20 jaar Architectuurcentrum Rondeel | Cadeau aan de stad Deventer

R I V I E R S TA D L A N D S C H A P Veenoordkolk ‘Gelegenheid ...’

Prins Bernhardsluis Buitengracht e.o.

‘BUITENGEWOON’

Geschenk aan Deventer - 2015 Worpplantsoen

OV E RV LOE D

Prins Bernhardsluis ‘De Visuele Brug’

Het Rondeel biedt, in het kader van haar 20-jarige bestaan, Deventer een geschenk aan.

Acht architecten en acht beeldend kunstenaars geven als duo’s, hun ontwerp en visie op onderstaande locaties in Deventer.

Wellekade/Parkweg

Ontwerpduo’s en locaties

Overijssels kanaal/

Aukje Grouwstra & Nard Kools

Prins Bernhardsluis

Azra Didic & Viorica Cernica

Prins Bernhardsluis

Valerie Ardini & Tjeerd Hermsen

Douwelerkolk

Douwelerkolk/Overijssels kanaal ‘Lange lijnen in het Landschap’

Jeroen van Westen & Haroen Martens

Churchillplein/Handelskade/

Buitengracht

Oude IJsbaan

Wellekade/Parkweg

Marieke de Jong & Kor Zijnstra

Oude IJsbaan

Elise van der Linden & Erwin Schot

Worpplantsoen/IJssel

Huib Ribbens & Wanda Schaap

Veenoordkolk

Ronald de Ceuster & Floris Klunder

Deze uitgave bestaat uit negen kaarten: een overzichtskaart met alle acht locaties en ideeën. En een locatiekaart met ideeën van elk duo afzonderlijk. Deze set kaarten is als geschenk aan Deventer aangeboden aan de burgemeester van Deventer, Andries Heidema.

Uitgave: 29 mei 2015 i.h.k.v. 20 jaar bestaan Architectuurcentrum Rondeel.

Ontwerp & lay out: Aukje Grouwstra & Nard Kools.

20 jaar Architectuurcentrum Rondeel

Prins Bernhardsluis

Prins Bernhardsluis e.o.

Overijssels kanaal en Douwelerkolk e.o.

Churchillplein/Handelskade, Buitengracht e.o.

Valerie Ardini en Tjeerd Hermsen

Azra Didic en Viorica Cernica

Aukje Grouwstra en Nard Kools

Jeroen van Westen en Haroen Martens

Enige trots op 20 Jaar Architectuurcentrum Rondeel kan ons niet ontzegd worden. Zonder het initiatief en 20 jaar doorzetten en hard werken van voorzitter en architect Peter Ghijsen en de andere drie mensen van het eerste uur, programmaraadslid Jaco Remmelink, bestuurslid/ penningmeester Henk Oonk en coördinator Marion Lanting, was er geen Architectuurcentrum in Deventer geweest.

Op het jubileumfeest op 29 mei 2015 worden zij in het bijzonder bedankt en in het zonnetje gezet. Mede dankzij hen, maar ook talloze andere vrijwilligers is er een lokaal dynamisch platform in Deventer e.o. ontstaan. Dit platform biedt de gelegenheid om met elkaar in discussie te gaan over thema’s als ruimtelijke kwaliteit. Er zijn samenwerkingsverbanden ontstaan in het stedelijk netwerk van cultuur, vormgeving en ontwerp.

Cadeau aan de Stad Dit alles is een goede reden voor een jubileumfeest. Bij zo’n feest hoort een creatief cadeau, want over creëren gaat het nou juist bij Architectuurcentrum Rondeel. Hoe kan kennis en vakmanschap van architecten en beeldend kunstenaars ingezet worden voor de stad?

RivierStadLandschap Dit jaar is het thema van het Architectuurcentrum Rondeel RivierStadLandschap. Aan de hand van dit thema is door de Programmaraad van het Rondeel gezocht naar een zevental locaties in de stad, die een relatie met water hebben en die in onze optiek een verfrissend idee kunnen gebruiken. Er is een zo groots mogelijk verrassingseffect beoogd door een architect en een beeldend kunstenaar aan elkaar te koppelen. Via loting zijn acht ontwerpduo’s ontstaan. Ook is via loting een locatie aan hen toegewezen. Met groot enthousiasme en creativiteit hebben de ontwerpduo’s samengewerkt en inspirerende ideeën ontwikkeld voor deze zeven locaties. Dit heeft geleid tot spannende resultaten.

BUITENGEWOON

C | H | A | O | S | O | A | H | C Het gebied rondom de Prins Bernhardsluis, vanaf de A1 en de Zutphenseweg de entree tot de stad: een bonte verzameling van woningen, bedrijven, industrie, verkeer, scheepvaart, bomen, asfalt, tegels, gras, klinkers, borden, palen, reclame, hekken, stoplichten.

De weg splitst zich en grijpt om het hart van de sluis heen, slingerend als een racecircuit. Af en toe vang je een glimp op van de silo’s, de Wilhelminabrug en de appartementen aan de Pothoofd. Wanneer de brug omhoog staat word je herinnerd aan de eigenlijke functie van het gebied; verkeersader van IJssel naar haven. Om de kwaliteiten van het gebied te versterken gaan we terug naar de oorspronkelijke definitie van chaos: leegte, niets.

