Editie december 2019 o.a.: Jonge mensen met dementie Geriatrische Revalidatiezorg van Archipel en Vitalis Het Kwaliteitskompas op koers
Visie op wonen
VVT-platform in de regio
Inhoud 3
Een betere kwaliteit van leven voor jonge mensen met dementie
6
State-of-the-art centrum voor Geriatrische Revalidatiezorg in stadsregio Eindhoven
8
3
6
8
Eerste stappen naar een duurzamere organisatie
10 VVT-platform in de regio
12 Onderzoek naar leefmilieus in verpleeghuizen
14
10
12
14
Het Kwaliteitskompas op koers
17 Samen innoveren in de zorg
20 Vitaal kunnen werken in de overgangsleeftijd
22 Visie op wonen voor bijzondere doelgroepen
26 Berkenstaete viert vijftigste verjaardag
17
22
26
Archipel in het bijzonder is het relatiemagazine van Archipel Zorggroep en verschijnt twee keer per jaar in een oplage van 1.000 exemplaren en is digitaal beschikbaar via de website van Archipel. Hoofdredactie Ilse van Leuken, Saskia van Nieuwland Interviews en teksten Marie-JosĂŠ Dekkers en Dana Otten Fotografie Freekje Groenemans Vormgeving Wapenfeit Drukwerk Drukkerij Snep
2
Archipel in het bijzonder
We zijn gespecialiseerd in bijzondere doelgroepen en zorgvragen
Een betere kwaliteit van leven voor jonge mensen met dementie en hun omgeving Hoe kunnen we de zorg en ondersteuning voor jonge mensen met dementie en hun omgeving verbeteren, zodat zij op een prettige manier kunnen leven? Om deze vraag te beantwoorden werkte Archipel samen met verschillende organisaties aan de ontwikkeling van een regio-specifiek zorgprogramma. De richtlijnen uit het programma helpen om beter aan te sluiten bij de wensen en behoeften van de doelgroep, zodat zij een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven ervaren.
Archipel in het bijzonder
3
We zijn gespecialiseerd in bijzondere doelgroepen en zorgvragen Britt Appelhof
Raymond Koopmans
Annemieke van der Dussen
hebben elkaar nodig om de zorg “ We in de keten te optimaliseren ”
I
n Nederland lijden zo’n 12.000 ‘jonge mensen’ aan dementie (voor het 65e levensjaar begonnen dementie). Zij staan vaak nog midden in het leven en krijgen daardoor te maken met specifieke problemen op het gebied van bijvoorbeeld werk en gezin. Om de zorg en ondersteuning voor de doelgroep te organiseren, is een landelijk project gestart onder de naam Unicity. Het doel hiervan is het implementeren van de in 2015 bedachte zorgstandaard voor de bijzondere doelgroep door het Landelijk Kenniscentrum Dementie op jonge leeftijd waarin Archipel participeert. Binnen Unicity werkten de afgelopen twee jaar drie pilotregio’s aan de ontwikkeling van een regionaal zorgprogramma. In Eindhoven en de Kempen trok Archipel hierin samen op met verschillende (zorg)organisaties, de gemeente en mantelzorgers. Het ontwikkelde zorgprogramma is een mooie eerste stap om gezamenlijk de zorg en ondersteuning voor de doelgroep te verbeteren.
waar deze doelgroep en hun omgeving tegenaan lopen. Om hier zo goed mogelijk op in te spelen geloven we dat het belangrijk is om samen te werken met anderen. Het delen van (wetenschappelijke) kennis en ervaring vanuit verschillende invalshoeken bijvoorbeeld helpt om meer inzicht te krijgen en op grote schaal verbeteringen te realiseren.” “We hebben elkaar nodig om de zorg in de keten te optimaliseren,” benadrukt Maria van Engelen, lid kernteam Unicty
Verbeterslag door samenwerking “Archipel werkt sinds 2005 met jonge mensen met dementie,” vertelt Ardi van Santvoort, projectleider Unicity en programmacoördinator doelgroepen bij Archipel. “Hierdoor hebben we veel ervaring met de specifieke problemen
4
Archipel in het bijzonder
Monique Hertogs
en medewerker Wél! Welzijn de Kempen. “Het zorgprogramma vormde dan ook een mooie kans om actuele thema’s in de regio te onderzoeken en te kijken hoe we hier in gezamenlijkheid een passend antwoord op kunnen vinden.”
Continu in ontwikkeling Twee actuele thema’s uit het zorgprogramma zijn diagnostiek en tijdige signalering. Maria: “Nog te vaak worden dementieklachten, vanwege de jonge leeftijd, verward met andere symptomen. Eén van onze ambities is
daarom om meer bekendheid te creëren in de eerstelijnszorg. Hiervoor hebben we onder andere een boekenlegger ontwikkeld met tien signalen van dementie op jonge leeftijd. Ook willen we meer maatwerk aanbieden in dagbesteding en behandeling gericht op de mogelijkheden van cliënten, zodat zij hun dag op een passende manier kunnen invullen.” “Het programma helpt ons om continu de kwaliteit van zorg en ondersteuning te verbeteren,” vult Ardi aan. “Dit doen we onder andere door het proces te monitoren. Daarnaast vormen de drie zorgprogramma’s samen de basis voor een uitrol op landelijk niveau. Er zijn ook al twee mooie innovaties die bijdragen aan kwaliteitsverbetering: scholingsprogramma’s voor zorg professionals en een tool die de sociale omgeving van de cliënt helpt om een goede balans en ervaring van kwaliteit te behouden bij het omgaan met dementie.”
mantelzorger van haar in 2017 overleden echtgenoot – waardoor tegelijkertijd benadrukt werd wat voor enorme impact de ziekte op de sociale omgeving heeft. Tijdens statafelsessies werden afsluitend nog zes onderzoeken belicht in het kader van (landelijke) ontwikkelingen.
te vaak worden “ Nog dementieklachten, vanwege de jonge leeftijd, verward met andere symptomen
”
Symposium jonge mensen met dementie Vanuit de visie dat samenwerking en kennisdeling essentieel zijn in de zorg en ondersteuning voor jonge mensen met dementie, organiseerde Archipel op 10 oktober jl. een symposium. Hierin werd samen met professionals, mantelzorgers en andere betrokkenen stilgestaan bij de ontwikkeling ter verbetering van de kwaliteit van leven van de doelgroep. Zo gaf prof. dr. Raymond Koopmans een toelichting op de landelijke ontwikkelingen binnen het ziektebeeld en benadrukte daarbij het belang van onderzoek en implementatie: “Vaak ervaren mensen al problemen in de fase voor de diagnose; het duurt soms jarenlang voordat de ziekte dementie in beeld komt. Op dit vlak valt nog veel resultaat te behalen. Ook in de palliatieve zorg liggen nog kansen, bijvoorbeeld in het bespreekbaar maken van sterfte en een waardig einde.” Daarnaast sprak drs. Ans Mulders over de bijzondere zorg voor de doelgroep en deelde dr. Britt Appelhof de resultaten van haar onderzoek naar de behandeling van probleemgedrag. Als laatste nam Annemieke van der Dussen de aanwezigen mee in een zeer aangrijpend verhaal over haar rol als partner en
Verbinding faciliteren Ardi over het symposium: “Het is een mooie manier om te laten zien welke initiatieven er al zijn en om de verbinding tussen de verschillende betrokkenen, waaronder zorgverleners, welzijnsinstanties en mantelzorgers, te faciliteren – tevens een speerpunt van Archipel. Het is mijn wens om de samenwerking verder uit te breiden, eventueel met extra steun van de overheid. Binnen Archipel hebben we al mooie stappen gezet in het creëren van passende dagbesteding en behandeling met onder andere arbeidsmatige werkzaamheden binnen en buiten de verpleeghuisomgeving. Hiervoor willen we nu een keurmerk halen, naast het al eerder behaalde Prezo-keurmerk voor de zorg voor jonge mensen met dementie. Ook hiermee denken we een groot verschil te kunnen maken in de kwaliteit van leven.” ■
Chantal Suetens en Hanny Diender
“We bewegen continu mee” Chantal Suetens en Hanny Diender werken als contactverzorgende met jonge mensen met dementie bij Archipel. “De behoeften van deze doelgroep verschillen op veel vlakken met die van andere, oudere cliënten. Zo staan zaken als intimiteit en digitale hulpmiddelen meer op de voorgrond en maakt de sociale omgeving een nadrukkelijker deel uit van het leven. Hier proberen we met de zorg op in te spelen. We bewegen continu mee en proberen zo goed mogelijk aan te sluiten bij de beleving van de cliënten. Zij hebben veel baat bij het leven in leefmilieus, waarbij de omgeving is afgestemd op de wensen, en passende dagbesteding. Hierdoor kunnen zij hun leven invullen op een manier die écht bij hen past.”
