt. Wij werken interdisciplinair, waarbij een bepaald deel uit wordt uitbesteed na gezamenlijke planning, maar de eindeverantwoordelijke de vinger aan de pols houdt. Degene die de deelbehandeling uitvoert, is wel medeverantwoordelijk voor het eindresultaat, omdat hij moet afleveren wat afgesproken is. Wij werken met z’n allen aan één plan.’

Is er in vijftig jaar niets veranderd op de universiteiten?

‘Absoluut niks, alle curriculumherzieningen ten spijt, het is en blijft een karige basis. De sfeer is hetzelfde gebleven.

Maar al te vaak hoor ik dat jonge tandartsen na hun afstuderen nauwelijks iets kunnen of weten. In 1967 was er veel meer ervaring op de universiteiten dan in praktijken met toen zevenduizend patiënten. Nu is dat naar mijn idee omgekeerd. Universiteiten hebben een hopeloos probleem om nieuwe ontwikkelingen bij te houden.

Docenten zijn bijvoorbeeld niet opgeleid met digitale systemen in diagnostiek en therapie. Hoe moeten ze daar dan zelf in doceren?’

Als studenten niet goed worden opgeleid, zou er ook slechte tandheelkunde in Nederland moeten plaatsvinden?

‘Is dat niet zo dan? Een aanzienlijk deel van de tandheelkundige zorg wordt besteed aan herhalingen van behan-

delingen die in eerste instantie niet goed genoeg gedaan zijn. Ik streefde er altijd naar om een patiënt op een bepaald moment afbehandeld te hebben en dan alleen nog nazorg te doen. Het moet de eerste keer zo goed mogelijk. Maar studenten worden eerder opgeleid met het idee dat een restauratie gemiddeld tien of twaalf jaar meegaat. Dat is dan nog maar op tandjesniveau. Op het moment dat een tand slijt, veranderen ook de vorm en functie in het hele gebied. Als je dat op tijd analyseert, kan er met redelijk eenvoudige middelen worden behandeld.

Hoe langer je wacht des te meer middelen je nodig hebt.

Dat is geen goede tandheelkunde. Tandheelkunde is vooruitzien en het is allesbehalve heelkunde van tandjes.’

Is integrale tandheelkunde die u wil wel mogelijk in Nederland met grote groepen die niet of met uiterste moeite naar de tandarts gaan en geen uitgebreid behandeltraject willen?

‘Ik moet inderdaad voorzichtig zijn om niet altijd te redeneren vanuit mijn ideaal. Maar er blijken patiënten te zijn die best meer tandheelkunde willen. Aan die categorie loopt men nogal eens voorbij. Die zouden beter ingelicht moeten worden over de mogelijkheden.’

In het jaar dat u afstudeerde is ook NVM-mondhygiënisten ontstaan. Hoe kijkt u tegen die beroepsgroep aan?

‘Die moet er zeker zijn, want mondhygiënisten kunnen een belangrijke rol vervullen in bijvoorbeeld de parodontologie. Wat ik alleen jammer vind, is dat het een zelfstandig beroep is geworden met een soort eigen afbakening, terwijl ik juist voor samenwerking en integratie ben. En er is nog een ander effect. Studenten Tandheelkunde in het vierde jaar verwijzen al naar de mondhygiënisten in opleiding. Die leren nauwelijks iets over parodontale therapie of preventieve tandheelkunde. Op dat laatste

gebied is in al die jaren niets veranderd. Dat komt volgens mij omdat de mens achter de patiënt totaal vergeten wordt.’

Wordt er niet veel gedaan aan voorlichting en poetsinstructie in praktijken?

‘Veel te weinig doelgericht. Cariës ontstaat door te veel van bepaalde soorten bacteriën in de mond. De patiënt heeft die zelf gekweekt en moet goed begrijpen dat hij zijn lifestyle moet veranderen om die weg te krijgen. Het slagen van een therapie is voor het grootste gedeelte afhankelijk van de patiënt. Wil die zijn gedrag veranderen? En kunnen wij dat overbrengen? Psychologie in ons vak is daarom ook zo verschrikkelijk belangrijk. Ik geloof niet dat poetsinstructie essentieel anders is dan vijftig jaar geleden. Maar is het effect van al die methoden zoveel anders dan toen? We zouden er toch iets van geleerd moeten hebben, zou je zeggen. De tariefstelling is ook niet gericht op preventie en helpt in die zin ook niet erg mee om meer aandacht aan preventie te besteden.’

Uw 75 jaar weerhoudt u er niet van om lekker door te gaan?

‘Daar ben ik me zeer van bewust. Ik wil heel graag dat het CEPCD wordt voortgezet. Ik heb natuurlijk het liefste dat de coordinatie van dit opleidingsprogramma in de familie blijft. Als dat gelukt is, trek ik me terug en blijf ik alleen nog op de achtergrond verbonden. Het is toch de bedoeling om je gedachtegoed een beetje te laten voortleven. Hoe kun je dat beter doen dan via je eigen zoon?’ 

INTERVIEW

21

Specialiseren?

Leer implanteren!

Meld u nu aan voor LEREN IMPLANTEREN 2018

‘Ik wilde leren implanteren en bij Implant College voelde ik me direct thuis. De persoonlijke begeleiding tijdens én na het leertraject gaven mij net dat extra zetje dat ik nodig had om ook écht te gaan implanteren.

Mijn mentor vanuit Implant College ondersteunt me hierbij en ik krijg zo steeds meer vertrouwen in het zelfstandig implanteren.’

Meer informatie?

Met ons unieke mix & match systeem stelt u zelf het ideale leerprogramma samen, en leert u implanteren op úw manier. Op exclusieve locaties gaan we in kleine groepen zoveel mogelijk praktisch aan de slag. We selecteren alleen de allerbeste sprekers, die u inspireren, trainen én begeleiden naar een kennisen ervaringsniveau, dat u in staat stelt om geheel zelfstandig te implanteren.

www.implantcollege.eu

Tanja van den Berg Implanterend Tandarts

Wij ontmoeten u graag!

Vragen?

Bel 073 684 72 05 of mail naar info@implantcollege.eu

Ecosite Bulk Fill: vullen kan niet minder spannend.

Geen stress voor krimpspanning, geen geavanceerde layering techniek. Snel klaar en duurzaam.

Eerlijk: Spannend is anders, en dat is een goede zaak. Het nieuwe Ecosite-bulk Fill.

Vullen zonder zorgen!

Ontdek nu Ecosite en het innovatieve DMG assortiment op www.dmg-dental.com

Nieuw!

Met trots presenteren wij

Dentalair is vanaf heden een Planmeca Dealer (verkoop & service) Wij zijn verheugd dat de Planmeca group onze organisatie toevoegt aan het officiële dealernetwerk van Planmeca waarbij wij in direct contact staan met de Planmeca organisatie in Finland. Wij zullen ons inzetten op de wijze dat onze klanten van ons familiebedrijf mogen verwachten.

Hiermee voorziet Planmeca gebruikers van een 2e dealer. Ons doel is onze relaties een snelle service van een hoog niveau aan te bieden. De betrokkenheid van onze mensen is hoog en het enthousiasme is daarom ook groot om hier een succes van te maken. Dentalair zal de gehele producten portfolio van Planmeca gaan aanbieden. U kunt de producten in onze showroom in Leek en Dordrecht vinden. Wij nodigen u van harte uit.

Met vriendelijke groet, DENTALAIR PRODUCTS NEDERLAND B.V. Max Hagesteijn, Algemeen directeur

Planmeca ProOne

®

Efficiency with elegance

Planmeca high-tech dental units

Enjoy the smartest user experience

• For every dentist • A fully digital all-round dental X-ray unit • Versatile imaging programs, including extraoral bitewings

Innovative connectivity

Find more info and your local dealer www.planmeca.com

Planmeca Oy Asentajankatu 6, 00880 Helsinki, Finland. Tel. +358 20 7795 500, fax +358 20 7795 555, sales@planmeca.com

Extra user interface with chairside tablet

Planmeca® PlanScan intraoral scanner

www.planmeca.com

Planmeca Oy Asentajankatu 6, 00880 Helsinki, Finland.

Tel. +358 20 7795 500, fax +358 20 7795 555, sales@planmeca.com

Comfortable working positions

Use the touchpad as a mouse

Dental unit monitoring data

Wireless foot control

Plug-and-Play Instruments

Hoe krijg je iedereen naar de praktijk?

KWETSBARE OUDEREN EN ALLOCHTONE KINDEREN SOMS MOEILIJK BEREIKBAAR

Kwetsbare ouderen, allochtone kinderen, mensen die in de psychiatrie belanden; er zijn veel groepen die niet altijd regelmatig naar een tandarts of mondhygiënist komen. Pas met pijn of ongemak melden ze zich bij de tandarts of spoedpoli. Hoe kun je ervoor zorgen dat deze groepen toch naar de praktijk komen? Of moeten mondzorgverleners juist naar de patiënt toe?

"Eenmaal stoel is de BEREIKBAAR 24in de MOEILIJK dankbaarheid vaak groot"

DOOR ANNE DOELEMAN FOTOGRAFIE © ZORRO PRODUCTIES - JAN DE GROOT EN ISTOCK

Verreweg de meeste Nederlanders hebben een eigen tandarts en zo’n driekwart ziet deze minstens eenmaal per jaar. Maar er zijn ook mensen die niet ingeschreven staan bij een praktijk. En van de mensen die wel een eigen tandarts hebben, komt een deel niet naar de praktijk. Kwetsbare ouderen bijvoorbeeld of kinderen, voornamelijk met een allochtone afkomst, maar ook verstandelijk gehandicapten, mensen in de psychiatrie, asielzoekers, ongeregistreerden, (ex-)verslaafden, daklozen, mensen in de reclassering. Dat kan uiteraard voor problemen zorgen. Gebitten hebben soms zwaar achterstallig onderhoud, mensen krijgen pijn en zijn vervolgens aangewezen op een spoeddienst, terwijl dat voorkomen had kunnen worden. Om nog maar te zwijgen over het belang van een goede mondgezondheid op de algehele gezondheid.

Behandelmoe

Omdat het zulke verschillende doelgroepen zijn, is lastig aan te geven wat precies de reden is dat mensen niet (meer) naar de tandarts gaan. In het geval van kinderen speelt de cultuur vaak een rol, zegt tandarts en directeur van Jeugdtandverzorging Tand-Wiel Brenda ten Have-Thiers. ‘In de Turkse en Marokkaanse cultuur is het gebruikelijk om enkel bij pijnklachten naar de tandarts te gaan, niet preventief. Bovendien wordt er veel zoet gegeten en gedronken – water drinken staat gelijk aan armoede – en minder vaak gepoetst.’

Oudere patiënten komen vaak niet meer naar de praktijk als ze meer hulpbehoevend worden. Mobiliteit kan een probleem zijn, maar ook dementie of Parkinson. Angst kan een rol spelen. Soms zien ouderen het nut niet in van een tandartsbezoek en komen ze pas bij pijn of ongemak van bijvoorbeeld een afgebroken element. Ouderen raken ook weleens ‘behandelmoe’, zegt mondhygiënist Nikky Huisman. ‘Als ze bijvoorbeeld al naar de huisarts, cardioloog en diabetesverpleegkundige moeten, raken ze moe van het hele circus.’

Het financiële aspect lijkt ook een belangrijke reden te zijn. Dat is bijvoorbeeld te zien bij spoeddiensten. ‘Geld lijkt in alle regio’s het grootste obstakel om naar de tandarts te gaan; meer dan angst of niet mobiel zijn’, zegt Gwan Tjiook, directeur van het Tandarts Bemiddelingsbureau (TBB). Dit bureau organiseert landelijk voor duizend tandartsen de spoeddienst en telefonische bereikbaarheid tijdens en buiten praktijkuren. Het komt regelmatig voor dat mensen de spoeddienst bellen, maar vanwege de kosten – die niet hoger liggen dan bij een reguliere behandeling – toch afzien van de spoedbehandeling, zegt Tjiook. Het TBB wordt ook regelmatig gebeld door mensen die geen vaste tandarts hebben. In het afgelopen jaar was dat bij elf procent van de bellers het geval.

Ook Maarten Muijen, tandarts en oprichter van de Mondzorg Poli van MC Slotervaart, ziet dat kosten mensen kunnen weerhouden om regelmatig naar de tandarts te gaan. Van zijn patiënten wordt de overgrote

MOEILIJK BEREIKBAAR

25

OUDEREN EN KINDEREN MINDER VAAK NAAR TANDARTS

meerderheid verwezen door andere tandartsen. Hij schat in dat zo’n twintig procent van de mensen op zijn poli geen eigen tandarts heeft. Die groep is niet eenduidig; het kan gaan om vluchtelingen, emigranten, maar ook expats. Soms gaat het om kinderen. ‘Dat verbaast ons, want kinderen zijn altijd verzekerd en kunnen dus kosteloos naar de tandarts.’

Mobiele unit

Zo veel verschillende doelgroepen, zo veel redenen om de tandarts te mijden; daar is niet één makkelijke oplossing voor te verzinnen. Voor goede mondzorg voor ouderen worden steeds meer programma’s opgericht, zoals het project ‘De mond niet vergeten!’ of het ‘Programma Mondzorg voor Kwetsbare Ouderen’. De ANT, KNMT, ONT en NVIJ brachten dit jaar het rapport Oorzaken en gevolgen van het mijden van mondzorg door kwetsbare ouderen uit. Daarin doen de mondzorgkoepels de aanbeveling om mondzorg voor thuiswonende ouderen op te nemen in het basispakket, om de financiële drempel te verkleinen.

Wat kunnen tandartsen zelf doen om mensen bij de praktijk te houden of te krijgen? Alles begint bij voorlichting, denken betrokkenen. Ouders moeten voorgelicht worden dat mondzorg voor kinderen kosteloos is, zegt Ten Have-Thiers, want dat is vaak niet bekend. Maar belangrijker is om ouders bewust te maken van het belang van preventie – van regelmatige controles en goed poets- en eetgedrag, meent ze. ‘We merken dat dat heel langzaam gaat. In het begin kwamen veel mensen niet opdagen. Langzaamaan gaat dat wat beter. We geven poetsles, werken samen met scholen en consultatiebureaus. Maar het is en blijft lastig om een verandering in een cultuur te laten plaatsvinden.’

26

MOEILIJK BEREIKBAAR

Ruim driekwart van de Nederlandse bevolking gaat minstens eenmaal per jaar naar de tandarts, blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit 2013. Tandartsbezoek neemt vanaf 55-jarige leeftijd terug. Van de 75-plussers ziet slechts 45 procent de tandarts.

