Vexpansie 1 - 2019

JAARGANG 33 - 2019

1 17&18

april

Onderzoek Branchegroep Exploitanten en Erasmus UPT

VEX

P

AN

platform parkeren nederland

Het is de afwerking die uw gebouw waarde geeft Concept, advies, bouw en onderhoud aan vloeren, wanden en plafonds

Een parkeergarage is een kostbare investering en moet voldoen aan hoge eisen op het gebied van constructie, functionaliteit, veiligheid, esthetiek en duurzaamheid. Deze hoge eisen worden vertaald in visie, ontwerp, toe te passen materialen en onderhoudsregiem.

Als vooraanstaand producent van hoogwaardige kunstharsvloeren en bouwbeschermingsmiddelen draagt Remmers bv bij aan de waarde van parkeergarages. Remmers denkt en doet: wij leveren een totaalconcept, van advies tot onderhoud, en maken het u zo gemakkelijk. Hoe eerder de specialisten van Remmers zijn betrokken in het bouwproces, hoe beter de investering rendeert. Dit komt doordat wij samen met opdrachtgever, architect en bouwbedrijf toewerken naar een optimaal gebouw in termen van exploitatie en milieubelasting.

Remmers BV - Stephensonstraat 9 - 7903 AS Hoogeveen - Tel. 0528 229 333 - r.vugteveen@remmersbv.nl

www.remmersbv.nl

Colofon

Voorwoord

Verandering

VEXPANSIE

Vexpansie is een uitgave van Vexpan, Platform Parkeren Nederland. De redactionele inhoud verwoordt niet noodzakelijk de standpunten van Vexpan, noch neemt Vexpan verantwoordelijkheid voor de inhoud van redactionele artikelen.

MONIQUE PLUIJM Voorzitter Vexpan

Vexpan - Platform Parkeren Nederland Postbus 5135, 1410 AC Naarden Telefoon: 035-694 32 45 e-mail: info@vexpan.nl www.vexpan.nl EINDREDACTIE

Anya Vos, telefoon: (035) 694 28 78, e-mail: vexpansie@vexpan.nl REDACTIE

Jeroen Quee, Jitze Rinsma, Sjoerd Stienstra, Tjeerd Velders en Jacob de Vries VERSPREIDING EN ABONNEREN

Vexpansie wordt verspreid onder de leden van Vexpan en andere personen en organisaties die zich professioneel bezighouden met parkeren. Zoals advies­ bureaus, bouw­bedrijven, lokale overheden, landelijke instanties et cetera.

Neemt u voor meer informatie over abonneren contact op met Vexpan.

Wilt u Vexpansie niet meer ontvangen: mail ‘afmelden’ naar info@vexpan.nl en wij zullen uw gegevens verwijderen.

ADVERTENTIEVERKOOP

Herman Wessels, telefoon: (035) 694 28 78, e-mail: herman@apprhbb.nl VORMGEVING

Merit op de Dijk (art direction), APPR Hét Brancheburo STOCKFOTO’S

iStock.com DRUK

Veldhuis Media BV VERSCHIJNINGSFREQUENTIE

4 maal per jaar

AUTEURSRECHT

2019© Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vexpan mag niets uit deze uitgave openbaar worden gemaakt of op welke wijze dan ook vermenigvuldigd.

LIDMAATSCHAP

Informatie over lid worden en uw lidmaatschap van Vexpan kunt u vinden op www.vexpan.nl

platform parkeren nederland

Het eerste kwartaal van 2019 zit er al bijna op. Iedereen is weer vol schwung aan de gang om ook dit jaar parkeren weer een beetje mooier, aantrekkelijker, gebruiksvriendelijker te maken. Daar komen steeds meer mogelijkheden voor. Dienstverlening en gebruiksgemak staan bijvoorbeeld steeds hoger op de agenda. Ontwikkelingen als deelmobiliteit zijn niet meer weg te denken uit onze samenleving. Ook de techniek helpt daar een handje bij, zoals bijvoorbeeld in de automotive industrie.

Belangrijke ontwikkelingen in winkelcentra en gebiedsontwikkeling hebben hun invloed op hoe parkeren er in de toekomst uitziet en hoe vanuit de parkeersector hierop geanticipeerd kan worden. Wat er allemaal is en kan en gaat komen, is dit jaar op één plek onder één dak te zien, ParkeerVak 2019.

Passend bij de transitie waarin we ons bevinden, heeft ook ParkeerVak 2019 een ontwikkeling doorgemaakt en wordt qua vorm en invulling anders van opzet dan eerdere edities. We bouwen ParkeerVak 2019 op in arenavorm. Geen traditionele beurs met klassieke gangpaden meer waarbij er ‘goede’ en ‘minder goede’ plekken vergeven werden. Een nieuw arenaconcept waarbij alle exposanten rond een arenaplein gepositioneerd worden en waar op het middenplein ruimte is voor discussiesessies, kennissessies en catering. Tevens is het mogelijk om als bedrijf letterlijk in de spotlight te komen staan doordat we een vorm van het bekende ‘Speakers-corner’ concept inzetten, waarbij bedrijven in exclusieve spotlight exposuretime kunnen pitchen in de arena, bij hun stand of elders. Met als effect dat er een directe interactie tussen exposanten en bezoekers ontstaat. Ook hebben we aan het eind van de eerste dag een stevige discussie gepland, die we in de avond over laten vloeien in een gezellige borrel in de arena, waarbij de beursvloer openblijft. Nieuw, anders, kom het zelf ervaren als exposant of als bezoeker; ik zie jullie graag in de Brabanthallen op 17 en 18 april.

Dit jaar zal nog een verandering met zich meebrengen. Het is mijn laatste jaar als voorzitter. De termijnen zitten erop en aan het eind van het jaar zal ik na acht jaar aftreden als voorzitter van dit mooie platform. Vexpan heeft door de jaren heen een transitie doorgemaakt van intern gerichte club naar een platform met externe blik, steeds met de focus op twee kernwaarden: kennis en netwerken, met andere woorden kennisoverdracht/kennisdeling en dat in een aangename netwerk setting. Een goede basis, waarbij er nu tijd, ruimte, plek komt… nieuwe kansen liggen er volop, we zijn immers nog in transitie. Ik nodig jullie uit om eens te informeren naar deze functie en dan enthousiasmeer ik je graag voor deze rol binnen ‘het platform voor parkeren!’

De koffie staat klaar.

Maar voordat het zover is, hebben we nog een hoop leuke en interessante activiteiten in het verschiet dit jaar, waar ik jullie ongetwijfeld tegen ga komen.

Graag tot ziens!

3

vexpansie 2019

WAYFINDING & PARKING SOLUTIONS

Vindingrijke oplossingen All Jobs Wayfinding & Parking Solutions is dĂŠ betrouwbare en vindingrijke specialist in wayfinding- en parkeeroplossingen.

Wij werken samen met vastgoedpartijen, bouwbedrijven, architecten/ontwerpbureaus en PMS leveranciers die gaan voor kwalitatieve oplossingen.

Advies totaalinrichting

Wayfinding & design

Montage

Parkeerproducten

www.alljobs.nl Totaaloplossing voor uw parkeervoorzieningen

Snel ANPR onderzoek uitvoeren?

Nacht scans d.m.v. infrarood-techniek

Automatic NumberPlate Recognition (ANPR)

Volledig GIS-based

Nauwkeurige GPS locatie

Met onze nieuwe 3.0 scanauto voorzien van High-end ANPR-scanapparatuur kunnen voertuigen op nauwkeurige GPS locatie geregistreerd worden. Zie verkeersonderzoek.nl voor meer info of bel met 0313 - 496 816

Inhoud

16

20

24

38

In deze Vexpansie

En verder

16 Onderzoek Branchegroep en Erasmus UPT:

3 Voorwoord

6 Parkeernieuws

De toekomstbestendige parkeersector

20 Brandveiligheid van parkeergarages en duurzame brandstoffen

7 Vexpannieuws 14 Juridisch: Ontheffing

24 Duitse Energiewende in mobiliteit ontluikt

van een parkeerverbod

28

Maatwerk en parkeerkencijfers. Gaat dat samen?

en de Dienstenrichtlijn

32

Parkeernormen bij zorgwoningen

45 Gastcolumn

36

Opladen van elektrische auto’s

Brigit Gerritse

38 Een vak apart. Schoonmaak van

47

Parking Angel

parkeergaragevloeren

48 Bouwenregelgeving

42

49

MaaScongres 2019

44 Hospitality & parkeren op vakbeurs facilitair

Parkeermedia

50 Servicepagina

en gebouwenbeheer

5

vexpansie 2019

Parkeernieuws

Foto: Gemeente Kampen

Parkeergarage Buitenhaven in Kampen in gebruik In Kampen is aan de rand van de binnenstad de afgelopen tijd een nieuwe parkeergarage gerealiseerd. De parkeergarage Buitenhaven biedt ruimte aan 220 parkeerplaatsen en is op 19 december 2018 officieel geopend. Het parkeren is er gratis. Ook komen er oplaadpunten voor elektrische auto’s. De parkeergarage is een belangrijke aanvulling op de parkeermogelijkheden aan

de rand van de binnenstad. De komst van de parkeergarage vermindert niet alleen de parkeerdruk in Brunnepe, het is ook een belangrijke uitbreiding van de gratis parkeermogelijkheden aan de randen van de binnenstad en draagt zo bij aan een gastvrijere, autoluwere en leefbaardere binnenstad van Kampen. Daarnaast heeft het gebied – een van de entrees van de binnenstad én

Parkmobile onderdeel van NOW mobility services BMW Group en Daimler AG BMW Group en Daimler AG vierden op 22 februari 2019 de start van de mobility service joint ventures: • PARK NOW (Parking) • CHARGE NOW (Charging) • REACH NOW (Multimodal) • FREE NOW (Taxi Ride hailing) • SHARE NOW (Car sharing) Samen met mobiliteitsdiensten als MyTaxi, DriveNow, Car2Go en velen meer, is Parkmobile nu deel van NOW. Parkmobile, ParkNow, Park-line, Parkmobile, LLC en RingGo maken samen deel uit van de joint venture PARK NOW. “We kijken ernaar uit om samen de visie van urban mobility tot leven te brengen voor miljoenen mensen wereldwijd. Kijk voor meer informatie op www.your-now.com.”

6

vexpansie 2019

die van Brunnepe – een kwaliteitsimpuls gekregen. De straten rondom de parkeergarage zijn opgeknapt en er is veel groen toegevoegd. Het betreft een deel van de Christinastraat, De Hagen en kruising De Hagen/Noordweg, een deel van de Noordweg en een deel van de Oranjesingel. In 2019 is de rest van de Noordweg aan de beurt en een deel van de Sint Nicolaasdijk.

Donald Shoup Van professor Donald Shoup ontvingen we naar aanleiding van het interview in Vexpansie 4 met deze parkeergoeroe uit Amerika een leuk berichtje: ‘Many thanks for senwding the interview, and for translating it.

In the world of parking, having an interview translated into Dutch is a high honor.’

Artikel gemist?

Kijk op www.vexpan.nl of scan de QR-code

Vexpannieuws

17 en 18 april ParkeerVak 2019 Transitie in Mobiliteit & Parkeren Nederland kent een hoge parkeerdruk en dat vraagt om inventieve en innovatieve oplossingen, steeds weer. Vexpan, hét Platform voor Parkeren in Nederland, realiseert samen met 2XPO ParkeerVak 2019.

Parkeervak 2019 vindt plaats op 17 en 18 april a.s. in de vernieuwde entreehal (7) van de Brabanthallen in een geheel nieuwe opzet.

Het tweejaarlijkse vakevent laat op nationaal niveau de parkeersector zelf, maar zeker ook de andere branches voor wie parkeren van eminent belang is, kennismaken met de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van parkeren. Of het nu gaat om on-street of off-street parkeren, bouw, techniek of dienstverlening, parkeren voor de binnenstad, bedrijfsterrein of woningcomplex, op ParkeerVak 2019 vinden bezoekers het antwoord op hun parkeervraag. Zowel de inhoud als de beurs zijn niet beperkt tot sec het parkeervak. Om de uitdagingen in mobiliteit op te kunnen lossen is meer nodig en dat vindt men op Parkeervak 2019.

NIEUWE OPZET! Kennis delen, interactie, innovatie. Vexpan is het aanspreekpunt voor alle doelgroepen als het om parkeren in de meest brede zin gaat. Het centrale thema is Transitie in Mobiliteit & Parkeren. Parkeervak 2019 borduurt met dit thema verder op het succesvolle Parkeercongres dat in het najaar gehouden werd in Eindhoven. Het event wordt een mooie mix van exposanten, keynotespeakers, start-ups, interactieve sessies en spotlightsessies.

Creatieve oplossingen en innovaties worden door Vexpan omarmd. Daarom ondergaat Parkeervak 2019 een mooie transitie. Alles staat in het teken van vernieuwing, interactie, ontmoeten en kennisdeling. Met sprekers van naam, kennisen discussiesessies en exposanten die hun meest recente innovaties laten zien. Parkeervak 2019 is een niet te missen event!

Het centrale thema ‘transitie’ geldt in het bijzonder ook voor de ParkeerVak-editie van 2019. Deze editie ondergaat namelijk ook een belangrijke transitie. Waar de ParkeerVak voorheen wellicht meer als typische vakbeurs met een zwaartepunt op technische oplossingen voor de eigen achterban werd gezien, wordt er vanaf de 2019 editie een andere koers ingeslagen. Daarbij biedt de nieuwe ParkeerVak-formule een mooie balans tussen het congresprogramma en interactie met aanwezige exposanten en bezoekers. Ook wordt de bezoeker meer tijd gegund voor een hapje en een drankje door de avondopenstelling op 17 april.

Het event wordt daarmee een combinatie van een congres en een beursevent en biedt samen met zogenaamde spotlightsessies volop interactie.

PROGRAMMA Er is hard gewerkt aan een stevig en uitdagend programma met actuele congres- en debatcomponenten voor beide ParkeerVak-dagen. De projectgroep bestaat uit vertegenwoordigers uit de parkeer-, mobiliteits- en retailbranche.

Vanuit verschillende invalshoeken komen thema’s zoals binnenstedelijke, economische, retail-, vastgoedontwikkelingen en trends aan bod maar ook praktijkcases en technologische ontwikkelingen vanuit het bedrijfsleven en universiteitshoek krijgen hierbij een podium.

DOELGROEPEN ParkeerVak 2019 staat in het teken van interactie, netwerken, kennisoverdracht en is uitnodigend voor professionals van binnen en buiten de parkeerbranche, dus ook de aanpalende vakgebieden (mobiliteit, smart cities, retail, vastgoed- en de zorgsector) worden erbij betrokken omdat zij een onlosmakelijk deel van de hedendaagse mobiliteits- & parkeervraagstukken en oplossingen zijn.

DEELNEMEN ALS EXPOSANT Wilt u deelnemen als exposant? Om het u als exposant zo makkelijk mogelijk te maken om aan ParkeerVak 2019 mee te doen zijn er zogenaamde standaard standbouwstands beschikbaar die ervoor zorgen dat exposanten met minimale voorbereiding goed voor de dag kunnen komen. Exposanten kunnen zich zo optimaal concentreren op de inhoud die ze willen presenteren of kunnen hun voorbereiding stoppen in spotlightsessies.

Maak uw interesse kenbaar en de beursorganisatie neemt contact met u op.

PARKEERVAK BEZOEKEN Registreer u vandaag nog als bezoeker van dit niet te missen evenement op www.parkeervak.nl!

HIGHLIGHTS PARKEERVAK 2019 • 17-18 April Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch, Hal 7.

• Overkoepelend thema: Transitie in Mobiliteit & Parkeren.

ARENA-STYLE Gebaseerd op de overweldigende en vooral ook positieve respons van een onder Vexpanleden gehouden enquête wordt ParkeerVak 2019 een unieke combinatie van succesvolle Vexpan Nationale Parkeercongres-onderdelen. Er is gekozen voor een Arena-concept met een standopstelling in de vorm van een ring, dus er zijn geen plaatsen waar je liever niet wilt staan! Alles gebeurt binnen de ParkeerVak-Arena met in het midden een ontmoetings- en kennisplein!

• Mooie mix van exposanten, keynotespeakers, start-ups, interactieve sessies en spotlightsessies.

• Exposanten en niet-exposanten kunnen zich profileren in de zogenaamde spotlightsessies.

• Expo en stands in een Arena-setting, intiemer, catering en services van hoge kwaliteit.

• Er komt een avondopenstelling op 17 april tot circa 20.00 uur. Deze sluit aan op een discussiesessie aan het einde van de middag die doorloopt in de avond met een hapje en een drankje in de Arena.

7

vexpansie 2019

Vexpannieuws Commissie gemeenten De commissie gemeenten heeft een druk maar mooi 2018 achter de rug. De commissie gemeenten is vier keer bij elkaar geweest voor overleg over actuele parkeerdossiers. Hierbij heeft de commissie zich niet alleen gericht op vraagstukken waar kennisuitwisseling tussen gemeenten nodig is. Er is ook verbinding gezocht met marktpartijen en belangenorganisaties. Er is onder andere gesproken met Detailhandel Nederland het Gemeentelijk Netwerk voor Mobiliteit en Infrastructuur (GNMI) en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat DG Mobiliteit. Leden van de commissie gemeenten zijn daarnaast betrokken geweest bij de CROW-werkgroep parkeernormen, en de werkgroep Fietsparkeren. Dit laatste onderwerp krijgt steeds meer aandacht bij gemeenten en er wordt goed gekeken naar de wijze waarop autoparkeren is gereguleerd. Uit de gemaakte inventarisatie van de collegeakkoorden na de gemeenteraadverkiezingen blijkt dat naast fietsparkeren veel ambities liggen bij autoluwe binnensteden en bevoorradingsmogelijkheden in steden. Daarnaast is er een erg leerzame en succesvolle themadag gemeenten georganiseerd.

Wist u dat de commissie gemeenten op de Vexpanwebsite een eigen besloten gedeelte heeft waar de stukken worden gepubliceerd. Hier is ook een overzicht te vinden van onderwerpen waar de individuele commissieleden veel kennis van hebben. Aan lidgemeenten wordt gevraagd gebruik te ma-

ken van de kennis, ervaring en het netwerk van de commissie. Geen vraag is te ingewikkeld. En heeft de commissie het antwoord niet, dan kan de vraag doorgezet worden aan het Vexpan Expertteam.