Archipel in het bijzonder
5
We zijn dichtbij en in verbinding
State-of-the-art centrum voor Geriatrische Revalidatiezorg in stadsregio Eindhoven
Piet Batenburg, Inge Fleischeuer, Ilse Jaspers en Monique Hertogs
De allerbeste Geriatrische Revalidatiezorg (GRZ) aanbieden. Dat is de gezamenlijke ambitie van Archipel, Vitalis WoonZorg Groep en het Catharina Ziekenhuis. De komende jaren gaan de drie organisaties daarom intensief samenwerken aan de ontwikkeling van een state-of-the-art centrum dat revaliderende ouderen helpt zo goed en snel mogelijk terug te keren in de maatschappij.
6
Archipel in het bijzonder
“Ieder jaar groeit het aantal kwetsbare, thuiswonende ouderen in onze maatschappij. Als gevolg daarvan, en van de toenemende behandelmogelijkheden, stijgt ook het aantal ouderen dat op hoge leeftijd revalideert fors (2,4% per jaar),” vertelt Monique Hertogs, bestuurder van Archipel. “Als zorgorganisatie willen we dit groeiend aantal potentiële cliënten helpen zo goed en snel mogelijk te herstellen, door de beste zorg en ondersteuning aan te bieden op de
Meer in de thuissituatie Het doel van de drie organisaties is om samen een revalidatiecentrum op te zetten voor ouderen in stadsregio Eindhoven. “We voelen ons gezamenlijk verantwoordelijk voor de revalidatiezorg in de stad en willen die dan ook stateof-the-art aanbieden,” vertelt Inge Fleischeuer, bestuurder van Vitalis. “Momenteel heeft Archipel 65 plaatsen voor revalidatie, Vitalis 90. Deze schaal is voldoende voor de dagelijkse gang van zaken. Maar door onze krachten te bundelen kunnen we stappen maken en de revalidatie een innovatief karakter geven. Ook kunnen we hierdoor samen de positie op de krappe arbeidsmarkt versterken en ons bestaande vastgoed evenwichtiger inzetten.” “Zowel Archipel
voelen ons “ We gezamenlijk verantwoordelijk voor de revalidatiezorg in de stad
”
juiste plaats. Daarin zijn we niet alleen, ook Vitalis en het Catharina Ziekenhuis delen deze ambitie. Afzonderlijk hebben we niet voldoende ontwikkelkracht om deze ambitie vorm te geven. Vandaar dat het plan is ontstaan om samen op te trekken in de GRZ. Door te investeren in professionaliteit, innovatie, (thuis) behandeling en samenwerking kunnen we gezamenlijk inspelen op de maatschappelijke ontwikkelingen.”
als Vitalis vormen voor ons belangrijke samenwerkingspartners,” vult Piet Batenburg, bestuursvoorzitter van het Catharina Ziekenhuis aan. “We zijn dan ook verheugd om dit te intensiveren. Ik zie veel kansen om de revalidatiezorg te versterken, door meer in te zetten op ondersteuning en zorg in de thuissituatie met slimme innovaties bijvoorbeeld, hetgeen zorgt voor een minder grote belasting op de ziekenhuiszorg en een beter en sneller herstel van de cliënt.”
Professionals in de lead
tot de GRZ. “De uitdaging die voor ons ligt om de juiste zorg op de juiste plek te organiseren voor deze groeiende doelgroep, is iets waar ik graag een grote bijdrage aan wil leveren. Ik zie veel kansen om de revalidatiezorg in de keten verder te ontwikkelen.” Monique: “De komende tijd gaan we het plan verder invullen. In het proces worden de professionals nauw betrokken. Zij zijn degenen die het gaan doen en daarom in de lead voor wat betreft het bepalen van de inhoud van de geleverde zorg, de toegang tot de zorg en de verantwoording daarover. We bemerken veel positieve energie om er samen een succes van te maken.”
Gezamenlijke unit Hoe de samenwerking er over een aantal jaar precies uit zal zien is nog niet 100% duidelijk. De kansen en ontwikkelingen die zich voordoen zullen hierop van invloed op zijn. “Maar de samenwerking tussen ons drie staat vast!” benadrukt Inge. “Momenteel onderzoeken drie werkgroepen hoe de zorg en de bouw van het centrum eruit moeten komen te zien en hoe we het financieel haalbaar kunnen maken.” Piet: “Het idee is nu om het centrum te vestigen bij het Catharina Ziekenhuis. We willen hier een unit maken waar Archipel en Vitalis een gedeelte van de capaciteit kunnen onderbrengen. Op andere plaatsen zullen zij op inhoud en werkwijze gaan samenwerken. Daarnaast kan in de gezamenlijke unit specialistische ziekenhuiszorg worden ingezet indien nodig. Ilse: “Onze ambities passen ook goed in de regionale agenda van Brainport. In deze regio gebeurt het, we bevinden ons letterlijk in het broeinest van de technische innovaties. Dat we juist hier een centrum gaan opzetten maakt het extra bijzonder en in mijn ogen ook extra kansrijk!” ■
Met het benoemen van Ilse Jaspers als directeur/kwartiermaker van de GRZ, is een eerste belangrijke stap gezet. Met haar kennis van de ziekenhuiszorg en enthousiasme vormt zij de aangewezen persoon om uitvoering te geven aan de gezamenlijke ambities met betrekking
Archipel in het bijzonder
7
We zijn goed voor de omgeving
Eerste stappen naar een duurzamere organisatie Inzicht in de CO2-uitstoot, duurzamere productkeuzes en actief hergebruik van materialen. De afgelopen anderhalf jaar heeft Archipel verschillende inspanningen geleverd om de organisatie op allerlei niveaus te verduurzamen. Coördinator duurzaamheid Marloes Oldenhof en dagbestedingsspecialist Lisette van Druenen vertellen waar de organisatie mee bezig is (geweest) en welke impact dat heeft.
H
et ontwikkelen van een groenere bedrijfsvoering passend bij een moderne zorgorganisatie – met dit doel startte het grootschalige duurzaamheidsplan van Archipel anderhalf jaar geleden. Inmiddels zijn er heel wat maatregelen getroffen om de organisatie te verduurzamen. “Eén van de belangrijkste acties is de aansluiting bij de Green Deal,” vertelt Marloes. “Dit convenant, ontwikkeld door de Rijksoverheid, heeft als doel om de milieuprestaties van (maatschappelijke) organisaties en andere overheden binnen drie jaar tijd te verbeteren, aan de hand van thema’s zoals energie, klimaat, grondstoffen, mobiliteit en voedsel. In onze regio werkt Archipel samen met een viertal organisaties die het convenant
8
Archipel in het bijzonder
ondertekend hebben. Regelmatig delen we kennis en inzichten die helpen om de effecten van de klimaatverandering tegen te gaan. We zitten nu op de helft van het project en hebben duurzame doelstellingen behaald op het gebied van bewustwording, inzicht in de CO2-uitstoot en energiebesparing.”
Recyclemachines Ook is de organisatie actief bezig met het hergebruik van materialen. Hiervoor worden momenteel twee recyclemachines ontwikkeld door Summa Engineering, op basis van bestaande blauwdrukken van Precious Plastics, een organisatie die helpt om plasticvervuiling tegen te gaan. “Met de eerste machine kan restmateriaal vermalen worden, als een soort shredder.
De tweede machine smelt het materiaal om tot een substantie voor de toepassing in nieuwe producten,” vertelt Lisette. “De machines willen we gebruiken in het programma van Werk & Talent, waarmee we arbeidsgerelateerde dagbesteding aanbieden. Door het verzamelen, ophalen, vermalen en opnieuw vormen van materialen kunnen cliënten zelf bijdragen aan de totstandkoming van een nieuw product. Het is een mooi idee dat zij zichzelf op deze manier zinvol kunnen inzetten en voelen. En dat we tegelijkertijd werken aan het terugdringen van afval in de organisatie.”
