داعش‌له‌‌گرووپێكككى‌چه‌كككداره‌وه بۆ‌ده‌وڵه‌تى‌تيرۆر نووسين‌و‌ئاماده‌كردنى:ئه‌رسه‌لن‌ره‌حمان به‌رايى ناسين‌و‌خستنه‌ڕووى‌ديوى‌ناوه‌وه‌ى‌داعش،سه‌رچاوه‌ى‌بيرى تيسرۆر‌و‌تۆقانسدن،ژينگه‌‌و‌گه‌شسه‌ى‌ئه‌و‌رێكخسراوه‌‌تيرۆريسستييه، ناسسسينى‌كاره‌كته‌ره‌كسسانى،هاوكسسار‌و‌پشسستيوانه‌كانى‌و‌جوگرافيسساى سسسه‌رهه‌ڵدان‌و‌بڵاوبسسوونه‌وه‌ى،يارمه‌تيسسده‌رێكى‌بسساش‌ده‌بێسست‌بسسۆ تێگه‌يشتن‌له‌‌ره‌وتى‌رووداوه‌كان‌و‌خوێنسسدنه‌وه‌ى‌واقيعيسسانه‌ى‌ئه‌و بارودۆخه‌ى‌داعش‌درووستيكردووه. به‌و‌پێيه‌ى‌داعسسسسش‌زاده‌ى‌واقيعێكسسسسى‌كلتسسسسوورى،ئسسسساينى، كسسۆمه‌ڵايه‌تى،سياسسسى‌نسساوچه‌كه‌‌و‌جيهسسانى‌ئيسسسلمييه‌‌و‌ره‌گ‌و ريشاڵى‌درێژ‌بوونه‌ته‌وه‌‌بسۆ‌نساو‌سسسه‌رچاوه‌‌سسسه‌ره‌كييه‌كانى‌ئساين، سياسه‌ت‌و‌ته‌وژمى‌ئيسلميى‌جيهاديى‌و‌ئه‌ده‌بيسسات‌و‌مێژوويسسان بسسوونه‌ته‌‌سسسه‌رچاوه‌‌و‌پاشسسخانێكى‌ده‌وڵه‌مه‌نسسد‌و‌ئه‌زمسسوونگه‌لێكى به‌سوود‌بۆ‌داعش.هه‌رچه‌نسسده‌‌بۆچسسوونى‌ئه‌وه‌ش‌له‌‌ئسسارادايه،كه داعسسسسش‌زاده‌ى‌واقيعسسسسى‌ئێسسسسستا‌و‌به‌رهه‌مسسسسى‌كاپيتسسسساڵيزم‌و سه‌رمايه‌دارى‌ئه‌م‌سه‌رده‌مه‌يه‌‌و‌ده‌ركه‌وتنيشسسى‌هێنسسده‌ى‌ئه‌وه‌ى په‌يوه‌ندى‌به‌‌كه‌وتنسسى‌سسسوننه‌كانه‌وه‌‌هه‌يه‌‌له‌‌لسسوتكه‌ى‌سسسه‌رمايه‌‌و كاپيتاڵى‌عێراقدا‌هێنسسده‌‌په‌يوه‌نسسدى‌نييه‌‌به‌‌رابسسردووى‌ئيسسسلمه‌وه. شيكارانى‌خاوه‌ن‌ئه‌م‌بۆچوونه‌‌بڕوايان‌وايه‌‌به‌سسستنه‌وه‌ى‌داعسسش به‌‌مێژووى‌درێژى‌حسسوكمڕانى‌ئيسسسلمه‌وه‌‌بسسۆ‌خۆده‌ربسسازكردنه‌‌له هكسسانى تۆمه‌تباركردنى‌ده‌سه‌ڵاتى‌سسسه‌رمايه‌دارى‌ئێسسستا‌و‌گيروگاز مسسسۆدێرنيته‌‌و‌كاپيتسسساڵ‌و‌راڤه‌كردنێكسسسى‌جه‌وهه‌رگه‌رايسسسانه‌يه‌‌بسسسۆ واقيعێك‌كه‌‌له‌‌ئێستادا‌ده‌گوزه‌رێت.وه‌ك‌ئه‌وه‌ى"به‌ختيار‌عه‌لى" له‌‌وتارێكسسسدا‌به‌‌ناونيشسسسانى"داعسسسش‌و‌تێڕامسسسانێکی‌سسسسەرەتایی دەربسسارەی‌تەکنیکسسەکانی‌تەفسسسیرکردن‌و‌بسسەرگری"و‌هه‌روه‌هسسا وتسسسارى"داعسسسش‌وجەوهەرگسسسەرایی‌نسسسوێ"خسسسستوويه‌تييه‌ڕوو. سسسه‌ره‌ڕاى‌ئه‌م‌جسسۆره‌‌بيركسسردنه‌وه‌يه،به‌ڵام‌‌هاتنه‌ئسساراى‌داعسسش ئاماژه‌يه‌‌بۆ‌ده‌ستپێكى‌قۆناغێكى‌ن وێى‌ژيسانى‌ئيسسلمى‌سياسسى خسساوه‌ن‌ديسسدگاى‌جيهسساديى‌و‌سسسه‌له‌فى‌له‌‌نسساوچه‌كه‌‌و‌جيهانسسدا‌و شسسياوى‌خوێنسسدنه‌وه‌‌و‌قوڵبسسوونه‌وه‌ى‌هه‌مه‌ليه‌نه‌يه.داعسسش‌وه‌ك ده‌رهاويشته‌يه‌كى‌قه‌يرانه‌كسسانى‌سسسه‌رمايه‌‌و‌كاپيتسساڵ‌و‌مسسۆديلێكى فاشسسيه‌تى‌گسسرووپ‌و‌رێكخسسراوه‌‌ئايسسدۆلۆژييه‌كانيش‌بێسست‌له‌‌پێنسساو گێسسڕانه‌وه‌ى‌شسسكۆى‌له‌ده‌سسستچوو‌و‌پاراسسستنى‌شوناسسسدا،به‌ڵام
1
له‌به‌ر‌ئه‌وه‌ى‌ئيلهام‌له‌‌رابردووى‌وه‌رده‌گرێسست‌و‌كرده‌وه‌كسسانى‌ل ه ژێسسر‌چارشسسێوى‌شسسه‌ڕى‌پيرۆزدائه‌نجامسسده‌دات،شسسياوى‌ئه‌وه‌يه بنكۆڵبكرێت‌و‌په‌يى‌به‌‌رابسسردووى‌بسسبرێت‌و‌له‌و‌به‌رگه‌‌دابمسساڵرێت كه‌‌ده‌يه‌وێت‌له‌‌ژێريدا‌درێژه‌‌به‌‌مانه‌وه‌ى‌خۆى‌بدات. سه‌ره‌تا‌سه‌رهه‌ڵدانى‌بزاوته‌‌ئيسلمييه‌كان‌و‌هسساتنه‌‌ده‌ره‌وه‌يسسان له‌‌هه‌ناوى‌ئيخوان‌موسسسلمينه‌وه1و‌گسسرتنه‌به‌رى‌رێچكه‌يه‌كسسى‌جيسسا له‌و‌رێچكه‌يه‌ى‌ئيخسسسوان‌گرتبسسسوويه‌‌به‌ر،ره‌نگه‌‌له‌‌دامه‌زرانسسسدنى يه‌كه‌ى‌تايبه‌تى‌چه‌كسسدارى‌ئيخسسوان2بسسۆ‌به‌شسسداريكردن‌له‌‌شسسه‌ڕى 1948ى‌فه‌له‌ستين‌له‌‌ليه‌ن‌حه‌سسسه‌ن‌به‌ننسساى‌رابه‌رى‌ئيخسسوانه‌وه چه‌كه‌ره‌ى‌كردبێت.3ئيخوان‌له‌‌كۆتايى‌ده‌يه‌ى‌سييه‌كانى‌س ه‌ده‌ى رابردوودا‌يه‌كه‌م‌كه‌تيبه‌ى‌چه‌كدارى‌دامه‌زراند.به‌‌به‌شداريكردنى له‌‌شسسه‌ڕى‌فه‌له‌سسستين‌ئيسسدى‌له‌و‌قۆنسساغه‌دا‌ئيخسسوان‌له‌‌بسسازنه‌ى ميسسسردا‌نه‌مسسايه‌وه.له‌‌ئاسسستى‌عه‌ره‌بييسسدا‌شسسه‌رعيه‌تێكى‌شسسێوه شۆڕشسسگێڕى‌به‌ده‌سسستهێنا،كه‌‌هه‌م‌له‌‌نسساوخۆى‌ميسسسردا‌پێگه‌ى ئيخسسسسسوانى‌له‌‌ئاسسسسسستى‌گسسسسسرووپه‌وه‌‌به‌ره‌و‌كۆمه‌ڵايه‌تيبسسسسسوون‌و جه‌ماوه‌ريبوون‌برد‌و‌هه‌م‌له‌‌ئاسسستى‌ده‌ره‌وه‌ى‌ميسريشسسدا‌بسسووه هسسۆى‌گه‌شسسه‌ى‌بيسسرى‌ئيخسسوانيى‌و‌په‌ڕينه‌وه‌ى‌بسسۆ‌وڵاتسسانى‌ديكه‌ى عه‌ره‌بى. ده‌ركه‌وتنسسى‌يه‌كێسسك‌له‌‌كسساره‌كته‌ر‌و‌تيۆريسسسته‌‌به‌رجه‌سسسته‌كانى ئه‌ده‌بياتى‌ئيخوانى،رێگه‌خۆشكه‌ر‌بوو‌بسسۆ‌تيسسۆريزه‌كردنى‌فيكسسرى سه‌له‌فيه‌تى‌جيهاديى‌له‌‌نسساو‌ته‌وژمسسى‌ئيخوانييسسدا،ئه‌و‌كسساره‌كته‌ره 1 گرنگه‌كه‌ش‌سه‌يد‌قوتب4بوو،ئه‌و‌دواى‌گه‌ڕانه‌وه‌ى‌له‌‌ئه‌مريكا) ،(951ره‌وتى‌ژيانى‌ئه‌ده‌بى‌خۆى‌به‌جێهێشسست،روويكسسرده‌‌دنيسساى نووسسسينى‌هزريسسى‌تسسايبه‌ت‌به‌‌پرسسسه‌‌ئيسسسلمييه‌كان.به‌‌نووسسسينى كتێسسسبى"مه‌شسسسخه‌ڵى‌رێ)معسسسالم‌فسسسي‌طريسسسق("5و‌دواتريسسسش . 1يه‌كه‌م‌رێكخستنى‌ئيسلمييه،له‌‌دواى‌رووخانى‌خيلفه‌تى‌عوسمانى‌درووست‌بووه.له‌‌ليه‌ن حه‌سه‌ن‌به‌نناوه‌‌له22ى‌ئازارى1928له‌‌ميسر‌دامه‌زراوه.بڕوانه‌‌وێكپيديا:الخوان_المسلمون http://ar.wikipedia.org/wiki هه‌روه‌ها‌بڕوانه:سايتى‌ره‌سمى‌ئيخوان:اخوان‌اون‌لين/http://www.ikhwanonline.com: .2الشريف؛كامل،الخوان‌المسلمين‌في‌حرب‌فلسطين، http://www.ikhwanwiki.com/index.php?title .3ويكيبيديا‌الخوان‌المسلمون؛بابه‌تى:دور_الخوان_في_حرب_،1948 http://www.ikhwanwiki.com/index.php?title .4بيرمه‌ندێكى‌ديارى‌ئيخوان‌موسليمن‌بووه.له9ى‌تشرينى‌دووه‌مى1906له‌دايكبووه‌‌و‌له29ى‌ئابى 1966له‌ليه‌ن‌ده‌سه‌ڵاتى‌جه‌مال‌عه‌بدولناصره‌وه‌‌له‌سێداره‌‌دراوه.له‌‌دواى‌خۆى‌كتێبى)معالم‌في الطريق(و‌ته‌فسيرى‌قورئانى‌به‌‌ناوى)في‌ظلل‌القران(و‌چه‌ندين‌دانراوى‌ديكه‌ى‌به‌جێهێشتووه‌‌و‌به له‌سێداره‌درانى‌له‌ليه‌ن‌ده‌سه‌ڵاتدارێتى‌ميسره‌وه،بووه‌‌كه‌سايه‌تييه‌كى‌ناودارى‌جيهانى‌ئيسلمى‌و بيروڕاكانى‌هێشتا‌له‌‌تواناياندا‌هه‌يه‌‌كاريگه‌رى‌له‌سه‌ر‌گه‌نجانى‌ئيسلمى‌درووست‌بكه‌ن.بڕوانه ويكيپيديا‌سيد_قطبhttp://ar.wikipedia.org/wiki : .5م ه‌ل‌كرێكار‌وه‌ريگێڕاوه‌ته‌‌سه‌ر‌زمانى‌كوردى‌و‌نووسينگه‌ى‌ته‌فسير‌له‌‌شارى‌هه‌ولێر‌چاپيكردووه.
2
ت ه‌فسيركردنى‌قورئسان‌له‌‌بسۆته‌ى‌زنجيسره‌‌كتێبێكسدا‌به‌‌ناونيشسانى "في‌ظلل‌القران"ديدێكى‌نسوێى‌جيسا‌له‌‌بيركسسردنه‌وه‌ى‌ئيخسوانى خسسسسته‌ڕوو، 6ديسسسدێك‌كه‌‌له‌‌بسسسابه‌تى‌په‌رسسسستراوێتييدا‌پشسسست‌به بيروڕاكسسسسانى‌سسسسسه‌له‌ف‌و‌دانراوه‌كسسسسانى‌محه‌ممه‌دى‌كسسسسوڕى عه‌بسسدولوه‌هاب‌ده‌به‌سسستێت.حسساكمييه‌تى‌خسسودا‌ده‌كسساته‌‌به‌شسسێكى دانه‌بڕاو‌له‌‌يه‌كتاپه‌رسسستى‌خسسودا.ملكه‌چكسسردن‌بسسۆ‌فه‌رمسسانڕه‌واى پشتبه‌سسسستوو‌به‌‌ياسسسساى‌دانسسسراو‌له‌‌بسسسرى‌ياسسسساى‌خسسسودا،وه‌ك هه‌ڵوه‌شسسێنه‌ره‌وه‌ى‌ئيسسسلم‌و‌شسسايه‌تومان‌ناوده‌بسسات.له‌‌ئاسسستى سياسييشدا‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌قۆناغى‌شاڵاوى‌ته‌تار‌و‌له‌‌فه‌تواكانى ئيبن‌ته‌يمييه‌‌به‌هره‌مه‌ند‌ده‌بێسست.ئه‌و‌‌بسسڕواى‌به‌‌بسسزوێنه‌رى‌جيهسساد هه‌يه‌‌بسسۆ‌گێسسڕانه‌وه‌ى‌حسسوكمى‌خسسودا‌بسسۆ‌سسسه‌ر‌زه‌وى‌كسسۆمه‌ڵگه‌ى موسڵماننشين‌و‌بسسڕواى‌به‌‌دابه‌شسسكارى‌كسسۆمه‌ڵگه‌‌بسسۆ‌دوو‌به‌ره‌ى "ئيسلم"و"كوفر"ياخود"تسساريكى‌كسسوفر"و"رۆشسسنايى‌ئيمسسان" هه‌يه. بيروڕاكانى‌سسه‌يد‌قسوتب،بسێ‌پێشسينه‌‌نه‌بسوون.له‌‌فه‌رهه‌نگسى ئيسلميدا‌باسه‌كانى‌حوكم،جێبه‌جێكردنسسى‌شسسه‌ريعه‌ت،خيلفه‌ت، همسسساره‌ت،به‌‌درێژايسسسى‌مێسسسژووى جه‌مسسساعه‌ت،پێشسسسه‌وايه‌تى‌و‌ئ ئيسلميى‌له‌‌باره‌يانه‌وه‌‌نووسراوه.و‌ئيبسسن‌ته‌يمييه‌‌و‌مسساوه‌ردى‌و ئه‌ب و‌ئه‌على‌مه‌ودودى‌دي ارترين‌و‌خ اوه‌ن‌هه‌ژم وونى‌به‌رچساون له‌و‌باره‌يه‌وه. ئه‌وه‌ى‌سسسسه‌يد‌قسسسوتب‌له‌‌هاوبيره‌كسسسانى‌زيسسساتر‌جياده‌كسسساته‌وه، چڕكسسسردنه‌وه‌ى‌مه‌به‌سسسستى‌بسسسوو‌له‌سسسسه‌ر"دوژمنسسسى‌نسسساوخۆيى". مه‌به‌ستى‌له‌و‌ده‌سته‌واژه‌يه "ئه‌و‌فه‌رمانڕه‌وايانه‌ن‌له‌‌كۆمه‌ڵگه‌ى موسڵماننشسسييندا‌ده‌سسسه‌ڵاتيان‌گرتسسووه‌ته‌‌ده‌سسست‌و‌شسسه‌ريعه‌تيان به‌لوه‌‌نسسسساوه".لێسسسسره‌وه‌‌كه‌ڵكه‌ڵه‌ى‌لبسسسسردن‌و‌گسسسسۆڕينى‌رژێمه ناوخۆييه‌كان‌و‌ئاراسسسته‌كردنى‌گه‌نجسسان‌بسسۆ‌گسسۆڕينى‌كسسۆمه‌ڵگه‌له رێگه‌ى‌چه‌ك‌و‌كسسرده‌ى‌چه‌كسسدارييه‌وه،فيكسسرى‌ئيخوانه‌كسسانى‌له پرسسسى‌ئسسومه‌مى‌بوونسسدا‌له‌ق‌كسسرد.له‌‌هه‌نسساوى‌ئه‌و‌كسسۆمه‌ڵه‌يه‌دا چه‌ندين‌گرووپ‌و‌حزب‌و‌كۆمه‌ڵه‌‌له‌دايكبوون. داگيركارييه‌كسسان‌و‌پرسسسى‌به‌شسسداريكردن‌له‌‌بسسزاوته‌‌سياسسسييه شۆڕشگێڕييه‌كانى‌وڵاتانى‌ناوچه‌كه،ده‌رفه‌تى‌ئه‌وه‌ى‌بۆ‌گسسرووپ و‌رێكخسسراوه‌‌ئيسسسلمييه‌‌جيهادييه‌كسسان‌ره‌خسسساند،ببنه‌‌خسساوه‌نى شه‌رعييه‌تى‌شۆڕشگێڕى‌و‌وه‌ك‌به‌شێك‌له‌‌جوڵانه‌وه‌ى‌شۆڕشسسه ميللييه‌كان‌ده‌ربكه‌و‌ن.7 . 6عبدالمجيد؛أحمد،سيد‌قطب‌بين‌مؤيديه‌ومعارضيه،ويكيبيديا‌الخوان‌المسلمون، http://www.ikhwanwiki.com/index.php?title
3
داگيركارى‌سۆڤيه‌ت‌له‌‌ئه‌فغانستاندا،8ده‌رفه‌تێكسسى‌زێڕينسسى‌بسسۆ هه‌ڵگرانى‌بيرى‌جيهاد‌هێنايه‌‌پێشه‌وه،بسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌له‌‌سسسه‌رزه‌مينى "تسساريكييه‌وه"رووبكه‌نه‌‌سسسه‌ر‌زه‌مينسسى"جيهسساد"و‌تێكۆشسسان‌بسسۆ به‌رزكسسردنه‌وه‌ى‌نسساوى‌خسسودا‌و‌گێسسڕانه‌وه‌ى‌حسسوكمى‌شسسه‌ريعه‌ت‌و دامه‌زرانسسدنى‌جێسسپێيه‌كى‌قسسايم‌بسسۆ‌نه‌خشسسه‌ى‌داهسساتووى‌گسسرووپه جيهادييه‌كان. ده‌سسسستپێكردنى‌جيهسسسادى‌ئه‌فغانسسسستان‌هاوكسسسات‌بسسسوو‌له‌گه‌ڵ سسسه‌ركه‌وتنى‌شۆڕشسسى‌ئيسسسلمى–شسسيعه-له‌‌ئێسسران9و‌به‌مه‌ش كابووسسسسى‌تسسسرس‌له‌‌گه‌يشسسستن‌به‌‌ده‌سسسسه‌ڵات‌به‌‌ته‌واوى‌شسسسكا. ئيسلمييه‌كانى‌جيهسسان‌مرخسسى‌خۆيسسان‌بسسۆ‌گه‌يشسستن‌به‌‌ده‌سسسه‌ڵات خۆشسسسسكرد.خه‌ونسسسسى‌دامه‌زرانسسسسدنى"ده‌وڵه‌تسسسسى‌ئيسسسسسلمى"و جێبه‌جێكردنى‌شه‌ريعه‌ت‌تا‌ده‌هات‌گه‌وره‌تر‌ده‌بوو. ه ئه‌زموونى‌ئێران،بۆ‌هه‌موو‌ئيسلمييه‌كان‌جێى‌سه‌رنج‌بسسوو،ب تسسايبه‌تى‌له‌‌كاتێكسسدا‌ئه‌و‌وڵاته،له‌‌قۆنسساغى‌يه‌كه‌ميسسدا‌پشسستيوانى جووڵانه‌وه‌‌سياسييه‌‌ئيسلمييه‌كانى‌له‌‌جيهانسسدا‌كسسرد‌و‌درووشسسمى "هه‌نسسارده‌كردنى‌شسسۆڕش"يشسسى‌هه‌ڵگرتبسسوو.وێسڕاى‌پارێزبه‌نسسدى له‌گه‌شسسه‌ى‌فيكسسرى‌وه‌هسسابى،هاوكسسارى‌گسسرووپ‌و‌رێكخسسراوه ئيسلمييه‌‌سوننه‌كانيشى‌ده‌كرد. له‌‌راپۆرتێكدا‌كه‌ناڵى"بسسى‌بسسى‌سسسى"ى‌بريتسسانى‌نووسسسيويه‌تى: " ریشه‌ی‌جوڵانه‌وه‌‌جیهادی-سه‌له‌فی‌سسسوننه‌‌بسسۆ‌كۆتسسایی‌ده‌یه‌ی 1970ده‌گه‌ڕێته‌وه،ئه‌م‌جسسسسسسوڵانه‌وانه‌‌به‌شسسسسسسێوه‌ی‌تسسسسسسایبه‌ت له‌میسسسره‌وه‌‌سسسه‌ریان‌ده‌رهێنسسا.له‌سسسه‌ره‌تادا‌هه‌وڵسسی‌رووخانسسدنی رژێمه‌‌ده‌سسسسسسسه‌ڵاتداره‌كانی‌وڵاتسسسسسسانی‌عه‌ره‌بیيسسسسسسان‌ده‌دا،له‌و
. 7بۆنموونه‌‌به‌شداربوونى‌ليه‌نه‌‌سياسييه‌كان‌له‌‌رزگاركردنى‌ئه‌فغانستان،دامه‌زراندنى‌بزوتنه‌وه‌ى ئيسلمى‌له‌‌كوردستانى‌عێراق‌بۆ‌به‌شداريكردن‌له‌‌جوڵانه‌وه‌ى‌چه‌كدارى‌كورد‌له‌‌دژى‌رژێمى‌به‌عس له‌‌ده‌يه‌ى‌هه‌شتاكانى‌سه‌ده‌ى‌رابردوودا. .8ب ه‌‌داگيركردنى‌ئه‌فغانستان‌له‌‌ليه‌ن‌يه‌كێتى‌سۆڤييه‌ته‌وه‌‌له24ى‌كانوونى‌يه‌كه‌مى1979 ده‌ستيپێكرد‌و‌له15ى‌شوباتى1989به‌‌هۆى‌رازيبوون‌به‌‌رێككه‌وتننامه‌ى‌ژنێفى1988سوپاى‌سوور له‌و‌وڵاته‌‌پاشه‌كشێى‌كرد11.گرووپ‌و‌كۆمه‌ڵه‌‌و‌حزبى‌سوننه‌‌مه‌زهه‌ب‌دامه‌زران‌كه‌‌ئه‌مانه‌‌بوون: )جه‌معيه‌ى‌ئيسلمى،شوراى‌نزار،حزبى‌ئيسلمى‌گوڵبه‌دين،مه‌كته‌ب‌خه‌ده‌مات‌موجاهيدينى‌عه‌بدوڵڵا عه‌زام،حزبى‌خالص،ئيتحادى‌ئيسلمى،حه‌ره‌كه‌ى‌ئيسلمى،به‌ره‌ى‌نيشتيمانى‌بۆ‌رزگارى‌ئه‌فغانستان، به‌ره‌ى‌ئيسلمى‌نيشتيمانى(،هه‌روه‌ها8گرووپ‌و‌حزبى‌شيعه‌‌مه‌زهه‌بيش‌درووست‌بوون75000.تا 900000جه‌نگاوه‌رى‌ئه‌فغانى‌و‌بيانى‌كوژران.له‌‌به‌رامبه‌ريشدا14هه‌زار‌و453سه‌ربازى‌رووسيا كوژران.مليۆنێك‌و‌نيو‌تا‌مليۆنێك‌و850هه‌زار‌مه‌ده‌نى‌كوژران‌و3مليۆن‌هاوولتيش‌بريندار‌بوون5. مليۆن‌هاووڵاتيش‌وه‌ك‌په‌نابه‌ر‌روويان‌له‌‌ده‌ره‌وه‌ى‌وڵاته‌كه‌يان‌كرد‌و‌دوو‌مليۆنى‌ديكه‌ش‌له‌‌ناوخۆدا ئاواره‌‌بوون. .9شۆڕشێكى‌جه‌ماوه‌رى‌بوو،له1979كۆتايى‌به‌‌ده‌سه‌ڵاتى‌پادشايه‌تى‌ئێران‌هێنا‌و‌محه‌ممه‌د‌ره‌زا شاى‌په‌هڵه‌وى‌وڵاتى‌به‌جێهێشت‌و‌روحوڵڵا‌موسه‌وى‌ناسراو‌به‌‌خومه‌ينى‌له‌‌پاريسه‌وه‌‌گه‌ڕايه‌وه‌‌تاران و‌سه‌ركه‌وتنى‌شۆڕشه‌كه‌ى‌راگه‌ياند‌و‌كۆمارى‌ئيسلمى‌ئێرانى‌له‌سه‌ر‌بنه‌ماى‌ويليه‌تى‌فه‌قيهس دامه‌زراند.
4
سسسه‌رده‌مه‌دا‌كتێسسبێكی‌بچسسووك‌به‌‌نسساوی"الفريضسسة‌الغائبسسة" بڵاوكرایه‌وه،كه‌‌له‌ڕاستیدا‌وه‌ك‌هاوكسساری‌رێگه‌ی‌ئه‌و‌جسسوڵانه‌وانه پێناسسسسه‌‌ده‌كسسسرا".محه‌ممه‌د‌عه‌بدولسسسسه‌لم‌فه‌ره‌ج"نووسسسسه‌ری میسری‌كتێبه‌كه،ده‌ڵێت:موسڵمانان‌زۆربه‌ی‌فه‌ریزه‌كانی‌ئسسایینی خۆیسسسسسان‌پابه‌نسسسسسدن‌و‌به‌ڵام‌به‌وته‌ى‌ئه‌و‌یه‌كێسسسسسك‌له‌‌فه‌ریسسسسسزه سه‌ره‌كییه‌كان‌واته‌‌جیهادییان‌له‌بیركسسردووه،هه‌ر‌له‌و‌رووه‌وه‌‌داوا له‌‌موسڵمانان‌ده‌كات،كه‌‌فه‌ریزه‌ی‌شه‌ڕكردن‌له‌گه‌ڵ"دوژمنسسی نزیسسسك"به‌جێسسسبێنن‌و‌مه‌به‌سسسستی‌نسسساوبراو‌له‌‌دوژمنسسسی‌نزیسسسك "ده‌سه‌ڵاتدارانی‌وڵاتانی‌موسڵمان‌بوو".11 محه‌ممه‌د‌عه‌بدولسه‌لم‌فه‌ره‌ج‌پێیوابوو،سه‌ره‌تا‌ده‌بێست‌شسه‌ڕ له‌‌دژی‌دوژمنه‌‌نزیكه‌كسسان‌بكرێسست،نه‌ك‌دوژمنه‌‌دووره‌كسسان.له‌و سه‌رده‌مه‌دا‌زۆربه‌ی‌جیهادییه‌كسسان‌تێڕوانینێكسسی‌شۆڕشسسگێڕانه‌یان هه‌بسسوو،هه‌ر‌له‌سسسه‌ر‌ئه‌و‌بنه‌مسسایه‌‌بسسوو،ئه‌وان‌توانیيسسان‌ئه‌نسسوه‌ر سسساداتی 12سسسه‌رۆك‌كۆمسساری‌ئه‌و‌سسسه‌رده‌مه‌ی‌میسسسر‌له‌‌سسساڵی 1981تیرۆر‌بكه‌ن. له‌‌ده‌يه‌ى‌هه‌شتاكاندا،جسسووڵانه‌وه‌ى‌چه‌كسسدارى‌جيهادييه‌كسسان‌له ئه‌فغانسسستان‌تسسا‌ده‌هسسات‌زيسساتر‌به‌هێسسز‌ده‌بسسوو.وڵاتسسانى‌عه‌ره‌بسسى، به‌تسسايبه‌تى‌وڵاتسسانى‌كه‌نسسداو‌و‌ته‌نسسانه‌ت‌وڵاتسسانى‌خۆرئسساواش‌به مه‌به‌سسستى‌داهێزرانسسى‌توانسساى‌لۆجسسستى‌و‌مرۆيسسى‌و‌په‌كخسسستنى سياسه‌ته‌كانى‌سۆڤيه‌ت؛پشتيوانى‌مسساڵى‌و‌لۆجسسستى‌و‌ميسسديايى موجاهيسسده‌كانيان‌ده‌كسسرد.به‌شسسدارى‌ئه‌مريكسسا‌له‌‌پڕچه‌ككردنسسى موجاهيده‌كانى‌ئه‌فغانستان‌و‌هاوكارييه‌كانى‌ئه‌و‌وڵاته‌‌بۆ‌گسسرووپه ئه‌فغانييه‌كسسسان،به‌‌يه‌كێسسسك‌له‌‌رووه‌‌هه‌ر‌ديسسساره‌‌و‌به‌رچاوه‌كسسسانى جيهسسادى‌ئه‌فغانسسستان‌داده‌نرێسست‌و‌وڵاتێكسسى‌وه‌ك‌پاكسسستان‌له‌و سسسسسه‌رده‌مه‌دا‌ببسسسسوه‌‌ده‌روازه‌يه‌كسسسسى‌كسسسسراوه‌‌به‌‌رووى‌هێسسسسزه ئيسسسسلمييه‌كانى‌ئه‌فغانسسسستاندا‌و‌لێيه‌وه‌‌گسسسرووپ‌و‌رێكخسسسراوه ئيسلمييه‌كان‌وێڕاى‌هاتوچۆى‌ئازادانه‌يان،سه‌ربازگه‌ى‌مه‌شسسق‌و 10
). 10محه‌ممه‌د‌عه‌بدولسه‌لم‌فه‌ره‌ج(؛به‌‌نووسين‌و‌بڵاوكردنه‌وه‌ى‌كتێبى"الفريضة‌الغائبة"،ستراتيژى توندوتيژى‌برده‌‌ناو‌به‌رنامه‌ى‌كۆمه‌ڵه‌ى‌جيهادى‌ميسره‌وه،كه‌‌له1966ه‌وه‌‌دامه‌زرابوو،به‌ڵام ديدگايه‌كى‌روونى‌بۆ‌پرسى‌جيهاد‌نه‌بوو.كتێبه‌كه‌‌له‌‌هاوينى1980چاپكرا.دواى‌تيرۆركرانى‌ئه‌نوه‌ر سادات،ئه‌و‌كتێبه‌‌بووه‌‌به‌ڵگه‌‌له‌سه‌ر‌هاندان‌و‌تێوه‌گلنى‌محه‌ممه‌د‌عه‌بدولسه‌لم‌له‌‌رووداوه‌كه‌‌و‌به‌و هۆيه‌وه‌‌له‌‌ليه‌ن‌ده‌سه‌ڵاتدارانى‌ميسره‌وه‌‌له1982له‌سێداره‌‌درا.له‌و‌كتێبه‌دا‌پرسى‌وه‌لء‌و‌به‌راء‌و دوژمنى‌نزيك‌و‌دوور‌و‌گێڕانه‌وه‌ى‌حوكمى‌خوا‌له‌‌رێگه‌ى‌جيهاده‌وه‌‌خراونه‌ته‌ڕوو. BBC.11؛مێژووى‌توندڕه‌وى‌له‌شۆڕشگێڕيه‌وه‌‌بۆ‌داعش،وه‌رگێڕانى‌ده‌ستوور،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى17 کانونی‌یەکەمhttp://www.desturnet.com،2014 .12ئه‌نوه‌ر‌سادات:له25ى‌كانوونى‌يه‌كه‌مى1918له‌دايكبووه‌‌و‌پله‌ى‌سه‌ربازى‌له‌‌ريزى‌سوپادا هه‌بووه‌‌و‌دواى‌گه‌يشتنى‌به‌‌ده‌سه‌ڵات،له‌‌ميانى‌نمايشێكى‌سه‌ربازييدا،له‌‌ليه‌ك‌كه‌سێكه‌وه‌‌به‌‌ناوى خالد‌ئيسلمبوڵى‌له6ى‌تشرينى‌يه‌كه‌مى1981تيرۆركرا.
5
راهێنانيان‌دامه‌زراندبوو،هاوكات‌له‌‌رێگه‌ى‌ئه‌و‌وڵاته‌وه‌‌كۆمه‌ك‌و پيتاكى‌سه‌ربازى‌و‌مرۆيى‌ده‌گه‌يشته‌‌موجاهيده‌‌ئه‌فغانييه‌كان. ئه‌فغانسسستان‌به‌‌كسسرده‌وه‌‌بسسووه‌‌قوتابخسسانه‌يه‌كى‌مه‌يسسدانى‌بسسۆ په‌روه‌رده‌كردنى‌هه‌زاران‌خۆبه‌خشى‌ئيسلميى.13له‌وێسسوه‌‌له‌گه‌ڵ كۆتايهێنان‌به‌‌ده‌سه‌ڵاتى‌سۆڤيه‌ت‌له‌‌ئه‌فغانستاندا‌و‌دامه‌زراندنى حكسسومه‌تى‌يه‌كڕيسسزى‌ليه‌نه‌‌ئه‌فغانييه‌كسسان)،(1992كێشسسه‌يه‌كى گه‌وره‌تسسر‌له‌وه‌ى‌چاوه‌ڕوانسسده‌كرا،رووبه‌ڕووى‌جيهسسان‌بسسوويه‌وه. ئه‌ويسسش‌موجاهيسسده‌‌بيانييه‌كسسانى‌ئه‌فغانسسستان‌بسسوو،به‌‌تسسايبه‌تى عه‌ره‌ب–ئه‌فغانه‌كسسسان.ئه‌وان‌ئه‌زمسسسوونى‌نسسسزيكه‌ى10سسسساڵ شه‌ڕكردنيان‌دژى‌سوپايه‌كى‌به‌هێسسز‌و‌تسسۆكمه‌ى‌جيهانيسسدا‌هه‌بسسوو، شاره‌زاى‌هونه‌ره‌كانى‌شه‌ڕ‌و‌به‌كارهێنانى‌هه‌موو‌جسسۆره‌‌ئسسامێر‌و چه‌كێكسسى‌سسسه‌ربازى‌ببسسون،به‌‌تسسايبه‌تى‌له‌‌بسسوارى‌به‌كارهێنسسانى مادده‌ى‌ته‌قه‌مه‌نسسى‌و‌كه‌رسسسته‌ى‌ته‌قانسسدنه‌وه‌دا)(TNTبه‌و‌په‌ڕى ورده‌كارييه‌وه‌‌داهێنانيان‌له‌‌جسسۆر‌و‌شسسێوازى‌ئه‌نجامسسدانى‌كسسرده‌ى سه‌ربازييدا‌كرد. رێكخسسسسراوه‌‌خێرخسسسسوازييه‌كه‌ى‌ئوسسسسسامه‌‌بسسسسن‌لدنسسسسى‌گه‌وره سسسه‌رمايه‌دارى‌عه‌ره‌بسسستانى‌سسسعوديه‌‌به‌‌هاوكسسارى‌نووسسسينگه‌ى خزمه‌تگسسسوزارى‌موجاهيسسسدان14كه‌‌دكتسسسۆر‌عه‌بسسسدوڵڵا‌عه‌زامسسسى فه‌له‌سسسسستينى15سه‌رپه‌رشسسسستيده‌كرد،بسسسسووه‌‌لنكه‌ى‌دووبسسسساره رێكخسسستنه‌وه‌ى‌ئه‌و‌گه‌نجسسانه‌ى‌له‌‌وڵاتسسانى‌جيهسسانه‌وه‌‌بسسۆ‌جيهسساد روويسسسسان‌له‌‌ئه‌فغانسسسسستان‌كردبسسسسوو.لێسسسسره‌وه‌‌قاعيسسسسده،16وه‌ك رێكخراوێكسسى‌نسسوێى‌فسسره‌‌نه‌ژاد‌و‌ره‌چه‌ڵه‌ك‌جياجيسساى‌جيهسسانيى ده‌ركه‌وت‌و‌رۆژ‌له‌‌دواى‌رۆژ‌زيسساتر‌گه‌شسسه‌ى‌به‌خسسۆوه‌‌بينسسى‌و‌به .13عبد‌العاطي؛محمد،الفغان‌العرب،قسم‌المعرفة،الجزيرة‌نت، http://www.aljazeera.net/specialfiles . 14له‌‌ليه‌ن‌عه‌بدوڵڵا‌عه‌زامه‌وه‌‌دامه‌زرابوو،كارى‌سه‌ره‌كى‌رێكخستن‌و‌ته‌جنيدى‌خوازيارانى‌جيهاد‌و راكێشانيان‌بوو‌بۆ‌ئه‌فعانستان.به‌‌هه‌زاران‌چه‌كدارى‌عه‌ره‌ب‌له‌‌رێگه‌ى‌ئه‌و‌نووسينگه‌يه‌وه‌‌گه‌يه‌ندرانه ئه‌فغانستان. ).15عه‌بدوڵڵا‌عه‌زام(له1941له‌‌شارى"جنين"ى‌فه‌له‌ستين‌له‌دايكبووه.له24ى‌تشرينى‌دووه‌مى 1989له‌‌ته‌مه‌نى47ساڵييدا‌به‌هۆى‌بۆمبرێژكردنى‌ئۆتۆمبێله‌كه‌ى‌تيرۆر‌كراوه.هه‌رچه‌نده‌‌ته‌مه‌نى‌زۆر نه‌بوو،به‌ڵام‌به‌‌رێبه‌رى‌جيهادى‌ئه‌فغانستان‌ناسراوه‌‌و‌كاريگه‌رترين‌كه‌سايه‌تى‌عه‌ره‌ب‌ئه‌فغان‌و رێبه‌رى‌جيهادييه‌‌له‌‌ئه‌فغانستاندا‌و‌بڕوانامه‌ى‌دكتۆراى‌له‌‌ئه‌زهه‌ر‌به‌ده‌ستهێنابوو.له‌‌رووى‌وتاردان‌و نووسينه‌وه‌‌تواناى‌سه‌رنجڕاكێشى‌هه‌بووه.وێڕاى‌وتاره‌كانى‌ژماره‌يه‌ك‌ناميلكه‌‌و‌كتێبى‌له‌دواى‌خۆى به‌جێهێشتوون.ئه‌مانه‌‌ناونيشانى‌هه‌ندێك‌له‌‌نووسراوه‌كانييه‌تى):السلم‌ومستقبل‌البشرية،إلحق بالقافلة،حكم‌العمل‌في‌جماعة،المر‌بالمعروف‌والنهي‌عن‌المنكر،حماس:الجذور‌التأريخية والميثاق،السرطان‌الحمر،العقيدة‌وأثرها‌في‌بناء‌الجيل،عبر‌وبصائر‌للجهاد‌في‌العصر‌الحاضر، المنارة‌المفقودة،في‌الجهاد‌آداب‌وأحكام،جريمة‌قتل‌النفس‌المؤمنة،بشائر‌النصر،كلمات‌على‌خط النار‌الول،دللة‌الكتاب‌والسنة‌على‌الحكام‌من‌حيث‌البيان).رسالة‌دكتوراه(،آيات‌الرحمن‌في‌جهاد الفغان(. . 16قاعيده:له‌‌ليه‌ن‌ئوسامه‌‌بن‌لدنه‌وه‌‌دواى‌بڕانه‌وه‌ى‌شه‌ڕى‌ئه‌فغانستان‌له‌‌كۆتايى‌ده‌يه‌ى هه‌شتاكان‌و‌سه‌ره‌تاى‌ساڵى1990دامه‌زرا‌و‌ديدگاى‌جيهانيبوونى‌جيهادى‌خسته‌ڕوو.له‌و‌بڕوايه‌دابوو، دواى‌ئه‌فغانستان‌ده‌بێت‌ئه‌مريكا‌بكرێته‌‌ئامانج‌و‌هێزى‌ئه‌و‌وڵاته‌‌له‌‌دورگه‌ى‌عه‌ره‌بى‌نه‌مێنن.
