ArchitectuREfugee / MMÜİLMTAERCİİ
Venedik Bienali 15. Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu Önerisi ArchitectuREfugee Collective/ MMÜİLMTAERCİİ Topluluğu
EKİP Konsept/Araştırma: Esra Akcan (Cornell Üniversitesi) Sergi Yerleşim Planı: Aydan Volkan-Onur Arat (Kreatif Mimarlık), Esra Akcan, Aybars Aşçı (Efficiency Lab for Architecture) Sergi Tasarım ve Uygulama: Aydan Volkan-Onur Arat “Mülteci Mimarlar” Kolaj: Esra Akcan (Aaron Goldstein ile, Cornell Üniversitesi) “Mülteciler için Mimarlar” Kolaj ve Video: Esra Akcan (Aaron Goldstein ile, post-prodüksiyon: SGM) “Mülteci Evi”: Aybars Aşçı, Esra Akcan (Eda Sarman ile) “Platform”: Davetli mimar/sanatçı/yazarlar (bkz. “Platform Programı”) ve izleyiciler Platform Programı Koordinasyon: Esra Akcan, Pınar Üner Yılmaz (Chicago Illinois Ünivesitesi) Katalog: Editör: Esra Akcan, Yazarlar: bkz. “Yayın”
İkinci Dünya Savaşından bu yana dünyanın en büyük mülteci krizinin yaşandığı şu günlerde, önerilen sergi mültecinin mimarlık disiplinindeki tarihi ve kuramsal boyutlarını araştıracaktır. Mülteci, göçmen ve misafir işçiyi birlikte kapsayan yurtsuzluk kavramı, çağımızın sadece yaygın bir durumunu anlatmakla kalmaz, modern kurumların bu durumu ele almadaki yetersizliklerini de açığa vurur. Yurtsuz olma hali, bir devletin yurttaşı olma koşulu üzerine kurulmuş insan hakları tanımının da sınırlarını sorgulamaya davet eder bizi. Hannah Arendt’in 70iaşkın yıl önceki büyük mülteci krizi sırasında yazdığı “Biz Mülteciler” makalesinden yola çıkan Giorgio Agamben’in söylediği gibi: “Buradaki paradoks, nihai insan haklarının cisimleşmesine en çok ihtiyacı olan kişi, yani mülteci, tersine bu kavramın radikal krizini oluşturur.” Çağımızın insan hakları rejimine göre, yurtdaşlık hakları kaybolan kişinin, insan hakları da kaybolur. Günümüzde Suriye’li göçmenler üzerinden yapılan devletler arası pazarlıklar ve göçmenlerin yaşam koşulları bu radikal krizin en belirgin göstergesidir. Devlet güçlerince yurtsuzlaştırılan insan, bir başka ülkeye göçe zorlanan mülteci kadar, egemen devlet politikalarına eleştirisini sivil itaatsizlik yoluyla ifade eden aktivist de olabilir. Günümüz insan hakları rejimine göre yurttaşlık ve insan haklarının kişiye devlet tarafından veriliyor ve istenildiğinde alınıyor olması bu radikal krizin bir diğer yönü. Bu sergi Türkiye’nin mülteci-mimari hikayesini merkeze alsa da, mültecilik ve sivil itaatsizlik arasındaki bağı düşünerek, ve yurtsuzluk kavramı üzerinden ulus-devlet tanımını sorgulayarak, pavyonları ulusal kategorilere göre ayrışan Venedik Bienali’ni ulus-ötesi yapıya, izleyiciyi kalıcı barışın önkoşulu yeni bir misafirperverlik ve kozmopolitlik etiğine davet eder.
Önerilen sergi Venedik Türkiye pavyonunun iki uzun paralel duvarı ve arada kalan mekanında üç tane birbiri ile ilişkili yerleştirme ile açılacak, Bienal süresince dördüncü grup yerleştirme ile oluşmaya devam edecektir. İki paralel duvar boyunca çizim, fotoğraf ve videoları içeren iki yerleştirme, mültecinin mimarlık tarihi üzerine “Mülteci Mimarlar” ve “Mülteciler için Mimarlar” isimli iki araştırmayı sergiler; ortadaki “Mülteci Evi” isimli kurgu-mekan yerleştirmesi ise günümüz mülteci krizini ve Türkiye’de sivil itaatsizlikle ifade edilen mimarlık mücadelelerini boğulma temasında birleştireren yeni bir tasarımı inşa eder. “Platform” üzerinde yapılan etkinlikler ve bırakılan izler ile pavyon altı ay boyunca yaşamaya ve değişmeye devam eder.