We creëren restruimte door storende elementen en twee gebouwen weg te halen; we reduceren de texturen en materialen tot asfalt, gras en klinkers en komen hiermee tot een natuurlijk overgangsgebied van snelweg naar stad, met zichtlijnen op het havengebied en de skyline van Deventer. www.ardini.nl www.studiotekenhout.nl

De Visuele Brug Water is onlosmakelijk verbonden met de stad Deventer. Door haar ligging kan de Prins Bernhardsluis gezien worden als de verbinding tussen de oude en de nieuwe stad. Met ons ontwerp willen we deze bijzondere relatie benadrukken. We maken hierbij gebruik van 2 uitzichtpunten. Eén met uitzicht op het water en de skyline van de stad en een tweede met uitzicht op het Havenkwartier.

Lange lijnen in het landschap Groene zone Een prachtige groene zone ligt op steenworp afstand van Deventer Stad. Door een Totaal Visie, kan er een logischer geheel ontstaan.

Op de twee punten plaatsen wij twee elementen, gelijk de uiteinden van een brug. Door lichtstralen worden ’s nachts de twee elementen met elkaar verbonden, waardoor de brug zichtbaar is.

Deventer Ziekenhuis Het Deventer Ziekenhuis is mooi gesitueerd in het landschap en ligt nabij het Overijssels Kanaal en de Douweler kolk. De lijnen in het landschap zijn mooie leidraden voor een Totaal Visie. Wij menen door juist de krachtige kenmerken te versterken en ruis op te ruimen, er een logischer verband gecreëerd kan worden.

De twee elementen zijn uitkijkpunten en kunnen betreden worden.

Via een trap komt de bezoeker op een niveau ver boven de grond, waar men via ramen van een prachtig uitzicht kan genieten. Ieder uitzicht ziet eruit als een ingelijst schilderij, waarvan het landschap continue verandert.

Park Landschap De sfeer ademt landgoed en park met laantjes uit. Plus het wordt spannender door de aanwezige tegenstellingen te versterken: zakelijke versus poëtisch, grid versus organisch, snel ritme versus traag ritme etc.

http://architect.djulbic.com/wp-content/uploads/2013/12/A3-Portfolio-ADD.zip

www.viorica-cernica.com

www.aukjegrouwstra.nl www.nardkools.com

Veenoordkolk e.o.

Worpplantsoen, IJssel e.o.

Oude IJsbaan e.o.

Wellekade/Parkweg e.o.

Ronald de Ceuster en Floris Klunder

Wanda Schaap en Huib Ribbens

Elise van der LInden en Erwin Schot

Marieke de Jong en Kor Zijnstra

De uitnodiging van het Rondeel is opgevat als een uitdaging om te ontdekken wat ‘de stad’ zelf vraagt aan de locatie. We hebben onze zintuigen wijd open gezet op zoek naar gebruikssporen van het gebied en de geschiedenis van de stad.

Opmerkelijk is dat de aaneengesloten ruimte van de vestingwerken en rivier om de oude stad niet meer overal goed te volgen is door frictie van openbaar en privé. Prachtig is dat de kant van de binnenstad ‘hard’ is als de muren die er ooit stonden, en de buitenzijde ‘zacht’ en groen. Maar dat laatste geldt niet voor de Buitengracht!

De opdracht wordt duidelijk: werk aan een doorlopend rondje dat de oude vestingwerken en de IJssel volgt, de centrumzijde stedelijk, de buitenzijde landschappelijk als een park.

Het ontwerp schept ruimte voor lunchpauzes, wandelaars, cultureel gebruik, en is geïnspireerd op de eigen geschiedenis en mooie details uit de stad; een benadering die doorgezet kan worden in het hele zuidelijke deel van de vestingwerken. www.jeroenvanwesten.nl www.haroenmartens.com

Ontwerpduo’s en locaties Valerie Ardini & Tjeerd Hermsen

Prins Bernhardsluis

Azra Didic & Viorica Cernica

Prins Bernhardsluis

Aukje Grouwstra & Nard Kools

Overijssels kanaal/

Douwelerkolk Jeroen van Westen & Haroen Martens

Churchillplein/Handelskade/

Buitengracht Ronald de Ceuster & Floris Klunder

Veenoordkolk

Huib Ribbens & Wanda Schaap

Worpplantsoen/IJssel

Elise van der Linden & Erwin Schot

Oude IJsbaan

Marieke de Jong & Kor Zijnstra

Wellekade/Parkweg

Ondersteuningsteam Wim Maas, Daan Josee en Wilma Mensink

Vervolg De Veenoordkolk is ooit ontstaan als afgraving voor de ophoging van de A1 en heeft een open verbinding met de IJssel. Het gebied geeft, wellicht omdat het geen duidelijke bestemming heeft en omdat het zich aan de rand van de stad begeeft, een gevoel van vrijheid, een gevoel van los te zijn van de dagelijkse beslommeringen. Vanuit deze beleving van het landschap formuleerden wij een uitgangspunt: de functie van de ingreep die wij zouden ontwerpen voor het landschap zou bepaald gaan worden door de gebruiker.

Het Worpplantsoen is het oudste aangelegde stadspark van Nederland en dateert uit 1699. Het park vormt, met in de rug de dijk en de Hoven, een theater, met als decor het fraaie stadsfront van Deventer.

Het uitzicht op dit decor wordt echter belemmerd door het IJsselhotel met bijgebouwen en de camping met lage begroeiing langs de IJssel.

Om dit uitzicht te herstellen is er een uitzichtpunt ontworpen, bereikbaar vanuit het plantsoen. Dezelfde lantaarns, die ook in het plantsoen gebruikt worden, begeleiden het plankier naar het uitzichtpunt in de nevengeul.

Een drijvend object. het koraal, het pad, het klimparcour, de visplek, de duikplank,...