In 2018 waren 13 gemeenten in de commissie vertegenwoordigd. De commissie gemeenten bestond uit: • Dennis Bruin, secretaris – Leiden, • Hans ten Barge - Arnhem, • Debby Bornebroek – Den Haag, • Henk Steennis – Amsterdam (straatparkeren), • Angelique Breukel - ’s-Hertogenbosch, • Rob Kalshoven - Amsterdam (garageparkeren), • Jeroen Harmsen - Gouda, • Walter Prot - Amersfoort, • Alfred Schrooten – Zwolle, • Peter Vissers - Dordrecht, • Tjeerd Velders - Nieuwegein, • Veronique Hulsebosch – Utrecht, • Rob Lammers – Maastricht, • Astrid Yzermans - Breda.

De commissie gemeenten heeft een dagelijks bestuur. Het dagelijks bestuur heeft drie vaste leden (Dennis, Hans en Henk) en een wisselend lid (Debby). Dennis fungeert als contactpersoon.

In memoriam John Geeratz 1947-2019 John Geeratz heeft vanaf 1975 in de parkeerbranche gewerkt waarvan tussen 1989 en 2013 in diverse functies bij Schmit en de laatste zes jaar (2007-2013) als algemeen directeur. Schmit was importeur van Scheidt en Bachmann parkeermanagementsystemen en van Cale parkeerautomaten. In die periode dat hij er werkte veranderde er veel. Door zijn technische achtergrond en het enthousiasme voor het parkeren heeft hij elke nieuwe ontwikkeling omarmd en omgezet in nieuwe producten.

Zo kon door de toename van de geheugencapaciteit en de mogelijkheden van internet de overstap gemaakt worden van magneetkaartjes naar barcodekaartjes. De ontwikkeling van het op afstand analyseren en oplossen van storingen door de leverancier waren voor hem de juiste weg om te komen tot een goede serviceverlening. Service en betrouwbaarheid waren eigenschappen van John die op nummer 1 stonden. Velen zijn het al bijna weer vergeten maar de millennium overgang en de ombouw van de gulden naar euro waren zaken die veel vroegen van de flexibiliteit van de leveranciers zoals John en zijn collega’s. Met hem kon je afspraken maken en hij was een voorbeeld voor zijn jongere collega’s zowel bij Schmit als bij alle collega’s in de parkeermarkt. John Geeratz was een begrip in de parkeermarkt.

Ook heeft hij zich ingezet voor het krijgen van een groot marktaandeel van Cale In Nederland.

In diverse grote gemeenten staan sinds die tijd Cale automaten.

Hij opereerde op rustige en integere wijze. De Vexpan bijeenkomsten benutte John vooral om te netwerken en ook bij de Intertraffic was hij internationaal bekend en een zeer geziene collega.

Hij overleed 9 februari 2019.

Een goed mens is er niet meer.

8

vexpansie 2019

Mobiliteitswethouder Martine Leewis van de gemeente Leiden heeft in december twee ESPA Gold Awards in ontvangst genomen. Parkeergarage Ringkade, evenals parkeergarage Soestdijkkade te Leiden zijn onderscheiden met de gouden editie van de European Standard Parking Award: de ESPA Gold Award. Deze award is dé erkenning voor parkeergarages van een uitzonderlijk hoge kwaliteit en wordt in Nederland toegekend en uitgereikt door Vexpan.

De ESPA Gold Awards werden tijdens een feestelijke bijeenkomst in parkeergarage Ringkade uitgereikt door Vexpan bestuurslid Wouter van Boggelen aan Martine Leewis, portefeuillehouder Mobiliteit. Leewis: “We zijn blij met deze Gold Awards: een mooie erkenning voor onze bewuste keuze voor kwaliteit, het gebruiksvriendelijke ontwerp én het vakmanschap van de bouwer. Hoogwaar-

dige parkeergarages zijn cruciaal in ons parkeerbeleid: auto’s in de garage in plaats van op straat maakt onze stad leefbaarder.”

ESPA Gold Award De ESPA is in het leven geroepen door de Europese parkeerbranche, omdat zij de kwaliteit en het imago van parkeervoorzieningen wil verhogen. Bij de toetsing wordt gebruik gemaakt van een uitvoerige checklist, waarbij onderdelen als verlichting, gebruiksgemak, veiligheid, comfort en betaalsystemen aan de orde komen. Er zijn twee European Standard Parking Awards te behalen: de Standard Award en de Gold Award.

Ringkade en Soestdijkkade Door onder andere de hoge scores op de duidelijke informatie bij de in- en uitritten, de veiligheidstechniek en het

Foto door Monique Shaw

Twee ESPA Gold Awards voor Leiden

Vlnr: Martine Leewis en Wouter van Boggelen ontwerp van de hellingbanen hebben beide garages een ESPA Gold Award verdiend. Noemenswaardig voor parkeergarage Ringkade was de goede verlichting in de garage, waar parkeergarage Soestdijkkade de toegankelijkheid voor voetgangers bijzonder goed op orde heeft. De gemeente Leiden investeert in goede parkeerfaciliteiten om de mobiliteit en leefbaarheid van de stad continu te verbeteren.

Lunchbijeenkomst: Betaalmethoden in de parkeerbranche Op 14 februari was er de lunchbijeenkomst Betaalmethoden in de parkeerbranche. Deze bijeenkomst werd gehouden in het Bovag-huis in Bunnik. Ongeveer zestig mensen wisten de weg naar deze locatie te vinden en dit was daarmee een van de best bezochte lunchbijeenkomsten ooit.

Na een korte inleiding van Lorena Diaz Lopez over de historie van CCV (zestigjaar geleden als accountantsbureau en als betaalprovider gestart voor tankstations) kwam internationaal sales manager Dimitri Wouters uitgebreid te spreken over het betaallandschap en wat er zich allemaal afspeelt achter de schermen van betaalkaarten en mobiele betalingen.

Belangrijkste partijen in het proces zijn de kaartuitgevers (namens de klant), de netwerkoperators en de ontvangende banken (namens de parkeerexploitant), die allen een deel van de transactiekosten veroorzaken.

Vervolgens belichtte Ties de Groot de stand van zaken en toekomstplannen van SHPV met betrekking tot mobiel betalen in

parkeergarages en op parkeerterreinen.

SHPV is in 2010 opgericht als coöperatie van gemeenten voor het faciliteren van digitalisering van parkeerdiensten en verdere vernieuwingen in de parkeerketen. Het platform voor het straatparkeren (het Nationaal Parkeer Register, ondergebracht bij de Rijksdienst Wegverkeer) werkt nu voor 90 gemeenten met 14 betaalserviceproviders en verwerkte in 2018 maar liefst 350 miljoen transacties.

Daarmee wordt voorkomen dat iedere serviceprovider met iedere individuele PMS leverancier moet schakelen (slechts 1 koppelvlak met serviceproviders en 1 koppelvlak met PMS-leveranciers) Het systeem is volgens planning uiterlijk 1 juli beschikbaar.

Scan de QR-code voor het complete verslag en de presentaties van deze lunchbijeenkomst

Heeft u een vacature in de parkeersector?

Zet deze dan op de website van Vexpan: hét Parkeerplatform in Nederland. Deze vacatureservice van Vexpan is kosteloos voor leden van Vexpan. Ook niet-leden kunnen een vacature plaatsen. Voor tarieven en voorwaarden kunt u contact opnemen met Femke Kuipers van het secretariaat van Vexpan: tel. 035 – 694 32 45, info@vexpan.nl.

PRAKTISCHE INFORMATIE De vacature wordt twee maanden geplaatst op de website van Vexpan. Verder wordt melding gemaakt van een nieuwe vacature in onze tweewekelijkse nieuwsbrief.

9

vexpansie 2019

Vexpannieuws

Denk met ons mee!

Vexpan.nl in een nieuw jasje 2019 Belooft opnieuw een jaar van transitie en vernieuwing te worden. Een mooi voorbeeld daarvan is de aanstaande ParkeerVak. Maar ook in de communicatie staan we niet stil.

We gaan www.vexpan.nl in een nieuwe, eigentijdse jas steken en daarbij vragen we om hulp van onze leden.

Heeft u frisse ideeën en wilt u graag mee­ denken over het hoe, wat, waar en waarom van de Vexpan-website? Meld u dan aan via info@vexpan.nl.

Programmaraad De programmaraad komt twee keer per jaar bij elkaar. In ieder geval bestaat de programmaraad uit de redactiecommissie van Vexpansie en leden van de voormalige programmacommissie. Doelstelling van de programmaraad is dat we tot in de haarvaten van ons vakgebied speuren naar actuele onderwerpen, nieuwe ontwikkelingen en opkomende problemen. Daarvoor is een brede vertegenwoordiging van alle leden noodzakelijk. Nieuwe leden worden uitgenodigd om – in ieder geval een keer – mee te komen denken. Maar ook be-

staande leden zijn uiteraard zeer welkom en kunnen zich via het secretariaat aanmelden.

Subcommissies blijven verantwoordelijk voor de inhoudelijke invulling van de bijeenkomsten, het zoeken/benaderen van de sprekers en zorgen vervolgens samen met het secretariaat voor praktische organisatie van de bijeenkomsten. Ook zal de redactiecommissie als subcommissie blijven bestaan. Zij komen voor elke verschijning van Vexpansie bij elkaar en zorgen ervoor dat Vexpansie wordt gevuld met mooie en lezenswaardige artikelen.

Nieuwe Vexpanleden Vexpan heet drie nieuwe leden welkom: Soprema uit IJlst, Storax uit Zwijndrecht en de VBR uit Naarden.

Soprema-Alsan legt zich toe op de allernieuwste producten en innovatieve technieken voor vloeibare waterdichting en isolatie en hun toepassingsmogelijkheden.

Meer informatie: soprema.nl Storax is een allround leverancier van een compleet programma bouwspecialiteiten. Voor de parkeerbranche

10

vexpansie 2019

zijn vooral interessant de voegprofielen voor parkeergarages, lamellenwanden ter bescherming van installaties en voor ruimten die ventilatie nodig hebben.

Uniek zijn de vluchtluiken die, zelfs als ook de noodstroom is uitgevallen, geopend kunnen worden.

Meer informatie: storax.nl Ook de Vereniging van gecertificeerde BetonReparatiebedrijven (VBR) sloot zich aan. Parkeergarages die gedurende lange tijd hun klanten een veilig onder-

komen kunnen bieden, dat is het resultaat van duurzaam onderhoud. Daartoe moet worden gestart met onderhoud en bescherming van de betonconstructie, al voordat schade zichtbaar is. De VBR is overigens geen onbekende voor Vexpan. Samen is gewerkt aan een handleiding van parkeervoorzieningen voor duurzaam, planmatig onderhoud van parkeervoorzieningen voor eigenaren en exploitanten van parkeergarages.

Meer informatie: vbr.nl

Innovatietour & nieuwjaarsreceptie 2019 Op 10 januari jl. is Vexpan het nieuwe jaar traditiegetrouw begonnen met de Vexpan nieuwjaarsreceptie en innovatietour.

De opkomst was groot, de sfeer goed en de locatie bijzonder. In de Cool Classic Club in Naarden konden we te midden van exclusieve klassieke auto’s het glas heffen op een goed 2019!

Innovatietour Johan Tol, voorzitter van de Branchegroep Exploitanten, verzorgde het inhoudelijke deel van de nieuwjaarsbijeenkomst. Zijn presentatie ‘Trends affecting the business model of parking operators in the 21st century’ betreft de uitkomsten van een studie die in opdracht van de branchegroep is uitgevoerd door de Erasmus Universiteit. Het doel van de studie was het verkennen van de belangrijkste trends die kunnen leiden tot uitdagingen of kansen voor de parkeersector. Het rapport is opgebouwd rond vier hoofdthema’s: • Veranderende auto’s?

• Autobezit en gebruik.

• Geïntegreerde mobiliteit.

• Zijn steden aan het veranderen?

De aanbevelingen luiden: Pas je aan aan trends, maar volg niet blindelings hypes – probeer de behoeften van klanten echt zorgvuldig te doorgronden; Mobility Integrators komen eraan: houdt dit speelveld in de gaten en anticipeer hierop; Help planners om innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor parkeren in stedelijke gebieden met een hoge dichtheid: Be proactive!; We moeten opnieuw nadenken over de manier waarop we de vraag naar parkeren berekenen: Tal van trends kunnen van invloed zijn op de vraag, maar geven veelal tegenstrijdige signalen.

Zie op pagina 16 van deze Vexpansie de conclusies van het onderzoek.

Transitie van 2018 naar 2019 Vexpan-voorzitter Monique Pluijm nam na Johan Tol het woord om 2018 en 2019 te bespreken. Zo werden de Vexpan Young Professionals – opgericht in 2018 – besproken, de vele ESPA (Gold) Awards toegelicht en keken we terug op een aantal succesvolle Vexpan-bijeenkomsten. Zo ook het Vexpan Nationaal Parkeercongres 2018, waar het onderwerp

transitie een belangrijke rol speelde. Ook dit jaar zal transitie een grote rol spelen.

Op 17 en 18 april a.s. wordt opnieuw dé beurs voor de parkeersector, de ParkeerVak, een belangrijke schakel in de mobiliteitsketen, georganiseerd in De Brabanthallen in ‘s-Hertogenbosch.

Vexpan borduurt voort op het succesvolle Parkeercongres dat in oktober 2018 plaatsvond met het overkoepelende thema ‘Transitie in mobiliteit & parkeren.’

Niet alleen het onderwerp van de ParkeerVak bevat transitie, ook is er sprake van transitie in de vorm van de beurs.

Nieuwe voorzitter gezocht Tevens in het kader van transitie liet Monique, al jaren gewaardeerd voorzitter van Vexpan, tijdens haar speech weten dat aan het einde van dit jaar haar voorzitterschap er na acht jaar nu echt op zit. Er zal in 2020 iemand anders het nieuwe jaar inluiden. Voelt u zich geroepen, neem dan contact op met het bestuur via info@vexpan.nl.

Maar voordat het zover is, hebben we nog een hoop leuke en interessante activiteiten in het verschiet. Proost op een goed, leuk en leerzaam 2019!

Vexpan Age nd

a

Parkmobile Group

17 april 2019 ParkeerVak, Brab

anthallen ’s-H

16 mei 2019 Lunchbijeen ko

ertogenbosch

mst en Algem

ene Ledenv

ergadering Ve xpan 20 juni Parking Golf Open, Golfb aan De Sche www.pnnl.n rpenbergh in l/PGO/index.

Lieren html

premium partner van Vexpan

Voor meer in

formatie en

aanmelden,

ga naar ww

w.vexpan.nl

Wilt u ook partner worden?

Lees over de mogelijkheden: www.vexpan.nl/evenementensponsormogelijkheden

11

vexpansie 2019

Wij parkeren niets.

De parkeerprofessionals van Empaction ontrafelen sinds 2002 complexe mobiliteits- en parkeervraagstukken voor onder andere gemeenten, ontwikkelaars, beleggers, luchthavens, universiteiten en ziekenhuizen.

We zoeken naar de vraag achter de vraag en hebben oog voor de vaak tegengestelde belangen. We bieden helderheid en eenvoud, aan zowel de eindgebruiker als de klant. Parkeren gaat bij Empaction vooral ook over participatie; samen werken aan een duurzame parkeeroplossing.

Tijdens Parkeervak faciliteren wij op woensdag 17 april een interactieve kennissessie over ‘Grip op MaaS/deelmobiliteit: Moet en kan de overheid regisseur zijn?’ We gaan graag met u in discussie! empaction.nl

Next generation parking management Innovative, smart and reliable parking solutions Onze innovatieve parkeeroplossingen helpen uw bedrijfsvoering te vergemakkelijken met betrouwbare en toekomstbestendige technologiën en apparatuur die een optimale beveiliging en flexibiliteit garandeert.

Met ons compleet scala aan schaalbare web-based ParkiD™ en ParkiD™ Cloud oplossingen is er altijd een oplossing die bij uw situatie past, ongeacht de omvang van uw parkeervoorziening.

www.wpsparkingsolutions.com

Juridisch

Ontheffing van een parkeerverbod en de Dienstenrichtlijn De Dienstenwet kan van toepassing zijn op een ontheffing van een parkeerverbod uit de APV. TEKST MAAIKE DE WIT

e Dienstenwet regelt - kort gezegd - dat ondernemers bij het aanbieden van diensten niet onnodig worden belemmerd door vergunningenstelsels. Dat lijkt niet direct iets met parkeren te maken te hebben, maar toch is dat zo. Recent heeft de Raad van State geoordeeld over een parkeerregeling op grond waarvan het verboden was voor bedrijven om de openbare parkeerplaatsen op straat te gebruiken om auto’s de stallen. Op die regeling is de Dienstenwet van toepassing, zo oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in de uitspraak van 9 januari 2019. Het zat als volgt in elkaar.

Op grond van de Rotterdamse APV kan een gebied worden aangewezen waar het verboden is om 3 of meer auto’s binnen een cirkel met een straal van 25 meter met als middelpunt een van deze auto’s te parkeren op de openbare weg. Voor het industriegebied Spaanse polder was zo’n verbod van kracht verklaard.

De gemeente vond dat de beperkte parkeerruimte niet ingezet mag worden door onder meer auto-schadebe-

14

vexpansie 2019

drijven om de aangeboden auto’s te stallen.

Dit parkeerverbod geldt enerzijds voor bedrijven binnen het aangewezen gebied en anderzijds voor iedereen die er een gewoonte van maakt om voertuigen te stallen, te herstellen, te slopen, te verhuren of te verhandelen. Het stallen van voertuigen op de openbare weg zou namelijk een te groot beslag leggen op de beperkte parkeerruimte in de Spaanse Polder. De regeling voorziet daarbij wel in de mogelijkheid om een ontheffing van dat verbod te krijgen.

CASUS RIKSHA

Het autoschadebedrijf Riksha is al sinds 1996 in de Spaanse polder gevestigd. Zij heeft geen parkeerplaatsen op eigen terrein en parkeert daarom dagelijks auto’s (maximaal 12) op het openbare parkeerterrein vóór haar bedrijf. Om dat te kunnen blijven doen, vraagt zij een ontheffing van het parkeerverbod aan. De gemeente weigert die ontheffing. Volgens haar mag een eventueel ruimtegebruik op eigen terrein niet worden afgewenteld op de openbare ruimte. Het stallen doet afbreuk aan het

doelmatig gebruik van de weg en het zorgt voor een verloederd straatbeeld. Er volgt een juridische procedure.

In het kader van deze procedure doet Riksha onder meer een beroep op de Dienstenwet en de Europese Dienstenrichtlijn. Zoals gezegd zijn deze regelingen bedoeld om belemmeringen voor het uitoefenen van diensten weg te nemen. Alleen wanneer daarvoor goede redenen zijn uit het oogpunt van bijvoorbeeld het openbaar belang, is een vergunningstelsel toegestaan.

De Dienstenwet regelt daarbij dat vergunningen snel moeten worden afgehandeld: binnen acht weken moet over een vergunningaanvraag zijn beslist; termijnoverschrijding leidt tot een vergunning van rechtswege.