Het CBS-onderzoek toont dat in de leeftijd 0 tot 3 jaar slechts een derde van de kinderen naar de tandarts gaat. Vanaf het vierde jaar neemt dit enorm toe: ruim 90 procent van de 4- tot 18-jarigen gaat regelmatig naar de tandarts. Recent onderzoek van het Zilveren Kruis laat andere cijfers zien: hieruit blijkt dat 1 op de 5 kinderen in de leeftijd van 2 tot 18 jaar niet naar de tandarts gaat. Er zijn grote regionale verschillen. Met name in de regio’s Zeeuws-Vlaanderen, ’t Gooi en bijvoorbeeld de steden Amsterdam (27 procent), Rotterdam (30 procent) en Utrecht (26 procent) is het verzuim het hoogst.

Ook voorlichting over het belang van een goede mondgezondheid aan thuiszorgmedewerkers, verzorgend personeel, mantelzorgers én mondzorgprofessionals is nodig, zegt Huisman. ‘Ook al is het lastig: blijf alert op de groep die niet meer komt.’ Zelf stuurt ze een brief als ze signaleert dat mensen enige tijd niet geweest zijn. Ook vindt ze het belangrijk om zaken bespreekbaar te maken. Als ze merkt dat een oudere achteruitgaat, vraagt ze om te laten weten als het niet meer lukt om naar de praktijk te komen.

Wellicht kan iemand meekomen met een familielid. Als dat niet zo is, komt Huisman of een collega naar de patiënt toe met een mobiele unit. Een mooie regeling, maar is het de ideale oplossing? Huisman: ‘Het mooist zou het zijn als mondzorg standaard wordt opgenomen in het zorgplan in verpleeg- en verzorgingshuizen. En het zou mooi zijn als het aan de thuiszorg gelieerd kan worden. In de omgeving van Purmerend merk ik dat de samenwerking soms stroef verloopt. De zorginstellingen zijn grote, logge organisaties. Ik denk dat het belangrijk is om mondzorg toegankelijk te houden; of dat nu is met mondzorg aan huis of bijvoorbeeld kleinere praktijken in de buurt, dat is aan elke gemeente om zelf in te vullen.’

Mondzorg voor iedereen

Ook Fresh Unieke Mondzorg werkt met mobiele units.

Oprichter Ilonka Armstorff werkte voorheen als praktijkmanager bij verschillende praktijken en zag daar veel mensen verdwijnen uit de praktijk. Nu zoekt ze onder het motto ‘mondzorg voor iedereen’ mensen thuis op.

Thuiswonende ouderen, geestelijk gehandicapten, mensen in de psychiatrie, asielzoekers, ongeregistreerden, ex-verslaafden; iedereen heeft recht op goede mondzorg, meent Armstorff.

Armstorff hoopt met haar organisatie een voorbeeld te zijn voor tandartsen en hoopt dat ook algemeen practici deze patiënten niet vergeten, ook al snapt ze dat het voor algemeen practici moeilijk is om mensen thuis te bezoeken, alleen al vanwege de kosten. Bij Fresh Unieke Mondzorg wordt tachtig procent van het werk vergoed; voor de rest is de organisatie afhankelijk van sponsors.

Fresh werkt daarnaast samen met het Leger des Heils, een thuiszorgorganisatie en diverse stichtingen.

Armstorff denkt dat het goed zou zijn om tandartsen meer bewust te maken van hun verantwoordelijkheid richting moeilijk bereikbare groepen. Ze ziet hierin een rol voor universiteiten weggelegd. ‘Docenten kunnen laten zien wat er nog meer is, naast de reguliere tandheelkunde. Veel tandartsen verlenen kort tandheelkundige hulp in het buitenland, maar ook in eigen land is heel veel te doen.’

Hulp per trein

Ook de Rotterdamse tandarts Didi Landman denkt dat universiteiten een grote rol kunnen spelen om beginnend tandartsen betrokken te maken. In haar thuisland ZuidAfrika werden studenten op de opleiding bewust en betrokken gemaakt. Ze maakten bijvoorbeeld een lange treinreis door het land en stopten onderweg om tand-

heelkundige hulp te verlenen of trokken er met busjes op uit. Landman zag in Zuid-Afrika de nodige ellende en besloot zich in Nederland een middag per week in te zetten als ‘straattandarts’. In het Erasmus MC in Rotterdam (Tandartsenpost010) verzorgt ze mondzorg aan daklozen en verslaafden. Zwaar werk, want er komen veel psychische problemen voor. Maar ook dankbaar werk. ‘Ik help ze terug de samenleving in te komen.’

Ook voor ouderen maakt Landman zich hard. Hoewel ze een prachtig oud praktijkpand had, gaat ze toch verhuizen. ‘Mijn oudste patiënt wordt binnenkort honderd; alles moet echt gelijkvloers zijn.’ Landman doet haar best oudere patiënten naar de praktijk te laten komen, hoewel dat lastig is. ‘Ik blijf oproepkaartjes sturen.’ Want tandheelkunde is meer dan een gezonde mond, vindt Landman. ‘Ik vergelijk het sociale netwerk weleens met een bloem, waarbij de blaadjes staan voor bijvoorbeeld familie, vrienden, werk. Hoe ouder iemand wordt, hoe meer blaadjes de bloem verliest. De tandarts kan dan dienen als blaadje, als sociale component, door bijvoorbeeld een praatje te maken.’ 

MOEILIJK BEREIKBAAR

27

Š MIS Corporation. All Rights Reserved.

MORE BONE Where it Matters Most...

Find out more about the new V3 Implant at: www.V3-implant.com or at MIS Nederland: tel. +31 30 6000 450, info@mis-nederland.nl

RECHTEN EN PLICHTEN

Winter is coming…

DOOR DANIËL POST EN KARIK VAN BERLOO

Eind 2016 was er veel te doen over een wetsvoorstel over inzage in medische dossiers door zorgverzekeraars. Die commotie was een beetje vreemd, omdat het voor de meeste zorgaanbieders slechts gaat om een kleine wijziging. Op grond van wetsvoorstel 33980 worden artikel 68a van de Wet marktordening gezondheidszorg en artikel 87 van de Zorgverzekeringswet gewijzigd.

Volgens de huidige wet geldt dat een zorgaanbieder die geen overeenkomst heeft gesloten met de zorgverzekeraar, eventuele gegevens die opgevraagd worden in het kader van een materiële controle alleen aan de verzekerde mag verstrekken, en dus niet aan de zorgverzekeraar. De premisse hierbij is dat de ongecontracteerde aanbieder heeft afgerekend met de verzekerde en het een zaak is van de verzekerde om wel of niet deze gegevens aan de zorgverzekeraar te verstrekken. Dat vinden zorgverzekeraars vervelend, omdat ze die gegevens liever rechtstreeks opvragen bij de zorgaanbieder, net zoals zij dat bij gecontracteerde zorgaanbieders kunnen doen. De nieuwe wet komt daaraan tegemoet en beoogt dat verzekeraars na het indienen van een nota de mogelijkheid hebben om (medische) gegevens op te vragen bij de zorgaanbieder van de verzekerde, gecontracteerd of niet.

Voor veel zorgaanbieders en verzekerden heeft deze wijziging weinig gevolgen, omdat die situatie voor hen al zo was. Gezien de commotie waren kennelijk velen daarvan niet op de hoogte.

Onder het mom van de noodzaak om fraude te bestrijden, is het wetsvoorstel door de Tweede Kamer gekomen.

Het moet nog door de Eerste Kamer waar het al enige tijd ‘hangt’, waardoor het voorstel een beetje in de vergetelheid raakt. Een ideaal moment om de bestaande systematiek aan te kaarten, want er is reden voor zorg.

Balans ontbreekt

Wat in de huidige wetgeving ontbreekt, is balans. Aan de ene kant heeft een zorgaanbieder een verplichting tot geheimhouding richting zijn patiënt, aan de andere kant een verplichting om mee te werken aan een materiële controle van een zorgverzekeraar als het verstrekken van de gegevens noodzakelijk is. Maar wat te doen als zorgverzekeraar en zorgaanbieder over dat laatste van mening verschillen? Voor die situaties moet iets geregeld worden. Nu is het zo dat als een zorgverzekeraar gegevens opvraagt terwijl niet aan het noodzakelijkheidsvereiste is voldaan, niet de zorgverzekeraar een probleem heeft omdat ze deze gegevens (ten onrechte) heeft opgevraagd, maar de zorgaanbieder omdat hij die gegevens heeft verstrekt. Plaats dat in de afhankelijke relatie die de meeste zorgaanbieders met de zorgverzekeraar hebben en tel daarbij op de middelen die een verzekeraar kan inzetten om haar ‘eisen’ kracht bij te zetten, zoals het opschorten van betalingen of het beëindigen van de overeenkomst of het dreigen daarmee. Hoe ver wil de zorgaanbieder gaan om de rechten van zijn patiënten te beschermen als het voortbestaan van zijn onderneming op het spel kan komen te staan?

Voor ongecontracteerde tandartsen is dit nu nog minder relevant, maar met de voorgestelde wetswijziging gaat daar verandering in komen.

Sancties voor verzekeraars

Wij pleiten ervoor om het huidige wetsvoorstel zo aan te passen dat een zorgverzekeraar een sanctie krijgt als ze (te veel) gegevens heeft opgevraagd die niet noodzakelijk waren, ongeacht of dit bij een gecontracteerde of ongecontracteerde aanbieder is. Die sanctie bestaat uit twee delen. Eén: een forse boete en twee: een gebod de gegevens per direct te vernietigen en een verbod deze gegevens direct of indirect te gebruiken, op welke wijze dan ook. Wij denken dat zorgverzekeraars zo beter bij de les blijven en alleen gegevens opvragen die echt noodzakelijk zijn.

Dat vereist waakzaamheid en een kritische blik ten aanzien van de ontwikkelingen omtrent het wetsvoorstel zoals dit nu bij de Eerste Kamer hangt. Bij het aannemen van het wetsvoorstel in de huidige vorm wordt het probleem niet opgelost, maar juist uitgebreid naar ongecontracteerde aanbieders zoals tandartsen.  Advocaten | Zorgmakelaars | Juristen| Adviseurs in de zorg www.eldermans-geerts.nl

RECHTEN EN PLICHTEN

29

MARKETING

Marketing: meer kansen dan valkuilen EEN TEVREDEN PATIËNT IS HET BESTE MARKETINGINSTRUMENT

De keuzemogelijkheden die patiënten hebben binnen het zorgaanbod zijn sterk gegroeid. Het is al lang niet meer vanzelfsprekend dat mensen patiënt worden in de tandartspraktijk die nu eenmaal het dichtstbij zit.

Voor het consolideren van je patiëntenbestand of een betere stoelbezetting is het dus van belang ervoor te zorgen dat de patiënt voor jouw praktijk kiest.

DOOR KEES ADOLFSEN

Aansluiten op waar je doelgroep op zit te wachten. Dat is de essentie van marketing, volgens Hester van Thiel.

Ze is partner en marketingstrateeg bij Branddoctors Mixe, een bureau dat zich toelegt op marketingadvies en -implementatie binnen de gezondheidszorg. Met ervaring bij onder meer ziekenhuizen, medische bedrijven en zorgverzekeraars. ‘We hebben ook wel eens gebrainstormd over een masterclass voor tandartspraktijken. We denken een groeiende behoefte te zien aan optimalisering van de stoelbezetting.’

30

MARKETING

Voor Van Thiel draait marketing om klantrelevantie. Welk probleem los jij op voor de klant? Wat maakt je aantrekkelijk? Waarin ben jij beter dan anderen én: vindt de klant dat belangrijk? ‘Binnen de zorg vertaalt klantrelevantie zich vooral in het bouwen aan goede patiëntervaringen.’

Klantonderzoek

Om te ontdekken hoe patiënten je zorg ervaren, kun je onderzoek doen. Dat kan in vele soorten. Van Thiel is geen voorstander van kwantitatief onderzoek – daaronder

vallen ook de meeste patiënttevredenheidsonderzoeken.

‘Dan laat je een grote groep cijfers geven. De praktijk leert dat je het wel heel slecht moet doen om onder de 7 te scoren, en uitzonderlijk goed voor meer dan een 8,5.

Die scores vertellen dus niet zo veel. Stel liever open vragen. Dat geeft je veel meer zicht op concrete verbeterpunten. Online communities werken daarvoor inmiddels heel goed. Ze zijn toegankelijk geprijsd en hebben het voordeel dat je op reacties van patiënten kunt doorvragen en dat patiënten op elkaar kunnen reageren.’

Marketingmix

Die digitale mogelijkheden betekenen een verrijking van wat bekend staat als de marketingmix. Zo leent Facebook zich volgens Van Thiel goed voor gerichte campagnes, omdat je door de koppeling van IP-adres aan feitelijk woonadres nauwkeurig kunt afkaderen wie je met je promotie wilt bereiken. Voor je website zijn plaatjes, snapshots en filmpjes erg geschikt om de bezoeker direct naar de juiste informatie te sturen. ‘Er wordt steeds minder gelezen, breng daarom gelaagdheid in je digitale informatie aan. Bezoekers moeten binnen enkele seconden geboeid zijn. Wie geïnteresseerd is, klikt daarna wel door, ook naar verdere uitleg in tekst.’ Maar je kunt ook doorslaan, denkt Van Thiel: ‘Een eigen YouTube-kanaal

Poetsinstructie in Tandartspraktijk Transparant op IJburg

waarop je voortdurend filmpjes post, lijkt mij niet nodig.

Ook hoef je als tandarts niet per se te twitteren om door potentiële patiënten gevonden te worden. Investeer liever in één goed filmpje op je website dat precies vertelt waar je voor staat. Hot in marketingland is ‘prototypen’: snel een niet-gelikt afgewerkt filmpje maken en dat testen bij je doelgroep. Dat leert je veel over hoe er naar je gekeken wordt.’

Ook de traditionele middelen mogen zeker niet vergeten worden. Adverteren in het huis-aan-huisblad blijft bijzonder effectief. ‘En onderschat de waarde van mond-totmondreclame nooit. Er is geen betere marketingtool dan een tevreden patiënt!’

Efficiënte bedrijfsvoering

Tandartspraktijk De Dam in Alblasserdam werd twee jaar geleden overgenomen door Brigitte van der Kleij-Wikkeling. De praktijk ging van één naar drie behandelkamers, dus kon voor een efficiënte bedrijfsvoering heel wat meer patiënten gebruiken. Van der Kleij is afkomstig uit de communicatie/pr en haar compagnon is gespecialiseerd in online marketing. Ze werken aan een geïntegreerd marketingbeleid, ‘om actief nieuwe patiënten te werven

MARKETING

31

Strandballen moesten nieuwe patiënten lokken

Brigitte van der Kleij-Wikkeling van Tandarts­ praktijk De Dam in Alblasserdam

Promotiemateriaal van Tandartspraktijk – we groeien snel en hebben nog ruimte voor twee tandartsen. Maar belangrijker vind ik nog om bestaande patiënten vast te houden. Daarvoor spannen we ons in met goede voorlichting, voldoende tijd, meedenken in het opstellen van behandelplannen en intensieve tandheelkundige zorg. Het is mooi om te merken dat dat werkt: het levert veel mond-tot-mondreclame op.’