Het hoge uitkijkpunt garandeert een panoramisch uitzicht op de IJssel achter de landtong en op het decor van de stad. Het uitzichtpunt staat midden in het verdronken land van de nevengeul en is alleen bij laag water met droge voeten te bereiken.

De Oude IJsbaan locatie heeft, door de economische crisis, geen eenduidige bestemming. De huidige uitstraling wordt bepaald door restanten die herinneren aan een plek waar vroeger werd geschaatst.

Er staat nog een oude tribune en in het gras tekent zich een ovaalvorm af, waar de ijsbaan lag. Het ontbreken van een bestemming gaf mensen de gelegenheid zich deze plek toe te eigenen en er een vrijplaats te creëren. Er zijn moestuintjes aangelegd, speelobjecten gebouwd en men kan er een vuurtje stoken, her en der staat een busje of caravan. De bossige omranding van het terrein en het aangrenzende water zorgen voor speelplezier voor kinderen en de voormalige tribune is een graffity-object. Deze kwaliteiten die de locatie nu kenmerken, zijn gebruikt om te onderzoeken hoe deze versterkt kunnen worden en zijn aanleiding geweest voor een nieuwe invulling van het onbestemde gebied. De Oude IJsbaan wordt een sociale ontmoetingsplek, waarbij groenten verbouwen, ecologie, water, historie, recreatie, spelen en leren centraal staan.

De Wellekade is gelegen langs de IJssel aan de rand van het historische stadscentrum van Deventer.

Vanaf zuidoostelijke richting is het de entree van de oude stad.

De Wellekade heeft naast een belangrijke verkeersfunctie ook een recreatieve functie en wordt gebruikt als de ‘voortuin van de stad’.

Ons doel is om met dit geschenk mensen en organisaties te inspireren.

Wij hopen dat deze uitgave ‘Overvloed’ een aanleiding wordt voor betrokken burgers, wijkteams, gemeente Deventer, Rijkswaterstaat/ Ruimte voor de Rivier, Waterschap Salland of andere organisaties om met deze inspirerende ideeën aan de slag te gaan.

Geïnspireerd door het huidige gebruik, de historie en de toekomst van Deventer is het idee ontstaan om de locatie opnieuw een zichtbare markering te geven, van waaruit men een weids uitzicht heeft over het historische stadscentrum en de uiterwaarden.

Harry Zwiers voorzitter Programmaraad Architectuurcentrum Rondeel

Middels een reeks van elementen wordt in een ‘hink-stap-sprong’ de entree van de oude stad gemarkeerd, het huidige gebruik ondersteunt en ontstaan er fundamenten voor mogelijke nieuwe invullingen.

Uitgave: 29 mei 2015 i.h.k.v. 20 jarig bestaan Architectuurcentrum Rondeel.

Ontwerp & lay out: Aukje Grouwstra & Nard Kools

www.ronalddeceuster.nl www.kristinsson.nl

www.bessels.com www.wandaschaap.nl

www.elisevanderlinden.nl www.maasarchitecten.nl

www.mariekedejong.nl www.architectenlab.nl

Valerie Ardini www.ardini.nl

& Tjeerd Hermsen www.studiotekenhout.nl

C | H | A | O | S | O | A | H | C cha•os (de; m) 1 ordeloze massa, warboel, verwarde boel χaoς, to 1 de nog ongevormde massa, waaruit de wereld geschapen wordt 2 leegte

Prins Bernhardsluis Deventer

huidige situatie

huidige situatie

voorstel

voorstel

C | H | A | O | S | O | A | H | C

Geschenk aan Deventer

Valerie Ardini & Tjeerd Hermsen

Wat geef je iemand die alles heeft?

Datgene waarvan hij nog niet weet dat hij het mist. Of misschien datgene wat hij heeft, maar zelf niet (meer) ziet of weet dat hij het in zich heeft.

Het gebied rondom de Prins Bernhardsluis, vanaf de A1 en de Zutphenseweg de entree tot de stad: een bonte verzameling van woningen, bedrijven, industrie, verkeer, scheepvaart, bomen, asfalt, tegels, gras, klinkers, borden, palen, reclame, hekken, stoplichten.

De weg splitst zich en grijpt om het hart van de sluis heen, slingerend als een racecircuit. Af en toe vang je een glimp op van de silo’s, de Wilhelminabrug en de appartementen aan de Pothoofd. Wanneer de brug omhoog staat word je herinnerd aan de eigenlijke functie van het gebied; verkeersader van IJssel naar haven.

Daarom een klein gebaar, een geschenk voor eenieder die Deventer op zijn eigen manier beleeft.

Het mooiste geschenk is immers vaak een klein gebaar, een blijk van waardering.

Een geschenk aan Deventer; aan de stad met al haar inwoners, bezoekers en passanten.

Elke Deventenaar zal beamen het gevoel te krijgen thuis te zijn bij het aanzicht van de skyline van Deventer.

De sluis is één van de toegangspoorten tot de stad en kan als gebied zijn kwaliteiten meer naar boven laten drijven. Niet door te bouwen, maar door dat wat er reeds is te benadrukken.

Om de kwaliteiten van het gebied te versterken gaan we terug naar de oorspronkelijke definitie van chaos: Leegte.

Niets.

Wanneer je Deventer binnenrijdt ben je voordat je het weet door het sluisgebied heen. De chaos hier leidt niet tot het zien en beleven van het gebied en het binnenrijden van de stad.

We creëren restruimte door storende elementen en twee gebouwen weg te halen; we reduceren de texturen en materialen tot asfalt, gras en klinkers en komen hiermee tot een natuurlijk overgangsgebied van snelweg naar stad, met zichtlijnen op het havengebied en de skyline van Deventer.