Interessant is dat de Dienstenwet volgens de Raad van State ook geldt voor het parkeerverbod in de Spaanse Polder. De handel in auto’s, im- en export van auto’s en reparaties en schadeherstel moet namelijk als een ‘dienst’ worden beschouwd, zodat het eisen van een ontheffing niet zomaar is toegestaan. Van belang is verder dat de bedrijfsvoering van Riksha specifiek wordt geraakt door het feit dat zij de auto’s niet meer op de

openbare weg mag stallen. Het is geen generiek verbod dat voor iedereen geldt. De Afdeling oordeelt dat het parkeerverbod als een eis in de zin van de Dienstenweten richtlijn moet worden beschouwd. Dit alles leidt ertoe dat de gemeente binnen acht weken op de aanvraag om een ontheffing had moeten beslissen. Nu dat niet is gebeurd, heeft Riksha van rechtswege een ontheffing verkregen.

LESSEN VOOR DE PRAKTIJK

Voor de praktijk is deze uitspraak interessant omdat hij (opnieuw) duidelijk maakt dat bij het ruimtelijk beleid ook de economische effecten betrokken moeten worden, ook wanneer er ogenschijnlijk goede redenen zijn voor dat ruimtelijk beleid. Wanneer de parkeerregeling uit de APV leidt tot een beperking voor ondernemers, dan zal bekeken moeten worden of deze regeling wel in lijn is met de Dienstenrichtlijn en -wet.

MAAIKE DE WIT, advocaat partner Straatman Koster Advocaten

15

vexpansie 2019

De toekomstbestendige parkeersector 16

vexpansie 2019

De Branchegroep Exploitanten en Erasmus UPT (Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics – Erasmus Universiteit Rotterdam) hebben onderzocht welke trends in mobiliteit en retail in de komende vijf á tien jaar invloed gaan hebben op de parkeersector, en hoe operators en beleidsmakers hier op kunnen anticiperen.

TEKST JAN-JELLE WITTE, GIULIANO MINGARDO EN JOHAN TOL

Trends af fe ctin the busine g model of p ss ar operators king in th 21 st centur e y

Parkeren is een belangrijke schakel in de mobiliteitsketen, en zal dat ook in de toekomst blijven. Innovaties binnen de parkeersector versterken de vindbaarheid, het comfort en het betaalgemak, en zorgen zo voor steeds aantrekkelijkere parkeerproducten.

Maar de aard en de omvang van de parkeervraag is ook onderhevig aan trends buiten de parkeersector. Rijden we straks in elektrische, autonome en gedeelde voertuigen, en wat betekent dit voor onze parkeerbehoefte? Of rijden we in de toekomst überhaupt veel minder, omdat we online shoppen en wonen op plekken waar de auto niet meer welkom is? Zijn er ook scenario’s mogelijk waarin we juist meer rijden en parkeren dan nu? De Branchegroep Exploitanten en Erasmus UPT (Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics – Erasmus Universiteit Rotterdam) hebben onderzocht welke trends in mobiliteit en retail in de komende vijf á tien jaar invloed gaan hebben op de parkeersector, en hoe operators en beleidsmakers hier op kunnen anticiperen.

Samen met een waaier aan experts binnen en buiten de mobiliteitssector zijn trends geïdentificeerd, en hun belang voor de parkeersector ingeschat. Hierbij onderscheiden we twee dimensies: de waarschijnlijkheid van de trend (wordt de trend echt zichtbaar binnen vijf á tien jaar?), en de impact op de parkeersector (maakt het voor parkeeroperators iets uit als de trend echt doorzet?). Op deze manier wordt duidelijk welke trends extra aandacht verdienen van ondernemers, beleidsmakers en onderzoekers, en welke trends we alleen hoeven te monitoren.

TRENDS

Bij de toekomst van mobiliteit gaat het gesprek al snel over autonome robotaxi’s, die

overdag constant onderweg zijn naar de volgende klant en ‘s nachts op goedkope locaties ver buiten de stad parkeren. Als deze visie daadwerkelijk uitkomt dan zou dit van grote impact zijn op de parkeersector, maar de huidige consensus onder wetenschappers en praktijkexperts is dat dit nog heel lang kan duren en ook zeker niet onvermijdelijk is. Aan de andere kant zijn er sociaal-demografische trends, zoals vergrijzing en de wisseling van de wacht tussen babyboomers en millennials, die met zekerheid plaats zal vinden maar vermoedelijk geen sterke impact zal hebben op de parkeersector. Vergrijzing zorgt vooralsnog eerder voor meer dan minder autogebruik. En ondanks hooggespannen verwachtingen over een nieuwe generatie millennials met vernieuwende idealen en voorkeuren die sterk afwijken van eerdere generaties, lijken zij vooralsnog hun autobezit alleen iets uit te stellen in plaats van afstellen.

Een demografische trend die steeds sterker gevoeld zal worden door de parkeersector is de groeiende aantrekkingskracht van wonen in de (grote) stad, en daarmee de groeiende druk in de richting van stedelijke verdichting.

In hoogstedelijk gebied is de auto het minst praktisch (congestie, duur bewonersparkeren, autovrije gebieden) en ook het minst nodig (veel bestemmingen zijn op korte afstand en met andere vervoermiddelen bereikbaar). Een sterke trek naar de stad zou dus leiden tot minder autogebruik en een lagere parkeervraag. Tegelijk creëert stedelijke verdichting ook kansen. Om ruimte te maken voor meer inwoners zullen steden het straatparkeren zoveel mogelijk willen beperken, waardoor de vraag naar garageparkeren juist kan toenemen. In hoogstedelijke woonwijken (denk bijvoorbeeld aan de vooroor-

17

vexpansie 2019

nagels – operated by roveka Stemerdingweg 9 3769 CE Soesterberg Nederland T +31 (0) 34 63 32 000 nagels.com welkom.nl@nagels.com

Tickets that move the world nagels is een toonaangevende fabrikant van tickets, plastic cards, CT tickets en RFID producten. Zij is reeds jaren op de Nederlandse markt actief via haar dochteronderneming Roveka BV. Tot onze groep behoren 15 vestigingen in 10 verschillende landen. De groep is al meer dan 80 jaar internationaal actief en levert haar producten inmiddels in meer dan 80 landen.

n: sme i l a i s c Spe erticket e k Par ttickets Even tickets RFID ickets CT t Cards tic Plas Cards Chip acks p Mail

Interesse in hele rappo het rt?

Stuur een e-m mingardo@ ail naar ese.eur.nl

logse arbeiderswijken die steeds populairder worden) kan dit ook kansen bieden voor de wijkstallingsgarage, ondergronds of op enige loopafstand van de woningen. Projectontwikkelaars zullen steeds creatiever om moeten gaan met bewonersparkeren en ontsluiting voor de auto, en de nieuwe omgevingswet geeft hier ook handvatten voor. Parkeeroperators kunnen hierbij helpen door slimme oplossingen aan te dragen en vroeg

zijn, maar als de hybride auto een comeback maakt (en die kans is zeker aanwezig) dan zouden juist meer laders nodig zijn om hun kleinere batterijen steeds bij te laden.

INVLOEDRIJKE TRENDS

De meest invloedrijke trends voor de parkeersector kunnen samengevat worden als integreren, delen en diversificeren. Verschillende integrators van autoproducenten en

Integreren, delen en diversificeren in het planningsproces aan tafel te komen zitten. De wijkstallingsgarage kan ook helpen met een specifieke uitdaging, namelijk het bieden van elektrische laadvoorzieningen voor bewoners in hoogstedelijk gebied.

ELEKTRISCH RIJDEN

Hoewel tegenvallende productie van autobatterijen, verandering van fiscaal beleid en trage vervanging van de autovloot het proces nog kunnen vertragen, lijkt het er toch zeker op dat over vijf á tien jaar een zeer substantieel deel van de auto’s elektrisch zal zijn.

Deels omdat, met de gestage daling van de aanschafprijzen, de consumentenvraag aantrekt, en deels omdat de overheid dit simpelweg nodig heeft om klimaatdoelen te halen.

Voor de parkeersector zal dus een duidelijke visie moeten ontwikkelen op het aanbieden van laders op parkeerlocaties, met de juiste laadtechnologie op de juiste plek en in de juiste aantallen. Een garage met onvoldoende laders zal over tien jaar een sterk concurrentienadeel hebben ten opzichte van andere parkeerlocaties. Maar te veel laders aanbieden leidt tot een enorme kostenstrop.

Naarmate de actieradius van elektrische auto’s toeneemt zouden minder laders nodig

retailers tot aanbieders van Car as a Service en Mobility as a Service, tot techbedrijven zoals Uber en Waymo, zijn bezig met het ontwikkelen en uitrollen van seamless mobiliteitsproducten. De belofte is dat eindgebruikers volledig worden ontlast en niet meer zelf keuzes hoeven te maken over autobezit, keuze van vervoermiddel, van route en, als er nog in een eigen auto gereden wordt, van parkeerlocatie. Mensen die voorheen vrijwel automatisch de auto pakten, kunnen straks op advies van de integrator per rit gaan wisselen en mixen tussen verschillende vervoermiddelen. En waar ze de ene maand twee familieauto’s voor de deur hebben staan, kunnen ze de volgende maand een pick-up en een birò hebben, of juist een maandje helemaal geen eigen auto. Hierdoor kan de totale parkeervraag dalen (minder autogebruik, en in het geval van ridehailing minder autoritjes waarbij geparkeerd hoeft te worden), of juist stijgen (autogebruik wordt toegankelijk voor nieuwe doelgroepen). In ieder geval zal de parkeervraag moeilijker te voorspellen zijn, en meer een B2B markt dan een B2C markt worden. In het meest extreme geval zitten parkeeroperators straks om tafel met een integrator die als een booking.com

de voorwaarden kan dicteren.

Parkeren is een afgeleide vraag, wat betekent dat we ook buiten de mobiliteitssector moeten kijken om de parkeerbehoefte op de middellange termijn te begrijpen. Gaan we over vijf of tien jaar nog net zo vaak naar de binnenstad om te winkelen en voor entertainment? Vlakt de groei van het online shoppen af, of komt er straks een generatie die nog vaker en voor nog meer productgroepen de binnenstad overslaat? Welke nieuwe retailconcepten worden ontwikkeld in de komende jaren, en kiezen die voor de binnenstad of juist voor perifere locaties?

Vermoedelijk verschilt het antwoord op deze vragen sterk per stad, met een groeiende aantrekkelijkheid van de top-20 steden en een sterke terugval van de ‘rest’. Met name voor private parkeeroperators, die vooral parkeercapaciteit in en rond binnensteden aanbieden, kunnen retailtrends een flinke impact op hun businessmodel hebben, maar tot nu toe zijn er op dit gebied vooral veel vragen en weinig antwoorden.

CONCLUSIE

Wat kan de parkeersector nu doen om over tien jaar nog steeds een toekomstbestendig businessmodel te hebben? Leer van bestaand en nieuw onderzoek om het hele speelveld te overzien, en kijk daarbij ook vooral buiten de parkeersector en zelfs buiten de mobiliteitssector. Zorg dat je in een vroege fase al aan tafel zit wanneer visies over stedelijke verdichting, geïntegreerde mobiliteit en duurzame mobiliteit ontwikkeld worden. En werk als parkeersector samen om een proactieve rol te pakken in het integreren, delen en diversifiëren van mobiliteit, in plaats van te wachten tot een booking.com zich aan de deur meldt.

JAN-JELLE WITTE en GIULIANO MINGARDO beiden van Erasmus UPT (Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics – Erasmus Universiteit Rotterdam), JOHAN TOL – Branchegroep exploitanten

19

vexpansie 2019

Brandveiligheid van parkeergarages en duurzame brandstoffen

Steeds meer auto’s rijden op elektriciteit en ook waterstof is in opkomst als brandstof. Die auto’s zullen ook geparkeerd moeten worden, zoals in parkeer­ garages. Maar wat betekent deze ontwikkeling voor de brandveiligheid van onze parkeergarages? En hoe ontwikkelen branden met waterstof en elektrische aangedreven voertuigen zich?

TEKST NILS ROSMULLER, RENE HAGEN EN RICARDO WEEWER BEELD JEFFREY KOPER, BRANDWEER KENNEMERLAND

20

vexpansie 2019

waarde: (World Nuclear Association, 2016) , bron overige waarden: chemiekaarten). De eigenschappen en gevaren die voortkomen uit de toepassing in voertuigen (dat wil zeggen waterstof onder hoge druk opgeslagen) worden behandeld in paragraaf 2.2.

Tabel 2.1 Enkele relevante eigenschappen van waterstof en andere brandstoffen voor incidentbeheersing

In Nederland zetten we vol in op verduurzaming van de energievoorziening. Op tal van fronten moeten we van ‘fossiel’ af. Denk bijvoorbeeld aan de gasvoorziening ten behoeve van de verwarming van bedrijven en woningen. Of aan dieselverboden in binnensteden. Duurzamere brandstoffen ter vervanging van benzine en diesel dienen zich al een tijdje aan: personenvoertuigen die rijden op elektriciteit of waterstof. Die auto’s zullen ook geparkeerd moeten worden, zoals in parkeergarages. Maar wat betekent deze ontwikkeling voor de brandveiligheid van onze parkeergarages?

In paragraaf 1 geven we inzicht in de nieuwe risico’s die de introductie van duurzame brandstoffen voor personenauto’s met zich meebrengen. In paragraaf 2 beschrijven we op hoofdlijnen de wijze waarop thans de brandveiligheid in Nederlandse parkeergarages is geregeld. In paragraaf 3 schetsen we de gevolgen van de ‘nieuwe risico’s’ voor de brandveiligheid van parkeergarages als gevolg van duurzame personenvoertuigen. In paragraaf 4 maken we de balans op.

1. Duurzame brandstoffen, nieuwe risico’s Als we het in deze bijdrage hebben over duurzame brandstoffen1 voor personenvoertuigen, dan beperken we ons, voor de leesbaarheid en concreetheid, even tot de volgende brandstoffen: waterstof en elektriciteit en de gevolgen ervan bij brand2. Tevens beperken we ons tot de personenvoertuigen (conform de classificatie van het rijbewijs B (de auto’s waar velen van ons in rijden).

Deze inperkingen leggen we ons zelf op omdat we zien dat juist voor deze voertuigen nieuwe risico’s ontstaan bij het stallen in parkeergarages.

Nieuwe risico’s wil niet zeggen dat de risico’s groter (of kleiner) zijn dan bestaande risico’s: ze zijn anders. In Nederland wordt bij het ontwerp van parkeergarages rekening gehouden met een beginnende brand van een personenauto die zich uitbreidt tot de twee naastgelegen geparkeerde voertuigen conform de standaard brandcurve (NEN 2443, NEN 6098, IFV 20143). De uitbreiding tot de naast gelegen voertuigen vindt plaats als gevolg van ofwel de brandstof (benzine, diesel) die uitstroomt, vlam vat en zich over de vloer verspreidt, ofwel via directe aanstraling en vlamcontact.

De vraag is hoe branden met waterstof en elektrische aangedreven voertuigen zich ontwikkelen. In de huidige wet- en regelgeving in Nederland is daar nog geen normering voor geformuleerd. Hieronder schetsen

Waterstof (gas)

CNG (gas)

LPG (gas)

Benzine (vloeibaar)

Diesel (vloeibaar)

Kleur

Kleurloos

Kleurloos

Kleurloos

Kleurloos of gekleurd

Kleurloos of gekleurd

Geur

Geurloos

Geurend

Geurend

Geurend

Geurend

Dichtheid gas/damp t.o.v. lucht (1 atm, 20°C)

Lichter (0,07)

Lichter (0,60)

Zwaarder (1,7)

Zwaarder (1,15)

Gelijk (1,00)

Ontvlambaarheidsrange (% in lucht)

4-77

5-16

1,5-10

0,6-8

0,6-6,5

Ontstekings-energie 0,011 gas/damp (mJ)

0,28

0,25

> 0,6

Niet bekend

Temperatuur zelfontbranding gas/damp (°C)

670

400

>220

>225

500

kennen elektrische gevaren als gevolg van het 24-volts circuit, al zijn deze kleiner dan bij Energetische 120-142 38-39 49 44-46 45 elektrische bussen. Een verhoogd gevaar leveren elektrische bussen wanneer met waarde (MJ/kg) (hydraulisch) gereedschap toegang tot het voertuig moet worden verschaft. Daarbij moet Tabel wordenAvoorkomen dat men in direct contact komt met spanningvoerende delen zoals kabels of een losliggende batterij.

we enkele aspecten van waterstof en elektriCarcinogeniteit sche personenvoertuigbranden.

of falen van de tank kan leiden tot explosies en een fakkel van ongeveer 8 meter (als ge11/31 Op dit moment is er onvoldoende informatie beschikbaar over het verschil in carcinogeniteit volg van de hoge druk waarbij het wordt tussen diesel en Li-ion batterijen. In de bestudeerde literatuur is informatie gevonden over opgeslagen) dan is duidelijk dat waterstof WATERSTOF schadelijke stoffen zoals waterstoffluoride, maar in hoeverre deze op de korte en lange personenvoertuigen tot andersoortige en Waterstof is nodig om een elektrisch voertuig termijn een verhoogd risico op kanker opleveren is nog niet terug gevonden. Daar zou nader totover nieuwe risico’s op een brandstofcel te laten rijden.

Gasvoronderzoek voor nodig zijn om te bepalen of hier aldaarmee gegevens bekend zijn.leiden. mig waterstof wordt onder hoge druk (700 bar) opgeslagen. In het algemeen wordt ELEKTRISCH Bestrijdbaarheid Uit de literatuur is gebleken dat branden met batterijen moeilijk bestrijden zijn. waterstof gesplitst in waterstofatomen enLi-ion Oplaadbare accu’s te(nikkel-metaal-hydride Wanneer de battery pack in brand staat voor een blussing koeling zeer veel of effectieve lithium-ion) slaanen (grote) hoeveelheden samengevoegd met zuurstof tot water (iniseen water nodig; zeker bij een battery pack ter grootte van een bus.

Daarbij zorgt de vaak energie op die wordt gebruikt voor het aanbrandstofcel). Hierbij komt energie vrij in de moeilijke van wordt deze pakketten een lange Zelfs na geruime vaninzetduur. elektromotoren, waarmeetijdhet vorm vanbereikbaarheid elektriciteit. Dat gebruikt voordrijven koelen blijft er voor langere tijd kans op herontsteking in een batterij cel. Een brand in een voertuig zich kan verplaatsen. Voltages reivoor de aandrijving van het voertuig. In IFV dieselbus is relatief eenvoudig te blussen met water en schuim. Inzettechnieken en (2018)4 hebben de gevaren van waterstof ken tot 650 Volt (IFV, 2016)5. De gelijkstroom inzettactieken zijn door de brandweer op dat gebied al beproefd en gemeengoed. Voor naast die van fossiele brandstoffen (CNG, van het accupakket wordt door een omvorincidenten met Li-ion batterijen geldt dit nog niet.