Ladies Night

Het scala aan middelen dat De Dam aanwendt, is zeer gevarieerd. Er liggen altijd corporate folders om mee te nemen. Die zijn ook verspreid in de omgeving van de praktijk. Vlakbij de praktijklocatie wordt ook gebruikgemaakt van buitenreclame.

Een goede website vindt Van der Kleij onmisbaar. Vooral de groep tussen twintig en dertig jaar meldt zich meestal online aan. Ze is goed thuis in SEO (Search Engine Optimalisation) en de website is dan ook uitstekend te vinden. ‘Verder maken wij gebruik van Facebook – ook voor personeelswerving – en hebben wij geregeld acties in de vorm van samples of productinformatie die bijdragen aan een optimale mondgezondheid. We adverteren met regelmaat in de lokale media. Ook genereer ik af en toe zelf wat free publicity. En we sponsoren lokale evenementen. Dan sta ik bijvoorbeeld op een Ladies Night – tenslotte bepalen vrouwen toch het meest in het gezin. Die krijgen dan een goodiebag mee met voorlichtingsmateriaal, ragers, een inschrijfformulier én een kortingsbon bij de lokale drogist.’

32

MARKETING

Patiëntengroei

De effectiviteit van al die inspanningen wordt in deze praktijk zorgvuldig gemonitord. Wekelijks analyseert men de groei op basis van nieuwe cijfers. ‘We kijken continu – en scherp – naar de verhouding tussen patiëntengroei en de inzet van marketingcommunicatiemiddelen. Is iedere euro goed besteed? Hoe komen nieuwe patiënten aan ons adres? Hoeveel online inschrijvingen hebben we deze maand? Aandacht daarvoor is een structureel element van onze bedrijfsvoering. En dat loont. We krijgen er elke maand zo’n vijftig patiënten bij.’

Kleven er ook risico’s aan marketinginspanningen?

‘Beloof nooit dingen waaraan je niet kunt voldoen’, beklemtoont Van der Kleij. ‘Of die, erger nog, niet passen in goede gezondheidszorg. Houd daarbij altijd de jongste ontwikkelingen in wet- en regelgeving in het vizier. Onze praktijk heeft als missie geformuleerd: het bieden van innovatieve en duurzame tandheelkundige hulp in een vertrouwde omgeving met de nieuwste technologieën.

Het belangrijkst is om waar te maken wat je uitdraagt.’

Strandballen

Tandartspraktijk Transparant begon in 2010 als nieuwe vestiging in Amsterdam-IJburg. Dat betekent dat oprichtsters en praktijkeigenaren Tieke van Riel en Heleen Hofland-Hansma – beiden tandarts – zonder patiënten van start gingen. Dat vroeg volgens Hofland-Hansma uiteraard om marketingacties, primair om te laten weten dat je er bent. Flyeracties hoorden daarbij. Advertenties in wijkmedia, die een kleine aanmeldingspiek opleverden.

En bijvoorbeeld cadeautjes in de vorm van strandballen met prominent het praktijklogo erop. ‘Toen het ging lopen, hebben we onze aandacht vrij snel verlegd. Heel belangrijk leek ons om een zeer heldere en praktische website te hebben met een uitstekende conversie voor de smartphone.’

‘Je moet aanvoelen wat patiënten belangrijk vinden’

Lachspiegels

Die focus had (en heeft) alles te maken met de doelgroep van deze praktijk, die vooral bestaat uit jonge gezinnen.

Volwassenen tussen 35 en 45 jaar, die de meeste zaken via hun mobiel – en daarmee vooral snel – willen kunnen regelen: ‘Ook de afspraken voor de tandarts dus, en daaraan vooraf de inschrijving. Wie zich per e-mail aanmeldt, krijgt direct een reply met welkomstbrief.

Daarin zit ook een aanmeldingslink om digitaal je eerste afspraak te maken. Binnen vijf minuten geregeld, voor jezelf en voor je gezin. Want kinderen tussen 0 en 12 jaar vormen de tweede doelgroep. We hebben twee middagen speciaal voor hen ingericht. Daar hoort een speciale poetshoek bij, met lachspiegels, pluche poppen en speelgoeddieren. De behandeling is geënt op de Gewoon Gaaf-methode van het Ivoren Kruis. Soms horen we van ouders in de behandelstoel dat hun kind boos was dat het deze keer niet mee mocht naar de tandarts.’

ZORGMARKETING IN 3 P’S: Branddoctors Mixe vat marketing in drie P’s: Positioneren • waar ben ik goed in?

• wat vindt mijn doelgroep belangrijk?

• met welke concurrentie heb ik te maken?

Presteren • hoe richt ik het zo in dat ik kan leveren wat ik beloof?

• hoe creëer/garandeer ik goede patiëntervaringen?

Fingerspitzengefühl

De website en de poetshoek zijn maar twee voorbeelden van waar het bij marketing volgens Hofland-Hansma om draait: een zeker automatisch fingerspitzengefühl voor wat jouw patiënten belangrijk vinden én je zorg aanbieden zoals je het zelf als patiënt ook graag zou zien. Ruime openingstijden horen daarbij: de praktijk is twee avonden tot 20.30 uur open en op maandag zelfs tot 21.15 uur. ‘Tot onze service behoort ook dat patiënten altijd dezelfde behandelaar hebben en dat die goed bereikbaar is voor overleg of vragen over de behandeling. We werken met zorgplannen, waarbij de patiënt actief betrokken is.

Bovendien geven wij garantie op al ons werk. Want laten we vooral niet vergeten dat het draait om duurzame en voorspelbare tandheelkunde. Dat blijft de hoofdzaak, ook voor patiënten.’

Aansluiten op waar je doelgroep op zit te wachten, luidde de openingszin van dit artikel. Dat lijken ze bij Tandartspraktijk Transparant goed begrepen te hebben. Een onverwachts neveneffect komt uit de digitale hoek van de marketingmix. Op de Facebookpagina ‘Vraag en aanbod op IJburg’ wordt de praktijk goed besproken en aanbevolen. Het patiëntenbestand groeit twee keer zo hard als drie jaar geleden. Daar hoeven ze zelf niet meer voor te gaan marketen. 

Profileren • hoe weten potentiële patiënten dat ik er ben?

• hoe vertel ik wat mij onderscheidend maakt?

MARKETING

33

RAI CONGRESCENTRUM AMSTERDAM

VRIJDAG 2 FEBRUARI 2018

Martijn Moolenaar

Javier Tapia Guadix Dr. Marco Gresnigt

Dr. Sjoerd Smeekens

Schrijf u nu in voor deze praktische congresdag

www.restaureren2018.nl

Binoc Falcon Loepbril van de opticien

Compleet met draadloos lichtsysteem nu al verkrijgbaar vanaf €1698,W W W . B I N O C V I S I O N . N L

BEROEPSUITOEFENING

Tandartsen hebben last van stress ENQUÊTE MOVIR IN SAMENWERKING MET ANT

Hoewel de meeste tandartsen met plezier werken, ervaren ze ook aanzienlijk veel stress. Maar liefst een op de drie heeft een hoog tot verhoogd stressniveau en een groot aantal viel al eens uit door stress. De tandartsen die eerder uitvielen, ervaren op dit moment een hoger stressniveau dan tandartsen die niet eerder zijn uitgevallen. Dit blijkt uit een inventarisatie van arbeidsongeschiktheidsverzekeraar Movir, in samenwerking met de ANT.

In de Dentz van juni 2017 stond een oproep aan tandartsen om stil te staan bij hun functioneren. Enkele honderden tandartsen gaven daar de afgelopen maanden gehoor aan. Zij vulden de online vragenlijst ‘Waar sta ik nu?’ in en kregen zo inzicht in hun stressniveau. De meeste tandartsen hebben plezier in hun vak. Toch heeft een op de drie tandartsen een hoog of verhoogd stressniveau.

Het stressniveau van tandartsen is vergelijkbaar met dat van huisartsen en advocaten. Uit de antwoorden in de scan komt naar voren dat tandartsen in verschillende leeftijdsgroepen te maken hebben met uiteenlopende oorzaken van stress.

dan hun vrouwelijke collega’s uit dezelfde leeftijdsgroep.

Vanaf 35 jaar ligt het stressniveau bij vrouwelijke tandartsen juist hoger dan bij mannen.’ >> Figuur 1. Aandeel tandartsen met verhoogd stressniveau ≥ 55 jaar

45-54 jaar

Bang voor fouten

Ongeveer de helft van de jonge tandartsen is bang om fouten te maken en ervaart druk om te moeten voldoen aan verwachtingen van anderen. Velen van hen vinden het moeilijk om met kritische opmerkingen om te gaan.

Het gevolg is dat een op de drie jonge tandartsen piekert en dat 41 procent zich niet of nauwelijks meer kan ontspannen, ook privé niet. Arthur van der Wal, directeur van Movir: ‘Opvallend is dat jonge, mannelijke tandartsen onder de 35 jaar vaker een hoger stressniveau hebben

35-44 jaar

< 35 jaar

350= 200= 370= 260= 390= 320= 270= 350= 35%

20%

37%

26%

39%

32%

27%

35%

= vrouw

= man BEROEPSUITOEFENING

35

DÃ&#x2030; VAKBEURS VOOR TANDHEELKUNDE, TANDTECHNIEK EN DE TOTALE MONDZORG

ONTMOET DE DENTALE MARKT OP

8-1O MAART 2O18 RAI AMSTERDAM Facebook Dental Expo

Twitter Dental Expo

Linkedin Dental Expo

ZET DEZE DATUM IN JE AGENDA WWW.DENTALEXPO.NL

Werkzame uren

Naarmate tandartsen ouder worden, neemt het gemiddeld aantal uren dat zij werken toe. Een op de drie tandartsen tussen de 45 en 54 jaar geeft aan gemiddeld meer dan 50 uur per week te werken. Dat is aanzienlijk meer dan bij alle andere leeftijdsgroepen. Van der Wal: ‘Tandartsen in deze leeftijdscategorie zijn vaak praktijkhouder en lopen tegen eisen en regelgeving aan. Denk aan de eisen van zorgverzekeraars, BIG-herregistratie, de Inspectie en de NZa. De steeds veranderende regels zorgen niet alleen voor administratieve lastendruk, maar soms ook voor frustratie en irritatie.’

Figuur 2. Werkzame uren per leeftijdscategorie Totaal < 35 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar ≥ 55 jaar

20+190+430+210+140= 40+190+500+230+40= 0+250+430+200+120= 30+150+330+150+330= 10+160+410+240+180= 2%

19%

4%

19%

0%

43%

50%

25%

3% 15%

1% 16%

21%

23%

43%

33%

20%

15%

41%

14%

12%

Ondanks het bestaan van factoren die voor stress zorgen, hebben de respondenten over het algemeen veel plezier in hun werk. Van der Wal: ‘Met name het kunnen inzetten van de persoonlijke kwaliteiten en het toepassen van een eigen werkstijl worden als positief ervaren. Daar komt bij dat tandartsen over het algemeen weinig spanningen hebben in de samenwerking met collega’s. Dat is belangrijk voor het werkplezier en geeft veel energie.’

Figuur 3. Te ondernemen actie bij stressgerelateerde klachten

Zelf Elestia ondervinden?

Elestia biedt Movir-verzekerden steun. Anoniem, 24/7, zonder oordeel en zonder consequenties.

Ga voor meer informatie of voor een chat met een coach naar www.elestia.nl. Bellen kan natuurlijk ook: 0800 - 22 44 228.

18%

= < 20 uur = 20-30 uur = 30-40 uur = 40-50 uur = >50 uur

Werkplezier

Verzekerden van Movir en hun inwonende gezinsleden kunnen voor ondersteuning kosteloos en anoniem terecht bij coaches van Elestia. Van der Wal legt uit: ‘Het is prettig om te sparren met iemand die begrijpt waar je als tandarts tegenaan loopt. Dat helpt echt. De helft van onze verzekerden die gebruikmaakten van Elestia geven aan dat ze op die manier hebben voorkomen dat ze arbeidsongeschikt raakten. Een coach kan niet het werk voor je wegnemen, maar een goede coach geeft je wel de lucht en ruimte om weer met plezier verder te gaan.’

4%

33%

24%

LUCHT EN RUIMTE

Bespreekbaar maken

Uit de inventarisatie komt naar voren dat een op de vijf tandartsen zijn of haar werkgerelateerde problemen met niemand bespreekt. ‘Ze zien nog harder werken vaak als de oplossing. Dat is gevaarlijk’, waarschuwt Van der Wal. ‘Je loopt dan het risico dat je jezelf helemaal vastdraait, waardoor je lang uit de roulatie bent als je eenmaal uitvalt. De impact daarvan is enorm. Voor jou, maar ook voor de mensen om je heen.’

Van der Wal vervolgt: ‘Gelukkig blijkt ook dat veel tandartsen het wél met iemand bespreken als ze problemen hebben op het werk. Meestal doen ze dit met hun partner of met een goede vriend. Het is goed om dat te doen, in plaats van dat je alles zelf probeert op te lossen.’ 

Bespreken met partner Bespreken met een goede vriend Bespreken met een collega Bespreken met de huisarts Niets, doorgaan met het werk

Bespreken met een psycholoog/psychiater Contact opnemen met een anonieme telefonische hulp- of counselingsdienst Contact opnemen met mijn arbeidsongecshiktheidsverzekeraar Weet niet wat ik zal doen

830= 510= 310= 230= 210= 130= 130= 90= 90= 83%

51%

31%

23%

21%

13%

13%

9% 9%

BEROEPSUITOEFENING

37

Een kijkje in de praktijk van...

TANDBEWUST DEN HAAG

WIE Monique Lachmansingh, tandarts/praktijkeigenaar

WAT Tandartspraktijk WAAR Den Haag WANNEER Sinds 2007 WEBSITE www.tandbewust.nl ‘Als ik iets echt vóór me zie, gaat het op termijn ook lukken.’ Zo typeert Monique Lachmansingh zichzelf, als tandarts én als praktijkeigenaar. Het geldt bovendien voor de vorm van haar praktijk. De vorm van haar

38

KIJKJE IN DE PRAKTIJK

nieuwe praktijk tekende ze bijvoorbeeld zelf. Daarna vond ze in de Haagse Vruchtenbuurt een dik eeuw oud pand waarin haar concept paste. Lachmansingh komt uit een ondernemersgeslacht: haar moeder en drie tantes hadden allen een eigen zaak in Suriname. ‘Ik ging met een zelfgeschreven businessplan plus powerpointpresentatie naar de bank. Ik ging ervan uit dat ik zelf mijn visie moest overdragen. Dat kwam goed over: de bank wilde graag zaken met me doen.’