Wij willen Deventer een heldere kijk geven, waarbij het imposante verleden wordt benadrukt door het te ontdoen van het vertroebelde beeld van vandaag en door “Χαος” te schenken.

- mei 2015

Valerie Ardini Tjeerd Hermsen www.ardini.nl www.studiotekenhout.nl

valerie@ardini.nl info@studiotekenhout.nl

R I V I E R S TA D L A N D S C H A P Geschenk aan Deventer - 2015

DEVENTER P A R K LANDSCHAP Het Rondeel biedt, in het kader van haar 20-jarige bestaan, Deventer een geschenk aan.

Acht architecten en acht beeldend kunstenaars geven als duo’s, hun ontwerp en visie op onderstaande locaties in Deventer.

Ontwerpduo’s en locaties

Overijssels kanaal/

Aukje Grouwstra & Nard Kools

Prins Bernhardsluis

Azra Didic & Viorica Cernica

Prins Bernhardsluis

Valerie Ardini & Tjeerd Hermsen

Douwelerkolk Jeroen van Westen & Haroen Martens

Churchillplein/Handelskade/

Buitengracht

Wellekade/Parkweg

Marieke de Jong & Kor Zijnstra

Oude IJsbaan

Elise van der Linden & Erwin Schot

Worpplantsoen/IJssel

Huib Ribbens & Wanda Schaap

Veenoordkolk

Ronald de Ceuster & Floris Klunder

Deze uitgave bestaat uit deze negen kaarten: een overzichtskaart met alle acht locaties en ideeën. En een locatiekaart met ideeën van elk duo afzonderlijk. Deze set kaarten is als geschenk aan Deventer aangeboden aan de burgemeester van Deventer, Andries Heidema.

Dit is de uitgave met TotaalVisie van Nard Kools en Aukje Grouwstra

www.aukjegrouwstra.nl www.nardkools.com

Uitgave: 29 mei 2015 i.h.k.v. 20 jaar bestaan Architectuurcentrum Rondeel.

Ontwerp & lay out: Aukje Grouwstra & Nard Kools.

Douwelerkolk Overijssels kanaal  Park-Landschap Douwelerkolk en Overijssels kanaal gesitueerd in Deventer

De twee archetypen kolk en kanaal

Ruimte met groen, water en bebouwing

Douwerlerkolk

Overijssels kanaal

Kenmerken in het gebied - Douwelerkolk (dijkdoorbraak) aangemerkt als één van de groen gebieden rond Deventer - Overijssels kanaal met N348 begrenzing Buitengoed De Kolk

- spoorlijn: harde lijn met fietstunneltjes - bebouwing: Rivierenwijk, Voorstad-Oost, Groot Douwel, Het Oostrik, de Vijfhoek, Schalkhaar - functies: Deventer Ziekenhuis, Brinkgreven, Rielerenk, sportvelden - onduidelijke verbinding Deventer Stad met Deventer Oost

Gebied en ontsluiting

Uiteenzetting ontwikkeling landschap - de Douweler kolk en het Overijssels kanaal gelegen ten Oosten van Deventer stad - bodem en gebruik waaronder plaggenbemesting, zie verhoging op kaart - oude Landgoederen en wegen zichtbaar in het landschap - ontwikkeling buitengebied Deventer 1785 - topgrafische kaart toont buitenplaatsen en akkerbouw van vroeger - functies: Deventer Ziekenhuis, Brinkgreven, Rielerenk, sportvelden

- Douwelerkolk, al mooie natuur: opwaarderen relatie Deventer Ziekenhuis is voldoende - Overijssels kanaal zichtbaarder en toegankelijker maken voor bewoners: relatie met Havenkwartier - Grid/zakelijkheid vs poëtisch Essenlandschap: tegenstellingen benutten, brengen spanning in het ontwerp - Lange lijnen in het landschap verbindt omgeving met Deventer - Relatie creëren met dit groene gebied en autonoom ontworpen wijken - Rotondes Deventer ziekenhuis vergroten en 'logischer' routes maken voor met name traagverkeer - Overijssels kanaal: relatie zichtbaar maken met Havenkwartier via het basiskanaal en 1e havenarm 'recreatie'

zakelijk poëtisch grid organisch grote volumes kleine volumes snel ritme traag ritme korte lijnen lange lijnen

Colofon Idee en Totaalvisie ontwikkeld door Nard Kools - interieur architect & Aukje Grouwstra - beeldend kunstenaar en omgevingsontwerper.

dichte bebouwing ruimte harde overgang zachte overgang

www.aukjegrouwstra.nl www.nardkools.com

R I V I E R S TA D L A N D S C H A P

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

Veenoordkolk ‘Gelegenheid ...’

Prins Bernhardsluis ‘CHAOS’ Buitengracht e.o.

‘BUITENGEWOON’

Geschenk aan Deventer - 2015 Worpplantsoen

OV E RV LOE D

Prins Bernhardsluis ‘De Visuele Brug’

Het Rondeel biedt, in het kader van haar 20 jarig bestaan, Deventer een geschenk aan.

8 architecten en 8 beeldend kunstenaars geven als duo’s hun ontwerp en visie op de volgende locaties

Wellekade/Parkweg

in Deventer.