Week van de Duurzaamheid De twee machines worden gepresenteerd op 27 januari, bij de aftrap van de
Week van de Duurzaamheid van Archipel – tevens een initiatief om meer bewustwording rondom duurzaamheid te krijgen. Marloes: “Tijdens deze week staan we gezamenlijk stil bij het thema duurzaamheid. Dit doen we onder andere door het organiseren van workshops waarin medewerkers bijvoorbeeld met restleer een tas gaan maken. Medewerkers zijn in onze ogen belangrijke ambassadeurs voor het uitdragen van een duurzamere organisatie. We willen hen daarom actief betrekken in het proces door het initiëren en faciliteren van allerlei activiteiten. Tijdens de afgelopen Archideeldagen, een jaarlijks terugkerend, intern evenement
Duurzame koffiebekers en interactieve presentaties Nog een voorbeeld van een initiatief is de duurzame koffiebeker. Marloes: “Medewerkers gebruikten voorheen een mok, die dan aan het einde van de dag de afwasmachine inging. Maar het laten draaien van zoveel afwasmachines iedere dag is enorm belastend voor het milieu. Daarom hebben we besloten om de mokken in te wisselen voor kartonnen koffiebekers. Het gebruik hiervan realiseert een aanzienlijke besparing
ten opzichte van het gebruik van een glazen/porseleinen mok. Het doel is om medewerkers volledig over te laten stappen van een mok naar de duurzamere variant. Een leuk gevolg van alle inspanningen is dat ook bij cliënten de interesse in duurzaamheid toeneemt. Zo heb ik al een paar keer een interactieve presentatie gehouden voor Het Genootschap, een dagbestedingsactiviteit waarin actuele thema’s worden behandeld. Het is mooi om duurzaamheid zo overal in de organisatie tot uiting te zien komen!” ■
leuk gevolg van “Een alle inspanningen is dat ook bij cliënten de interesse in duurzaamheid toeneemt
”
waarbij alle medewerkers van Archipel de gelegenheid krijgen om ervaringen te delen en nieuwe kennis op te doen, hebben we bijvoorbeeld een duurzame kookworkshop georganiseerd. Hierin leerden medewerkers hoe ze van restjes eten nieuwe gerechten kunnen maken. We hopen hen ze zo te inspireren en te stimuleren om de nieuwe inzichten toe te passen in de huiskamers van cliënten. Daarnaast deel ik iedere maand informatie over hoe je zelf aan de slag kunt gaan met duurzaamheid, zodat het thema actueel blijft.” Lisette: “Ook leuk en leerzaam: met de Denktank duurzaamheid, een initiatief van medewerkers dat zich inzet om duurzame ontwikkelingen te bedenken, kregen we de kans om een bezoek te brengen aan de Verspillingsfabriek van cateringbedrijf Hutten. Dat leverde een hoop inspiratie op!” Marloes Oldenhof en Lisette van Druenen
Archipel in het bijzonder
9
We zijn dichtbij en in verbinding
VVT-platform in de regio:
De verpleeghuiszorg in de regio werkt samen in het VVT-platform Zuid-Oost Brabant. Wat houdt die samenwerking in?
“We zoeken het bondgenootschap”
Marion van Zoom en Eppie Fokkema
M
arion van Zoom (directeur ouderenzorg Ananz) is de betrokken voorzitter van het platform en ging erover in gesprek met Eppie Fokkema, die als voorzitter raad van bestuur van Archipel bij het platform is aangesloten.
Commitment Marion licht haar regisseursfunctie toe: “In het platform komen twaalf organisaties voor verpleeghuiszorg
10
Archipel in het bijzonder
en thuiszorg bij elkaar. Een gemêleerd gezelschap aan tafel; Ananz heeft vier locaties, Archipel elf. We praten open; echt de kaarten van de borst, dus intrinsiek samenwerken. Wat ongelooflijk geholpen heeft, is dat we van de overheid voor 2018-2021 regionale gelden kregen om samen op te trekken in de arbeidsmarkt en om een aantal transitieprojecten te realiseren. Dat helpt ons om regionale plannen vlot te trekken.”
Eind 2018 heeft het platform een convenant gesloten: “Een mooi moment dat positief is ontvangen door het Zorgkantoor en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Kennis- en adviescentrum Vilans memoreerde dat nog op landelijk niveau, al zijn we niet de enige regio in het land die goed samenwerkt.” Aan het convenant gingen maanden van intensief overleg vooraf: “We overlegden niet alleen over wat het convenant
VVT-platform Zuid-Oost Brabant precies behelst, maar vooral over volledig commitment. We hebben het lang gehad over de zachte component van écht samenwerken, en daarin hebben we een enorme stap gemaakt. We kunnen niet anders, ook al is het ingewikkeld in zo’n grote regio. Daarbij kunnen op onderdelen ook coalities gevormd worden. Dat bijvoorbeeld Archipel en Vitalis samen optrekken in revalidatiezorg is geen bedreiging maar voegt iets toe. Lef, moed en doen; niet blijven praten.”
Arbeidsmarkt Een speerpunt in platform en convenant is de arbeidsmarkt, benadrukt Marion: “Er is al Transvorm (regionaal samenwerkingsverband van werkgevers in zorg en welzijn - red.) met zijn RAAT Regionaal Actieplan Aanpak Tekorten, maar ik wil meebewegen, ook met het Zorgkantoor, en kijken waar onze grote gemeenschappelijke deler zit. Daarnaast ontvangen we transitiebudget voor innovaties en kennisverspreiding. De transitiegelden zijn gemeenschapsgeld. We hebben de maatschappelijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat goed in te zetten. Ook dat was een drijfveer voor het convenant.” Eppie: “De samenwerking krijgt steeds meer zijn eigen, concrete dynamiek. Samenwerken is eveneens gewoon elkaar houden aan de CAO, ook bij concurrentie op de arbeidsmarkt. Daar hebben we strakke afspraken over. We pakken gemeenschappelijk op hoe er meer mensen naar de zorg komen, door promotie, afspraken met scholen en veranderen qua scholingsaanbod, plus onderzoeken hoe de arbeidsmarkt beweegt. De sector is bijvoorbeeld aantrekkelijk voor zij-instromers, die iets voor mensen willen betekenen. Dan moet je weten waar ze vandaan komen om erop in te spelen.”
Vertrouwen De transitiemiddelen zijn afgelopen jaar al benut voor een zestal plannen, vervolgt Marion: “Voor de transitie naar toekomstbestendige zorg en welzijn, met behulp van technologie. Ook leggen
we accent op de thuissituatie van cliënt én mantelzorger en samenwerken met onder meer de Fontys Hogescholen, om studenten aan te trekken. Zo kunnen projecten vlot getrokken worden en kunnen we hen warm maken voor de ouderenzorg.” Juist zulke projecten tonen de meerwaarde van het platform en zijn convenant, vindt Marion: “Elk project heeft een ‘eigenaar’, altijd een bestuurder die er een projectleider op zet maar zelf verantwoording aflegt in het platform. Dat gebeurt ook, met de voeten in de klei.” De bestuurders spreken er elkaar op aan: “Als voorzitter bewaak ik de gemaakte afspraken en ik mag natuurlijk complimenten (uit)delen. Dat we dat daadwerkelijk doen, is al een winstpunt.”
“Dat Archipel en Vitalis samen optrekken in revalidatiezorg is geen bedreiging maar voegt iets toe
”
Toch is het convenant nog geen gelopen race, vindt ze kritisch: “Je moet alert blijven. In de hele transformatie accepteren we dat sommige organisaties iets meer doen, maar ze zijn allemaal uitgenodigd om aan te sluiten. Dat proactieve zit erin; je mag meedoen.” Een nieuwe manier van denken en samenwerken, beaamt Eppie: “In deze sector van zorg, wonen en welzijn zag men elkaar als concurrenten. Dat is nu echt veranderd. We weten allemaal dat we alleen met samenwerking goed voor de zorg en voor de mensen kunnen zijn. Die overtuiging leeft bij de bestuurders én in de organisaties. Medewerkers vinden het leuk om samen te werken. Die veranderende toon is gaande.” Marion knikt: “Dat is inderdaad de context: we kunnen het niet meer
Bij het VVT-platform Zuid-Oost Brabant zijn partners in een groot gebied aangesloten: Archipel Zorggroep, Vitalis, Sint Annaklooster (Eindhoven), st. Anna Zorggroep, Ananz Ouderenzorg (Geldrop), Zuidzorg (Veldhoven), Valkenhof (Valkenswaard), Amaliazorg en Joris Zorg (Oirschot), Stichting Land van Horne (Weert), Savant Zorg en Zorgboog (Helmond), Oktober (Bladel).