6
كرده‌وه‌‌بوو‌به‌‌كۆكه‌ره‌وه‌ى‌تواناى‌مرۆيى‌و‌لۆجستى‌و‌ته‌كنيكسسى جيهادييه‌كسسانى‌جيهسسان.له‌‌ده‌يه‌ى‌نه‌وه‌ده‌كانسسدا‌ئوسسسامه‌‌بسسن‌لدن په‌ره‌ى‌به‌‌رێكخسسستن‌و‌په‌روه‌رده‌كردنسسى‌كاديره‌كسسانى‌دا.هسساوڕێ همسسساره‌تێكى له‌گه‌ڵ‌بسسسزوتنه‌وه‌ى‌تاڵيبانسسسدا17له،1996توانيسسسان‌ئ ئيسسسسلميى‌دابمه‌زرێنسسسن.له‌و‌سه‌روبه‌نده‌شسسسدا،سسسسه‌ركوتكردنى ده‌نگسسسى‌جياخوازه‌كسسسانى‌چيچانسسسستان18و‌له‌نسسساوبردنى‌كۆمسسساره سسساواكه‌يان،بسسووه‌‌يه‌كێسسك‌له‌‌هۆكاره‌كسسانى‌گه‌شه‌سسسه‌ندنى‌بيسسرى سه‌له‌فيه‌تى‌جيهادى‌له‌‌ناو‌گه‌نجانى‌هه‌رێمه‌كانى‌قه‌وقازدا. له‌‌ليه‌كسسسسى‌ديكه‌وه‌‌له‌‌سسسسسه‌ره‌تاى‌نه‌وه‌ده‌كسسسسانى‌سسسسسه‌ده‌ى رابردووداشكسسسستهێنانى‌ئه‌زمسسسوونى‌به‌شسسسدارى‌سياسسسسى‌به‌ره‌ى ئيسسسلمى‌ئينقسسازى‌جه‌زائيسسرى،19له‌‌گسسرتنه‌‌ده‌سسستى‌ده‌سسسه‌ڵات‌و سه‌ركوتكردنى‌ئيسسسلمييه‌كانى‌ئه‌و‌وڵاته،بسسووه‌‌به‌ڵگه‌يه‌كسسى‌ديكه به‌ده‌ست‌سسسه‌له‌فييه‌‌جيهادييه‌كسسانه‌وه‌‌تسسا‌هه‌رچسسى‌زيسساتره‌‌فه‌تسسواى حه‌رامكردنى‌به‌شدارى‌سياسى‌و‌گرتنه‌به‌رى‌رێككسسارى‌مه‌ده‌نسسى بسسۆ‌گه‌يشسستن‌به‌‌حسسوكم‌بسسده‌ن.دووبسساره‌‌بسسوونه‌وه‌ى‌ئه‌زمسسوونى شكسسسسستخواردووى‌ئيسسسسسلمييه‌كان‌له‌‌پرۆسسسسسه‌ى‌مه‌ده‌نسسسسى‌و هه‌ڵبژاردنسسسسدا‌هێنسسسسده‌ى‌ديكه‌‌بسسسسڕواى‌ته‌كفيسسسسرى‌و‌سسسسسه‌له‌فييه جيهادييه‌كسسسانى‌به‌‌دژايه‌تيكردنسسسى‌بيسسسرى‌ئيخسسسوان‌و‌ئيسسسسلمييه ميانڕه‌وه‌كسسان‌زيسساتر‌كسسرد‌و‌سسسه‌رنجيان‌له‌سسسه‌ر‌ته‌كفيركردنسسى به‌شدارى‌سياسى‌و‌گه‌يشسستنه‌‌ده‌سسسه‌ڵات‌به‌‌شسسێوازى‌مه‌ده‌نيسسانه چڕكرده‌وه.ئه‌وه‌ش‌خاڵى‌جه‌وهه‌رى‌نسساكۆكى‌نێسسوان‌قوتابخسسانه‌ى فيكرى‌سه‌له‌فييه‌تى‌جيهاديى‌و‌قوتابخانه‌ى‌ئيخوانييه. كۆتايهێنسسان‌به‌‌ده‌سسسه‌ڵاتى‌تاڵيبسسان‌و‌قاعيسسده‌‌له‌‌ئه‌فغانسسستاندا ، 2001بسسسووه‌‌هۆكارێسسسك‌بسسسۆ‌بڵاوبسسسوونه‌وه‌ى‌گه‌راى‌سسسسه‌له‌فييه جيهادييه‌كسسسان‌به‌‌جيهانسسسدا.به‌شسسسێكيان‌گه‌ڕانه‌وه‌‌وڵاته‌كانيسسسان. ژماره‌يه‌كيسسسان‌به‌دواى‌سسسسه‌رزه‌مينێكى‌ديكه‌دا‌بسسسۆ‌شسسسه‌ڕكردن ده‌گه‌ڕان.هه‌ندێكيشسسسسيان‌روويسسسسان‌له‌‌ناوچه‌كسسسسانى‌سسسسسنوورى . 17له‌‌ليه‌ن‌مه‌ل‌عومه‌ره‌وه‌‌له‌‌ويليه‌تى‌قه‌نده‌هارى‌باشوورى‌خۆرئاواى‌ئه‌فغانستان‌و‌هاوسنوورى پاكستان‌له‌‌ساڵى1994دامه‌زرا‌و‌له1996كابوڵى‌پايته‌ختى‌ئه‌و‌وڵاته‌ى‌كۆنترۆڵكرد‌و‌ويليه‌تێكى ئيسلمى‌تێدا‌دامه‌زراند‌و‌به‌‌هۆى‌راده‌ستنه‌كردنى‌ئوسامه‌‌بن‌لدن‌به‌‌ئه‌مريكا‌له2001دا‌له‌‌ليه‌ن ئه‌مريكا‌و‌هاوپه‌يمانێتى‌باكوورى‌ئه‌تڵه‌سييه‌وه‌‌ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ى‌له‌ناو‌برا. . 18دواى‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى‌يه‌كێتى‌سۆڤيه‌ت‌له‌‌رێگه‌ى‌هه‌لبژاردنه‌وه‌‌خه‌ڵكى‌چيچان،ژه‌نه‌راڵ‌جه‌وهه‌ر دۆدايڤيان‌وه‌ك‌سه‌رۆك‌له1991هه‌ڵبژارد.له1993دا‌بڕيارى‌سه‌ربه‌خۆى‌وڵاته‌كه‌ى‌دا،له‌‌كۆتايى 1994ه‌وه‌‌تاوه‌كو1996شه‌ڕ‌درێژه‌ى‌كێشا.دواى‌كوژرانى‌جه‌وهه‌ر‌دۆدايڤ،شامل‌باساييڤى‌چيچانى و‌ئه‌بو‌خه‌تابى‌به‌‌ره‌چه‌ڵه‌ك‌سعودى‌سه‌ركردايه‌تى‌شه‌ڕى‌دژ‌به‌‌روسيايان‌ده‌كرد. .19به‌ره‌ى‌ئيسلمى‌ئينقازى‌جه‌زائير‌له26ى‌ديسه‌مبه‌رى1991به‌شدارى‌هه‌ڵبژاردنى‌په‌رله‌مانى جه‌زائيرى‌كرد‌و‌به‌‌به‌ده‌ستهێنانى82%ى‌ده‌نگه‌كان‌سه‌ركه‌وتنى‌ره‌هاى‌تۆمار‌كرد‌و‌له‌‌كۆى231 كورسى‌په‌رله‌مان188كورسى‌به‌ده‌ستهێنا‌و‌سه‌ره‌نجام‌فه‌ره‌نسا‌ده‌ستى‌له‌‌ره‌وشى‌ناوخۆى‌ئه‌و وڵاته‌‌وه‌ردا‌و‌ئه‌نجامه‌كانى‌هه‌ڵبژاردن‌هه‌ڵوه‌شێنرانه‌وه‌‌و‌سه‌ركرده‌كانى‌به‌ره‌ى‌ئينقاز‌خرانه‌‌زيندانه‌وه‌‌و شه‌ڕێكى‌ناوخۆيى‌له‌و‌وڵاته‌دا‌هاته‌ئاراوه‌‌و‌به‌‌هه‌زاران‌كه‌س‌كوژران.
7
چيچانستان‌و‌داغستان‌كسسرد.له‌وێ‌ده‌سسستيان‌به‌‌شسسه‌ڕكردن‌دژى روسيا‌كرده‌وه.ژماره‌يه‌كيسسان‌له‌‌ئاكسسامى‌كسسرده‌وه‌‌سسسه‌ربازييه‌كان كسسوژران‌و‌ژماره‌يه‌كيشسسيان‌له‌‌پاكسسستان‌ده‌سسستگيركران‌و‌خسسرانه زيندانه‌وه. ئه‌نجامسسدانى‌پرۆسسسه‌ى‌رووخانسسدنى‌رژێمسسى‌به‌عسسس‌له‌‌ليه‌ن ئه‌مريكسساوه)،(2003بسسووه‌‌سسسه‌ره‌تايه‌كى‌گرنسسگ‌بسسۆ‌دووبسساره هيسسسسسى بوژانسسسسسدنه‌وه‌ى‌گه‌راى‌سسسسسسه‌له‌فييه‌‌جيهادييه‌كسسسسسان.كراو سسسنووره‌كانى‌عێسسراق،ئامسساده‌گى‌سسسووپاى‌ئه‌مريكسسا‌له‌‌عێراقسسدا، يه‌كگرتنه‌وه‌ى‌ئه‌جێنداى‌سه‌له‌فييه‌‌جيهادييه‌كسسان‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌جێنسسداى وڵاتسسانى‌نسساوچه‌كه‌دا،ده‌سسسته‌به‌ربوونى‌توانسسايه‌كى‌زۆرى‌مرۆيسسى، ده‌رفه‌تێكسسى‌زێڕينسسى‌بسسۆ‌چه‌كسسداره‌‌ئيسسسلمييه‌كان‌فه‌راهه‌مكسسرد. زۆرينه‌ى‌ئه‌و‌عه‌ره‌ب-ئه‌فغانسسسانه‌ى‌به‌دواى‌ده‌رفه‌تێكسسسدا‌ده‌گه‌ڕان ئه‌زمسسوونى‌ئه‌فغانسسستان‌دووبسساره‌‌بكه‌نه‌وه‌‌و‌بسسۆ‌ئه‌و‌مه‌به‌سسسته‌ش روويان‌له‌‌عێراق‌كرد. عێراق‌به‌‌كرده‌وه‌‌بووه‌‌گۆڕه‌پانێكى‌كراوه‌‌بسسۆ‌ته‌راتێنسسى‌ده‌زگسسا هه‌واڵگرييه‌كانى‌جيهان‌و‌سنوورێكى‌بسسێ‌پاسسسه‌وان‌بسسۆ‌گه‌يشسستنى يه‌ك‌له‌‌دواى‌يه‌كى‌موجاهيده‌‌غه‌واره‌كان.سه‌رهه‌ڵدانى‌چه‌نسسدين گسسرووپ‌و‌رێكخسسراوى‌چه‌كسسدارى‌له‌‌عێسسراق،به‌رپسسابوونى‌شسسه‌ڕى تسسائيفى‌نێسسوان‌سسسوننه‌‌و‌شسسيعه،جسسارێكى‌ديكه‌‌بانگخوازه‌كسسانى وڵاتانى‌كه‌نداوى‌هێنايه‌وه‌‌پێشه‌وه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ى‌هه‌رچى‌زيسساتره‌‌فسسوو به‌‌كه‌ڕه‌ناى‌ته‌كفيركردنى‌شيعه‌‌و‌هاندانى‌گه‌نجان‌بۆ‌جيهادكردن دژى‌شيعه‌كان‌دا‌بكه‌ن.به‌‌سه‌دان‌گه‌نجى‌كه‌نسسداو‌بسۆ‌كسۆچكردن به‌ره‌و‌ئه‌فغانستانێكى‌نوێ‌هانبده‌ن.20 له‌‌ئاسسسستى‌رێبه‌رايه‌تسسسى‌جيهاديشسسسدا‌له‌‌جيهسسسان،به‌‌كسسسوژرانى ئوسسسامه‌‌بسسن‌لدن21قاعيسسده‌‌گسسورزێكى‌كسساريگه‌رى‌به‌ركه‌وت‌و رێبه‌رايه‌تسسسى‌نسسسوێى‌رێكخسسسراوه‌كه‌‌توانسسساى‌هێشسسستنه‌وه‌ى‌زيسسساترى گه‌نجسسانى‌نه‌مسسابوو‌له‌‌ريسسزى‌رێكخسسراوه‌كه‌دا.ئه‌وان‌به‌و‌ئاكسسامه گه‌يشتن،ته‌نيا‌ئه‌نجامسسدانى‌كسسرده‌وه‌ى‌تيرۆريسسستى‌و‌ته‌قانسسدنه‌وه به‌س‌نيين.مادام‌گۆڕه‌پانێكى‌كسسراوه‌‌‌بسسۆ‌جيهسساد‌هه‌يه،كسسۆچكردن به‌ره‌و‌ئه‌و‌گۆڕه‌پانه‌‌پێويستيى‌قۆناغه‌كه‌يه. قاعيسسسسده‌‌له‌‌رێگه‌ى‌چه‌كسسسسداره‌‌غه‌واره‌كسسسسانييه‌وه‌‌له‌‌عێسسسسراق سه‌ريهه‌ڵدا.ئه‌بو‌موسعه‌ب‌زه‌رقاوى)(2006-1966ديارترينى ه‌‌قاعيسسسده‌دا. ئه‌و‌چه‌كسسسدارانه‌‌بسسسوو،كه‌‌به‌‌ره‌سسسسمى‌به‌يعه‌تسسسى‌ب . 20بڕوانه:المالكي:السعودية‌وقطر‌تدعمان‌الرهاب‌في‌العراق‌على‌خلفية‌طائفية،الموقع‌الحرة، ،2014-3-8موضوع‌رقمhttp://www.alhurra.com/content ،245169 .21بنلدن‌له2ى‌ئايارى2011له‌‌ته‌مه‌نى54ساڵييدا‌و‌له‌‌ئاكامى‌پرۆسه‌يه‌كى‌سه‌ربازى‌ئه‌مريكا،له پاكستان‌كوژراو‌و‌ته‌رمه‌كه‌ى‌خرايه‌‌ده‌رياى‌عه‌ره‌به‌وه.
8
مه‌به‌سسستى‌سه‌ره‌كيشسسى‌له‌‌به‌يعه‌تسسدان‌به‌‌ئه‌لقاعيسسده،ئه‌وه‌‌بسسوو، رێبه‌رايه‌تسسسى‌قاعيسسسده‌‌ته‌زكييه‌ى‌بكه‌ن‌و‌به‌و‌هسسسۆيه‌وه‌‌بتسسسوانێت زۆرترين‌جيهاديى‌بيانى‌له‌‌خۆى‌كۆبكاته‌وه. گۆڕه‌پانى‌عێراق‌وه‌ك‌زه‌لكاوێك‌بۆ‌گه‌رادانانى‌جيهادييه‌كسان‌تسا ده‌هات‌زياتر‌بايه‌خى‌په‌يدا‌ده‌كسرد.به‌‌جۆرێسك‌له‌‌هه‌مسوو‌وڵاتسانى نسسساوچه‌كه‌وه‌‌هه‌ڵگرانسسسى‌بيسسسرى‌سسسسه‌له‌فيه‌تى‌جيهسسساديى‌روويسسسان تێسسسده‌كرد.ئه‌و‌جێسسسپێيه‌ى‌عه‌ره‌ب-ئه‌فغسسسان‌و‌غه‌واره‌كسسسانيش‌له سسسسنووره‌كانى‌هه‌رێمسسسى‌كوردسسسستان‌به‌‌تسسسايبه‌تى‌له‌‌ناوچه‌كسسسانى سنوورى‌هه‌ورامان‌په‌يدايان‌كردبوو،له‌‌سسسه‌روبه‌ندى‌رووخانسسدنى رژێمى‌به‌عسدا،به‌هسسۆى‌پرۆسسسه‌ى‌سسسه‌ربازى‌هاوبه‌شسسى‌سسسوپاى ئه‌مريكا‌و‌هێزه‌كانى‌يه‌كێتى‌نيشتمانى‌كوردسسستانه‌وه‌‌له‌ده‌سسستيان دابوو.ئه‌وان‌نزيكتر‌بوون‌بۆ‌ئه‌وه‌ى‌بگه‌نه‌‌ناوچه‌كانى‌ناوه‌ڕاستى عێسسسراق‌و‌به‌يعه‌ت‌به‌‌نسسسوێنه‌رانى‌قاعيسسسده‌‌بسسسده‌ن.22ئه‌وانه‌ى‌له رێكخسسسسسسسسسستنه‌كانى‌ئه‌نساولئيسسسسسسسسسسلم،كه‌‌له‌‌كسسسسسسسسسانوونى يه‌كه‌م/ديسسسسسسسسسه‌مبه‌رى2001دواى‌يه‌كگرتنسسسسسسسسى‌هه‌ريه‌ك‌له گرووپه‌كسسانى‌جوندولئيسسسلم‌و‌ته‌وحيسسد‌و‌مه‌ركه‌زى‌ئيسسسلمى‌و حه‌مسسساس‌و‌ئيسسسسڵاح‌درووسسسستكرابوو،له‌‌رێگه‌ى‌سسسسنووره‌كانى ئێسسسرانه‌وه‌‌له‌‌كۆتسسسايى‌ئسسسازارى2003گه‌يشسسستنه‌‌پارێزگاكسسسانى ناوه‌ڕاسسستى‌عێسسراق.چه‌كسسدارانى‌ئه‌نسسسار‌له‌‌رووى‌عه‌قيسسده‌ييه‌وه تۆكمه‌‌و‌له‌‌رووى‌سه‌ربازييه‌وه‌‌به‌‌ئه‌زموون‌و‌شسساره‌زاتر‌بسسوون‌و كاريگه‌رييه‌كى‌گه‌وره‌يان‌له‌سه‌ر‌سه‌رهه‌ڵدانى‌گرووپه‌‌چه‌كسسدارييه ئيسلمييه‌كانى‌ديكه‌‌هه‌بوو.23 له‌‌سسسه‌روبه‌ندى‌به‌رده‌وامسسى‌شسسه‌ڕى‌تسسائيفى‌و‌چه‌كسسدارى‌له عێسسراق،سسسوريا‌به‌‌ديسسارترينى‌ئه‌و‌وڵاتسسانه‌‌هه‌ژمسسار‌ده‌كسسرا،كه‌‌له رێگه‌يه‌وه‌‌به‌‌ئاسسسانى‌موجاهيسسده‌‌بيانييه‌كسسان‌ده‌په‌ڕينه‌وه‌‌بسسۆ‌نسساو عێراق.به‌هۆى‌ئه‌وه‌ى‌رژێمى‌سوريا‌نه‌يارى‌ده‌سسسه‌ڵاتى‌سياسسسى عێراق‌و‌هه‌بسسوونى‌سسوپاى‌ئه‌مريكسسا‌بسسوو‌له‌‌عێراقسسى‌دراوسسسێيدا، ده‌زگسسسساى‌هه‌واڵگسسسسرى‌ئه‌و‌وڵاته‌‌هه‌مسسسسوو‌ئاسسسسسانكارييه‌كى‌بسسسسۆ جيهادييه‌كسسان‌ده‌كسسرد،تسسا‌له‌‌رێگه‌ى‌سسسنووره‌كانييه‌وه‌‌به‌‌ئاسسسانى ده‌ربازى‌نسساو‌خسساكى‌عێسسراق‌ببسسن.له‌‌ئاسسستى‌ره‌سميشسسدا‌عێسسراق چه‌ندين‌جسسار‌سسسكاڵاى‌له‌‌دژى‌هاوكسساريكردنى‌سسسوريا‌بسسۆ‌گسسرووپه تيرۆريستييه‌كانى‌ناو‌عێراق‌ده‌ربڕى.24 . 22السباعي؛د.هاني،الحركات‌السلمية‌الجهادية)انصار‌السلم‌س‌جيش‌أنصار‌السنة‌س‌أبو‌مصعب الزرقاوي‌س‌كتائب‌أبي‌حفص(،شبكة‌البصرة،بابه‌تى‌ژماره)،(140304به‌سته‌رى: http://www.albasrah.net/moqawama/maqalat . 23الشناوي؛داعش)خرائط‌الدم‌و‌الوهم(،دار‌روعة‌للنشر‌و‌التوزيع،ص.13
9
سسسه‌رهه‌ڵدانى‌به‌هسسارى‌عه‌ره‌بسسى،پشسسێوييه‌كانى‌نسساو‌وڵاتسسانى ناوچه‌كه،ئاڵۆگۆڕه‌‌خێراكان،په‌يامێكى‌به‌هێز‌بوون‌بسسۆ‌سسسه‌له‌فييه جيهادييه‌كسسان‌و‌ئه‌وه‌يسسان‌لێده‌خوێنسسدرايه‌وه،كه‌‌رێگه‌ى‌يسساخيبوونى مه‌ده‌نسسسى‌ده‌سسسسته‌به‌رى‌گۆڕانكسسسارى‌ريشسسسه‌يى‌له‌‌سيسسسستمى حوكمڕانييسسدا‌ده‌كسسات.كۆتايهێنسسان‌به‌‌ده‌سسسه‌ڵاتى‌فه‌رمانڕه‌وايسسانى تونس،يه‌مه‌ن،ميسر‌باشسسترين‌به‌ڵگه‌ى‌سسسه‌ركه‌وتنى‌ئه‌و‌رێگه‌يه بسسوو.لێره‌شسسدا‌ئه‌يمه‌ن‌زه‌واهيسسرى‌پشسستيوانى‌ئه‌لقاعيسسده‌ى‌بسسۆ شۆڕشسسه‌‌عه‌ره‌بييه‌كسسان‌ده‌ربسسڕى.له‌‌رێگه‌ى‌تۆمسسارى‌ده‌نگييه‌وه به‌رده‌وام‌په‌يسسامى‌ئاراسسسته‌ى‌گه‌لنسسى‌راپه‌ڕيسسو‌ده‌كسسرد.له‌‌رووى فيكرى‌سه‌له‌فيه‌تى‌جيهادييه‌وه،ئه‌مه‌‌هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌‌بسسوو‌له‌‌بنه‌مسسا فيكرييه‌كسسسانى‌جيهسسساد‌و‌پشسسستيوانيكردنى‌رێچكه‌ى‌ئيخسسسوانيى‌و خۆرئسسساوايى‌بسسسوو‌له‌‌گسسسۆڕينى‌حوكمسسسدا.ئه‌مه‌ش‌وايكسسسرد،درز‌و كه‌لێنێكسسسسى‌گه‌وره‌تسسسسر‌له‌وه‌ى‌كسسسسوژرانى‌ئوسسسسسامه‌‌بسسسسن‌لدن به‌جێيهێشتبوو،له‌‌ناو‌رێكخستنى‌ئه‌لقاعيده‌دا‌ده‌ربكه‌وێت. بڵاوكسسردنه‌وه‌ى‌په‌يامه‌كسسانى‌ئه‌لقاعيسسده‌‌سسسه‌باره‌ت‌به‌‌ره‌وشسسى وڵاتسسانى‌عه‌ره‌بسسى،به‌‌تسسايبه‌تى‌ميسسسر‌و‌پشسستيوانيكردنى‌ئه‌يمه‌ن زه‌واهرى‌له‌‌ده‌سه‌ڵاتى‌ئيخوانه‌كان‌له‌‌ميسر،كسساريگه‌رى‌نه‌رێنسسى له‌سه‌ر‌رێكخستنى‌ئه‌لقاعيده‌‌دانا.زه‌واهرى‌له‌‌ليه‌كه‌وه‌‌خسساوه‌نى كاريزمسسايه‌كى‌هاوشسسێوه‌ى‌بسسن‌لدن‌نه‌بسسوو،له‌‌ليه‌كسسى‌ديكه‌وه كه‌وتبسسووه‌‌ئاراسسسته‌كردن‌و‌رێنمسسوونيكردنى‌راپه‌ڕينسسى‌وڵاتسسانى عه‌ره‌بيى،هاوكات‌له‌‌ناوخۆى‌رێكخراوه‌كه‌شيدا‌هێنده‌ى‌بسسن‌لدن تواناى‌كۆنترۆڵكردن‌و‌چاودێريكردنى‌نه‌بوو،هه‌ربسسۆيه‌‌ره‌وكردنسسى چه‌كسسدارانى‌ئه‌لقاعيسسده‌‌به‌‌ئاراسسسته‌ى‌ديكه‌‌و‌په‌يوه‌سسستبوونيان‌به گرووپى‌ديكه‌ى‌ته‌كفيريى‌و‌جيهاديى‌سه‌له‌فييه‌وه‌‌وه‌ك‌واقيعێكى تاڵ‌به‌رۆكى‌رێكخراوه‌كه‌ى‌گرتبوو. رووداوه‌كسسسسانى‌ليبيسسسسا‌و‌به‌دواى‌ئه‌ويشسسسسدا‌سسسسسوريا،بسسسسوونه سه‌ره‌تايه‌كى‌ديكه‌‌بۆ‌هاتنه‌وه‌‌مه‌يدانى‌سسسه‌له‌فييه‌‌جيهادييه‌كسسان‌و له‌‌ئه‌سسسستۆگرتنى‌ئه‌ركسسسى‌دژايه‌تسسسى‌رژێمه‌كسسسان‌و‌رووخانسسسدنى ده‌سسسسه‌ڵاته‌كه‌يان.ئه‌مه‌ش‌ليبيسسساى‌كسسسرده‌‌جێسسسپێيه‌كى‌گرنسسسگ‌بسسسۆ سه‌له‌فييه‌‌جيهادييه‌كسانى‌خۆرئساواى‌وڵاتسانى‌عه‌ره‌بسى‌و‌به‌شسێكى ئه‌فريقيا‌و‌سورياشى‌كرده‌‌جێپێيه‌كى‌گرنگيى‌ديكه‌‌بۆيان. له‌‌ليه‌كسسسسى‌ديكه‌وه،شۆڕشسسسسه‌كانى"به‌هسسسسارى‌عه‌ره‌بسسسسى"، ده‌رفه‌تێسسك‌بسسوو،بسسۆ‌ره‌وتسسى‌سسسه‌له‌فيه‌تى‌جيهسساديى‌تسسا‌تسسۆڵه‌ى رابردوويان‌بكه‌نه‌وه".به‌هارى‌عه‌ره‌بى‌ده‌رفه‌تێكى‌له‌بار‌بسسوو‌بسسۆ . 24مركز‌العراق‌للدراسات؛قرار‌أممي‌محتمل‌يدين‌دعم‌السعودية‌للرهاب‌في‌العراق،رۆژى-1-15 ،2014بابه‌تى‌ژماره)http://www.markazaliraq.net/?،(15819 state=news&viewId=15819
10
هه‌مسسسسوو‌ره‌وته‌‌ئيسسسسسلمييه‌كان،به‌‌تسسسسايبه‌تى‌ره‌وته‌‌جيهسسسساديى‌و ته‌كفيرييه‌كان‌كه‌وتنه‌‌خۆ‌بۆ‌تسسۆڵه‌كردنه‌وه‌‌له‌‌كه‌رته‌‌ئه‌منييه‌كسسان‌و ده‌زگا‌هه‌واڵگرى‌و‌سه‌ربازييه‌كان".25 هاوكات‌هاوسنوورى‌توركيا‌و‌سورياش‌ده‌رفه‌تێكى‌گرنگسسى‌بسسۆ سه‌له‌فييه‌‌جيهادييه‌كان‌ره‌خسسساند‌تسسا‌به‌‌ئاسسسانى‌له‌‌ئه‌وروپسساوه‌‌به ده‌روازه‌ى‌توركيسسسسسادا‌بگه‌نه‌‌سسسسسسوريا.له‌وه‌شسسسسسدا‌نه‌يسسسسسارێتى ده‌سه‌ڵاتدارانى‌توركيسا‌ب ۆ‌رژێمسى‌به‌شسار‌ئه‌سسه‌د‌چانسسێكى‌ب ێ هامتا‌بوو‌بۆ‌موجاهيده‌‌بيانييه‌كان.ئه‌وان‌به‌‌ئاسانى‌له‌‌ئه‌وروپسساوه ده‌گه‌يشتنه‌‌توركيا‌و‌له‌وێش‌به‌و‌په‌ڕى‌ئسسازادييه‌وه‌‌ده‌په‌ڕينه‌وه‌‌بسسۆ سوريا.ئه‌وه‌ش‌له‌‌ئاستى‌نێوده‌وڵه‌تييدا‌كسساردانه‌وه‌ى‌لێكه‌وته‌وه‌‌و ته‌نانه‌ت‌ژماره‌يه‌ك‌له‌‌ئه‌ندامانى‌كۆنگرێسسسى‌ئه‌مريكسسا‌ره‌خنه‌يسسان له‌و‌سياسه‌ته‌ى‌توركيا‌گرت.26 توركيا‌سياسه‌تێكى‌كورتبينانه‌ى‌گرتبوويه‌‌به‌ر،په‌له‌ى‌ده‌كرد‌بسسۆ هسسسه‌د.سسسه‌رۆك‌وه‌زيرانسسى‌ئه‌و‌كسساته‌ى‌توركيسسا رووخانى‌به‌شسسار‌ئ "ره‌جه‌ب‌ته‌يب‌ئه‌ردۆغان"به‌رده‌وام‌موژده‌ى‌رۆيشتنى‌ئه‌سه‌دى ده‌دا،به‌ڵام‌پشسستيوانييه‌كانى‌ئێسسران‌و‌حزبسسوڵڵا‌له‌‌سسسه‌ر‌زه‌مينسسى واقيعسسسدا‌و‌بێسسسده‌نگى‌روسسسسيا‌و‌چيسسسن‌له‌‌ئاسسسستى‌كسسسۆمه‌ڵگه‌ى نێسسسسوده‌وڵه‌تى‌و‌ده‌ركه‌وتنسسسسى‌گسسسسرووپه‌‌تيرۆريسسسسستييه‌كان‌وه‌ك هشسسار،چانسسسى‌مسسانه‌وه‌ى‌به‌شسسار‌ئه‌سسسه‌ديان‌درێسسژ جێگسسره‌وه‌ى‌ب كرده‌وه. گسسسۆڕانى‌ره‌وتسسسى‌رووداوه‌كسسسانى‌سسسسوريا،له‌‌خۆپيشسسساندانى ئاشسستيانه‌وه‌‌بسسۆ‌به‌ره‌نگسساربوونه‌وه‌ى‌چه‌كسسدارى‌و‌وه‌ڵامسسدانه‌وه‌ى خۆپيشسسانده‌ران‌به‌‌فسسڕۆكه‌‌و‌تانسسك‌و‌تسسۆپ،خه‌ڵكسسى‌راپه‌ڕيسسوى سورياى‌هێنايه‌‌سسسه‌ر‌ئه‌و‌بسساوه‌ڕه‌ى‌به‌‌چه‌ك‌رووبه‌ڕووى‌سسسوپاى به‌شار‌ببنه‌وه. توركيسسسا‌له‌‌پێنسسساو‌سسسسه‌ركه‌وتنى‌سياسسسسه‌ته‌كانيدا‌و‌رێگرتسسسن‌له هه‌رجۆره‌‌جموجۆڵێكى‌سياسسسى‌و‌سسسه‌ربازى‌كسسورد‌له‌‌خۆرئسساواى كوردسسسستان،به‌‌كسسسرده‌وه‌‌بسسسووه‌‌پشسسستيوانى‌سسسسه‌ره‌كى‌گسسسرووپه ئيسلمييه‌كان‌و‌هه‌مان‌ئه‌و‌رۆڵه‌ى‌پاكستان‌له‌‌ده‌يه‌ى‌هه‌شتاكاندا له‌‌هه‌مبه‌ر‌ئه‌فغانسسستان‌ده‌يگێسسڕا،دووبسساره‌ى‌كسسرده‌وه".توركيسساى ئه‌ردۆغان‌ده‌روازه‌ى‌سه‌ره‌كى‌هاتنى‌چه‌كداره‌‌ئيسلمييه‌كان‌بسسوو بۆ‌ناو‌خاكى‌سوريا‌و‌له‌‌رێگه‌يه‌وه‌‌ده‌يان‌هه‌زار‌گه‌نجسى‌بيسانى‌كه . 25ابراهيم؛د.ناجح‌و‌هشام‌النجار،داعش)السكين‌التي‌تذبح‌السلم(،الطبعة‌الولى،دار‌الشروق، القاهره،مصر،2014،ص.13 . 26بڕوانه:الكونغرس‌ينتقد‌تركيا‌لسماحها‌بسفر‌عناصر‌داعش‌لوروبا‌عبر‌أراضيها31،ى‌كانون‌الثانى ،2015بابه‌تى‌ژماره)،(90381ماڵپه‌ڕى:شفق‌نيوز: http://www.shafaaq.com/sh2/index.php/news/iraq
11
دواتر‌چوونه‌‌ريزى‌به‌ره‌ى‌نوسره‌‌و‌داعشه‌وه‌‌به‌‌رێگه‌ى‌توركيسسادا هسسساتن‌و‌ئه‌گه‌ر‌توركيسسسا‌سسسسنوورى‌داخسسسستبا،نه‌‌به‌ره‌ى‌نوسسسسره درووست‌ده‌بوو‌و‌نه‌‌داعش".27 رووداوه‌كسسانى‌سسسوريا‌دڵخۆشسسكه‌ر‌نه‌بسسوون.به‌‌درووسسستبوونى ميليشيا‌چه‌كدارييه‌كان‌و‌گرووپه‌‌ئيسلمييه‌كان،پرسى‌رۆيشتن‌و رووخاندنى‌به‌شار‌ئه‌سه‌د‌له‌‌سسه‌ر‌مێسسزى‌داڕێژه‌رانسسى‌سياسسه‌ت پێچرايه‌وه.له‌‌عێراقيشدا‌ره‌وشه‌كه‌‌تا‌ده‌هات‌زياتر‌ئسساڵۆز‌ده‌بسسوو. پێكهسساته‌ى‌سسسوننه‌‌له‌‌دوو‌سسساڵى‌كۆتسسايى‌حكسسومه‌تى‌سسسه‌رۆك وه‌زيسسران‌نسسورى‌مالكييسسدا‌بێهيسسوا‌بووبسسوون".ده‌تسسوانرێت‌بسسوترێت پشسستيوانيكردنى‌سسسوننه‌ى‌عێسسراق‌له‌‌داعسسش‌هۆكسساره‌كه‌ى‌بسسۆ‌ئه‌و سسسسته‌م‌و‌چه‌وسسسساندنه‌وه‌يه‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌كه‌‌له‌‌سسسسايه‌ى‌حسسسوكمى ده‌مسسارگيرانه‌ى‌تسسائيفى‌مالكييسسدا،كه‌‌هه‌مسسوو‌شسستێكى‌بسسۆ‌شسسيعه ره‌واكردبوو،چه‌شتبوويان".28كه‌سايه‌تييه‌كانى‌سسسوننه‌‌به‌‌تسسايبه‌تى تسسسسسارق‌هاشسسسسسمى‌به‌‌تسسسسسۆمه‌تى‌تيسسسسسرۆر‌له‌‌ليه‌ن‌مسسسسسالكييه‌وه راوه‌دوونرابسسسوو.سسسسه‌رۆك‌كۆمسسسارى‌ئه‌و‌كسسساته‌ى‌عێسسسراق‌جه‌لل تاڵه‌بسسانى‌به‌‌هسسۆى‌نه‌خسسۆش‌كه‌وتنييه‌وه‌‌بۆشسساييه‌كى‌گه‌وره‌ى‌له عێراق‌به‌جێهێشتبوو.ئه‌مه‌ش‌نورى‌مالكى‌ده‌ستئاوه‌ڵا‌كردبوو‌بسسۆ جێبه‌جێكردنى‌سياسه‌ته‌‌تائيفييه‌كانى. كێشه‌كانى‌نێوان‌هه‌رێم‌و‌به‌غدا‌سسسه‌باره‌ت‌به‌‌نه‌وت‌و‌بسسودجه و‌پێشمه‌رگه‌‌تا‌ده‌هات‌زياتر‌ئاڵۆز‌ده‌بسسوون.له‌‌سسسه‌ره‌تاى‌ئسسازارى هنسسساڵى 2014دا‌نسسسورى‌مسسسالكى‌سسسسه‌رۆك‌وه‌زيسسسران‌له‌‌رێگه‌ى‌ك ئاسسسسمانىNRTيه‌وه‌‌په‌يسسسامێكى‌تونسسسدى‌ئاراسسسسته‌ى‌هه‌رێمسسسى كوردستان‌كرد.بسسارزانى‌به‌‌راكێشسسانى‌ده‌سسستى‌توركيسسا‌بسسۆ‌سسسه‌ر گه‌نجينه‌ى‌عێسسسسراق‌و‌سسسسسامانى‌نه‌وتيسسسسى‌تۆمه‌تبسسسسار‌كسسسسرد.29 چاوپێكه‌وتنه‌كه‌‌كاردانه‌وه‌ى‌زۆرى‌به‌دواى‌خۆيسسدا‌هێنسسا.له‌‌ئاسسستى ميلييدا‌ره‌خنه‌‌رووبه‌ڕووى‌كه‌ناڵه‌كه‌‌كرايه‌وه‌‌و‌به‌وه‌‌تۆمه‌تبار‌كرا، كه‌‌بسسسسووه‌ته"بڵنسسسسدگۆى‌مسسسسالكى"،هه‌ر‌بسسسسۆيه‌‌ئه‌نجامسسسسده‌رى چاوپێكه‌وتنه‌كه،كه‌‌به‌ڕێوبه‌رى‌كه‌ناڵه‌كه‌‌بوو،ناچار‌بوو،به‌رنامه‌ى "ديسسسوى‌دووه‌مسسسى‌هه‌واڵ"رۆژى9ى‌ئسسسازار‌ته‌رخانبكسسسات‌بسسسۆ گفتوگۆكردن‌سه‌باره‌ت‌به‌‌كاردانه‌وه‌كانى‌ئه‌و‌چاوپێكه‌وتنه. هاوكسسسات‌به‌‌شسسسێوه‌يه‌كى‌ره‌سسسسمى‌له‌‌ليه‌ن‌سسسسه‌رۆكايه‌تى هه‌رێمى‌كوردسسستان‌به‌‌ده‌ركردنسسى‌به‌ياننسسامه‌يه‌كى‌درێسسژ‌وه‌ڵامسسى . 27ابراهيم؛د.ناجح‌و‌هشام‌النجار،داعش)السكين‌التي‌تذبح‌السلم(،الطبعة‌الولى،دار‌الشروق، القاهره،مصر،2014،ص .47 .28ابراهيم؛د.ناجح‌و‌هشام‌النجار،داعش،هه‌مان‌سه‌رچاوه،ص.22 . 29به‌رنامه‌ى‌چاوپێكه‌وتن؛كه‌ناڵى‌ئاسمانى‌ئێن‌ئاڕ‌تى5،ى‌ئازارى،2014بۆ‌بينينى‌چاوپێكه‌وتنه‌كه بڕوانه:چه‌ناڵى)ئه‌رشيف(له‌‌يوتيوبhttps://www.youtube.com/watch?v=E5UhCPnkiYY ،
12
لێسسسدوانه‌كانى‌مسسسالكى‌درايه‌وه.هه‌روه‌هسسسا‌وته‌بێسسسژى‌ره‌سسسسمى ئه‌نجومه‌نى‌وه‌زيرانى‌هه‌رێمى‌كوردستانيش‌وه‌ڵامى‌لێدوانه‌كانى دايه‌وه.30 له‌و‌مسسساوه‌يه‌دا‌هه‌ريه‌ك‌له‌‌سسسسه‌رۆكى‌هه‌رێمسسسى‌كوردسسسستان مه‌سسسعود‌بسسارزانى‌و‌سسسه‌رۆك‌وه‌زيرانسسى‌عێسسراق‌نسسورى‌مسسالكى لێسسدوانى‌ئاگرينيسسان‌له‌‌دژى‌يه‌كسسدى‌ده‌دا.له21ى‌ئسسازار/مارسسسى 2014دا‌سسسه‌رۆكى‌هه‌رێمسسى‌كوردسسستان‌مه‌سسسعود‌بسسارزانى‌له وتارێكسسسدا،كه‌‌به‌‌بسسسۆنه‌ى‌نه‌ورۆز‌پێشكه‌شسسسيكرد،جسسسارێكى‌ديكه ره‌خنه‌ى‌له‌‌سياسه‌ته‌كانى‌نورى‌مالكى‌گسسرته‌وه‌‌و‌به"ديكتسساتۆر‌و بردنى‌عێراق‌به‌ره‌و‌تاكڕه‌وى"تۆمه‌تبارى‌كرد. له‌‌ليه‌كسسى‌ديكه‌وه،حكسسومه‌تى‌مسسالكى‌پشسستيوانى‌جه‌مسساوه‌رى سسسسوننه‌كانى‌به‌‌ته‌واوه‌تسسسى‌له‌ده‌سسسستدابوو.هاوكسسسات‌پشسسستيوانى هنسسانه‌ت‌ليه‌ن‌و‌ناوه‌نسسده هه‌رێمى‌كوردستانيشى‌له‌ده‌سسستدابوو،ت مه‌زهه‌بسسى‌و‌سياسسسييه‌كانى‌شسسيعه‌ش‌له‌‌ناوه‌ڕاسسست‌و‌باشسسوورى عێراق‌بڕوايان‌به‌‌ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ى‌نورى‌مالكى‌له‌ق‌ببوو. سسسوننه‌كان‌هيسسچ‌سسسيمبوڵێكيان‌نه‌مسسابوو،داكۆكيسسان‌لێبكسسات. سسسسسازكردنى‌كسسسسۆنگره‌‌و‌كۆبسسسسوونه‌وه‌ى‌هسسسسۆزه‌‌سسسسوننيه‌كانيش په‌ڕيبسسسوويه‌وه‌‌بسسسۆ‌ئه‌و‌ديسسسو‌سسسسنووره‌كان.له‌وێسسسوه‌‌به‌‌روونسسسى ده‌ستتێوه‌ردانى‌وڵاتانى‌نسساوچه‌كه‌‌له‌‌كاروبسسارى‌نسساوخۆى‌عێسسراق‌و سسسوننه‌كان‌ده‌بينسسرا،به‌‌تسسايبه‌تى‌ئه‌و‌كۆبسسوونه‌وه‌‌و‌كسسۆنگرانه‌ى‌له ئه‌نقه‌ره‌‌و‌ئه‌سته‌نبوڵ‌و‌عه‌مان‌به‌ڕێوه‌ده‌چوون. له‌م‌سه‌روبه‌نده‌دا،ره‌وشى‌سياسسسى‌و‌ئه‌منسسى‌عێسسراق‌و‌زيسساتر هكسسانى بسسوونى‌نسساكۆكى‌نێسسوان‌سسسوننه‌‌و‌شسسيعه‌‌له‌‌ليه‌ك‌و‌ناكۆكيي نێوان‌هه‌ولێسسر‌و‌به‌غسسدا‌له‌‌ليه‌كسسى‌ديكه‌وه،بۆشسساييه‌كى‌ئه‌منسسى‌و سياسسسسسى‌گه‌وره‌ى‌له‌‌سێگۆشسسسسه‌ى‌سسسسسوننه‌‌نشسسسسينى‌عێسسسسراق درووسسستكردبوو.له‌‌وه‌هسسا‌بارودۆخێكسسدا‌ده‌ركه‌وتنسسى‌هێزێسسك،يسسان گرووپێسسك،كه‌‌خسسۆى‌وه‌ك‌نسسوێنه‌رى‌راسسسته‌قينه‌ى‌سسسوننه‌‌هه‌ژمسسار ده‌كرد‌و‌پشتيوانى‌سوننه‌كان‌لێسسى‌ئه‌گه‌رێكسسى‌چسساوه‌ڕوانكراوبوو. هه‌ر‌وه‌ك‌ئه‌وه‌ى‌سه‌رۆكى‌هه‌رێمى‌كوردستان‌مه‌سعود‌بسسارزانى رايگه‌ياندبوو،چه‌نسسد‌جارێسسك‌نسسورى‌مسسالكى‌سسسه‌رۆك‌وه‌زيرانسسى‌له مه‌ترسييه‌كانى‌سه‌ر‌سنوور‌و‌تيرۆر‌و‌هه‌ڕه‌شه‌كانى‌سه‌ر‌موسڵ ئاگسسادار‌كسسردووه‌ته‌وه،به‌ڵام‌نسساوبراو‌بسسايه‌خى‌به‌‌هۆشسسدارييه‌كان نه‌داوه.31 . 30الغدبرس؛وكالة،كردستان:تصريحات‌المالكي‌الخيرة‌ضدنا‌عدائية‌ونرفض‌مقارنة‌القليم‌باية محافظة‌عراقية،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى،2014-3-7كردستان-تصريحات-المالكي-الخيرة-ضدن: /http://alghadpress.com/ar/news/10578 /