Vijf behandelkamers

Het diepe pand heeft vier behandelruimtes, gescheiden door muurtjes en open aan de achterkant. De ruimtes zijn aan de behandelaarskant verbonden met de sterilisatieruimte.

Een eigen kantine annex kantoor voor de medewerkers biedt welkome rust en ontspanning tussendoor. De vijfde ruimte is een OKkamer: tot december 2016 was het een kantoor, maar tijdens een noodzakelijke bomenrooiactie viel er een ruim tweehonderd kilo zware

boomstam door het dak. Voor Lachmansingh aanleiding om haar implantologiespecialisatie de ruimte te geven die ze al lang wilde. ‘Ik heb altijd voor ogen gehad als tandarts drie disciplines te kunnen ‘masteren’: naast het werk als algemeen practicus ook orthodontie en implantologie. Met orthodontie ben ik in 2005 rustig gestart. Ik rondde in 2008 de opleiding voor gevorderden af en sloot me later aan bij een intercollegiaal overleg rond ortho-cases. De implementatie van implantologie in je praktijk is een stuk ingrijpender.

Behalve een OK-kamer heb je veel chirurgisch instrumentarium nodig.’

Geen half werk

Lachmansingh houdt niet van half werk. Voor het zelf vervaardigen van kronen heeft ze een Roland-freesannex slijpmachine aangeschaft, waarmee ze volgens haar zeer precieze werkstukken met een prachtige randaansluiting kan afleveren. ‘Ik wil niet onder doen voor de kwaliteit die de tandtechnicus levert. Want niets vindt ze belangrijker dan het vertrouwen dat de patiënten in haar stellen. Er is inmiddels een lijst van patiënten die in de eigen praktijk geïmplanteerd willen worden. Als Lachmansingh ze vanwege de wachttijd wil doorverwijzen, geven ze aan liever op haar te wachten. ‘Tandarts-ondernemer zijn is tegenwoordig een stevige uitdaging. Het vertrouwen en de feedback van patiënten geven mij de boost om door te gaan. Een van de meest indrukwekkende opmerkingen van een patiënt: ‘Jij blijft toch nog wel een tijdje werken hè? Dan heb ik de zekerheid dat ik tot aan mijn dood bij jou ben.’

Vertrouwd voelen

Laagdrempeligheid, meedenken in de situatie van de patiënt en goede communicatie staan bij Tandbewust voorop. Bij de sollicitatieronde voor een nieuwe tandarts hecht Lachmansingh – naast vakkwaliteit – dan ook

aan voldoende beheersing van het Nederlands. ‘In deze wijk vinden de mensen dat belangrijk. Ze willen zich als patiënten vertrouwd en begrepen voelen.’ Ook het interieur moet daaraan bijdragen, met een zekere huiskamersfeer in de wachtruimte en sprekende kleuren. Er is veel affiniteit met het behandelen van kinderen. En ook angstige patiënten blijken graag in deze praktijk te komen. Niemand hoeft zich te schamen voor achterstallig gebitsonderhoud. Al ben ik wel streng als het bijvoorbeeld om het paro-protocol gaat.’

zussen, ‘een hele lieve huisarts’, overleed enkele jaren terug aan leukemie. In haar naam wil Tandbewust een stichting opzetten die hulp gaat bieden waar dat nodig is. Dat kan in Suriname zijn, waar Lachmansingh eerder grote aantallen tandenborstels aan kinderen op straat uitdeelde. Het kan ook in Nederland of elders zijn. Maar dat die stichting er komt, is vrijwel zeker. Want als deze tandarts iets vóór zich ziet… 

RTL Lifestyle Experience

De praktijk is sinds 2007 enorm gegroeid. Afmelders zijn er nauwelijks, maar áls, dan worden ze nagebeld. Dat leidt, naast een patiëntenenquête, tot nieuwe inzichten op basis waarvan Tandbewust nu bijvoorbeeld één avond per maand geopend is voor orthodontiepatiënten. Ook leuke acties hebben de groei gestimuleerd: een kraam op de jaarmarkt bijvoorbeeld, Facebook-acties én een uitzending van RTL Lifestyle Experience over bleken.

Toekomstig ideaal

Nog een troef: Suzy, de zus van Monique, is de huidige praktijkmanager. Tijdens haar rechtenstudie werkte zij al als tandartsassistente in deze praktijk. Die ervaring blijkt, naast affiniteit met planning en formele procedures (bijvoorbeeld met betrekking tot personeel), waardevol in de begeleiding van assistentes. ‘Zij kent hun vak echt van binnenuit. Dat is anders dan bij een praktijkmanager met een bestuurlijke opleiding en voornamelijk managementervaring.’ Suzy is bijna klaar met de implementatie van een kwaliteitssysteem in de praktijk. De beide zussen kunnen werk en privé uitstekend scheiden. Maar voor één toekomstig ideaal speelt hun familieachtergrond een doorslaggevende rol. De oudste van de vier

KIJKJE IN DE PRAKTIJK

39

DIGITALE BEVEILIGING

Veilig dataverkeer verdient voorrang VEEL MEDIA VOLDOEN NIET AAN DE EISEN Een usb-stick die je ‘even’ kwijt bent. Een computerscherm met patiëntgegevens dat onbeheerd open blijft staan. De foto van de bovenkaak die je voor het gemak via WhatsApp naar een collega stuurt. Het zijn alledaagse situaties waarin tandartsen onveilig omgaan met (digitale) data die betrekking hebben op hun patiënten en hun behandeling.

Sinds 1 januari 2016 moeten dergelijke ‘data­lekken’ worden gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens.

DOOR KEES ADOLFSEN

40

DIGITALE BEVEILIGING

“Patiëntengegevens moeten beschermd worden verstuurd”

Het kan bij datalekken gaan om slordigheden of nonchalance ‘binnenshuis’. Maar sterk toegenomen zijn de risico’s van diefstal of aanvallen van buitenaf door hackers. Al in 2016 meldde het blad Computable bij een datalekscan een schrikbarend groot aantal aanvallen op de IP-adressen van tien tandartspraktijken rond Utrecht. Of het ‘lekgevaar’ nu van binnenuit of buitenaf komt, de wet schrijft voor dat zo’n datalek direct moet worden gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Soms moet het lek ook worden gemeld aan de persoon op wie de gegevens betrekking hebben. Dat is het geval als de aanzienlijke kans bestaat dat het lek de bescherming van persoonsgegevens bedreigt of de persoonlijke levenssfeer aantast van de betrokkene(n).

Niet relativeren

ANT-jurist Pauljan van der Zee ziet geen reden het belang van veilige communicatie te relativeren. ‘Ons advies is om je aan de nieuwe wetgeving, die aan duidelijkheid niets te wensen over laat, te houden. Veilig communiceren moet.

En veel media die tandartsen jarenlang gebruikt hebben, voldoen niet aan de gestelde veiligheidseisen: Gmail, WhatsApp, Dropbox, Instagram, noem maar op.’

De Autoriteit Persoonsgegevens kiest er meestal voor om eerst de grote organisaties te controleren. Van der Zee verwacht dan ook dat eerst grote zorgorganisaties gecheckt zullen worden. Een aantal ziekenhuizen is inmiddels onder de loep genomen. En als er controles binnen de mondzorg gaan plaatsvinden, zal dat waarschijnlijk eerst bij de grote (ketens van) tandartspraktijken gebeuren. ‘Dat neemt niet weg dat voor iedereen de

nieuwe wetgeving er ligt. En de ontwikkelingen gaan snel, we zitten in een overgangsfase. Zo moet vanaf 2020 elke patiënt zijn dossier digitaal kunnen inzien. En bij veel ziekenhuizen is communicatie via gewone e-mail al lang niet meer mogelijk. Daar komt bij: de middelen zijn voorhanden. Een van de opties is ZorgMail, waarmee de ANT recent afspraken heeft gemaakt. Om de kosten hoeven praktijken het niet te laten.’

Gebruiksgemak

ZorgMail garandeert veilige communicatie onder mondzorgprofessionals. Toch was die veiligheid niet de eerste inzet, toen VANAD Enovation lang voor de huidige communicatiewetgeving met ZorgMail begon. ‘Onze eerste ambitie’, vertelt strategic alliance manager Joke Koops, ‘was een systeem te ontwikkelen dat zorgprofessionals meer gebruiksgemak zou bieden. Natuurlijk vergroot de aangescherpte wetgeving de noodzaak voor veilig dataverkeer. Maar we bieden ZorgMail niet alleen aan omdat het móét. Tandartsen moeten al zo veel.’

Communicatie met patiënten

Dat gebruiksgemak heeft twee hoofdpijlers. Ten eerste is ZorgMail geïmplementeerd in vrijwel alle softwaresystemen die tandartspraktijken gebruiken. Dat betekent dat je direct vanuit het systeem berichten kunt versturen. Je hoeft geen informatie meer te knippen en plakken, elders op te slaan of te converteren naar andere formaten: ZorgMail zet berichten tussen abonnees onderling

DIGITALE BEVEILIGING

41

MELDPLICHT DATALEKKEN Zodra in uw praktijk een ernstig datalek wordt ontdekt, moet u dit melden aan de Autoriteit Persoonsgegevens (voorheen het College bescherming persoonsgegevens). Acht u de kans groot dat het datalek de privacy van de betrokkene nadelig kan beĂŻnvloeden, dan moet ook deze geĂŻnformeerd worden.

U kunt een datalek melden bij het Meldpunt Datalekken. Meer informatie vindt u op de website van de Autoriteit Persoonsgegevens.

Hoe voorkomt u een datalek?

Met de volgende tips en regels brengt u de kans op een datalek in uw praktijk sterk terug. De tips spelen bovendien in op de wetgeving die vanaf 25 mei 2018 van kracht wordt.

Wijs een contactpersoon aan Elke praktijk hoort een contactpersoon te hebben die verantwoordelijk is voor het melden van een eventueel datalek bij de Autoriteit Persoonsgegevens. De contactpersoon is het eerste aanspreekpunt voor alle incidenten omtrent datalekken. Stel de contactpersoon bij een datalek direct op de hoogte, zodat hij kan beslissen over de melding bij de Autoriteit Persoonsgegevens.

Bescherm persoonsgegevens Voorkom structureel dat onbevoegden toegang tot persoonsgegevens hebben. Zorg dat computergebruikers (balieassistentes bijvoorbeeld.) altijd met een wachtwoord inloggen. Bij het verlaten van de werkplek (dus ook voor toiletgebruik) moet de computer onmiddellijk op schermbeveiliging gaan. Laat geen usb-sticks of externe harde schijven onbeheerd achter.

Nog beter is het om (bijzondere) persoonsgegevens te beveiligen door middel van encryptie of een andere vorm van versleuteling. Versleutelde gegevens zijn bij een eventueel lek niet tot een natuurlijke persoon te herleiden.

Zorg ervoor dat medewerkers alleen persoonsgegevens kunnen verspreiden via e-mail of Clouddiensten waarmee u een contract heeft en die gebruikmaken van encryptie of een andere vorm van versleuteling (zoals ZorgMail). Persoonlijke e-mailaccounts zijn bij voorkeur niet toegankelijk voor medewerkers.

Blijf updaten Houd uw beveiligingssoftware op computers en

42

DIGITALE BEVEILIGING

andere elektronische communicatiesystemen actueel.

Installeer steeds de nieuwste updates en breng garanties aan dat abonnementen niet verlopen.

Maak medewerkers bewust Draag actief uw informatiebeveiligingsbeleid intern uit.

Wijs medewerkers op de meldplicht bij datalekken en zorg dat zij weten wie de contactpersoon is. Maak hen ervan bewust dat veilige omgang met data tot de dagelijkse routine behoort dan wel moet gaan behoren.

Sluit bewerkersovereenkomsten af Sluit met partijen die ten behoeve van uw organisatie gegevens verwerken een bewerkingsovereenkomst af.

Van die partijen zijn er mogelijk meer dan u zich realiseert. Neem in de overeenkomst op wie verantwoordelijk is bij een eventueel datalek. Check van bestaande bewerkingsovereenkomsten of ze nog actueel zijn.

Maak een protocol In de praktijk moet een draaiboek of intern protocol aanwezig zijn voor wanneer zich een datalek voordoet. Zorg dat uw medewerkers dit draaiboek of protocol kennen.

Zeker voor grotere organisaties is het raadzaam een communicatieplan op te stellen voor het geval een datalek zich voordoet. Denk ook aan een persbericht als u kunt verwachten dat de media contact met u gaan zoeken.

Registreer incidenten Registreer alle interne inbreuken op de beveiliging die mogelijk als datalek kunnen worden gekwalificeerd.

Zelfs als u er niet zeker van bent dat sprake is van een datalek is het raadzaam het betreffende incident te registreren.

Support van de ANT

Het is aan te bevelen een externe expert uw praktijk op dataveiligheid te laten controleren. Om het risico op schade af te dekken, is er de mogelijk een cyberrisk- of cybercrimeverzekering af te sluiten. Via de ANT kunt u met ledenvoordeel een securityscan laten uitvoeren. De ANT biedt leden bovendien een cyberriskverzekering aan.

Informatie: https://datalekken.autoriteitpersoonsgegevens.nl

automatisch om naar het juiste format. En alle communicatie zit en blijft in je softwaresysteem.

Daarnaast – en dat is een recente ontwikkeling – kun je vanuit ZorgMail compleet veilig communiceren met patiënten. ‘Dat vonden veel tandartsen nog het ontbrekende stukje. Terwijl dit in de mondzorg een veel grotere rol speelt dan in andere zorgtakken. Daar heeft vaak de huisarts de regierol. In de mondzorg is de patiënt medebeslisser, over zijn verzekering en over de aard en omvang van de behandeling. Het versturen van dossiers en behandelplannen naar cliënten moet uiteraard veilig gebeuren. Dat doet ZorgMail via een tweefactor-authenticatie. Als de patiënt de mail opent, ontvangt hij een sms-code. Het mailverkeer – wij noemen het elektronisch berichtenverkeer – vindt nu plaats in de veilige omgeving van ZorgMail. Dat geldt ook voor de reacties van de patiënt. Voor communicatie met niet-geabonneerde collega’s hebben we dezelfde veiligheidsklep ingebouwd.’