Ontwerpduo’s en locaties

Overijssels kanaal/

Aukje Grouwstra & Nard Kools

Prins Bernhardsluis

Azra Didic & Viorica Cernica

Prins Bernhardsluis

Valerie Ardini & Tjeerd Hermsen

Douwelerkolk

Douwelerkolk/Overijssels kanaal ‘Lange lijnen in het Landschap’

Jeroen van Westen & Haroen Martens

Churchillplein/Handelskade/ Buitengracht

Oude IJsbaan

Worpplantsoen/IJssel

Huib Ribbens & Wanda Schaap

Veenoordkolk

Ronald de Ceuster & Floris Klunder

Wellekade/Parkweg

Marieke de Jong & Kor Zijnstra

Oude IJsbaan

Elise van der Linden & Erwin Schot

Deze uitgave bestaat uit deze ‘Index’ kaart plus acht ‘Locatie’ kaarten. Deze set kaarten is als geschenk aan Deventer aangeboden aan de burgemeester van Deventer, Andries Heidema.

Uitgave: 29 mei 2015 i.h.k.v. 20 jaar bestaan Architectuurcentrum Rondeel.

Ontwerp & lay out: Aukje Grouwstra & Nard Kools.

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

We hebben de uitnodiging van Het Rondeel opgevat als een uitdaging om te ontdekken wat de stad (lees de inwoners) zelf vraagt aan de ons toegewezen locatie. We hebben ons in eerste instantie opgesteld als inwoners en gebruikers van deze stad, en pas in tweede instantie als experts. Dit is een vorm van uitgesteld ontwerpen, en dan uiteindelijk een ontwerpen met wat al in de omgeving aanwezig is.

01 - locatie Buitengracht

ontwerp voorzijde Aukje Grauwstra

2

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

We hebben onze zintuigen wijd open gezet en ons niet laten begrenzen door de projectlijn als gebruikssporen van het gebied en of de geschiedenis van de stad daar aanleiding toe gaven. En daar is direct aanleiding toe omdat de Buitengracht onderdeel is van de oude vestingwerken die rond heel de oude stad lagen.

02 - gebruikssporen

4

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

Opvallend is dat we er al direct niet in slagen om routes, die wel door het gebied gesuggereerd worden, ook echt te volgen. Enerzijds in de vorm van aantrekkelijke ruimtes die afgeschermd worden met improviserende houtje touwtje maatregelen, en anderzijds door vreselijk onaantrekkelijke ‘hulpmiddelen, die door hun uitvoering en positionering eerder afwerend zijn.

03 - geen toegang

6

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

De reden voor die op het eerste gezicht vreemde situaties is dat er er ergens in de uitvoering van de stedenbouwkundige opvatting kennelijk in de uitwerking verschillen van inzicht zijn ontstaan over wat privĂŠ is en wat publiek. Dat is altijd lastig wanneer dat misverstand visueel opgewekt wordt: de ruimtes achter de woningen en tussen de woonblokken zijn voor het oog vrij toegankelijk, maar fysiek wordt de toegang geweigerd.

8

04 - publiek/prive

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

De wortels voor het misverstand zitten misschien wel in de geschiedenis van het gebied. Het was onderdeel van de vestingwerken, een aaneengesloten -open- ruimte. Om die geschiedenis leesbaar te houden heeft de stad ervoor gekozen om de bebouwing er op te laten inspireren, en om de open ruimte van de oude vestinggrachten te behouden. Huizen in de open ruimte aan de buitenzijde zijn in gebruik strijdig met dat idee van landschappelijke -publieke- ruimte.

05 - vestingstad

10

Buitengewoon

06 - singelroute

Jeroen van Westen - Haroen Martens

We volgden de route, probeerden die te volgen, want dat is dus nog niet zo makkelijk. En dan onderkennen we drie verschillende sferen. Het ons toegewezen deel is wat harder, je kunt zeggen stedelijker, maar misschien ook wel, nog helderder de vesting. Dan de IJssel, de natuurlijke barrière, en de natuurlijke verbinding, ooit dÊ levensader van de stad. En ten derde het romantische deel, groen en goed ontworpen, mooi bijgehouden.

12

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

Je kunt zeggen dat de oude vestingwerken zijn doorontwikkeld in twee richtingen die, misschien per ongeluk, maar dan toch beeldend sterk, prachtig uitdrukken wat de essentie is van een vesting. Hard en stedelijk ligt de vesting in het zachtere en groenere ommeland.

14

07 - hard/zacht = binnen/buiten

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

Op onze tocht door de stad zo dicht mogelijk de singels volgend zijn we onder de indruk van muren en trappen, stoer en helder tegelijk waardoor het een architectonische eigenheid heeft: de beeldtaal van een vesting die op het water is georiĂŤnteerd. We zoeken in onder andere het prachtige in twee delen verschenen boek Geschiedenis van Deventer en zien dan dat we toch ook iets missen: de prachtige voorkades. Langs de IJssel is die intact, langs de singels verdwenen!

08 - beeldtaal: vestingwerken

16

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

Als we dan toch de geschiedenis induiken omdat een stad als ieder landschap uiteindelijk een stapeling is van verhalen, vinden we ook dat het raakpunt van de zuidelijke helft van vestingwerken via de haven het raakpunt is met de rivier, de levensader. Hier kwamen schepen met graan aan uit heel de wereld, en daarmee arriveerden uit heel de wereld zaden van planten als ‘verstekelingen’. Sommige hebben zich hier in Nederland gevestigd. In de biologie heten deze adventieven ook wel Pothoofdplanten.

Het zou mooi zijn om uit de ruim 400 soorten die daartoe behoren te putten voor de beplanting voor deze zuidelijke helft. Deventer als gastvrije stad, product van vele culturen.