13
سسسه‌ره‌ڕاى‌ئه‌و‌مسسژارانه،له‌‌هه‌نسساوى‌ته‌وژمسسى‌سسسه‌له‌فييه‌تى جيهاديى‌پرسێكى‌ديكه‌‌كه‌وتبووه‌‌به‌ر‌باس‌ئه‌ويش‌به‌رزبوونه‌وه‌ى ده‌نگى"به‌خۆداچوونه‌وه"بوو.تيۆريسته‌كانى‌سه‌له‌فيه‌تى‌جيهادى كه‌وتبسسسوونه‌‌كه‌ڵكه‌ڵه‌ى‌راڤه‌‌و‌لێكسسسدانه‌وه‌‌و‌وه‌ڵامسسسدانه‌وه‌ى‌ئه‌و پرسسسيارانه‌ى‌سسسه‌ريانهه‌ڵدابوو،به‌‌تسسايبه‌تى‌ئه‌و‌پرسسسيارانه‌ى،كه په‌يوه‌ندييان‌به‌‌چاره‌نووسى‌ره‌وته‌كه‌وه‌‌هه‌بسسوو،وه‌ك"له‌‌عێراقسسدا جيهساد‌به‌ره‌و‌كسسوێ،ئه‌نجسسامى10سساڵ‌كساركردنى‌گرووپه‌كسسانى جيهاد‌به‌‌كوێ‌گه‌يشسستووه؟"..له‌‌وه‌هسسا‌بارودۆخێكسسدا،سێگۆشسسه‌ى سسسوننه‌‌نشسسينى‌عێسسراق‌بسسووه‌‌زه‌وى‌پسسڕ‌پيسست‌و‌به‌ره‌كه‌ت‌بسسۆ چووزه‌ره‌‌ده‌ركسسردن‌و‌نه‌شسسونماى‌گسسرووپ‌و‌رێكخراوگه‌لێسسك،كه داعش‌كۆكه‌ره‌وه‌يانه. سه‌رهه‌ڵدانى‌داعش وشسسه‌ى"داعسسش"كسسورتكراوه‌ى‌نسساوى"ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى‌له عێراق‌و‌شام"ه،به‌و‌رێكخراوه‌‌ئيسلمييه‌‌ده‌وترێت،كه‌‌هه‌ڵگسسرى بيسسسرى‌سسسسه‌له‌فيه‌تى‌جيهسسسادييه.له‌‌سسسسه‌ر‌رووبه‌رێكسسسى‌فراوانسسسى نه‌خشه‌ى‌عێراق‌و‌سوريا‌قه‌ڵه‌مڕه‌وييه‌كى‌بۆخۆى‌دامه‌زراندووه. له‌‌وڵاتانى‌ديكه‌ى‌عه‌ره‌بى‌و‌نسسا‌عه‌ره‌بييسسدا‌گسسرووپ‌و‌رێكخسسراوى هاوشسسسێوه‌ى"به‌يعه‌تيسسسان"پێسسسداوه.ئه‌نسسسدامه‌كانى‌بانگه‌شسسسه‌ى دامه‌زرانسسسسسدنى"خيلفه‌تێكسسسسسى‌ئيسسسسسسلمى‌له‌سسسسسسه‌ر‌نه‌ريسسسسستى پێغه‌مبه‌رايه‌تسسسى"ده‌كه‌ن‌و‌درووشسسسمى"الخلفسسسة‌علسسسى‌منهسسساج النبوة"يسسان‌به‌رزكسسردووه‌ته‌وه.يه‌كه‌م‌خه‌ليفه‌ى‌ئه‌و‌رێكخسسراوه‌ش ئه‌بوبه‌كر‌به‌غدادييه.32 دامه‌زراندن‌و‌هاتنه‌‌ئاراى‌داعسسش،گه‌شسسه‌كردن‌و‌فراوانبسسوونى هۆكسسسارگه‌لێكى‌زۆرى‌له‌‌پشسسسته‌وه‌‌هه‌ن.نسسساكرێت‌ته‌نيسسسا‌له‌‌يه‌ك رووه‌وه‌‌بسسسسۆى‌بڕوانرێسسسست"،ره‌نگه‌‌ته‌نيسسسسا‌راڤه‌ى‌سياسسسسسى‌و بيروبسساوه‌ڕى)عه‌قيسسده‌يى(نه‌تسسوانن‌وه‌ڵامسسده‌ره‌وه‌ى‌ئه‌و‌هه‌مسسوو پرسياره‌‌بن،كه‌‌سه‌باره‌ت‌به‌و‌رێكخسسراوه‌‌له‌‌ئسسارادان‌و‌به‌رده‌وام تواناى‌دارايى‌و‌ميديايى‌رووى‌له‌‌هه‌ڵكشانه‌‌و‌به‌سسسه‌ر‌نه‌خشسسه‌دا زياتر‌بڵاوده‌بێته‌وه".33 . 31وكالة‌الصحافة‌المستقلة؛البارزاني:حذرنا‌المالكي‌وهنالك‌شهود..وهو‌المسؤول‌عن‌سقوط الموصل‌وفشل‌الجيش،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى،2014-12-20 http://www.mustaqila.com/news/147099.html .32هه‌موو‌سه‌رچاوه‌كانى‌زانيارى‌سه‌باره‌ت‌به‌‌داعش‌هه‌مان‌زانيارييان‌دووپاتكردووه‌ته‌وه.له‌وه‌دا‌هيچ راجياييه‌ك‌نييه. .33القديمي؛نسسواف،سسسؤال‌كسسبير...كيسسف‌تشسسكّلت‌داعسسش؟)،(2-1سس20أغسسسطس،2014مسساڵپه‌ڕى: العربي‌الجديد: http://www.alaraby.co.uk/opinion/99b08cd2-484b-4e94-850f-c2946ecb648e
14
درووسسستبوونى‌داعسسش‌بسسێ‌پێشسسينه‌‌نييه‌‌و‌ده‌تسسوانرێت‌بسسوترێت داعسسسش‌به‌رهه‌مسسسى‌كسسسۆى‌جسسسوڵانه‌وه‌ى‌چه‌كسسسداريى‌و‌كسسسرده‌وه تيرۆريسسستييه‌كانى‌ره‌وتسسى‌سسسه‌له‌فييه‌تى‌جيهسسادييه‌‌له‌‌عێسسراق‌و نسسسساوچه‌كه‌‌و‌جيهسسسسان‌و‌قۆنسسسساغى‌درووستبوونيشسسسسى‌به‌‌چه‌نسسسسد وێسسستگه‌يه‌كدا‌تێپه‌ڕيسسوه‌‌و‌لێسسره‌وه‌‌به‌‌گسسوێره‌ى‌ريزبه‌نسسدى‌كسساتيى وێستگه‌كانى‌سه‌رهه‌ڵدانى‌داعش‌ده‌خه‌ينه‌ڕوو: قۆناغه‌كانى‌سه‌رهه‌ڵدانى‌داعش ئه‌گه‌ر‌ئه‌و‌درووشمه‌ى‌داعش‌به‌رزيكردووه‌ته‌وه‌‌و‌به‌رده‌وام‌له سسسه‌ر‌زارى‌به‌رپرسسسان‌و‌چه‌كسسداره‌كانييه‌وه‌‌بسسره‌وى‌پێسسده‌درێت‌و خۆى‌له‌‌دوو‌وشه‌ى‌كورت‌و‌پڕ‌مانسساى"باقيسسة‌تتمسسد"ده‌بينێته‌وه، وه‌ك‌بنه‌مايه‌ك‌بسسۆ‌دابه‌شسسكارى‌قۆنسساغى‌مێژوويسسى‌داعسسش‌كسسارى له‌سه‌ر‌بكه‌ين،ده‌كرێت‌داعش‌و‌رابردووى‌به‌سسسه‌ر‌دوو‌قۆنسساغى پێسسش"تمسسدد"و‌دواى"تمسسدد"دابه‌شسسبكه‌ين،به‌‌مانسسايه‌كى‌ديكه پێش‌داگيركردنى‌موسڵ‌و‌دواى‌داگيركردنى‌موسڵ.بسسا‌سسسه‌ره‌تا باس‌له‌‌قۆناغى‌پێش"تمدد"بكه‌ين:
15
قۆناغى‌يه‌كه‌م:هيجره‌ت‌به‌ره‌و‌عێراق‌و‌خۆ‌رێكخستن له‌‌سسسه‌روبه‌ندى‌ده‌سسستپێكردنى‌پرۆسسسه‌ى‌رووخانسسدنى‌رژێمسسى به‌عسسسسدا،به‌عسسسس‌پڕوپاگه‌نسسسده‌‌ى‌به‌‌ئسسساينيكردنى‌شسسسه‌ڕه‌كه‌ى بڵاوده‌كسسرده‌وه‌‌و‌بسسۆ‌ئه‌و‌مه‌به‌سسسته‌ش‌ده‌رگسساى‌به‌‌رووى‌هه‌مسسوو چه‌كسسدارێكى‌خۆبه‌خشسسدا‌كسسرده‌وه،بسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌خۆيسسان‌بگه‌يه‌ننه عێسسراق‌و‌له‌‌سسسه‌نگه‌رى‌به‌عسسسدا‌رووبه‌ڕووى‌سسسوپاى‌ئه‌مريكسسا‌و هاوپه‌يمانه‌كانى‌ببنه‌وه. ئه‌بو‌موسعه‌ب‌زه‌رقاوى"،دواى‌پێنج‌ساڵ‌له‌‌زينسسدانيكردنى‌له زيندانى"سواقه"ى‌ئه‌رده‌ن‌ئسسازادكرا،ئه‌و‌به‌‌تسسۆمه‌تى‌هه‌ڵگرتنسسى چه‌ك‌و‌به‌يعه‌ت‌دان‌به‌‌رێكخراوى)بيعه‌‌المسسام(،كه‌‌له1992له ليه‌ن"ئه‌بسسو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لمه‌قديسسسى"يه‌وه‌‌دامه‌زرابسسوو،له‌‌ليه‌ن ده‌سسسسه‌ڵاتى‌ئه‌رده‌نييه‌وه‌‌ده‌سسسستگيركرابوو.دواى‌ئسسسازادبوونى‌له 1999به‌‌پشسسسستيوانيكردن‌و‌ته‌زكييه‌كردنسسسسى"ئه‌بسسسسو‌قه‌تسسسساده‌ى فه‌له‌سسستينى"روويكسسرده‌‌ئه‌فغانسسستان‌و‌له‌‌هه‌رێمسسى‌قه‌نسسده‌هار گيرسايه‌وه‌‌و‌گرووپێكسى‌به‌‌ن اوى"جنسد‌الشسام"درووسستكرد".34 دواى‌گه‌ڕانه‌وه‌ى‌له‌‌ئه‌فغانسسستان،له‌‌سسسه‌ره‌تاى‌شسسوباتى2003 واته‌‌پێش‌ده‌ستپێكردنى‌پرۆسه‌ى‌روخانسسدنى‌به‌عسسس‌گه‌يشسستبووه به‌غدا.له‌‌باره‌ى‌هسساتنى‌زه‌رقسساوى‌بسسۆ‌عێسسراق،كه‌سسسايه‌تى‌ديسسارى ئه‌لقاعيده،ئه‌بسسو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لمه‌قدسسسى‌ده‌ڵێسست":دواى‌كه‌وتنسسى تاڵيبسسان؛عه‌ره‌ب‌ئه‌فغانه‌كسسان‌په‌رته‌وازه‌‌بسسوون.ژماره‌يه‌كيسسان‌له ئێران‌ده‌ستگيركران،ژماره‌يه‌كيسسان‌كسسوژران،ژماره‌يه‌كيشسسيان‌له پاكستان‌ده‌ستگيركران،له‌و‌نێوه‌نده‌دا‌ئه‌بسو‌موسسسعه‌ب‌زه‌رقسساوى روويكرده‌‌كوردستانى‌عێراق،كه‌‌هيچ‌كاتێك‌پێشسستر‌پلنسسى‌بسسۆ‌ئه‌و رۆيشتنه‌ى‌دانه‌نابوو.له‌وێوه‌‌ئه‌و‌يه‌كه‌مينسسى‌ئه‌و‌كه‌سسسانه‌‌بسسوو،كه چووه‌‌به‌غدا".35 سه‌باره‌ت‌به‌‌مسانه‌وه‌ى‌زه‌رقسساوى‌له‌‌هه‌رێمسسى‌كوردسستان‌هيسسچ زانيسسسارييه‌كى‌ئه‌وتسسسۆ‌له‌به‌ر‌ده‌سسسستدا‌نييسسسن.به‌‌گسسسوێره‌ى‌ئه‌وه‌ى سسسسسه‌رچاوه‌كان‌ئامسسسساژه‌ى‌پێسسسسده‌كه‌ن،زه‌رقسسسساوى‌له‌‌هه‌رێمسسسسى كوردستان"،عومه‌ر‌بازيانى"ناسيوه،كه‌واته‌‌په‌يوه‌ندى‌هه‌بووه‌‌به كه‌سانى‌سه‌ر‌به‌‌هێزى‌سه‌ربازى‌بسسزوتنه‌وه‌ى‌ئيسسسلمييه‌وه.دواى گه‌يشسستنى‌بسسۆ‌به‌غسسدا‌زه‌رقسساوى‌له‌‌نسساوچه‌ى"بلسسديات"،له‌گه‌ڵ ژماره‌يه‌ك‌كه‌سى‌فه‌له‌ستينى‌و‌و‌عێراقى‌خانوويه‌كى‌به‌كرێگرت و‌له‌وێ‌نيشته‌جێ‌بوو. .34ليستر؛تشارلز ،تحديد‌معالم‌الدولة‌السلمية)،دراسة‌تحليلية‌صادرة‌عن‌مركز‌بروكنجز‌الدوحة- رقم،13ديسمبر،(2014ص،5به‌‌شێوه‌ىpdfبڵاوكراوه‌ته‌وه. .35الشناوي؛محمود،داعش،سه‌رچاوه‌ى‌پێشوو،ص.14-13
16
رووخاندنى‌رژێمى‌به‌عس‌له9ى‌نيسان/ئه‌پريلى،2003خاڵى وه‌رچه‌رخان‌بوو،به‌‌پێودانگى‌جيهادييه‌كان،چسسونكه‌‌سسسه‌ره‌تايه‌كى نوێ‌بۆ‌رووبه‌ڕووبسسوونه‌وه‌ى‌ئه‌و‌سسسوپايه‌ى‌له‌‌ئه‌فغانسسستان‌تێكسسى شكاندبوون)سوپاى‌ئه‌مريكا(،هاته‌‌ئاراوه. "دواى‌ئه‌وه‌ى‌له‌‌هه‌رێمسسى‌كوردسسستانه‌وه‌‌و‌به‌‌رێگه‌ى‌ئێرانسسدا، هه‌ريه‌ك‌له"سه‌عد‌فه‌وزى‌ئه‌لجمه‌يلى‌ئه‌لكه‌ربه‌لئى"و"عسسومه‌ر هغسسدا"،بازيسسانى"گرووپێكسسى‌به‌‌نسساوى"ملسسة بازيسسانى"گه‌يشسستنه‌‌ب ابراهيسسسسسم"دانسسسسساوه‌‌و‌به‌هسسسسسۆى‌ناسسسسسسينى‌زه‌رقسسسسساوييه‌وه‌‌له حسسوزه‌يران/يۆنيسسۆى،2003زه‌رقسساوى‌وه‌ك‌ئه‌ميسسرى‌گسسرووپه‌كه ده‌ستنيشانكراوه".36 قۆنسساغى‌دووه‌م:دامه‌زرانسسدنى‌كسسۆمه‌ڵه‌ى‌ته‌وحيسسد‌و‌جيهسساد،خسسۆ ده‌رخستن: زانيارييه‌كان‌سه‌باره‌ت‌به‌‌ده‌ستپێكى‌كارى‌زه‌رقاوى‌جيسساوازن. هه‌ندێك‌سه‌رچاوه‌‌ئاماژه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌‌ده‌كه‌ن:ساڵێك‌دواى‌روخاندنى هبسسو‌موسسسعه‌ب رژێمى‌به‌عس،واته‌‌له2004دا‌به‌‌سه‌رۆكايه‌تى‌ئ زه‌رقسساوى،له‌‌عێراقسسدا‌گرووپێكسسى‌چه‌كسسدارى‌به‌‌بسسێ‌ئه‌وه‌ى‌هيسسچ نسساوێكى‌له‌‌خسسۆى‌نسسابێت‌كه‌وتسسووه‌ته‌‌‌جموجسسوڵ‌و‌ئه‌نجامسسدانى كسسرده‌وه‌ى‌چه‌كسسدارى".سسسه‌ره‌تا‌زه‌رقسساوى‌نه‌يده‌ويسسست‌هيسسچ گرووپێكسسى‌ره‌سسسمى‌رابگه‌يه‌نێسست‌و‌چسساوه‌ڕوانى‌ئه‌وه‌ى‌ده‌كسسرد، گرووپێسسك‌درووسسست‌بێسست‌و‌ئه‌م‌بچێته‌‌پاڵيسسان،به‌ڵام‌دواى‌چه‌نسسد مانگێسسك‌له‌‌كسساركردن،ياريسسده‌ده‌ره‌‌بڕواپێكراوه‌كسسانى‌زه‌رقسساوى قه‌ناعه‌تيان‌پێهێنا‌كه‌‌گرووپه‌كه‌يسسان‌نسساوبنێن‌و‌خۆيسسان‌به‌‌ره‌سسسمى بناسسسێنن‌و‌له‌سسسه‌ر‌ئه‌و‌بنه‌مسسايه‌‌به‌‌نسساوى"كسسۆمه‌ڵه‌ى‌ته‌وحيسسد‌و جيهاد"زه‌رقاوى‌به‌‌ره‌سمى‌خۆى‌ناساند".37 راگه‌ياندنى‌گرووپى"ته‌حيد‌و‌جيهاد"هاوكات‌بوو‌له‌گه‌ڵ‌يه‌كه‌م رۆژى‌جه‌ژنسسى‌قوربسسانى‌ئه‌و‌سسساڵه‌دا‌وهۆكسسارى‌هه‌ڵسسبژاردنى‌ئه‌و ناوه‌ش‌بۆ‌گرووپه‌كه‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌ناوى‌سايتى "منبر‌التوحيد‌و الجهسساد"ى‌سسسه‌ر‌به‌‌رێكخسسراوى‌ئه‌لقاعيسسده،كه"ئه‌بسسو‌محه‌ممه‌د
.36الشناوي؛محمود،داعش،سه‌رچاوه‌ى‌پێشوو،ص.14 .37أبو‌هنية؛ حسن،البناء‌الهيكلى‌لتنظيم"الدولة‌السلمية"،جزء‌من)ملفات‌تنظيم‌الدولة‌السلمية: النشأة،التأثير،المستقبل(،مركز‌الجزيرة‌للدراسات،نوفمبر/تشرين‌الثاني.2014ص .Pdf.32
17
ئه‌لمه‌قدسى"ى‌چاوساغ‌و‌مامۆستاى‌زه‌رقسساوى‌دايمه‌زرانسسدبوو‌و به‌ڕێوه‌ى‌ده‌برد.38 دواى‌ه ه‌شسست‌مانسسگ‌له‌‌كسساركردن‌و‌ئسساڵۆگۆڕى‌بيسسروڕا‌له‌گه‌ڵ ريبه‌رايه‌تسسسى‌ئه‌لقاعيسسسده‌دا،له8ى‌تشسسسرينى‌يه‌كه‌م/ئۆكتسسسۆبه‌رى 2004زه‌رقسساوى‌به‌يعه‌تسسى‌دايه‌‌ئوسسسامه‌‌بسسن‌لدن‌و‌ئه‌و‌گسسرووپه خۆى‌وه‌ك‌نوێنه‌رى‌راسته‌قينه‌ى‌رێكخسسراوى‌ئه‌لقاعيسسده‌‌ناسسساند‌و ناوى‌گسسرووپه‌كه‌ى‌له"ته‌وحيسسد‌و‌جيهسساد"ه‌وه‌‌كسسرده"،رێكخسسستنى ئه‌لقاعيده‌ى‌جيهاد‌‌له‌‌وڵاتى‌رافيده‌ين".39 پشتيوانيكردنى‌ئه‌لقاعيده،له‌‌گرووپه‌كه‌ى‌زه‌رقاوى"،ته‌وحيد‌و جيهاد"ى‌به‌‌كرده‌وه‌‌كسسرده‌‌به‌ديلسسى‌هه‌مسسوو‌گسسرووپ‌و‌رێكخسسراوه ئيسسسسلمييه‌كانى‌ديكه‌ى‌گۆڕه‌پسسسانى‌جيهسسساد‌له‌‌عێراقسسسدا،ئه‌مه‌ش يه‌كێك‌له‌‌ئامانجه‌كانى‌زه‌رقاوى‌بوو،كه‌‌ده‌يويسسست‌له‌و‌رێگه‌يه‌وه زۆرترين‌چه‌كدارى‌بيانى‌له‌‌ده‌ورى‌خۆى‌كۆبكاته‌وه،به‌ڵام‌هسسۆزه هشسسسێكيان‌دژى‌ئه‌لقاعيسسسده‌‌بسسسوون.دامه‌زرانسسسدنى سسسسوننيه‌كان‌ب ئه‌نجومه‌نه‌كسسسانى"سسسسه‌حوه‌ى‌عه‌شسسسائير"له‌‌ليه‌ن‌ئه‌مريكسسساوه‌‌و پشسستيوانيى"جسسۆرج‌بسسوش"ى‌سسسه‌رۆكى‌ئه‌و‌كسساته‌ى‌ئه‌مريكسسا‌له سه‌رۆك‌هۆزه‌كان‌وايكردبوو،هۆزه‌‌سوننه‌كان‌به‌‌ئاشكرا‌دژايه‌تى ئه‌لقاعيسسسده‌‌بكه‌ن.40هاوكسسسات‌زۆرێسسسك‌له‌‌گسسسرووپ‌و‌موجاهيسسسده بيانييه‌‌كانى‌ديكه‌‌به‌يعه‌تيان‌دايه‌‌زه‌رقاوى.ديارترين‌ئه‌و‌كه‌سانه‌ى به‌يعه‌تيسسان‌دايه‌‌زه‌رقسساوى‌ئه‌ميره‌كسسانى‌گرووپسسى‌ئه‌نسارولئيسسسلم بوون،كه‌‌له‌‌ناوچه‌كسسانى‌هه‌ورامسسان‌راوه‌دوونرابسسوون‌و‌به‌‌رێگه‌ى ئێراندا‌په‌ڕيبوونه‌وه‌‌ناوچه‌كانى‌ناوه‌ڕاستى‌عێ راق).41ژم اره‌يه‌ك له‌‌به‌رپرسسسسانى‌ئه‌نسارولئيسسسسلم،كه‌‌خۆيسسسان‌به‌‌بسسساڵى‌قيسسساده‌ى ئه‌نسارولئيسسسلم‌ده‌ناسسسێنن،به‌يعه‌تيسسان‌نه‌داوه‌ته‌‌به‌غسسداديى‌و‌له ژێسسر‌چه‌تسسرى‌ئه‌لقاعيسسده‌دا‌مسساونه‌ته‌وه‌‌و‌نسساو‌به‌نسساو‌به‌ياننسسامه‌‌و .38الشناوي؛محمود،داعش،سه‌رچاوه‌ى‌پێشوو،هه‌مان‌لپه‌ڕه. .39منبرالتوحيد‌و‌الجهاد ؛بيان‌بيعة‌جماعة‌التوحيد‌و‌الجهاد‌لتنظيم‌قاعدة‌الجهاد:2008-11-15، http://www.tawhed.ws/r?i=dwww5009 . 40بڕوانه:أهالي‌النبار‌تراجعوا‌عن‌تأييد‌الزرقاوي‌وبعضهم‌يشك‌بوجوده،قسم‌أخبار،الموقع‌ايلف، بابه‌تى‌ژماره)،(133987رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى.2006-3-10: http://www.elaph.com/ElaphWeb/NewsPapers . 41المين؛حازم،من‌جبال‌حلبجة‌الى‌مدن‌العراق...انتحاريون‌على‌خطى‌الزرقاوي.حكاية"أنصار السلم"و"القاعدة"كما‌يرويها‌معتقلون‌في‌سجن"آساييش"في‌السليمانية1من،3المصدر،الحياة، ژماره،15075:لپه‌ڕه،15رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى.2004-7-6
18
راگه‌يه‌ندراوى‌تايبه‌ت‌به‌‌بۆنه‌‌و‌رووداوه‌كانى‌رۆژ‌ده‌رده‌كه‌ن‌و‌له پاڵ‌به‌ره‌ى‌نوسره‌دا‌له‌‌سوريا‌كارده‌كه‌ن(. له‌‌بنياتنسسانى‌گرووپه‌كه‌يسسدا‌له‌‌رووى‌رێكخسسستن‌و‌ئايسسدۆلۆژيا‌و فيكسسسرييه‌وه،زه‌رقسسساوى‌پشسسستى‌به‌‌بيسسسروڕاى"ئه‌بسسو‌عه‌بسسسدوڵڵاى موهسسساجير"ده‌به‌سسسست،كه‌‌وه‌ك‌مامۆسسسستا‌و‌مه‌رجه‌عسسسى‌خسسسۆى سه‌يرى‌ده‌كرد.42 ديارترين‌كرده‌وه‌ى‌قۆناغى‌زه‌رقاوى،هه‌ردوو‌جه‌وله‌ى‌شه‌ڕى فه‌لسسوجه‌‌بسسوون.جه‌وله‌ى‌يه‌كه‌م‌له‌‌نيسسسان/ئه‌پريلسسى2004ه‌وه ده‌سسسستيپێكرد‌و‌جه‌وله‌ى‌دووه‌ميشسسسى‌له7ى‌تشسسسرينى‌دووه‌م/ نسسۆڤه‌مبه‌ر‌تسساوه‌كو23ى‌كسسانوونى‌يه‌كه‌م/ديسسسه‌مبه‌رى2004ى خايانسسد.له‌و‌شسسه‌ڕه‌داكه‌‌هه‌ريه‌ك‌له"زه‌رقسساوى،ئه‌بسسو‌عه‌بسسدوڵڵا شافعى‌كورديى‌و‌عه‌بدوڵڵا‌ئه‌لجه‌نابى"سه‌رپه‌رشتيان‌ده‌كرد،به چه‌ند‌هه‌زار‌چه‌كسدارێك‌رووبه‌ڕووى‌س وپاى‌ئه‌مريكسا‌و‌بريتانيسا‌و هێزه‌‌عێراقييه‌كان‌بوونه‌وه.نزيكه‌ى 15هه‌زار‌سه‌ربازى‌عێراقى و‌ئه‌مريكايى‌تێيدا‌به‌شدار‌بوون‌و‌دواى‌كسسوژرانى‌زيسساتر‌له‌‌هه‌زار چه‌كسسدار‌و‌ده‌سسستگيركردنى1500كه‌س‌و‌به‌كارهێنسسانى‌بۆمسسبى هێشسسوويى‌و‌وێرانكردنسسى‌به‌شسسێكى‌به‌ربڵاوى‌شسساره‌كه،سسسوپاى ئه‌مريكسسا‌تسسوانى‌كۆتسسايى‌به‌‌ده‌سسسه‌ڵاتى‌گسسرووپه‌‌چه‌كسسدارييه‌كان بهێنێت‌‌و‌فه‌لوجه‌‌بگێڕێته‌وه‌‌بۆ‌ژێر‌ده‌سه‌ڵاتى‌كسساتى‌هاوپه‌يمانسسان له‌‌عێراق.43 شه‌ڕى‌فه‌لوجه‌‌ستراتيژى‌زه‌رقاوى‌بسسوو،بسسۆ‌گسسۆڕينى‌واقيعسسى هسسست "جيهاد"له‌‌تسساكتيكى‌ده‌ستوه‌شسساندن‌و‌راكسسردنه‌وه‌‌بسسۆ‌په‌يو هسسسه‌ر بسسوون‌به‌‌زه‌وى‌و‌درووسسستكردنى‌ئه‌مسساره‌تێكى‌ئيسسسلمى‌ل زه‌مينه‌ى‌واقيع. "ئه‌بو‌ئه‌نه‌سى‌شسسامى"،به‌رپرسسسى‌ليسسژنه‌ى‌شسسه‌رعى‌گرووپسسى ته‌وحيسسسسد‌و‌جيهسسسساد‌و‌يسسسسارده‌ده‌رى‌زه‌رقسسسساوى،له‌‌گێسسسسڕانه‌وه‌ى بيره‌وه‌رييه‌كانيسسدا،له‌‌بسساره‌ى‌شسسه‌ڕى‌فه‌لسسوجه‌وه‌‌ده‌ڵێسست":پێسسش نزيكه‌ى10رۆژ‌له‌‌به‌رپابوونى‌شه‌ڕه‌كه،به‌‌فه‌رمسسانى‌زه‌رقسساوى، ئه‌نجسسومه‌نى‌سسسه‌ربازى‌له‌‌شسساره‌كه‌‌كۆبسسوويه‌وه.لێكسسۆڵينه‌وه‌‌له . 42أبوهنيسسة؛حسسسن،البنسساء‌الهيكلسسي‌لتنظيسسم"الدولسسة‌السسسلمية"،الموقسسع‌الجزيسسرة)،مركسسز‌الجزيسسرة للدراسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسات(، http://studies.aljazeera.net/files/isil/2014/11/2014112363816513973.htm هه‌روه‌ها:أبو‌أنس‌الشامي؛يوميات‌مجاهد،منتدى‌شبكة‌الصافنات‌السلميةwww.al-saf.net، .43بڕوانه:ويكيبيديا؛معركة_الفلوجة_الثانية/http://ar.wikipedia.org/wiki،
19
باره‌ى‌ره‌وشه‌كه‌وه‌‌كراو‌و‌گه‌يشتينه‌‌ئه‌نجامى‌كاره‌ساتبار‌به‌وه‌ى سسساڵێك‌به‌سسسه‌ر‌راگه‌يانسسدنى‌جيهسساد‌تێپه‌ڕى‌بسسوو،به‌ڵام‌له‌‌سسسه‌ر زه‌ويدا‌هيچ‌شتێك‌ديسسار‌نه‌بسسوو،ته‌نسسانه‌ت‌بسسستێك‌زه‌وى‌نه‌بسسوو،به ئارامى‌په‌ناى‌بۆ‌به‌رين‌و‌خۆمسسان‌تێيسسدا‌حه‌شسسار‌بسسده‌ين..هه‌مسسوان بڕيارماندا،مه‌فره‌زه‌كان‌به‌‌ده‌وروبه‌رى‌شاره‌كه‌دا‌دابه‌شبكه‌ين‌و فه‌لسسوجه‌‌بكه‌ينه‌‌نسساوچه‌يه‌كى‌قه‌ده‌غه‌كسسراو‌بسسۆ‌هێسسزه‌‌ئه‌منييه‌كسسانى عێراق‌و‌سوپاى‌ئه‌مريكا".44 كوشتن،سه‌ربڕين،ته‌قاندنه‌وه،چاندنى‌بسسۆمب‌له‌سسسه‌ر‌رێگه‌ى كاروانى‌ئۆتۆمبێله‌‌سه‌ربازييه‌كانى‌ئه‌مريكا،كوشسستنى‌سسسه‌ربازانى ئه‌مريكسسا‌به‌‌چه‌كسسى‌قه‌نسساس،هه‌روه‌هسسا‌به‌‌ئامسسانجگرتنى‌شسسيعه ئاينزاكان‌و‌كه‌سسسايه‌تييه‌‌دياره‌كسسان‌و‌مه‌زارگه‌كانيسسان45به‌‌تسسايبه‌تى مه‌زارگه‌كانى‌سامه‌ڕا،ديارترين‌كرده‌وه‌ى‌گرووپه‌كه‌ى‌زه‌رقسساوى بسسسسوون.به‌و‌هسسسسۆيه‌وه‌‌ناوبسسسسانگێكى‌زۆرى‌له‌‌ريسسسسزى‌گسسسسرووپه جيهادييه‌كسسانى‌ديكه‌دا‌درووسسست‌كردبسسوو.46هه‌رچه‌نسسده،وه‌ك‌له به‌ڵگه‌نامه‌كانى‌ئه‌مريكا‌سه‌باره‌ت‌به‌‌دۆسيه‌ى‌كسسوژرانى‌بسسن‌لدن ده‌ركه‌وت،كه‌‌له‌‌كۆمپيوته‌رى‌تايبه‌تى‌بن‌لدندا‌به‌ڵگه‌نامه‌ى‌ئه‌وه دۆزراوه‌ته‌وه،خسسودى‌بسسن‌لدن‌بسسڕواى‌وابسسووه،ئه‌وه‌ى‌زه‌رقسساوى ده‌يكات‌زياده‌ڕۆييه،به‌ڵام‌به‌‌هه‌ر‌هۆيه‌كه‌وه‌‌بووبێت،بسسن‌لدن‌له كات‌و‌سسساتى‌خۆيسسدا‌ئه‌وه‌ى‌بڵاونه‌كسسردووه‌ته‌وه‌‌و‌زه‌رقسساوى‌له‌وه ئاگادارنه‌كردووه‌ته‌وه. خه‌سڵه‌ته‌كانى‌ئه‌م‌قۆناغه: .1رێكخسسسستن‌‌و‌جسسساڕدانى‌گرووپه‌كسسسانى‌جيهسسساد‌و‌درووسسسستكردنى مه‌فره‌زه‌‌و‌يه‌كه‌ى‌چه‌كدارى. .2به‌يعه‌تدان‌به‌‌قاعيسسده‌‌و‌به‌ده‌سسستهێنانى‌پشسستيوانى‌مه‌عنه‌وى‌و ماددى‌ئه‌و‌رێكخراوه. .3له‌‌خۆگرتنى‌ژماره‌يه‌كى‌زۆرتر‌له‌‌چه‌كدارى‌بيانى. .44الشامى؛أبو‌أنس،معركة‌الحزاب،الموقع‌دنيا‌الوطن،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى،2004-7-31بابه‌تى ژماره)/http://www.alwatanvoice.com،(7815 .45بڕوانه»:علماء‌المسلمين«:على‌الزرقاوي‌التراجع‌عن‌تهديداته‌للشيعة،الشرق‌الوسط: http://www.asharqalawsat.com/2005/09/17/images/front.323897.jpg . 46عقل؛بيار،لزرقاوي‌التحق‌بس"القاعدة"في‌شهر‌أكتوبر‌بعد‌أن‌تبنّى‌بن‌لدن‌إستراتيجية"الجهاد‌ضد الشيعة"، http://www.metransparent.com/old/texts/pierre_akel/pierre_akel_zarkawi_joint_ben _laden_after_jihad_against_shia.htm
20
.4ئه‌نجامسسسسدانى‌كسسسسرده‌وه‌ى‌تيرۆريسسسسستى‌و‌خۆناسسسسساندن‌له‌و رێگه‌يه‌وه. .5جێپێ‌قايمكردن‌له‌‌شارو‌شارۆچكه‌كان‌و‌رووبه‌ڕووبسسوونه‌وه‌ى چه‌كدارى. .6به‌‌ئامانجگرتنى‌بيانييه‌كان‌و‌سه‌ربرينى‌بارمته‌كان. .7ده‌ستپێكردنى‌سه‌ره‌تايه‌كى‌نوێ‌بۆ‌دامه‌زرانسسدنى‌ئيمسساره‌تێكى ئيسلمى. .8رێبه‌رايه‌تى‌گرووپه‌كانى‌جيهاد‌و‌فه‌رمانبه‌ده‌ستى‌يه‌كه‌م‌له‌‌ناو گرووپه‌كسسسان‌چه‌كسسسداره‌‌بيانييه‌كسسسان‌بسسسوون،به‌تسسسايبه‌تى‌عه‌ره‌ب ئه‌فغانه‌كان. قۆنسساغى‌سسسێيه‌م:يه‌كخسسستنى‌تواناكسسان‌و‌درووسسستكردنى‌به‌ره )ئه‌نجومه‌نى‌شوراى‌موجاهيدان(: له‌‌وێستگه‌ى‌يه‌كه‌مسسى‌ئه‌م‌قۆنسساغه‌دا‌زه‌رقسساوى‌له‌‌ئه‌نجامسسدانى كسسسسرده‌وه‌ى‌تيرۆريسسسسستى‌دژ‌به‌‌په‌يڕه‌وكسسسسارانى‌شسسسسيعه‌‌سسسسسڵى نه‌ده‌كسسرده‌وه،له‌وه‌شسسدا‌رێبه‌رايه‌تسسى‌ئه‌لقاعيسسده‌‌هسساوڕا‌نه‌بسسوون له‌گه‌ڵسسى‌و‌بسسۆ‌ده‌ربسسازبوون‌له‌‌لسسۆمه‌ى‌رێبه‌رايه‌تسسى‌ئه‌لقاعيسسده، زه‌رقاوى‌بيرى‌له‌‌دامه‌زرانى‌ئه‌نجومه‌نێكى‌شورا‌كسسرده‌وه،كه‌‌له رێگه‌يه‌وه‌‌بتسسسسوانێت‌به‌‌پاسسسسساوى‌نه‌يسسسسارێتى‌شسسسسورا‌له‌‌هه‌مبه‌ر فه‌رمانه‌كسسسانى‌ئه‌لقاعيسسسده‌‌خسسسۆى‌له‌‌جێبه‌جێكردنسسسى‌بڕياره‌كسسسانى سسسسسه‌رووى‌خسسسسۆى‌بسسسسدزێته‌وه‌‌و‌ئه‌گه‌ر‌دژبه‌رييه‌ك‌بێته‌‌ئسسسساراوه، پاساوێكى‌به‌ده‌سته‌وه‌‌بێت‌و‌هۆكارى‌ره‌تكسسردنه‌وه‌ى‌بڕياره‌كسسانى سه‌رووى‌خسسۆى‌بگێسسڕێته‌وه‌‌بسسۆ"پێويسسستى‌مه‌يسسدانى‌جيهسساد‌و‌راى جياوازى‌ئه‌نجومه‌نى‌شورا". ئه‌نجومه‌نى‌شوراى‌موجاهيدان"مجلس‌شورى‌المجاهدين"له حه‌وت‌گسسرووپ‌و‌رێكخسسراوى‌ئيسسسلمى‌پێكهسساتبوو،ئه‌نسسدامه‌كانى بريتيى‌بوون‌له: ".1تنظيم‌القاعدة‌في‌بلد‌الرافدين". ".2جيش‌طائفة‌المنصورة". ".3كتائب‌الهوال". ".4سرايا‌أنصار‌التوحيد". ".5سرايا‌الغرباء". ".6سرايا‌الجهاد‌السلمي". ".7جيشأهلالسنةوالجماعة".47
.47الشناوي؛محمود،داعش،سه‌رچاوه‌ى‌پێشوو،ص.29
21
له‌‌حوزه‌يرانى2006دا‌ئه‌بو‌موسعه‌ب‌زه‌رقسساوى‌له‌‌هێرشسسێكى فڕۆكه‌‌جه‌نگييه‌كانى‌ئه‌مريكسسا‌بسسۆ‌سسسه‌ر‌نسساوچه‌ى"هه‌ب‌هه‌ب"له سنوورى‌پارێزگاى‌دياله‌‌كوژرا.48 كسسوژرانى‌زه‌رقسساوى،سسسه‌ركه‌وتنێكى‌گرنسسگ‌بسسوو‌بسسۆ‌ئه‌مريكسسا‌و حكسسومه‌تى‌ئه‌و‌كسساته‌ى‌عێسسراق".ته‌وحيسسد‌و‌جيهسساد"يسساخود‌بڵێيسسن رێكخراوى‌ئه‌لقاعيده‌‌له‌‌عێراق،بۆ‌قۆناغى‌دواى‌زه‌رقاوى"ئه‌بسسو حه‌مسسزه‌ى‌موهسساجير"ى‌وه‌ك‌ئه‌ميسسرى‌گسسرووپه‌كه‌‌ده‌ستنيشسسانكرد. هاوكسسات‌گرووپه‌كسسانى‌جيهسساد‌له‌وانه"جيسسش‌الفسساتحين،مجلسسس شسسسسورى‌المجاهسسسسدين،جنسسسسد‌الصسسسسحابة"رۆژى12ى‌تشسسسسرينى يه‌كه‌م/ئۆكتسسۆبه‌رى2006په‌يمانێكيسسان‌له‌نسساو‌خۆيانسسدا‌به‌‌نسساوى "حلسسسسف‌المطيسسسسبين"واژوو‌كسسسسرد‌و‌له‌سسسسسه‌ر‌درووسسسسستكردنى به‌ره‌يه‌كيسسسش‌رێككه‌وتسسسن.49ئيمزاكردنسسسى‌ئه‌و‌په‌يمسسسانه‌‌له‌‌رووى ميدياييه‌وه‌‌وه‌ك‌هه‌وڵێك‌بۆ‌قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ى‌كوژرانى‌زه‌رقاوى سووديان‌لێوه‌رگرت.