alleen. Meedoen in het platform is op het speelveld gaan staan. We hebben echt zien gebeuren dat er een verandering aan de platformtafel plaatsvond. Het zorgprobleem wordt groter; het aantal – dementerende – ouderen neemt toe, het aantal mensen dat in de zorg kan en wil werken, neemt af. We zullen met dezelfde of zelfs minder mensen hetzelfde of meer moeten doen. Dan ontkom je er niet aan om elkaar op te zoeken: elkaar vinden, hoe transparant ben je, hoe wil je elkaar leren kennen, ook persoonlijk.” Eppie: “Zo krijg je andere verbindingen. Er moet onderling vertrouwen zijn, en dat begint bij onze samenwerking. Maar ook andere partners, zoals gemeenten en ziekenhuizen, willen we daarin meenemen. We zoeken het bondgenootschap. We staan samen voor een regio en de mensen daarin. De werkelijkheid van de verpleeghuiszorg nieuwe stijl is nu eenmaal dat we ons beseffen dat het ouderenvraagstuk breder is dan wat er in onze huizen gebeurt. Daarom gaan we ook richting buurten en wijken, ook bij mensen thuis. Daarvoor is het nodig om samen te werken. Niet alleen als VVT’s maar in de hele keten, dus met het ziekenhuis, huisartsen en thuiszorg. Voor technologie is dat sowieso nodig. Geen organisatie kan dat alleen bedenken en betalen. Veel samenwerken is noodzakelijk om die vraag aan te kunnen voor de toekomst.” ■
Archipel in het bijzonder
11
We verbeteren en vernieuwen continu
Onderzoek naar leefmilieus in verpleeghuizen: ‘ de identiteit van de bewoner staat nu nog meer centraal’ Iedere cliënt heeft behoeften en wensen ten aanzien van wonen. De ene cliënt heeft baat bij rust en structuur, de ander bloeit op in een omgeving met veel sociale interactie en prikkels. Sinds 2005 werkt Archipel daarom met Sociotherapeutische Leefmilieus (STL’s). De omgeving van cliënten wordt daarbij afgestemd op specifieke leefbehoeften. De afgelopen twee jaar deed Archipel samen met het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON), Zorggroep Almere en de Open Universiteit onderzoek naar het werken met leefmilieus. De opbrengsten helpen om de leefmilieus nog beter in te zetten en een hogere kwaliteit van leven te bereiken.
Hanny Diender en Anouk Matser
“We hebben de afgelopen vijftien jaar hele mooie ervaringen opgedaan met leefmilieus
”
Landrijt is de eerste locatie van Archipel waar wordt gewerkt met leefmilieus. De bewoners, cliënten met complexe hulpvragen, vaak in combinatie met dementie, wonen in een omgeving waarbij de sociale,
12
Archipel in het bijzonder
fysieke en organisatorische kenmerken zijn afgestemd op de specifieke behoeften van een groep. “Het idee hierachter is dat we door aan te sluiten bij leefwensen de kwaliteit van leven van cliënten positief kunnen
beïnvloeden,” vertelt Anouk Matser, GZ-psycholoog bij Archipel. “Binnen Landrijt hebben we de afgelopen vijftien jaar hele mooie ervaringen opgedaan met leefmilieus. Die ervaringen hebben we gebundeld in een eigen functieprogramma en delen we regelmatig met andere instanties die daarmee willen werken. De methodiek van leefmilieus is echter nooit wetenschappelijk onderzocht. Daarom waren we erg enthousiast over het initiatief van het UKON om onderzoek te doen naar de effectiviteit van leefmilieus.”
Onderzoek in de praktijk In de zogenaamde ‘LIVE-studie’ werd gedurende 22 maanden ingezoomd
op de ‘practice based methodiek’ van enkele leefmilieus binnen Archipel en Zorggroep Almere, die hier sinds een aantal jaar mee werkt. Het onderzoek werd gefinancierd door ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. “Belangrijkste doelen waren om de uitgangspunten en bouwstenen van leefmilieus in kaart te brengen en te kijken wat er verbeterd kan worden aan de huidige opzet en implementatie,” vertelt onderzoeker Hanneke Noordam, destijds werkzaam bij het UKON en nu bij Vilans. “We zijn aan de slag gegaan met een actie-onderzoek, waarbij de fases observatie, reflectie, plan en actie gevolgd werden om data te verzamelen en samen met betrokkenen tot een verbetering van de bestaande praktijk te komen. Daarnaast hebben we een literatuurstudie gedaan om de kennis over sociotherapeutische leefmilieus te vergroten.” “Zowel medewerkers als bewoners en hun naasten zijn nauw betrokken en gehoord,” vult Hanny Diender,
Hanneke Noordam
“We zijn aan de slag gegaan
om tot een verbetering van de bestaande praktijk te komen
”
contactverzorgende bij Landrijt aan. “We maakten gezamenlijk deel uit van het proces en hebben de bestaande manier van werken daardoor goed kunnen evalueren.”
Verschillende opbrengsten voor implementatie Het onderzoek heeft verschillende opbrengsten opgeleverd om verdere implementatie te faciliteren. Hanneke: “We hebben een eindrapport en factsheet gemaakt
met de belangrijkste resultaten en aanbevelingen. En op de UKON-website is een pagina ingericht met informatie over sociotherapeutische leefmilieus. Beide verpleeghuizen hebben ook onderling veel kennis en informatie gedeeld, zoals tijdens een bijeenkomst samen met andere verpleeghuizen die met deze methodiek werken.” Anouk over de implementatie binnen Archipel: “De resultaten worden verwerkt in verbeteracties van de organisatie. Zo hebben we de checklist voor plaatsing van cliënten herzien en een e-learningprogramma gemaakt om (nieuwe) medewerkers te scholen in het werken met leefmilieus. Daarnaast zijn we bezig met een ontwerpend onderzoek, waarin we samen met gespecialiseerde ontwerpers kijken hoe we met onder andere kleur, geur en materiaal de leefomgeving nog meer kunnen laten aansluiten bij cliënten en het specifieke leefmilieu. Ook hebben we kwaliteitsgelden aangevraagd om de verbeteringen grootschalig door te kunnen voeren in alle leefmilieus van Archipel.”
Kijken door de bril van de cliënt “Wat ik erg waardevol vind is dat we als medewerkers weer even op ‘scherp’ zijn gezet,” vertelt Hanny. “We zijn meer vanuit de bewoner gaan denken; zijn of haar identiteit staat nu nóg centraler. Dat begint al bij de opname, waarin we heel specifiek samen met de cliënt en naasten kijken wat iemand nodig heeft om prettig te kunnen leven. Regelmatig bespreken we of de situatie nog passend is en hoe we elkaar kunnen ondersteunen. Het onderzoek heeft geholpen om bewustwording te creëren voor wat wij doen en om de situatie te bekijken door de bril van de cliënt: de persoon waar het uiteindelijk allemaal om draait.” Meer informatie over de LIVE-studie vindt u op: www.ukonnetwerk.nl/ sociotherapeutischeleefmilieus ■
Archipel in het bijzonder
13
We zijn goed voor onze cliënten
Het Kwaliteitskompas: H op koers et kompas is gestoeld op de strategische pijler ‘Leren, verbeteren en innoveren’ en dit jaar doorontwikkeld (zie kader), met onder meer handvaten voor het Kwaliteitsgesprek, waarin medewerkers elkaar ontmoeten, kennis overdragen en van elkaar kunnen leren.
Eigen systeem
Beleidsadviseur Nadine Goessens en bestuurslid Katinka van Boxtel steken van wal over de eigen kwaliteitskoers van Archipel: het Kwaliteitskompas.
14
Archipel in het bijzonder
Katinka: “Het mag gezegd; daar zijn we als Archipel uniek in. We ontwikkelden ons eigen systeem en we proberen onze medewerkers zo goed mogelijk te helpen om te kijken hoe ze de zorg en dienstverlening beter kunnen maken, in een cultuur van leren en verbeteren.” Nadine: “In ons eigen systeem brengen we vooral ook cliënt in regie en medewerker in regie samen.
Katinka van Boxtel en Nadine Goessens
Kwaliteitssysteem Archipel heeft een eigen kwaliteitssysteem ontwikkeld: het Kwaliteitskompas. Uitgangspunt is de dialoog tussen cliënt en medewerker. Op basis van wat goed gaat en beter kan, worden verbeterpunten opgepakt. Teams (zorg, dagbesteding en facilitair) leren van elkaar door verbeterpunten te delen tijdens het locatieleergesprek. Daarnaast gaan de zorgteams met elkaar in gesprek via het kwaliteitsgesprek over een onderwerp zoals medicatieveiligheid of hygiëne. Het Kwaliteitskompas – tegelijk het kwaliteitsplan en -verslag van Archipel naar buiten – heeft verschillende reisdoelen: basisveiligheid, woon-/leefplezier en welbevinden. Ze rouleren en komen elk jaar terug.
hoeven niet “ We zelf het wiel uit te vinden; dat gebeurt gezamenlijk
”
Het Kwaliteitskompas begint met het ophalen van 360 graden feedback; wat gaat goed, wat kan beter? Medewerkers gaan daarmee aan de slag volgens een bepaald reisdoel.” Katinka: “Met de feedback bedenkt een team een verbeterpunt dat wordt opgevolgd, geëvalueerd en bijgesteld zodat zorg en dienstverlening daadwerkelijk verbeteren.” Nadine: “De medewerkers besluiten welk verbeterplan wordt opgepakt en wie de aandachtsvelder ervan is. Ze krijgen
digitale ondersteuning en procesmatige begeleiding. Zo maak je plan-do-checkact rond.”