1. “Mülteci Mimarlar” yerleştirmesi, dünyanın en büyük mülteci krizinin yaşandığı İkinci Dünya Savaşı sırasında ve hemen öncesinde Türkiye’de mimarlık yapan göçmen mimarlar üzerine bir araştırmadır. Bruno Taut, Ernst Reuter, Margarete Schütte Lihotzky, Wilhelm Schütte gibi mültecilerin, ve Clemens Holzmeister ve Ernst Egli gibi göçmenlerin Türkiye mimarlığına etkileri, Ankara-Ulus’un kentsel planlama tarihine odaklanarak sergilenir. 2. “Mülteciler için Mimarlar” yerleştirmesi, 1961 yılından sonra misafir işçi programı ile, ve 1980 darbesinden sonra yurttaşlıktan atılarak ya da Kürt kimliği yüzünden mülteci olarak Türkiye’den Berlin-Kreuzberg’e göçen yurtsuz bireylerin konutlarının kentsel dönüşümü üzerine bir araştırmadır. Aldo Rossi, Rob Krier, Oswald Mathias Ungers, Josef Paul Kleihues, Bohigas/Mackay/Martorell, Rem Koolhaas, Peter Eisenman, Zaha Hadid, Alvaro Siza ve daha birçok tanınmış mimarın binasını kapsayan bu kentsel dönüşüm, çizim, fotoğraf, göçmen apartmanlarının iç mekan kullanım fotoğrafları, ve mimar ve mülteci kullanıcıları karşı karşıya konuşturan video-söyleşiler ile sergilenir. Venedik Türkiye pavyonunun iki paralel duvarı boyunca uzanan bu iki yerleştirme Ankara/Ulus ve Berlin/Kreuzberg haritalarını karşı karşıya getirerek, bir tarafta mülteci mimarların Ulus ve çevresi için projeleri, diğer tarafta Kreuzberg’de konumlanan mültecilerin konutları arasında bir diyalog kurar. İki farklı ülkedeki iki kentin mimarlık tarihlerini mülteci kavramı üzerinden birleştiren bu içiçe geçmiş tarih kurgusu, Venedik Bienali’ni ulus-ötesi yapı ve küresel tarih yazımına davet eder. Bu iki tarih, iki şehir bölgesinin haritası üzerine yapılan fotoğraf, çizim ve yazı kolajları ile sergilenir. Hem uzaktan bütünlüğü okunan hem yakından detaylı incelenebilen bu iki kolaj siyah çerçeve paneller içinde pavyonun paralel duvarları boyunca yukardan asılır. “Mülteciler için Mimarlar” yerleştirmesi ayrıca bir tarafta mimar diğer tarafta kullanıcının konuştuğu iki karşılıklı ekrandan oluşan altı video-booth içerir. Gerek tasarım gerek teknik altyapı uyumu açısından duvardan kopup ortadaki platformun bir kenarına yapışan bu video-boothların her birinde çift ekranlı birer film sergilenir. Aynı binanın mimar ve kullanıcıları ile ayrı ayrı yapılan söyleşilerin sonradan karşılıklı konuşma olarak montajlandığı, ve bu konuşmanın karşılıklı ekranlarda oynayan filmin dondurulup aktive edilmesiyle temsil edildiği bu yerleştirme ile, izleyici mimar ve yurtsuz kullanıcı arasındaki diyaloğu/diyalogsuzluğu düşünmeye davet edilir.
1. YERLEŞTİRME
ArchitectuREfugee / MMÜİLMTAERCİİ Mülteci Mimarlar
“Mülteci Mimarlar” yerleştirmesi, dünyanın en büyük mülteci krizinin yaşandığı İkinci Dünya Savaşı sırasında ve hemen öncesinde Türkiye’de mimarlık yapan göçmen mimarlar üzerine bir araştırmadır. Bu göçmenlerin Türkiye mimarlığına etkileri, Ankara-Ulus’un kentsel planlama tarihine odaklanarak sergilenir.