. 48الجزيرة؛الجيش‌الميركي‌يكشف‌تفاصيل‌عملية‌مقتل‌الزرقاوي،قسم‌الخبار،رۆژى،2006-6-8 http://www.aljazeera.net/news/arabic/2006/6/8 . 49بڕوانه:العلن‌عن‌حلف‌المطيبين؛إذ‌ظهر‌بضعة‌ملثمين‌قيل‌إنهم‌من‌قادة‌العشائر‌ومجلس الشورى‌يتعاهدون‌فيه‌على‌تحكيم‌الشريعة‌والنتصار‌للجهاد‌والمجاهدين‌في‌العراق، 8http://www.youtube.com/watch?v=60mgEeNc7Z
22
دهوڵهتىعێراقىئيسلمى: له‌‌وێستگه‌ى‌دووه‌مى‌ئه‌م‌قۆنسساغه‌دا،گرووپه‌كه‌كسسانى"جيهسساد"، ب ه‌‌شسسسێوه‌يه‌كى‌به‌رده‌وام‌شسسسه‌ڕى‌مانه‌وه‌يسسسان‌ده‌كسسسرد.ره‌وته جيهادييه‌كان‌كه‌وتبسسوونه‌‌واقيعێكه‌وه‌‌كه‌‌به‌‌بسسێ‌زه‌رقسساوى‌ده‌بسسوايه شسسسه‌ڕى‌مسسسانه‌وه‌‌بكه‌ن.بسسسۆ‌قه‌ره‌بسسسووكردنه‌وه‌ى‌شكسسسست‌و گرفتارييه‌كانيان‌و‌دابڕانيان‌له‌‌خه‌ڵسسك‌و‌سسسستبوونى‌جموجۆڵيسسان به‌هسسۆى‌پرۆسسسه‌‌سسسه‌ربازييه‌كانى‌ئه‌مريكسسا‌و‌يه‌كه‌‌ئه‌منييه‌كسسانى عێراقه‌وه،وه‌ك‌چۆن‌له‌‌رووى‌رێكخستنى‌ناوخۆى‌و‌سه‌رچاوه‌ى داراييه‌وه‌‌گۆڕانكاريان‌ده‌كرد‌و‌به‌رده‌وام‌هه‌وڵسسى‌خۆنسسوێكردنه‌وه و‌به‌رگه‌گرتنى‌ره‌وشه‌كه‌يان‌ده‌دا،به‌و‌شێوه‌يه‌ش‌كاريان‌بۆ‌ئه‌وه ده‌كرد‌له‌‌رێگه‌ى‌ناوى‌وه‌همى‌گه‌وره‌وه‌‌به‌رگه‌ى‌ره‌وشه‌كه‌‌بگرن و‌به‌‌ئه‌نسسسدام‌و‌ليه‌نگرانيسسسان‌بڵێسسسن،كه‌‌بسسسۆ‌دواوه‌‌نسسساگه‌ڕێنه‌وه‌‌و به‌رده‌وام‌روويان‌له‌‌گه‌شه‌كردن‌و‌فراوانبسسوون‌و‌به‌هێزبسسوونه.به تسسسسايبه‌تى‌دواى‌ئه‌وه‌ى‌كه‌سسسسسايه‌تييه‌‌ديسسسسار‌و‌كاريزماييه‌كانيسسسسان له‌ده‌سسستدابوو.له‌‌رووى‌په‌يوه‌نسسديكردن‌و‌دابينكردنسسى‌كسسۆمه‌كى دارايسسى‌و‌پشسستيوانى‌جه‌مسساوه‌رييه‌وه‌‌تسسا‌ده‌هسسات‌زيسساتر‌ده‌كه‌وتنه په‌راوێزه‌وه. له‌و‌سسسسسسه‌روبه‌نده‌دا،له15ى‌تشسسسسسرينى‌دووه‌م/ئۆكتسسسسسۆبه‌رى 2006دا،گسسسرووپ‌و‌رێكخراوه‌كسسسانى‌شسسسوێنكه‌وتووى‌زه‌رقسسساوى كۆبوونه‌وه".ئه‌بو‌عومه‌رى‌به‌غسسدادى"يسسان‌وه‌ك‌ئه‌ميسسرى‌شسسوراى موجاهيدان‌ده‌ستنيشسسانكرد‌و"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى"يسسان راگه‌ياند.50 ئه‌مه‌‌يه‌كه‌مجسسسار‌بسسسوو،له‌‌عێراقسسسدا‌گسسسرووپه‌‌چه‌كسسسدارييه‌كان روانگه‌ى‌خۆيان‌بسسۆ‌شسسێوه‌ى‌به‌ڕێسسوبردنى‌ئه‌و‌ناوچسسانه‌‌بخه‌نه‌ڕوو، كه‌‌ده‌يانويست‌ده‌ستيانبه‌سسه‌ردا‌بگسسرن.راگه‌يانسسدنى‌گرووپێسك‌به نسساوى"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى"ئه‌وه‌ى‌ده‌خسسسته‌ڕوو،كه چه‌كسسداره‌كان‌ده‌يسسانه‌وێت،ئيسسسلم‌وه‌ك‌فسسۆرمى‌ئسساينى‌ده‌وڵه‌ت بسه‌پێنن.له‌‌ناو‌ئيسلميشدا‌ته‌نيسسا‌ئه‌و‌جسسۆره‌‌ئايسسديا‌و‌خوێنسسدنه‌وه ئيسلمييه‌يان‌قبسسوڵه،كه‌‌بڕوايسسان‌پێسسى‌هه‌يه‌‌و‌خسسۆى‌له‌‌تێزه‌كسسانى سسسسه‌له‌فيه‌تى‌جيهسسساديى‌مسسسوتروبه‌كراو‌به‌‌روانگه‌ى‌ئه‌لقاعيسسسده ده‌بينێته‌وه،كه‌‌بڕواى‌به‌‌گشتاندنى‌جيهاد‌و‌ته‌كفيركردنى‌گرووپ و‌كۆمه‌ڵه‌‌و‌رێچكه‌‌عه‌قيده‌ييه‌كانى‌ديكه‌ى‌ناو‌ئيسلم‌هه‌يه. له‌‌ليه‌كسسسى‌ديكه‌وه،راگه‌يانسسسدنى‌ئه‌و‌گسسسرووپه،راگه‌يانسسسدنى به‌ره‌يه‌كى‌ئيسلمى‌بوو،به‌ڵام‌له‌‌ژێر‌ناوێكى‌كۆكه‌ره‌وه‌دا،كه‌‌له .50بڕوانه:بيانتأسيسدولةالعراقالسلميةhttps://nokbah.com/~w3/?p=536،
23
رووى‌رواڵه‌تييه‌وه‌‌مرۆڤ‌هه‌ست‌به‌‌هيسسچ‌جسسۆره‌‌چه‌نسسد‌به‌ره‌ييه‌ك له‌‌هه‌ناوييسسدا‌ناكسسات.هه‌ڵسسبژاردنى‌ئه‌و‌نسساوه‌‌بسسۆ‌درووسسستكردنى به‌ره‌يه‌كى‌ئيسلمى،كه‌‌هه‌موو‌گرووپه‌‌چه‌كسسدارييه‌‌جيهادييه‌كسسانى له‌‌خۆگرتووه،راده‌ى‌تێگه‌يشتنى‌ئه‌وان‌بۆ‌هه‌ستيارى‌قۆناغه‌كه‌‌و جه‌ختكردنه‌وه‌يسسسسان‌له‌سسسسسه‌ر‌پێكه‌وه‌بسسسسوون‌و‌هاوهه‌ڵوێسسسسستى پيشسسسانده‌دات،به‌و‌پێسسسودانگه‌ى‌هه‌مسسسووان‌يه‌ك‌ئامانجيسسسان‌هه‌يه، ئه‌ويسسش‌جيهسسادكردنه‌‌دژى‌شسسيعه،ئه‌مريكسسا،حكسسومه‌تى‌عێسسراق‌و رووخاندنى‌ئه‌و‌حكومه‌ته‌‌و‌دامه‌زراندنى‌ئه‌ماره‌تێكى‌ئيسلمى. به‌‌سسسسسه‌رنجدان‌له‌‌ره‌وشسسسسى‌قۆنسسسساغه‌كه،ده‌رده‌كه‌وێسسسست،كه ماڵجيايى‌و‌ناكۆكى‌و‌ململنێيه‌كى‌شاراوه‌‌له‌‌نێسسوان‌گرووپه‌كانسسدا هه‌بسسسسوو،ئه‌و‌ناكۆكييسسسسانه‌‌له‌‌هه‌ر‌قۆناغێكسسسسدا‌جگه‌‌له‌‌قۆنسسسساغى "شسسسه‌ڕكردن‌دژى‌دوژمنه‌‌هاوبه‌شسسسه‌كه"ده‌كرێسسست‌ده‌ربكه‌ون، هه‌روه‌ك‌ئه‌وه‌ى‌له‌‌ئه‌فغانستان‌بينرا. سسسه‌باره‌ت‌به‌‌نسساكۆكى‌نێسسوان‌ئه‌و‌ليه‌نسسانه‌ى‌به‌ره‌ى"جيهسساد"، ه ێشسستا‌به‌‌وردى‌تسسوێژينه‌وه‌ى‌ئه‌وتسسۆ‌له‌به‌رده‌سسستدا‌نييسسن،به‌ڵام ئه‌وه‌ى‌روونه‌‌درووستبوونى‌ده‌يان‌گرووپى‌چه‌كسسدارى"جيهسسادى" ب ۆ‌يه‌ك‌مه‌به‌ست‌و‌هێنسانه‌دى‌يه‌ك‌ئامانسج،ئام اژه‌يه‌‌به‌‌هه‌بسوونى ناكۆكى‌جه‌وهه‌رى‌له‌‌نێوان‌ئه‌و‌گرووپانه‌دا.ئه‌وه‌ى‌هه‌مووانيشسسى ناچار‌كردبوو،له‌سه‌ر‌مێزێك‌كۆببنه‌وه‌‌و‌به‌يه‌كه‌وه‌‌له‌‌ژێر‌يه‌ك‌ناو و‌چه‌تردا‌كار‌بكه‌ن،پێويستيى‌قۆناغه‌كه‌‌و‌مه‌ترسى‌له‌ناوچوون‌و هه‌وڵدانيان‌بوو‌بسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌به‌يه‌كه‌وه‌‌رووبه‌ڕووى‌ئه‌و‌چاره‌نووسسسه ببنه‌وه،كه‌‌چاوه‌ڕوانيان‌بوو،چسسونكه‌‌هه‌موويسسان‌گه‌يشسستبوونه‌‌ئه‌و بڕوايه‌ى‌به‌‌ته‌نيا‌كسساركردن‌و‌دابسسڕان‌له‌‌يه‌كسسدى،وه‌ك‌مه‌ڕى‌بسسێ شوان‌گورگان‌خواردوو‌ده‌بن. له‌‌ژێسسر‌نسساوى"ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى‌عێسسراق"دا 13گسسرووپ‌و رێكخستنى‌چه‌كسسدارى‌كۆببسسوونه‌وه.راسسستتر‌ئه‌وه‌يه‌‌بسسووترێت‌ئه‌و "ده‌وڵه‌ته "هيسسچ‌سسسيما‌و‌خه‌سسسڵه‌تێكى‌ده‌وڵه‌تبسسوونى‌پێسسوه‌‌نه‌بسسوو، جگه‌‌له‌وه‌ى‌به‌ره‌يه‌كى‌ئيسلمى‌بسسوو،كه‌‌گسسرووپه‌‌چه‌كسسدارييه‌كان پێكيان‌هێنابوو. ئامانجه‌كانى‌راگه‌ياندنى"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى" .1يه‌كخسسستنى‌هێسسزو‌توانايسسان‌بسسۆ‌به‌ره‌نگسساربوونه‌وه‌ى‌سسسوپاى ئه‌مريكا‌و‌عێراق. .2راكێشانى‌سه‌رنجى‌چه‌كدارانى‌بيانى‌بسسۆ‌په‌يوه‌سسست‌بسسوون‌به ريزه‌كانييانه‌وه.
24
. 3هه‌ڵگێسسسڕانه‌وه‌ى‌ئه‌و‌بۆچوونسسسانه‌ى‌پێيسسسان‌وابسسسوو،مه‌ترسسسسى گرووپه‌كان‌به‌ره‌و‌كۆتسسايى‌ده‌ڕوات‌و‌به‌كارهێنسسانى‌ئه‌و‌به‌ره‌يه‌‌بسسۆ پڕوپاگه‌نده‌ى‌سياسى‌و‌سه‌ربازى‌دژى‌نه‌ياره‌كانيان. .4يه‌كخستنى‌هه‌ڵوێسته‌كانيان‌به‌‌شێوه‌يه‌كى‌كاتى،تسسا‌تێپه‌ڕينسسى قۆناغه‌كه. . 5رزگاربوونييسسسسسان‌لسسسسه‌مه‌ترسسسسسييه‌كانى‌هه‌ڵوه‌شسسسساندنه‌وه‌‌و په‌رشوبڵاوبوونى‌كادير‌و‌ئه‌ندام‌و‌چه‌كداره‌كانيان. .6راكێشانى‌سه‌رنجى‌زياترى‌جه‌ماوه‌رى‌سوننه‌‌به‌لى‌خۆياندا. .7راكێشسسانى‌سسسه‌رنجى‌ميسسدياى‌عه‌ره‌بسسى‌و‌رايگشسستى‌عه‌ره‌بسسى سوننه‌‌له‌‌وڵاتانى‌ناوچه‌كه. .8هاوكاريكردنى‌يه‌كدى‌له‌‌گۆڕه‌پانى‌رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌دا. .9درووستكردنى‌هه‌مسساهه‌نگى‌و‌يه‌كخسسستنى‌گوتسسارى‌ميسسديايى‌و ئاراسته‌كردنى‌ئه‌و‌گوتاره‌‌بۆ‌وڵاتانى‌سوننه‌‌له‌ناوچه‌كه. .10دابينكردنى‌كۆمه‌ك‌و‌پشتيوانى‌دارايى‌و‌مسساديى‌و‌لۆجسسستى بۆ‌چه‌كداره‌كانيان‌و‌درووستكردنه‌وه‌ى‌رايه‌ڵه‌‌پچڕاوه‌كانى‌نێسسوان سه‌ركردايه‌تى‌گرووپه‌كان‌و‌سه‌رچاوه‌كانى‌داراييان. .11درووسسسستكردنى‌ئه‌نجومه‌نێسسسك‌بسسسۆ‌راگسسسۆڕينه‌وه‌‌و‌پسسسرس به‌يه‌ككردن‌و‌بينياتنانى‌په‌يكه‌رێكى‌رێكخستن،كه‌‌بسسبێته‌‌پشسستيوان بسسسۆ‌په‌يكه‌رى‌رێكخسسسستنى‌تسسسايبه‌تى‌گرووپه‌كسسسان‌و‌له‌‌حسسساڵه‌تى تێكشسسسكانى‌گرووپێكسسسدا‌و‌درووسسسستبوونى‌مه‌ترسسسسى‌له‌سسسسه‌ر هه‌ڵوه‌شسساندنه‌وه‌ى،چه‌كسسداره‌كانى‌رێچكه‌ى‌خۆيسسان‌ون‌نه‌كه‌ن‌و په‌يوه‌ستى‌رێكخستنى‌به‌ره‌گشتگيره‌كه‌‌ببن. .12په‌روه‌رده‌كسسسردن‌و‌راهێنسسسانى‌چه‌كسسسداره‌‌خۆبه‌خشسسسه‌كان‌و كردنه‌وه‌ى‌سه‌ربازگه‌ى‌تايبه‌تى‌بۆ‌مه‌شق‌و‌راهێنان.
25
ئه‌ندامانى"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى" له‌‌پێكهاته‌ى‌به‌ره‌ى‌ئيسلمى‌عێراقدا،كه‌‌له‌‌ژێر‌ناوى"ده‌وڵه‌تسسى عێراقسسسى‌ئيسسسسلمى"راگه‌يه‌نسسسدرا،ئه‌م‌گسسسرووپ‌و‌رێكخسسسستنه چه‌كدارييانه‌‌به‌شدار‌بوون: ".1تنظيم‌القاعدة‌في‌بلد‌الرافدين". ".2جيش‌طائفة‌المنصورة". ".3جيشأهلالسنةوالجماعة". ".4جماعة‌جند‌الصحابة". ".5سرايا‌الجهاد‌السلمي". ".6سرايا‌فرسان‌التوحيد". ".7سرايا‌ملة‌ابراهيم". ".8كتائب‌كردستان". ".9كتائب‌المرابطين". ".10كتائب)سرايا(أنصار‌التوحيد". ".11كتائب‌أنصار‌التوحيد‌و‌السنة". ".12كتائب‌الهوال". 51 ".13كتائب)سرايا(الغرباء" . به‌‌شێوه‌يه‌كى‌گشتى‌هه‌ندێك‌كه‌تيبه‌‌و‌سريه‌ى‌ديكه،به‌‌جيسسا‌له رێكخسسسسستنه‌‌سسسسسه‌ره‌كييه‌كانى‌خۆيسسسسان‌په‌يوه‌سسسسست‌بسسسسوون‌به‌و رێكخسسستنه‌وه،له‌وانه"كتسسائب‌جيسسش‌أبسسو‌بكسسر‌الصسسديق،كتسسائب عصائب العراق‌الجهاديسسة،كتسسائب‌ثسسورة‌العشسسرين،كتسسائب‌انصسسار السنة،كتائبجيش‌السلمي". ئاراسته‌ى‌كاركردنى"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى" له‌م‌قۆناغه‌دا"ده‌وڵه‌تى‌عێراقى‌ئيسسسلمى"به‌‌كسسرده‌وه‌‌به‌ره‌و جيابوونه‌وه‌‌له‌‌رێكخراوى‌ئه‌لقاعيده‌‌هه‌نگاويان‌نا‌و‌سسستراتيژێكيان داڕشت‌بۆ‌ئه‌وه‌ى‌بتوانن‌پشتيوانى‌زياترى‌سوننه‌‌به‌ده‌ستبهێنن‌و رووى‌چه‌كه‌كانيسسان‌زيسساتر‌ئاراسسسته‌ى‌شسسيعه52و‌ئه‌مريكاييه‌كسسان بكه‌ن،له‌‌ئاسسستى‌ناوخۆشسسدا‌سسسه‌رنجيان‌خسسسته‌‌سسسه‌ر‌پێكهسساته ئاينييه‌كسسسانى‌ديكه‌ى‌وه‌ك‌ئێزدييه‌كسسسان‌و‌له"14ى‌ئسسسابى2007 كسسسۆمه‌ڵگه‌ى‌ئێسسسزدى‌نشسسسينى‌شسسسنگاليان‌كسسسرده‌‌ئامانسسسج‌و‌به ته‌قاندنه‌وه‌ى‌چوار‌ئۆتۆمبێلى‌بارهه‌ڵگرى‌بۆمبڕێژكراو‌له‌‌ناوچه‌‌و گونسسده‌‌ئێسسزدى‌نشسسينه‌كان‌ئامانجه‌كه‌يسسان‌پێكسسا‌و‌زيسساتر‌له800 .51الشناوي؛محمود،داعش،سه‌رچاوه‌ى‌پێشوو،ص.91،92 .52بڕوانه:دولة‌العراق‌السلمية‌تدعو‌سنّة‌العراق‌لحمل‌السلح‌في‌مواجهة‌الجرام‌الشيعي، http://www.dawaalhaq.com/?p=2080
26
هسسساووڵاتى‌به‌و‌هسسسۆيه‌وه‌‌گيانيسسسان‌له‌ده‌سسسستدا"53و‌ناوچه‌كه‌يسسسان رووبه‌ڕووى‌كاره‌سسساتێكى‌مرۆيسسى‌كسسرده‌وه.ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى ئيسلمى‌بانگه‌شسسه‌ى‌بسسۆ‌ئه‌وه‌‌ده‌كسسرد،ئه‌وان‌له‌‌تسسۆڵه‌ى‌كوشسستنى "دوعسسسسا")ئه‌و‌كچه‌ى‌به‌هسسسسۆى‌گسسسسۆڕينى‌ئسسسساينه‌كه‌ى‌له‌‌ليه‌ن كه‌سسسوكارييه‌وه‌‌به‌‌به‌رد‌كسسوژرا(،ئه‌و‌كرده‌وه‌يه‌يسسان‌ئه‌نجامسسداوه. هه‌روه‌ها‌گرته‌ى‌ڤيديۆيى‌گوله‌بارانكردنى‌ده‌يان‌گه‌نجى‌ئێزدييسسان بڵاوكسسسرده‌وه،كه‌‌له‌‌ناوچه‌كسسسانى‌موسسسسڵ‌كرێكارييسسسان‌ده‌كسسسرد‌و بڵاوبوونه‌وه‌ى‌ئه‌و‌گرته‌‌ڤيسسديۆيه‌ش‌سسسه‌ره‌تايه‌كى‌مه‌ترسسسيداربوو هكسسانى له‌‌بڵاوكردنه‌وه‌ى‌تسسرس‌و‌تۆقانسسدن‌له‌‌ريسسزى‌پێكهسساته‌‌ئاينيي ديكه.هه‌ر‌له‌و‌ماوه‌يه‌دا‌ده‌وڵه‌تى‌عێراقى‌ئيسلمى‌روويان‌به‌لى هۆزه‌كان‌و‌پۆليس‌و‌دامه‌زراوه‌‌حكومه‌تييه‌كان‌عێراقسسدا‌وه‌رگێسسڕا و‌كه‌وتنه‌‌ته‌كفيركردنى‌هه‌موو‌ئه‌وانه‌ى‌له‌‌دژيان‌بوون.54 ئه‌م‌ده‌وڵه‌ته،به‌‌كسسرده‌وه‌‌له‌‌زه‌مينه‌ى‌واقيعسسدا‌به‌‌ئه‌نجامسسدانى كسسرده‌وه‌ى‌تيرۆريسسستى‌كه‌وتبسسووه‌‌شسسه‌ڕێكى‌راسسسته‌قينه‌‌له‌گه‌ڵ هكسسانى ئه‌نجومه‌نه‌كسسانى‌سسسه‌حوه،پسسۆليس‌و‌سسسوپاى‌عێسسراق،هێز ئه‌مريكسسا،گرووپه‌كسسانى‌شسسيعه.له‌‌رووى‌ميسسدياييه‌وه‌‌و‌له‌‌ئاسسستى ميدياى‌عه‌ره‌بييسسدا‌بسايه‌خ‌به‌‌روومساڵى‌كرده‌وه‌كسسانى‌ده‌درا‌و‌وه‌ك هێسسزى"مقاومسسة"ى‌عێراقسسى‌دژى‌داگيركسسارى‌ده‌ناسسسرا.پرسسسى كشانه‌وه‌ى‌سسسوپاى‌ئه‌مريكسساش‌كه‌‌له‌‌سسسه‌ره‌تاى2009هسساتبووه به‌ر‌بسساس‌و‌ده‌سسستپێكى‌پرۆسسسه‌كه‌‌له‌‌حسسوزه‌يرانى2009كه‌‌تسسا كۆتايى2011ى‌خاياند،بووه‌‌ده‌رفه‌تێكى‌زێڕين‌بسسۆ‌پركسسردنه‌وه‌ى ئه‌و‌بۆشاييه‌‌ئه‌منييه‌ى‌ئه‌و‌هێزه‌‌له‌‌دواى‌خۆى‌به‌جێيده‌هێشت. له‌م‌قۆناغه‌دا"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى"له‌‌رووى‌ميدياييه‌وه به‌‌بايه‌خه‌وه‌‌په‌ره‌يان‌به‌‌بڵاوكردنه‌وه‌ى‌كرده‌وه‌كانيسسان‌دا‌و‌كه‌وتنه خۆ‌بسسۆ‌زيسساتر‌شسسه‌رعاندنى‌ئه‌و‌رێچكه‌‌و‌بيركسسردنه‌وه‌يه‌ى‌بڕوايسسان پێى‌هه‌بوو.رۆژانه‌‌چه‌ندين‌وتار‌و‌بابه‌تى‌تسسايبه‌ت‌به‌‌شسسه‌رعييه‌تى په‌لمسساردانى‌شسسيعه‌‌و‌ئه‌نجومه‌نه‌كسسانى‌سسسه‌حوه‌‌و‌كاربه‌ده‌سسستانى عێسسراق‌و‌يه‌كه‌‌ئه‌منييه‌كانيسسان‌بڵاو‌ده‌كسسرده‌وه.هه‌رچسسى‌زيسساتره هه‌وڵيانده‌دا‌پێشوازى‌له‌‌چه‌كدارى‌نوێ‌له‌‌ريزه‌كانيان‌بكه‌ن‌و‌بسسۆ ئه‌و‌مه‌به‌سته‌ش‌له‌‌ناوچه‌‌بيابانييه‌كانى‌سنوورى‌پارێزگسساى‌ئه‌نبسسار سه‌رقاڵى‌مه‌شق‌و‌راهێنانى‌سه‌ربازى‌بوون. .53ليستر؛تشارلز،تحديد‌معالم‌الدولة‌السلمية)،دراسة‌تحليلية‌صادرة‌عن‌مركز‌بروكنجز‌الدوحة- رقم،13ديسمبر،(2014ص،19به‌‌شێوه‌ىpdfبڵاوكراوه‌ته‌وه. . 54الهاشمي؛هشام،داعش‌يستهدف‌مدن‌غرب‌العراق..ويهدد‌بتصفية‌كل‌من‌يقف‌ضده،الدستور )دولية‌يومية‌سياسية‌عامة‌مستقلة(،بابه‌تى‌ژماره)،(19028 http://www.daraddustour.com/index.php/iraqi-affairs/19028-2014-06-08-19-40-14
27
يه‌كێ‌له‌‌خه‌سڵه‌ته‌كانى"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى"ئه‌وه‌‌بوو، كه په‌يكه‌رێكسسى‌رێكخسسستنى‌تسسۆكمه‌ى‌بسسۆ‌دانرابسسوو،ئه‌نجسسومه‌نى سه‌ربازى‌و‌ئيدارى‌هه‌بوو.هاوڕێ‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌نجومه‌نێكى‌شسسورادا، ژماره‌يه‌ك‌ئۆرگسسانى‌كسسارڕاييكردنى‌ديكه‌ى‌دامه‌زرانسسدبوو.وێسسڕاى كسسسسردنه‌وه‌ى‌سسسسسه‌ربازگه‌ى‌تسسسسايبه‌ت‌به‌‌مه‌شسسسسق‌و‌راهێنسسسسانى چه‌كسسداره‌كان،هه‌روه‌هسسا‌نسساوچه‌‌سوننه‌نشسسينه‌كانى‌به‌سسسه‌ر‌چه‌نسسد ويليه‌تێكسسدا‌دابه‌شسسسكردبوو.هه‌ر‌ويليه‌تێكيسسسش‌كرابسسوويه‌‌چه‌نسسد كه‌رتێكه‌وه‌‌و‌بچووكسسسسسسسترين‌يه‌كه‌ى‌چه‌كسسسسسسسدارى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌ش "مه‌فره‌زه"بوو. له‌و‌ماوه‌يه‌دا" ،دهوڵهتىعێراقىئيسلمى"،له‌‌رێگه‌ى‌كرده‌وه تيرۆريسسستييه‌كانه‌وه‌‌درێسسژه‌ى‌به‌‌مسسانه‌وه‌ى‌خۆيسسدا.چه‌نسسد‌جارێسسك زيسسانى‌زۆرى‌گه‌يانسسده‌‌هێزه‌كسسانى‌سسسه‌حوه‌‌و‌تسسوانى‌شسسارۆچكه‌ى هشسسێكى‌پارێزگسساى‌ئه‌نبسسار‌داگيسسر‌بكسسات،به‌ڵام‌له‌به‌ر فه‌لسسوجه‌‌و‌ب ئه‌وه‌ى‌پشتيوانى‌هۆزه‌كانى‌له‌ده‌ستدابوو،تواناى‌مانه‌وه‌ى‌نه‌بوو. له‌‌هه‌نسسدێك‌نسساوچه‌دا،جموجسسۆڵى‌ئاشسسكراى‌هه‌بسسوو،له‌‌هه‌نسسدێك ناوچه‌شدا‌تواناى‌سنووردار‌كرابوو.له‌‌رووى‌سسسه‌ربازييه‌وه‌‌زيسساتر سسسه‌رقاڵى‌مه‌شسسق‌و‌راهێنسسانى‌چه‌كسسداره‌كانى‌بسسوو.سسسه‌رچاوه‌ى دارايشى‌زياتر‌مسسسۆگه‌ر‌كردبسسوو،به‌و‌پێيه‌ى‌ده‌يتسسوانى‌له‌‌رێگه‌ى رفاندن‌و‌وه‌رگرتنى‌پاره‌‌له‌‌به‌رامبه‌ر‌ئازادكردنى‌رفێندراوه‌كانسسدا پاره‌‌په‌يدا‌بكات. هغسسدادييه‌وه،چه‌نسسد‌جارێسسك له‌‌باره‌ى‌چاره‌نووسى‌ئه‌بو‌عومه‌ر‌ب هه‌واڵسسسى‌كسسسوژرانى‌نسسساوبراو‌بڵاوكسسسرايه‌وه،به‌‌جۆرێسسسك‌له‌‌دواى بڵاوبوونه‌وه‌ى‌هه‌واڵه‌كان‌ئه‌بوعومه‌ر‌به‌‌بڵاوكردنه‌وه‌ى‌تۆمسسارێكى ده‌نگى‌هه‌واڵه‌كه‌ى‌ره‌تسسده‌كرده‌وه.له‌‌وتارێكسسدا،كه‌‌به‌و‌بسۆنه‌يه‌وه له‌‌ژێر‌ناوى"عملء‌كذابون"بڵاويكرده‌وه،ئه‌بو‌عسسومه‌ر‌به‌غسسدادى ه هێرشێكى‌توندى‌كرده‌‌سه‌ر‌كاربه‌ده‌ستانى‌حكومه‌تى‌به‌غسسدا‌و‌ب "رافضسسي"له‌‌قه‌ڵه‌ميسسدان‌و‌رايگه‌يانسسد،هێشسستا‌له‌‌ژيانسسدا‌مسساوه‌‌و ئه‌وه‌ى‌له‌‌بسساره‌ى‌ده‌سسستگيركردنى‌و‌كسسوژرانييه‌وه‌‌باسسسده‌كرێت، ته‌نيا‌چه‌واشه‌كارييه.55 له19ى‌نيسسسسسان/ئه‌پريلسسسسى2010دا،هێزه‌كسسسسانى‌ئه‌مريكسسسسا كرده‌يه‌كى‌سه‌ربازييان‌له‌‌نسساوچه‌ى"ثرثسسار"ئه‌نجامسسدا‌و‌ماڵێكيسسان هغسسدادى كرده‌‌ئامانج‌و‌دواتر‌ده‌ركه‌وت‌هه‌ريه‌ك‌له‌‌ئه‌بو‌عسسومه‌ر‌ب و‌ئه‌بسو‌حه‌مسزه‌ى‌موهسساجيرى‌وه‌زيسرى‌جه‌نگسسى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌ى،له‌و مسسسساڵه‌دا‌خۆيسسسسان‌حه‌شسسسسار‌داوه.دواى‌رووبه‌ڕووبسسسسوونه‌وه‌يه‌كى چه‌كدارى،هه‌ردووكيان‌كوژران. .55وتارى"عملء‌كذابون"،أبو‌عمر‌البغدادي‌وكذب‌الروافض،چه‌ناڵى"أسد‌ديالى"له‌‌يوتيوب، https://www.youtube.com/watch?v=YIjvkYhw-mU