09 - beeldtaal: graanhandel = Pothoofdplanten

18

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

10 - beeldtaal: dag/nacht We dwalen niet alleen overdag door de stad bij goed weer, maar ook met regen en ’s avonds. Juist een stad heeft een heel andere taak in de avond en de nacht als overdag. “Onze’ hoek is dag en nacht aan- en afvoerroute, maar ’s avonds ook een echt uitgaansgebied met de bioscoop als trekpleister. Toch zijn juist de routes voor voetgangers en fietsers ’s avonds niet aantrekkelijk, en niet makkelijk herkenbaar in het glinsterende tegenlicht van de lampen die het verkeer begeleiden en de gebouwen tentoonstellen.

20

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

In verband met die routes is het natuurlijk van belang te kijken naar wat er nog níet is. Er wordt gewerkt aan de uitvoering van een nieuw stationsgebied met nieuwe aansluitingen op de belangrijkste routes door de stad op de rand van oude en nieuwe stad. De plannen beloven een heldere scheiding tussen fietsers en voetgangers dan het nu is, en meer ruimte voor sneller afwikkelen van autoverkeer. Met behulp van nieuwe ‘laanbeplanting’ worden de hoofdroutes gemarkeerd. Ze beloven een overzichtelijkere ruimte.

22

11 - herontwikkeling: entree binnenstad

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

De stedenbouwkundige visie die is gemaakt voor deze nieuwe verkeersafwikkeling rondom het nieuwe stationsplein wijst er wel al op dat het verstandig is om ook aandacht te besteden aan de Buitengracht.

De oostelijke oever wordt aan de stationszijde aangepast en ook zij zoeken naar een tegenwicht, naar een rustpunt ten opzichte van de drukke kruising. Zij kiezen daarvoor een  oplossing lijkend op het vogeleiland, inclusief twee bruggen. Maar de Handelskade wordt niet nader uitgewerkt en blijft een vreemde grens tussen ontoegankelijke singel en wand van kantoorgebouwen vol lunchwandelaars.

24

12 - herontwikkeling: continuiteit

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

IJssel x Hessenweg

handels- en vestingstad

13 - analyse

Op dit punt aangekomen kunnen we een aantal conclusies trekken en de opdracht gaan definiĂŤren die de stad ons stelt. De ingang van de stad heeft een lange, lange geschiedenis! Het is een echte handels- en vestingstad. De ontmanteling van de vesting paste in het doorgroeien van een handelsstad naar een industriestad. Toch herkennen de huidige bewoners en bezoekers de vestingstructuur nog, ze zoeken die op, en ook de stadsplanologen erkennen die vestingstructuur, maar er zitten haperingen in de route.

ontmanteling en groei

26

rondje stad en land

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

nieuwe entree

zon-schaduw

14 - aanzetten

De stad lijkt te vragen om er nog een stapje bovenop te doen en de Buitengracht serieus mee te nemen in de aandacht. We zien de behoefte om het grotere gat in de vestingwerken door het dempen van een deel te compenseren. Dat past in het uit ons sporenonderzoek opkomende beeld om te werken aan de problemen in het kennelijk door de bewoners gewenste rondje oude binnenstad. De Buitengracht heeft  heerlijk zonlicht te bieden op de buitenzijde, er kan ook daar ruimte aangebouwd worden, er kan gezocht worden naar een bijzondere doorkruising van de open ruimte.

ruimte aanbouwen

28

ruimte doorkruisen

Buitengewoon

BINNEN(stads)ZIJDE

Jeroen van Westen - Haroen Martens

15 - ruimte aanbouwen: kade-voet aan de muur

De Handelskade blijft een barrière voor de vele werknemers en studenten om te kunnen genieten van de stad en de Buitengracht als pauzeruimte. We willen buitenruimte met kwaliteit realiseren aan de Buitengracht.Voor overdag en voor de avond. Om kans van slagen te hebben moet er een goede route rond de Buitengracht lopen. Daar kunnen we conceptueel winst boeken door aan de stadszijde het idee vestingstad te versterken met een simpele, effectieve, lange kade voor de lange baksteen muren van de nieuwe bebouwing.

30

Buitengewoon

BUITENZIJDE

Jeroen van Westen - Haroen Martens

SPRINGER-romantiek

16 - ruimte aanbouwen: variant Springer + Pothoofd

Aan de buitenzijde van de singel zou dan een vergroening passen. Dat kan door de oever aan de Handelskade uit te breiden en aantrekkelijk in te richten met een mooie selectie uit de ‘Pothoofdplanten’. Dat kan in de Romantische stijl van de zich ook in het Rijsterborghpark bewezen hebbende Springer, maar de ruimte is dan weer vrij klein om voldoende maat te hebben voor die stijl.

POTHOOFD-adventieven

32

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

17 - ruimte aanbouwen: bolwerk

Een andere mogelijkheid die past in het versterken van de identiteit van Deventer als vestingstad en het scheppen van recreatieve ruimte, is te denken vanuit de fase dat de vesting scherpe bolwerken en vrij liggende ravelijnen had die via lange loopbruggen verbonden waren met de stad.

Het principe daarvan is een in elkaar grijpende wederzijdse zig-zag.

Die zig-zag kan zo gekozen worden dat de hoofduitgangen langs de Handelskade direct toegang geven tot prettige verblijfsruimten buiten die ook nog eens verbonden zijn met de stad via brug en bolwerk.