LPG, Benzine en Diesel) op een rij gezet. mer omgezet in 12 volt wisselstroom. De De conclusie uit tabel A luidt dat waterstof accu’s kennen drie gevaren: chemisch, elekSamenvattend trisch, Alstabel gevolg een behoorlijke grote ontvlambaarheidsAls we de dieselbus als uitgangssituatie nemen, dan geeftendethermisch. onderstaande het van de verschilheeft, aan van deeen elektrische bus tenontsteopzichte van de dieselbus op de hierboven range al bij zeer geringe zelfverhitting in een batterij of verhitting van beschreven vergelijkingsaspecten. kingsenergie kan ontbranden en een behoorbuitenaf kan een brand ontstaan, die zich eventueel ook nog eens zelf versterkt (therlijke grote energetische waarde heeft. Nemen Tabel 5: Elektrische bus …….. dieselbus mal run away). Op basis van een literatuurwe daarbij het feit dat waterstof bij lekkage Vergelijkingsaspect

Elektrische bus ….. dan dieselbus

Scenariokans brand brandstof

Kleiner

Brandontwikkeling

Langzamer en geringer

Toxiciteit

Groter

Elektriciteit

Groter

Carcinogeniteit

Geen verschil/weinig gegevens gevonden

Bestrijdbaarheid

Moeilijker

Vergelijkingsaspect Onze conclusie op basis van deze tabel luidt dat elektrische bussen niet onveiliger lijken (vanwege enkele thans nog bestaande onzekerheden) dan dieselbussen.

21

vexpansie 2019

studie komt het IFV (2016)6 tot het onderstaande vergelijk van de risico’s tussen elektrische bussen en diesel-aangedreven bussen (waarbij de vergelijking gebaseerd is op (lineaire) extrapolatie van gegevens van personenvoertuigen uit de literatuur).

De conclusie luidt dat branden zich mogelijk trager ontwikkelen, maar dat er grotere toxische en elektrische risico’s mee gepaard gaan, en blussing lastiger is. Bedenk daarbij dat in parkeergarages ook mogelijkheden worden geboden voor het laden van het voertuig, hetgeen extra risico’s introduceert ten opzichte van de NEN 6098.

Er is nog weinig casuïstiek beschikbaar over branden met moderne voertuigen in parkeergarages. Op basis van gezond verstand is het wel mogelijk een aantal realistische scenario’s te schetsen die zich mogelijk zouden kunnen voordoen. Hiermee is dan niets gezegd over de kans dat deze scenario’s optreden, maar we kunnen kijken naar de mogelijke effecten daarvan. Deze realistische scenario’s zijn: a. lekkage van waterstof door falende tank (afsluiter); b. modern voertuig met waterstoftank raakt in brand (willekeurige oorzaak); c. elektrisch aangedreven voertuig raakt in brand of bij brand betrokken. Dit kan bijvoorbeeld tijdens een brand in de buurt van dit voertuig, maar ook als er iets misgaat tijdens het laden van het elektrisch voertuig en er als gevolg daarvan brand ontstaat (bijvoorbeeld door een ondeugdelijke/ beschadigde kabel of laadpaal).

Ook kan er iets misgaan met het batterijmanagementsysteem. De batterij van het voertuig raakt hierdoor direct of indirect in thermal runaway/in brand.

2. Brandveiligheid parkeergarages De eisen in de bouwregelgeving (Bouwbesluit 2012) zijn erop gericht dat een brand in een parkeergarage niet leidt tot slachtoffers en dat de brand niet leidt tot doorslag of overslag naar aangrenzende gebouwen. Om deze doelstellingen te halen zijn er in de regelgeving enkele subdoelen gedefinieerd, om als een soort lines of defence (LOD’s) te fungeren.

Een van deze LOD’s is dat een brand in een parkeergarage een bepaalde oppervlakte niet mag overschrijden. Bij een parkeergarage is een compartimentsbrand dus acceptabel, mits dit compartiment niet groter is dan 1.000 m2 bij nieuwbouw en 3.000 m2 bij bestaande parkeergarages. Een brand in een besloten parkeergage kan leiden tot een flash-over en een brand in een niet-besloten parkeerga-

22

vexpansie 2019

rage tot een brand die zich van voertuig naar voertuig verspreidt, waarbij steeds niet meer dan een paar voertuigen tegelijkertijd in brand staan: een traveling fire.

Indien een parkeergarage grotere brandcompartimenten heeft dan de toegestane maximale oppervlakte, zijn er voorzieningen nodig om te voorkomen dat er een te grote branduitbreiding plaatsvindt. Twee voorzieningen zijn daartoe de meest toegepaste. Het aanbrengen van een automatische blusinstallatie of het aanbrengen van een rookbeheersingssysteem. In beide gevallen wordt getracht de brand te beperken en niet te laten uitbreiden tot een compartimentsbrand. Bij toepassing van een blusinstallatie gebeurt dit door de brand te onderdrukken en een offensieve binneninzet door de brandweer mogelijk te maken. In het geval van een rookbeheersingsinstallatie gebeurt dit door de brandweer voldoende zicht op de brand te laten houden waardoor zij een offensieve binneninzet kan plegen.

Al deze hiervoor beschreven scenario’s en voorzieningen zijn de uitkomst van een brandconcept dat is gebaseerd op het brandvermogen van (gemiddelde) auto’s. Door de snel op elkaar volgende ontwikkeling in brandstof, energieopslag en materiaalgebruik van auto’s loopt het model altijd achter op de realiteit. Bij het vervangen van fossiele brandstoffen voor andere -duurzame- vormen van energie zal dat ook weer andere autobrandscenario’s met zich mee brengen.

Daarnaast is het systeem van rookbeheersing om ‘zicht op de brand’ te creëren en daarmee een offensieve binneninzet door de brandweer mogelijk te maken, al langere tijd toe aan herijking. Het systeem is bedacht en ontwikkeld in een tijd dat het bij iedere brand zo snel mogelijk naar binnen gaan ‘standaard’ was bij brandweeroptreden. Na een aantal fatale lessen hieruit geleerd te hebben, met de brand in de botenloods in De Punt in 2008 als dieptepunt (3 doden bij de brandweer), is de brandweer anders gaan denken over dit automatisme van een binneninzet. Er zijn met de komst van het zogenaamde ‘kwadrantenmodel’ meer effectieve inzetkeuzes ontwikkeld en onderzocht, zodat ook de ‘oplossing’ van een rookbeheersingssyteem om de binneninzet van de brandweer te ondersteunen opnieuw op de toegevoegde waarde bekeken moet worden.

Daarnaast was het altijd al een vreemd systeem om een resultaatverplichting in de bouwregelgeving (de maximale grootte van een brandcompartiment) te vervangen door een inspanningsverplichting door de brand-

weer (het doen van een geslaagde binneninzet). En dan nota bene ook nog door in een afspraak tussen vergunningaanvrager en vergunningverlener deze (inspannings-) verplichting neer te leggen bij een derde partij (de brandweer), waar deze beide partijen geen invloed op hebben.

Het is dus zaak om, zeker nu met de komst van nieuwe energievormen voor voertuigen, de principes van het beveiligen van parkeergarages tegen brand, weer eens goed tegen het licht te houden.

3. Brandbestrijding parkeergarages De brandbestrijding in parkeergarages is in het algemeen al een grote uitdaging voor de brandweer. De bestrijding van een brand in een parkeergarage wordt veelal bemoeilijkt doordat (zwarte) rook zich ophoopt, er grote hitteophoping kan plaatsvinden, moeilijke oriëntatie, slechte toegankelijkheid, grote inzetdiepte, onbekende brandlast en brandverloop. Daarom heeft de brandweer al enige jaren geleden gesteld dat branden in parkeergarages vooral preventief moeten worden opgelost, en dat er geen garanties kunnen worden gegeven op de bestrijding van een parkeergaragebrand. Door het beperken van de compartimenten, door sprinklers (liefst in combinatie met ventilatie) of door met ventilatoren de kans te vergroten dat de brandweer snel en veilig bij de brand-

haard kan komen. De kennis van parkeergaragebranden beperkt zich door modelberekeningen waarin telkens nieuwe aannames worden gedaan over brandverloop, brandvermogen en rookontwikkeling. In de praktijk zien we branden in parkeergarages ontwikkelen tot onbeheersbare proporties, denk bijvoorbeeld aan de brand onlangs in Liverpool7, maar we zien ook dat door een heldhaftige inzet van brandweermensen branden toch nog worden geblust. Het aantal voertuigen dat bij een brand betrokken is, is veelal groter dan werd verwacht op grond van experimenten of simulaties.

Als we kijken naar de scenario’s zoals hierboven geschetst dan kunnen we verwachten dat de kans op het ontstaan van brand groter wordt doordat er naast parkeren nu ook een extra activiteit gaat plaatsvinden, namelijk het opladen van batterijen. Daarnaast weten we van waterstof dat deze gemakkelijker kan ontsteken waarmee in geval van lekkage de kans op ontsteking groeit.

De vraag is echter wat dit betekent voor de brandscenario’s. Er zijn nog weinig berekeningen of experimenten bekend die hiernaar specifiek hebben gekeken. Hier zou meer kennis over moeten worden vergaard. Hierna volgen een aantal elementen die hier een rol kunnen spelen.

In geval van een brand in de parkeergarage waarbij voertuigen met waterstoftanks be-

trokken zijn kan bij verhitting en falen van de tank een fakkel ontstaan. Afhankelijk van de richting van de fakkel zal de omgeving aan hitte worden blootgesteld. Meestal zal de fakkel gericht zijn naar beneden of juist naar boven. De betonconstructie kan hierdoor lokaal ernstiger worden aangetast. Het is de vraag of de huidige constructies zijn berekend op deze toegenomen brandlast.

Een ander fenomeen is de betrokkenheid van batterijen bij een brand. Bekend is inmiddels dat een brand in een batterij twee belangrijke effecten teweegbrengt; in de eerste plaats komen er giftige gassen vrij (waterstoffluoride).

Deze gassen zijn zeer giftig en bijtend. Bij een brand in de buitenlucht is er een kans de brand van afstand te bestrijden zonder in de giftige wolk te lopen. In een parkeergarage is dit vrijwel uitgesloten. In de tweede plaats weten we dat een batterijbrand alleen kan worden geblust door langdurig te koelen met veel water, en dat het water het liefst in de batterij zelf kan worden ingebracht. Er is voor zover bekend nog geen onderzoek bekend waarin is gekeken naar de effecten van branden van moderne elektrische voertuigen op de belasting van omgeving en constructie. Wel weten we dat een elektrisch voertuig waarbij de batterij bij brand betrokken is heel lang kan branden en gepaard kan gaan met meerdere explosies. Dit laatste kan alleen worden beperkt door het stellen van preventieve eisen aan batterijen waarbij de propagatie van de thermal runaway van cel naar cel in de batterij wordt beperkt. Door het optreden van explosies, de benodigdheden van veel water, de aanwezigheid van toxische gassen, de onbekendheid met de stabiliteit van de constructie en de onbekendheid met het mogelijke brandverloop (uitbreiding naar meerdere auto’s) is het niet raadzaam en waarschijnlijk dat de brandweer nog zal of kan overgaan tot een binneninzet. Het is nodig om meer kennis te vergaren over het brandverloop en de consequenties voor constructie en brandbestrijding.

Maar ook dan zal deze kennis vooral moeten worden gebruikt voor het beperken van de kans op brand en de bestrijding middels automatische blusinstallaties, omdat het gewoonweg te gevaarlijk zal zijn om een binneninzet te doen om een brand in een garage te bestrijden. Ten opzichte van de huidige situatie zijn de gevaren en de onzekerheden alleen maar toegenomen.

zo ook in parkeergarages. De kansen op dit soort scenario’s neemt toe. De effecten zijn onbekend.

• De binneninzet van de brandweer bij branden in parkeergarages wordt nog riskanter en vrijwel onmogelijk.

• De brandveiligheid van parkeergarages vraagt om een bezinning op het gebruik (welke voertuigen sta je toe, wel/niet laden in garages), het ontwerp (compartimenten, schikking van voertuigen/laadmogelijkheden), en voorziening (detectiesystemen, vaste blusinstallaties, ventilatiesystemen).

En de keuzes zullen mede ook bepaald worden door ligging van de parkeergarage (bijvoorbeeld in een braakliggend terrein of onder een winkelcentrum met woonbebouwing erboven in een binnenstad).

Duidelijk zal zijn dat meer kennis nodig is om als brandweer welbeslagen ten ijs te komen als het gaat om de brandveiligheid van parkeergarages: zowel in termen van risicobeheersing als incidentbestrijding. Het zou mooi zijn als er een meer dynamisch systeem zou komen om autobrandscenario’s actueel te houden en op een snelle en robuuste wijze te vertalen naar brandscenario’s, brandpreventieve voorzieningen en incidentbestrijdingstactieken.

4. Conclusie We sluiten af met enkele conclusies: • Duurzamere energiebronnen en -dragers leiden tot andersoortige (brand)scenario’s,

NILS ROSMULLER, lector transportveiligheid,

BRONNEN: We gaan in deze bijdrage niet in op ander-

1

soortige en duurzamere materialen welke in de personenauto’s van tegenwoordig worden gebruikt, en die ook andersoortige veiligheids- en brandfenomenen introduceren.

We gaan dus niet nader in op de oorzaken

2

van brand en de kansen hierop. www.ifv.nl/advieseninnovatie/

3

Documents/201408-BA-Brand-in-parkeergarages.pdf www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20180612-

4

IFV-Waterstof-als-brandstof-voor-voertuigen-aandachtspunten-voor-incidentbestrijding.pdf www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20160926-

5

BA-Brandweeroptreden-bij-incidenten-metmoderne-voertuigen.pdf www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20160930-

6

IFV-Brandveiligheid-elektrische-bussen.pdf www.reuters.com/article/us-britain-fire/

7

blaze-destroys-hundreds-of-cars-melts-floorsof-liverpool-parking-garage-idUSKBN1EQ163

RICARDO WEEWER, lector brandweerkunde, Rene Hagen, lector brandpreventie Instituut Fysieke Veiligheid

23

vexpansie 2019

Duitse Energiewende in Berlijnse proeftuin In Duitsland, Land der Ideen, zoals de Duitse regering en industrie het land graag presenteren, vlot het nog niet zo met de elektro-mobiliteit. Op de Berlijnse EUREF-Campus, een hypermodern bedrijventerrein, nu al klimaatneutraal, wordt ook voor elektrisch rijden Duitse degelijkheid in de praktijk gebracht.

TEKST WILLEM BROUWER BEELD CHRISTIAN-KRUPPA

Met ongeveer vijfmaal zoveel inwoners, rijden er bij onze oosterburen minder dan twee keer zoveel elektro-auto’s rond als bij ons en het aantal laadpalen waar zulke auto’s kunnen tanken is zelfs kleiner dan in Nederland. De eigen auto-industrie heeft momenteel bepaald geen goed imago op de punten innovatie en milieu en lijkt het af te leggen tegen de concurrentie, met name uit het verre oosten.

Maar, zoals je van Duitsers mag verwachten, men zit niet stil. Dat is bijvoorbeeld te zien In Berlijn op de EUREF-Campus. De campus is gesitueerd op het terrein van een voormalige gasfabriek met een als event location ingerichte gashouder en mooi gerestaureerde bakstenen fabrieksgebouwen. In de deels nieuwgebouwde kantoren zit naast onderdelen van Deutsche Bahn, Cisco en Arcadis een hele serie innovatieve bedrijven dat zich bezighoudt met duurzame energie, duurzaam bouwen en duurzaam verplaatsen en met de relatie tussen die drie. Het nabijgelegen Spoorwegknooppunt Südkreuz is een soort reallife dependance van de campus.

EUREF is wel een beetje vergelijkbaar met de Automotive Campus in Helmond, maar het is breder georiënteerd en nadrukkelijk gemaakt om in de praktijk te brengen wat de betrokken bedrijven ontwikkelen.

Op het gebied van mobiliteit laat de EUREFCampus heel wat zien: verschillende laadsta-

24

vexpansie 2019

tions voor e-auto’s (conventioneel en snelladen), e-bike-sharing, een elektrische zelfrijdende bus en een laadstation voor een elektrische lijnbus die laadt via een pantograaf. Station Südkreuz wordt aangedaan door een e-bus die daar ‘contactloos’ laadt middels inductiestroom.

omdat ze meestal wel enige flexibiliteit hebben: het vermogen om te laden mag soms best wel eens wat lager zijn. Bij een piekvraag in het grid kunnen de batterijen van aangesloten auto’s ook energie leveren om die piek even op te vangen.” De elektrische bus op station Südkreuz kan zo al ingezet worden.

GRAAG GEZIENE GASTEN

VERDIENMODEL

Het bedrijf Inno2Grid is een start-up op de campus en houdt zich bezig met de ontwikkeling van (componenten van) Smart grids.

Een Smart grid is een netwerk van energiegebruikers (gebouwen, auto’s, fietsen), energiegeneratoren (windmolens, zonnepanelen, warmtekrachtkoppeling) en opslagmedia (batterijen). Door slim om te gaan met vraag en aanbod zorgen dergelijke netwerken ervoor dat er energie beschikbaar is voor elke toepassing wanneer dat nodig is. Als er meer aanbod is dan vraag, wordt energie opgeslagen in batterijen.

Met Mauricio Rojas en Andreas Grimm van Inno2Grid bespreken we de plaats van parkeerruimte in een Smart Grid. Het ligt voor de hand dat al die batterijen van elektrische stilstaande auto’s een belangrijke rol spelen in een Smart grid, dus zal het aantal stopcontacten bij parkeerplaatsen nog aanzienlijk toenemen. Rojas: “Op zich zijn auto’s wel graag geziene gasten in een Smart grid,

De exploitant van parkeerruimte moet over een paar dingen gaan nadenken. Bijvoorbeeld over de vraag of hij snelladen aanbiedt.

Rojas: “Stel je voor: een zakelijke rijder komt voor een bespreking naar een kantoor en anderhalf uur later wil hij weer naar huis, 100 km verderop, dan zul je snelladen moeten aanbieden. Maar dan praat je wel over enorme elektrische vermogens, meer dan 50 KW. Daar heb je dan weer dikke kabels voor nodig en dat is nogal duur”. Grimm vult aan: “Je moet je daarbij wel bedenken, dat slechts een klein gedeelte van de e-auto’s die momenteel op de markt zijn tot snelladen in staat is. Dus dan is weer de vraag voor wie je die dure infrastructuur aanlegt”.