Alternatieven

Koops schat het aantal geabonneerde tandartsen op dit moment tussen de vijftienhonderd en tweeduizend. In sommige regio’s is inmiddels zo’n negentig procent van de tandartspraktijken aangesloten. Ook belangrijk voor tandartsen: alle ziekenhuizen in Nederland zijn aangesloten op ZorgMail. Daarmee is het een belangrijke speler op de app-markt, maar zeker niet de enige. De Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) raadt als alternatieven bijvoorbeeld

de Kanta Messenger-app aan en Secure Mail van KPN. KNMG-jurist Sjaak Nouwt publiceerde op www.medischcontact.nl een informatief achtergrondartikel over appen en onder meer de relatie met het medisch beroepsgeheim. Hij schreef het samen met Joost Bruggeman, de oprichter van Siilo. Ook Siilo is een snelgroeiende app voor medisch-dataverkeer. Naast huisartsen maken internisten, kaakchirurgen en steeds meer tandartsen er gebruik van, onder meer om (geanonimiseerde) casussen uit te wisselen.

Terug naar de meldplicht datalekken, onderdeel van de Wet bescherming persoonsgegevens. In Europees verband is alweer opvolging van die wet in de maak, de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG).

Ralph Tak, jurist bij ANT’s ‘huisadvocaat’ Eldermans|Geerts, kent de ins en outs: ‘Elke organisatie in Nederland krijgt de ruimte tot 25 mei 2018 om de regels voor privacybescherming adequaat te implementeren in de bedrijfsvoering. In de gezondheidszorg wordt continu gewerkt met zogeheten bijzondere persoonsgegevens.

Dat vraagt om bewustwording hoe jij het in je praktijk geregeld hebt.’ De wet vermeldt volgens Tak een zeer hoge boetebevoegdheid, die al gauw tot bedragen van twee à vier procent van de concernomzet kan oplopen.

Praktische aandachtspunten

Ralph Tak geeft op 15 februari 2018 een (door Q-Keurmerk® geaccrediteerde) workshop over de AVG en wat die aan praktische aandachtspunten voor praktijken meebrengt. Een ANT-nieuwsbrief vestigde hierop al de aandacht. De belangrijkste zaken daaruit worden in het kader ‘Meldplicht datalekken’ nog eens op een rij gezet. 

DIGITALE BEVEILIGING

43

minilu is de hit!

Zo wordt de inkoop van tandheelkundige producten leuk!

• Meer dan 30.000 merkartikelen voor praktijk en lab • Superaanbiedingen • Binnen 24 uur geleverd • Eenvoudige retourafhandeling

Grijp nu je kans!

Word mijn vriend!

170919_VDV_minilu.0463.Anzeige_Dentz_NL_190x135.indd 1

19.09.17 15:34

Ni

eu

Cursusprogramma PAOT 2018

w

pro

gra

mm

ab

Interesse in ons aanbod voor bij- en nascholing?

Ons nieuwe cursusprogramma voor 2018 is weer beschikbaar.

Vraag ons cursusprogramma aan via info@paot.nl of download via www.paot.nl.

oe

kje

!

Voor meer informatie Neem contact op met het PAOT-bureau 024 - 309 28 62 info@paot.nl www.paot.nl

A5 Cursusprogramma PAOT 2018.indd 1

10/17/2017 11:29:15 AM

SCANBAAR A-SILICONE

AFFINIS® DCode Building Bridges

Ò Scanbaar zonder bijkomende oppervlakte behandeling Ò Hydrofiele eigenschappen Ò Uitstekende thixotropiteit en hoge stabiliteit Ò Autoclaveerbaar

VERSTERKTE COMPOSIETBLOK VOOR PERMANENTE RESTAURATIES

BRILLIANT Crios High performance – made brilliant Ò Hoge flexurele sterkte – resistente restauraties Ò Elasticiteitsmodulus zoals de tand – schokabsorerend

003561

Ò Slijtagebestendig en vriendelijk voor de antagonist

www.coltene.com

PUBLICATIE

Complicaties bij implantaten GORDON VAN DER AVOORT OVER ZIJN RECENT VERSCHENEN CURSUSBOEK

Bij AccreDidact verscheen onlangs Technische complicaties bij implantaatgedragen constructies van Gordon van der Avoort. Hieronder een bespreking van de inhoud en een korte toelichting van de auteur.

DOOR KEES ADOLFSEN

Bij een veertigjarige man wordt een implantaat geplaatst ter locatie van element 36. Op het implantaat is een kroon verschroefd. Al na tien maanden blijkt de kroon met het eraan vastgelijmde abutment eruit gevallen. Dit is een van de vijf casussen aan de hand waarvan Gordon van der Avoort laat zien welke complicaties kunnen optreden bij implantaatgedragen constructies.

Op de slotpagina van het boek – uitgegeven als naslagwerk bij een onlinecursus – wordt Van der Avoort geafficheerd als tandarts-parodontoloog en tandarts-implantoloog ‘in ruste’. Dat laatste moeten we gezien zijn vele opleidingsactiviteiten misschien met een korreltje zout nemen.

Wie zijn helder opgebouwde college heeft doorgenomen, kan de casussen probleemloos volgen, ook vanwege de grote hoeveelheid foto’s erbij met teksttoelichting. In de genoemde casus bleek een fixatieschroef diep in het implantaat afgebroken. Via een flapoperatie werd zichtbaar gemaakt hoe ver de schroef was afgebroken.

Een boorgeleider was nodig om de kern van de schroef weg te boren. Na twee weken konden kroon en abutment met een nieuwe schroef worden teruggeplaatst.

46

PUBLICATIE

Kwetsbaar onderdeel

De beschrijving maakt duidelijk waarmee tandarts en patiënt te maken kunnen krijgen rond implantaatconstructies. Implantaten zelf breken overigens niet zo gauw: circa één tot drie procent na tien jaar tijd. De schroeven vormen een beduidend kwetsbaarder onderdeel. Merk, model (schroefdraad, diameter, lengte), bijbehorende schroevendraaier en momentsleutel: ze spelen alle een rol. Wie de schroeven zonder de juiste kennis en technische vaardigheden aanbrengt of verwijdert, loopt onder meer de kans het implantaat zelf onherstelbaar te beschadigen. En dan noemen we maar een van de vele technische en materiaalfactoren die Van der Avoort bespreekt.

Geen schokdemper

Het boek start met een uiteenzetting van de componenten van de implantaatconstructie: het implantaat zelf, het abutment en de kroon, brug of prothese (waarvan er vele typen zijn). Alleen met die kennis weet de behandelaar of en hoe specifieke onderdelen te repareren of te vervangen zijn. Het hoofdstuk daarna bespreekt de biomechanische aspecten die een rol spelen. Duidelijk is dat implantaten anders reageren op de belasting door bijtkracht,

trek- of schuifspanningen dan natuurlijke elementen.

Doordat een parodontaal ligament ontbreekt, is er geen natuurlijke ‘schokdemper’. In het omliggende bot zijn minder – en minder gevoelige – receptoren aanwezig. En door de starre verbinding met het bot vertonen implantaten (vrijwel) geen fysiologische beweeglijkheid. Dat maakt hun adaptatievermogen kleiner dan dat van natuurlijke elementen. Om die reden werd bruxisme bijvoorbeeld lange tijd als een contra-indicatie beschouwd voor implantologische behandeling. Van der Avoort licht de potentiële bijkomende complicaties toe en geeft aansluitend een aantal praktische richtlijnen, ‘meer gebaseerd op de kennis van ervaringsdeskundigen dan op wetenschappelijke informatie’ (pagina 33). Want ondanks de degelijke documentatie in deze uitgave blijkt naar veel aspecten rond implantaatconstructies behoefte aan nader wetenschappelijk onderzoek.

AccreDidact

AccreDidact

onafhankelijke geaccrediteerde nascholing

Verschenen in de reeks AccreDidact Tandartsen (verkrijgbaar via Geneeskundeboek.nl)

2012

De spuitafdruk Restaureren na endodontische behandeling Niet-Restauratieve Caviteitsbehandeling

De Molen 3 7 Postbus 545 3990 GH Houten

2013

Veilig werken in de tandartspraktijk Aandoeningen van het mondslijmvlies Cementen

TANDARTSEN | 2 | 2 017

T { (030) 635 50 54 F { (030) 635 50 64 info@accredidact.nl

onaf hankelijke geaccrediteerde nascholing

Technische complicaties bij implantaatgedragen constructies

2014

Diepe cariëslaesies Het Dahlconcept Nazorg bij implantaten Röntgenologische afwijkingen van het kaakbot

www.accredidact.nl

2015

Risicoschatting bij cariësdiagnostiek en -behandeling Diagnostiek van gebitsslijtage Chirurgische kroonverlenging Halitose

2016

2017 tmd-pijn – diagnostiek en behandeling

Technische complicaties bij implantaatgedragen constructies

Omslag Technische complicaties.indd 1-5

Risicovolle situaties

Met de behandeling van bruxisme-patiënten zitten we inmiddels in het vierde hoofdstuk, gewijd aan risicovolle situaties. Bruxisme, occlusale overbelasting en het niet goed op z’n plaats komen of blijven van de implantaatconstructie vergroten de kans op technisch falen, waaronder snelle slijtage en materiaalbreuken. Ook het gevaar van medische complicaties voor de patiënt neemt toe. In de spleet tussen abutment en implantaat of op andere plaatsen waar ruimtes ontstaan, kunnen bacteriën zich nestelen: plaque als bron van perimucositis en eventueel peri-implantitis. Van der Avoort vermeldt geschatte prevalenties van maar liefst 43 procent respectievelijk 22 procent.

In een recensie op de wetenschapspagina van de NRC (d.d. 17 augustus 2017) komt Michiel Eijkman mede op basis van deze percentages tot de volgende stevige conclusie: ‘Tandartsen en patiënten zouden zich vooraf goed moeten beraden of het wel nodig is een implantaat in de kaak te plaatsen. Deze oplossing, die zo makkelijk en duurzaam lijkt, kan soms heel vervelend en duur uitpakken.’

Onderschrijft de auteur deze conclusie?

Van der Avoort: ‘Het doel van mijn publicatie is niet opiniërend, maar informerend. Hoewel Eijkman zijn conclusies nogal zwaar aanzet, ben ik het met hem eens dat het gebruik van implantaten wereldwijd een trend is waar we kritisch naar moeten blijven kijken. Het is een nieuw vakgebied, waarin wellicht soms al te enthousiast geëxperimenteerd wordt. Als een patiënt bijvoorbeeld

Technische complicaties bij implantaatgedragen constructies; Naslagwerk bij de online cursus van Gordon van der Avoort, AccreDidact, Houten 2017.

ISBN 9789089762498. Prijs: Naslagwerk 45 euro. ANT-leden kunnen tot einde van dit jaar het boek bestellen www.geneeskundeboek.nl voor € 34,95, o.v.v. kortingscode ACCREDIDACT-ANT. ISBN 978-90-8976-249-8

AccreDi dact Tandar tsen 2017 – 2 Technische complicaties bi j implantaatgedragen constructies

Leukoplakie en daarop lijkende afwijkingen Onvolgroeide gebitselementen met pulpaletsel Slaapapneu Kiespijn, dentogeen of niet-dentogeen?

veel kiezen mist, is het niet altijd nodig om ter vervanging overal implantaten te plaatsen. Natuurlijk mogen esthetische overwegingen een rol spelen, zeker in het frontgebied. Maar functionele factoren moeten met de nodige zorgvuldigheid gewogen worden.’

Vindt u dat de meeste tandartsen voldoende zijn toegerust voor de behandeling van implantaatconstructies?

‘Mijn inschatting is dat dat niet het geval is. Alleen al omdat het voor wat oudere tandartsen een nieuw gebied is. En er komt veel bij kijken. Periodieke controle bijvoorbeeld – in mijn lezingen noem ik het meestal de apk-keuring – is erg belangrijk. Zorgvuldig sonderen rond het implantaat is aangewezen, liefst elk half jaar. Inspectie met behulp van röntgenfoto’s is in ieder geval elke twee jaar nodig. Mijn advies is: begin er niet aan als je het niet regelmatig onder handen krijgt en laat je vooraf bijscholen. Het is echt niet noodzakelijk een patiënt direct door te sturen naar de implantoloog, maar zorg wel dat je grondig geïnformeerd bent over alle ins en outs. En weet ook wanneer en waarvoor je de hulp van de tandtechnicus moet inschakelen.’

Wie is meer verantwoordelijk voor complicaties, de tandarts of de patiënt?

‘Beiden in principe. Maar voor technische complicaties als gevolg van misfits of bijvoorbeeld de aanschaf van niet-originele producten is de tandarts natuurlijk verantwoordelijk. De patiënt moet zich het extra belang van een goede mondverzorging realiseren. Roken, slechte eetgewoontes en onvoldoende onderhoud kunnen het mucosa en bot dramatisch aantasten. Daar moet je de patiënt dus uitgebreid over informeren. En die verantwoordelijkheid ligt uiteraard weer bij de tandarts.’ 

PUBLICATIE

47

Ben maakt al gebruik van ZorgSom. Net als 1500 andere tandartsen orthodontiepraktijken.

Ook weten hoe het werkt?

Vraag nu op www.zorgsom.nl een gratis proeflicentie aan.

PRODUCTNIEUWS

Introductie QuickSleeper Veel patiënten zijn angstig voor een verdoving. Ze voelen pijn en vinden het vervelend als hun lip, tong of wang verdoofd raakt. Voor de tandarts is het soms moeilijk het doelgebied verdoofd te krijgen. Dental Hi-Tec uit Frankrijk heeft al sinds 1998 een computergestuurd systeem voor intraossale anesthesie: de QuickSleeper. Dit apparaat injecteert zo dicht mogelijk bij de apex, in het midden van het spongieus botweefsel, waardoor de effectiviteit beduidend hoger is dan bij andere technieken, claimt de fabrikant.

Omdat de verdoving onmiddellijk werkt, kan er meteen behandeld worden. Er zijn geen bijkomende linguale of palatinale injecties nodig, zelfs niet voor een extractie.

Een ander voordeel van de QuickSleeper is dat er zonder spierkracht verdoofd kan worden. Patiënten ervaren geen

verdoofd gevoel en wang en lippen blijven onverdoofd.

Er is dus geen risico op lipbijten en de patiënt ervaart na behandeling geen na-effecten van de verdoving.

Om de QuickSleeper beter te leren kennen, organiseert Straight Dental introductiemiddagen in Amsterdam waar demonstraties worden gegeven en het systeem kan worden uitgeprobeerd. Demonstraties in de praktijk zijn ook mogelijk.

Meer informatie: www.quicksleeper.nl

Wegwerpapplicators van Microbrush Microbrush uit Heidelberg heeft (nieuwe) wegwerpapplicators voor een precies en economisch gebruik van vloeistoffen en gels. Alle modellen zijn flexibel en zijn zo ontworpen dat ze in de gewenste positie blijven zonder terug te naar hun originele vorm.