34

Buitengewoon

Jeroen van Westen - Haroen Martens

18- singelruimtes verbinden: dag en nacht = bomen en licht

In de uitwerkingen van het stationsgebied is een mooi lichtplan opgenomen dat helpt de verbinding tussen de singels te herstellen. Wij willen dat tot in de singels uitbreiden. Overdag zie je licht reflecteren op de kringen en kern van de zacht opbollende fonteinen in de singels. ’s Nachts lichten deze fonteinen van binnen uit op, een lichtpatroon dat op maaiveld doorgezet kan worden tot in de singel van het Rijsterborghpark.

De laanbeplanting langs Handelskade,Verzetslaan en voor Station/ Leeuwenbrug begeleidt overdag de doorlopende lijn van de singels. ’s Nachts helpen de bomen ook de glinstering van lantaarnpalen en ander licht op het water af te schermen.Â

36

Buitengewoon

19 - bolwerk: De Buitenplaats

Jeroen van Westen - Haroen Martens

Het bolwerk kan flink maat krijgen en echt een bijzondere ruimte in de stad worden die op veel manieren gebruikt kan worden: van zonneweide, locatie voor Deventer op Stelten, tot openlucht film of muziek. De exotische beplanting van de tegenoverliggende landpunten zal jaarrond een fantastisch uitzicht vormen. De materialisering van het bolwerk kan gevonden worden in andere mooie voorbeelden in de stad. De namen van de Pothoofdplanten opgevat als een poĂŤtische ode aan de multiculturele stad gehakt in de natuurstenen deksloof van de bolwerkmuur.

38

Buitengewoon

20 - Buitengewoon verbonden

Jeroen van Westen - Haroen Martens

Ideaal was geweest om te kunnen werken met de inwoners, en de gebruikers van de stad, maar we hebben helemaal vanuit de stad gedacht en denken we dat we hiermee een tot nu toe verborgen wens expliciet kenbaar hebben gemaakt in voorstellen die kansen bieden, ten eerste voor de Buitengracht, maar uiteindelijk ook een benadering om naar het hele rondje Deventer te kijken. Met name rondom het Pothoofd zitten er nog wel knelpunten die echt aandacht verdienen. Hier aan de Buitengracht liggen nĂş de kansen voor het grijpen in het verlengde van de lopende werkzaamheden.

40

Jeroen van Westen Haroen Martens

Overmeenweg 12

8111PE Heeten NL

T: 06 21 58 70 46

jeroen@jeroenvanwesten.nl

www.jeroenvanwesten.nl

2e Kruisstraat 16

7413VH Deventer

T: 06 12 70 81 83

haroenmartens@gmail.com

www.haroenmartens.com

OVERVLOED is een geschenk aan de stad Deventer ter gelegenheid van 20 jaar Architectuurcentrum Rondeel

Stromarkt 18c

7411 PK Deventer T 0570 - 611 901

gelegenheid als een pad, als een object, als een koraal

De Veenoordkolk is ooit ontstaan als afgraving voor de ophoging van de A1 en heeft een open verbinding met de IJssel. Vanuit de stad is het gebied alleen te bereiken via de Teugseweg. Af en toe wordt er een hond uitgelaten maar het gebied lijkt geen duidelijke functie te hebben. Het gebied geeft, wellicht omdat het geen duidelijke bestemming heeft en omdat het zich aan de rand van de stad begeeft, een gevoel van vrijheid, een gevoel van los te zijn van de dagelijkse beslommeringen. Vanuit deze beleving van het landschap formuleerden wij een eerste uitgangspunt: de functie van de ingreep die wij zouden ontwerpen voor het landschap zou bepaald gaan worden door de gebruiker. Wij geven een handreiking. Een tweede uitgangspunt was de afvallijn die ons opviel tijdens onze wandeling. De hoeveelheid takken, stro, plastic etc. vormt een organische lijn in het kunstmatig gevormde landschap. Een afgeleide van deze vorm van afzetting willen we in het gebied plaatsen. Al snel werd duidelijk dat deze afgeleide vorm zou moeten drijven. Het water is immers het meest bepalende element in het gebied. Het water zorgt door de verschillende waterstanden voor de dynamiek van het gebied. Een drijvend object zal zich er naar voegen.

We noemen het nu een object maar net zo goed is het een pad. Het is eenpad geworden dat bij hoog water in het water drijft als een koraal en bij een lagere waterstand de middendijk opnieuw verbindt met daar waar een gat is geslagen. Het koraal, het pad, het klimparcour, de visplek, de duikplank zal beweeglijk zijn omdat het maar op twee punten verankerd zal zijn. Het kan een uitvergrote 3d print zijn van een deel van de lijn en het zou opgebouwd kunnen zijn uit een compositie van oranje/rode buizen. Het beeld zal vanaf A1 te zien zijn en het zou 30 m. lang kunnen zijn en 5 m. breed.

Ronald de Ceuster & Floris Klunder

GELEGENHEID ALS EEN PAD, ALS EEN OBJECT, ALS EEN KORAAL Veenoordkolk ‘Gelegenheid ...’

Ronald de Ceuster & Floris Klunder

het park de stad Wanda Schaap Huib Ribbens

Worpplantsoen

OUDE IJSBAAN 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

13.

1. OUDE IJSBAAN - MOESTUINEN/STADSCAMPING Op de locatie, waar de ijsbaan vroeger lag, worden de sporen uit het verleden zichtbaar gemaakt.