Ankara-Ulus (1924-1945) Egli
Sch端tte-Lihotzky
Taut Holzmeister
Holzmeister
Ankara-Ulus (1924-1945)
Els瓣sser Bonatz
Jansen
Reuter
Akal覺n
Jansen
2. YERLEŞTİRME
ArchitectuREfugee Mülteciler İçin/Mimarlar MMÜİLMTAERCİİ
“Mülteciler için Mimarlar” yerleştirmesi, 1961 yılından sonra misafir işçi programı ile, ve 1980 darbesinden sonra yurttaşlıktan atılarak ya da Kürt kimliği yüzünden mülteci olarak Türkiye’den Berlin-Kreuzberg’e göçen yurtsuz bireylerin konutlarının kentsel dönüşümü üzerine bir araştırmadır.
Berlin-Kreuzberg (1974-1989) Hadid
Krier, Rossi, Hollein
Bohigas/Mackay/Martorell
Eisenman
Rossi
Rob Krier
Gregotti
Ungers
Kleihues Hejduk Hertzberger
Koolhaas
Berlin-Kreuzberg (1974-1989) Moldenhauer
Ar覺n
Siza
Moldenhauer
Baller
B繹hm
Siza
Koolhaas and Zenghelis Bohigas, Mackay, Martorell Eisenman
Bohigas, Mackay, Martorell Faller, Schröder, Muschalek Faller, Schröder, Muschalek Bohigas, Mackay, Martorell Aldo Rossi Grashorn, Flammang, Licker Bartels, Schmidt-Ott Pfeiffer, Ellermann
Schürmann, Schürmann
Video-Booth
3. YERLEŞTİRME
ArchitectuREfugee Mülteci Evi / MMÜİLMTAERCİİ
“Mülteci Evi” içi su çevre-labirenti biber gazı dolu yarı-saydam bir çadır-ev mecazıdır. Bu evin su dolu merkez odasına girilmez, yaklaşmak isteyenler biber gazı dolu çevre labiretinde yürümeyi (imzayla) kabul etmelidir.
3. “Mülteci Evi” içi su çevre-labirenti biber gazı dolu yarı-saydam bir çadır-ev mecazıdır. Bu evin su dolu merkez odasına girilmez, yaklaşmak isteyenler biber gazı dolu çevre labiretinde yürümeyi (imzayla) kabul etmelidir. Üç yerleştirmenin arasına serpiştirilmiş ve yukardan panellerle asılan, Suriye mülteci krizi ve Gezi olaylarına ait birkaç imgeyle, serginin güncel konusu çağrışımlar yoluyla izleyiciye aktarılır. “Mülteci Evi” yerleştirmesi, bir yandan üç yaşındaki Suriyeli Aylan Kurdi’nin kıyıya vurmuş boğulmuş bedeninde simgesini bulan mülteci krizini, diğer yandan devletin yurttaşlarına attığı biber gazı bombasının yarattığı boğulma duygusuyla anımsanan mimari mücadeleleri biraraya getirerek, diğer iki yerleştirmede olduğu gibi içiçe geçmiş hikayeler anlatır. Boğulma ve nefessiz kalma temasınında birleşen bu hikayeler, genelde yurtsuzluk ve sivil itaatsizlik, mülteci-evsiz ve aktivist-evsiz, özelde Suriyeli mülteci kampları ve Gezi direnişçilerinin çadır kenti arasındaki ilişkileri düşünmeye davet eder. Sadece cesur bir karar veren izleyicinin içini görebileceği “Mülteci Evi”, bir mimarlık mücadelesine tanık olmanın bazen biber gazı solumaktan geçtiğini hatırlatır. Devletten dışlanma durumu olan yurtsuzluğun her yurttaşa çok uzak gibi görünse de, bizzat şehir haklarını kullanmasıyla başına gelebilecek kadar yakın olduğunu farketmek, ulus-devlet ve ona koşullu günümüz insan hakları rejiminin radikal krizini açığa vurur. Sergi hazırlama süreci boyunca biber gazı kullanım izni alma çalışmaları bir performans