De Microbrush-applicator, die verkrijgbaar is in verschillende kleuren, voor verschillende fasen en in diverse maten, is geschikt voor het aanbrengen van cement-, bindings- en etsmiddelen, calciumhydroxidepasta, afdichtingsmiddelen en oplosmiddelen. De borstelkop voorkomt druipen en kan gereinigd worden.

Voor endodontische behandelingen is er de Microbrush X-applicator die wordt gebruikt voor barsten, en het cementeren van stiften. De applicator kan tot negentig graden worden gebogen, heeft een dunne, lange punt en is dus geschikt voor zeer nauwe kanalen.

De TRU van Microbrush-applicator is verkrijgbaar voor bijzonder veeleisende taken. De twaalf centimeter lange handgreep zorgt voor maximale controle. De punt kan op twee plaatsen worden gebogen om toegang te bieden tot preparaties die anders moeilijk te bereiken zouden zijn. Deze applicator is leverbaar in zeven verschillende maten en kleuren, en in vier diktes.

Dan zijn er verder nog de UltraBrush korte borstelapplicator (voor het aanbrengen van desensibiliserende middelen, witmakers, fluoride, dichtende middelen en voor grote hoeveelheden vloeistof) en de Micro-Stix-applicator (voor het opheffen en navigeren van fineerwerken, kronen, brackets en in- en onlays).

Alle Microbrush-applicatoren zijn verkrijgbaar in dispensers voor hygiënische behandelingen of in refills.

Meer informatie: www.microbrush.eu

ZorgSom ook voor orthodontie Met OrthoPro komt ZorgSom met een nieuwe module voor orthodontie. Deze module geeft de vergoedingen van de zorgverzekeraars weer over de twee voorafgaande jaren. Dat maakt de module geschikt voor de berekening van orthodontische behandelingen die vaak over meerdere jaren gaan. Met deze softwaretool kan de orthodontist of tandarts voor orthodontie de patiënt direct duidelijk laten zien wat hij vergoed kan krijgen van de zorgverzeke-

raar en wat de eigen bijdrage is. ZorgSom garandeert dat de berekeningen kloppen en zegt een eventueel verschil – als aan de voorwaarden is voldaan – te vergoeden.

ZorgSom installeert de software op de computer van de praktijk, waardoor er geen gegevens verstuurd of opgeslagen hoeven worden buiten de praktijk. Praktijken kunnen OrthoPro gratis twee maanden uitproberen.

Meer informatie: www.zorgsom.nl

PRODUCTNIEUWS

49

PRODUCTNIEUWS

De Nano Range van WhiteWash Het Engelse bedrijf WhiteWash probeert met onder meer (elektrische) tandenborstels, tandpasta, flosdraad, en mondwater uit de Nano Range ook in Nederland voet aan de grond te krijgen. Een van de oprichters van het bedrijf is tandarts Matthew Lloyd, die nauw betrokken is bij de productontwikkeling. De tandpasta, met Enamel Care and Repair Technology is peroxidevrij en is opgebouwd uit natuurlijke bouwstenen (hydroxyapatietnanodeeltjes). Deze deeltjes hebben de bijzondere eigenschap dat ze zacht gevoelig tandglazuur weer gezond en sterk maken. Kleine gaatjes in het oppervlak van beschadigd tandglazuur zouden zo weer opgevuld worden.

Verder claimt WhiteWash dat er een nieuwe, beschermende laag glazuur over de tanden komt, dat tandplak verdwijnt en dat de tandzenuwen beter worden beschermd waardoor tandvleesontsteking en gevoelige tanden voorkomen worden.

Voor elk verkocht product uit de Nano Range doneert WhiteWash een tandenborstel aan een kind in nood en

stimuleert het onderwijsprogramma’s om kinderen goed te leren tandenpoetsen. Dat gebeurt onder de naam Brush for a brush die in 2015 van start ging. Sindsdien zijn er al meer dan tweehonderdduizend tandenborstels gedoneerd.

In oktober organiseerde het bedrijf ‘Werelddag van de glimlach’ en werd iedereen opgeroepen zijn of haar glimlach te verspreiden via sociale media.

Meer informatie: www.whitewashnano.nl

ANT-korting bij ZorgkaartNederland Maandelijks raadplegen een miljoen mensen ZorgkaartNederland.

Daarmee is dit de grootste website waarop mensen ervaringen delen over de zorg en anderen helpen een passende zorgaanbieder te vinden.

Voor zorgaanbieders heeft ZorgkaartNederland een pakket beschikbaar waarmee die onder meer inzicht krijgen in patiëntervaringen, hun organisatie en medewerkers kunnen profileren, de mogelijkheid krijgen om direct te reageren op een

waardering en links te plaatsen naar de afspraakmodule van hun praktijk.

Met dat pakket van ZorgkaartNederland krijgt u dus handige tools om uw prestaties te monitoren en efficiënt met de website aan de slag te gaan vanuit een eigen beheeromgeving.

ANT-leden krijgen korting op het pakket. Normaal kost een basispakket voor een praktijk met één locatie 99 euro. Speciaal voor ANT-leden is dit nu slechts 79 euro. Het Propakket tot acht locaties kost 179 euro, in

Online tool NZa-tarieven

Vanaf 2018 verplicht de NZa tandartspraktijken de inkoopkosten van materiaal en techniek te vermelden op de website van de praktijk. Tandarts-Tarieven.nl heeft een online tool ontwikkeld om dat mogelijk te maken. Via het platform www.tandarts-tarieven.nl kunnen mondzorgpraktijken een overzicht van de tandartstarieven op hun eigen praktijkweb-

50

PRODUCTNIEUWS

plaats van 199 euro. Bij meer dan acht locaties kunt u voor een speciale prijs het beste contact opnemen met de adviseurs van ZorgkaartNederland. De pakketten bestelt u eenvoudig via onze site met vouchercode: ANTDENTZ6.

Informatie: www.zorgkaartnederland.nl/content/ant

site plaatsen. De tool kan gratis worden uitgeprobeerd voor dertig dagen. De tool kost daarna € 9,95 per maand (de overeenkomst wordt voor een jaar aangegaan). De ANT biedt haar leden een gratis format ter beschikking, waarmee u ook aan deze verplichting voldoet.

Meer informatie: www.tandarts-tarieven.nl

ADVERTEERDERSINDEX Cover 2 Straight Dental Equipment BV Cover 3 Ivoclar Vivadent B.V. Cover 4 De Goudse N.V.

® Distributed by ICX Implants B.V.

Het FAIRE Premium Implantaat P

MAXIMALE KWALITEIT, FAIRE PRIJZEN, TRANSPARANTIE!

®

WIJ OVERTUIGEN AL 14 JAAR MET STABIELE PRIJZEN VOOR EEN PREMIUM DUITS/ZWITSERS IMPLANTAATSYSTEEM!

3

Dentsply Sirona Benelux b.v.

4

Young Innovations Europe GmbH

8

Fa-med

9

Miele Nederland B.V.

9

W&H Benelux

12

Henry Schein Dental B.V.

14

Waterpik International Inc.

16

dental bauer Nederland bv

17

Johnson & Johnson Consumer B.V.

17

Lucas Verlichting

22

Biocomp Dental

22

DMG GmbH

23

Dentalair Products Nederland B.V.

28

MIS Implants bv

34

Binoc Vision

34

Bureau Kalker

36

Easyfairs Nederland B.V.

44

Minilu GmbH

44

Radboudumc PAOT

45

Coltène Whaledent AG

48

ZorgSom

51

ICX Implants

51

Sibbing Adviesgroep B.V.

56

Larix Dental Concepts

56

Memodent Dental Depot

60

Megagen Benelux

61

MedieQ

61

Zeelte Dental Equipment

Boodtlaan 10 · 1796 BE De Koog · Tel.: 0222 - 76 90 11 E-mail: info@icx-implants.nl · Web: www.icx-implants.nl

ADVERTEERDERSINDEX

51

COLUMN

Beter in Halfweg gekeerd DOOR WILFRED KNIESE Wilfred Kniese, Foto: Geek Zwetsloot

Het grote moment was eind september aangebroken: NVM-mondhygiënisten vierde op spetterende wijze het vijftigjarig bestaan in het, politiek niet geheel correct te noemen, SugarCity in Halfweg. Maar als tertiaire preventie de weg voorwaarts is voor de mondhygiënisten dan klinkt het woord suiker natuurlijk wel zoetgevooisd. Het was als vanouds weer een spectaculair congres. Met een vorstelijk onthaal en tot in de puntjes verzorgd. En dit keer was er geen ambtenaar van VWS die kwam mededelen dat de nachtegalen nog even geduld moesten uitoefenen, maar dat er achter de schermen hard gewerkt werd om de AMvB taakherschikking op de rails te zetten.

Alleen bij het begin van de receptie schrok ik wel even toen overal grote bakken met ongepelde apennootjes werden neergezet. Ongepelde nootjes zijn net iets hygiënischer dan gepelde nootjes waar mensen die net van het toilet komen zonder hun handen te wassen in lopen te graaien. Er is dus wel aan preventie gedacht.

Maar het blijft even slikken met die kwellende vraag wat de symboliek achter deze geste is. Ik moest als eerste denken aan een vooraanstaand lid van een vooraanstaande wetenschappelijke vereniging. Gevraagd naar diens visie op taakherschikking luidde het antwoord: ‘Je kunt een aap leren boren.’ Dan sta je in één klap met je mond vol tanden met al je mooie argumenten tegen taakherschikking. Mijn tweede associatie was met het Engelse gezegde: if you pay peanuts you get monkees. Wellicht vindt NVM-mondhygiënisten dat hun leden peanuts

52

COLUMN KNIESE

verdienen en dat taakherschikking bittere noodzaak is om het verdienmodel van de zelfstandig gevestigde leden wat op te peppen. Ikzelf draai dit gezegde altijd om: If you employ monkees you better pay them peanuts. Dit gaan nog gevleugelde uitdrukkingen worden de komende jaren. Immers, het beleid achter taakherschikking is doelmatigheidsverhoging, lees kostenverlaging. De NZa staat al in de startblokken om een aantal tarieven in de mondzorg naar beneden bij te stellen met in het achterhoofd de veel lagere arbeidskostencomponent van de mondhygiënisten. Ik waarschuw hier al jaren tegen. We gaan gezamenlijk ten onder aan onze eigen kortzichtigheid. En ik blijf hier tegen waarschuwen. Beter in Halfweg gekeerd dan over vijftig jaar volledig verdwaald.

Fantoomonderwijs

Er is toenemende kritiek op de kwaliteit van het onderwijs aan onze Nederlandse tandheelkundefaculteiten. Niet dat het academisch en wetenschappelijk niveau te wensen overlaat. Integendeel. Met een paar handige zetten is ACTA zelfs tot in de bovenste regionen van de internationale ranglijsten doorgedrongen. Maar het blijft tegelijkertijd een ambachtelijk vak en dat krijg je alleen maar onder de knie door het veel te doen. En daar schort het kennelijk aan. Onze studenten worden bevoegd, want bekwaam, afgeleverd na een paar proefboringen, een kroontje hier en een endo’tje daar. Als reden wordt opgegeven een groot gebrek aan gekwalificeerde

‘Robotisering is gewoon de panacee voor de problemen in de mondzorg’ docenten en een schreeuwend gebrek aan gekwalificeerde patiënten. Een killing cocktail. Die docenten begrijp ik wel. Het schuift niet lekker aan de universiteit en goedbedoelde bijverdiensten worden meteen afgestraft als belangenverstrengeling. En voor die patiënten heb ik ook wel begrip. Je zit drie keer zo lang in de stoel voor een minimale korting. Het credo is dus: als iets eenmaal gelukt is, moet je het kunnen. De eerste succesvolle poging telt.

ACTA heeft daar nu het volgende op gevonden: het fantoomonderwijs. Een prachtige nieuwe zaal is in gebruikgenomen met een groot aantal fantoomhoofden die de patiënten moeten vervangen. En ook de docenten krijgen het een stuk makkelijker: er heeft nog nooit een fantoomhoofd een klacht ingediend over een pijnlijke of mislukte ingreep. Inderdaad, zo kun je een aap leren boren. Alleen zijn die fantoomhoofden zich een aap geschrokken. Er is namelijk gemengd onderwijs. En dus zagen ze plotseling een mondhygiënist met een brede en valse grijns en een vervaarlijke boor in de hand zich over heen buigen, taakverschrikking lispelend. Al die fantoomhoofden zijn prompt op hol geslagen en ACTA lijkt nu op een spookhuis.

Het schijnt dat Nijmegen aan eenzelfde project werkt als ACTA, maar natuurlijk wel op een wat bescheidener schaal. Alleen Groningen is nog radicaler bij het steunen van het taakherschikkingsbeleid van VWS. Daar is afgesproken dat de laatste hoogleraar die het pand verlaat het licht uitdoet, waarna diepe duisternis zal heersen. In die duisternis ziet niemand het verschil meer tussen tandheelkunde en mondzorgkunde en deze gaan verder als amalgaam door het leven.

gaan bestrijden. En Nederland, hard op weg om naar Chinese toestanden af te glijden, kan van deze innovatieve benadering veel gaan leren. Het past ook naadloos in de filosofie van de VVD die van automatisering in de zorg veel verwacht.

Het dossier taakherschikking kan daarmee in één klap naar het archief van VWS. Genderneutrale robots zullen bekwaam geprogrammeerd worden om de meeste curatieve handelingen inclusief tertiaire preventie te gaan overnemen. Tandartsen laten zich schrappen uit het BIG-register en worden robothouder in plaats van zorgverlener. Daarmee vallen ze niet langer onder de regulerende werking van de NZa en kunnen alsnog vrije tarieven worden gerealiseerd. De ultieme ondernemersdroom wordt werkelijkheid. En de fantoomhoofden bij ACTA gaan zichzelf boren en krijgen de rust die ze verdienen. Het aantal opleidingsplaatsen kan drastisch omlaag en de financiën van de universiteiten worden gesaneerd en weer gezond gemaakt. De opleiding mondzorgkunde kan gewoon terug naar twee jaar en de mondhygiënisten gaan zich helemaal inzetten voor datgene waar ze voor zijn opgeleid: zulke goede preventie leveren dat zelfs de robots overbodig gaan worden.

Robotisering is gewoon de panacee voor de problemen in de mondzorg.