Kwaliteitsgesprek Onderdeel van het systeem is het Kwaliteitsgesprek dat de check in de cyclus vormt, vervolgt Nadine: “Zorgteams gaan bij elkaar op locatie op gesprek. Ze volgen aan de hand van een vragenlijst het kader dat het werkveld en de beroepsgroep opleggen voor bijvoorbeeld medicatieveiligheid, hygiëne of dossiervoering. Ze observeren objectief en gaan het gesprek aan met een collega van de buurafdeling. Medewerkers geven aan dat prettig te vinden. Ze komen bij teams binnen, delen weer andere kennis, halen op of brengen vol enthousiasme iets dat ze zelf doen of bedacht hebben.”
Locatieleren Nadine: “Drie keer per jaar, na afloop van een reisdoel, bezoeken we alle locaties waar de aandachtsvelders aan elkaar vertellen welke verbeterplannen ze gemaakt hebben. Ze hoeven niet zelf het wiel uit te vinden; dat gebeurt gezamenlijk. Komen bij diverse teams dezelfde elementen op tafel, dan is het misschien iets van de locatie dat we met z’n allen beter kunnen organiseren. Of zelfs Archipelbreed; daarvoor zijn de overstijgende beleidscommissies die meekijken.” De Kwaliteitskompas-aanpak werkt, vervolgt Nadine: “De opgave van het landelijk kwaliteitskader is ook een lerend netwerk zijn, te delen en trots te zijn op wat je doet. We merken nu ook dat andere organisaties ons gaan bevragen hoe we dat doen.”
Archipel in het bijzonder
15
We zijn goed voor onze cliënten
Katinka: “Het is in basis een helder en ondersteunend systeem om naar je zorg en dienstverlening te kijken. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn. Het kunnen kleine dingen zijn die je elke dag tegenkomt, die zo je verbeterplan in kunnen.” Kwaliteit is natuurlijk een groot begrip waar veel onder valt, beaamt ze: “Het gaat om onze visie, wat een cliënt of de mantelzorger verwacht als deze bij ons komt wonen, deelneemt aan de dagbesteding of bijvoorbeeld in de Gasterij is, en wat wij eraan doen om die verwachting waar te maken. Dat is de definitie van kwaliteit: doen wat is afgesproken.”
Methodisch werken Een concreet voorbeeld van een verbeterpunt is zorgvuldig communiceren, rapporteren en overdragen. Katinka: “We willen dat medewerkers zich ervan bewust zijn dat dat bijdraagt aan de kwaliteit van zorg. Wandelen met cliënten is net zo belangrijk als rapporteren. Het niet rapporteren kan risicovolle situaties creëren. En andere collega’s hebben die rapportage nodig voor hun evaluaties en werk.” Nadine: “Op de werkvloer leren mensen elkaar hoe je methodisch werkt en rapporteert in een elektronisch cliëntdossier. Dat bleek niet voldoende. Nu gaan medewerkers op herhaling. We brengen via e-learning de theorie onder de aandacht en in de praktijk gaan
16
Archipel in het bijzonder
gesprekken erover of we cliënten, hun leven en hun voorkeuren écht terugzien in hun dossier. Door daarop te rapporteren maak je het contactverzorgenden
“ Professionals rapporteren op een kundige manier, en over zaken die ertoe doen
”
gemakkelijk als ze in gesprek gaan met familie. Dat draagt allemaal bij aan methodisch werken.” Katinka: “Kritische noot - rapporteren is een basisvaardigheid voor een
zorgmedewerker, het is de backbone voor veilige zorg. Teams werken met tijdelijke collega’s (flexers) omdat ze nog niet op formatie zijn; hoe belangrijk is het dan dat dossiers en de cycli van plan-doecheck-actie op orde zijn. Bovendien kunnen sinds dit jaar mantelzorgers meelezen wat er met hun familielid gebeurt.” Nadine: “Het dossier is van de cliënt. We zijn ook op weg naar daadwerkelijk eigendom, waarbij de cliënt de inzage bepaalt. Professionals rapporteren dus op een kundige manier, en over zaken die ertoe doen. Daarin kun je ook ontwikkelingen zien, en dat raakt de andere kant van kwaliteitsdenken. Zie je in het dossier dat iemand vaker valt, dan kunnen we beter observeren en er alerter op zijn.” Katinka: “Het is geen administratieve klus voor erbij. Dat is geen discussie; het is wettelijk geregeld en hoort bij het takenpakket. Met een goede rapportage kweek je ook begrip en goede gesprekken; dat is de toegevoegde waarde. Door medewerkers te bevragen op dat soort thema’s, planten we de zaadjes bij iedereen met de intrinsieke wens om het werk goed te doen voor cliënten. Het Kwaliteitskompas is er omdat wij met z’n allen zo willen werken. Het beste willen voor cliënten is de essentie en de bedoeling van het zorgwerk, en dit systeem ondersteunt daarin maximaal.” ■
We verbeteren en vernieuwen continu
behandel cirkels
ZA ZO
dubbele medicatie controle
samen langer thuis
technologie toolboxen
blockchain voor meer eigen regie
Samen innoveren in de zorg Innoveren in de zorg wordt steeds belangrijker. Daarom is vorig jaar het Zorg Innovatie Platform Zuidoost-Brabant opgericht. Hierin werken Archipel, Lunet zorg, Oktober (voorheen RSZK), Vitalis WoonZorg Groep en Centrale24 samen aan nieuwe ontwikkelingen die helpen om de zorg voor de cliĂŤnt en het werk van de medewerker beter en slimmer te organiseren.
Archipel in het bijzonder
17
“
We lopen allemaal tegen dezelfde knelpunten aan
”
De gezamenlijke uitdagingen in de ouderen- en gehandicaptenzorg vormden de belangrijkste aanleiding om een regionale samenwerking op te zetten. “We lopen allemaal tegen dezelfde knelpunten aan: een steeds groter aantal cliënten aan de ene kant en een beperkt aantal ‘plekken’ en handen aan de andere kant,” vertelt Robin Smith, procesbegeleider toegepast onderzoek bij Archipel. “Om in de toekomst kwalitatieve zorg in de regio te garanderen, is het essentieel om te innoveren. Daarin onderkennen we het belang van regionale samenwerking. De afgelopen jaren is hiervoor al een mooie basis gelegd, doordat we samen zijn gaan nadenken over nieuwe ontwikkelingen buiten de grenzen van de eigen organisatie. De nachtzorg, die we in gezamenlijkheid organiseren, is een voorbeeld van een initiatief dat hieruit is voortgekomen. Met het Zorg Innovatie Platform Zuidoost-Brabant schalen we de samenwerking verder op.”
gebied van innovatie en zorgtechnologie. Om de bedachte innovaties uit te voeren is een investeringsfonds opgericht. “Een belangrijk uitgangspunt is dat we met de bedachte innovaties aansluiten bij de praktijk,” vertelt Robin. “Daarom onderzoeken we vooraf welke wensen en behoeften organisaties en hun medewerkers hebben. Op basis daarvan worden nieuwe dingen ontwikkeld, getest en uiteindelijk ingezet. Dit proces vindt plaats aan de hand van co-creatie, waarbij verschillende partijen worden betrokken bij de ontwikkeling en implementatie. Op die manier ontstaan innovaties die ook echt bruikbaar zijn en slaan we direct een mooie brug tussen praktijk en onderzoek.”