olarak değerlendirilecektir. İzin verilmeme durumu, dünyada biber gazının uluslararası yasalarla yasaklanmamasına rağmen sergide yasaklanması arasındaki çelişkiyi ortaya vuracak, bu çelişki günümüz insan hakları yasaları ile mültecilik yasaları arasındaki çelişkinin bir mecazı olmaya devam edecektir. Sonuç (“Mülteci Evi” içinde kullanılan dumanın kimyasal formülü) ne olursa olsun, “Mülteci Evi”, labirentimsi mekanı içindeki dumanlı havası, su-dolu merkezinin içinden çıkan ışığı, insanı bir hortumun içine çeken tekinsiz tasarımı ile boğulma deneyimini yaratır. “Mülteci Evi” izleyicinin seçimine göre, (imzayla) içine girilen, ya da çevresinde dönülerek içine bakılan, kendinden taşıyıcılı yarı-saydam panellere kat kat film şeridi yapıştırılarak arzu edilen geçirgenliğin elde edildiği, içindeki gölgeler aracılığıyla kendini sezdiren bir yapıdır. Mevcut pavyon makaslarına göre konumu ve boyutları belirlenen “Mülteci Evi”, yerine mükemmel uyan bir biçimde yerleşme çabasına rağmen, mevcut yapının kalın makasları ile yarılan ve parçalanan çatısı ile, mültecilik ve yerinden olma, ya da sosyal bir felaketin yarattığı travma konusunda izleyiciyi düşünmeye davet eder.
4. YERLEŞTİRME
ArchitectuREfugee / MMÜİLMTAERCİİ Platform
“Platform” Bienal süresince belirli aralıklarla, yurtsuzluk üzerine çalışan herhangi bir ülkeden mimar, sanatçı ve yazarları, bir imge, yerleştirme, metin, seminer, film gösterimi ya da performans ile serginin içeriği üzerine bir yorum yapmaya ve bu yorumu isterlerse pavyonda seçtikleri bir yere yerleştirmeye davet eder.
4. “Platform” Bienal süresince belirli aralıklarla (yaklaşık 15 günde bir) Suriye’li ve yurtsuzluk üzerine çalışan herhangi bir ülkeden mimar, sanatçı ve yazarları, bir imge, yerleştirme, metin, seminer, film gösterimi ya da performans ile serginin içeriği üzerine bir yorum yapmaya ve bu yorumu isterlerse pavyonda seçtikleri bir yere yerleştirmeye davet eder.
Pavyondaki Platform film gösteri alanı, amfi, içinde priz ve kanca gibi destekler bulunan plug-in istasyonları içerir. Yerden 30 cm yükseltilmiş, amfi basamakları için dalgalanan bir yüzey olarak Platform bu yolla konuklara bir altyapı sağlar, ancak konuklar izlerini pavyonun seçtikleri herhangi bir noktasında bırakabilirler. Bu etkinlikler, Türkiye’den ve Cornell Universitesi’nden gelen öğrenci gezi gruplarıyla koordine edilip, konferans, film ya da performans sunmak isteyen konukların işlerini öğrencilerle paylaşmaları sağlanacaktır. İlk üç yerleştirme serginin açılışta hazır olacak içeriğini oluştururken, belirli aralıklarla düzenlenen etkinlik ve eklenen işlerle, sergi açık kaldığı altı ay boyunca sürekli gelişmeye, değişmeye devam edecektir. Farklı ülkelerden katılacak konukların işleriyle süreç içinde oluşan dördüncü grup yerleştirme, kalıcı barışın önkoşulu olan yeni bir misafirperverlik etiğinin bir diğer mecazıdır.