Robotisering

Preferred gesprekspartner

Er gloort echter licht aan de horizon en wel vanuit het land van de rijzende zon. In China is het eerste succesvolle implantaat geplaatst door een robot. Het boren van primaire cariës door een robot moet daarbij vergeleken kinderspel zijn. Met deze robotisering in de mondzorg wil China het chronisch tekort aan tandartsen in dat land

Jarenlang heeft de ANT de overheid een gebrek aan visie verweten. En plotsklaps met de nieuwe minister is er nu wel een gedegen en onderbouwde visie. Bovendien één die geheel strookt met de laatste inzichten van de ANT. De ANT gaat zich dus vanaf 2018 volledig inzetten op de robotisering in de mondzorg en wordt daarmee de preferred gesprekspartner van VWS en de politiek.

Creatieve en doelmatige belangenbehartiging in optima forma door de vereniging die zich de laatste jaren met sneltreinvaart heeft ontwikkeld. De toekomst begint morgen. Join the winning bandwagon. 

COLUMN KNIESE

53

STAGEVERSLAG

In China tussen de middag een dutje doen op de kliniek MET DE ANT VAN NOUHUYSBEURS OP BUITENLANDSTAGE Verschillen Chinese van Nederlandse snurkers? Met die vraag ging Marleen Smits van juni tot en met augustus op stage in de Chinese stad Jinan. Niet gemakkelijk als je met weinig mensen kunt communiceren en bovendien te maken krijgt met een heel andere cultuur. Maar zeker ook interessant. Ze leerde er bijvoorbeeld dat kiespijn hebben in China soms ook een leuke kant heeft.

54

STAGEVERSLAG HOOFDSTUK OMSCHRIJVIG

WAT VOOR ONDERZOEK DEED JE? ‘Ik deed onderzoek naar de verschillen in de vernauwing van de bovenste luchtweg bij Nederlanders en Chinezen die last hebben van obstructief slaapapneu (OSA). Bij obstructief slaapapneusyndroom (OSAS) ontspannen de spieren tijdens de slaap zich zodanig dat de tong en zachte delen in de keel de ademhaling blokkeren. De craniofaciale anatomie lijkt een rol te spelen in de etiologie van OSA. Er zijn mogelijk rasgebonden verschillen in de oorzaken van OSA. In Nederland had ik op basis van CBCT-data naar craniofaciale karakteristieken van patiënten gekeken. In de Chinese stad Jinan wilde ik diezelfde data verzamelen bij Chinese OSA-patiënten. Mijn scriptie is onderdeel van een promotieonderzoek dat Dr. Ghizlane Aarab van ACTA doet in samenwerking met de Universiteit van Shandong in Jinan.’

WAT VOOR STAD IS JINAN? ‘Jinan heeft ruim zeven miljoen inwoners en is de hoofdstad van de provincie Shandong. Met 72 verswaterbronnen wordt het ‘stad van de bronnen’ genoemd. Dat suggereert gezondheid, maar het behoort tot de tien meest luchtverontreinigende steden ter wereld. Ik droeg buiten al snel een mondmasker. Overal werd ik aangestaard, omdat de inwoners niet gewend zijn aan buitenlanders. Ze wilden met me op de foto of hun Engels oefenen. Omdat dat nauwelijks wordt gesproken, verliep veel van de communicatie met handgebaren of vertaalprogramma’s. Chinezen zijn uiterst behulpzaam maar niet vriendelijk of beleefd. Bedanken is zeldzaam en je moet het niet persoonlijk opvatten als je aan de kant wordt geduwd. Dat is de Chinese manier!’

WAAR VERBLEEF JE? ‘Ik woonde in een appartementencomplex dat eigenlijk alleen bedoeld was voor Chinezen.

Na enkele uitgebreide gesprekken tussen de studenten van de universiteit en de huisbazin kneep ze een oogje toe. Uiteraard betaalde ik meer dan de andere bewoners!’

HOE GING JE TE WERK? ‘Elke ochtend om zeven uur was ik in het slaaplaboratorium om patiënten te werven voor mijn onderzoek. Als ze akkoord gingen, begeleidde ik ze met een Chinese orthodontiestudente naar de nabijgelegen tandheelkundige faculteit van de Universiteit van Shandong. Daar werd dan een CBCT-scan gemaakt.’

WAT VIEL JE VERDER OP? ‘Ik heb de Chinese hygiëne en behandelprotocollen kunnen observeren. De orthodontiestudenten en begeleiders dragen jassen over jurken, hakjes en teenslippers. Haarkapjes moeten op, maar horloges blijven om. Zusters dragen pakken met

ouderwetse kapjes op hun hoofd. Nog niet alles gebeurt digitaal: röntgenfoto’s worden op een lichtbak bekeken, studenten gebruiken papieren agenda’s voor de patiëntenplanning en ook dossiervorming gaat op papier. Patiënten komen wel of niet opdagen, maar zijn ook gewend lang te wachten. Op de kliniek zijn te weinig behandelstoelen; wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Studenten komen dus heel vroeg om een stoel te krijgen. De middagpauze duurde twee á drie uur, voldoende tijd voor een dutje. De deur van de kliniek ging op slot, kussens en dekens werden uit de kasten getrokken en units werden gebruikt als bed. Ik hoefde alleen ’s ochtends aanwezig te zijn, de rest van de dag kon ik Jinan ontdekken.’

WAT VOND JE VAN CHINA? ‘Het is een bijzonder land.

Aan de ene kant is alles aan regels gebonden en voor een buitenlander bijna niet begaanbaar. Aan de andere kant worden diezelfde regels links en rechts met voeten getreden, zoals ik gemerkt heb met mijn visum. Omdat toestemming van de Universiteit van Shandong uitbleef, ben ik op een toeristenvisum naar China vertrokken. Het bleek onmogelijk om die in een studievisum te veranderen. Na vier weken gesteggel en minstens twintig geweigerde formulieren heb ik in paniek de hoogleraar gebeld.

De volgende dag was mijn aanvraag ingediend en hoefde ik geen enkel formulier meer aan te leveren. China is ook een land van tegenstellingen. Een groot gedeelte van de bevolking is arm. Vieze vervallen kraampjes met geroosterd vlees staan naast winkelcentra met luxe merken. Een avondmaaltijd heb je al voor één euro, maar kleding en verzorgingsproducten gaan voor westerse prijzen. Het was voor mij een cultuurshock, maar ik had deze ervaring niet willen missen!’

NOG EEN AFSLUITER? ‘Een leuk feitje. In China is er een bijgeloof dat je grote liefde een tand heeft in jouw gebit. Als het niet goed gaat met hem of haar, heeft de geliefde kiespijn. Hangers in de vorm van tanden zijn dan ook een veelvoorkomend cadeau voor stelletjes. Als je nog eens kiespijn hebt, vraag dan aan je partner of het wel goed gaat…’ 

STAGEVERSLAG

55

Ontspannen starten in de praktijk Larix Dental Concepts Uw betrouwbare partner

Win volume met Ossix® Volumax Ossix® Volumax is een dikke, ossificerende collageenmatrix welke botdefecten tot 4 mm kan opvullen. Zeer handig en efficiënt bij implantaties waarbij dehiscenties rond de implantaten moeten worden hersteld, verticale en/of laterale botopbouw is benodigd, of bijvoorbeeld als er na een één fase implantaatplaatsing preventief kaakverbreding gewenst is. Het Ossix® collageen wordt in 10 tot 12 maanden opgevormd tot patiënt eigen bot.* Win eenvoudig tot 4 mm bot door het gebruik van de Ossix® Volumax collageen matrix* 1.

2.

3.

4.

Int rodu

c t ie

AC T IE 3+ 1 grat is*

*

Casus: Dr. Rodrigo Neiva, Gainsville, FL USA Foto 1 & 2: Botdefect naast implantaat werd met een dubbelgevouwen Ossix® Volumax matrix opgevuld, waarna de gingiva rond het healing

* Alveolar Ridge Augmentation and Ossification of Thick vs. Thin Sugar Cross-linked Collagen Membranes in a Canine L-shape Defect Model, Zubery et al, AAP Research Forum Poster Session, 2016.

abutment werd gesloten. Foto 3: Na 4 maanden: mooie brede processus en dik gekeratiniseerd weefsel. Foto 4: CBCT scan na 6 maanden met de tot bot omgevormde Ossix® Volumax duidelijk zichtbaar.

Memodent B.V. T +31 (0) 53 430 66 63 E info@memodent.nl

I www.memodent.nl

** Beschikbaar in 4 maten: 10x12, 15x25, 25x30 en 10x40m. Combinaties van verschillende formaten zijn mogelijk: het voordeligste product is gratis. Actie geldig t/m 31 december 2017.

Een klacht PATIËNT EIST TIENDUIZEND EURO NA PROBLEMATISCHE EXTRACTIE In deze rubriek komt een klacht van een patiënt over een tandarts aan bod. Omdat het de klachtenfunctionaris niet is gelukt de klacht door bemiddeling op te lossen, heeft de patiënt de klacht voorgelegd aan de Geschilleninstantie Mondzorg.

Tot 1 januari 2017 kon een patiënt zich bij onvrede wenden tot een onafhankelijke klachtencommissie. Deze gaf een oordeel over het handelen van de tandarts met een – juridisch niet-bindend – advies. Over een schadevergoeding kon de klachtencommissie zich niet uitspreken.

Met de inwerkingtreding van de Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz) is bemiddeling door een klachtenfunctionaris de eerste stap in klachtbehandeling. Als de klachtenfunctionaris met beide partijen niet tot een oplossing kan komen, heeft de patiënt de mogelijkheid de klacht voor te leggen aan de Stichting Geschilleninstantie Mondzorg (SGIM). Deze doet een juridisch bindende uitspraak en kan een schadevergoeding tot 25.000 euro toekennen.

Wat verwijt de patiënt de tandarts?

Na enige weken zeurende kiespijn heeft een patiënt eindelijk de moed gevonden om naar de tandarts te gaan.

Deze kan echter geen goede diagnose stellen. De patiënt wijst de 24 als veroorzaker van de pijn aan, maar ze gaat akkoord met het voorstel van de tandarts om nog even te wachten, al bevreemdt het haar dat er geen foto wordt gemaakt. Na enkele dagen komt ze weer naar de praktijk, omdat de pijn is toegenomen. Duidelijk is nu dat element 27 de boosdoener is. De patiënt kan een wortelkanaalbehandeling niet betalen en kiest daarom voor extractie.

De tandarts begint aan de extractie zonder een röntgenfoto te maken. Na anderhalf uur wrikken en sjorren ontstaat er tijdens de verwijdering van de wortelresten een gaatje in de bovenkaak. De patiënt wordt verwezen naar de kaakchirurg, waar zij door haar ouders naar toe wordt gebracht, omdat zij door angst en een paniekaanval niet in staat is om zelf te rijden. De kaakchirurg besluit niets te doen vanwege een te groot risico op nog meer complicaties.

De patiënt zegt door dit voorval ernstig beperkt te zijn in haar functioneren en heeft last van een slaapstoornis, concentratieverlies, dagelijkse hoofdpijn en angstmomenten. Daarvoor is ze onder behandeling van een psycholoog. Ze heeft erkenning nodig om het gebeuren los te kunnen laten.

De patiënt verwijt de tandarts onzorgvuldig te hebben gehandeld en vordert de door haar gemaakte medische

kosten van 369 euro en een inkomensverlies van 500 euro. De tandarts wil dit coulancehalve vergoeden, maar de patiënt wijst dit alsnog af. In plaats daarvan eist ze van de tandarts een bedrag van 10.000 euro. Bij betaling zal ze de zaak als afgedaan beschouwen.

Wat zegt de tandarts?

De tandarts stelt te hebben besloten voor een afwachtend beleid, omdat de 24 klinisch gezond leek. Toen hij de patiënt enkele dagen later zag, had het klinische beeld zich ontwikkeld. Na percussie- en koudetests stelde de tandarts als diagnose voor de eerder flink gerestaureerde kies 27 vast: periodontitis apicalis acuta serosa als gevolg van necrosis pulpae 27. Gezien de beperkte functionele waarde van dit element werd in overleg met de patiënt gekozen voor extractie.

Hij heeft geen röntgenfoto gemaakt, omdat deze niet zou bijdragen aan het vaststellen van de diagnose en de technische uitvoering van de extractie. Ondanks geduldig werk zijn de wortels helaas gefractureerd. Vervolgens is er een perforatie opgetreden bij het losmaken van een wortelrest. De tandarts heeft de wond verzorgd en contact opgenomen met de kaakchirurg. Uit een controle-röntgenfoto bleek gelukkig niet dat wortelrestjes of stukjes alveolairbot in de sinus waren gekomen. De patiënt is met een goed verzorgde wond naar de kaakchirurg gegaan. Om verdere complicaties te voorkomen heeft de kaakchirurg geen wortelresten verwijderd. Wel heeft hij een antibioticumkuur geadviseerd. Het recept werd door de tandarts uitgeschreven. Uiteindelijk is de alveole alsnog gesloten door middel van een plastiek van het zachte weefsel. Tandarts vindt wat er is gebeurd heel vervelend voor de patiënt, maar kan en wil niet ingaan op de vordering van 10.000 euro.

Hoe oordeelt de Geschilleninstantie Mondzorg?

Pijnklachten zijn niet altijd te verklaren. Het afwachtende beleid van de tandarts was goed verdedigbaar. Als de tandarts wel röntgenfoto’s had gemaakt, was het verloop niet anders geweest. Voor element 27 had een röntgenfoto gemaakt moeten worden voor de extractie. Dit had meer inzicht in de situatie gegeven. Het afbreken van wortels is echter een complicatie die niet altijd is te voorkomen.

De Geschilleninstantie Mondzorg oordeelt dat de tandarts nalatig is geweest door geen foto te maken, maar meent dat ook als deze foto wel was gemaakt de patiënt zich voor verdere behandeling tot een kaakchirurg had moeten wenden. Voor het overige is niet gebleken dat onzorgvuldig werd gehandeld. Het verzoek tot schadevergoeding wordt afgewezen.

De gehele uitspraak is te lezen op de ANT-website: www.ant-tandartsen.nl.

KLACHT

57

TANDARTS & HOBBY

Schilderen buiten en binnen werktijd Ineke van Ballekom kreeg van haar tekendocenten op de middelbare school het advies de kunstacademie te gaan volgen. Maar zij stelde zich iets royalers voor dan wat ze zag als een ‘nogal Spartaanse levensstijl’. Binnen de tandheelkunde heeft ze zich steeds meer toegelegd op de esthetische en cosmetische kanten van het vak: ‘Ik houd van mooie dingen. En ik maak mensen graag gelukkig met méér harmonie in hun uiterlijk.’

LIGGEN SCHILDEREN EN TANDHEELKUNDE DICHT BIJ ELKAAR? ‘Dat ervaar ik zeker zo. Bij beide gaat het om zorgvuldig kijken. En dan iets construeren waarbij je streeft naar technische perfectie om het allermooiste te bereiken. Ik schilder graag gezichten. Zoals je met één lichtpuntje een oog kunt laten stralen, zo kun je met de correctie van één tandpositie iemands gezicht en identiteit completer maken. En dat via heel voorspelbare tandheelkunde: met de juiste gezichtsfoto’s die met behulp van Keynote of een app resulteren in een visueel behandelplan. Zo zien patiënten vooraf precies waar we naartoe werken. Al kunnen ze vaak niet precies verwoorden wat hun wensen zijn, ze kunnen wel meedenken in het proces.’