De meeste auto’s laden met zo’n 4 KW, wat thuis op het normale stroomnet geen probleem is. Dus ligt het toch meer voor de hand om vele laadstations aan te bieden met relatief beperkte vermogens. Een kleine auto kan dan in een uur of 8 volledig worden opgela-

in mobiliteit ontluikt

den. Grimm ziet voor de parkeerbeheerder wel een aantal uitdagingen: “Niet elke auto heeft 8 uur laadtijd nodig, bijvoorbeeld als de batterij slechts gedeeltelijk is ontladen.

Maar ik zie iemand die ‘s avonds de hond nog even uitlaat nog niet gelijk even zijn auto verplaatsen en aanbellen bij de buurman dat er een laadzuil vrij is, of hij even zijn auto wil verplaatsen. Maar toch zijn dit soort dilemma’s heel bepalend voor de vraag hoe het verdienmodel voor elektrisch rijden er uiteindelijk uitziet. De investeringen in laadzuilen worden terugverdiend uit de verkoop van stroom.”

Nu zijn nog veel auto’s met stekker hybride plug-ins met een relatief kleine batterij. Daar is door de energieleverancier niet zoveel aan te verdienen. Dat probleem lijkt zich onbedoeld of bedoeld (het belastingvoordeel op hybride plug-ins wordt geleidelijk afgeschaft) vanzelf op te lossen. De toekomst is toch wel echt aan de volledig elektrische auto.

Dat geldt voor Nederland en voor Duitsland.

Let op, we gaan ook op dit gebied weer kijken naar ideeën die uit het land van de Energiewende komen!

WILLEM BROUWER, zelfstandig adviseur Parkeerbeleid en -exploitatie, woonachtig in Berlijn. Hij ondersteunt ook Nederlandse bedrijven die opereren op de Duitse markt.

25

vexpansie 2019

De parkeerbeugel met afstandsbediening www.privapark.nl

Altijd uw eigen parkeerplaats dankzij de PrivaPark parkeerbeugel U bezit uw eigen parkeerplaats en moet deze soms afstaan aan iemand die uw plek ‘leent’ zonder uw toestemming. Dat is natuurlijk niet de bedoeling: u moet de eigenaar van deze auto verzoeken weg te gaan of zelf een andere parkeerplaats zoeken. Misschien moet u soms eerst een ander obstakel op uw parkeerplaats verwijderen voordat u kunt parkeren.

Dit kost u een hoop tijd en leidt tot ergernis.

De voordelen: •Parkeerbeugel met afstandsbediening.

•Geen (grond)bekabeling nodig.

•Eenvoudige installatie.

•Veilig.

•Minimaal onderhoud.

•Diverse bedieningssystemen.

•24-uurs servicedienst.

•Sinds 1999 meer dan 26.000 parkeerbeugels geplaatst.

•Goedgekeurd door het Ministerie van Infrastructuur en milieu

Met uw afstandsbediening doet u uw beugel omhoog na het wegrijden en bij terugkomst doet u de beugel weer naar beneden. Het vergrendelingsmechanisme zorgt ervoor dat alleen ú de parkeerbeugel kan bedienen. Zo bent u altijd comfortabel baas op uw eigen terrein.

De parkeerbeugels van PrivaPark zijn robuust en betaalbaar. Daarnaast is het gebruiksgemak optimaal: omdat u een afstandsbediening gebruikt, kunt u de beugel vanuit uw auto bedienen. U hoeft de beugel niet aan te raken en houdt daarom schone handen. Verder heeft u geen last van verloren of afgebroken sleutels of een bevroren slot. De installatietijd van de parkeerbeugels is kort omdat grondbekabeling niet nodig is.

PrivaPark Basis RVS

PrivaPark Solaire beugel

PrivaPark inritafsluiter

Wilt u parkeerproblemen op uw eigen parkeerplaats tot het verleden laten behoren? De parkeerbeugels van PrivaPark bieden de oplossing.

Julianastraat 32-34 1814 EB ALKMAAR T 072 - 511 59 27 F 072 - 511 64 04 info@privapark.nl www.privapark.nl

Kiest u voor een parkeerbeugel van PrivaPark, dan profiteert u van hoge kwaliteit en een optimaal gebruiksgemak.

De PrivaPark parkeerbeugels zijn een luxe en verbeterd alternatief voor de ouderwetse, handmatig bedienbare parkeerbeugel met slot. U kunt de parkeerbeugel op afstand omhoog en omlaag bewegen met een afstandsbediening. Ook kunt u kiezen voor een ander bedieningssysteem, zoals via de receptie.

Dit zorgt voor gebruiksgemak.

De PrivaPark parkeerbeugel is veilig te gebruiken. Blokkeert de beugel onverhoopt tijdens het op- of neergaan, dan keert de beugel direct in tegengestelde richting terug zonder iets of iemand te beschadigen.

GRATIS TSING A A L P F E O PR l naar ge parkeerbeu ef!

Probeer een aand op pro m n e e ze u e k jgt laatsing kri Deze proefp e en gehe l u kosteloos n. aangebode vrijblijvend

Drie modellen (in alle RAL kleuren verkrijgbaar) PrivaPark heeft drie modellen elektrische parkeerbeugels in huis. De PrivaPark Basis, de PrivaPark Solaire beugel en de PrivaPark inritafsluiter.

PrivaPark Basis

PrivaPark Solaire beugel

PrivaPark inritafsluiter

De PrivaPark Basis parkeerbeugel (±40 kg.) is op afstand bedienbaar en eenvoudig in gebruik.

Daarnaast is de beugel zowel oplaadbaar als aansluitbaar op het netstroom. Gebruikt u de oplader, dan duurt het prettig lang voordat de accu leeg is. Deze hoeft u pas na 6000 bewegingen op te laden. Toch is het raadzaam dit om de zes maanden te doen.

Verder is de PrivaPark Basis sterk en kwalitatief goed. Auto’s van 10.000 kg. kunnen over de ingeklapte beugel rijden zonder dat dit schadelijk is voor de parkeerbeugel en de betreffende auto.

Gebruikt u uw parkeerbeugel meer dan gemiddeld, dan is de PrivaPark Solair (± 45 kg.) ideaal voor u. Ook deze beugel heeft een afstandsbediening en is oplaadbaar.

Het verschil met de PrivaPark basis is dat deze accu zichzelf oplaadt bij daglicht (dus niet alleen bij zonlicht). Het opladen gebeurt automatisch en dat schept vertrouwen: u hoeft zich nooit af te vragen of de accu nog wel volledig is geladen; deze is continue voorzien van stroom.

Bovendien zijn de beugel en de bijbehorende accu’s van de PrivaPark Solaire onderhoudsarm.

De PrivaPark inritafsluiter (± 75 kg.) is extra groot en robuust uitgevoerd. De sterke beugel is robuust: er kunnen auto’s van maximaal 25.000 kg. overheen zonder defect te raken. De PrivaPark inritafsluiter heeft een extra zware deksel. De inritafsluiter kan een slagboom vervangen of een inzinkbare paal bij in-, uit en afritten. Andere handige gebruikslocaties zijn parkeerplaatsen van bijvoorbeeld geld- of vrachtwagens, geldautomaten, Eerste Hulplocaties en bij tankstations tegen het ‘zonder te betalen wegrijden’.

De PrivaPark parkeerbeugel behoeft geen bekabeling en is eenvoudig en snel te installeren. De installatie gebeurt met acht bevestigingsbouten. Wilt u liever geen gaten in de grond, dan is lijmen een prima alternatief.

Een PrivaPark parkeerbeugel kan op elke harde

ondergrond van asfalt, beton of klinkerbestrating gemonteerd worden. Is een betonnen fundatie noodzakelijk om de parkeerbeugel goed vast te zetten (bij gras of grind)? PrivaPark regelt het voor u. Een ander voordeel: na installatie is het onderhoud van uw beugel minimaal.

Andere producten PrivaPark levert niet alleen elektrische parkeerbeugels. Ook voor slagbomen, afzetpalen, inzinkbare palen, parkeerautomaten, draaipoorten, spijlenhekwerken en tourniquets bent u bij PrivaPark op het juiste adres.

Julianastraat 32-34,1814 EB ALKMAAR T 072 - 511 59 27 F 072 - 511 64 04 info@privapark.nl www.privapark.nl

LEVERANCIER VAN O.A. KLM, SHELL ,A’DAM RAI EN ARENA ,EY, ZIGGO, UPC, NPO, RWS, MIN. V&W, MIN. E.Z.,RABOBANK,UNIV. UTRECHT, JUSTITIE BELGIË

Maatwerk en parkeerkencijfers.

Gaat dat samen?

Het CROW heeft parkeerkencijfers opgesteld voor een globale bepaling van het benodigde aantal parkeerplaatsen bij (her)ontwikkelingen. Daarbij geeft het CROW zelf aan dat deze cijfers nooit zijn ontwikkeld om als norm te dienen, maar om een orde van grootte uit te rekenen. Kunnen de CROW-parkeerkencijfers toch een rol spelen bij de bepaling van de parkeerbehoefte van specifieke locaties?

TEKST MARTIN BLANKENDAAL

28

vexpansie 2019

Deelauto’s, Mobility as a Service (Maas), de CityDeal, zelfrijdende auto’s, een afname van het autobezit onder jongeren en een toename van het autobezit onder ouderen, zelfrijdende auto’s, deelfietsen, elektrische stepjes, hoogwaardig openbaar vervoer, P&R, people movers. Het is niet eenvoudig te voorspellen wat het autobezit en het aantal benodigde parkeerplaatsen op een ontwikkellocatie zijn, en zeker niet als het aantal te realiseren parkeerplaatsen toekomstbestendig moet zijn. Maar partijen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van locaties moeten wel een gefundeerde inschatting maken van de huidige en toekomstige parkeerbehoefte. Hoe gaan ze dat doen?

En wat is de rol van parkeerkencijfers daarbij?

teerd. Dat voorkomt verkeerde verwachtingen bij de toekomstige gebruikers en ondersteunt het aantrekken van de juiste doelgroepen. Sluiten de ligging en vormgeving van de parkeervoorziening aan op het gebruik (parkeren in de openbare ruimte of in een gebouwde voorziening, een voorziening voor vaste gebruikers of voor bezoekers of een combinatie van beiden)? En houd rekening met mogelijke wijzigingen van dat gebruik.

REDUCTIEMODEL PARKEERNORMEN

Een aantal steden past een reductiemodel toe bij de parkeernormen. In eerste instantie wordt per functie de parkeernorm bepaald.

Vervolgens is het mogelijk reducties op deze normen toe te passen. Bijvoorbeeld vanwege de ligging nabij openbaar vervoerstations, de toepassing van MaaS of deelauto’s, de realisatie van extra stallingplaatsen voor fietsen, de aanwezigheid van parkeerregulering (meestal betaald parkeren) of gebruikmaking van beschikbare openbare parkeercapaciteit die niet bezet is. Vaak is een combinatie/stapeling van reducties mogelijk.

Daarmee is een pallet van mogelijkheden beschikbaar waarbij de gemeente als opsteller van het beleid niet voor alle locaties een passende parkeernorm hoeft op te stellen en waarbij de ontwikkelaar kan kiezen uit opties om de volledige mobiliteit te faciliteren.

IN HET KORT

MOBILITEITSVRAAG EN LIGGING PARKEERVOORZIENINGEN

• Pas de kencijfers aan aan het autobezit

Een deel van het antwoord ligt al in de vraag besloten. Kijk niet alleen naar de parkeervraag, maar ook naar de mobiliteitsvraag.

Betrek de doelgroepen bij de analyse van de behoeften. Zorg voor samenhang met de duurzaamheidsdoelstellingen van de specifieke locatie en de gemeente waarin de ontwikkeling plaatsvindt. Communiceer vanaf het begin van een ontwikkeling over de mate en wijze waarin mobiliteit wordt gefacili-

• Houdt rekening met parkeereffecten van

van de doelgroep (CBS); mobiliteitsconcepten (bijvoorbeeld deelmobiliteit); • Bouw flexibiliteit in (alternatieve benutting van ruimte); • Leg afspraken sluitend vast, privaatrechtelijk overeenkomsten) en publiek (parkeerverordening, WOZ-administratie); • Denk ook aan de parkeerbehoefte van de fietser, zowel kwantitatief als kwalitatief.

CBS EN PARKEERNOTA’S

Voor veel locaties vormen de CROW-parkeerkencijfers een logisch eerste vertrekpunt voor de bepaling van de mobiliteitsbehoefte.

Omdat het CROW logischerwijs vooral generieke parkeerkencijfers publiceert is het aanvullend nodig om gebruik te maken van aanvullende bronnen om de daadwerkelijke behoefte te bepalen. Dit kan bijvoorbeeld het CBS zijn, dat onder meer gegevens bijhoudt over het autobezit per gemeente, wijk en buurt, maar ook over verschillen in autobezit

29

vexpansie 2019

BIG SCREEN. BIG REVENUE.

The new SKIDATA skiosk® Lite ‘Parking’.

The digital kiosk‘s large touch screen combines the ultimate user friendly interface and attractive advertising space in one. Your new additional revenue opportunities await. www.skidata.com

Het is meer dan ooit van belang dat faseerbare parkeervoorzieningen worden gerealiseerd tussen huurders en kopers en autobezit naar inkomen. Een andere mogelijkheid is lokaal onderzoek naar het gebruik van de parkeercapaciteit (metingen parkeerbezetting, -duur en -motieven). Ook contracten met bijvoorbeeld leveranciers van deelauto’s kunnen dienen als input. Zowel voor de ontwikkelaar als voor de betrokken gemeente is het daarnaast interessant om parkeernota’s van andere gemeenten ter inspiratie te bestuderen.

Sommige gemeentes hebben immers al heel veel uitzoekwerk gedaan.

ONDUIDELIJKE GRONDSLAG EN JURIDISCH CONFLICT Een kritische noot over de CROW-kencijfers dient hierbij wel geplaatst te worden. In het verlengde van bovenstaande wordt in veel gemeentes de dialoog over een correctie op de initiële parkeernormen gestimuleerd om te komen tot een juiste definitie van de voor de ontwikkellocatie toe te passen parkeernorm, al dan niet inclusief het toepassen van nieuwe mobiliteitsoplossingen. De CROW-kencijfers hebben het afgelopen decennium echter een min of meer ‘formele’ (juridische) status verkregen waardoor de toepassing van een normcorrectie in de te doorlopen ruimtelijke procedure het risico van een procedurevertraging met zich meebrengt. Belanghebbenden/bezwaarmakers kunnen al dan niet terecht een afwijking van de CROW-kencijfers aan de orde stellen, daarbij voorbijgaand aan de motivering om daarvan af te wijken.

Zowel initiatiefnemers als gemeenten zijn hierdoor momenteel terughoudend in het benoemen en accorderen van maatwerk vanwege dit mogelijk procedurele risico. Het CROW zou er goed aan doen om over de oorsprong van de kencijfers meer openheid te geven en tevens nadrukkelijker te publiceren en te communiceren dat haar kencijfers daartoe niet zijn bedoeld. Dit kan ook helpen om inhoudelijke discussies over maatwerk te bevorderen.

FASEERBAARHEID

Als de mobiliteitsbehoefte voor een ontwikkeling goed in beeld is gebracht weten we twee dingen. Ten eerste dat de best mogelijke benadering is opgesteld die mogelijk is.

Ten tweede dat deze benadering nooit volledig zal aansluiten op de daadwerkelijke parkeerbehoefte, en zeker niet op de daadwerkelijke parkeerbehoefte over tien jaar.

Daarom is het meer dan ooit van belang dat faseerbare parkeervoorzieningen worden gerealiseerd (voor zowel groei als krimp) of dat geld en ruimte wordt gereserveerd om de parkeervoorzieningen in een later stadium uit te breiden of te verkleinen.

Faseerbaarheid van de parkeervoorzieningen is bijvoorbeeld van belang als de betrokken partijen overeenkomen dat niet direct de volledige normatieve parkeerbehoefte hoeft te worden gerealiseerd, maar dat in eerste instantie een lagere parkeercapaciteit volstaat omdat de verwachting is dat dit voldoende is op basis van mobiliteitsmaatregelen. Of andersom, als op termijn een afname van de parkeerbehoefte wordt verwacht. Met name bij gebouwde bovengrondse parkeervoorzieningen (optoppen met een extra laag) of maaiveldparkeren (een grasveld dat een parkeerterrein kan worden) is faseerbaarheid goed mogelijk. Zowel in het geval dat een uitbreiding van de parkeercapaciteit noodzakelijk is als in het geval dat bewust in aanvang meer capaciteit is gerealiseerd of waarin achteraf blijkt dat te veel parkeercapaciteit is gerealiseerd. Bij een grasveld/groenvoorziening dat eventueel tot parkeerterrein kan worden getransformeerd is een bijkomend voordeel dat de gebruikers zelf invloed hebben op het behoud van het grasveld. Daarmee ontstaat (vooral bij bewoners) een incentive om het autobezit te beperken; ze hebben direct invloed op de keuze of ze uitzien op een grasveld of op een parkeerplaats.

Faseerbaarheid kan ook betekenen dat één

of meerdere extra hoge parkeerlagen worden gerealiseerd, zodat deze in de toekomst een alternatieve functie kunnen krijgen, bijvoorbeeld als woning, kantoor of fietsenstalling.

Of maaiveldparkeren te transformeren tot verblijfsruimte. Hierbij is een goede monitoring van het gebruik uiteraard essentieel.

Partijen kunnen hierover duidelijke afspraken maken, bijvoorbeeld om gedurende vijf jaar metingen uit te voeren en als het nodig is de parkeercapaciteit aan te passen aan het werkelijke gebruik.

DE FIETSER

Een heel belangrijk aandachtspunt is de fietser. Ook in dit artikel gaat het vooral over de auto, maar de parkeerbehoefte van de fietser is ook van essentieel belang. Zowel voor de kwaliteit van de openbare ruimte als om het fietsgebruik te bevorderen ten opzichte van het autogebruik. Daarvoor zijn goed bereikbare stallingvoorzieningen voor fietsen nodig.

CONCLUSIE

Samengevat spelen parkeerkencijfers dus vooral een rol bij de start van de verkenning naar de mobiliteitsbehoefte van een ontwikkellocatie. Op basis van onderzoek, mobiliteitsontwikkelingen, parkeer(data)onderzoeken en CBS-gegevens kunnen deze cijfers worden omgevormd tot de meest realistische parkeerbehoefte van een locatie. Daarbij zijn monitoring van de parkeerbehoefte in de toekomst en de mogelijkheid de parkeercapaciteit te faseren belangrijke aspecten.