28
دواى‌هه‌فته‌يه‌ك‌له‌‌كوژرانيسسان"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى" دانى‌نا‌به‌‌كوژرانياندا‌و‌به‌ياننامه‌يه‌كى‌بڵاوكرده‌وه56و‌به‌‌ره‌سمى "ئه‌بو‌به‌كر‌به‌غدادى"وه‌ك‌ئه‌ميرى"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى" ده‌ستنيشانكرد.57 قۆناغى‌چواره‌م:به‌هێزكردنى‌ريزى‌ناوخۆ‌و‌‌گسسۆڕينى‌سسستراتيژى شه‌ڕ‌و‌ده‌ركه‌وتنى‌به‌عسييه‌كان به‌‌كوژرانى‌ئه‌بو‌عومه‌ر‌و‌ئه‌بو‌حه‌مسسزه‌ى‌موهسساجير"،ده‌وڵه‌تسسى عێراقسسسسسى‌ئيسسسسسسلمى"گسسسسسورزێكى‌كسسسسساريگه‌رى‌به‌ركه‌وت، هبسسو‌عسسومه‌ر‌لنيكه‌م‌مسساوه‌ى ده‌ستنيشانكردنى‌ئه‌ميرێك‌له‌‌دواى‌ئ كه‌مسستر‌له‌‌هه‌فته‌يه‌كسسى‌خايانسسد،ئه‌مه‌‌له‌‌كاتێكسسدايه،كه‌‌له‌‌رووى ئايدۆلۆژى‌و‌بزوتنه‌وه‌ييه‌وه‌‌گرووپ‌و‌رێكخراوى‌ئيسسسلمى‌نسسابێت بسسسسێ‌ئه‌ميسسسسر‌بێسسسست‌و‌پێسسسسش‌هه‌ر‌شسسسستێك‌ده‌بێسسسست‌ئه‌ميرێسسسسك ده‌ستنيشسسانبكرێت،به‌ڵام‌دواكه‌وتنسسى‌ديسساركردنى‌ئه‌ميرێسسك‌بسسۆ "ده‌وڵه‌ته‌كه"ئاماژه‌يه‌كى‌روون‌بوو‌بۆ‌تێكچوون‌شيرازه‌ى‌كسسارى بزوتنه‌وه‌يى‌و‌رێكخراوه‌يى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌ى‌دواى‌ئه‌بو‌عومه‌ر. ه ه‌ڵبژاردنى‌ئه‌بو‌به‌كر‌به‌غداديى‌بۆ‌ئه‌ميرى‌ده‌وڵه‌ته‌كه،جێگه‌ى پرسياره،به‌و‌پێيه‌ى‌ناوبراو‌ئه‌زموونێكى‌سه‌ربازى‌ئه‌وتۆى‌نه‌بوو، كه‌‌پێيه‌وه بناسسسسسسرێته‌وه‌‌و‌ئه‌وه‌ى‌زيسسسسساتر‌له‌‌كه‌سسسسسسايه‌تى‌ئه‌ودا به‌رجه‌سته‌بوو،ليه‌نه‌‌تيسسۆرييه‌كه‌ى‌ئسساين‌و‌شسساره‌زايى‌ئه‌و‌بسسوو‌له شه‌ريعه‌ت،به‌ڵام‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌وه‌شدا‌به‌‌هاتنى‌به‌غداديى"،ده‌وڵه‌تسى عێراقى‌ئيسلمى"به‌‌كرده‌وه‌‌پێى‌نايه‌‌قۆناغێكى‌نوێوه،قۆناغێك، كه‌‌هه‌م‌خۆى‌رێكخسته‌وه‌‌و‌هه‌ميش‌توانا‌و‌هێزى‌چه‌نسسد‌هێنسده‌ى جارانى‌گه‌شه‌ى‌كرد. له‌‌سسسسسه‌رده‌مى‌ئه‌بسسسوبه‌كر‌به‌غداديسسسسدا"ده‌وڵه‌تسسسسى‌عێراقسسسسى ئيسلمى"گۆڕانكارى‌گه‌وره‌ى‌به‌‌خۆيه‌وه‌‌بنينى.يه‌كه‌م‌كارێك،كه ئه‌ميسسسرى‌نسسسوێى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌‌ئه‌نجاميسسسدا‌رێكخسسسستنه‌وه‌ى‌په‌يكه‌رى ده‌وڵه‌ته‌كه‌‌و‌بنياتنانه‌وه‌ى‌ژێرخانى‌رێكخستن‌و‌بايه‌خدان‌به‌‌ميديا و‌دابينكردنى‌سه‌رچاوه‌ى‌دارايى‌بوو. به‌رنامه‌ى‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غدادى‌بۆ‌رێكخستنه‌وه‌‌ژێرخككانى په‌يكه‌رى‌رێكخستن: .56بڕوانه‌‌چه‌ناڵى""ALALKSAل ه‌‌يوتيوب،استشهاد‌المير‌ابو‌عمر‌البغدادي‌وابو‌ايوب‌المصري، https://www.youtube.com/watch?v=zA4G_TKTrXU .57حسين؛ طليس،من‌هي"داعش"؟وما‌هي‌اهدافها؟،موقع‌قناة‌العالم،بابه‌تى‌ژماره)،(1552479 رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ىhttp://www.alalam.ir/news/1552479،2014-1-7
29
ئه‌ميسسرى‌نسسوێى"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى"،له‌‌سسسه‌ره‌تاى ده‌سسسستبه‌كاربوونييه‌وه،به‌‌خوێنسسسدنه‌وه‌ى‌واقيعسسسى‌ره‌وشسسسه‌كه‌‌و له‌به‌رچسساوگرتنى‌ئه‌و‌مه‌ترسسسييانه‌ى‌رووبه‌ڕوويسسان‌ده‌بێته‌وه‌‌و‌به سسسسوود‌وه‌رگرتسسسن‌له‌‌هه‌ڵه‌‌و‌كه‌موكورتييه‌كسسسانى‌ئه‌زمسسسوونى‌دوو ئه‌ميسسسرى‌پێسسسش‌خسسسۆى،ده‌سسسستيكرد‌به‌‌گۆڕانكسسسارى‌له‌‌هه‌نسسساوى رێكخراوه‌كه‌يدا.گۆڕانكارييه‌كانيش‌له‌م‌چه‌نسد‌خ اڵه‌دا‌به‌رجه‌سسته ده‌بن: .1دامه‌زراندنى‌شانه‌ى‌هه‌واڵگرى: ئه‌ركيسسان‌كسسۆكردنه‌وه‌ى‌زانيسسارى‌هه‌واڵگسسرى‌بسسوو‌له‌نسساو‌يه‌كه‌‌و ده‌زگا‌ئه‌منييه‌كانى‌عێراق‌و‌دزه‌كردن‌بسسۆ‌چسسوونه‌‌نسساو‌ريسسزى‌يه‌كه ئه‌منييه‌كان.له‌‌ليه‌كى‌ديكه‌وه‌‌درووسسستكردنى‌يه‌كه‌ى‌هه‌واڵگسسرى تايبه‌ت‌به‌‌نه‌هێشتنى‌دوژمنسسانى‌نساوخۆيى‌‌و‌پاكتسساوكردنى‌هه‌مسسوو ئه‌و‌كه‌سانه‌ى‌له‌‌ريزى‌گرووپه‌‌ئيسسسلمييه‌كاندا‌بسسوون‌و‌گومانيسسان لێده‌كرا‌په‌يوه‌ندييان‌به‌‌ده‌زگسسا‌ئه‌منييه‌كسسانى‌عێسسراق‌و‌ئه‌مريكسساوه هه‌بووبێت. .2بايه‌خدان‌به‌‌شاره‌زايى‌سه‌ربازى‌و‌مه‌شق: كسسسردنه‌وه‌ى‌سسسسه‌ربازگه‌ى‌نهێنسسسى‌له‌‌نسسساوچه‌‌بيابانييه‌كسسسان‌و راسسسپاردنى‌ئه‌فسسسه‌رانى‌پێشسسووى‌سسسوپاى‌عێسسراق‌و‌يه‌كه‌كسسانى گاردى‌كۆمارى‌سسسه‌رده‌مى‌سسسه‌دام‌حوسسسێن‌بسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌له‌‌رووى سه‌ربازييه‌وه‌‌مه‌شقى‌زۆرتسسر‌به‌‌چه‌كسسداره‌كان‌بكه‌ن‌و‌راهێنانيسسان له‌سه‌ر‌شسسه‌ڕى‌پسسارتيزانى‌و‌شسسه‌ڕى‌نسساو‌شسساره‌كان‌‌پێشخسسستنى ته‌كتيكى‌كرده‌وه‌ى‌تيرۆريستى. .3كارى‌زۆر‌و‌ده‌ركه‌وتنى‌كه‌م: چڕكردنه‌وه‌ى‌كاتى‌خۆى‌بۆ‌درووسسستكردنى‌رايه‌ڵسسى‌په‌يوه‌نسسدى له‌گه‌ڵ‌هه‌موو‌گرووپ‌و‌يه‌كه‌‌و‌به‌ش‌و‌رێكخستنه‌كانى‌ناوخۆدا‌و خۆپاراسسستن‌له‌‌هه‌رجسسۆره‌‌به‌ده‌ركه‌وتنێسسك،به‌‌پێچه‌وانه‌ى‌ئه‌وانه‌ى پێسسش‌خسسۆى،كه‌‌به‌هسسۆى‌ده‌ركه‌وتنيسسانه‌وه‌‌پايسسدۆزيان‌بسسۆ‌كسسرا‌و شوێنيان‌ده‌ستنيشانكرا،به‌‌تايبه‌تى‌زه‌رقاوى. .4دووركه‌وتنه‌وه‌‌له‌‌سه‌نته‌رى‌شاره‌كان: يه‌كێك‌له‌‌تاكتيكه‌كانى‌به‌غداديى،به‌جێهێشتنى‌نسساوچه‌‌قه‌ره‌بسساڵغ و‌هه‌ستياره‌كان‌بسسوو،به‌ره‌و‌نسساوچه‌‌ئارامه‌كسسان‌و‌دووركه‌وتنه‌وه‌ى بوو‌له‌‌سه‌نته‌رى‌شاره‌كان‌و‌خۆحه‌شاردانى‌بوو‌له‌‌شوێنه‌‌لچه‌پ و‌په‌راوێزخراوه‌كسسان.يه‌كێكسسى‌ديكه‌‌له‌‌كاره‌كسسانى"به‌غسسداديى"، گواستنه‌وه‌ى‌قورسايى‌رێكخستنه‌كانيان‌بوو‌بۆ‌شارى‌موسڵ. .5سوود‌وه‌رگرتن‌له‌‌ديموگرافياى‌دانيشتوان: به‌غسسداديى‌زيره‌كسسانه،هه‌وڵيسسدا‌شسسوێنى‌پشسستيوان‌و‌ليه‌نگرانسسى ده‌ستنيشسسان‌بكسسات‌و‌له‌‌نسساو‌ئه‌و‌خه‌ڵكه‌دا‌بمێنێته‌وه،كه‌‌زۆرتسسر
30
قوربانيان‌داوه‌‌و‌پشتيوانى‌ره‌هسساى‌بيسسر‌و‌ئايسسدۆلۆژياكه‌ى‌ده‌كه‌ن. ناوچه‌كانى‌خۆرئاواى‌عێراقسسى‌وه‌ك‌يه‌كێسسك‌له‌‌خاڵه‌كسسانى‌مسسانه‌وه تێيدا،ده‌ستنيشانكرد. .6شكاندنى‌زيندانه‌كان: پشسسسستيوانيكردن‌له‌‌ديله‌كسسسسان‌و‌مسسسسوژده‌دان‌به‌‌ئسسسسازادكردنى ده‌سسسستگيركراوه‌‌عێراقسسسى‌و‌بيانييه‌كسسسانى‌هێنسسسايه‌‌نسسساو‌گوتسسسارى ده‌وڵه‌ته‌كه‌يه‌وه‌‌و‌به‌وه‌ش‌ئومێسسسسسسسسدى‌بسسسسسسسسۆ‌كه‌سسسسسسسسسوكارى ده‌ستگيركراوه‌كان‌گه‌ڕانسسده‌وه،كه‌‌ژماره‌يسسان‌له‌‌سسسه‌رووى‌سسسه‌د هه‌زار‌كه‌سه‌وه‌‌ده‌بوو.هاوكات‌پشتيوانى‌ئه‌وانيشى‌به‌ده‌ستهێنا‌و ه وه‌ك‌فريادڕه‌سى‌رۆڵه‌كانيان‌خۆى‌ناسساند.له‌‌ليه‌كسى‌ديكه‌وه‌‌ب شسسسكاندنى‌زينسسسدانه‌كان‌له‌وانه‌‌شسسسكاندنى‌زينسسسدانى‌ته‌سسسسفيراتى تكريسست،كه47گه‌وره‌‌كسساديرى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌ى‌تێسسدا‌زينسسدانيكرابوو، هبسسوغرێب‌كه500كسسادير‌و توانيان‌رابكه‌ن.و‌شكاندنى‌زيندانى‌ئ ئه‌نسسسداميان‌تێيسسسدا‌زينسسسدانيكرابوون‌و‌رايسسسانكرد‌و‌ته‌نسسسانه‌ت‌له داگيركردنسسسى‌موسڵيشسسسدا‌سسسسه‌ره‌تا‌پيلنسسسى‌شسسسكاندنى‌زينسسسدانى ته‌سفيراتى‌نه‌ينه‌وايسان‌جێبه‌جێكسسرد،وايكسسرد،زۆرێسك‌له‌‌زينسدانييه راكردووه‌كان‌په‌يوه‌ندى‌به‌‌گرووپه‌‌چه‌كدارييه‌كانه‌وه‌‌بكه‌ن.خودى ئه‌بوبه‌كر‌به‌غداديى‌له‌و‌باره‌يه‌وه‌‌به‌ناوى"هدم‌السوار"وتسسارێكى ده‌نگى‌بڵاوكرده‌وه. .7پشت‌به‌‌داهاتى‌خۆيى: بسسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌رێكخسسسراوه‌كه‌ى‌له‌‌ژێسسسر‌هه‌ژمسسسوونى‌ئه‌لقاعيسسسده رزگاربكات‌و‌له‌‌ليه‌كى‌ديكه‌وه‌‌خه‌رجى‌چه‌كداره‌كانى‌و‌كسسرده‌وه ه چه‌كسسدارييه‌كان‌دابينبكسسات،به‌غسسداديى‌سسستراتيژى‌پشتبه‌سسستن‌ب سسسه‌رچاوه‌ى‌خسسۆيى‌له‌‌داهسسات‌و‌دارايسسى‌جێبه‌جێكسسرد.زۆرينه‌ى داهاتيشى‌له‌‌شكاندنى‌بانسسك‌و‌به‌خشسسين‌و‌وه‌رگرتنسسى"فسسديه"له به‌رامبه‌ر‌رفێنسسسسسدراوه‌كان‌دابينكسسسسسرد".هه‌روه‌هسسسسسا‌له2010دا رێبه‌رايه‌تسسسسسسى"ده‌وڵه‌ته‌كه"داواى‌له‌‌ئه‌نسسسسسسدامانى‌كسسسسسسردووه، هه‌ريه‌كه‌يان‌به‌‌رێژه‌ى‌له‌‌سه‌دا‌بيستى‌داهاتيان‌كۆمه‌ك‌ببه‌خشسسن به‌‌به‌يتولمالى‌ده‌وڵه‌ته‌كه".58هه‌روه‌ها‌له‌‌دانانى‌خاڵى‌گسسومرگ‌و باج‌وه‌رگرتن‌له‌سه‌ر‌رێگه‌ى‌خێرايى‌عێسسراق‌و‌سسسوريا‌و‌عێسسراق‌و ئه‌رده‌ن‌و‌وه‌رگرتنى‌باج‌له‌‌كسساروانه‌‌بازرگانييه‌كسسان‌يه‌كێكسسى‌ديكه له‌‌سه‌رچاوه‌‌گرنگه‌كانى‌كۆكردنه‌وه‌ى‌داهاتيان‌بوو. .8گرنگيدان‌به‌‌راگه‌ياندن: بوژانسسسدنه‌وه‌ى‌كسسسايه‌ى‌راگه‌يانسسسدن‌و‌ئاراسسسسته‌كردنى‌ميسسسديا‌به شسسێوه‌يه‌كى‌كسسارا‌و‌ته‌جنيسسد‌كردنسسى‌له‌شسسكرێكى‌ئه‌ليكسسترۆنى‌بسسۆ . 58ليستر؛تشارلز،تحديد‌معالم‌الدولة‌السلمية)،دراسة‌تحليلية‌صادرة‌عن‌مركز‌بروكنجز‌الدوحة- رقم،13ديسمبر،(2014ص،18به‌‌شێوه‌ىpdfبڵاوكراوه‌ته‌وه.
31
ئه‌وه‌ى‌پڕوپاگه‌نكككده‌‌بسسسۆ‌گسسسرووپه‌كه‌ى‌بكه‌ن‌و‌دامه‌زرانسسسدنى ژمسساره‌يه‌ك‌ناوه‌نسسد‌و‌كۆمپانيسساى‌ميسسديايى‌و‌بايه‌خسسدانى‌زيسساتر‌به تۆڕه‌كۆمه‌ڵايه‌تييه‌كان‌به‌‌مه‌به‌ستى‌گه‌ياندنى‌په‌يامى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌ى و‌راكێشسسانى‌سسسۆزى‌سسسوننه‌كان‌و‌به‌رپه‌رچسسدانه‌وه‌ى‌راگه‌يانسسدنى حكومه‌ت‌و‌نه‌ياره‌كانيان.59 .9گۆڕينى‌ستراتيژى‌شه‌ڕ: گسسۆڕينى‌سسستراتيژى‌شسسه‌ڕى‌شسساره‌كان‌و‌رووبه‌ڕووبسسوونه‌وه‌ى هسسسه‌ر‌شساره‌كان‌و پارتيزانى‌بسۆ‌شسه‌ڕى‌به‌ره‌يسى‌و‌ده‌سستگرتن‌ب جێبه‌جێكردنسسسى‌حسسسوكمه‌‌شسسسه‌رعييه‌كان‌و‌راگه‌يانسسسدنى‌حسسسوكم‌و هه‌ڵكردنى‌ئاڵا‌و‌ته‌رجه‌مه‌كردنى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌‌له‌‌سه‌ر‌كاغه‌زه‌وه‌‌بۆ سه‌ر‌جوگرافيا. .10ته‌جنيدى‌نوێ: كسسردنه‌وه‌ى‌رايه‌ڵسسى‌تسسايبه‌ت‌به‌‌راكێشسسانى‌چه‌كسسدارى‌بيسسانى‌و ته‌جنيد‌كردنيسسان‌له‌‌ريسسزى‌گسسرووپه‌‌چه‌كسسدارييه‌كان،به‌‌تسسايبه‌تى‌له رێگه‌ى‌سورياوه‌‌و‌درووستكردنى‌رايه‌ڵى‌تايبه‌ت‌بۆ‌ته‌جنيسسدكردن و‌گواستنه‌وه‌ى‌چه‌كداره‌‌نوێيه‌كان. .11به‌كارهێنانى‌وزه: ده‌ستگرتن‌به‌سسسه‌ر‌ناوه‌نسسده‌كانى‌وزه‌دا‌و‌ته‌رخسسانكردنى‌بانسسدى تسسايبه‌ت‌به‌‌فرۆشسستن‌و‌به‌‌قاچسساغبردنى‌نه‌وت‌و‌شسسكاندنى‌هێڵه نه‌وتگوێزه‌ره‌وه‌كان‌و‌درووستكردنى‌پاڵاوتگه‌ى‌نهێنى. .12پيرۆزكردنى‌ئه‌مير: سسسه‌پاندنى‌هه‌ژمسسوونى‌خسسۆى‌به‌سسسه‌ر‌هه‌موانسسدا‌و‌رێگرتسسن‌له ده‌ركه‌وتنى‌ركابه‌ر‌و‌نه‌يسسارى‌سياسسسه‌ته‌كانى‌و‌خسسۆپيرۆزكردنى‌تسسا ئه‌و‌راده‌يه‌ى‌ده‌رچسسسسوون‌له‌‌فه‌رمسسسسانى‌ئه‌و‌وه‌ك‌ده‌رچسسسسوون‌له ئيسلم‌و‌هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌‌لێى‌له‌قه‌ڵه‌مبدرێت.
. 59بۆ‌ئه‌و‌هه‌شت‌خاڵه‌‌بڕوانه:الشناوي،محمود،داعش،سه‌رچاوه‌ى‌پێشوو،ص.144،145
32
ده‌ركه‌وتنى‌كاريگه‌رى‌به‌عسييه‌كان: ئه‌گه‌ر‌ده‌ستنيشسسسانكردنى‌ئه‌بسسسو‌عسسسومه‌ر‌به‌غسسسدادى‌له‌‌دواى زه‌رقاوى،گواستنه‌وه‌ى‌ده‌سه‌ڵات‌بێت‌له‌‌ئه‌ميرى‌ده‌ره‌كييه‌وه‌‌بۆ ئه‌ميرێكسسى‌عێراقيسسى‌و‌ده‌ركه‌وتنسسى‌مسسۆركى‌عێراقيبسسوون‌بێسست‌به ناسنامه‌ى"جيهادى‌عێسسراقه‌وه"،ئه‌وا؛هسساتنى‌ئه‌بسسوبه‌كر‌به‌غسسدادى وێسسستگه‌يه‌كى‌ديكه‌ى‌گسسۆڕينى‌ناسسسنامه‌ى"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى ئيسسسسلمى"يه،له‌‌عێراقيسسسى‌سه‌رتاسسسسه‌رييه‌وه‌‌به‌ره‌و‌زاڵبسسسوونى هه‌ژمسسسوونى‌به‌عسسسس‌و‌جێسسسپێگرتنى‌ئه‌فسسسسه‌ره‌‌به‌عسسسسييه‌كانه‌‌له ناوه‌ندى‌بڕياردانى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌دا. له‌‌سه‌رده‌مى‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غداديدا"،دهوڵهتىعێراقىئيسلمى" به‌‌روونسسى‌هه‌ژمسسوونى‌ئه‌فسسسه‌رانى‌پێشسسووى‌سسسوپاى‌به‌عسسسى به‌سه‌ردا‌زاڵ‌بوو.ليه‌نگرانى‌زه‌رقاوى‌نكسسۆڵى‌له‌وه‌‌ده‌كه‌ن،ئه‌و "ده‌وڵه‌ته"ى‌به‌غدادى‌سه‌رۆكايه‌تى‌ده‌كات‌هه‌مان‌ئه‌و‌رێكخستنه بێسسسست‌زه‌رقسسسساوى‌دايمه‌زرانسسسسدبوو.به‌و‌پێيه‌ى‌زۆرينه‌ى‌ره‌هسسسساى هعسسس‌بسسوونه،به‌ڵام ده‌سسستوپێوه‌نده‌كانى‌زه‌رقسساوى‌دژى‌رژێمسسى‌ب ئه‌وانه‌ى‌ئێستا‌له‌‌ناو‌داعش‌زۆرتر‌كاريگه‌رييان‌هه‌يه،تا‌رووخانى رژێمى‌به‌عس‌له 2003دا‌ئه‌فسه‌رى‌باڵاى‌سوپاى‌به‌عس‌بوونه. ديسسارترين‌ئه‌و‌كه‌سسسانه‌ى‌له‌‌نسساو‌به‌عسسسدا25سسساڵى‌ته‌مه‌نسسى به‌سسسسسه‌ربردووه"حسسسساجى‌به‌كسسسسر"ه،كه‌‌له‌‌ليه‌ن‌ليه‌نگرانسسسسى زه‌رقسساوييه‌وه‌‌به"پيسساوى‌سسسێبه‌ر"وه‌سسسفده‌كرێت‌و‌به‌‌گسسوێره‌ى هكسسانى هشسسدارى‌تاوان به‌ياننامه‌يه‌كى‌ليه‌نگرانى‌زه‌رقاوى‌ناوبراو‌ب .60 ئه‌نفال‌و‌كيميايبارانكردنى‌هه‌ڵه‌بجه‌ى‌كردووه به‌شداريكردنى‌به‌عسييه‌كان‌له‌‌داگيركردنى‌موسڵ،به‌‌روونسسى ئامسساژه‌يه‌‌بسسۆ‌هه‌بسسوونى‌كسساريگه‌رى‌به‌عسسس‌له‌سسسه‌ر‌داعسسش‌و رێككه‌وتنى‌نێوان‌هه‌ردوول‌بۆ‌سه‌رخسسستنى‌پيلنه‌كانيسسان.ئه‌وه‌ش زيسساتر‌دواى‌داگيركردنسسى‌موسسسڵ‌و‌سسسه‌ڵاحه‌دين،له‌‌په‌يسسامێكى هعسسس‌ده‌ركه‌وت،كه‌‌له "عزه‌ت‌دوورى"رازگرى‌گشتى‌حزبسسى‌ب 12ى‌ته‌ممسسسسوز/يۆليسسسسۆى2014بڵاويكسسسسرده‌وه.له‌‌سسسسسه‌ره‌تاى په‌يامه‌كه‌يدا،رايگه‌ياند"،پيرۆزبايى‌له‌‌هه‌ر‌سێ‌ره‌وتى‌نيشسستمانى و‌نه‌ته‌وه‌يسسى‌و‌ئيسسسلمييه‌كان‌ده‌كه‌م‌به‌‌بسسۆنه‌ى‌ئه‌و‌سسسه‌ركه‌وتنه گه‌وره‌يه‌ى‌گه‌لسسى‌عێسسراق‌و‌هێسسزه‌‌شۆڕشسسگێڕه‌كانى‌به‌ده‌سسستيان هێنسساوه".وتيشسسى11":سسساڵه‌‌گه‌لسسى‌عێسسراق‌زيسساتر‌له2مليسسۆن قوربانييسسسان‌داوه،رۆژى‌رزگسسساركردنى‌نه‌ينه‌وا‌و‌سسسسه‌لحه‌دين‌له گه‌وره‌ترين‌رۆژه‌كانى‌فه‌تحن‌له‌‌دواى‌فتوحاتى‌ئيسلمى".دوورى ل ه‌‌باره‌ى‌داگيركردنى‌موسڵه‌وه‌‌به‌‌روونسسى‌باسسسى‌له‌وه‌‌كسسردووه، . 60قناص‌خوراسان؛بيان‌براءة‌رفاق‌الشيخ‌الزرقاوي)(..من‌افعال‌البغدادي‌وجنده،منتديات‌اهل السنة‌في‌العراقhttp://www.sunnti.com/vb/showthread.php?t=%2015452 ،
33
كه‌‌حزبسسى‌به‌عسسس‌ئه‌و‌كسساره‌ى‌كسسردووه‌‌و‌نسساوى‌ئه‌و‌فيسسرقه‌‌و گروپسسسانه‌ى‌هێنسسساوه،كه‌‌شانبه‌شسسسانى‌به‌عسسسس‌به‌شسسسدارييان‌له شسسه‌ڕه‌كان‌و‌ده‌ستبه‌سسسه‌رداگرتنى‌شسساره‌كان‌كسسردووه.هه‌روه‌هسسا سووپاسى‌ئاراسته‌ى‌هه‌ريه‌ك‌له"شێخى‌عه‌شيره‌ته‌كان،سسسوپاى پياوانى‌ته‌ريقه‌تى‌نه‌قشبه‌ندى)بسساڵى‌چه‌كسسدارى‌حزبسسى‌به‌عسسسه(، چه‌كدارانى‌فه‌رمانده‌ى‌پرۆسه‌كانى‌جيهسساد،چه‌كسسدارانى‌جه‌يشسسى ئيسلمى،چه‌كدارانى‌كه‌تيبه‌كانى‌سه‌وره‌ى‌عشسسرين،چه‌كسسدارانى جه‌يشى‌موجاهيدين"كرد. له‌‌به‌شێكى‌ديكه‌ى‌په‌يامه‌كه‌يدا،عسسزه‌ت‌دوورى‌به‌‌شسسێوه‌يه‌كى تايبه‌تى‌سوپاسسسى‌قاعيسسده‌‌و‌داعشسى‌كسرد‌و‌وه‌سسفى‌ئه‌وانسسى‌به "ئه‌بتاڵ‌و‌فورسان"كرد‌و‌وتى":سووپاسى‌بێ‌پايسسانى‌ئه‌بتسساڵ‌و فورسانه‌كانى‌قاعيده‌‌و"ده‌وڵه‌تى‌ئيسسسلمى"ده‌كه‌م،سووپاسسسى قياده‌كانيسسسان‌ده‌كه‌م،كه‌‌لێبوردنيسسسان‌بسسسۆ‌هه‌مسسسوو‌ئه‌و‌كه‌سسسسانه ده‌كردووه،خيانه‌تيان‌كسسردووه‌‌و‌تۆبه‌يسسان‌پێكسسردوون،به‌ڵكسسو‌خسسوا تۆبه‌كه‌يان‌قبوڵ‌بكات".61كه‌واته‌‌ئه‌وه‌ى‌له‌‌موسسسڵ‌روويسسدا‌ته‌نيسسا داعش‌نه‌بوو،به‌ڵكو‌به‌عسييه‌كانيش‌هاوڕاى‌چه‌كدارانى‌ده‌وڵه‌تى عێراقى‌ئيسلمى‌كاره‌كته‌رى‌سه‌ره‌كى‌گۆڕه‌پانه‌كه‌‌بوون. لێره‌وه‌‌ده‌كرێت‌بوترێت‌داعش‌وه‌ك‌ده‌رهاويشته‌يه‌كى‌نسسامۆ‌و كاريگه‌رى‌جسسوڵانه‌وه‌‌ميلييه‌كسسانى‌ناسسسراو‌به‌‌به‌هسسارى‌عه‌ره‌بسسى‌له ناوچه‌كه‌دا‌هه‌ڵتسسۆقى،ره‌وشسسى‌سسسوريا‌و‌كسسرده‌وه‌‌سسسه‌ربازييه‌كان زيسساتر‌داعشسسيان‌ناسسساند،داعسسش‌كه‌‌هه‌ڵگسسرى‌ئايسسديۆلۆژيايه‌كى مێژوويسسسى،بيرێكسسسى‌تونسسسدڕه‌وانه‌‌و‌تۆتاليتاريسسسانه‌ى‌ئه‌وتسسسۆيه،كه هه‌رچه‌نسسسده‌‌بانگه‌شسسسه‌ى‌رووخانسسسدنى‌ده‌وڵه‌تسسسى‌نيشسسستمانى‌و دامه‌زراندنى‌خيلفه‌تى‌ئيسلمى‌ده‌كسسات،به‌ڵام‌به‌‌كسسرده‌وه‌‌خسسۆى هاوشسسسێوه‌ى‌ده‌وڵه‌تێكسسسى‌تۆتاليتاريسسسانه‌يه‌‌و‌دژايه‌تسسسى‌چه‌مكسسسى ده‌وڵه‌تيسسش‌ده‌كسسات.62به‌‌داگيركردنسسى‌نسساوچه‌ى‌سوننه‌نشسسينى عێراق،داعش‌توانى‌له‌‌ليه‌كه‌وه‌‌پشتيوانى‌هۆزه‌‌سوننه‌كان‌و‌له ليه‌كى‌ديكه‌وه‌‌شوێنپێيه‌كى‌قايم‌بۆ‌خۆى‌له‌‌عێراق‌داگير‌بكات.
