Landbouw, Natuur & landschap

4 Landbouw, Natuur & Landschap.

De landbouw is de laatste jaren in opspraak geraakt omtrent uitstoot en bijdrage aan klimaatverandering. De vraag is niet of de huidige manier van landbouw gaat veranderen maar wanneer. Er valt veel winst te behalen in deze sector waardoor klimaatdoelstellingen in de toekomst mogelijk worden behaalt. Opmerkingen vanuit de politiek dat de veestapel gehalveerd moet worden of vele miljoenen besteden aan het opkopen van bestaande landbouwbedrijven moeten volgens Den Haag hier mogelijk uitkomst in bieden.

Naast het milieuvraagstuk is het dierenwelzijn ook in het geding in de huidige manier van landbouw. Tijden lang was het financieel aantrekkelijk om over een zo groot mogelijke veestapel te beschikken om te boeren terwijl dit vaak ten kosten gaat van de gehouden dieren. Met etiketten op voedingsmiddelen waar ‘biologisch’ op staat, en waarbij de dieren een bepaalde hoeveelheid vierkante meter moeten delen met soortgenoten, is er de laatste jaren wel wat verbeterd maar daadwerkelijke verandering van de industrie blijft nog uit.

Gelukkig zijn er kleine maar hoopvolle veranderingen gaande binnen de Nederlandse landbouw. Biologische avonturiers banen hun weg buiten de vastgelegde kaders van de huidige land- en akkerbouw. Met de gedachte dat dit anders kan en zou moeten proberen zij hun onderneming van de grond te krijgen met de bijbehorende valkuilen. Een vernieuwende manier van boeren binnen een sector met een lange geschiedenis is lastig, maar met gepaste vastberadenheid zeker niet onmogelijk bewijzen de volgende verhalen.

MELKBROUWERIJ. Rik Huis in ’t Veld, opgegroeid op een boerderij in Lettele, was nooit van plan boer te worden. Rik heeft grafisch lyceum gedaan in Zwolle en is hierna Urban Design gaan studeren op de kunst academie in Utrecht (Spatial planning). Rik heeft zijn vrouw, Arjuna studeerde destijds klassieke zang in Tilburg. Vier jaar geleden zijn ze ingetrokken en hebben zij een boerderij overgenomen in Lettele waar zij de kans in zagen om te gaan boeren met behulp van de financiering van de Triodos Bank. Hiermee konden zij op een duurzamere manier hun boerenbedrijf opstarten.

Rik en Arjuna hebben de stap genomen om te gaan boeren omdat ze zelf veel bezig waren met voedsel en het zelfbewust bezig zijn met wat je eet en waar dat vandaan komt. Voor hen was het een kans dat de boerderij dicht bij de stad is gelegen, dat deze kleinschalig was opgezet en dat er nog niet veel geïnvesteerd was in de technologie van de toenmalige boerderij.

Hun gedrevenheid komt voort uit het commentaar op het huidige voedselsysteem en het dierenwelzijn. Zij waren vanaf begin af aan van plan dit totaal anders aan te pakken op hun eigen boerderij, hiernaast sprak de praktische kant van het boerenleven hun aan in contrast met een deskjob als landschapsarchitect waarvoor Rik in Utrecht gestudeerd heeft. Het voedsel dat bij Rik en Arjuna geproduceerd wordt kan beleefd worden door de consument. Zo zien bezoekers welke weg de producten afleggen voor zij het kunnen consumeren. Hiernaast kunnen zij laten zien dat de keuze van de consument voor voedsel van invloed is op het landschap. Het product dat zij op de markt hebben gezet is voor hen een manier om dit verhaal te vertellen.

De basis van hun onderneming is een gezonde, vruchtbare bodem. De koeien op hun boerderij worden alleen gevoed met gras en enkele kruiden. Om op verschillende manieren Co2 te reduceren zijn ze voorzichtig te werk gegaan met het mest. De mesthopen in de serrestal worden opgevangen en gebruikt om de bodem vruchtbaar te houden, zo is er geen kunstmest nodig. De melk die de roodbonte koeien produceren wordt achteraf alleen gepastauriseerd.

De reden dat Rik en Arjuna buiten de kaders kunnen denken valt te verklaren doordat zij niet met het boerencultuur zijn opgegroeid zoals andere boeren dit wel zijn. Hierdoor zagen zij andere mogelijkheden buiten het huidige agrarische systeem. Dit, gepaard met een kritische blik, maakte het conceptueel denken een werkelijkheid. Met veel tijd, risico’s en energie hebben ze op dit gebied bereikt wat zij wilden bereiken. De manier waarop zij boeren, krijgt steeds meer aandacht en het overbrengen van hun missie wordt steeds luider en breder gehoord.

Het initiatief dat zij in de loop der jaren hebben neergezet ging desondanks niet vlekkeloos. Als een kleinschalig bedrijf met een ander systeem is het lastig steun te vinden bij grote corporaties. De reguliere boeren bank werkte tegen door geen kleinschalige boerderijen te financieren waardoor het lastig was om de omschakeling van groot- naar kleinschalige landbouw werkelijk te maken. Tevens wilde de grote afnemers niet met het bedrijf van Rik en Arjuna in zee omdat zij geen interesse hadden in de biologische melk welke Rik en Arjuna produceren. Zij zelf wilden weg van markt achter het boeren. Om financiering rond te krijgen moesten ze veel overleggen met verschillende partijen waardoor realisatie moeizaam van de grond kwam. Een initiatief realiseren kost veel tijd en energie, Arjuna zegt uiteindelijk “Je moet er heel hard voor werken, er zitten gewoon te weinig uren in een dag.” Toch strijden ze elke dag in de landbouwsector om het agrarisch systeem te verbeteren en een positieve voetdruk achter te laten.

In 2018 werd de prijsvraag ‘Brood en Spelen’ uitgeschreven vanuit de Rijksbouwmeester waar vernieuwende ideeën voor het platteland op hoge zandgronden de inzet was. De opdracht was om een team te vormen met een grondeigenaar en een landschapsarchitect om vervolgens een plan aan te dragen voor vernieuwende ideeën. Zij hebben hier een invulling aan gegeven door een kennis en een oud klasgenoot van Rik - welke ook landschapsontwerp - deed te benaderen. Het idee Melk & Noot ontstond. Uiteindelijk zijn zij één van de vier Overijsselse winnaars gebleken voor hun aangedragen idee.

Om verlies van biodiversiteit tegen te gaan en houtwallen terug te brengen, willen Rik en Arjuna voedselwallen aanleggen met noot- fruitbomen en klein fruit. In Nederland zijn veel plekken getroffen door schaalvergroting van het agrarisch grondgebruik. Rik en Arjuna hebben huidige kaarten vergeleken met die van 1850 en constateerden een verdwijning van houtwallen samen met schaalvergroting van het grondgebruik. Voor de koeien willen ze voederstroken maken. Dit creëert een prettige en natuurrijke omgeving die nuttig is voor mens en dier.

Het verhaal van Rick en Arjuna stopte niet na het behalen van hun doel om beter te boeren. Ook nu zijn zij nog vollop bezig met het ontwikkelen van een verbeterde visie op het boeren. Met hun boerderij en nieuwe initiatieven als Melk & Noot zijn zij als pioniers een mooi voorbeeld van een hoopvolle toekomst in de duurzame landbouw.