MARTIN BLANKENDAAL, Adviseur fiets- en autoparkeren, Spark

31

vexpansie 2019

Parkeernormen bij Waarom differentiatie logisch is

Parkeren is maatwerk. Veranderingen in de maatschappij, en de daarmee samenhangende mobiliteitsvoorkeuren van deelgroepen in de samenleving, hebben een grote invloed op de parkeerbehoefte ĂŠn de plaats waar parkeerplaatsen al dan niet nodig zijn. Een van de belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen is de toename van het aantal ouderen in de komende decennia. Dat gaat ook grote gevolgen hebben voor de parkeervraag, zoals blijkt uit deze verkenning.

TEKST DRS. CHRISTIAN RATERING

32

vexpansie 2019

zorgwoningen De groep mensen die om zorg verlegen zit, zal de komende jaren toenemen. Grotendeels is die toename toe te schrijven aan de veroudering van de bevolking. Niet iedereen heeft zorg nodig, niet iedereen heeft dezelfde zorg nodig. Er is binnen deze context diversiteit. Die diversiteit zorgt ook voor uiteenlopende woonwensen. Maar hoe ga je hier nu om met parkeernormen? Is één en dezelfde parkeernorm voor ouderenwoningen of zorgwoningen voldoende of is er ook hierin diversiteit nodig?

Om met lokale ontwikkelingen op het gebied van ouderenwoning- en zorgwoningbehoefte rekening te houden in parkeernormen zijn minimaal nodig: • evaluaties van huidige parkeervraagsituaties bij dit type woningen; • inschattingen van demografische ontwikkelingen in de komende tien jaar; • inschattingen van zorgwoningbehoeften die aan die demografische ontwikkelingen gerelateerd zijn.

Uit parkeerdrukmetingen bij woningen van vitale ouderen blijkt doorgaans dat de parkeerplaatsbehoefte vaak nog hoog is. Zij blijken vaak nog erg gehecht te zijn aan hun auto en gebruiken die vooral om nog volop in het leven te staan. Voor woningen die voor deze doelgroep zijn bedoeld, is het dan vaak niet zo handig om hier parkeernormen te verlagen en ligt (tenzij er een auto-ontmoedigingsbeleid wordt gevoerd) toepassing van parkeernormen die voor reguliere woningen gelden voor de hand.

Dit is anders bij woningen waar mensen wonen die dagelijks zorg nodig hebben en/ of mensen die mobiliteitsbeperkingen hebben. Deze groep mensen gaat de komende jaren alleen maar toenemen. Ook binnen deze groep is er diversiteit in mate van autogebruik.

2 miljoen in 2030. Van mensen die ouder zijn dan 75 jaar heeft meer dan de helft meer dan één chronische ziekte. Een deel van hen zal gewoon in hun eigen huis kunnen blijven wonen en een aantal van hen zal ook nog auto blijven rijden. Een ander deel van hen zal niet in hun eigen huis kunnen blijven wonen en een beroep doen op een zorgwoning. Zij rijden ook geen auto (meer).

TOENAME CHRONISCHE ZIEKTEN

In Nederland hebben ruim 270.000 mensen dementie. Tot 2040 stijgt dit naar meer dan een half miljoen (Alzheimer Nederland) en tot 2050 loopt dit aantal op naar ruim 620.000. Mensen met de diagnose zeer lichte of lichte dementie, kunnen auto blijven rijden als zij een rijtest van het CBR goed doorstaan. Mensen met een matige of Een praatje met wat buren, vrienden of collega’s over zorg levert tegenwoordig steeds vaker verschillende verhalen op. De een heeft een verhaal over een vader die boven de vijfenzestig is en nog iedere week een fietsrit langs de zee maakt. Een man die samen met zijn even vitale vrouw in het huis woont waar ze jaren geleden zijn neergestreken en er hun kinderen hebben grootge-

ernstige vorm van dementie mogen niet meer autorijden. Er komen ook steeds meer mensen bij die blind of slechtziend zijn. Nu zijn dit er naar schatting 250.000. Tot 2030 neemt dit aantal toe tot 315.000 (Oogfonds, 2018). In 2018 waren er 33.500 mensen met Parkinson en 16.500 met parkinsonisme geregistreerd (Vektis, 2018). De verwachting is dat deze aantallen de komende jaren zullen stijgen. Daarnaast zijn er bijna 2 miljoen Nederlanders die aan een psychische stoornis, zoals persoonlijkheidsstoornissen, depressie of angst- en paniekstoornissen (Trouw, 2017). Ook hierin zal de komende jaren een toename te zien zijn.

Binnen deze groep zijn er bijvoorbeeld ook mensen die rijangst ervaren.

Ongetwijfeld gaan deze ontwikkelingen hun invloed krijgen op de mate van autogebruik, gaan parkeernormen bij zorgwoningen onder een vergrootglas terecht komen en zal de vraag naar meer differentiatie in deze parkeernorm toenemen. Slechts toepassen van één specifieke parkeernorm voor alle type zorgwoningen lijkt dan ook niet meer van deze tijd te zijn. De verschillen in levensverhalen binnen een hele grote groep mensen maakt de mate van parkeerplaatsbehoefte daarvoor te divers en vragen om gradaties hierin.

bracht. Zij hebben voorlopig geen zorghulp nodig, proberen zo lang mogelijk vitaal te blijven en willen het liefst thuis sterven. Vrienden van hen wonen in bejaardenhuizen. Maar

BRONNEN

dat is niet iets dat ze voor zichzelf wensen. Een

Alzheimer Nederland (2018), Cijfers en Feiten

ander vertelt over een alleenstaande vader

over dementie.

of moeder die in een verzorgingshuis woont.

Oogfonds

Mensen maken elkaar deelgenoot van erva-

Oogzorg 2018, Zicht op Ogen.

ringen met hun kinderen die in zorginstellingen

Trouw (2017), Een op de vier Nederlanders

wonen of vertellen over mensen die juist van

heeft een hersenaandoening.

intramurale huisvesting naar een zelfstandige

Vektis (2018), Aantal patiënten met parkinson

woning zijn gegaan. Van het verhaal des le-

en parkinsonisme blijft stijgen.

(2018),

Nationale

Rapportage

vens krijgt niemand een programma en dat

TOENAME AANTAL 75-PLUSSERS

geldt in het bijzonder voor de eigen gezond-

Het aantal 75-plussers stijgt volgens het CBS de komende jaren van 1,3 miljoen naar

heid. En laat het nu juist die gezondheid zijn

DRS. CHRISTIAN RATERING, beleidsadviseur

die onze levens zo sterk beïnvloedt.

verkeer gemeente Nieuwegein

33

vexpansie 2019

Een schoonmaakmachine nodig?

Wij bieden nieuw, gebruikt, huur (korte en langetermijn), lease- en fleetmanagement oplossingen

WALO HygiĂŤne en Reinigingssystemen Kraaijerdijk 27, 3248 LC Melissant | Batterijenweg 13c, 4041 DA Kesteren T +31 (0) 187 605 374 | W www.walo.nl | E info@walo.nl Advertentie Vexpansie 2019_def_drukker.pdf 1 22-2-2019 13:01:23

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

SOPREMA BV I Geeuwkade 21 I 8651 AA IJLST I Tel: +31 (0)515 533 000 I info@soprema.nl I www.soprema.nl

WATERDICHTING EN COATINGSYSTEMEN VOOR PARKEERDAKEN, TUSSENDEKKEN EN HELLINGBANEN + + + +

DUURZAME PMMA PRODUCTEN SCHEUROVERBRUGGENDE SYSTEMEN LEVENSDUUR 25 JAAR: ETAG 005 10 JAAR VERZEKERDE GARANTIE

Opladen van elektrische auto’s Praktische oplossingen voor exploitanten

Na de eerste jaren met voorzichtige groei is het aantal elektrische auto’s merkbaar aan het toenemen. En daarmee ook de laadbehoefte.

Parkeerexploitanten staan voor de keuze hoe hier op in te spelen. Dit artikel doet een aantal handreikingen om in de praktijk toe te passen.

TEKST GERWIN HOP

De elektrische auto is aan het begin van zijn opmars bezig. Nog amper vijf jaar geleden was de elektrische auto buitensporig duur, afwijkend vormgegeven en beperkt bruikbaar. Tesla doorbrak deze trend en de andere fabrikanten volgden. Door afnemende batterijprijzen, stevenen we af op het moment dat de elektrische auto, niet alleen qua total cost of ownership, maar ook qua aanschafprijs goedkoper is dan zijn fossiele broers. Toegegeven, dat moment ligt nog wel een aantal jaren voor ons, maar niemand twijfelt er nog aan dat de elektrische auto in groten getale in ons straatbeeld te zien zal gaan zijn.

Al die elektrische auto’s moeten worden opgeladen. En daar gaat het nog niet zo goed.

Om de circa twee miljoen elektrische auto’s in 2030 op te laden, moeten er rond de 800.000 laders in het semipublieke domein staan. Op dit moment zijn dat er rond de 45.000, dus de opgave laat zich eenvoudig schetsen. Ook opladen in parkeergarages is

36

vexpansie 2019

daarbij van groot belang. In veel binnensteden, bij bedrijven en bij VvE’s is de parkeergarage vaak de enige oplaadmogelijkheid in de buurt.

INTRODUCTIE OPLADEN IN PARKEERGARAGE

Een belangrijke overweging bij het creëren van oplaadpunten in parkeergarages is allereerst of je als exploitant van de garage zelf eigenaar wil zijn van de laadinfrastructuur of dat je dit wil uitbesteden aan een derde partij. Er zijn veel aanbieders van laadinfrastructuur, waarbij je de laadinfrastructuur koopt of leaset. Je bent dan zelf verantwoordelijk voor de exploitatie en loopt het afzetrisico.

Er zijn ook partijen, die de parkeergarage exploitant ontzorgen. De laadinfrastructuur, de exploitatie en alles wat erbij hoort, zijn dan de verantwoordelijkheid van deze laadpaalexploitant. De inkomsten vloeien dan ook naar de exploitant, waarbij een winstdeling, onder voorwaarden, wellicht wel mogelijk is.

Een andere belangrijke overweging is hoeveel plekken er gereserveerd moeten worden voor opladen. Te veel plekken reserveren voor opladen is niet goed: het doet afbreuk aan de parkeerexploitatie en het is niet goed voor het imago van elektrisch rijden. Bij ‘fossiele’ automobilisten kunnen leegstaande laadplekken de reactie oproepen “Zie je wel, er staat bij die laadpalen nooit iemand te laden”. Vaak leidt dat vervolgens tot misbruik van laadplekken door fossiele automobilisten. Het is beter te beginnen met een beperkt aantal plekken en dan naarmate de vraag toeneemt laadpalen bij te plaatsen.

SLIM OMGAAN MET INSTALLATIE

Elektrische auto’s gebruiken veel stroom. Het is dan ook zaak om met de aanleg van een nieuwe gebouwinstallatie rekening te houden met de aanleg van (een fors) aantal laadpalen.

Overdimensionering van de gebouwinstallatie, wordt nog wel eens als overbodig gezien, maar het is vaak beter om voorafgaand

aan de bouw of herontwikkeling rekening te houden met meer capaciteit op de installatie, dan dat je later de bestaande installatie uit moet breiden.

Als de gebouwinstallatie toch tegen de grenzen aan loopt dan is er een aantal mogelijkheden om toch een groter aantal elektrische rijders te faciliteren. Dat kan met loadbalancing, waarbij de beschikbare capaciteit over de auto’s verdeeld wordt. De auto’s worden dan softwarematig iets ‘geknepen’ in de stroomtoevoer, waarbij nog rekening gehouden kan worden met de snelheid waarmee verschillende auto’s kunnen opladen (1 fase of 3 fase laden).

EFFICIËNT BENUTTEN

Een andere mogelijkheid is om laadpalen efficiënter te benutten. De Groupcharge app maakt het mogelijk om laadpalen 200 tot 300 procent beter te gebruiken. Bij toepassing van deze app worden elektrische rijders automatisch ingecheckt op de laadpaal waar ze inpluggen. Ze zijn dan ook zichtbaar voor

anderen (al dan niet met anoniem profiel).

Als alle laadpalen bezet zijn kunnen elektrische rijders, die willen laden, zich aanmelden voor een wachtrij. De rijder die staat te laden krijgt op het moment dat zijn auto bijna vol is een notificatie dat hij zijn auto moet weghalen. De elektrische rijder in de wachtrij krijgt een notificatie dat er een laadpaal vrijkomt. Vooral in garages van bedrijven is dit een goede toepassing om zoveel mogelijk elektrische rijders te faciliteren op een beperkt aantal punten.

Als ondanks loadbalancing en/of toepassing van de Groupcharge app er toch niet voldoende vermogen op de gebouwinstallatie aanwezig is, zal er een nieuwe installatie moeten worden gemaakt. Of dat ‘uit kan’ is een kwestie van calculatie. Mogelijk kan er ook gekeken worden naar de mogelijkheid om aan te sluiten op het publieke net, daar zijn echter eenmalige en periodieke netvergoedingen aan verbonden.

Uiteindelijk worden batterijen groter en zul-

len elektrische rijders misschien niet bij elke gelegenheid meer hoeven te laden. Het is dan ook de vraag of in de toekomst alle plekken in een garage met laadvoorzieningen uitgevoerd moeten worden.

AUTONOME VOERTUIGEN

De grote game changer in onze optiek is de komst van gedeelde autonome voertuigen.

Autonome voertuigen laden zichzelf even op als hun batterij leeg dreigt te raken. Aangezien autonome voertuigen zoveel mogelijk rijden en zo min mogelijk parkeren, vervalt de vraag naar parkeerareaal. Dit biedt voor exploitanten van parkeergarages wellicht een nieuwe kans. Bestaande parkeergarages zouden zo maar eens de laad- en servicehubs voor autonome auto’s kunnen worden in de toekomst!

GERWIN HOP, eigenaar PARKnCHARGE.nl en Social- Charging.com

37

vexpansie 2019

Een vak apart Schoonmaak van parkeergaragevloeren Een schone garagevloer draagt bij aan de kwaliteit, veiligheid en uitstraling van de parkeer­ garage. Toch komt het regelmatig voor dat parkeergaragevloeren (structureel) vuil en glad zijn. Een reden voor Vexpansie om Rob de Graaf, eigenaar van TNWOC te interviewen. Hij adviseert over schoonmaak en onderhoud van parkeergarages en levert schoonmaakmiddelen.

38

vexpansie 2019

TEKST JITZE RINSMA BEELD ROB DE GRAAF

Hoe kom je in het schoonmaakvak terecht?

Ik heb een groene achtergrond maar interesseerde me altijd al voor verkoop. In mijn loopbaan heb ik verschillende salesfuncties gehad waarin ik zag dat klanten op schoonmaakgebied veelal met vergelijkbare problemen kampten. Ik ben in dienst gegaan bij een producent van schoonmaakproducten en heb daar in dertien jaar tijd veel ervaring opgedaan bij klanten in verschillende industrieën. Een aantal jaren geleden ben ik voor mezelf begonnen en geef ik onder andere advies op het gebied van schoonmaak en onderhoud van vloeren.

Wat is je aanpak?

Het heeft mijn voorkeur om met alle betrokken partijen samen de problematiek/het project te benaderen. Denk bijvoorbeeld aan de eigenaar of exploitant van het pand, aannemer van het project, leverancier van de coating, applicateur van de vloer en schoonmaakorganisaties. Daarbij werk ik samen met verschillende partners. Inspectie van een vervuilde vloer ter plaatse is een eerste stap.

Als de oorzaak duidelijk is dan wordt veelal met beheerders en schoonmakers een deel van de garage opnieuw schoongemaakt op een manier en met machine en middelen waarvan ik op basis van mijn lange ervaring verwacht dat die effectief zal zijn. Meestal lukt het de vloer schoon te krijgen in een of twee schoonmaakacties. Vervolgens gaat het erom dat de schoonmakers ook op de aangepaste wijze aan de slag gaan. Soms betekent het dat het schoonmaakcontract dient te worden aangepast en inzet van ander materieel nodig is om het beoogde doel te bereiken.

Omdat opdrachtgevers bij een nieuwe coating vaak een langjarige garantie vragen heeft het mijn voorkeur, voordat tot een uitvraag wordt overgegaan, de eisen aan schoonmaak samen te bepalen en te beschrijven. Is er al een contract voor het coaten van nieuwe vloeren of het vernieuwen van bestaande coating dan wordt vaak advies door de leverancier gevraagd. Een beoordeling van de vloer ter plaatse is het eerste wat ook dan moet gebeuren. Een advies betreft dan onder andere de wijze van schoonmaak, de toe te passen machines en schoonmaakmiddelen.

Wat zijn belangrijke vervuilingen bij parkeergarages en hoe krijg je die schoon?

Vervuiling In veel gevallen wordt een vuile vloer

schoongemaakt met een middel dat zeep bevat. Zeep blijft na schoonmaak achter en vormt een filmlaagje over een vervuilde vloer waardoor deze glad kan worden.

Het is mede afhankelijk van de kleur/coating of een vloer als vuil wordt ervaren. Niet voor niets worden rijbanen en de delen van parkeervakken waar de auto’s staan vaak in een donkere kleur uitgevoerd. Zelfs een nieuwe vloer die nog maar enige weken wordt bereden kan al vuil en glad zijn. Het is belangrijk een dieptereiniging uit te voeren met een

Kauwgom Kauwgom is een veelvoorkomende en lastig te verwijderen vervuiling. Verwijderen door de kauwgom te verwarmen met stoom kan bij een gecoate vloer niet, omdat de meeste typen coating niet bestand zijn tegen hoge temperaturen. Sinds enige tijd worden er proeven genomen met droogijs.

Droogijs of koolzuursneeuw is de vaste vorm van koolstofdioxide of CO2. De reinigende werking berust deels op de schurende werking van de korrels en deels op

Fijnstof zie je niet altijd, maar is wel aanwezig op garagevloeren middel dat niet verzeept en geen residu achterlaat en waarmee de oppervlaktestructuur van de vloer niet wordt aangetast. Uiteraard zijn daarbij ook de juiste dosering van schoonmaakmiddelen en machines met de juiste borstels /borsteldruk van belang.

Remsporen Met het juiste schoonmaakmiddel zijn niet ingebrande remsporen vaak na één of twee schoonmaakacties te verwijderen van de vloer.

Rubberdeeltjes Wat je in garages langs parkeerwegen en hellingbanen vaak ziet liggen is donkere vervuiling/rubber en metaaldeeltjes. Dat zijn rubberdeeltjes die ontstaan door slijtage aan banden en remblokken bij het optrekken en afremmen van auto’s. Deze dienen ook regelmatig te worden verwijderd.

Fijnstof Fijnstof zie je niet altijd, maar is wel aanwezig op garagevloeren. Dat verwijderen van fijnstof kan bij een gecoate vloer gelijktijdig met een normale schoonmaakbeurt met een schrob- en zuigbeurt. Vloeren die niet zijn gecoat moeten daarom ook regelmatig te worden schoongemaakt.