. 61بۆ‌بينينى‌وتاره‌كه،سه‌ردانى‌چه‌ناڵى)شبكة‌سبيل‌العلمية(له‌‌يوتيوب‌بكه‌‌له‌‌رێگه‌ى‌ئه‌م به‌سته‌ره‌وه: .https://www.youtube.com/watch?v=pw5fxR-GHWQ هه‌روه‌ها‌بۆ‌خوێندنه‌وه‌ى‌پوخته‌ى‌په‌يامه‌كه،به‌‌زمانى‌كوردى‌بڕوانه:هه‌واڵى‌ژماره)(56269ى‌رۆژى 2014-7-12ى‌ماڵپه‌ڕىnrtبه‌ناونيشانى)په‌يامێك‌له‌‌عزه‌ت‌دوورييه‌وه(http://nrttv.com/home?، ،jimare=56269وه‌رگێڕانى‌ئه‌رسه‌لن‌ره‌حمان. .62عثمان؛طارق،مفارقات)داعش‌المال‌السياسية‌التي‌خابت(،جزء‌من)ملفات‌تنظيم‌الدولة السلمية:النشأة،التأثير،المستقبل(،مركز‌الجزيرة‌للدراسات،نوفمبر/تشرين‌الثاني.2014ص-57 .58
34
قۆنسساغى‌پێنجه‌م):تمسسدد(و‌په‌ڕينه‌وه‌‌بسسۆ‌سسسوريا‌و‌فراوانبسسوونى ده‌وڵه‌ته‌كه‌ى‌ئه‌لبه‌غداديى يه‌كێك‌له‌‌خه‌ونه‌كانى‌ده‌وڵه‌تى‌عێراقى‌ئيسلميى‌و‌كسساره‌كته‌ره به‌عسييه‌كانى‌ناو‌ئه‌و‌رێكخسسراوه،به‌سسسته‌نه‌وه‌ى‌عێسسراق)نسساوچه‌ى سوننه‌نشين(،به‌‌ناوچه‌ى‌سوننه‌‌نشينى‌سسسورياوه‌‌بسسوو.بيسسرۆكه‌ى به‌ستنه‌وه‌ى‌سوريا‌به‌‌عێراقه‌وه،بيرۆكه‌يه‌كسسى‌كسسۆنى‌سسسه‌رده‌مى سه‌ره‌تاى‌ده‌ركه‌وتن‌به‌عسييه‌كانه‌‌له‌‌عێراق،سه‌ره‌تاى‌بيسسرۆكه‌ى يه‌كگرتسسن،له1958و‌له‌‌سسسه‌رده‌مى‌حسسوكمڕانى‌پاشسسايه‌تى‌له عێراقدا،له‌‌نێوان‌ميسر‌و‌سسسوريا‌هاته‌ئسساراوه.ئه‌و‌كسساته‌‌عێراقسسى پاشسسايه‌تى‌بيسسرۆكه‌كه‌ى‌ره‌تكسسرده‌وه‌‌و‌دژى‌وه‌سسستايه‌وه.له‌‌دواى شۆڕشى1958ى‌عێسسراق‌و‌دامه‌زرانسسدنى‌حسسوكمڕانى‌كۆماريسسدا، يه‌كگرتنسسى‌عێسسراق‌و‌ميسسسر‌و‌سسسوريا‌يه‌كێسسك‌له‌‌ئامانجه‌كسسانى شسسۆڕش‌بسسوو،به‌ڵام‌هه‌رزوو‌ئه‌و‌وڵاتسسانه‌‌كه‌وتنه‌‌وێسسزه‌ى‌يه‌كسسدى. جه‌مال‌عه‌بدولناسسسرى‌سسسه‌رۆك‌كۆمسسارى‌ميسسسر‌و‌عه‌بسسدولكه‌ريم قاسمى‌سه‌رۆك‌كۆمارى‌عێراق‌دژى‌يه‌ك‌وه‌ستانه‌وه. له‌‌ساڵى1961سوريا‌سسسه‌ربه‌خۆيى‌به‌ده‌سسستهێنا‌و‌به‌‌ته‌واوى له‌‌ميسسسسسر‌جيسسسسابوويه‌وه.له8ى‌شسسسسوبات/فێسسسسبرايه‌رى1963 به‌عسسسسييه‌كان‌له‌‌عێسسسراق‌له‌‌رێگه‌ى‌كوده‌تسسسايه‌كه‌وه‌‌كۆتاييسسسان‌به حوكمى‌قاسم‌هێنا‌و‌ده‌سه‌ڵاتيان‌گرته‌‌ده‌سسست.به‌هه‌مسسان‌شسسێوه له‌‌سسسسسسوريا‌و‌له8ى‌ئسسسسسازار/مارسسسسسسى1963به‌عسسسسسسييه‌كان ده‌سه‌ڵاتيان‌گرته‌‌ده‌ست‌و‌جارێكى‌ديكه‌‌بيرۆكه‌ى‌يه‌كگرتنى‌هه‌ر سێ‌وڵات‌هاته‌‌ئاراوه.دووباره‌‌ميسر‌ره‌تيكرده‌وه. دواى‌ئه‌وه‌ى‌له1968بسسسسۆ‌جسسسسارى‌دووه‌م‌به‌عسسسسسييه‌كان‌له عێراقدا‌كوده‌تايان‌كسسرد‌و‌حوكمڕانييسسان‌گسسرته‌وه‌‌ده‌سسست،كه‌وتنه دژايه‌تى‌ئايدۆلۆژيانه‌ى‌لقى‌سورياى‌حزبى‌به‌عس‌و‌ئه‌و‌حزبه‌يان به‌‌لده‌ر‌له‌‌بنه‌ماكانى‌فيكرى‌حزبى‌به‌عس‌ناوده‌برد.هه‌وڵيانسسده‌دا وه‌ك‌لقێكى‌ناشه‌رعى‌به‌عس‌بيناسسسێنن.له‌‌ئۆكتسسۆبه‌رى1973دا سوپاى‌عێراق‌گه‌يشته‌‌سوريا‌بۆ‌هاوكاريكردنى‌سسسوپاى‌ئه‌و‌وڵاته له‌‌شه‌ڕى‌دژ‌به‌‌ئيسرائيلدا،به‌ڵام‌كاتێك‌سسسوپاى‌عێسسراق‌گه‌يشسسته ديمه‌شق،خسسافز‌ئه‌سسسه‌دى‌سسسه‌رۆكى‌ئه‌و‌كسساته‌ى‌سسسوريا‌بڕيسسارى ئاگربه‌ستى‌په‌سند‌كرد. دواى‌ئه‌وه‌ى‌ميسسسسر‌رێككه‌وتننسسسامه‌ى‌كسسسامپ‌دێڤسسسدى‌له‌گه‌ڵ ئيسسسرائيل‌ئيمسسزا‌كسسرد،له1978به‌دواوه‌‌ده‌رفه‌تێكسسى‌ديكه‌‌بسسۆ يه‌كگرتنسسسى‌سسسسوريا‌و‌عێسسسراق‌هسسساته‌‌پێشسسسه‌وه‌‌و‌هه‌ردوو‌وڵات زنجيسسره‌يه‌ك‌كۆبوونه‌وه‌يسسان‌سسساز‌كسسرد‌و‌له‌سسسه‌ر‌دامه‌زرانسسدنى هه‌ندێك‌دامه‌زراوه‌ى‌هاوبه‌ش‌رێككه‌وتن‌بۆ‌نزيكبسسوونه‌وه‌ى‌زيسساتر و‌يه‌كگرتنسسى‌هه‌ردوو‌وڵات،به‌ڵام‌ئه‌م‌هه‌وڵه‌ش‌له‌‌ليه‌ن‌سسسه‌دام
35
حوسسسێنه‌وه‌‌له‌بسسار‌بسسرا،به‌‌تسسايبه‌تى‌دواى‌ئه‌وه‌ى‌له‌‌كسسۆنگره‌يه‌كى به‌عسسسييه‌كان‌له‌‌سسسه‌روبه‌ندى‌گرتنه‌ده‌سسستى‌ده‌سسسه‌ڵاتى‌ره‌هسساى عێسسسسراق‌له1979رايگه‌يانسسسسد،رێبه‌رايه‌تسسسسى‌به‌عسسسسسى‌سسسسسوريا هه‌وڵيانسسسداوه‌‌كوده‌تسسسا‌له‌‌دژى‌رێبه‌رايه‌تسسسى‌عێسسسراق‌بكه‌ن‌و‌به‌و هۆيه‌وه‌‌ژماره‌يه‌ك‌له‌‌هاوڕێ‌به‌عسييه‌كانى‌خۆى‌تۆمه‌تبار‌كرد‌به ئه‌نجامدانى‌پيلنگێڕييه‌كه‌‌و‌له‌سێداره‌ى‌دان.ئيدى‌ده‌رفه‌تێسسك‌بسسۆ رێككه‌وتنسسى‌نێسسوان‌ئه‌و‌دوو‌وڵاته‌‌و‌يه‌كگرتنيسسان‌نه‌مسسا‌و‌هه‌ردوول كه‌وتنه‌‌دژايه‌تسسسسى‌يه‌كسسسسدى،63به‌ڵام‌يه‌كگرتنسسسسى‌ئه‌و‌دوو‌وڵاته‌‌و يه‌كخستنى‌تواناكانى‌به‌عس‌له‌‌هه‌ردووكياندا‌له‌‌ئه‌ده‌بياتى‌حزبسسى به‌عسسسدا‌ره‌نگيسسداوه‌ته‌وه‌‌و‌به‌عسسس‌به‌ليه‌وه‌‌گسسرنگه‌‌له‌‌يه‌ككاتسسدا رێبه‌رايه‌تى‌هه‌ردوو‌وڵات‌بكات. راگه‌ياندنى‌رێكخراوى‌داعش: له‌‌قۆناغى)تمدد(دا،كه‌‌سه‌رده‌مى‌زێڕينسسى‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌ى‌ئه‌بسسو به‌كر‌به‌غدادييه،به‌‌هۆى‌هه‌ژموونى‌ئه‌فسه‌رانى‌به‌عس‌له‌‌ريسسزى "ده‌وڵه‌تسسسى‌ئيسسسسلمى"عێراقسسسدا،تسسسا‌ده‌هسسسات‌زيسسساتر‌بيسسسرۆكه‌ى به‌ستنه‌وه‌ى‌سوريا‌به‌‌عێراقه‌وه‌‌په‌ره‌ى‌پێده‌درا.به‌عسييه‌كان‌له‌و بڕوايه‌دابسسسوون،به‌سسسستنه‌وه‌ى‌عێسسسراق‌به‌‌سسسسوريا‌و‌يه‌كخسسسستنى تواناكانيان‌زه‌مينه‌ى‌گونجاو‌بۆ‌سه‌ركه‌وتنى‌يه‌كجاره‌كيان‌به‌سسسه‌ر حوكمى‌شيعه‌كان‌له‌‌عێراقدا‌ده‌ڕه‌خسێنێت. له‌‌رێگه‌ى‌به‌سسسستنه‌وه‌ى‌نسسساوچه‌ى‌سسسسوننه‌‌نشسسسينى‌عێسسسراق‌به شسسسساره‌كانى‌سسسسسورياوه،سسسسسوننه‌كانى‌عێسسسسراق‌له‌و‌قه‌يسسسسرانه رزگارده‌كات،كه‌‌له‌‌عێراق‌دووچارى‌بوونه‌‌و‌له‌‌باكووره‌وه‌‌كسسورد و‌له‌‌باشووره‌وه‌‌شيعه‌‌گه‌مارۆيان‌داون. بيسسسسرۆكه‌ى‌يه‌كگسسسسرتنه‌كه‌‌سسسسسه‌ره‌تا‌له‌‌يه‌كگرتنسسسسى‌ده‌وڵه‌تسسسسى عێراقىئيسلمى‌و‌به‌ره‌ى‌نوسره‌ى‌سورياوه‌‌خرايه‌ڕوو.ئه‌فسه‌ره به‌عسييه‌كانى‌ناو"ده‌وڵه‌تى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى"له‌‌جموجسسوڵێكى فراواندا‌بوون‌بۆ‌ئه‌وه‌ى‌بتوانن‌ئه‌و‌نه‌خشه‌يه‌‌جێبه‌جێبكه‌ن. سسسه‌ره‌تاى‌ده‌ركه‌وتنسسى‌به‌ره‌ى‌نوسسسره‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بسسۆ‌كۆتسسايى ،2011كه‌‌رێبه‌رايه‌تسسى‌ئه‌بسسو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لجسسولنى64پێكهسسات.له ماوه‌يه‌كى‌كه‌مسسدا‌به‌‌به‌راورد‌له‌گه‌ڵ‌گرووپه‌كسسانى‌ديكه‌ى‌سسسوريا، به‌ره‌ى‌نوسره‌‌بووه‌‌هێزێكى‌ناسراوى‌سه‌ر‌گۆڕه‌پانى‌سوريا. .63بڕوانه:ويكيبديا،العلقات_السورية_العراقية/http://ar.wikipedia.org/wiki ، . 64ئه‌لجولنى:كاريگه‌رترين‌كه‌سايه‌تى‌ناو‌گرووپه‌‌ئيسلمييه‌‌جيهادييه‌كانى‌سوريايه‌‌و‌هيچ‌زانيارييه‌كى ئه‌وتۆ‌له‌‌باره‌يه‌وه‌‌نه‌زانراوه.به‌‌گوێره‌ى‌راپۆرتێكى‌گۆڤارى‌تايمى‌بريتانى‌ناوبراو‌له‌‌كۆبوونه‌وه‌ى ئه‌ميرى‌گرووپه‌‌ئيسلمييه‌كانيشدا‌ئاماده‌‌نه‌بووه‌‌ده‌موچاوى‌پێچراوى‌ده‌ربخات.بڕوانه:وێكيپيديا: أبو_محمد_الجولنيhttp://ar.wikipedia.org/wiki:
36
هه‌ندێك‌له‌‌تسسوێژه‌ران‌له‌و‌بسسڕوايه‌دان‌‌ئه‌لجسسولنى،كه‌‌هسساتووه‌ت ه عێراق‌و‌له‌‌ريزى‌ده‌وڵه‌تى‌عێراقى‌ئيسلمييدا‌بووه،ئه‌زموونێكى گونجسسساوى‌لگه‌ڵاڵه‌‌بسسسووه‌‌بسسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌ئه‌زمسسسوونى"ده‌وڵه‌ته‌كه‌ى عێراق"بگوازێته‌وه‌‌بۆ‌سوريا. هه‌بوونى‌په‌يوه‌ندى‌له‌‌نێوان‌به‌ره‌ى‌نوسره‌‌و‌ده‌وڵه‌تى‌عێراقى ئيسلمى،بووه‌‌گرفت‌بۆ‌به‌ره‌ى‌نوسره‌‌و‌له‌‌ئاسسستى‌كسسۆمه‌ڵگه‌ى هشسسار‌ئه‌سسسه‌د‌و‌چه‌كسسداركردنى نێوده‌وڵه‌تى‌پرسى‌جێگرتنه‌وه‌ى‌ب ئۆپۆزيسسسسسيۆنى‌سسسسسوريا‌مشسسسستومڕى‌زۆرتسسسسرى‌لێكه‌وته‌وه.له‌و چوارچێوه‌يه‌دا‌ئه‌مريكا،رۆژى 11ى‌كانوونى‌يه‌كه‌م/ديسه‌مبه‌رى ،2012نسسسساوى‌به‌ره‌ى‌نوسسسسسره‌ى‌خسسسسسته‌‌ليسسسسستى‌گسسسسرووپه تيرۆريسسستييه‌كانه‌وه65و‌هه‌بسسوونى‌په‌يوه‌نسسدى‌نێسسوان"ده‌وڵه‌تسسى ئيسلمى"و‌به‌ره‌ى‌نوسره،وه‌ك‌به‌ڵگه‌يه‌ك‌بسسۆ‌ناسسساندنى‌به‌ره‌ى نوسره‌‌به‌‌رێكخراوێكى‌تيرۆريستى‌خرايه‌ڕوو.66 دامه‌زراندنى‌به‌ره‌ى‌نوسره‌‌سه‌ره‌تا‌بيسسرۆكه‌ى‌به‌غسسدادى‌بسسووه. بۆ‌ئه‌و‌مه‌به‌سته‌‌ئه‌لجولنى‌ده‌ستنيشانكردووه.حه‌وت‌كه‌سايه‌تى "ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى"يسسش‌ياريسسده‌ى‌ئه‌لجه‌ولنيسسان‌داوه.67دواى گه‌شه‌كردنى‌به‌ره‌ى‌نووسره‌‌و‌فراوانبسوون‌و‌به‌هێزبسوونى‌پێگه‌ى سه‌ربازى،ئه‌بوبه‌كر‌به‌غدادى‌خواستى‌خۆى‌بۆ‌يه‌كگرتنسسى‌نێسسوان هسسسه‌ر هه‌ردوول‌‌پيشاندا‌و‌سسسه‌ره‌نجام‌ئه‌و‌دووليه‌نه‌‌رێككه‌وتسسن‌ل .68 درووستكردنى‌گرووپێكى‌نوێ ئه‌بسسوبه‌كر‌به‌غسسدادى‌له‌‌كاسسسێتێكى‌تۆمسساركراوى‌ده‌نگييسسدا،كه رۆژى9ى‌نيسان/ئه‌پريلى2013بڵاوكسسرايه‌وه،رايگه‌يانسسد،به‌ره‌ى نوسسسره‌‌درێژكسسراوه‌ى‌ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمييه‌‌و‌هه‌ردوول
. 65بڕوانه:بيان‌لوزارة‌الخارجية‌حول‌إدراج‌جبهة‌النصرة‌على‌قائمة‌المنظمات‌الرهابية،وزارة الخارجية‌الميركية،مكتب‌المتحدث‌الرسمي11،كانون‌الول/ديسمبر،2012بيان‌من‌فيكتوريا‌نولند، ا‌مستعارا‌لتنظيم ً المتحدثة‌الرسمية،إدراج‌جبهة‌النصرة‌على‌قائمة‌المنظمات‌الرهابية‌باعتبارها‌اسمً القاعدة‌في‌العراق،به‌سته‌رى: http://translations.state.gov/st/arabic/texttrans/2012/12/20121211139860.html#a xzz2ZrRmoI6t . 66بڕوانه:الجزيرة،لماذا‌تعتبر‌واشنطن‌جبهة‌النصرة‌إرهابية؟،رۆژى‌بڵاوكردنه‌وه‌ى،2012-12-12: لماذا-تعتبر-واشنطن-جبهة-النصرة-إرهابية http://www.aljazeera.net/news/presstour/2012/12/12 . 67العقيدي؛سعد)ناشط‌الميداني(،السباب‌الخفية‌في‌انشقاق‌الجولني‌عن‌دولة‌البغدادي،موقع زمان‌الوصل،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى2014-2-8 https://www.zamanalwsl.net/news/46373.html .68فرانس؛، 4جبهة‌النصرة"تبايع"الدولة‌السلمية‌في‌العراق‌والشام‌في‌مدينة‌البوكمال‌الحدودية، رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى،2014-6-25:بابه‌تى‌ژماره)،(20140625النصرة-تبايع-داعش-سوريا-العراق -:http://www.france24.com/ar/20140625
37
له‌سه‌ر‌ئه‌وه‌‌رێككه‌وتسسوون،له‌‌ژێسسر‌نسساوى"ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى‌له عێراق‌و‌شام)داعش("كاربكه‌ن.69 دواى‌مسساوه‌يه‌كى‌كه‌م،له‌‌تۆمسسارێكى‌ده‌نگييسسدا‌ئه‌بسسو‌محه‌ممه‌د ئه‌لجولنى‌ره‌تيكسسرده‌وه،ئاگسسادارى‌يه‌كگرتنسسى"به‌ره‌ى‌نوسسسره"و "ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى"بسسووبێت.بيسسرۆكه‌ى‌يه‌كگرتنسسى ره‌تكسسسرده‌وه‌‌و‌رايگه‌يانسسسد"،ئه‌وه‌ى‌به‌غسسسدادى‌وتسسسوويه‌تى‌هيسسسچ راستييه‌كى‌تێدا‌نييه.به‌ره‌ى‌نوسسسره‌‌به‌رده‌وامه‌‌له‌‌كسسارى‌خسسۆى‌و ئامسساده‌‌نييه‌‌نسساوى‌خسسۆى‌بگسسۆڕێت‌و‌ئه‌نجسسومه‌نى‌شسسوراى‌به‌ره‌ى نوسسسره‌ش‌ئاگسسادارى‌هيسسچ‌زانيسسارييه‌ك‌له‌و‌بسساره‌وه‌‌نييه.هه‌روه‌هسسا ئه‌وه‌شى‌دووپسساتكرده‌وه،كه‌‌ئه‌وان‌به‌يعه‌تييسسان‌داوه‌ته‌‌رێكخسسراوى ئه‌لقاعيسسسده".70ئه‌مه‌‌له‌‌كاتێكسسسدايه‌‌پێشسسستر‌ستايشسسسى‌ئه‌بسسسوبه‌كر به‌غدادى‌كردبوو.71 داعش‌و‌قاعيد ه هه‌ر‌له‌‌سسسه‌ره‌تاى‌درووسسستبوونى‌گرووپسسى‌ته‌وحيسسد‌و‌جيهسسادى زه‌رقاوييه‌وه،ئه‌و‌گرووپه‌‌به‌‌باڵى‌ئه‌لقاعيده‌‌له‌‌عێسسراق‌ده‌ناسسسرا. دواتريش‌له‌‌قۆناغى‌راگه‌ياندنى‌ئه‌نجومه‌نى‌شسسوراى‌موجاهيسسدان و‌ده‌وڵه‌تى‌عێراقى‌ئيسلميدا،رێكخسسراوه‌كه‌‌هه‌ر‌به‌‌درێژكسسراوه‌ى قاعيسسده‌‌خسسۆى‌ده‌ناسسساند.دواى‌هه‌شسست‌مانسسگ‌له‌‌نسساكۆكى‌نێسسوان ئه‌بوبه‌كر‌به‌غدادى‌و‌ئه‌يمه‌ن‌زه‌واهرى‌رێبه‌رى‌ئه‌لقاعيده،ليه‌نسسى دووه‌م‌بڕياريسسسدا‌هه‌مسسسوو‌په‌يوه‌نسسسدييه‌كى‌خسسسۆى‌به‌‌به‌غسسسدادييه‌وه بپچڕێنێت.ناكۆكى‌نێوان‌ئه‌لقاعيده‌‌و‌ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى‌عێسسراق له‌‌نيسانى2013ه‌وه‌‌زيساتر‌په‌ره‌ى‌سسه‌ند.72رێبه‌رايه‌تسى‌قاعيسده سه‌باره‌ت‌به‌‌ستراتيژى‌جيه اد‌له‌‌عێراقسدا‌تێسبينى‌هه‌بسوو‌له‌سسه‌ر كسسارو‌كرده‌وه‌كسسانى‌ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى‌و‌راى‌وابسسوو، پێويسته‌‌مراعساتى‌ئێسران‌بكرێست،چسونكه‌‌زۆرێسك‌له‌‌كاديره‌كسانى ئه‌لقاعيسسده‌‌له‌و‌وڵاته‌دا‌ده‌سسستگيركراوون‌و‌له‌‌زينسسدانن،گسسۆڕينى . 69الخطيب؛معتز"،تنظيم‌الدولة‌السلمية":البنية‌الفكرية‌وتعقيدات‌الواقع،جزء‌من)ملفات‌تنظيم الدولة‌السلمية:النشأة،التأثير،المستقبل(،مركز‌الجزيرة‌للدراسات،نوفمبر/تشرين‌الثاني.2014 ص.Pdf.10بۆ‌ده‌قى‌وتاره‌كه‌ى‌به‌غدادى‌سه‌ردانى‌ئه‌م‌به‌سته‌ره‌‌له‌‌يوتيوب‌بكه: https://www.youtube.com/watch?v=2HPQxA3catY&feature=youtu.be . 70بڕوانه:چه‌ناڵى)محمد‌شامي(له‌‌ماڵپه‌ڕى‌يوتيوب،كلمة‌أبي‌محمد‌الجولني‌حول‌ساحة‌الشام 10ابريلhttps://www.youtube.com/watch?v=QXZ3YpzF4Mw،2013 . 71بڕوانه‌‌چه‌ناڵى)عبدالرحمن‌الدوسري(له‌‌ماڵپه‌ڕى‌يوتيوب،به‌‌ناونيشانى‌ماذا‌قال‌الجولني‌عن البغدادي،له2013-12-24بڵاوكراوه‌ته‌وهhttps://www.youtube.com/watch? . v=lfGifPePK3w . 72سليمان؛أحمد،تنظيم‌الدولة‌السلمية‌يشق‌القاعدة،بى‌بى‌سي،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى20 أغسطس/آبhttp://www.bbc.co.uk/arabic/middleeast/2014/08/140816_iraq ،2014
38
ئاراسته‌ى‌جيهاد‌به‌‌رووى‌شسسيعه‌دا‌زيسسان‌له‌‌ژێرخسسانى‌رێكخسسستنى ئه‌لقاعيده‌‌ده‌دات. هه‌ردوو‌گرووپى‌ده‌وڵه‌تى‌عێراقى‌ئيسسسلمى‌و‌به‌ره‌ى‌نووسسسره له‌‌سه‌ره‌تاوه‌‌وه‌ك‌دوو‌گروپى‌پڕ‌نهێنى‌ده‌ركه‌وتسسن،سسسه‌ره‌تا‌زۆر ليه‌نى‌كارو‌و‌پڕۆژه‌يان‌روون‌نه‌بوو.73له‌‌سه‌ره‌تادا‌خۆيسسان‌وه‌ك باڵى‌رێكخراوى‌ئه‌لقاعيده‌‌ده‌ناسساند،به‌ڵام‌دواتسسر‌نساكۆكى‌نێسسوان ئه‌و‌دوو‌بسسساڵه‌‌و‌رێبه‌رايه‌تسسسى‌رێكخسسسراوى‌ئه‌لقاعيسسسده‌‌به‌‌روونسسسى ده‌ركه‌وت. له‌و‌چوارچێسسسسسسسسسسسوه‌يه‌دا"ئه‌يمه‌ن‌زه‌واهسسسسسسسسسسسرى"رۆژى9ى حسسسوزه‌يران/يۆنيسسسۆى2013له‌‌بڕيارێكسسسدا‌يه‌كگرتنسسسى‌ده‌وڵه‌تسسسى ئيسلمى‌عێراق‌و‌به‌ره‌ى‌نوسسسره‌ى‌هه‌ڵوه‌شسسانده‌وه‌‌و‌رايگه‌يانسسد، "هه‌ريه‌ك‌له‌‌به‌غدادى‌و‌ئه‌لجولنى‌وه‌ك‌ئه‌ميرى‌گرووپه‌كانيان‌بسۆ مسسسسسسساوه‌ى‌يه‌ك‌سسسسسسسساڵ‌ده‌مێننه‌وه‌‌و‌بڕيسسسسسسساره‌كه‌‌شسسسسسسسياوى درێژكردنه‌وه‌شه"،74ئه‌وه‌شى‌خسته‌ڕوو،كه‌‌به‌غدادى‌راوێسسژى‌به رێبه‌رايه‌تسسسى‌ئه‌لقاعيسسسده‌‌نه‌كسسسردووه‌‌و‌يه‌كليه‌نه‌‌بڕيسسسارى‌داوه. ئه‌مه‌ش‌ئامسساژه‌يه‌كى‌روونه‌‌بسسۆ‌ته‌قينه‌وه‌ى‌ناكۆكييه‌كسسانى‌نێسسوان قاعيده‌‌و‌ده‌وڵه‌تى‌عێراقى‌ئيسلمى. له‌‌به‌رامبه‌ر‌هه‌ڵوێسته‌كانى‌قاعيده‌دا"،ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى"له برى‌گه‌ڕانه‌وه‌‌بۆ‌ژێر‌فه‌رماندارى‌رێبه‌رايه‌تى‌قاعيده،زياتر‌دوور كه‌وته‌وه‌‌و"ئه‌بسسسو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لعه‌دنسسسانى"وته‌بێسسسژى‌ره‌سسسسمى ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى‌له11ى‌ئايارى2014دا‌تۆمسسارێكى‌ده‌نگسسى‌به ناونيشانى"عسسذرا‌أميسسر‌القاعسسدة"بڵاوكسسردهوه.تێيسسدا‌رايگه‌يانسسد، ده‌وڵه‌تى‌ئيسسسلمى‌له‌سسسه‌ر‌رێچكه‌ى‌بنه‌ڕه‌تسسى‌ئه‌لقاعيسسده‌يه،نه‌ك ئه‌و‌لدانه‌ى‌زه‌واهرى.ئه‌وه‌شسسى‌خسسسته‌ڕوو،ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى بێسسده‌نگى‌له‌به‌رامبه‌ر‌ئه‌لقاعيسسده‌‌هه‌ڵسسبژاردووه،هۆكسساره‌كه‌ى‌ئه‌وه نييه،كه‌‌به‌يعه‌تسسى‌پێسسدابێت،به‌ڵكسسو‌له‌‌پێنسساو‌درووسسست‌نه‌كردنسسى كێشه‌‌و‌رێزگرتنى‌ئه‌لقاعيده‌‌بووه،به‌ڵام‌هيچ‌جسسۆره‌‌به‌يعه‌تێسسك‌له نێسسسوان‌ده‌وڵه‌تسسسى‌ئيسسسسلمى‌و‌ئه‌لقاعيسسسده‌دا‌نييه.داواشسسسيكرد، زه‌واهسسسسرى‌به‌‌روونسسسسى‌دان‌به‌هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌محه‌ممه‌د‌مورسسسسسى سه‌رۆكى‌پێشووى‌ميسر‌له‌‌ئيسلم‌بێنێت،ده‌سسسته‌واژه‌ى‌گشسستى بسسۆ"عه‌بسسدولفه‌تاح‌سيسسسى"و‌سسسه‌رۆكى‌وڵاتسسانى‌عه‌ره‌بسسى‌و سوپاكانيان‌به‌كارنه‌هێنێت،به‌‌ئاشكرا‌به‌كافريان‌بزانێت.هه‌روه‌ها . 73سيف؛عبدالله،بين’الدولة‌السلمية‘و’جبهة‌النصرة‘:القصة‌الكاملة،الموقع‌الجمهورية،رۆژى بڵاوبوونه‌وه‌ىhttp://aljumhuriya.net/13498،2013-6-23 . 74الجزيرة؛الظواهري‌يحل"دولة‌العراق‌والشام‌السلمية"،2013-6-9،الظواهري-يحل-دولة- العراق-والشام-السلمية /http://www.aljazeera.net/news/arabic/2013/6/9
39
ئه‌لجولنيشسسى‌وه‌ك‌خسسائين‌و‌سسسته‌مكار‌وه‌سسسفكرد‌و‌داوايكسسرد، زه‌واهرى‌به‌يعه‌تى‌ناوبراو‌هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه.75 هۆكسسارى‌سسسه‌ره‌كى‌ناكۆكييه‌كسسانى‌نێسسوان‌قاعيسسده‌‌و‌ده‌وڵه‌تسسى عێراقى‌ئيسلمى‌پرسى‌هه‌ڵوێسته‌كانى‌زه‌واهرى‌بوو‌سسسه‌باره‌ت هكسسر‌به‌غسسدادى، به‌‌ناكۆكى‌نێوان‌ئه‌بو‌محه‌ممه‌د‌جسسۆلنى‌و‌ئه‌بسسو‌ب به‌ڵام‌داعسسش‌ره‌تيكسسرده‌وه،هيسسچ‌نێوه‌نسسدگيرييه‌كى‌زه‌واهسسرى‌و قاعيسسده‌‌قبوڵبكسسات‌و‌داعسسش‌به‌‌ره‌سسسمى‌كه‌وته‌‌دژايه‌تيكردنسسى قاعيده‌‌و‌ئه‌و‌رێكخراوه‌ى‌به‌‌لده‌ر‌له‌‌رێگه‌ى‌جيهاد‌تۆمه‌تبار‌كرد. له‌‌ليه‌كى‌ديكه‌وه‌‌داعسسش‌بسسڕواى‌خسسۆى‌به‌‌پرسسسى‌به‌يعه‌تسسدانى ئه‌لقاعيده‌‌به‌‌به‌غداديى‌نه‌شارده‌وه،رايگه‌ياند،هه‌مسسوو‌گسسرووپ‌و رێكخراوه‌‌ئيسلمييه‌كانى‌جيهان‌شسسه‌رعيه‌تيان‌نييه‌‌ئه‌گه‌ر‌به‌يعه‌ت نه‌ده‌نه‌‌خه‌ليفه‌‌به‌غدادى.داعش‌له‌و‌بڕوايه‌دابوو،پۆسسستى‌خه‌ليفه گه‌وره‌تسسسره‌‌له‌‌پۆسسسستى‌ئه‌ميره‌كسسسانى‌به‌ره‌ى‌شسسسه‌ڕ،كه‌‌ئه‌يمه‌ن زه‌واهسسسرى‌وه‌ك‌يه‌كێسسسك‌له‌و‌ئه‌ميسسسرانه‌‌وه‌سسسسفكرد‌و‌رايگه‌يانسسسد، پێويسته‌‌هه‌ريه‌ك‌له‌‌زه‌واهرى‌و‌ئه‌ميرى‌گرووپ‌و‌رێكخراوه‌كانى هغسسدادى‌بسده‌ن.76به‌يعه‌ت‌له‌‌ئيسسسلمدا‌وه‌ك ديكه‌ش‌به‌يعه‌ت‌به‌‌ب په‌يمسسانێكى‌پيسسرۆز‌له‌‌نێسسوان‌پێشسسه‌وا‌و‌شسسوێنكه‌وتووانيدا‌تيسسۆريزه كسسسسراوه.مه‌رج‌و‌بنه‌مسسسساى‌تسسسسايبه‌تى‌خسسسسۆى‌هه‌يه.مه‌سسسسسه‌له‌ى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌‌و‌پشت‌تێكردنسسى‌سسسزاى‌دنيسسايى‌و‌قيسسامه‌تيى‌بسسۆ دياريكراوه.ده‌رچوون‌لێى‌وه‌ك‌تاوان‌هه‌ژمار‌ده‌كرێت؛ئه‌گه‌ر‌به پشتبه‌سسستن‌به‌‌به‌ڵگه‌ى‌شسسه‌رعى‌هه‌ڵنه‌وه‌شسسابێته‌وه.له‌‌چه‌نسسدين هتسسدان‌به‌‌پێشسسه‌وا‌جه‌خسستى فه‌رمووده‌دا‌پرسى‌ئه‌ميرايه‌تسسى‌و‌به‌يع له‌سسسه‌ر‌كسسراوه‌ته‌وه‌‌و‌ديسسارترينى‌ئه‌و‌فه‌رمسسودانه‌‌ئه‌وه‌يسسانه‌‌كه‌‌له پێغه‌مبه‌رى‌ئيسلمه‌وه‌‌گێڕدراوه‌ته‌وه‌‌وتوويه‌تى":من‌مات‌ولیسسس في‌عنقه‌بیعة‌مات‌میتسسة‌جاھلیسسة")ئه‌وه‌ى‌بمرێسست‌و‌به‌يعه‌تسى‌له گه‌ردنسسسدا‌نه‌بێسسست،به‌‌مردنێكسسسى‌نه‌فامسسسانه‌‌مسسسردووه(.77له‌‌لى شسسيعه‌كانيش‌هه‌مسسان‌فه‌رمسسووده‌‌جه‌خسستى‌له‌سسسه‌ر‌كسسراوه‌ته‌وه‌‌و مه‌به‌سسسستيان‌پێسسسى‌به‌يعه‌ت‌دانه‌‌به‌‌ئيمسسسامێكى‌مه‌عسسسسوم‌يسسساخود مه‌رجه‌عيه‌تێك.داعشسسييه‌كان،رێبه‌رانسسى‌ئه‌لقاعيسسده‌‌به‌وه‌‌تۆمه‌تبسسار . 75سيف؛عبدالله،القاعدة‌في‌سوريا:من‌الدولة‌إلى‌الخلفة،ماڵپه‌ڕى:الجمهورية،بابه‌تى‌ژماره) (30108رۆژى‌بڕوبوونه‌وه‌ىhttp://aljumhuriya.net/30108،2014-8-8 . 76شقير؛شفيق،الجزور‌اليديولوجية‌لتنظيم‌الدولة‌السلمية،جزء‌من)ملفات‌تنظيم‌الدولة السلمية:النشأة،التأثير،المستقبل(،مركز‌الجزيرة‌للدراسات،نوفمبر/تشرين‌الثاني.2014ص .26 .Pdf .77بڕوانه:اسلم‌ويب،بابه‌تى:بیعة‌المام:ماھیتھا‌وكیف‌تتم،فه‌تواى‌ژماره)،(6927رۆژى بڵاوبوونه‌وه‌ى،12-2-2001به‌سته‌رىhttp://fatwa.islamweb.net/fatwa/printfatwa.php? : Id=6927&lang=A
40
ده‌كه‌ن،كه‌‌نايانه‌وێت"زه‌عسسامه‌ت"يسسان‌له‌ده‌سسست‌ده‌ربچێسست‌هه‌ر بۆيه‌‌كه‌وتوونه‌ته‌‌دژايه‌تيكردنى‌خيلفه‌ته‌كه‌ى‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غسسداديى. له‌‌وتارێكسسدا،كه‌‌له‌و‌بسساره‌يه‌وه‌‌داعسسش‌له‌‌رێگه‌ى‌كه‌ناڵه‌كسسانييه‌وه بڵاويكردووه‌ته‌وه‌‌به‌‌ناونيشانى)سبب‌رفض‌القاعدة‌للخلفة(،به وردى‌بسسساس‌له‌وه‌‌كسسسراوه‌‌كه‌‌رێبه‌رايه‌تسسسى‌ئێسسسستاى‌ئه‌لقاعيسسسده، كه‌وتسسووه‌ته‌‌دژايه‌تسسى‌داعسسش‌ته‌نيسسا‌له‌به‌ر‌ئه‌وه‌ى‌ده‌سسسه‌ڵاتيان‌له ده‌ستدا‌بمێنێته‌وه.وه‌ك‌ئه‌وه‌ى‌له‌‌وتاره‌كه‌دا‌باسيكراوه.هه‌روه‌ها ئاماژه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌شكراوه،له‌‌روانگه‌ى‌داعشه‌وه"كافرى‌ئه‌سڵى"و "كافرى‌مورته‌د"جياوازييان‌نييه‌‌و‌چاره‌سه‌رى‌هه‌ردووكيان‌ته‌نيسسا به‌‌شمشێر‌ده‌بێسست،به‌ڵام‌رێبه‌رايه‌تسسى‌نسسوێى‌ئه‌لقاعيسسده‌‌نسسايه‌وێت بێته‌‌ژێر‌بارى‌ئه‌و‌مه‌سه‌له‌يه‌وه.78 قۆنسسساغى‌شه‌شسسسه‌م:فراوانبسسسوون‌و‌دامه‌زرانسسسدنى"خيلفه‌تسسسى ئيسلمى"و‌ده‌ركه‌وتنى"خه‌ليفه" ئه‌بسسو‌به‌كسسر‌به‌غسسدادى‌له‌‌مسساوه‌يه‌كى‌كورتسسدا‌كسساريگه‌رييه‌كه‌ى گه‌وره‌ى‌له‌سه‌ر‌ره‌وتى‌ژيانى‌رێكخسسراوه‌‌جيهادييه‌كسسانى‌عێسسراق‌و سسسوريا‌و‌وڵاتسسانى‌ئيسسسلمى‌درووسسستكرد‌و‌له‌‌ده‌سسستپێكى‌ئه‌م قۆنسسساغه‌دا‌رۆژى29ى‌حسسسوزه‌يرانى،2014له‌‌به‌ياننامه‌يه‌كسسسدا، وته‌بێسسسسژى‌ره‌سسسسسمى‌داعسسسسش‌ئه‌بسسسسو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لعه‌دنسسسسانى راگه‌يه‌نسسدراوێكى‌بڵاوكسسرده‌وه،تێيسسدا‌رايگه‌يانسسد،نسساوى"ده‌وڵه‌تسسى ئيسلمى‌عێراق‌و‌شام"گۆڕاوه‌‌بۆ‌ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى)خيلفه‌تى ئيسلمى(و‌هه‌ريه‌ك‌له‌‌ئه‌نجومه‌نى‌شسسورا‌و‌ئه‌هلسسى‌حه‌لوعه‌قسسد، ئه‌ميسسسسرى‌ده‌وڵه‌ته‌كه)ئه‌بسسسسوبه‌كر‌به‌غسسسسدادى(يسسسسان‌وه‌ك‌خه‌ليفه هه‌ڵسسسبژاردووه‌و‌به‌يعه‌تيسسسان‌پێسسسداوه.له‌مه‌ول‌نسسساوى‌ره‌سسسسمى رێكخراوه‌كه‌يان"ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمييه"و‌كار‌بسۆ‌لبردنسسى‌سسسنووره ده‌ستكرده‌كان‌و‌گێڕانه‌وه‌ى‌شكۆى‌خيلفه‌ت‌ده‌كه‌ن.79 داعسسسش‌له‌‌موسسسسڵ،به‌‌راگه‌يانسسسدنى‌ده‌سسسسه‌ڵاتێك‌به‌‌نسسساوى "خيلفه‌تى‌ئيسسسلمى"،خسسۆى‌وه‌ك‌چه‌تسسرى‌گسسرووپ‌و‌رێكخسسراوه ئيسلمييه‌‌جيهادييه‌‌سسسه‌له‌فييه‌كان‌له‌قه‌ڵه‌مسسدا.رۆژى‌شسسه‌ممه)7 ره‌مه‌زان1435ك5-ته‌ممسسوز/يوليسسو(2014پێگه‌كسسانى‌داعسسش تۆمارێكى‌ڤيديۆيى‌وتارى‌هه‌ينى4ى‌ته‌ممسسوز/يۆليسسۆى2014يسسان
. 78بڕوانه:وتارى)سبب‌رفض‌القاعدة‌للخلفة(،هاشتاگى)#الخلفة_وصراع_العروش(،به‌سته‌رى: https://dump.to/awa . 79بسسڕوانه:العربيسةنت،داعسسش-تعلسسن-قيسسام-الخلفسسة-السسلمية-وتبسسايع-البغسسدادي،رۆژى‌بڵاوبسوونه‌وه‌ى: ،2014/06/29 به‌سته‌رى-http://www.alarabiya.net/ar/arab-and:
41
بڵاوكرده‌وه،كه‌‌تێيدا‌ئه‌بوبه‌كر‌ئه‌لبه‌غدادى‌له‌‌مزگه‌وتسسى‌گه‌وره‌ى موسڵ‌بۆ‌يه‌كه‌مجار‌ده‌ركه‌وت.80 ده‌ركه‌وتنى‌به‌غداديى‌پێچه‌وانه‌ى‌ئه‌و‌ستراتيژه‌‌بوو،كه‌‌ناوبراو له‌‌سسسسسه‌ره‌تاى‌وه‌رگرتنسسسسى‌پله‌ى‌ئه‌ميرايه‌تسسسسى‌رێكخسسسسراوه‌كه‌دا په‌يڕه‌ويكردبسسوو،ئه‌و‌جيسساواز‌له‌‌ئه‌ميره‌كسسانى‌ديكه‌‌هيسسچ‌كاتێسسك ه ده‌رنه‌كه‌وتبسسسسسسسوو.به‌ڵام‌رۆژى‌راگه‌يانسسسسسسسدنى‌خيلفه‌ته‌كه‌ى،ب مێزه‌رێكى‌ره‌ش‌و‌عه‌بسساو‌جلسسوبه‌رگى‌ره‌شسسه‌وه‌‌له‌سسسه‌ر‌مينبه‌رى مزگه‌وت‌ده‌ركه‌وت.81 هه‌رچه‌نسسسد‌زۆر‌خوێنسسسدنه‌وه‌‌بسسسۆ‌ده‌ركه‌وتنسسسى‌نسسساوبراو‌كسسسراوه. ده‌ركه‌وتنيشى‌بسسووه‌‌جێسسى‌باسوخواسسسى‌ميسسدياى‌جيهسسانيى،به‌ڵام ئه‌وه‌ى‌كه‌مسسستر‌ئسسساوڕى‌لێسسسدرايه‌وه،هه‌ڵسسسسه‌نگاندن‌و‌بۆچسسسوونى "حه‌سه‌ن‌نه‌سروڵڵا"ى‌ئه‌مينسسدارى‌گشسستى‌حزبسسوڵڵاى‌لوبنسسان‌بسسوو سه‌باره‌ت‌به‌‌ده‌ركه‌وتنه‌كه،كه‌‌بۆچسسوونێكى‌لۆژيكيسسانه‌‌و‌نزيسسك‌له واقيع‌و‌خوێندنه‌وه‌يه‌كى‌درووستى‌ئه‌و‌كرده‌وه‌يه‌ى‌به‌غدادى‌بوو. حه‌سسه‌ن‌نه‌سسروڵڵا‌له‌‌چساوپێكه‌وتنێكى‌رۆژن امه‌ى"ألخبسار"ى لوبنانيدا،رايگه‌يانسسد"،له‌و‌بسسڕوايه‌دام‌ده‌ركه‌وتنسسى‌ئه‌لبه‌غسسداديى‌بسسۆ چاره‌سسسسه‌ركردنى‌پرسسسسێكى‌فيقهييه،چسسسونكه‌‌كاتێسسسك‌داعسسسش خيلفه‌ته‌كه‌ى‌راگه‌ياند،مشتومڕ‌له‌‌ناو‌زانايانى‌سسسوننه‌‌په‌يسسدابوو، سسسه‌باره‌ت‌به‌وه‌ى‌به‌يعه‌ت‌چسسۆن‌ده‌كرێسست‌بسسدرێته‌‌كه‌سسسێك،كه نايناسين،ته‌نانه‌ت‌ناويشى‌نسسازانين‌و‌كه‌سسسايه‌تى‌ناناسسسين‌و‌هيسسچ زانيارييه‌كمان‌له‌باره‌يه‌وه‌‌نييه.چسسونكه‌‌جسسائيز‌نييه‌‌به‌يعه‌ت‌بسسدرێته نه‌ناسراوێك.پێويسسسته‌‌ئه‌وه‌ى‌به‌يعه‌تسسى‌پێسسده‌درێت‌ناسسسراو‌بێسست. هه‌ربسسسۆيه‌‌داعسسسش‌ناچسسسار‌بسسسوو،خه‌ليفه‌كه‌ى‌ئاشسسسكرا‌بكسسسات‌و له‌وه‌شسسسسسه‌وه‌‌ده‌رگسسسسساى‌به‌يعه‌تسسسسسى‌بسسسسسۆ‌كسسسسسرده‌وه.ئه‌مه‌ش ده‌رهاويشته‌يه‌كى‌سروشتى‌ره‌وته‌كه‌يه".82 به‌‌راگه‌يانسسسدنى‌خيلفه‌ت‌و‌ده‌ركه‌وتنسسسى‌خه‌ليفه‌كه‌ى‌داعسسسش، چه‌كدارانى‌ئه‌و‌رێكخراوه‌‌له‌‌ناوچه‌كانى‌عێراق‌و‌سوريا‌ده‌ستيان به‌‌هه‌ڵمه‌تى‌كۆكردنه‌وه‌ى‌پشتيوانى‌و‌به‌يعه‌ت‌بۆ‌به‌غسسدادى‌كسسرد. . 80بۆ‌بينيى‌وتاره‌كه‌ى‌به‌غدادى‌سه‌ردانى‌ئه‌م‌به‌سته‌ره‌‌بكه:خطبة‌وصلة‌الجمعة‌الخليفة‌أبو‌بكر البغدادي‌الدولة‌السلميةhttps://www.youtube.com/watch?v=_hXYYo0e9wk : *هه‌روه‌ها‌بڕوانه،ماڵپه‌ڕى‌ئه‌لعه‌ره‌بييه،أول-ظهور-للخليفة-الداعشي-البغدادي، /http://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/iraq/2014/07/05 . 81محمد؛جاسم)باحث‌في‌قضايا‌ال‌رهاب‌والستخبارات(،ظهور‌ابو‌بكر‌البغدادي‌بين‌المامة وزعامة‌التنظيم،ماڵپه‌رى‌پوكميديا،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى،2014-7-6بابه‌تى‌ژماره)،(37506 به‌سته‌رى: http://pukmedia.com/AR_Direje.aspx?Jimare=37506 بين‌تموزين:قائد‌المقاومة‌يتذكر،جريدة‌ألخبار،ژماره)،(2369الجمعة15اب ّ .82ألمين؛ابراهيم، ،2014 http://www.al-akhbar.com/taxonomy/term/4819
42
له‌و‌رۆژه‌وه‌‌داعسسش‌بسسوونى‌هه‌ر‌جسسۆره‌‌گسسرووپ‌و‌رێكخراوێكسسى ئيسلمى‌له‌‌ده‌ره‌وه‌ى‌خۆى‌به‌‌ده‌رچسسوون‌له‌‌ئسساين‌ده‌زانێسست.له‌و بسسڕوايه‌دايه‌‌هيسسچ‌گسسرووپ‌و‌رێكخراوێكسسى‌ئيسسسلمى‌شسسه‌رعيه‌تى مانه‌وه‌يان‌نييه،ئه‌گه‌ر‌به‌يعه‌ت‌به‌‌خه‌ليفه‌ى‌داعش‌نه‌ده‌ن. راگه‌ياندنى‌خيلفه‌ت‌له‌‌ليه‌ن‌داعشه‌وه‌‌وه‌ك‌گورزێك‌بسسوو‌بسسۆ به‌ره‌ى‌نوسسسره‌‌و‌ئه‌لقاعيسسده،چسسونكه‌‌له‌‌ليه‌كه‌وه‌‌شسسه‌رعييه‌تى م انه‌وه‌ى‌خسستنه‌ژێر‌پرسسياره‌وه،له‌‌ليه‌كسى‌ديكه‌وه‌‌داعسش‌به‌و كسسساره‌ى‌سسسسه‌رنجى‌زۆرتسسسرى‌ئه‌و‌چه‌كسسسدارانه‌ى‌راكێشسسسا،كه‌‌به بانگه‌شسسسه‌ى‌گه‌ڕانه‌وه‌ى‌خيلفه‌ت‌و‌به‌رپسسساكردنى‌حسسسوكمى‌خسسسوا روويان‌له‌‌به‌ره‌كانى‌شه‌ڕ‌له‌‌سوريا‌و‌عێراق‌كردبوو. له‌‌دواى‌رووخانى‌خيلفه‌تسى‌عوسسسمانييه‌كان83ئه‌وه‌‌يه‌كه‌مجساره گرووپێكى‌ئيسلمى‌بڕيارى‌له‌و‌شێوه‌يه‌‌بدات.هه‌رچه‌نسده‌‌پێشستر له‌‌چه‌ند‌شوێنێك‌به‌‌تايبه‌تى‌له‌‌ئه‌فغانسستان‌و‌س ۆماڵ‌ئه‌لقاعيسده ئه‌ماره‌تى‌ئيسسسلمى‌راگه‌يانسسدبوو،به‌ڵام‌هێشسستا‌نه‌گه‌يشسستبووه‌‌ئه‌و ئاسته‌ى‌بانگه‌شه‌ى‌راگه‌ياندنى‌خيلفه‌ت‌بكات. داعسسسسش‌له‌‌رووى‌تيسسسسۆرييه‌وه‌‌كسسسسارى‌بسسسسۆ‌تيسسسسۆريزه‌كردنى خيلفه‌ته‌كه‌ى‌كسسسرد.له‌‌ژێسسسر‌نسسساوى"عسسسن‌الدولسسسة‌السسسسلمية"، راگه‌يه‌ندراوێكى‌بڵاوكسسرده‌وه.تێيسسدا‌هه‌شسست‌خسساڵى‌سسسه‌باره‌ت‌به عه‌قيده‌‌و‌په‌يڕه‌وى‌ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى‌خسته‌ڕوو،بۆ‌هه‌ر‌يه‌ك‌له خاڵه‌كسسسان‌ئسسسايه‌تێكى‌قورئسسسان‌يسسسان‌فه‌رمسسسووده‌يه‌كى‌پێغه‌مبه‌رى ئيسلمى‌خستبووه‌ڕوو.خاڵه‌كانيش‌ئه‌مانه‌ن:84
.83خيلفه‌تى‌عوسمانى:له27ى‌ته‌مموز/يۆليۆى1299دامه‌زراو‌و‌دواى‌نزيكه‌ى‌شه‌ش‌سه‌د‌ساڵ حوكمڕانى‌له29ى‌تشرينى‌يه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌رى1923به‌‌ره‌سمى‌هه‌ڵوه‌شێندرايه‌وه.. .84أخبار‌دولة‌السلمية،عن-الدولة-السلمية،http://theshamnews.com/پێگه‌ى‌ره‌سمى داعشه.