Co-creatie In oktober 2018 ondertekenden de vijf zorgorganisaties een intentieverklaring waarmee ze naar elkaar uitspraken intensief te gaan samenwerken op het
18
Archipel in het bijzonder
Robin Smith
Keuzewijzer digizorg Het platform heeft vijf thema’s ontwikkeld waar de zorgorganisaties de komende tijd mee aan de slag gaan. Eén van deze thema’s is de ‘toolbox’ Keuzewijzer digizorg. Robin: “Er is een grote urgentie om zorgtechnologie in te zetten, zodat medewerkers hun werkzaamheden efficiënter kunnen organiseren en cliënten beter en sneller geholpen worden. Vaak ontbreekt de informatie die nodig is om de juiste keuze te maken voor een bepaalde technologie. Met de Keuzewijzer digizorg willen we inzichtelijk maken welke technologie aansluit bij een bepaalde zorgvraag, op welk moment die kan worden ingezet en hoe we de technologie kunnen integreren in het zorgproces. Om dat te bewerkstelligen moeten de stappen die gezet worden binnen een organisatie duidelijk zijn.
We verbeteren en vernieuwen continu
Dit wordt momenteel samen met medewerkers onderzocht. Het mes snijdt aan twee kanten: we krijgen de juiste input om deze toolbox te maken en creëren meteen draagvlak onder medewerkers die hier uiteindelijk zelf mee aan de slag gaan.”
Verbinding tussen wetenschap en praktijk Om verbinding te creëren
Op grote schaal innoveren Ook binnen Archipel zelf worden verschillende stappen gezet op het gebied van innovatie. Zo is innovatie opgenomen in het strategisch meerjarenbeleid. Daarnaast is met de benoeming van Robin als procesbegeleider toegepast onderzoek een belangrijke stap gezet. “Het is mijn taak om specifieke vragen vanuit de praktijk op te pakken, te onderzoeken en om het implementatieproces te begeleiden,” aldus Robin. “Ik werk hierbij nauw samen met kwartiermaker innovatie Tiny Wentholt-Janssen en
geloven dat we in “ We de toekomst op grote schaal innovaties door kunnen voeren
”
science practitioner Mariska Haazen (zie kadertekst). We inventariseren wat er in de praktijk nodig is aan bijvoorbeeld (technologische) innovatie of andere middelen, zodat het voor zowel de medewerker als voor de cliënt van toegevoegde waarde is. Met de inzet van de zogenaamde Plan-Do-Check-(Re) Act-cyclus kijken we hoe onderzoeken op de lange termijn verricht kunnen worden. We geloven dat we door intensieve samenwerking, onder andere in de vorm van overleg binnen de onderzoeksen wetenschapscommissie, en de betrokkenheid bij het platform, in de toekomst op grote schaal innovaties door kunnen voeren.” ■
tussen wetenschap en praktijk heeft Archipel in 2018 de functie van science practitioner (SP) in het leven geroepen. Deze functie wordt sinds juni jl. ingevuld door Mariska Haazen, in combinatie met haar werk Mariska Haazen
als geriatriefysiotherapeut.
“De functie van SP-er is ontstaan vanuit het Universitair Kennisnetwerk Ouderzorg Nijmegen (UKON),” vertelt Mariska. “Van de vijftien aangesloten zorgorganisaties hebben er negen een SP-er aangesteld, waaronder Archipel, om enerzijds meer raakvlak te creëren met wetenschap en anderzijds om vragen die leven binnen de organisatie op te pakken en te onderzoeken. Dit kunnen vragen zijn van medewerkers of mantelzorgers, maar ook vragen die ontstaan zijn vanuit bijvoorbeeld de cliëntenraad of vrijwilligersraad. Als Archipel vinden we het belangrijk om te luisteren naar dingen die spelen op de werkvloer en hier door middel van onderzoek zo dicht mogelijk bij aan te sluiten. Daarnaast hebben we de ambitie om continu te vernieuwen en te verbeteren. Ook daar heeft de SP-er een actieve rol in.”
Brede samenwerking In de functie van SP-er borduurt Mariska voort op het werk van haar collega Hanneke Nijsten, die is gestart met de rol binnen Archipel en momenteel op dit onderwerp promoveert. Mariska: “Ik werk veel samen. Zo ben ik aangesloten bij verschillende overleggen en werkgroepen, waaronder bij de onderzoeks- en wetenschapscommissie van Archipel. Het is mijn ambitie om de toegankelijkheid en bekendheid van deze commissie te vergroten, zodat relevante onderzoeksvragen eerder in beeld komen en beter worden opgepakt. Daarnaast kijk ik met de andere SP-ers hoe we elkaar kunnen helpen door bijvoorbeeld samen te werken rondom bepaalde thema’s. Ook studenten spelen een belangrijke rol. Zo hebben we verschillende onderzoeksvragen uitgezet bij de Fontys. Die brede samenwerking is mooi, hierdoor kunnen we met allerlei onderwerpen aan de slag!”
Archipel in het bijzonder
19
We zijn goed voor onze medewerkers en vrijwilligers Jean-Pierre Liebregts en Margriet Hijweege
op de drie “Eén vrouwen gaf aan dat ze bij zichzelf risico op verzuim zagen
”
Onderzoek
Vitaal kunnen werken in de overgangsleeftijd Wetenschappelijk onderzoek bij Archipel naar vitaliteit en werkvermogen tijdens de overgang leverde niet alleen belangrijke inzichten op voor werkgever en werknemers, maar ook significante verzuimdaling.
J
ean-Pierre Liebregts (beleidsadviseur HR en preventiecoördinator bij Archipel) deed onderzoek naar de vitaliteit en het werkvermogen van vrouwen in de overgangsleeftijd, samen met Margriet Hijweege van voorlichtingsen netwerkorganisatie OVER!.
Het onderzoek Als eerste onderzocht Jean-Pierre de verzuimcijfers: “In de drie leeftijdscategorieën 45-50, 50-55 en 5560 jaar was het verzuim onder vrouwen 9 tot 10 procent. Zo kwam ik op het idee. Het is een interessant onderwerp voor Archipel. Op dat moment – nu zijn er meer – werkten hier 725 vrouwen in de overgangsleeftijd; 37 procent van het totale personeelsbestand. In de woonzorgteams ligt dat percentage zelfs nog hoger.”
20
Archipel in het bijzonder
Verzuim in de eerste acht maanden van 2018 en dezelfde periode in 2019 9,
10,77
19
8,27
6,63
5,54
2018 2019
45-50
8,57
2018 2019
50-55
2018 2019
55-60
Hij ging met Margriet aan de slag: “Doel was te kijken naar het werkvermogen van mensen: of en hoe overgangsklachten het werk van vrouwen beïnvloeden. Maar ook andersom: als vrouwen een goed werkvermogen ervaren, betekent dat dan ook dat ze minder overgangsklachten hebben?”
Dit kwam eruit Beide vooronderstellingen bleken te kloppen. Jean-Pierre: “Wat er ook uitkwam was de top drie van klachten: spieren en gewrichten; slapeloosheid en opvliegers. Concentratieproblemen en overgewicht/obesitas kwamen eveneens naar voren. Eén op de drie vrouwen gaf aan dat ze bij zichzelf risico op verzuim zag, één op de vijf dat ze twijfelde of ze
over twee jaar nog in de zorg zou werken; twintig procent! Dat is van belang in het kader van de arbeidsmarkt.” Na het onderzoek vergeleek Jean-Pierre het verzuim in de eerste acht maanden van 2018 en dezelfde periode in 2019: “In de categorie 45-50 jaar zie je een daling van 9,19 naar 5,54 procent, bij 50-55 jaar van 10,77 naar 8,27 procent en in de categorie 55-60 jaar van 8,57 naar 6,63 procent. De grootste daling zit dus in de categorie 45-50 jaar: 3,65 procent minder verzuim. Dat is niet helemaal terug te voeren op het onderzoek maar het draagt er voor een deel wel aan bij.”
Bevindingen Jean-Pierre: “Eerlijk: ook binnen de organisatie leefde een beetje het gevoel van ‘alles wat je aandacht geeft, groeit’. Dat blijkt dus niet zo te zijn maar andersom te werken. Ik heb het onderzoek gedeeld met een werkvermogenspecialist van de arbodienst: ‘Je hebt me de ogen geopend. Ik heb teruggekeken naar bepaalde casussen en daarvan denk ik nu: Dat heb ik niet goed gedaan’.” Margriet: “Archipel doet er als organisatie wat aan; dat valt onder duurzaam inzetbaar. Maar de regie ligt bij jezelf.” ■
Kijk op archipelzorggroep.nl voor het uitgebreide verhaal over vitaliteit en werkvermogen in de overgangsleeftijd, inclusief alle ins en outs van het onderzoek.