Dooiwater Dooiwater dat met auto’s de garages wordt ingereden moet, om indringing van zout in de vloer te voorkomen, zo snel en zorgvuldig mogelijk worden opgezogen zodat de vloer snel weer droog is en eventuele schade voorkomen kan worden.

de thermische schok (het plotseling krimpen van de laag vuil waardoor deze loslaat van de ondergrond). De proeven ermee zijn veelbelovend.

Welk advies geeft u beheerders over de schoonmaak?

Schoonmaak is vooral een kwestie van de vloer goed bijhouden. Dat geldt ook voor goten en afvoerputten en voor vloeren zonder coating. En als een vloer glad wordt dient een dieptereiniging te worden uitgevoerd. Het voordeel van goed bijhouden is dat eventuele beschadigingen aan de vloer/ coating eerder opgemerkt worden. Daarnaast draagt het bij aan de veiligheid en uitstraling van de parkeergarage en levensduur van de vloer.

Welk adviezen zou u ontwerpers van nieuwe garages geven om op een efficiënte manier garagevloeren te kunnen schoonmaken?

Kies vanuit de wens dat je een schone vloer wilt een kleurcoating waarop vervuiling niet erg opvalt.

Zorg er verder voor dat het ontwerp van de vloer voorziet in voldoende afschot en afvoerputten zodat zoveel mogelijk water en vuil direct wordt afgevoerd. Verder is het belangrijk dat er wordt getoetst op bereikbaarheid van hoeken met schoonmaakmachines zodat zo weinig mogelijk handmatig hoeft te worden schoongemaakt.

39

vexpansie 2019

advertorial

Van on-street naar off-street Parkmobile is marktleider op het gebied van mobiele betalingen en digitale parkeeroplossingen. Omdat het bedrijf samenwerkt met alle off-street locaties en technische partners, is het een ideale partner voor gemeenten om parkeren in de stad van on-street naar off-street te verplaatsen. Dat zegt Esther van der Meer, managing director van Parkmobile Benelux.

‘Op weg naar autoluwe steden door de switch van on-street naar off-street parkeerbeleid’

Van der Meer ziet dat veel gemeenten bezig zijn met doelen opstellen rondom CO2-reductie en het autovrij maken van het centrum. Om dat te sturen heeft de gemeente verschillende middelen ter beschikking. Zoals belasting op fossiele brandstoffen ten opzichte van elektrisch rijden en het instellen van milieuzones. Een ander middel is ervoor zorgen dat de gebruiker off-street in plaats van on-street gaat parkeren. En bij dat laatste kan Parkmobile de gemeenten helpen, omdat het bedrijf samenwerkt met off-street locaties. Van der Meer: “De kracht van die samenwerking tussen offstreet locaties en Parkmobile is namelijk dat je die gemeenten een alternatieve parkeergelegenheid kunt bieden. En dat je de gebruiker, die voorheen de app gebruikte voor het zoeken naar een on-street parkeerplaats, nu de beschikbaarheid van off-street parkeerplaatsen kunt tonen. De gebruiker kan dan nog steeds, net als bij on-street, kiezen op basis van bijvoorbeeld locatie of prijs.”

Alle partijen Bij de samenwerking met off-streetlocaties denkt Van der Meer aan alle partijen op dat gebied: “Dus niet alleen partijen als Interparking, APCOA en Q-Park, maar ook bijvoorbeeld aan technologieproviders als ParkBee en andere parkeermanagementsystemen.”

Van der Meer ziet dat de afgelopen jaren voorzichtig de eerste stapjes zijn gezet en kijkt nu uit naar een

versnelde dialoog. Ze wijst erop dat ook off-street providers vanwege een hogere bezettingsgraad van hun locaties belang hebben bij samenwerking met platformpartijen zoals Parkmobile. “Ik heb er dan ook alle vertrouwen in dat er samenwerkingsvormen gaan ontstaan met een totaalaanbod, dat de reis van de gebruiker in de goede zin van het woord stuurt. Waarbij de gemeentelijke doelstelling als katalysator functioneert. Uiteindelijk realiseren alle partijen – gemeenten, platformpartijen en off-street locaties – zich dat de overstijgende doelen – zoals bijvoorbeeld CO2-reductie – alleen samen bereikt kunnen worden.”

Rotterdam en Helmond Van der Meer noemt Rotterdam en Helmond als lichtende voorbeelden: “Rotterdam en Helmond hebben een duidelijke visie op zaken als smart mobility en cashless parking. Ze zoeken ook zelf de samenwerking op om invulling te geven aan die visie. Daarbij begrijpen ze ook dat als ze het centrum autovrij willen maken, ze moeten zorgen dat gemeentelijke garages beter beschikbaar moeten zijn voor het publiek.” Van der Meer noemt nog een belangrijke partner, het Servicehuis Parkeer- en Verblijfsrechten. “Daar zijn veel gemeenten lid van. Bovendien zitten die gemeenten ook in het Nationaal Parkeer Register, dat wordt beheerd door het SHPV. Overigens werken we ook direct samen met gemeenten. In beide

Tekst: Peter Bekkering. Dit artikel verscheen eerder in de Parkeer24.

gevallen is het doel hetzelfde: op weg naar autoluwe steden door de switch van on-street naar offstreet parkeerbeleid.”

Op deze manier ontwikkelt Parkmobile, dat achttien jaar geleden startte als dienst voor on-street parkeren, zich organisch en past het zich aan aan nieuwe behoeften van de gebruiker en de gemeentes. “Dat geldt richting offstreet, maar ook bijvoorbeeld voor evenementen, waarbij we organisatoren helpen met parkeeroplossingen – vast en tijdelijk – voor hun bezoekers. Dit doen we bijvoorbeeld in het Gelredome.”

Van der Meer schetst de stip op de horizon: “In een ideale wereld zou je alle informatie die voor

een gebruiker belangrijk is, en afgestemd is op het beleid van de gemeente, op één platform beschikbaar willen maken, inclusief de mogelijkheid voor reserveringen.”

MaaS In een groter geheel ziet ook Van der Meer dat de parkeervraag zich steeds meer ontwikkelt naar een mobiliteitsvraag. Daarin past ook de beweging van Parkmobile samen met de nieuwe eigenaren BMW en Daimler richting Mobility as a Service (MaaS). “Het uitgangspunt is om als joint venture in alle mobiliteitsbehoeften van de gebruiker te gaan voorzien.

Het is de bedoeling dat zo’n joint

venture zowel de parking behoefte als de charging en carsharing behoefte faciliteert. Dat zou ertoe kunnen leiden dat je straks in de Parkmobile app naast parkeren ook je auto kunt opladen of kunt delen. In die zin gaan we boeiende jaren tegemoet!”

‘Het uitgangspunt is om als joint venture in alle mobiliteitsbehoeften van de gebruiker te gaan voorzien’

Over Parkmobile: Sinds 2000 is Parkmobile voorloper op het gebied van digitale parkeeroplossingen in Nederland. Het bedrijf is in meer dan 1000 steden actief. De diensten Parkmobile, Park-line, RingGo en ParkNow hebben ruim 17 miljoen gebruikers in Europa. 22 februari 2019 vierden aandeelhouders BMW Group en Daimler AG de start van de mobility service joint venture om hun visie over stedelijke mobiliteit vorm te geven; elektrische, autonome, on-demand mobiliteit mogelijk maken voor de inwoners en bezoekers en leefbaarheid van de stad te vergroten.

Weten wat we voor uw gemeente kunnen betekenen? We denken graag met u mee.

Neem contact met me op via Esther.vanderMeer@parkmobile.com.

MaaScongres 2019 Mobilty as a Service vereist echte samenwerking

Op het eerste MaaScongres was de boodschap dreigend. De boodschap: ‘het is twee voor twaalf ’ refereerde aan de komst van de allesbepalende techreuzen uit de VS die met hun MaaSoplossing alleen maar zorgen voor meer file, meer uitstoot en ontregeling van de maatschappij. Nu een jaar later was de boodschap gematigder en werd opgeroepen om te gaan samenwerken. Want de intentie van MaaS is veelbelovend maar zonder openheid van zaken gaan we niet heel snel verder komen.

TEKST TIM VAN KETWICH BEELD RICHARD THEEMLING, VERKEERSNET

MaaS staat voor een naadloos vervoersysteem waarbij gebruik van mobiliteit in plaats van bezit centraal staat. Op basis van jouw wensen en behoeften op dat moment zorgt de Maasprovider ervoor dat jij een reiservaring beleeft, die ‘de vrijheid’ van een auto evenaart. Je voert je wensen en reisdoel in op de MaaSapp en betaalt achteraf per reis of maandelijks via een abonnement. Dit klinkt vrij eenvoudig en is helemaal niet ondenkbaar, maar om dit te realiseren moeten er een hoop dingen gebeuren. Volgens Eric Mink van ministerie I&W moeten we de benadering van ons mobiliteitssysteem radicaal veranderen. In de toekomst moeten we de reiziger als uitgangspunt nemen in de ontwikkeling van ons mobiliteitsysteem.

Waar wil de reiziger naartoe en welke wensen heeft hij daarbij. Daarnaast genereren we enorm veel data binnen ons mobiliteitsysteem. Die data moet ontsloten worden, zodat we met die data kunnen inspelen op de behoefte en wensen van de reiziger. De huidige benadering gaat te veel over doorstroming en de aanleg en verbetering van infrastructuur.

Het Ministerie van I&W heeft 20 miljoen euro beschikbaar gesteld om te leren en in-

42

vexpansie 2019

zichten te krijgen in MaaS. Op dit moment wordt er in Nederland gewerkt aan zeven Maaspilots die elk een bijdrage leveren aan de verschillende mobiliteitsopgaven die voor ons staan. Zo wordt in Limburg gekeken naar een MaaS-oplossing die een naadloze reiservaring moet realiseren tussen België, Nederland en Duitsland en wordt er in Utrecht gezocht naar een oplossing die voorziet in het terugdringen van het autogebruik van een typische Vinex-wijk als Leidsche Rijn.

Daarnaast zijn er Maaspilots die zich richten op deelvervoer en zakelijk vervoer. De verwachting is dat eind 2020 er een groot publiek privaat dashboard is gerealiseerd, waarin de facts & figures uit deze pilots worden gepresenteerd.

Om een naadloze reiservaring te realiseren moeten verschillende mobiliteitsaanbieders met elkaar samenwerken. En dit blijkt in de praktijk een lastige zaak. Want openheid van zaken geven in klant- en financiële gegevens wordt niet door iedereen op prijs gesteld. Ook de afwezigheid van grote openbaarvervoersaanbieders binnen de landelijke MaaSpilots, geeft aan dat er op dit moment nog lang niet volledig wordt ingezet op de realisatie van MaaS als toe-

komstbestendig vervoerssysteem. En dat veel partijen op dit moment voornamelijk op eigen eilandjes aan het uitdenken zijn hoe je met MaaS nieuwe businesscases kunt ontwikkelen, zonder dat je concurrenten daar beter van worden.

VERLAAG DE PARKEERNORM

Ondertussen is het wel duidelijk dat we voor een grote bereikbaarheidsopgave staan. Want tegen de enorme groei van onze steden is ons huidige mobiliteitssysteem niet opgewassen.

Meer asfalt zorgt niet voor minder files, treinen zijn overvol in de spits en de kostbare parkeerruimte in onze binnensteden is een doorn in het oog voor ambitieuze projectontwikkelaars. Terwijl bij de ontwikkeling van Leidsche Rijn het autogebruik en autobezit nog volop is meegenomen in de realisatie, wordt bij de ontwikkeling van de Merwedekanaalzone autobezit en gebruik juist ontmoedigd.

De parkeernorm in de Merwedekanaalzone is vastgesteld op 0,3 wat neerkomt op 1 auto per 4 huishoudens. De nabijheid van veel voorzieningen en de aanleg van goede loop en fietsinfrastructuur stelt bewoners in staat om veel af te doen door te lopen en te fietsen.

Echte stappen zetten blijkt best lastig te zijn Door het ter beschikking stellen van deelauto’s, deelfietsen en de ontsluiting van deze nieuwe wijk te optimaliseren met een hoogwaardige openbaarvervoer voorzieningen (HOV) kunnen bewoners van de Merwedekanaalzone heel goed in hun reisbehoefte voorzien, zonder dat ze daar de auto voor nodig hebben.

In de Merwedekanaalzone trekken gemeente Utrecht en de projectontwikkelaar gezamenlijk op in de zoektocht naar oplossingen met betrekking tot de lage parkeernorm en leefbaarheid van de wijk. Tijdens de eerste fasering van deze woonwijk wordt nauwlettend in de gaten gehouden of bewoners kunnen voorzien in de reisbehoefte die ze hebben. Door middel van een app die bewoners gebruiken om deelauto’s en deelfietsen te gebruiken wordt deze data vergaard en gebruikt om het mobiliteitsaanbod te optimaliseren.

Tijdens het MaaScongres werd aan belangstellende van de presentatie over de Merwedekanaalzone een aantal vragen voorgelegd.

Een van de vragen was of de parkeernorm van 0,3 niet te hoog is en dat een parkeernorm 0 bij aanvang niet beter was geweest.

Het merendeel van de belangstellende in de

zaal committeerde zich aan deze stelling, omdat je zo vooraf geen verwachtingen schept ten aanzien van de beschikbaarheid van deelauto’s. Hierdoor kan dit ook geen struikelblok worden in het succes van deze woonwijk, omdat toekomstige bewoners vooraf weten waar ze aan toe zijn. Daarnaast kan de hoogwaardigheid van de leefomgeving worden gewaarborgd. Een voorziening als een parkeergarage kan afbreuk doen aan het aangezicht van de wijk en spaart een grote investering uit.

SAMENWERKING

Tegenover de realisatie van relatief kleine MaaS-pilots als de Merwedekanaalzone of Leidsche Rijn staat de Europese MaaSequivalent MyCorridor. Een prestigieus Horizon2020 project, waar zes landen aan meedoen. De uitdaging is groot op het gebied van samenwerking en standaardisatie van data. Verschillen in wet en regelgeving zorgen er echter voor dat de implementatie in ieder land verschillend is en daar wil je als gebruiker niets van merken. Naast eenduidigheid in wet en regelgeving is er ook organisatiekracht nodig. Maar te veel organisatiekracht is ook niet goed. Zo ondervonden

BMW en Mercedes in hun samenwerking in de strijd voor het behoud van de Duitse automobielsector. De Europese waakhond ziet erop toe dat grote organisaties niet te veel macht krijgen en er ruimte is voor kleine ondernemingen om zo de innovatiekracht versterken.

Tijdens het MaaScongres werd duidelijk dat echte stappen zetten best lastig blijkt te zijn.

Zeker op grote schaal. En dat er op het gebied van MaaS op dit moment nog veel geleerd wordt. Misschien komt dan toch de snelste realisatie van MaaS vanaf de andere kant van de oceaan. Partijen als Uber en Google zijn ver in het opzetten ven een groot MaaSFramework en ondervinden minder tegenwerking in wet en regelgeving. Daarnaast zijn ze in bezit van de fysieke en financiële middelen en hebben mondiaal een groot aantal gebruikers. Het enige wat ze niet hebben zijn onze steden en de Nederlandse Spoorwegen.

TIM VAN KETWICH, Adviseur Mobiliteit, Sweco

43

vexpansie 2019

Hospitality & parkeren op vakbeurs facilitair en gebouwbeheer

Tijdens de vakbeurs facilitair en gebouwbeheer, die onlangs plaatsvond in de Jaarbeurs in Utrecht, presenteerde Vexpan zich met een lezingenblok met als centraal thema ‘hospitality & parkeren’.

HOE MAAK IK PARKEREN ZO GASTVRIJ MOGELIJK?

Ernst Bos van Spark deed de aftrap. Hij verbaast zich over de soms laakbare kwaliteit van parkeergarages bij voorzieningen zoals luxehotels en luxe warenhuizen. En er is lang niet altijd plaats voor wie het nodig heeft.

Dit motiveert om parkeervoorzieningen, waarmee de beleving van de bezoeker start, beter en efficiënter in te richten.Parkeren is belangrijk! Het parkeren is meestal het eerste en het laatste contact met een organisatie voor bezoekers. Maar parkeren kost ook veel geld.

Hoe kunnen we parkeerplaatsen optimaal benutten en aan parkeerders de beste service verlenen?

Sleutelwoorden daarbij zijn het bepalen van de doelgroepen, te onderscheiden in vaste gebruikers, bezoekers en leveranciers, flexibele toewijzing en identificatie van bekende en onbekende gebruikers.

Efficiënt gebruik en gastvrij parkeren kan!

Het vraag wel om aandacht en inspanning en enige investeringen.

Scan de QR-code voor de volledige presentatie van Spark.

44

vexpansie 2019

VERDIENEN AAN SLIM LADEN

Bram Leusink van EV Consult ging vervolgens in op de vraag: ‘Hoe kan ik verdienen aan slim laden in parkeergarages?’.

Een ding is zeker: het elektrisch rijden zal in een stroomversnelling terecht komen door de groei van het aantal modellen, dalende prijzen en strengere emissienormen. Naar verwachting rijden er in 2030 1,5 miljoen elektrische auto’s rond.

Hoe kun je daar kostenefficiënt en toekomstbestendig op inspelen? Begin met het in kaart brengen van de gebouwen, hou rekening met ingroei, stem de laadoplossing af op bedrijfsen gebruikersprofiel (en niet andersom) en kies voor een toekomstvaste oplossing die uit te breiden is zonder al te veel breekwerk. En uiteraard is het zaak om bij het ontwerp/de bouw van parkeergarages rekening te houden met de toename van elektrisch vervoer.

Tot slot liet Leusink nog zien hoe je slim om kunt gaan met de energiebehoefte in parkeergarages, die pieken en dalen kent. Met name in de ochtend is de piekbelasting groot.

Het laden kan vaak ook later gebeuren. Het is goed om daarover na te denken en daarin ook

prijsmechanismen mee te nemen.

Scan de QR-code voor de volledige presentatie van EV Consult.

PRETTIGE PARKEERERVARING

Tot slot deed Otto Meijer van Skidata uit de doeken hoe de inzet van een parkeersysteem kan bijdragen een gastvrije parkeervoorziening.

‘Hoe realiseer je een gastvrije parkeersituatie voor al je bezoekers, huurders en medewerkers en blijf je als beheerder IN CONTROL’?

Een van de instrumenten is de onbekende bezoeker bekend te maken. Maak online reserveren van parkeerplaatsen mogelijk, al dan niet in combinatie met een oplaadpaal, op basis van slimme betaalmethoden. Geef daarnaast route- en bezettingsinformatie via apps, websites en in parkeergeleidingssystemen. Het kan allemaal! En de parkeerder kijkt terug op een prettige parkeerervaring.