De vorm van de ijsbaan en de belijningen hiervan zijn terug te vinden in de inrichting van de openbare ruimte met behulp van verhardingen en beplatingen. Er loopt een pad van gras en grind en een waterstroom waar voorheen de binnenbocht werd gereden. Start en finish van verschillende afstanden worden door verhardingselementen gemarkeerd.

oude ijsbaan - moestuin/stadscamping oude tribune - uitkijkpunt verzonken brug boomhutten-park overkapping waterspeelplaats bij-vriendelijke bloemenweide verbinding coulisse vergroten wateroppervlak eiland geen doorgaand autoverkeer boomhutten boven het water aan talud doorzetten houtwal om oude ijsbaan begrenzen wateroppvlak

De vrijplaats die hier nu aanwezig is, wordt zo zichtbaar gefaciliteerd. Er is gelegenheid voor het verbouwen van groenten, het plaatsen van kleinschalige kassen en schuurtjes, kamperen, spelen en klimmen.

Een deels al aanwezige houtwal rondom de ijsbaan wordt doorgezet, om het gebied te begrenzen.

Het creëert hiermee intimiteit en versterkt het huidige gebruik en de sfeer die de locatie nu kent.

2. OUDE TRIBUNE - UITKIJKPUNT Bovenop de restanten van de voormalige tribune wordt een uitzichtpunt gecreëerd. De oude zitvlakken worden geïntegreerd in de trappen die naar het uitkijkpunt leiden, waarmee de oude functie van de tribune zichtbaar en voelbaar wordt gemaakt.

Het uitkijkpunt genereert activiteit in het gebied. Recreanten, zoals fietsers en wandelaars nemen een kijkje over de aangrenzende wijk en sportvelden enerzijds en het vergezicht van de IJssel met zijn uiterwaarden anderzijds. Het huidige gebruik van de ruïne, een plek waar jongeren hun graffiti kunnen spuiten, blijft bestaan.

12.

3. VERZONKEN BRUG De verbindingsweg tussen woonwijk De Zandweerd en de sportvelden wordt getransformeerd. De huidige weg wordt een pad voor fietsers en voetgangers dat de wijk met de sportvelden verbindt en is alleen nog voor fietsers en voetgangers toegankelijk. Het oversteken van het vergrote wateroppervlak gebeurt met een verzonken brug. Via de oevers, zakt een robuust vormgegeven

9.

2.

1.

10.

wandel- en fietsroute geleidelijk iets onder het maaiveld en vervolgens zelfs onder het waterpijl.

Even later wordt een eiland doorkruist om zo de overzijde te bereiken.

4. BOOMHUTTENPARK Het huidige park, gelegen aan de rand van de locatie, wordt opgewaardeerd met een boomhutten park. Tussen de boomkruinen is gelegenheid tot wandelen, spelen, leren, ontmoeten, ontwijken, eten of zelfs slapen. De boomhutten met hun loopbruggen en trappen ogen natuurlijk en faciliteren in verblijf in samenhang met natuur en cultuur.

5. OVERKAPPING Centraal gelegen in het gebied is een multifunctionele overkapping gedacht. Van hieruit kan het gebied worden beheerd en wordt ruimte geboden voor uiteenlopende activiteiten die direct of indirect aan de locatie zijn gerelateerd. Men kan er bijv. een groentemarkt en/of een zadenruilbeurs organiseren, workshops geven in tuinieren, hutten bouwen of andere (kinder) speelactiviteiten faciliteren.

Het kan worden gebruikt als educatief centrum, cultureel podium, skatebaan of als ruimte om een feestje te organiseren. Ook kunnen er sporten zoals bijvoorbeeld yoga of tai chi beoefend worden.

De overkapping is een open en lichte structuur, gedacht in hout en glas, die al naar gelang het gebruik ook dicht kan zijn.

6. WATERSPEELPLAATS De waterspeelplaats is een ontmoetingsplek. Er vinden ontmoetingen plaats door te spelen met elkaar, maar ook door te leren wat er in het water leeft. De objecten, zandbanken, watervallen, waterweggetjes en aquaducten geven gelegenheid tot klimmen, springen, water-stromen beheersen en/of veranderen of gewoon even pootje te baden. Het riet, de terrassen en watervallen geven ruimte voor het waterleven zoals visjes, kevers, padden, kikkers en salamanders. Deze zijn zo van dichtbij te onderzoeken en over te leren.

3. VERZONKEN BRUG

4. BOOMHUTTEN-PARK

14.

3.

6.

8.

7.

11.

4.

5.

5. OVERKAPPING

1. OUDE IJSBAAN - MOESTUIN/STADSCAMPING

2. OUDE TRIBUNE - UITKIJKPUNT

6. WATERSPEELPLAATS

OUDE IJSBAAN S PE L E N O NT M OE T E N T U IN IEREN ONTD EKKEN

Elise van der Linden Erwin Schot

R I V I E R S TA D L A N D S C H A P

4 1

Geschenk aan Deventer - 2015

W E L L E K A DE

7, Wellekade Marieke de Jong en Kor Zijnstra

5 3

7 Het Rondeel geeft Deventer een cadeau.

6 architecten en 6 beeldend kunstenaars hebben als

7, Wellekade Marieke de Jong en Kor Zijnstra

duo’s hun visie gegeven op de volgende locaties in Deventer:

7, Wellekade / Parkweg e.o.

-

6, Oude ijsbaan, Sportveldenlaan e.o.

-

5, Worpplantsoen, IJssel e.o.

-

4, Veenoordkolk e.o.

-

3, Churchillplein/Handelskade, Buitengracht e.o.

-

2, Overijssels kanaal en Douwelerkolk e.o.

-

1, Prins Bernhardsluis e.o.

-

Beeldend kunstenaar Marieke de Jong en Architect Kor Zijnstra hebben hun visie gegeven op de locatie van de “Wellekade”.

6 Uitgave Rondeel, Deventer 26 mei 2015