Kort nieuws Vitaliteit en werkvermogen in de overgang Komend jaar organiseert Archipel samen met voorlichtings- en netwerkorganisatie OVER! (zie artikel hiernaast) diverse ondersteunende activiteiten. Ook zijn er tal van informatiemogelijkheden waarin vitaliteit en werkvermogen in de overgang centraal staan: • Er zijn informatiebijeenkomsten voor alle Archipelmedewerkers. • Er wordt gewerkt aan een (theater) voorstelling gecombineerd met een informatiebijeenkomst/lezing. • Digitaal informatiepakket: meer weten over de overgang door video learning inclusief jaarabonnement (vier nummers) op digitaal tijdschrift ‘OVERHOOP’. • OVER!-Archipel magazine: thematische en op maat gemaakt magazines over de overgang. Bij de bijeenkomsten worden experts ingezet zoals een gynaecoloog of overgangsverpleegkundige en een adviseur werk en overgang. Archipelmedewerkers kunnen bovendien deelnemen aan individuele werkvermogensgesprekken, groeps consulten waarin ook ervaringen worden uitgewisseld, de workshop ‘persoonlijk leiderschap’ en de workshop ‘samenwerkende generaties’. ■
Mantelzorgmagazine Sinds afgelopen jaar brengt Archipel twee keer per jaar het nieuwe Mantelzorgmagazine uit. Dit bijzondere initiatief is tot stand gekomen om mantelzorgers een steuntje in de rug te geven. Zij kunnen worstelen met vragen over het zorgen voor hun dierbare thuis en op de diverse Archipellocaties, en tegen moeilijke én mooie momenten aanlopen; dat komt allemaal aan bod. Het Mantelzorgmagazine biedt tips, achtergrond informatie en interviews met mantelzorgers die hun persoonlijke verhalen en worstelingen delen. In elk nummer staat een thema centraal, zoals bijvoorbeeld ‘acceptatie’, waarmee mantelzorgers in de dagelijkse praktijk te maken hebben.
Elk nummer van het Mantelzorg magazine is digitaal te lezen op de Archipel-website. Een gedrukt exemplaar is aan te vragen via het Archipel Servicepunt (040 - 264 64 64). Mantelzorgers van cliënten die wonen op de psychogeriatrische afdelingen van Archipel en mensen die op de wachtlijst kunnen een exemplaar krijgen via hun contactpersoon. ■
Een zinvolle, prettige dag in de natuurlijke omgeving BijenBerkt Vanaf dit najaar biedt Archipel activiteiten aan op ‘de BijenBerkt’ aan de Berkt in Oerle. De BijenBerkt is complex met een veelzijdige en prachtig aangelegde belevingstuin en bijentuin. Hier organiseert Archipel iedere dinsdag activiteiten voor mensen met dementie die zelf standig thuis wonen en een WMO-beschikking of WLZ-indicatie hebben. Het terrein van BijenBerkt biedt mogelijkheden in overvloed om mensen met dementie – met hulp en begeleiding – een zinvolle dag te bieden. Wat is nou mooier om je dagen door te brengen in een groene omgeving? Bij BijenBerkt zijn er vele mogelijkheden, zowel voor activiteiten binnenshuis als buiten. Zo is er een belevingstuin waar je door een veilige, mooie tuin kunt wandelen die staat voor bewegen, horen, luisteren, zien, proeven, voelen, rust en genieten. ■
Archipel in het bijzonder
21
We zijn gespecialiseerd in bijzondere doelgroepen en zorgvragen
Visie op wonen
voor bijzondere doelgroepen in Landrijt
Landrijt heeft sinds kort onder meer twee bijzondere woonvormen: observatieafdeling Samosplein en de afdeling voor beademingszorg, beide in Noordertoren.
P
rojectleider en transitiebegeleider Ron van Wees schetst hoe deze woonvormen noodzakelijk werden en tot stand kwamen, door met ontwikkelingen en de tijd mee te bewegen: “Dat is durf hebben. We willen hoog-intensieve en specialistische zorg aanbieden in de regio, en dat echt waarmaken met onze expertteams, maar ook door specifieke woonvormen te bieden. Dat doen we samen met partners.�
22
Archipel in het bijzonder
Veranderingen Landrijt is nog jong; de nieuwbouw van dit verpleeghuis en deel van Archipel Kenniscentrum werd vijf jaar geleden officieel geopend door Prinses Beatrix. Toch heeft het woon- en zorgcomplex al de nodige veranderingen ondergaan, vertelt Ron: “Dat heeft ook te maken met de zorgveranderingen in Nederland. Mensen blijven langer thuis en de mensen die hier komen wonen, hebben een steeds hogere ZZP-indicatie en vragen specifiekere zorg. Denk aan mensen met MS, ALS, NAH, de Ziekte van Parkinson, Huntington, beademingszorg of somatische problemen met psychiatrische klachten. Er komen steeds meer mensen bij Archipel wonen die hoog-intensieve zorg nodig hebben, ook op jongere leeftijden. Veel cliënten in Landrijt zijn jonger dan 65 jaar. Dat is pittig.”
Welzijn Vooral Noordertoren onderging veranderingen: “Dit was destijds bedoeld en gebouwd als zorgappartementen complex bij Landrijt. Mensen konden daar wonen in hun eigen appartement, inclusief - helemaal naar eigen regie verzorging door het zorgteam, eten en ontmoeting in de Gasterij. Op de zevende etage waren twee teamkamers; dus eigenlijk extramuraal werken in intramurale setting.
Nu is er verpleeghuiszorg. De cliënten die in de prachtige woonappartementen woonden misten ontmoeting, het welzijnsaspect. Cliënten kunnen of willen niet (meer) naar de Gasterij, ook door hun ziektebeeld en de afhankelijkheid van een rolstoel. Er kan sneller sociaal isolement ontstaan. Op etages 7 en 9 zijn al appartementen opgeheven om er woonkeukens te maken, zodat mensen er elkaar kunnen ontmoeten en gezamenlijk eten. Op 3 en 5 zijn in overleg met de Cliëntenraad afgelopen
moeten hier “ Mensen al wonen omdat het niet anders kan; dan is het belangrijk je gelukkig te voelen
”
jaren ook zulke woonkeukens gemaakt. Dat gebeurde op basis van een woon/ visiedocument, om de medewerkers daarin mee te nemen. Somatiek is zorggerelateerd maar we focussen nu ook op het wonen en welzijn van mensen. Op onze psychogeriatrische afdelingen kenden we al woonbegeleiders; die zijn nu ook daar geïntroduceerd voor
ambiance, aankleding en contacten. Ze houden één of twee keer per jaar woonkeukengesprekken over het leven in Noordertoren. Maar ze zorgen ook voor sfeer, bijvoorbeeld met een drankje en hapje samen met ‘jouw’ etage naar voetbal op tv kijken, samen koken en gezellig buurten. Mensen moeten hier al wonen omdat het niet anders kan; dan is het belangrijk je gelukkig te voelen en aanspraak te hebben. Dat hoeft niet; mensen kunnen ook in hun appartement blijven maar ze hebben de keuze. Elke dag zitten er mensen samen te eten in de woonkeukens.” De woonkeukengesprekken leveren waardevolle inzichten op, aldus Ron: “Mensen vonden het een ziekenhuissetting. De etages leken op elkaar met hun witte gangen met tilliften. Op locatie Nazareth in Best hebben we daarvoor opbergruimtes kunnen creëren, in Noordertoren zijn er goede afspraken over gemaakt. Voor meer sfeer en beleving zijn we er met kleur gaan werken. Dat hoeft niet veel te kosten. Op elke etage in Noordertoren hangt een grote foto van een beroemde toren en de kleuren eruit zijn nu accenten op de muren. Dat is ook in overleg met een psycholoog gedaan, zodat de kleuren niet te veel prikkels geven maar wel sfeer toevoegen. De aankleding gebeurt nu; op hippe ijzeren rekjes komen accessoires rond thema’s,
Archipel in het bijzonder
23
We zijn gespecialiseerd in bijzondere doelgroepen en zorgvragen
bijvoorbeeld carnaval, Kerst, Pasen of verjaardagen. Zo benadruk je wonen en leven, in plaats van de verpleeghuisuitstraling. Bijvoorbeeld het dorpse in Akkers, de edelsteenkleuren in Kanidas, de stadthema’s in Nazareth. Kleur doet iets bij mensen en zorgt voor bewegwijzering. Mensen die al cognitief achteruitgaan, herkennen nu hun etage.”