43
بيروباوه‌ڕى‌داعش: .1بانگه‌شسسسه‌‌كسسسردن‌بسسسۆ"به‌رپسسساكردنى‌ئسسساين‌و‌بڵاوكسسسردنه‌وه‌ى يه‌كتاپه‌رستى". ".2دامه‌زراندنى‌خيلفه‌ت‌و‌جێبه‌جێكردنى‌شه‌ريعه‌ت". ".3فه‌رمانكردن‌به‌‌چاكه‌‌و‌رێگرى‌له‌‌خراپه". ".4سه‌رخستنى‌چه‌وساوه‌كان". ".5هه‌وڵدان‌بۆ‌ئازادكردنى‌ديله‌كان". ".6مامه‌ڵه‌كردن‌له‌گه‌ڵ‌كافران‌به‌‌گوێره‌ى‌حوكمى‌خوا". ".7بڵاوكردنه‌وه‌ى‌دادگه‌رى‌و‌ئاسايش". ".8هێنانه‌دى‌برايه‌تى". په‌يكه‌رى‌رێكخستنى‌خيلفه‌تى‌داعش تسسۆكمه‌ترينى‌ئه‌و‌گسسرووپه‌‌چه‌كسسدارييانه‌ى‌بانگه‌شسسه‌ى"جيهسساد" ده‌كه‌ن‌له‌‌رووى‌په‌يكه‌رى‌رێكخسسستنه‌وه،رێكخسسراوى"ده‌وڵه‌تسسى ئيسسسسلمييه".په‌يكه‌رى‌كسسسارى‌رێكخراوه‌يسسسى‌داعسسسش‌به‌‌گشسسستى دابه‌شده‌بێت‌به‌سه‌ر‌ئه‌م‌ئاستانه‌دا:85 يه‌كه‌م:خه‌ليف ه به‌رزتريسسن‌ده‌سسسه‌ڵاتى‌ئسساينى‌و‌سياسسسى‌و‌ئيسسدارى‌داعشسسه. جێبه‌جێكردنى‌فه‌رمان‌و‌بڕياره‌كانيى‌ئه‌ركێكسسى‌شسسه‌رعييه‌‌و‌لدان لێسسى‌ده‌رچسسوونه‌‌له‌‌كسسۆده‌نگى‌جه‌مسساوه‌رى‌زانايسسان‌و‌شسسكاندنى فه‌رمانى‌خودا‌و‌پێغه‌مبه‌ره‌‌و‌سزاكه‌ى‌كوشسستنه.خه‌ليفه‌‌له‌‌ليه‌ن شسسسورا‌و‌ئه‌هلسسسى‌حه‌ل‌و‌عه‌قسسسده‌وه‌‌هه‌ڵسسسده‌بژێردرێت‌و‌ده‌بێسسست مه‌رجه‌كسسانى‌خه‌ليفه‌‌بسسوونى‌تێسسدابێت،له‌وانه‌‌هه‌بسسوونى‌زانسسستيى شه‌رعى‌و‌ره‌چه‌ڵه‌كى‌قوڕه‌يشى‌بێت. دووم:ئه‌نجومه‌نى‌شورا: گرنگسسترين‌دامه‌زراوه‌ى‌داعشسسه.له‌‌سسسه‌ره‌تاى‌دامه‌زرانسسدنى گرووپى‌ته‌وحيد‌و‌جيهادى‌زه‌رقاوييه‌‌تا‌دامه‌زرانسسدنى‌خيلفه‌ت‌به شسسێوه‌يه‌كى‌به‌رده‌وام‌بسسوونى‌هه‌بسسوو.ئه‌نسسدامه‌كانى‌زۆرينه‌يسسان نه‌ناسراوون‌و‌ژماره‌يه‌كيشيان‌ئه‌ميره‌كانى‌شه‌ڕ‌و‌جيهادن. سێيه‌م:ئه‌هلى‌حه‌ل‌و‌عه‌قد: ئه‌نجومه‌نێكى‌راوێژكارييه‌‌و‌له‌‌سيستمى‌حوكمڕانى‌ئيسلمييدا كسسارى‌پێكسسراوه.راجيسسايى‌له‌‌بسساره‌ى‌ژمسساره‌‌و‌جسسۆرى‌ديسساركردنى .85أبو‌هنية؛حسن،البناء‌الهيكلى‌لتنظيم"الدولة‌السلمية"،جزء‌من)ملفات‌تنظيم‌الدولة‌السلمية: النشأة،التأثير،المستقبل(،مركز‌الجزيرة‌للدراسات،نوفمبر/تشرين‌الثاني.2014ص .Pdf.41-35
44
ئه‌نسسسدامه‌كانييه‌وه‌‌له‌‌فيقهسسسى‌سياسسسسى‌ئيسسسسلمييدا‌هه‌يه،به‌ڵام هه‌مووان‌كسسۆكن‌له‌سسسه‌ر‌گرنگيسسى‌هه‌بسسوونى‌ئه‌و‌ئه‌نجسسومه‌نه‌‌و‌له پرسى‌دانان‌و‌لبردنى‌خه‌ليفه‌دا‌راوێژى‌پێده‌كرێت. چواره‌م:هه‌يئه‌ى‌شه‌رعى: ده‌سته‌يه‌كه‌‌كارو‌فه‌رمانه‌‌شه‌رعييه‌كان‌روونده‌كاته‌وه.بڕيسسارى شسسسسه‌رعييان‌له‌‌بسسسساره‌وه‌‌ده‌رده‌كسسسسات.بسسسسابه‌ته‌‌خيلفييه‌كسسسسان يه‌كليسسسسده‌كاته‌وه.له‌‌سسسسسه‌رده‌مى‌زه‌رقسسسساوييه‌وه‌‌ئه‌و‌ده‌سسسسسته‌يه دامه‌زراوه.ئه‌بسسو‌ئه‌نه‌سسسى‌شسسامى‌يه‌كه‌م‌به‌رپرسسسى‌ده‌سسسته‌كه بووه،پاشسان‌له‌‌سسه‌رده‌مى‌ئه‌بسو‌عسسومه‌رى‌به‌غسسدادى،عوسسسمان ئه‌لته‌ميمسسى‌بسسووه‌ته‌‌به‌رپرسسسى.دواتسسر‌له‌‌سسسه‌رده‌مى‌ئه‌بسسوبه‌كر به‌غداديدا،ئه‌بو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لعانى‌كراوه‌ته‌‌به‌رپرسسسى‌ده‌سسسته‌كه. هكسسات.وتاره‌كسسانى‌خه‌ليفه فه‌رمسسانه‌‌ئه‌منسسى‌و‌شسسه‌رعييه‌كان‌ده‌رد ئامسسساده‌‌ده‌كسسسات.رێنمسسسايى‌رۆژانه‌‌بسسسۆ‌دامه‌زراوه‌كسسسانى‌ديكه‌ى خيلفه‌ت‌ده‌رده‌كات. پێنجه‌م:ده‌سته‌ى‌راگه‌ياندن: به‌‌يه‌كێك‌له‌‌دامه‌زراوه‌‌گرنگ‌و‌هه‌ستياره‌كانى‌داعش‌هه‌ژمسسار ده‌كرێت.به‌ناوبانگترين‌رێكخراوى‌ئيسلمى‌جيهادى‌و‌تيرۆريستى له‌‌ئاستى‌جيهاندا‌رێكخراوى"ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمييه"له‌‌گرنگيسسدانى به‌‌راگه‌يانسسدن‌و‌به‌كارهێنسسانى‌هه‌مسسوو‌كه‌نسساڵه‌‌ميسسدياييه‌كان‌بسسۆ گه‌ياندنى‌په‌يامه‌كانى.كار‌له‌سه‌ر‌شه‌رعاندنى‌كسسارى‌ئه‌ليكسسترۆنى بۆ‌خزمه‌تى‌داعسش‌ده‌كسات.چه‌مكسى"جيهسادى‌ئه‌ليكسسترۆنى"،له جێسسى‌ئه‌ركه‌‌ميسسدياييه‌كان‌به‌كسسارده‌هێنێت.وێسسڕاى‌بڵاوكسسردنه‌وه‌ى په‌يسسسامه‌‌ميسسسدياييه‌كان‌و‌به‌ڕێسسسوبردنى‌شسسسه‌ڕى‌ده‌روونيسسسى‌دژ‌به نه‌يارانى"ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى"،كاريش‌بۆ‌هێنانه‌‌ريسسزى‌بيانييه‌كسسان بسسۆ‌نسساو‌رێكخسسستنه‌كانى"ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى"ده‌كسسات‌و‌ته‌جنيسسد يه‌كێكه‌‌له‌‌ئه‌ركه‌كانى. شه‌شه‌م:خه‌زێنه‌ى‌ده‌وڵه‌ت: له‌‌سيستمى‌حسسوكمڕانى‌ئيسسسلمييدا‌و‌له‌‌فيقهسسى‌سياسسسييدا‌به "بيسسست‌المسسسال"نسسساوده‌برێت.له‌‌سسسسه‌رده‌مى‌زه‌رقسسساوييه‌وه،ئه‌و رێكخسسسراوه‌‌بسسسايه‌خێكى‌زۆرى‌به‌‌ده‌سسسسته‌به‌ركردنى‌سسسسه‌رچاوه‌ى دارايى‌بۆ‌كرده‌وه‌‌تيرۆريسسستييه‌كانى‌داوه.داعسسش‌به‌‌شسسێوه‌يه‌كى گشسستى‌به‌‌ده‌وڵه‌مه‌نسسدترين‌رێكخسسراوى‌تيرۆريسسستى‌له‌‌ئاسسستى جيهانسسدا‌هه‌ژمسسار‌ده‌كرێسست.كه‌‌مانگسسانه‌‌‌مليۆنسسان‌دۆلرى‌ته‌نيسسا‌له داهسساتى‌فرۆشسستنى‌نه‌وته‌وه‌‌ده‌سسستده‌كه‌وێت.جگه‌‌له‌‌فرۆشسستنى نه‌وت،داعش‌له‌‌ناوچه‌كانى‌ژێر‌ده‌سه‌ڵاتييدا‌زه‌كات‌به‌‌زۆره‌ملێ
45
كۆده‌كاته‌وه،بساج‌و‌گسسومرگى‌سسه‌پاندووه،له‌‌بانكه‌كسانى‌عێراقسدا پسسساره‌يه‌كى‌زۆرى‌به‌رده‌سسسستكه‌وتووه.ئه‌مه‌‌وێسسسڕاى‌ده‌سسسستگرتن به‌سه‌ر‌ماڵ‌و‌موڵكى‌كورده‌‌ئێزدييه‌كان‌و‌كريستيانه‌كانى‌موسسسڵ و‌بازرگانه‌‌شه‌به‌كه‌‌كورده‌كانى‌ده‌وروبه‌رى‌موسڵدا. حه‌وته‌م:ئه‌نجومه‌نى‌سه‌ربازى: دواى‌كسسسوژرانى"ابسسسو‌سسسسلمان‌ناصسسسر‌لسسسدين‌الله"له‌‌ئايسسسارى 2011دا،كه‌‌وه‌زيرى‌جه‌نگى"ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى"بسسوو،داعسسش ئه‌نجومه‌نێكى‌سه‌ربازى‌بۆ‌سه‌رپه‌رشسستيكردن‌و‌داڕشسستنى‌پيلنسسى سه‌ربازى و‌به‌ڕێسسوبردنى‌كسسرده‌وه‌‌چه‌كسسدارييه‌كان‌دامه‌زرانسسدووه. گومانده‌كرێت‌ژماره‌ى‌ئه‌ندامانى‌ئه‌و‌ئه‌نجومه‌نه9تا13ئه‌نسسدام بێت.زۆرينه‌ى‌ره‌هاشيان‌ئه‌فسه‌رانى‌پێشسسووى‌سسسوپاى‌عێراقسسن، كه‌‌ئه‌زمسسسوونى‌شسسسه‌ڕى‌هه‌شسسست‌سسسساڵه‌ى‌عێسسسراق‌و‌ئێسسسران‌و داگيركردنى‌كوه‌يت‌و‌سه‌ركوتكردنى‌راپه‌ڕينه‌كسانى‌كوردسستان‌و باشوورى‌عێراقييان‌هه‌يه.به‌شێكى‌زۆريان‌به‌‌شێوه‌ى‌ئه‌كسساديمى كۆليژى‌ئه‌ركانيان‌له‌‌سه‌رده‌مى‌به‌عس‌ته‌واو‌كردووه.شسساره‌زاى رێكخستنه‌وه‌ى‌سوپا‌و‌داڕشتنى‌پلنى‌سه‌ربازيين. ئه‌نجومه‌نى‌سسسه‌ربازى‌سسسه‌ركردايه‌تى‌كه‌رته‌كسسان‌ده‌كسسات،هه‌ر كه‌رتێكيسسش‌له3كه‌تيبه‌‌پێكهسساتووه.هه‌ر‌كه‌تيبه‌يه‌كيسسش300تسسا 350چه‌كسسسسسسدارى‌هه‌يه.كه‌تيبه‌كسسسسسسانيش‌به‌سسسسسسسه‌ر‌سسسسسسسريه‌دا دابه‌شكراوون.هه‌ر‌سريه‌يه‌ك50تا60چه‌كدار‌له‌‌خۆ‌ده‌گرێت. سسسه‌ره‌ڕاى‌ئه‌وه‌ش‌په‌يكه‌رى‌ئيسسدارى‌ده‌سسسته‌ى‌سسسه‌ربازى‌به جۆرێسسك‌دابه‌شسسكراوه،كه‌‌هه‌ر‌به‌شسسێك‌كسسارێكى‌جيسساواز‌ده‌كسسات، هكسسان، هشسسى‌هێسسزه‌‌په‌لمارده‌ر له‌وانه‌‌به‌شى‌ده‌سسسته‌ى‌ئه‌ركسسان،ب هشسسى به‌شى‌چه‌كسسداره‌‌خۆكوژه‌كسسان،به‌شسسى‌هێسسزى‌پشسستيوانى،ب هشسسى‌پسسوچه‌ڵكردنه‌وه‌ى‌بسسۆمب‌و‌ئامسساده‌كردنى هێسسزى‌قه‌نسساس،ب ته‌قينه‌وه. هه‌شته‌م:ئه‌نجومه‌نى‌ئه‌منى: ترسسسناكترين‌ئه‌نجسسوومه‌نى‌نسساو‌په‌يكه‌رى‌داعشسسه.ئه‌ركه‌كسسانى په‌يوه‌سسست‌به‌‌ئاسسسايش‌و‌به‌رگسسرى‌و‌هه‌واڵگسسرى‌جێبه‌جێسسده‌كات. ئه‌بسسسو‌عه‌لسسسى‌ئه‌نبسسسارى،كه‌‌ئه‌فسسسسه‌رێكى‌پێشسسسووى‌ده‌زگسسساى موخسسابه‌راتى‌به‌عسسسه‌‌سسسه‌رۆكايه‌تى‌ده‌كسسات.ئه‌و‌ئه‌نجسسومه‌نه‌‌به پله‌ى‌يه‌كه‌م‌پرسسسى‌ئاسايشسسى‌خه‌ليفه‌ى‌له‌‌ئه‌سسستۆيه.هه‌روه‌هسسا ده‌ستنيشانكردنى‌به‌رنامه‌ى‌كسسارى‌خه‌ليفه‌‌و‌شسسوێنى‌مسسانه‌وه‌ى‌و هسساتوچۆى‌خه‌ليفه‌‌به‌‌رێنمسسايى‌ئه‌نجسسومه‌نه‌كه‌‌ده‌بێسست.چسساودێرى جێبه‌جێكردنى‌فه‌رمانه‌كانى‌خه‌ليفه‌‌ده‌كات.فه‌رمانسسده‌‌و‌ئه‌ميسسرى كه‌رته‌كانى‌خستووه‌ته‌‌ژێر‌چسساودێرييه.كسسارى‌سسسيخوڕى‌له‌‌ريسسزى
46
گسسرووپ‌و‌رێكخراوه‌كسسانى‌ديكه‌‌ده‌كسسات.ده‌سسسته‌ى‌تسسايبه‌تى‌بسسۆ ئه‌نجامدانى‌كرده‌وه‌ى‌تيرۆريستى‌هه‌ستيار‌هه‌يه. له‌‌ناوچه‌كانى‌ژێر‌ده‌ستى‌داعشدا‌مه‌فسسره‌زه‌ى‌تسسايبه‌تى‌هه‌يه‌‌و تسسۆڕى‌په‌يوه‌نسسدى‌نێسسوان‌به‌رپرسسسانى‌داعشسسى‌رێكخسسستووه‌‌و‌به يسسساوه‌رى‌ئه‌نجسسسومه‌نى‌سسسسه‌ربازى‌كاروبسسسارى‌خۆكوژه‌كسسسانيش به‌ڕێوه‌ده‌بات. نۆيه‌م:ئه‌نجومه‌نه‌‌ئيدارييه‌كان: داعش‌ناوچه‌كانى‌ژێسر‌قه‌ڵه‌م ڕه‌وى‌خ ۆى‌بسۆ‌چه‌نسد‌ويليه‌تێسك دابه‌شسسسسسكردووه.له‌و‌ويليه‌تسسسسسانه‌دا‌ئه‌نجسسسسسومه‌نى‌كسسسسسارگێڕى دامه‌زرانسسسدووه،كه‌‌والييه‌كسسسى‌ويليه‌ته‌كه‌‌و‌هه‌ريه‌ك‌له‌‌ئه‌ميسسسرى عه‌سكه‌رى‌و‌ئه‌ميسسرى‌شسسه‌رعى‌و‌ئه‌ميسسرى‌ئه‌منسسى‌سه‌رپه‌رشسستى ده‌كه‌ن.پله‌ى‌بچوكسسسسسسستر‌له‌‌ويليه‌ت‌كه‌رت)قسسسسسسساطع(ه‌‌و‌ئه‌و ويليه‌تسسسسسانه‌ى‌فراوانسسسسسن‌كسسسسسراون‌به‌‌چه‌نسسسسسد‌كه‌رتێكه‌وه.دواى كه‌رته‌كانيش‌ناوى‌شار‌و‌قه‌زا‌و‌ناحيه‌ى‌و‌گونده‌كان‌دێت. ويليه‌ته‌كسسانى)ديسساله،جنسسوب،سسسه‌لحه‌دين،ئه‌نبسسار،كه‌ركسسوك، نه‌ينه‌وا،جزيسسره،بسساكوورى‌به‌غسسدا،ويليه‌تسسى‌به‌غسسدا(له‌‌عێسسراق‌و ويليه‌ته‌كسسسسانى)حمسسسسص،حه‌له‌ب،خه‌يسسسسر–دێسسسسرزوور،به‌ره‌كه حه‌سه‌كه،باديه،رققه،حه‌مسسا،ديمه‌شسسق(لهسسسورياوويليهتسسىخوراسانلهئێسسرانوسسسينالهميصسسروويليهتسسىليبيسساديسسارترين ويليه‌ته‌كانى‌ده‌ره‌وه‌ى‌عێراق‌و‌سوريان.
47
جێپێكانى‌داعش عێراق هه‌رچه‌نسسده‌‌سسسه‌ره‌تا‌داعسسش‌وه‌ك‌فكسسرى‌جيهسسادى،ديسسدگايه‌كى جيهانييسسانه‌ى‌سسسه‌له‌فيه‌تى‌جيهسسادى‌بسسوو،به‌ڵام‌له‌‌رووى‌زه‌مينه‌ى واقيعييه‌وه‌‌ئه‌و‌سه‌ره‌تا‌له‌‌ناوچه‌ى‌سوننه‌نشينى‌عێسسراق،ناسسسراو به"سێگۆشه‌ى‌سوننه"دامه‌زرا.هه‌ر‌زوو‌په‌ره‌ى‌سسسه‌ند‌و‌تسسوانى لك‌و‌باڵى‌لێ‌ببێته‌وه.له‌‌عێراقيشدا‌مه‌ترسسسى‌بسسۆ‌سسسه‌ر‌پارێزگسسا شسسيعه‌‌نشسسينه‌كانى‌باشسسوور‌درووسسستكردووه‌‌و‌له‌‌باكووريشسسه‌وه رووى‌له‌‌ناوچه‌كانى‌هه‌رێمى‌كوردسسستان‌به‌‌تسسايبه‌تى‌له‌‌سسسنوورى موسسسڵ‌و‌كه‌ركسسوك‌و‌ديسساله‌‌كسسردووه.به‌‌داگيركردنسسى‌جه‌له‌ول‌و شنگال‌و‌ناوچه‌كسسانى‌گسسوێڕ‌و‌مه‌خمسسور‌داعسسش‌به‌ره‌يه‌كسسى‌نسسوێى شه‌ڕى‌كرده‌وه،به‌ڵام‌پشتيوانى‌نێوده‌وڵه‌تى‌له‌‌كسسورد‌و‌به‌رگسسرى هێزى‌پێشمه‌رگه‌‌توانيويسانه‌‌به‌ر‌به‌‌په‌لماره‌كسانى‌داعسش‌بگسرن‌و رێگه‌‌نه‌ده‌ن‌به‌ره‌و‌هه‌رێمسسسسى‌كوردسسسسستان‌پێشسسسسڕه‌وى‌بكسسسسات. هه‌رچه‌نسسده‌‌چه‌كسسدارانى‌داعسسش‌هه‌رێمسسى‌كوردسسستانيان‌سسسه‌ره‌تا نه‌خسسسسسسستبووه‌‌نه‌خشسسسسسسه‌ى‌داگيركارييه‌كانيسسسسسسانه‌وه،به‌ڵام‌وه‌ك سياسسسه‌تێكى‌به‌عسسسييانه‌‌ناوچه‌كسسانى‌سسسنوورى‌مسسادده‌ى140و كه‌ركوك‌به‌‌ناوچه‌ى‌عه‌ره‌بى‌هه‌ژمار‌ده‌كه‌ن‌و‌بۆ‌شارى‌كه‌ركوك ويليه‌تێكيان‌به‌‌ناوى‌ويليه‌تى‌كه‌ركوك‌راگه‌ياندووه.به‌ڵام‌هه‌مان شتيان‌به‌رامبه‌ر‌هه‌ولێر‌و‌سلێمانى‌و‌دهسسۆك‌نه‌كسسردووه.ئه‌مه‌ش هكسسانى ئامسساژه‌يه‌‌بسسۆ‌زاڵبسسوونى‌هه‌ژمسسوونى‌به‌عسسس‌له‌سسسه‌ر‌بڕيار هعسسسس‌و داعسسسش‌و‌ئاراسسسسته‌كردنى‌به‌‌ئاراسسسسته‌ى‌فاشسسسيزمى‌ب دژايه‌تيكردنى‌كورد‌له‌‌هه‌رێمى‌كوردستاندا. سوريا دواى‌سه‌رهه‌ڵدانى‌شسسه‌ڕى‌چه‌كسسدارى‌له‌‌سسسوريا‌و‌دامه‌زرانسسى به‌ره‌ى‌نوسره،ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى‌له‌‌عێسسراقه‌وه‌‌په‌ڕييه‌وه‌‌سسسوريا و‌ده‌سسسستى‌به‌سسسسه‌ر‌ژمسسساره‌يه‌ك‌پارێزگسسسا‌و‌نسسساوچه‌ى‌ئه‌و‌وڵاته‌دا گرتسسووه.له‌وانه‌‌پارێزگاكسسانى‌رققه،حه‌له‌ب،ده‌وروبه‌رى‌لزقييه، ديمه‌شق،دێر‌زوور،حمس،حه‌ما،حه‌سه‌كه‌‌و‌ئيدله‌ب. ميسر دواى‌ئه‌وه‌ى‌گرووپسسى"انصسسار‌بيسست‌المقسسدس"به‌يعه‌تيسسان‌دايه به‌غدادى؛ده‌ستى‌داعسسش‌گه‌يشسسته‌‌بيابسسانى‌سسسيناى‌ميسسسر.رۆژى 29ى‌كسسسانوونى‌دووه‌م/يه‌نسسسايرى،2015كرده‌يه‌كسسسى‌سسسسه‌ربازى گه‌وره‌يان‌له‌‌دژى‌سوپاى‌ميسر‌ئه‌نجامسسدا‌و‌به‌‌ده‌يسسان‌سسسه‌ربازى ئه‌و‌وڵاته‌يان‌له‌‌سينا‌كوشت.
48
لوبنان ناوچه‌ى‌عه‌رسال‌له‌‌لوبنان‌وه‌ك‌پێگه‌يه‌كى‌گرنگى‌چه‌كسسدارانى داعش‌هه‌ژمار‌ده‌كرێسست.له‌وێسسوه‌‌چه‌كسسدارانى‌داعسسش‌كسسرده‌وه‌ى تيرۆريسسستى‌دژى‌سسسوپاى‌لوبنسسان‌ئه‌نجامسسده‌ده‌ن.ته‌قانسسدنه‌وه‌ى هيسسروت‌ديسسارترين‌كسسرده‌وه‌ى‌تيرۆريسسستى باڵيۆزخانه‌ى‌ئێسسران‌له‌‌ب داعشه‌‌له‌و‌وڵاته‌دا. وێڕاى‌ئه‌م‌وڵاتانه،ژماره‌يه‌ك‌گرووپ‌و‌رێكخراوى‌ئيسلمى‌له جيهانسسسدا‌به‌يعه‌تيسسسان‌داوه‌ته‌‌داعسسسش‌و‌وه‌ك‌بسسساڵى‌داعسسسش‌له وڵاته‌كانيان‌خۆيان‌ده‌ناسێنن.له‌وانه‌‌گرووپه‌‌جيهادييه‌كانى‌بيابانى سينا،خوراسان،ليبيا،ئه‌فغانسسستان،جه‌زائيسسر،مه‌غريسسب،تسسونس، پاكستان،نايجيريا،سۆماڵ،بۆرما‌و‌چه‌ندين‌وڵاتى‌ديكه.86 راگه‌ياندنى‌كابينه‌ى‌ده‌سه‌ڵاتى‌خيلهفه‌ت رۆژى7ى‌ئسسساب/ئۆگسسسستى،2014داعسسسش‌به‌‌خوێنسسسدنه‌وه‌ى به‌ياننسسسامه‌يه‌ك‌له‌‌ليه‌ن‌ئه‌بسسسو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لعه‌دنسسسانى‌وته‌بێسسسژى ره‌سسسمى‌داعشسسه‌وه،نسساوى‌وه‌زيره‌كسسانى‌كسسابينه‌ى‌حكسسومه‌ته‌كه‌ى به‌غدادى‌بڵاوكرده‌وه. ناوى‌وه‌زيره‌كان‌به‌م‌شێوه‌يه‌يه: وه‌زيرى‌يه‌كه‌مى‌خه‌ليفه-ئه‌بو‌عه‌بدولڕه‌حمان‌ئه‌لفه‌لحى.وه‌زيرى‌جه‌نگ–ئه‌بو‌حه‌مزه‌ى‌موهاجير.وه‌زيرى‌ده‌سته‌‌شه‌رعييه‌كان–ئه‌بو‌عوسمان‌ئه‌لته‌ميمى.وه‌زيرى‌په‌يوه‌ندييه‌‌گشتييه‌كان–ئه‌بو‌به‌كر‌ئه‌لجبورى.وه‌زيرى‌ئه‌من–ئه‌بو‌عه‌بدولجبار‌ئه‌لجه‌نابى.وه‌زيرى‌راگه‌ياندن–ئه‌بو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لمه‌شهه‌دانى.وه‌زيسسسرى‌كاروبسسسارى‌شسسسه‌هيد‌و‌ديله‌كسسسان–ئهبسسسوعهبسسسدولقادرئهلعيساوى. وه‌زيرى‌نه‌وت–ئه‌ندازيار‌ئه‌بو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لجه‌نابى.وه‌زيرى‌كشتوكاڵ‌و‌سامانى‌ماسى–مسته‌فا‌ئه‌عره‌جى.وه‌زيرى‌ته‌ندروستى–دكتۆر‌ئه‌بو‌عه‌بدوڵڵا‌ئه‌لزه‌يدى.87. 86بسسڕوانه‌‌ئه‌م‌سسسه‌رچاوانه*:روسسسيااليوم،خيسسال‌جامسح..داعسسش‌تنشسسر‌خريطسة"دولسسة‌الخلفسة"رۆژى بڵاوبوونه‌وه‌ى-http://arabic.rt.com/news/751351،2014-7-3: *طرشوب؛محمود،من‌التنظيم‌إلى‌الدولة)وليات‌الدولة‌السلمية(،القدس‌العربي،2014-11-21، http://www.alquds.co.uk/?p=254030 *ويكيبيديا؛الموسوعة‌الحرة،داعش/http://ar.wikipedia.org/wiki ، *راپۆرتى‌كه‌ناڵى‌روسيااليوم‌له‌‌يوتيوبhttps://www.youtube.com/watch?v=9oJrD0atqG0 : .87بڕوانه: *خه‌ندانhttp://www.xendan.org/arabic/drejaa.aspx?jmara=956 : *اليوم‌السابعhttp://www.youm7.com/story/2014/8/7 : *بوابة‌العراقhttp://www.aliraq.info/?p=590: *أخبارك‌نتhttp://www.akhbarak.net/articles/16048506 :
49
كاره‌كته‌ره‌‌سه‌ره‌كييه‌كانى‌داعش .1ئه‌بو‌به‌كرى‌به‌غدادى نسسساوى‌راسسسسته‌قينه‌ى‌ئيسسسبراهيم‌عه‌واد‌ئيسسسبراهيم‌سسسسامه‌ڕائييه. هكسسانى ته‌مه‌نسسى‌له‌‌سسسه‌رووى 40سسساڵه‌وه‌يه.به‌‌گسسوێره‌ى‌به‌ڵگه‌نام حكسسومه‌تى‌عێسسراق‌نسساوبراو‌له1971له‌دايكبسسووه.بسساوكى‌يه‌كێسسك بسسسووه‌‌له‌‌كه‌سسسسايه‌تييه‌‌دياره‌كسسسانى‌عه‌شسسسيره‌تى‌ئه‌لبسسسوبه‌درى.له 2010ه‌وه‌‌رێبه‌رايه‌تسسسى‌رێكخسسسستنى‌ئه‌لقاعيسسسده‌ى‌له‌‌عێراقسسسدا كسسردووه.بڕوانسسامه‌ى‌دكتسسۆراى‌له‌‌زانكسسۆى‌ئيسسسلمى‌له‌‌به‌غسسدا به‌ده‌سسستهێناوه.به‌‌يه‌كێسسك‌له‌‌كه‌سسسايه‌تييه‌‌سسسه‌له‌فييه‌كان‌هه‌ژمسسار ده‌كرێسست.پێشسسنوێژ‌و‌وتسسارخوێنى‌مزگه‌وتسسى‌ئه‌حمه‌دى‌كسسوڕى حه‌نبه‌ل‌بسسسووه‌‌له‌‌سسسسامه‌ڕا.88له‌‌دواى2003ه‌وه‌‌په‌يوه‌نسسسدى‌به رێكخسسسسسسستنى‌ئه‌لقاعيسسسسسسده‌وه‌‌كسسسسسسردووه.له2005له‌‌ليه‌ن ئه‌مريكاييه‌كسسسانه‌وه‌‌ده‌سسسستگيركراوه‌‌و‌له‌‌زينسسسدانى‌بوكسسسا‌مسساوه‌ى زيندانيكردنه‌كه‌ى‌به‌سه‌ر‌بسسردووه.پێسسش‌ئه‌وه‌ى‌ده‌سسستگيربكرێت، گرووپێكى‌به‌‌ناوى"جيشأهلالسنةوالجماعة"درووستكردووه. دواتر‌په‌يوه‌ندى‌به‌‌ئه‌نجسسومه‌نى‌شسسوراى‌موجاهيسسدينه‌وه‌‌كسسردووه. وه‌ك‌ئه‌ندامێك‌له‌‌ئه‌نجومه‌نه‌كه‌‌ماوه‌ته‌وه‌‌تا‌راگه‌ياندنى‌ده‌وڵه‌تسسى ئيسلمى‌له‌‌عێراق‌و‌شام.89 دواى‌كسسوژرانى‌ئه‌بسسو‌عسسومه‌رى‌به‌غسسدادى‌و‌ئه‌بسسو‌حه‌مسسزه‌ى موهاجير، 90ده‌وترێسست‌ئه‌بسسو‌عسسومه‌ر‌وه‌سسسيه‌تى‌كسسردووه،له‌‌دواى خۆى‌ئه‌بو‌به‌كسسرى‌به‌غسسدادى‌بكسسرێته‌‌ئه‌ميسسرى"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى ئيسلمى".له‌‌سه‌رده‌مى‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غداديدا‌ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى گه‌شه‌ى‌به‌خۆيه‌وه‌‌بينيوه.91وه‌ك‌تۆڵه‌يه‌كيش‌بۆ‌كوژرانى‌ئوسامه بن‌لدن،ته‌نيا‌رێكخسسراوه‌كه‌ى‌به‌غسسدادى‌زيسساتر‌له100كسسرده‌وه‌ى تيرۆريستى‌دژى‌به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانى‌ئه‌مريكا‌له‌‌عێراق‌و‌پۆليس‌و سسسسسسسوپاى‌ئيتيحسسسسسسادى‌ئه‌نجامسسسسسسداوه.ديسسسسسسارترين‌كسسسسسسرده‌وه تيرۆريستييه‌كانيشسسى‌هه‌ڵكوتسسانه‌‌سسسه‌ر‌بسسانكى‌ناوه‌نسسدى‌عێسسراق، ته‌قينه‌وه‌كانى‌وه‌زاره‌تى‌داد،هه‌ڵكوتانه‌‌سه‌ر‌زيندانى‌ئه‌بو‌غرێسسب .88بڕوانه CNN:بالعربية؛من‌هو‌أبو‌بكر‌البغدادي؟سيرة‌ذاتية‌من‌وجهة‌نظر‌استخباراتية‌أمريكية، ،2015-2-19به‌سته‌رىhttp://arabic.cnn.com/middleeast/2015/02/19/cv-al-baghdadi- : us-intelligence . 89بڕوانه:العربية،من‌هو‌خليفة"الدولة‌السلمية"أبو‌بكر‌البغدادي؟،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى30يونيو /http://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/iraq/2014/06/30،2014 . 90بڕوانه‌‌به‌ياننامه‌ى‌ده‌ستنيشانكردنى‌به‌غدادى‌وه‌ك‌ئه‌ميرى‌ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى،ماڵپه‌ڕى‌موسليم، بابه‌تى‌ژماره)،(388724به‌سته‌رىhttp://www.muslm.org/vb/archive/index.php/t- : 388724.html . 91بڕوانه:الدولة‌السلمية‌تنشر‌السيرة‌الرسمية‌للخليفة‌أبو‌بكر‌البغدادي‌من‌آل‌بيت‌الرسول، وكالة‌النباء‌السلمية،بابه‌تى‌ژماره)،(17726به‌سته‌رىhttp://www.dawaalhaq.com/?: p=17726
50
و‌حسسوت،هه‌روه‌هسسا‌ئه‌نجامسسدانى‌كرده‌يه‌كسسى‌تيرۆريسسستى‌بسسوو‌ل ه به‌رده‌م‌ئاسايشسسسسسسسسى‌گشسسسسسسسستى‌هه‌ولێسسسسسسسسر،له‌‌رۆژى23ى ئه‌يلسسسول/سسسسێپتێمبه‌رى2013دا.92دواى‌سسسسه‌رهه‌ڵدانى‌شسسسه‌ڕى چه‌كسسسدارى‌له‌‌سسسسوريا،به‌غسسسداديى‌به‌‌ده‌ر‌فه‌تسسسى‌زانسسسى‌پێگه‌ى رێكخسسسسراوه‌كه‌ى‌بگسسسسوازێته‌وه‌‌سسسسسوريا‌و‌له‌‌ژێسسسسر‌درووشسسسسمى "سه‌رخستنى‌ئه‌هلى‌سوننه‌‌له‌‌سسسوريا"شسسه‌ڕى‌دژى‌رژێمسسى‌ئه‌و وڵاته‌‌راگه‌ياند.93 .2ئه‌بو‌حه‌مزه‌ى‌موهاجير: ناسراو‌به‌‌ئه‌بسو‌ئه‌يسسوبى‌ميسسرى،له‌دايكبسسووى1968ى‌ميسسسر بوو،له1982په‌يوه‌ندى‌به‌‌كۆمه‌ڵه‌ى‌جيهسسادى‌ميسسسرى‌كردبسسوو، كه‌‌ئه‌يمه‌ن‌زه‌واهيسسسسرى‌دايمه‌زرانسسسسدبوو.له1999گه‌يشسسسستبووه ئه‌فغانستان‌و‌دواى‌هاتنى‌بۆ‌ناو‌عێراق‌په‌يوه‌ندى‌به‌‌زه‌رقاوييه‌وه كردبوو. 94له‌‌دواى‌زه‌رقاوى‌كرابوويه‌‌ئه‌ميسسرى‌گسسرووپه‌كه،دواتسسر وه‌ك‌وه‌زيسسرى‌جه‌نگسسى"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى‌ئيسسسلمى"و‌جێگسسرى ئه‌بو‌عومه‌رى‌به‌غدادى‌ده‌ستنيشانكرابوو. له19ى‌نيسان/ئه‌پريلى،2010له‌‌نسساوچه‌ى"ثرثسسار"،هسساوڕێ له‌گه‌ڵ‌ئه‌بو‌عومه‌رى‌به‌غداديسسدا‌له‌‌ليه‌ن‌فڕۆكه‌كسسانى‌ئه‌مريكسساوه كرايه‌‌ئامانسسج‌و‌هێزه‌كسسانى‌ئه‌مريكسسا‌دواى‌رووبه‌ڕووبسسوونه‌وه‌يه‌كى چه‌كدارى‌توانيان‌ته‌رمى‌هه‌ردووكيان‌له‌و‌خانووه‌دا‌بدۆزنه‌وه،كه خۆيانيسسسسان‌تێسسسسدا‌حه‌شسسسساردابوو.95دواتسسسسر‌وێنه‌ى‌ته‌رمه‌كانيسسسسان بڵاوكرايه‌وه.دواى‌هه‌فته‌يه‌ك‌گرووپه‌كه‌يان‌دانسسى‌نسسا‌به‌‌كسسوژرانى ئه‌و‌دوو‌ئه‌ميسسسره‌دا‌و‌له‌دواى‌ئه‌وانيسسسش‌ئه‌نجسسسومه‌نى‌شسسسوراى هكسسر‌به‌غسسدادى‌وه‌ك‌ئه‌ميسسرى "دهوڵهتىعێراقىئيسلمى"،ئه‌بو‌ب ده‌وڵه‌ت‌و"ناصر‌لدين‌الله‌‌سسسليمان"ى‌وه‌ك‌وه‌زيسسرى‌كاروبسسارى جه‌نسسگ،ناسسساندن.ئه‌بسسو‌حه‌مسسزه‌‌ژمسساره‌يه‌ك‌وتسسار‌و‌به‌رهه‌مسسى نووسسسراوى‌هه‌ن،كه‌‌زاده‌ى‌ئه‌ده‌بيسساتى‌سسسه‌له‌فيه‌تى‌جيهسساديين
. 92سه‌باره‌ت‌به‌‌به‌رپرسيارێتى‌ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى‌له‌‌عێراق‌بۆ‌كرده‌وه‌‌تيرۆريستييه‌كه‌ى‌هه‌ولێر، بڕوانه:پوكميديا،دولة‌العراق‌والشام‌السلمية‌تتبنى‌تفجيرات‌أربيل،رۆژى،2013-10-7بابه‌تى ژماره)http://pukmedia.com/AR_Direje.aspx?Jimare=21844 ،(21844 . 93بڕوانه:فرسان‌السنة؛منتدى،الموضوع:حملة‌مناصرة‌اهل‌سوريا‌والبحرين‌من‌الشيعة،شباط http://www.forsanhaq.com/showthread.php?t=229307،2011 . 94ويكيبيديا،الموسوعة‌الحرة،ابو‌حمزة‌المهاجر،أبو_حمزة_المهاجرhttp://ar.wikipedia.org .95بڕوانه‌‌چه‌ناڵى)(yasserashourله‌‌ماڵپه‌ڕى‌يوتيوب،به‌ناونيشانى:والدة‌ابو‌حمزة‌المهاجر تحكى‌قصة‌مقتل‌ابنها‌فى‌العراق‌واعتقال‌زوجته‌حسناءhttps://www.youtube.com/watch? ، v=affzKg2D69g