Scan de QR-code voor de volledige presentatie van Sikdata.

Gastcolumn

Wat zijn de succesvolle winkelgebieden van de toekomst?

BRIGIT GERRITSE

Voorspellen is lastig, vooral als het de toekomst betreft. En zeker in de retailsector noemen we tien jaar vooruit echt sciencefiction.

Dat realiseer je je pas als even tien jaar terugkijkt. V&D, Kijkshop, Free Record Shop, Scheer & Foppen, BCC, Halfords. Allemaal weg. Is dat erg? Niet echt. Een hoefsmid en een melkwinkel zie je tenslotte ook nauwelijks nog in de hoofdwinkelstraat. De maatschappij verandert, dus de winkels veranderen mee.

Ik las laatst een bericht op nos.nl over de verdwijnende antiekwinkels. Sinds 2008 is veertig procent van de antiekzaken gesloten.

Er werden twee winkeliers geïnterviewd. “We werken nu naar een einde toe”, verzucht Willemien Schellekens, eigenaar van antiekzaak ‘De Witte Boerderij’ in Sint-Michielsgestel. De 77-jarige eigenaresse moet haar deuren sluiten. Antiekzaken zijn vaak eenmansbedrijven en zonder opvolger komt er een einde aan de zaak. Let op; er zit veel verborgen armoede onder winkeliers, die zonder pensioen en zonder opvolger genoodzaakt zijn om lang door te gaan.

Toch zijn er ook antiekzaken die nu juist goed draaien. De 36-jarige Ilse Daatselaar runt samen met haar vader de antiek- en kunsthandel ‘Fine Art & Antiques’. “De markt trekt aan”, zegt ze. “Wij zitten in het hogere segment, verkopen wat duurdere spullen.

Mensen willen een beetje antiek – een pronkstuk - in hun moderne interieur.” Maar, zegt ze “je moet ook wel meegaan met de tijd. In een antiekwinkel blijven wachten op klanten is niet de manier om overeind te blijven.

Daarom zitten wij op Instagram en verkopen we onze spullen ook online”.

Het is het klassieke verschil tussen vissen en jagen. Ga je achter je toonbank staan wachten tot er een klant komt, of ga je er ongemerkt achter aanjagen, zonder dat hij vlucht!

De winkel moet zich steeds opnieuw uitvinden. Maar hoe dan?

Denk aan de bioscoop: De bioscoop is niet verdwenen na de komst van de video, de DVD en Netflix, maar juist populairder dan ooit. De parallel met retail is snel gemaakt; door Amazon en Zalando is de winkel niet dood, maar het moet wel anders… Leuker,

relevanter, aantrekkelijker, verrassender, vriendelijker.

Dus wat zijn de succesvolle winkelgebieden van de toekomst? We spreken over de drie gouden e’s; emotions, excitement en entertainment. We moeten blijven boeien en binden.

Binden heeft alles te maken met mensen samenbrengen, loyaliteit en met klantenbinding, ofwel sociale interactie. Maar natuurlijk ook met de connectie met andere functies zoals horeca, cultuur, leisure, nieuwe werkconcepten, et cetera. Een toekomstbestendig succesvol winkelgebied is altijd meer dan een verzamelplaats van verkooppunten.

Niet alle winkelgebieden zullen de benodigde omslag kunnen maken. Daar is eenvoudig genoeg niet voldoende koopkracht voor. Zeker in de krimpgebieden, waar de bevolking sterk vergrijst, zullen winkels snel verdwijnen. Die kernen zullen de transitie moeten maken van kansloos naar kansanders Het retaillandschap, en het bijpassende parkeerlandschap, zal er in de nabije toekomst dan ook zeker anders uit gaan zien.

Maatwerk. Passend bij een nieuwe werkelijkheid. Tenminste, dat is mijn voorspelling.

Maar ja, weten doe ik het niet.

BRIGIT GERRITSE Directeur NRW, Programmamanager Retailagenda

45

vexpansie 2019

EZS Parkeersystemen levert en onderhoudt systemen voor betaald parkeren op straat, in garages en op parkeerterreinen. De door EZS geleverde parkeerautomaten van het Duitse merk Hectronic zijn al jaren naar tevredenheid in gebruik in veel Nederlandse gemeenten. Vrijwel al deze automaten zijn voorzien van een kaartlezer voor betaling van het verschuldigde tarief met een bank- of creditcard.

Door veranderde regelgeving dienen alle kaartlezers in parkeer- en betaalautomaten uiterlijk per 1 januari 2020 minimaal te zijn voorzien van een contactloze lezer.

Samen met kaartlezer fabrikant Worldline heeft EZS Parkeersystemen hierop tijdig geanticipeerd en met de Valina kaartlezer een uitstekend alternatief voor de bestaande en nieuwe installaties.

De Valina is een gebruiksvriendelijke kaartlezer die een kleuren aanraakscherm, contactloze lezer en insteeklezer combineert in ĂŠĂŠn compacte module. Met deze lezer kunnen zowel Nederlandse en buitenlandse bankpassen als alle gangbare creditcards worden geaccepteerd.

Uiterst positieve resultaten uit pilotprojecten in meerdere gemeenten hebben ertoe geleid dat de Valina inmiddels door ons geleverd kan worden in nieuwe automaten, maar ook een uitstekende investering is om bestaande automaten een waardevolle upgrade mee te geven, waardoor ze weer geheel aan de laatste eisen van de markt voldoen.

Wilt u weten wat EZS Parkeersystemen voor u zou kunnen betekenen? Neem gerust contact met ons op, we zullen u er graag alles over vertellen!

EZS Parkeersystemen B.V. Wijkermeerweg 41 A, 1948 NT Beverwijk W: www.ezsparkeersystemen.nl E: info@ezsparkeersystemen.nl T: 0251-27 11 44

Column

Onverwachte gevolgen ‘Klimaatakkoord’ PARKING ANGEL

Nog afgezien of het een echt akkoord is of slechts een gezamenlijk politiek doel, klimaat is een hot issue. Nu heeft iedereen een mening over wat we moeten doen of laten om natuurrampen in de toekomst te voorkomen.

Ook over de consequenties van die acties zijn de meningen verdeeld. We hebben de eerste stappen gezet met de aanleg van windmolenparken, het plaatsen van zonnepanelen, de introductie van biologische brandstoffen en het promoten van elektrisch rijden.

Natuurlijk hebben die ook minder positieve gevolgen, zoals de geluidsoverlast van draaiende windmolens, uitzichtvervuiling, overcapaciteit aan elektriciteit en risicovolle opslag van kernafval. Maar het gaat dus echt ergens over bij een klimaatakkoord.

Er is echter nog één onderwerp onderbelicht, waar de wereld echt over na moet gaan denken, want het bovengenoemde verbleekt bij de overlast van een ontwikkeling, die nu al overal in onze straten opdoemt: de elektrische laadpaal…

Ja, ga even zitten (als het maar niet in uw eigen huis is) want de overlast veroorzaakt door deze laadpaal houdt omwonenden uit hun slaap, veroorzaakt intense hoofdpijnen en zorgen voor psychoses in onze maatschappij. Straten zullen moeten worden omgebouwd, afgezet met ondoordringbare hekken en schuttingen en de locaties van deze laadpalen zullen een strijd op leven en dood veroorzaken.

Waarom? Nou omdat elke laadpaal ook een lampje heeft dat van geel, naar groen en blauw verspringt. Sommige lampen kunnen

wel 1 tot 2 cm in doorsnee zijn en soms omzoomt het licht de hele stekker. Is dat geen schokkend nieuws?

U herkent het niet? Ja dat is te verwachten van de branche die verantwoordelijk is voor deze knipperende kermisattractie. U gaat zelf niet in dit licht zitten staren. U kijkt wel mooi uit. Dat is alleen voor Jan met de pet in de doorzonwijk van Houten. Ja! Houten.

Eerlijk gezegd moet ik bekennen dat ik ook niet op de hoogte was van deze ultieme overlast van de laadpaal. En dat is best raar, want ik heb zelf een laadpaal direct naast mijn huis. Toch goed dat de televisie (Radar) aandacht besteed aan het plaatsen van laadpalen in een woonwijk. Daar omschreven de opgetrommelde bewoners het lichtje van de laadpaal als een enorm circuslicht dat zo je huiskamer binnen schijnt en je verblindt of slapeloze nachten bezorgd. En dat gunnen we toch niemand?! Daarom een dringend verzoek: …. Maak u druk over belangrijke zaken!

47

vexpansie 2019

Bouwenregelgeving

Eindelijk duidelijkheid over de Birò TEKST EN BEELD JACOB DE VRIES

De Birò, een elektrisch aangedreven tweepersoons karretje voor stadsvervoer werd vooral gepromoot als een vervoermiddel zonder nadelen: je kon er overal mee rijden, op de weg, op het fietspad en op de stoep, en ook overal parkeren. Volgens het Reglement Verkeersregels en verkeerstekens is een gehandicaptenvoertuig een voertuig “dat is ingericht voor het vervoer van een gehandicapte, niet breder is dan 1,10 meter en niet is uitgerust met een motor, dan wel is uitgerust met een motor waarvan de door de constructie bepaalde maximumsnelheid niet meer dan 45 km per uur bedraagt, en geen bromfiets is.” In deze definitie ligt gelijk de kern van het probleem besloten, want het feit dat een voertuig is ingericht voor gehandicaptenvervoer betekent niet dat de gebruiker

48

vexpansie 2019

gehandicapt moet zijn. Omdat je met een gehandicaptenvoertuig op zowel rijbaan, als fietspad en trottoir mag rijden, en ook op het trottoir mag parkeren, werd deze categorie voertuigen steeds populairder onder niet gehandicapte bestuurders. Dat geldt voor de Canta, feitelijk een voertuigmerk dat steeds meer synoniem voor de voertuigsoort werd, en inmiddels dus ook de Birò. Naar schattinge zijn er ongeveer 800 van deze karretjes in Nederland, waarvan 450 – 500 in Amsterdam. Met de zichtbaarheid nam ook de ergernis toe: het voetgangersdomein werd meer en meer overspoeld met lukraak geparkeerde Birò’s.

Aan dit hiaat lijkt nu een einde te zijn gekomen. Op 25 januari 2019 tweette het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dat de

rechter had geoordeeld dat de Birò geen gehandicaptenvoertuig maar een brommobiel is. Hoewel in eerste instantie onduidelijk was welke rechter dit oordeel had uitgesproken, zijn wel alle webteksten op de website van het ministerie aangepast: een brommobiel, zoals een Birò, is een bromfiets op meer dan 2 wielen die lijkt op een kleine personenauto. En daarmee verandert er veel.

Brommobielen mogen namelijk niet geparkeerd worden op trottoir of een gehandicaptenparkeerplaats, maar moeten parkeerplekken van de auto gebruiken. En omdat steden nu steeds meer erover nadenken om betaald parkeren voor alle gekentekende voertuigen in te voeren, ligt ook betaald parkeren op de loer. En daarmee lijkt het voordeel toch ook weer een nadeel te hebben.

Parkeermedia

TEKST: SJOERD STIENSTRA

Trends In december publiceerde Verkeerskunde, weer zijn extra uitgave met trends in verkeer en vervoer. Daarin neemt in vergelijking met voorgaande jaren de aandacht voor parkeren toe. Een van de bijdragen is van Ed van Savooyen (Spark), die ook signaleert dat het besef en de erkenning dat er met trends en ontwikkelingen in mobiliteit én parkeren iets gedaan moet worden. Hij onderscheidt vier belangrijke trends. In de eerste plaats is daar de discussie rond parkeernormen, waar een innovatieslag gemaakt moet worden om in te kunnen spelen op nieuwe mobiliteitsconcepten als deelauto’s, Mobility as a Service, en Transit Oriented Development. Verder vraagt ook het parkeren van fietsen steeds nadrukkelijker aandacht. Een derde trend is de komst van de elektrische auto, en de gevolgen daarvan voor de parkeersector. En daarbij zal ook de beschikbaarheid van data een grote invloed hebben op de toekomstige organisatie van parkeren. Daarbij volstaat het niet om de huidige situatie te extrapoleren, er moet rekening worden gehouden met onverwachte innovaties. Doorpakken is nu het devies. Andere bijdragen in deze uitgave gaan onder andere in op flexibele parkeergarages, digitale parkeervergunningen en de inzet van parkeren bij CO2-reductie.

Is parkeren uniek?

In The Parker, het magazine van de Canadian Parking Association, wordt de vraag aan de orde gesteld of parkeerexploitatie echt uniek is. Er zijn zeker omstandigheden die in die richting wijzen. Weinig bedrijfstakken worden zo beïnvloed door hun fysieke lay-out, specifieke gebruikersgroepen, tariefbeperkingen, weersomstandigheden, politieke agenda’s, en technologische ontwikke-

lingen. En dat allemaal gelijktijdig. Hierdoor is het lastig vast te stellen hoe goed het bedrijfsresultaat van de exploitatie is.

Een kernpunt daarbij is dat er niet een eenvoudige verhouding tussen vraag en aanbod is op te stellen: bij parkeren is meestal sprake van een gefixeerd aanbod, dat niet eenvoudig gevarieerd kan worden. Maar er zijn meer bedrijfstakken waar dat het geval is. Door te kijken naar

die andere bedrijfstakken, en hoe daar bedrijfsresultaten worden gemeten, kan de parkeersector helpen om te komen tot passende KPI’s (Key Performance Indicators). Het artikel kijkt bijvoorbeeld naar de luchtvaartsector, hotels, bioscopen, en cruisemaatschappijen. Bezettingsgraad lijkt daarbij een sleutelwoord, het gaat erom bij een vast aanbod een optimale vraag te genereren.

Ontwerpen voor de toekomstige mobiliteit Parking Professional, bevat een uitgebreid interview met Larry Burns, als voormalig hoofd R&D van General Motors en adviseur voor Waymo (Google’s zelfrijdende voertuig) algemeen gezien als expert voor zelfrijdende voertuigen. Hij wijst op de snelle veranderingen in de wereld van mobiliteit, waarbij nieuwe spelers als Google en Uber een belangrijke rol speelden bij veranderingen in voertuigtechniek en -gebruik, in eerste instantie vaak tegen de meer behoudende traditionele partijen in. Hij ziet een grote toekomst voor zelfrijdende voertuigen, in combinatie met andere aandrijftechnieken (elektrische voertuigen), maar ook met Mobility as a Service, Er zullen parkeerconcentraties ontstaan die niet samenvallen met de bestemmingslocaties. Parkeerexploitanten worden in zijn ogen onderdeel van een dienstenaanbod, dat naast parkeren ook oplaadmogelijkheden en servicemogelijkheden voor het voertuig biedt en -op het moment dat daar behoefte aan is- een auto voor de deur.

49

vexpansie 2019

Service

Foto: ©NFP/Pieter Magielsen Fotografie

V.l.n.r.: Wouter van Boggelen, Peter Dingemans, Albert de Vries, Monique Pluijm, Ronald van der Weerd, Dagmar Severens, André Wielaard en Martje Hoofs

Over Vexpan BESTUUR

EUROPEAN STANDARD PARKING AWARD (ESPA)

• • • • • • • •

De ESPA is een onderscheiding die namens de EPA wordt verstrekt.

De ESPA wordt in Nederland uitgereikt door Vexpan. De ESPA is in het leven geroepen door de Europese parkeerbranche, omdat zij de kwaliteit en het imago van parkeervoorzieningen wil verhogen. Bij de toetsing wordt gebruikgemaakt van een uitvoerige checklist, waarbij onderdelen als verlichting, gebruiksgemak, veiligheid, comfort en betaalsystemen aan de orde komen.

Voorzitter: Monique Pluijm - Empaction B.V. Penningmeester: Albert de Vries - Gemeente Katwijk Wouter van Boggelen - IP Parking Peter Dingemans - ParKam André Wielaard - EasyPark Group Ronald van der Weerd - Coöperatie ParkeerService U.A. Dagmar Severens - Together Martje Hoofs - Gemeente Amsterdam

SECRETARIAAT

Contactgegevens: info@vexpan.nl, 035 - 694 32 45.

Mocht u uw garage willen laten toetsen voor de ESPA, dan kunt u via onze website het aanvraagformulier downloaden. Meer informatie vindt u op www.vexpan.nl of neem contact op met het secretariaat: info@vexpan.nl of 035 - 694 32 45.

WOORDVOERING

Monique Pluijm: contact via het secretariaat: info@vexpan.nl of 035 - 694 32 45.

LID WORDEN

Voor informatie over uw lidmaatschap of lid worden van Vexpan kunt u kijken op www.vexpan.nl of neem contact op met ledenmanager Annelies Zijp, a.zijp@vexpan.nl, 06 - 53 69 00 72.

EUROPEAN PARKING ASSOCIATION

Vexpan is als onafhankelijke beroepsvereniging lid van de European Parking Association (EPA).

Contactpersoon: Peter Dingemans - ParKam

VEXPAN EXPERTTEAM

Het Expertteam is er om uw parkeer-vakinhoudelijke vragen te beantwoorden. Vragen kunnen gaan over de omvang van het parkeerareaal in Nederland en het aantal parkeerplaatsen in ondergrondse parkeergarages tot vragen over bouwtechnische, juridische of beleidsmatige onderwerpen. Vexpan heeft die kennis in huis. Er is een team van professionals in het leven geroepen om de vragen objectief te beantwoorden: het Vexpan Expertteam.

Heeft u een inhoudelijke vraag? Uw vraag is van harte welkom op info@vexpan.nl

platform parkeren nederland

50

vexpansie 2019

Fosbit is de expert in parkeerverlichting.

Wij produceren sinds 2010 maatwerk voor onze professionele klanten.

Van losse armaturen tot lichtlijnen. Van constant licht tot gedimd met sensoren.

Met of zonder camera’s, roodgroen-indicatie en koppeling met het parkeermanagementsysteem

Parkeergarage Croeselaan, 2019

Parkeergarage Biggelaar, Roosendaal, 2016

Prinses Máxima Centrum, Utrecht, 2018

“De lichtlijn ziet er mooi strak uit en zodra de sensor aanwezigheid detecteert, is het alsof het plafond van de garage wordt getild en zonlicht binnenkomt.”

Arthur Gal, Parking Centrum Oosterdok, Amsterdam

www.fosbit.com

d! erd! ceer ifi e rtfic certi geece 01g 9001 O40 IS 1 O IS

arten.com

arkeerka .p w w w aarten.com

l

.n t e n a l p @ n rte parkeerkaa erk

info@parke

Leverancier van parkeerkaarten voor alle systemen PARKINGSUPPLIES B.V. TRANSPORTCENTRUM 6 7547 RW ENSCHEDE TELEFOON 053 - 43 22 688 FAX 053 - 43 25 350