Beademingszorg
“H ier krijgen ze die
specifieke zorg terwijl ze kunnen blijven leven zoals ze thuis gewend waren”
24
Archipel in het bijzonder
Nog een ontwikkeling in de zorg is de toename van mensen met invasieve beademing, vervolgt Ron: “Op Noordertoren 3 wonen cliënten die 24 uur per dag beademing nodig hebben. Daar moet het gebouw beademingsproof voor zijn, zodat ze zich veilig voelen, ook als ze op visite zijn elders in het complex, bij de fysio of in de Gasterij. Er zijn nu overal bakens aangelegd en deze cliënten dragen een extra polsbandje. Wanneer nodig kunnen ze op de knop drukken en hun melding komt via de bakens telefonisch binnen op hun eigen afdeling. Daar weten ze dan precies waar die cliënt is en gaan ernaartoe. Dat veilige gevoel is ook welzijn.” Voor deze specialistische afdeling werkt Archipel samen met het landelijke Centrum voor Thuis Beademing (CTB). Vaak kunnen zulke cliënten niet thuis blijven wonen, legt Ron uit: “Omdat het netwerk niet gesloten is. Beademingszorg is bijvoorbeeld ook canules reinigen, handelen als mensen
het benauwd krijgen, bijkomende zorg voor bijvoorbeeld decubitus. Partners en mantelzorgers krijgen daarin ook les bij het CTB. Maar als het mantelzorgnetwerk niet meer volstaat, kan het nodig zijn dat cliënten naar Archipel komen. Hier krijgen ze die controle en specifieke zorg terwijl ze kunnen blijven leven zoals ze thuis gewend waren. Dat vergt veel van de financiering en de borging van beademingsgeschoolde personele bezetting; er is bijvoorbeeld extra nachtdienst voor nodig. Maar als je je
je je toelegt “ Als op een bijzondere doelgroep, moet je het ook goed doen
”
toelegt op een bijzondere doelgroep, moet je het ook goed doen. Daarom is er eerst ook een jaar proefgedraaid om het geheel op orde te krijgen.”
Samosplein Elders in Landrijt is nog een nieuwe ‘tijdelijke’ woonvorm gecreëerd. Observatieafdeling Samosplein biedt conform het visiedocument sinds enkele maanden plaats aan negen cliënten met wisselende ziektebeelden en een
specialistische zorgbehoefte. Ze wonen er maximaal vijf maanden waarvan twee maanden voor uitgebreide observatie. De focus ligt op het aanbieden van zorg en structuur waarbij na twee maanden een advies gevormd wordt voor een passende woonvorm, vat Ron samen: “Dit is hoog-intensieve benaderingszorg op gedrag in de psychogeriatrie voor ZZP 7. Er moet wel een specifieke vraag zijn, bijvoorbeeld uit het multidisciplinair overleg; het gaat dus niet om crisis opname of tijdelijke respijtzorg.” En waarom in Landrijt? “We zijn al langer bezig doelgroepen bij elkaar te brengen, vanuit kwalitatief goede behandeling en zorg, en trotse medewerkers in vaste teams, met de juiste behandelaren uit de expertteams. De Cliëntenraad zette ons aan het denken over zo’n observatieafdeling. In het Kenniscentrum en andere Archipellocaties, maar ook bij mensen thuis – overvraagde mantelzorgers – zien we een toename in gedragsproblematiek, met name
agressiviteit. Omdat mensen langer thuis blijven wonen, ontwikkelt hun gedrag zich verder tot ze hier komen maar ook hun aandoeningen spelen daarin een rol. We hebben hier bovendien een specifiek getraind interventieteam en mensen die zijn geschoold in empathischdirectief benaderen. Samosplein heeft er de ruimte voor, met wat grotere appartementen, zonder veel prikkels en zodat mensen zich kunnen terugtrekken terwijl er toch continu toezicht is. Er is een team op gezet met mensen met de juiste competenties; die voeling hebben met de doelgroep, empathischdirectief kunnen benaderen en goed kunnen rapporteren vanuit objectieve observaties. Hier kunnen mensen tijdelijk wonen, zodat hun medicatie, therapie, dagbesteding, signalerings- en directieve omgangsplan ingesteld kunnen worden, na grondige observatie, die ook thuis wordt gedaan. Vaak geeft dat ook rust op de oorspronkelijke woonplek. We zetten ook de behandeling en therapieën al in terwijl we zoeken naar de juiste woonplek die bij die cliënt past, intern of extern. Dat kan ook thuis zijn.” ■
Archipel in het bijzonder
25
We zijn dichtbij en in verbinding
Berkenstaete viert vijftigste verjaardag met onder meer drukbezocht symposium
Foto’s: Joop de Haas
‘Goed wonen, welzijn en zorg in de toekomst voor de ouderen in Son en Breugel’. Dat was het thema van het jubileumsymposium in de feestweek rond het vijftigjarig bestaan van Archipel Berkenstaete. dan ook tal van organisaties op die gebieden vertegenwoordigd, evenals het Sonse college van B&W: “Om samen na te denken over het organiseren voor die toekomst.” Dat is hard nodig, want ook in de buurgemeente van Eindhoven neemt de vergrijzing toe, schetste Eppie aan de hand van onderzoekscijfers: “In de komende twintig jaar zijn hier bijvoorbeeld veel minder mensen
doen we “ Dat samen, ons motto voor vanmiddag ” Teun Toebes
H
et zorgcentrum van Archipel, geflankeerd door Acaciastaete en Cederstaete met levensloop bestendige appartementen, staat op de plek waar vijftig jaar geleden Huize de Vloed verrees. Die verjaardag werd gevierd met verder onder meer een fleurige feestkrant, lunch, filmavond, pubquiz, en een dinnershow.
26
Archipel in het bijzonder
Samenwerken Zoals Archipel-bestuursvoorzitter Eppie Fokkema in zijn openings- en welkomstwoord aangaf, draait de seniorentoekomst in Son en Breugel om samenwerken; niet alleen in Berkenstaete maar in alle wijken en buurten: “We zetten in heel Son en Breugel wonen, zorg en welzijn voor ouderen op de kaart.” Er waren
tot 65 jaar en honderd procent meer 85-plussers dan nu. Dat is een grote opgave voor ons allen, die wij als Archipel niet in ons eentje kunnen oplossen. Dat doen we dus samen, ons motto voor vanmiddag.” Als het aan Teun Toebes ligt, staan in die samenwerking geluksmomentjes centraal. De student HBOVerpleegkunde, medewerker van
50 berkenstaete
Eppie Fokkema
Archipel Kanidas en initiatiefnemer van sTeun en Toeverlaat heeft van gevoel en contact zijn missie gemaakt. Zijn streven is: prikkel het positieve, zoals ook bleek uit zijn ontroerende vlog over voormalig NS-conducteur René die kampte met dementie: “Mijn zorg voor de toekomst is dat iedereen mee moet kunnen doen, en dat de bijdrage die iedereen kan leveren gewaardeerd wordt”.
Inzichten Daarna gingen de vele tientallen symposiumdeelnemers zelf samen aan de slag, in vijf actie- en oplossingsgerichte workshops. Zij lieten zich inspireren door de workshopthema’s dementievriendelijke gemeenschap, gastvrij eten en ontmoeten, langer wonen in een eigen thuis, beleef de dag samen in de buurt en passende zorg voor kwetsbare ouderen voor nu en de toekomst. De inspirerende ontmoetingen leverden tal van inzichten én concrete initiatieven op, waar de Sonse
gemeenschap en organisaties, inclusief Archipel, de komende tijd mee vooruit kunnen. De samenwerkingsinitiatieven werden met iedereen gedeeld; door zingende notulist Bart Kiers die de vruchtbare middag samenvatte, én in het manifest met dezelfde titel als het symposium. Dat manifest gaat ervoor zorgen dat de gelegde contacten en bedachte initiatieven ook daadwerkelijk in de praktijk worden gebracht om gezamenlijk tot concrete actie te komen. De afsluiting met hapje en drankje liet in elk geval zien dat het met de onderlinge contacten en dus elkaar weten te vinden voor samenwerking in de Sonse gemeenschap wel goed komt. Het gezelschap blijkt een stevig en persoonlijk netwerk van mensen en organisaties die wonen, welzijn en zorg een warm hart toedragen en die vaker bij elkaar over de vloer komen. ■
zorg voor de “ Mijn toekomst is dat iedereen mee moet kunnen doen
”
Archipel in het bijzonder
27
Werken in de zorg iets voor jou? Ben jij administratief medewerker, serveerster, taxichauffeur, postbode of werk je bij een bank én ligt jouw hart bij werken met mensen? Maak dan een carrièreswitch naar de zorg! Of werk je al in de zorg en ben je toe aan een nieuwe uitdaging? We zijn altijd op zoek naar helpenden, verzorgenden (IG), verpleegkundigen én flexmedewerkers. We love to meet you!
werkenbijarchipel.nl 040 265 48 22 / 06 83 06 46 16