Amfi ve film g繹sterim alan覺
Plug-in 襤stasyonlar覺
Plug-in 襤stasyonlar覺
PLATFORM PROGRAMI Olası Davetliler
Giorgio Agamben: İtalya. Filozof. “Beyond Human Rights” makalesinin yazarı Imre Azem,Gaye Günay: Türkiye. Sanatçı. Kibrit Film. “Ekümenopolis” filminin yaratıcıları Tammam Azzam: Suriye. Sanatçı. “Kiss” duvar sanatının yaratıcısı Şeyla Benhabib: Türkiye/ABD. Politik felsefe yazarı. Another Cosmopolitanism kitabının yazarı Teddy Cruz: Meksika. Mimar. San Diego-Tijuana sınırında göç üzerine işlerin mimarı T. J. Demos: ABD. Sanat tarih ve kuramcısı. The Migrant Image kitabının yazarı Can Dündar: Türkiye. Gazeteci. “Gözdağı” Gezi belgeselinin yaratıcısı Herkes için Mimarlık: Türkiye. Mimarlık grubu. “#Occupy Gezi Architecture” projesinin mimarları Emily Jacir: Filistin. Sanatçı. “Where We Come From” yerleştirmesinin sanatçısı Sinan Logie: Türkiye. Mimar. “Gecekondoo” projesinin mimarı Saloni Mathur: Hindistan/ABD. Sanat tarih ve kuramcısı. Migrant’s Time kitabının editörü Walid Raad: Lübnan/ABD. Sanatçı. Atlas Grup projesinin başı Orhan Pamuk: Türkiye. Yazar. İstanbul ve Kafamda Bir Tuhaflık kitaplarının yazarı Gayatri Spivak: Hindistan/ABD. Edebiyat Çalışmaları. “Righting Wrongs” makalesinin yazarı Hito Steyerl: Almanya. Sanatçı. “November” filminin yaratıcısı Khaled Takreti: Suriye/Fransa. Sanatçı. LOL sergisinin yaratıcısı Nihad al-Turk: Suriye/Lübnan. Sanatçı. Syria’s Apex Generation sergisinde sanatçı Eyal Waizman: İsrail/İngiltere. Mimar. Forensic Architecture kitabının yazarı
YAYIN
ArchitectuREfugee ArchitectuREfugee//MMM MÜÜİİLLM MTTAAEERRCCİİİ İ
Sergi kataloğu üç ana başlık altında, mülteci ve mimarlık ilişkisinin kuramsal boyutu, Ankara’nın inşası ve Berlin’in kentsel dönüşümü hakkında, mimar ve araştırmacıların önceden yayınlanmış ve/veya bu katalog için yazılmış makalelerini bir araya getirecektir.
İÇİNDEKİLER ÖNERİSİ Esra Akcan
“Giriş: Mimarlık, Mültecilik, Ankara ve Berlin” INSERT: 2016 VENEDIK TÜRKİYE PAVILYONU MİMARİ ÇİZİMLERİ (Aydan Volkan, Onur Arat: Sergi tasarımı Aybars Aşçı, Esra Akcan: “Mülteci Evi”)
I.BÖLÜM: MİMARLIK VE MÜLTECİLİK
III.BÖLÜM: MÜLTECİLER İÇİN MİMARLAR ve BERLİN
Giorgio Agamben Hannah Arendt Şeyla Benhabib Teddy Cruz: T.J.Demos Edward Said Gayatri Spivak Anthony Vidler
Esra Akcan: Hardt Waltherr Hämer: Vittorio Lampugnani: Anılar:
“Beyond Human Rights” “We Refugees” Yeni yazı ya da “Another Cosmopolitanism” “Border Translations: Urbanism Beyond the Property Line” Yeni yazı ya da The Migrant Imagedan seçki “The Art of Displacement” “Righting Wrongs” Yeni yazı ya da “Vagabond Architecture”
INSERT: Sergilenen “Mülteci Mimarlar” Kolajı
II.BÖLÜM: MÜLTECİ MİMARLAR ve ANKARA Aydan Balamir Sibel Bozdoğan Bernd Nicolai Süha Özkan Uğur Tanyeli Elvan Altan Bülent Batuman
Yeni yazı ya da Clemens Holzmeister seçki Yeni yazı ya da Modernism and Nation Building seçki Yeni yazı ya da Moderne und Exil seçki Yeni yazı ya da “Türk-Alman Dostluk Yurdu Öneri Yarışması” Yeni yazı ya da Mimarlığın Aktörleri seçki Yeni yazı Yeni yazı
INSERT: Sergilenen “Mülteciler için Mimarlar” Kolajı
“Açık Mimarlık ve IBA 1984/87” “12 Principles” Yeni yazı Berlin-Kreuzberg binalarının tasarımına ait anılar Cihan Arın Oriol Bohigas/David Mackay Yalçın Çetin Bahri Düleç Peter Eisenman Vittorio Gregotti Zaha Hadid Rem Koolhaas Rob Krier Heide Moldenhauer Arthur Ovaska Alvaro Siza