58

TANDARTS & HOBBY

HEB JE NOOIT SPIJT GEKREGEN VAN DE KEUZE VOOR TANDHEELKUNDE? ‘Helemaal niet. Met kunst leek me geen droog brood te verdienen.

Maar ik wilde wel graag creatief en ambachtelijk met mijn handen werken. Na 31 jaar in het vak lukt het me steeds beter me volledig te richten op die tandheelkunde die mensen mooier maakt. Met reconstructies met behulp van composiet bijvoorbeeld, zo zorgvuldig dat je niet ziet dat het niet echt is. Mijn leermeester in de jaren negentig was Hein de Kloet. Later ben ik in Italië uitgebreide cursussen gaan volgen bij Lorenzo Vanini voor composiet en Mauro Fradeani voor porselein. Sinds vijf jaar werk ik met Digital Smile Design, waarin ik me door grondlegger Christian Coachman heb laten scholen. Soms kun je door kleine veranderingen iemands natuurlijke gezichtslijn herstellen. Zo geef je mensen een stukje harmonie in hun uiterlijk terug. Dat kan mooi en emotioneel zijn – het commitment van deze patiënten is enorm hoog.’

IS NIET HET DOEL VAN EEN HOBBY DAT JE IETS ANDERS DOET DAN ‘OVERDAG’?

‘Ik werk drie dagen per week en vind zeker ook tijd om te sporten. Maar

bovendien maak ik binnen het schilderen een ontwikkeling door die me iets verder afbrengt van het hele verfijnde handwerk. Ik zit sinds een jaar in een groep die de hele woensdag werkt op een prachtige locatie: Kunsthuis Lixhe, een atelier op een eilandje in de Maas net over de Belgische grens. Hier heb ik ’s middags les van een goede impressionistische schilder. Maar ’s ochtends krijg ik les van een expressionistische kunstenares: zij leert me anders en veel meer buiten de kaders te kijken. Al schilderend kun je met enkele krachtige lijnen hele figuren suggereren. Tref je dat goed, dan maken je hersenen de figuur vanzelf compleet. Een schilder als Marlène Dumas, niet voor niets een van de best betaalde kunstenaars van dit moment, is een meester in het neerzetten van lijnen boordevol expressie. Ook bij het maken van portretten is het uitdagend om iemands gezicht met slechts enkele bepalende lijnen te karakteriseren.’

WAT BRENGT DEZE GROEP JE? ‘In onze groep zitten behalve schilders ook een beeldhouwer en een bronsgieter. Het zijn allemaal mensen die echt iets kunnen. We bekijken en bespreken elkaars werk continu. Dat is anders dan die ene assistente waarmee je meestal werkt. Ik vind het werken in zo’n groep sociaal en inhoudelijk verrijkend. Al die mensen laten toch hun eigen licht op het leven schijnen. Ik neem de schilderijen waaraan ik werk dan ook vrijwel nooit meer mee naar huis. Al is daar

ook een praktische reden voor. Mijn doeken worden steeds groter, ze passen niet meer in mijn auto.’

LEENT DE SOMS BLOEDERIGE TANDHEELKUNDE ZICH NIET VOOR KLEURRIJKE TAFERELEN? ‘Dat zou kunnen. Maar die wat mutilerende kant van het vak heeft mijn interesse, ook schilderkunstig, bepaald niet. Ik teken soms tandheelkundige thema’s: icoontjes die laten zien hoe fillers en botox werken, wat tandenknarsen teweeg kan brengen of hoe een totale reconstructie in z’n werk gaat. Die tekeningetjes waren voor op Facebook, maar ik ga ze ook gebruiken op mijn website. Ze dienen als illustratie, als visuele ondersteuning van mijn specialisatie in de esthetische en reconstructieve tandheelkunde. Omdat in de Amalia Kliniek in Kerkrade zoveel tandartsen werken, kan ik me daar volledig op toeleggen.’

KOMT ER EEN TIJD DAT JE TOCH NOG VAN JE KUNST GAAT LEVEN? ‘Laat ik het zo zeggen: ik vind mezelf inmiddels zover ontwikkeld als schilder dat ik geld voor m’n werk zou durven vragen. Ik schilder ook wel eens op verzoek. Maar aan de meeste doeken ben ik maanden bezig. Soms maak ik daarbij echt een ontwikkeling door: zo’n doek wil ik dan graag om me heen houden.

Tot ik weer in een volgende leerfase terechtkom. Ik geef een doek ook wel eens weg. Schilderen is en blijft een geweldig avontuur en bovendien een verfijnd ambacht. Ik leef er zeker een beetje voor. Maar dat is gelukkig iets anders dan erván te moeten leven. Hoewel ik daar misschien stiekem wel van droom.’ 

TANDARTS & HOBBY

59

De meeste implantaten zijn hetzelfde

TOT NU! AnyRidge® implantaat systeem

AnyRidge® is een uniek implantaat systeem met vele chirurgische als prothetische voordelen. De behandeling verloopt hierdoor makkelijker, sneller en meer voorspelbaar. Dit is van enorm toegevoegde waarde voor zowel behandelaars als patiënten. Hieronder de redenen waarom nu zoveel implantologen én tandartsen kiezen voor AnyRidge®.

1

Kies het juiste implantaat bij de juiste botdichtheid AnyRidge® is een implantaat waarbij de breedte van het implantaat wordt gekozen aan de hand van de botdichtheid, waarbij in alle gevallen een goede primaire stabiliteit is gegarandeerd.

4

Prothetische voordelen AnyRidge® heeft vele prothetische voordelen, onder andere past elke coverscrew, healingabutment, afdruk stift in elk AnyRidge® 4545 implantaat ongeacht de diameter of breedte.

3535

D1

D2

D3

D4

2525

®

Anyridge implant

Length

2.8

3.5

8.5, 10, 11.5, 13, 15

3.3

4.0, 4.5, 5.0, 5.5

7, 8.5, 10, 11.5, 13, 15

4.8

2

Thread Diameter

6.0, 6.5, 7.0, 7.5, 8.0

1515 Ordinary implant

Stress(MPa) Stress(MPa)

Core Diameter

55

-5 -5

5

7, 8.5, 10, 11.5, 13

Behoud van corticaal bot AnyRidge® implantaat is ontworpen op hoge primaire stabiliteit en behoud van het essentiële corticaal bot, doordat het implantaat zowel apicaal als coronaal tapered is. Hierdoor is er minimaal druk op het corticaal bot, waardoor deze behouden blijft.

Esthetiek van de S-lijn curve in de abutAnyRidge® biedt door ontwerpVarious post height ments altijd fantastische esthetische resultaten van de zachte weefsels. Tezamen met de individueel vervaardigde Zirconia of Titanium abutments komt u altijd esthetisch goed uit.

00

Cuff height

44 Company OSOS Company

AnyRidge 5.55.5 x 10mm AnyRidge x 10mm

Company NBNB Company

Unit Unit

80

★

70

AnyRidge Implant

®

Conventional Implant

60

Number of Weeks 0

Implant Placement

1

2

Post Suture Removal

3

4

5

6

7

8

9

10

weeks Restoration with AnyRidge®

11

12

weeks Conventional Restoration

Benieuwd hoe dit unieke AnyRidge® systeem werkt? Bezoek binnenkort een van onze roadshows over de “Kracht van AnyRidge®” of vraag een GRATIS demo chirurgie aan. Voor meer informatie www.megagen.nl of bel 088 – 84 84 100.

Laarakkerweg 8, 5061 JR, Oisterwijk

|

Tel: +31 (0)88 84 84 100

|

Len Le

- Round faced and narrow thread design - Round faced and narrow thread design

Voorkom screw-loosening AnyRidge® heeft tevens een unieke 5-graden verbinding met alle - Less insertion torque - Less insertion torque abutments, waardoor screw loosening tot het verleden behoort.

- Excellent initial stabilization - Excellent initial stabilization - Resistance toto compressive force - Resistance compressive force Deze morse taper verbinding zorgt voor een hermetische - Minimal Shear force creation - Minimal Shear force creation - Higher BIC - Higher BIC connectie van het abutment met het implantaat, waardoor deze als één geheel wordt belast en hiermee bacteriële infecties en dus botverlies voorkomen worden.

ISQ Value

Sneller belasten en behandeling afronden AnyRidge® heeft door het gepatenteerde schroefdraad design en het Xpeed Calcium S-L-A oppervlakte geen dip van primaire stabiliteit en heeft hierdoor een snelle osseoïntegratie van het implantaat.

Mede dankzij de MegaGen ISQ-meter kan de stabiliteit getest worden en het implantaat voorspelbaar belast worden.

22

AnyRidge 4.54.5 x 10mm AnyRidge x 10mm

S-Line

6

3

Stress Distribution (Fixtu Stress Distribution (Fi Cortical Bone Thickness Cortical Bone Thickne Cancellous bone level Cancellous bone leve-

E-mail info@megagen.nl

|

www.megagen.nl

Airrotor reparatie voor 135 euro 6 maanden garantie op uitgevoerde reparatie Alle rotoren zijn voorzien van keramische lagers!

Onze rotoren worden geproduceerd in de E.U. 24 uurs-service Wij repareren bijna alle modellen airrotors

www.airrotorshop.eu

Weg van Rollecate 17 8325 CP Vollenhove Tel: 0527-241782 / 06-53214620 www.zeelte.nl Info@zeelte.nl

KAPS-Variflex-100 voor een nog betere ergonomie!

Karl Kaps K900 Led microscoop met Variflex-100 Wij willen u graag de mogelijkheden van de Karl Kaps microscoop laten ontdekken.

Onze proefplaatsingen zijn altijdgratis. U bent van harte welkom in onze showroom in Vollenhove. Bel ons gerust voor demonstratie en advies.

ANT Algemeen De ANT biedt een compleet dienstverleningspakket:

Ledenservice – vakinhoudelijke, juridische, bedrijfsmatige ondersteuning Klachten- en geschillenregeling conform de Wkkgz Helpdesk Stevige, uitgesproken belangenbehartiging Wekelijkse nieuwsbrief Gunstige verzekeringspakketten Flinke besparingen op praktijkkosten met onze ledenvoordelen

Extra’s:

IQdent studieclubs – intercollegiaal overleg voor alle tandartsen Ruim nascholingsaanbod: ANT Congres, workshops ANT-visitatie

Studenten en starters:

ANT Van Nouhuysbeurs voor buitenlandstages Wekelijkse nieuwsbrief De Startende Tandarts.com ANT Starterscongres Gunstige verzekeringspaketten

ANT is een beroepsorganisatie voor tandartsen, opgericht in 1995. Op 5 juli 2002 heeft de minister van VWS de ANT aangewezen als ‘representatieve organisatie’ voor tandartsen en tandartsspecialisten.

BESTUUR

BUREAU

Voorzitter

Algemeen directeur

Dhr. J.W. Vaartjes

Dhr. P. Vlaandere

Vicevoorzitter/

Bureau-adres

Penningmeester

Dhr. W.F. Kniese Secretaris

Dhr. R.J. Raktoe Lid

Dhr. R.H.C. Suy

Margriettoren Haaksbergweg 75 1101 BR AMSTERDAM Telefoon

020 - 23 74 740 E-mail

ant@ant-tandartsen.nl

Lid

Website

Vacature

www.ant-tandartsen.nl

62

ANT ALGEMEEN

ANT lidmaatschappen en contributie 2018 Statutair is vastgelegd dat uitsluitend tandartsen en studenten Tandheelkunde lid kunnen worden van de ANT. De vereniging kent een aantal verschillende typen lidmaatschappen met bijbehorende contributie.

Contributie per kalenderjaar per 1 januari 2018: Lidmaatschap*

€ 990,00 Praktiserende tandartsen

Partnerlidmaatschap*

495,00 Voor partnertandartsen van leden

Groepslidmaatschap*

773,50 Vanaf vier tandartsen werkzaam op één adres of onder één naam

Starterlidmaatschap*

0,00 In jaar van afstuderen 90,00 1e jaar 280,00 2e jaar 480,00 3e jaar 750.00 4e jaar

Gereduceerd lidmaatschap

369,00 Niet-praktiserend, <65 jaar

65+ lidmaatschap*

495,00 Praktiserend

Pensioenlidmaatschap Lidmaatschap op grond van inkomen*

Studentlidmaatschap

94,00 Niet meer praktiserend 346,50 <35% van het rekeninkomen 693,00 35 tot 65 procent van rekeninkomen 0,00

* inclusief aansluiting bij klachtenregeling conform Wkkgz.

Instellingsklachtenregeling; eerste stoel gratis, daarna € 40,- per stoel.

Lid worden of uw lidmaatschap wijzigen?

Mail naar ant@ant-tandartsen.nl of bel 020 - 23 74 740.

Tetric Evo-Flowables

Succesvol

No. 1

met de

*

% 3 3 r a a p Bes

: u onlinclaervivadent.com n l e t s e B s.ivo lowable

TE

TE

NTED

O

GY

o enci Aess CH N OL

C H N OL IG

OR

AT

IL

GI

TE

®

E

PA

o enci erin Aess voc O

* Tetric EvoFlow® is het best verkochte vloeibare vulcomposiet in Europa (2007 – 2016)

f tetricevo

H T INIT

I

Tetric EvoFlow® Tetric EvoFlow® Bulk Fill

www.ivoclarvivadent.com

www.ivoclarvivadent.nl

Manufacturer, Sales & Distribution: Ivoclar Vivadent AG Bendererstr. 2 | 9494 Schaan | Liechtenstein Tel. +423 235 35 35 | Fax +423 235 33 60

Representative Office Benelux: Ivoclar Vivadent B.V. De Fruittuinen 32 | 2132 NZ Hoofddorp | The Netherlands Tel. +31 23 529 37 91 | Fax +31 23 555 45 04

VOOR ONDERNEMERS

Voor de tandarts die van duidelijke taal houdt Profiteer nu van een aantrekkelijk AOVaanbod van De Goudse. Dan kiest u niet alleen voor financiële zekerheid maar ook voor heldere voorwaarden.

– Bij ons betekent ‘beroepsarbeidsongeschiktheid’ ook echt dat u verzekerd bent voor uw werkzaamheden als tandarts – Verzekerd bedrag mogelijk tot € 200.000 – Personal coaching voor het hele gezin Kijk op goudse.nl/aov-tandartsen of vraag uw adviseur om deze informatie.