51
له‌وانه):الدولسسة‌النبويسسة،زاد‌المجاهسسد،النسسبي‌القائسسد،الوصسسية الثلثينية‌لمراء‌وجنود‌الدولة‌السلمية(.96 .3ئه‌بو‌ئه‌يمه‌نى‌عێراقى: يه‌كه‌م‌به‌رپرسى‌داعسسش‌بسسووه‌‌له‌‌سسسوريا‌و‌له‌‌عێسسراق‌به‌‌ئه‌بسسو مسسسوهه‌نه‌د‌ئه‌لسسسسوه‌يداوى‌ناسسسسراوه.له‌‌دايكبسسسووى1965ه‌و‌له سسه‌رده‌مى‌رژێمسى‌به‌عسسدا‌به‌‌پله‌ى"مقسدم"ئه‌فسسه‌ر‌ب ووه‌‌له هه‌واڵگرى‌سه‌ربازى‌به‌رگرى‌ئاسمانى‌سوپاى‌عێسسراق.له2007 ده‌سسستگيركراوه.بسسۆ‌مسساوه‌ى3سسساڵ‌له‌‌زيندانسسدا‌مسساوه‌ته‌وه.له 2010ئازادكراوه. دواى‌ئازادبوونى‌له2011روويكسسردووه‌ته‌‌نسساوچه‌ى‌دێسسرزوورى سسسسوريا.له‌وێ‌ده‌سسسستى‌به‌‌كسسساركردن‌بسسسۆ‌داعسسسش‌كسسسردووه‌‌و ئه‌ميرايه‌تسسسى‌رێكخسسسستنه‌كانى‌داعشسسسى‌له‌‌ئيسسسدله‌ب‌و‌حه‌له‌ب‌و لزقييه‌‌كردووه.به‌‌كساره‌كته‌رێكى‌چسالكى‌داعسش‌ناسسراو‌بسووه. ئه‌نسسدامى‌ئه‌نجسسومه‌نى‌سسسه‌ربازى‌داعسسش‌بسسووه،كه‌‌له3كه‌س پێكهسسساتووه.97سسسسه‌باره‌ت‌به‌‌چاره‌نووسسسسى‌تسسسا‌ئێسسسستا‌زانيسسسارى پشتڕاستكراو‌له‌به‌ر‌ده‌ستدا‌نيين.زۆرترين‌جار‌هه‌واڵى‌كسسوژرانى بڵاوكراوه‌ته‌وه. به‌‌گسسسسوێره‌ى‌زانيسسسسارييه‌‌ميسسسسدياييه‌كان،كه‌ناڵه‌كسسسسانى‌سسسسسوريا بڵاويانكردووه‌ته‌وه،له‌‌ناوچه‌كانى‌ده‌وروبه‌رى‌لزقيه‌‌له‌گه‌ڵ‌چه‌ند ياريده‌ده‌رێكيسسسدا‌رۆژى3ى‌تشسسسرينى‌يه‌كه‌م/ئۆكتسسسۆبه‌رى2013 كسسسوژراوه،98له24ى‌نيسسسسان/ئه‌پريلسسسى2014سسسسوپاى‌عێسسسراق رايگه‌ياند،ناوبراو‌له‌‌ناوچه‌يه‌كى‌باشسسوورى‌رومسسادى‌كسسوژراوه.له 8ى‌ئايار/مايۆى2014به‌ره‌ى‌نوسسسره‌‌بڵاويكسسرده‌وه،نسساوبراو‌له حه‌سسسه‌كه‌‌كسسوژراوه.جسسارێكى‌ديكه‌‌له17ى‌حسسوزه‌يران/يۆنيسسۆى 2014سوپاى‌عێراق‌رايگه‌ياند‌له‌‌موسڵ‌كوژراوه،به‌ڵام‌داعسسش هيسسچ‌زانيسسارييه‌كى‌له‌‌بسساره‌وه‌‌بڵاونه‌كسسردووه‌ته‌وه.هێشسستا‌روون نه‌بسسووه‌ته‌وه‌‌ئايسسا‌له‌‌ژيانسسدا‌مسساوه،يسساخود‌كسسوژراوه.له‌‌بسساره‌ى مسسامه‌ڵه‌كردن‌له‌گه‌ڵ‌زانيارييسسدا‌داعسسش‌زيره‌كسسانه‌تر‌كارده‌كسسات‌و مامه‌ڵه‌ى‌ورد‌به‌‌زانيارييه‌وه‌‌ده‌كات. .96بڕوانه‌‌منبر‌التوحيد‌و‌الجهاد،ملف‌أبو‌حمزة‌المهاجرhttp://www.tawhed.ws/a? ، a=abuhamza . 97العربيةنت؛هذه"داعش"وهؤلء‌قادتها..معلومات‌تنشر‌لول‌مرة،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى13فبراير http://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/2014/02/13،2014 . 98العالم؛الجيش‌يقتل‌قياديين"بتنظيم‌القاعدة"بريفي‌ادلب‌واللذقية،الخميس3أكتوبر،2013 هه‌واڵى‌ژماره)http://www.alalam.ir/news/1522020 ،(1522020و‌هه‌روه‌ها‌بڕوانه‌‌وكالة سفير‌نيوز، http://assafirnews.net/index.php
52
.4ئه‌بو‌ئه‌حمه‌د‌ئه‌لعه‌لوانى به‌‌كاركته‌رێكى‌سێبه‌رى‌داعش‌ده‌ناسرێت‌و‌كه‌مترين‌زانيسسارى له‌‌بسساره‌يه‌وه‌‌له‌به‌ر‌ده‌سسستدان‌و‌ئه‌وه‌ى‌زانسسراوه‌‌ئه‌وه‌يه،كه‌‌نسساوى راسسسته‌قينه‌ى‌وه‌ليسسد‌جاسسسم‌ئه‌لعه‌لسسوانييه،ئه‌فسسسه‌رى‌پێشسسووى سوپاى‌عێراق‌بووه.تا‌رووخاندنى‌رژێمى‌به‌عسسس‌له2003وه‌ك ئه‌فسه‌رێكى‌به‌عسى‌خزمه‌تى‌رژێمسسى‌كسسردووه.به‌‌دڵسسسۆزى‌بسسۆ به‌عسسس‌ناسسسراو‌بسسووه.دواى‌په‌يوه‌نسسديكردنى‌به‌‌داعشسسه‌وه،له ئێسسستادا‌وه‌ك‌شساره‌زايه‌كى‌بسوارى‌سسسه‌ربازى‌و‌خسساوه‌ن‌ئه‌زمسون ئه‌ندامى‌ئه‌نجومه‌نى‌سه‌ربازى‌داعشه.99 .5ئه‌بو‌عه‌بدولڕه‌حمان‌ئه‌لبيلوى نسساوى‌راسسسته‌قينه‌ى‌عه‌دنسسان‌ئيسسسماعيل‌نه‌جسسم‌و‌كسسونيه‌ى‌ئه‌بسسو ئوسامه‌‌ئه‌لبيلوييه.خه‌ڵكى‌ناوچه‌ى‌خالدييه‌ى‌پارێزگسساى‌ئه‌نبسساره. له27ى‌كسسسسسسسسسسسسانوونى‌دووه‌م/يه‌نسسسسسسسسسسسسايرى2005له‌‌ليه‌ن ئه‌مريكاييه‌كسسسانه‌وه‌‌ده‌سسسستگيركراوه.له‌‌زينسسسدانى‌بوكسسسا‌بسسسووه. ئه‌فسه‌رى‌پێشووى‌سوپاى‌عێراق‌بووه‌به‌‌پله‌ى‌موقه‌ده‌م.خولى ژماره77ى‌كۆليژى‌سه‌ربازى‌عێراقسسى‌ته‌واو‌كسسردووه.له‌‌ليسسواى گاردى‌كۆمارى)حه‌ره‌س‌جمهورى(بووه.به‌‌دڵسۆزى‌بۆ‌سسسه‌دام حوسسسێن‌ناسسسراو‌بسسووه.ئه‌نسسدامى‌ئه‌نجسسومه‌نى‌سسسه‌ربازى‌داعسسش بسسووه.به‌‌ياريسسده‌ده‌رى‌زه‌رقسساوى‌هه‌ژمسسار‌كسسراوه.مسساوه‌يه‌كيش سه‌رۆكى‌ئه‌نجومه‌نى‌شوراى‌ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمى‌له‌‌عێراق‌و‌شام بووه.له‌‌ناوچه‌ى‌خالدييه‌ى‌ئه‌نبار‌كوژراوه.100 سسسه‌رچاوه‌كان‌ئامسساژه‌‌بسسۆ‌ئه‌وه‌‌ده‌كه‌ن،پيلنسسى‌داگيركردنسسى موسڵى‌داڕشتووه.داعش‌شه‌ڕى‌داگيركردنى‌موسسسڵى‌به‌‌نسساوى ئه‌م‌كه‌سه‌وه‌‌ناو‌ناوه.له‌ناو‌داعش‌زياتر‌به‌‌‌ئه‌سه‌دوڵڵا‌ئه‌لبيلوى به‌ناوبانگه.101 .6حاجى‌به‌كر نسساوى‌راسسسته‌قينه‌ى‌سسسه‌مير‌عه‌بسسد‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لخه‌ليفسساوييه. كسسسسسسۆليژى‌سسسسسسسه‌ربازى‌عێراقسسسسسسى‌ته‌واو‌كسسسسسسردووه.به‌‌پله‌ى . 99المدى‌برس؛العراق‌يكشف‌عن‌الهويات‌الحقيقية‌لستة‌قياديين‌من‌تنظيم)داعش(،2014-2-14، بابه‌تى‌ژماره)،(25985به‌سته‌رى/http://almadapress.com/ar/news/25985: . 100وكالة‌أنباء‌المستقبل؛عبدالرحمن‌البيلوي،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى،2014-6-14بابه‌تى‌ژماره) ،(128775به‌سته‌رىhttp://www.almustaqbalnews.net/128775 : .101ويكيبيديا؛الموسوعة‌الحرة،غزوة_أسد_الله_البيلوي_)معركة(/http://ar.wikipedia.org/wiki،
53
عه‌ميد‌ئه‌فسسسه‌رى‌پێشسسووى‌سسسوپاى‌عێسسراق‌بسسووه.102له‌‌زينسسدانى بوكسسساى‌ئه‌مريكاييه‌كسسسان‌زينسسسدانى‌كسسسراوه.103دواى‌ئسسسازادبوونى په‌يوه‌نسسسدى‌به‌‌ئه‌لقاعيسسسده‌وه‌‌كسسسردووه.له2012ئه‌نجسسسومه‌نى سسسسه‌ربازى‌بسسسۆ"ده‌وڵه‌تسسسى‌ئيسسسسلمى"دامه‌زرانسسسدووه.رايه‌ڵه‌ى كسسسۆكردنه‌وه‌ى‌ئه‌فسسسسه‌رانى‌پێشسسسووى‌به‌عسسسس‌بسسسووه‌‌له‌‌ده‌ورى داعسسسش.پۆسسسستى‌وه‌زاره‌تسسسى"التصسسسنيع‌العسسسسكري"پێسسسدراوه. ده‌سته‌ڕاستى‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غدادى‌بووه.له‌‌پرۆسه‌‌چه‌كسسدارييه‌كانى داعسسش‌له‌‌نسساو‌سسسوريا،له‌سسسه‌ر‌ده‌سسستى"كتسسائب‌السسسلمية"كه گرووپێكسسى‌چه‌كسسدارى‌دژ‌به‌‌داعشسسه‌‌له‌‌كۆتسسايى‌مسسانگى‌كسسانوونى دووه‌م/يه‌نايرى2014دا‌كوژراوه.104 .7نعمه‌ت‌عه‌بد‌نايف‌ئه‌لجبورى نسساوى‌راسسسته‌قينه‌ى‌خسسۆيه‌تى‌و‌به‌‌ئه‌بسسو‌فسساتيمه‌‌ئه‌لجحێشسسى ناسراوه.وه‌ك‌هاوڕێكسسانى‌له‌‌سسسه‌رده‌مى‌رژێمسسى‌به‌عسسسدا‌پله‌‌و به‌رپرسيارێتى‌هه‌بووه.له‌‌ليه‌ن‌داعشه‌وه‌‌له‌‌باشوورى‌عێسسراق‌و سنوورى‌پارێزگسساى‌كه‌ركسسوك،به‌رپرسسسيارێتى‌پێسسدراوه‌‌و‌له‌‌ليه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانى‌عێراقه‌وه‌‌داواكراوه.105 .8ئه‌بو‌عه‌لى‌ئه‌نبارى نسسساوى‌راسسسسته‌قينه‌ى‌عه‌لء‌قه‌رداش‌توركمسسسانييه،له‌‌ته‌له‌عفه‌ر هبسسو‌عسسومه‌ر‌قسسارداش‌و له‌دايكبووه.به‌‌ئه‌بو‌جاسم‌ئه‌لعێراقسسى‌و‌ئ ئه‌بو‌عه‌لى‌ئه‌نبارى‌بانگ‌ده‌كرێت.كاديرێكى‌حزبى‌به‌عس‌بسسووه. مامۆستاى‌وانه‌ى‌فيزيا‌بووه‌‌له‌‌سه‌رده‌مى‌رژێمى‌به‌عسدا.دواى رووخسسانى‌به‌عسسس‌په‌يوه‌نسسدى‌به‌‌ئه‌نسسسار‌و‌لئيسسسلمه‌وه‌‌كسسردووه. دواتر‌جيابووه‌ته‌وه‌‌و‌په‌يوه‌نسسدى‌به‌‌قاعيسسده‌ى‌جيهسساده‌وه‌‌كسسردووه. دواى‌سێ‌مانگ‌كسسراوه‌ته‌‌به‌رپرسسسى‌رێكخسسستنى‌په‌يوه‌نسسدييه‌كانى ئه‌و‌گرووپه.دواتر‌بۆ‌ماوه‌ى‌ساڵێك‌دانيشتووه. جسسارێكى‌ديكه‌‌په‌يوه‌نسسدى‌به"ده‌وڵه‌تسسسى‌عێراقسسسى‌ئيسسسلمى" كردووه.جێى‌متمانه‌ى‌ئه‌بسسوبه‌كر‌به‌غسسدادى‌بسسووه.له‌‌سسسه‌رده‌مى .102الزايدى؛مشارى،تعرفون‌حجى‌بكر؟،صحيفة‌الشرق‌الوسط27،يناير،2014ژماره)،(12844 به‌سته‌رىhttp://aawsat.com/home/article/25886 : . 103العربيةنت؛من‌هو‌خليفة"الدولة‌السلمية"أبو‌بكر‌البغدادي؟)،سه‌رچاوه‌ى‌پێشوو( /http://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/iraq/2014/06/30 .104الحرة؛مقتل‌الرجل‌الثاني‌في‌داعش"حجي‌بكر"،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى ،2014-1-27بابه‌تى ژماره)،(242440به‌سته‌رىhttp://www.alhurra.com/content/alqaeda-hajji-bakr- : syria/242440.html . 105العربيةنت؛خليفة"داعش"وأعضاء‌حكومته،رۆژى‌بڵاوبوونه‌وه‌ى10،يوليو،2014 /http://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/iraq
54
ئه‌ودا‌زۆرتر‌رۆڵى‌پێدراوه‌‌و‌ده‌ركه‌وتووه.له‌‌سوريا‌كار‌بۆ‌داعش ده‌كسسات.گومسانى‌ئه‌وه‌‌له‌‌ئسارادايه‌‌تيرۆركردنسسى"شسسێخ‌محه‌ممه‌د سسسه‌عيد‌ره‌مه‌زان‌ئه‌لبسسوتى"كه‌سسسايه‌تى‌ئسساينى‌ديسسارى‌سسسوريا‌له ليه‌ن‌ئه‌مه‌وه‌‌پيلنسسى‌بسسۆ‌داڕێسسژرابێت.ئه‌وانه‌ى‌بينيويسسانه‌‌باسسسيان له‌وه‌‌كردووه،ئه‌نبارى‌زۆر‌بڕواى‌به‌و‌وته‌يه‌ى‌پێشسسه‌وا"نه‌وه‌وى" هه‌يسسسه،كه‌‌له‌‌راڤه‌ى‌موسسسسليمدا‌نووسسسسيويه‌تى"ئه‌وه‌ى‌شسسسه‌ڕو خسسسسراپه‌ى‌به‌‌كوشسسسستن‌نه‌بێسسسست،له‌‌كسسسسۆڵ‌نه‌بێته‌وه،درووسسسسسته بكوژرێت". .9ئه‌بو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لعه‌دنانى ناوى‌راسته‌قينه‌ى‌ته‌هسسا‌سسسوبحى‌فه‌لحه،له‌‌ريفسسى‌ئيسسدله‌ب‌له 1977له‌دايكبووه.ده‌وترێت‌له‌‌كه‌سه‌‌يه‌كه‌مه‌كسسانه،كه‌‌به‌يعه‌تسسى داوه‌ته‌‌زه‌رقاوى.له31ى‌ئايار/مسسايۆى2005له‌‌ئه‌نبسسار‌له‌‌ليه‌ن هێزه‌كسسسانى‌ئه‌مريكسسساوه‌‌ده‌سسسستگيركراوه.دواى‌زينسسسدانيكردنى‌له 2010ئسسازاد‌كسسراوه.گسسوته‌بێژى‌ره‌سسسمى‌داعشسسه‌‌و‌به‌‌يه‌كێسسك‌له تابووره‌‌ميدياييه‌كانى‌داعش‌هه‌ژمار‌ده‌كرێت.106 .10ئه‌بو‌ئه‌نه‌سى‌شامى: عوم ه‌ر‌يوسف‌جومعه‌‌ساڵح،ناسراو‌به‌‌ئه‌بو‌ئه‌نه‌سى‌شسسامى،له 1968له‌‌كسسسسوه‌يت‌له‌دايكبسسسسووه.به‌‌ره‌چه‌ڵه‌ك‌فه‌له‌سسسسستينييه‌‌و ره‌گه‌زنسسامه‌ى‌ئه‌رده‌نسسى‌هه‌بسسووه.له‌‌سسسه‌ره‌تاى‌هسساوينى1990 چووه‌ته‌‌ئه‌فغانستان.له‌وێ‌چووه‌ته‌‌فێرگه‌ى"فاروق"و‌راهێنسسانى سه‌باره‌ت‌به‌‌به‌كارهێنسسانى‌چه‌كسسى‌سسسووك‌و‌كه‌رسسسته‌ى‌ته‌قينه‌وه كسسسسردووه.دواى‌پێكهێنسسسسانى‌ژيسسسسانى‌هاوسسسسسه‌رگيرى‌له1991 گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‌ئه‌رده‌ن. له‌‌ناوه‌ڕاسستى‌نه‌وه‌ده‌كسانى‌سسه‌ده‌ى‌رابسردوو،روويكسردووه‌ته بۆسسسسنه‌‌و‌هه‌رسسسسك‌و‌كسسسارى‌خێرخسسسوازى‌ئه‌نجامسسسداوه.پێسسسش ده‌سسستپێكردنى‌پرۆسسسه‌ى‌رووخانسسدنى‌رژێمسسى‌به‌عسسس،له‌‌ليه‌ن ده‌سسسه‌ڵاتدارانى‌ئه‌رده‌نه‌وه‌‌ده‌سسستگيركراوه.دواتسسر‌ئسسازادكراوه‌‌و خه‌ڵكى‌هانسسداوه‌‌بسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌به‌مه‌به‌سسستى"جيهسساد"روو‌له‌‌عێسسراق بكه‌ن. له‌‌ئه‌يلسسسسول/سسسسسێپتێمبه‌رى2003روويكسسسسردووه‌ته‌‌عێسسسسراق‌و په‌يوه‌ندى‌به‌‌گرووپى‌ته‌وحيد‌و‌جيهاده‌وه‌‌كسسردووه.دواتسسر‌بسسووه‌ته به‌رپرسسسى"هه‌يئه‌ى‌شسسه‌رعى"گسسرووپه‌كه.به‌شسسدارى‌شسسه‌ڕى فه‌لوجه‌ى‌كسسردووه.چه‌نسسدين‌وتسسار‌و‌بسسابه‌تى‌نووسسسراوى‌هه‌ن.به يه‌كێسسك‌له‌‌بانگه‌شسسه‌كارانى‌جيهسساد‌ده‌ناسسسرێت‌و‌له‌نسساو‌ئه‌ده‌بيسساتى . 106مناع؛د.هيثم،خلفة‌داعش‌من‌هجرات‌الوهم‌الى‌بحيرات‌الدم،اصدارات‌المعهد‌السكندنافي لحقوق‌النسان‌اب-اغسطس،2014ص.Pdf.18-13
55
"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى"دا رۆڵ‌و‌پێگه‌يه‌كى‌ديارى‌هه‌يه‌‌و‌ب ه بسسايه‌خه‌وه‌‌بسساس‌له‌‌به‌شسسدارييه‌كانى‌ئه‌و‌له‌‌شسسه‌ڕ‌و‌كسسرده‌وه‌ى چه‌كدارى‌ناوبراو‌ده‌كرێت. له‌‌ئاكسسامى‌بۆردومسسانێكى‌ئه‌مريكسسادا‌له‌‌نسساوچه‌ى‌ئه‌بسسو‌غرێسسبى خۆرئاواى‌به‌غدا،رۆژى 17ى‌كانوونى‌يه‌كه‌م/ديسه‌مبه‌رى 2004 كوژراوه.107 زنجيره‌ى‌رووداوه‌كانى‌په‌يوه‌ست‌به‌‌داعش گرنگترين‌رووداوه‌كانى2009 *له25ى‌تشسسسسرينى‌يه‌كه‌م/ئۆكتسسسسۆبه‌رى2009زنجيسسسسره‌يه‌ك ته‌قينه‌وه‌‌به‌غسسسدايان‌هه‌ژانسسسد.به‌‌هۆيسسسانه‌وه155كه‌س‌گيانيسسسان له‌ده‌سسستدا‌و721كه‌سسسى‌ديكه‌‌برينسداربوون".ده‌وڵه‌تسى‌عێراقسسى ئيسلمى"به‌رپرسيارێتى‌گرته‌‌ئه‌ستۆ. *له8ى‌كانوونى‌يه‌كه‌م/ديسه‌مبه‌رى"،2009ده‌وڵه‌تى‌عێراقسسى ئيسسسلمى"به‌رپرسسسيارێتى‌زنجيسسره‌يه‌ك‌ته‌قينه‌وه‌ى‌ديكه‌ى‌گسسرته ئه‌سسستۆ،كه‌‌له‌‌به‌غسسدا‌روويانسسدا.به‌‌هۆيسسانه‌وه127كه‌س‌گيانيسسان له‌ده‌ستدا‌و448كه‌سى‌ديكه‌‌بريندار‌بوون. گرنگترين‌رووداوه‌كانى2010 هغسسدا *له25ى‌ته‌مموز/يۆليۆى2010زنجيسسره‌يه‌ك‌ته‌قينه‌وه‌‌له‌‌ب روويانسسدا‌و41كه‌س‌گيانيسسان‌له‌ده‌سسستدا‌و"ده‌وڵه‌تسسى‌عێراقسسى ئيسلمى"به‌رپرسيارێتى‌گرته‌‌ئه‌ستۆ. *له17ى‌حسسسسوزه‌يران/يۆنيسسسسۆى،2010گرووپێكسسسسى‌چه‌كسسسسدار هه‌ڵيانكوتايه‌‌سه‌ر‌بانكى‌ناوه‌ندى‌عێراق18،كه‌س‌كوژران‌و55 كه‌سسسسى‌ديكه‌‌برينسسسدار‌بسسسوون".ده‌وڵه‌تسسسى‌عێراقسسسى‌ئيسسسسلمى" به‌رپرسيارێتى‌گرته‌‌ئه‌ستۆ. *هه‌ر‌له‌‌هه‌مانكاتدا،په‌لمارى‌كڵێسه‌ى‌سه‌يده‌‌نه‌جاتى‌به‌غدا‌درا و58كه‌س‌كوژران. گرنگترين‌رووداوه‌كانى2011 *له27ى‌تشسسرينى‌يه‌كه‌م/ئۆكتسسۆبه‌رى2011هێسسزه‌‌ئه‌منييه‌كسسان هسسستگيركردن،كه‌‌موفسستى 12چه‌كسسدارى‌ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمييان‌د ده‌وڵه‌ته‌كه‌‌يه‌كێكيان‌بوو.
.107ويكيبيديا؛أبو_أنس_الشامي/http://ar.wikipedia.org/wiki،
56
*له29ى‌تشرينى‌يه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌رى،2011نسسوێنه‌رى‌ئه‌بسسوبه‌كر به‌غسسسدادى‌له‌‌رووبه‌ڕووبسسسوونه‌وه‌يه‌كى‌چه‌كداريسسسدا‌له‌‌خۆرئسسساواى موسڵ‌كوژرا.108 گرنگترين‌رووداوه‌كانى2012 *له25ى‌كسسانوونى‌دووه‌م/يه‌نسسايرى،2012وته‌بێسسژى"ده‌وڵه‌تسسى عێراقىئيسسسسلمى"ئه‌بسسسو‌محه‌ممه‌د‌ئه‌لعه‌دنسسسانى‌به‌ياننسسسامه‌يه‌كى بڵاوكسسردهوه.تێيسسدا‌رايگه‌يانسسد،كوشسستار‌ناوه‌سسستێنين‌تسسا‌نه‌گه‌ينه رۆما.109 *ئه‌نجامدانى‌ده‌يان‌كرده‌وه‌ى‌چه‌كدارى‌دژ‌به‌‌يه‌كه‌كانى‌سسسوپا‌و كه‌سسسايه‌تييه‌كانى‌شسسيعه‌‌و‌چه‌كسسدارانى‌ئه‌نجومه‌نه‌كسسانى‌سسسه‌حوه. بڵاوكسسسردنه‌وه‌ى‌ئه‌و‌كسسسرده‌وانه‌‌به‌‌شسسسێوه‌ى‌به‌ياننسسسامه‌‌و‌گسسسرته‌ى ڤيديۆيى.110 *ته‌قاندنه‌وه‌ى‌به‌ڕێوبه‌رايه‌تى‌وه‌قفى‌شيعه‌‌له‌‌شارى‌به‌غدا.111 گرنگترين‌رووداوه‌كانى2013 *له5ى‌ئسسازار/مارسسسى2013سسسوپاى‌سسسوريا‌شسسارى‌ره‌ققه‌ى راده‌ستى‌به‌ره‌ى‌نوسره‌‌كسسرد.له‌‌هسساوينى‌هه‌مسسان‌سسساڵدا‌داعسسش داگيرى‌كرد. *له9ى‌نيسان/ئه‌پريلى2013دا"دهوڵهتىعێراقىئيسلمى"، نسساوى‌خسسۆى‌گسسۆڕى‌و‌رايگه‌يانسسد‌به‌ره‌ى‌نوسسسره‌‌درێژكسسراوه‌ى ه "ده‌وڵه‌تى‌ئيسلمييه"،هه‌ردوول‌به‌يه‌كه‌وه‌‌رێكخراوێكى‌نوێيسسان‌ب نسساوى"ده‌وڵه‌تسسى‌ئيسسسلمى‌له‌‌عێسسراق‌و‌شسسام"پێكهێنسساوه‌و‌به كورتكراوه‌ى‌ناوكه‌‌واته"داعش"ناوبانگى‌ده‌ركرد. *له27ى‌ته‌ممسسسوز/يۆليسسسۆى2013سسسسوپاى‌سسسسوريا‌له"خسسسان عه‌سه‌ل"له‌‌به‌رامبه‌ر‌په‌لمارى‌چه‌كدارانى‌داعش‌شكستيى‌هێنا. .108بڕوانه:ويكيبيديا؛دولة_العراق_السلمية_)منظمة(/http://ar.wikipedia.org/wiki، .109بڕوانه:الجوار‌نيوزhttp://aljewar.org/news-36956.aspx : . 110بڕوانه‌‌كۆكراوه‌ى‌هه‌واڵى‌كرده‌وه‌‌تيرۆريستييه‌كانى،2012له‌‌به‌رهه‌مێكى‌ڤيديۆيدا،كه‌‌رۆژى4ى تشرينى دووه‌م/نۆڤه‌مبه‌رى2012بڵاوكراوه‌ته‌وهhttps://www.youtube.com/watch? : v=bzSS12mB_VU هه‌روه‌ها‌بڕوانه*:أرشيف‌الجهاد|http://www.jarchive.net *شبكة‌أنصار‌المجاهدين|http://www.as-ansar.com/vb *شبكة‌شموخ‌السلمية|http://www.shamikh1.info/vb *شبكة‌الفداء‌السلمية|http://www.alfidaa.info/vb . 111بڕوانه:الدولة‌السلمية‌عملية‌دائرة‌الوقف‌الشيعي‌ولية‌بغداد، https://www.youtube.com/watch?v=hO7MQj0zw70
57
به‌‌ده‌يان‌سه‌رباز‌كوژران‌و‌به‌‌ده‌يانى‌ديكه‌‌به‌ديل‌گيران‌و‌دواتسسر كوژران. *له21ى‌ته‌مموز/يۆليۆى2013داعش‌په‌لمارى‌زيندانى‌تسساجى له‌‌عێراق‌دا.به‌‌ده‌يان‌زيندانيكراوى‌ئسسازاد‌كسسرد.يه‌ك‌سسساڵ‌پێسسش ئه‌و‌واده‌يه‌‌و‌رێك‌له21ى‌ته‌مموزى2012دا‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غسسدادى له‌‌وتارێكسسدا‌به‌‌نسساوى"هسسدم‌السسسوار"جه‌خسستى‌له‌سسسه‌ر‌گرنگسسى شكاندنى‌زيندانه‌كان‌كردبوويه‌وه. *له5ى‌ئسسساب/ئۆگسسسستى2013داعسسسش‌ده‌سسسستيگرت‌به‌سسسسه‌ر فڕۆكه‌خسسسانه‌ى"منغسسسى"سسسسه‌ربازيدا‌و‌باڵه‌خسسسانه‌ى‌سسسسه‌ره‌كى فڕۆكه‌خانه‌كه‌ى‌ته‌قانده‌وه. *له29ى‌ئه‌يلسسسول/سسسسێپتێمبه‌رى2013دا‌داعسسسش‌كرده‌يه‌كسسسى تيرۆريسسستى‌له‌‌به‌رده‌م‌ئاسايشسسى‌گشسستى‌له‌‌شسسارى‌هه‌ولێسسرى پايته‌ختى‌هه‌رێمى‌كوردستان‌ئه‌نجامدا. گرنگترين‌رووداوه‌كانى2014 *له7ى‌ئسسسازار/مارسسسسى،2014عه‌ره‌بسسسستان‌داعشسسسى‌وه‌ك رێكخراوێكى‌تيرۆريستى‌ناساند. *له10ى‌حوزه‌يران/يۆنيۆى2014داعسسش‌ده‌سسستيگرت‌به‌سسسه‌ر موسڵدا،كه‌‌دووه‌م‌گه‌وره‌شارى‌عێراقه. *له17ى‌ته‌ممسسوز/يۆليسسۆى2014داعسسش‌ده‌سسستيگرت‌به‌سسسه‌ر كێڵگه‌ى‌غازى"الشاعر"له‌‌نزيك‌شارى‌حمص. *له25ى‌ته‌ممسسوز/يۆليسسۆى2014داعسسش‌باره‌گسساى‌سسسه‌ره‌كى‌و سه‌ربازگه‌ى‌فيرقه‌ى17ى‌سوپاى‌سورياى‌كۆنترۆڵكرد. *له3ى‌ئسساب/ئۆگسسستى2014داعسسش‌په‌لمسسارى‌شسسارۆچكه‌ى شسسسنگالى‌ئێسسسزدى‌نشسسسينى‌دا‌و‌له‌‌مسسساوه‌ى‌چه‌نسسسد‌كاتژمێرێكسسسدا شسسسسارۆچكه‌كه‌ى‌داگيركسسسسرد.زيسسسساتر‌له300هه‌زار‌هسسسساووڵاتى نسساوچه‌كه‌ى‌ئسساواره‌‌كسسرد.به‌‌سسسه‌دان‌ژن‌و‌منسسداڵ‌و‌هاووڵاتيشسسى وه‌ك‌ديل‌ده‌ستبه‌سه‌ر‌كرد‌و‌ژماره‌يه‌ك‌له‌‌ژنسسانى‌ئێزديشسسى‌وه‌ك كه‌نيزه‌ك‌بۆ‌فرۆشتن‌ره‌وانه‌ى‌بازارى‌كۆيله‌‌فرۆشى‌كرد. *له7ى‌ئاب/ئۆگستى،2014داعش‌به‌‌ته‌واوه‌تسسى‌ليسسواى93ى سوپاى‌سورياى‌تێكشكاند. *له8ى‌ئسساب/ئۆگسسستى،2014داعسسش‌فڕۆكه‌خسسانه‌ى‌ته‌بقه‌ى سسسسه‌ربازى‌داگيركسسسرد.له‌به‌ر‌ئه‌وه‌ى‌سسسسه‌ربازه‌كان‌كه‌وتبسسسوونه بۆسه‌ى‌چه‌كدارانى‌داعشه‌وه‌‌و‌له‌‌ده‌شتى‌پشت‌سسسه‌ربازگه‌كه‌وه رايسسان‌ده‌كسسرد‌و‌له‌‌پشسستيانه‌وه‌‌چه‌كسسدارانى‌داعسسش‌ده‌سسستڕێژى گوله‌يان‌لێده‌كردن،داعش‌ناوى‌له‌‌شه‌ڕه‌كه‌‌ناوه"غسسزوة‌فشسسرد بهم‌من‌خلفهم".
58
*له23ى‌ئه‌يلسسولى2014بسسۆ‌يه‌كه‌مجسسار‌فسسڕۆكه‌‌جه‌نگييه‌كسسانى ئه‌مريكسسا‌و‌هاوپه‌يمانه‌كسسانى‌بۆردومسسانى‌چه‌كسسدارانى‌داعشسسى‌له سوريا‌و‌عێراق‌ده‌ستپێكرد.112 رووداوه‌كسسان‌درێژه‌يسسان‌هه‌يه‌‌و‌هێشسستا‌ئاسسسۆى‌كۆتسسايى‌هسساتنى داعش‌به‌‌روونى‌ده‌رنه‌كه‌وتووه.تێكشسسكانى‌داعسسش‌له‌‌كوبسسانى‌و سه‌ركه‌وتنه‌كانى‌پێشمه‌رگه‌‌له‌‌هه‌رێمى‌كوردستان‌ده‌كرێسست‌وه‌ك سسسه‌ره‌تايه‌كى‌نسسوێ‌بسسۆ‌به‌ره‌نگسساربوونه‌وه‌ى‌يه‌كجسساره‌كى‌داعسسش سه‌يريان‌بكرێت.پشتيوانى‌كسسۆمه‌ڵگه‌ى‌نێسسوده‌وڵه‌تى‌له‌‌هه‌رێمسسى كوردسسستان‌و‌رێگرتسسن‌له‌‌كه‌وتنسسى‌كوبسسانێ‌ئامسساژه‌يه‌كى‌گرنگسسن سسسسسه‌باره‌ت‌به‌‌رێگه‌‌نه‌دان‌به‌‌داعسسسسش‌بسسسسۆ‌ئه‌وه‌ى‌سسسسسنوورى ده‌سه‌ڵاتى‌بباته‌‌ناوچه‌كانى‌ده‌ره‌وه‌ى‌سنوورى‌سێگۆشه‌ى‌سوننه له‌‌عێراق‌و‌رێگرتنى‌له‌وه‌ى‌بگاته‌‌سنوورى‌نێسسوده‌وڵه‌تى‌توركيسسا‌و سوريا. قه‌تيسكردنى‌داعش‌له‌‌سسسه‌ر‌رووبه‌رێكسسى‌ديسساريكراو‌له‌‌خسساكى عێراق‌و‌سوريا‌يارمه‌تيده‌ر‌ده‌بێسست‌بسسۆ‌سسسه‌ركه‌وتنى‌يه‌كجسساره‌كى هه‌ر‌پرۆسسسسه‌يه‌كى‌سسسسه‌ربازى‌جسسسدى،كه‌‌سسسستراتيژێكى‌به‌هێسسسزى نێوده‌وڵه‌تى‌بۆ‌كۆتايهێنان‌به‌‌داعش‌له‌‌پشتييه‌وه‌‌بێت. باسسسسكردن‌له‌‌داعسسسش‌و‌تسسسوێژينه‌وه‌ى‌ره‌هه‌نسسسده‌‌فيكسسسرى‌و ئايسسديۆلۆژى‌و‌سياسسسى‌و‌كۆمه‌ڵايه‌تييه‌كسسانى‌پێويسسستى‌به‌‌كسسارى زۆرتسسسر‌و‌به‌دواداچسسسوونى‌وردتسسسر‌هه‌يه.پسسسڕۆژه‌ى‌ئێمه‌‌زيسسساتر ته‌ركيزخسسستنه‌‌سسسه‌ر‌شسسه‌ڕى‌ده‌روونيسسى‌داعسسش‌و‌راچڵه‌كانسسدنى ميسسسدياى‌كسسسوردييه‌‌سسسسه‌باره‌ت‌به‌و‌مه‌ترسسسسييانه‌ى‌له‌‌روومسسساڵى رووداوه‌كانى‌په‌يوه‌ست‌به‌‌داعش‌ده‌كه‌ونه‌وه. له‌‌ئاستى‌دنياى‌عه‌ره‌بييسسدا‌تسسوێژه‌ران‌ده‌سسستيان‌به‌‌تسساوتوێكردن‌و هێنانه‌پێشه‌وه‌ى‌باسسسى‌زانسسستيانه‌‌سسسه‌باره‌ت‌به‌‌داعسسش‌كسسردووه، به‌ڵام‌له‌‌نسساو‌ئێمه‌دا‌هێشسستا‌هه‌وڵه‌كسسان‌رێچكه‌ى‌زانسسستيانه‌بوونيان نه‌گرتووه‌‌و‌له‌‌توێى‌وتاردا‌زۆرتر‌قسسسه‌‌له‌بساره‌ى‌ئه‌و‌پرسسسه‌‌فسسره ره‌هه‌ند‌و‌ئاڵۆزه‌وه‌‌كراوه.
.112بڕوانه: *پێگه‌ى‌ره‌سمى‌داعش،أخبار‌الدولة‌السلمية، /https://akhbardawlatalislam.wordpress.com *قصي؛طارق،داعش،مطبعة‌ليث‌فيصل‌للطباعة‌المحدودة،بغداد2014،ص .pdf.39-38 *ويكيبيديا؛الموسوعة‌الحرة،داعش/http://ar.wikipedia.org/wiki ،
59
سه‌رچاوه‌ى‌ئه‌م‌توێژينه‌وه‌يه: ناوى‌كتێب :شه‌ڕى‌ده‌روونيى‌داعش‌و‌ره‌نگدانه‌وه‌ى له‌‌ميدياى‌كورديى‌دا ناوى‌نووسه‌ر:ئه‌رسه‌لن‌ره‌حمان چاپخانه :رۆژهه‌ڵات ساڵى‌چاپ:
2015
ژماره‌ى‌لپه‌ڕه:
477لپه‌ڕه
قه‌باره17*24 :سم شوێنى‌چاپ :هه‌ولێر ماهفى‌چاپ:
پارێزراوه‌‌بۆ‌نووسه‌ر
ژماره‌ى‌سپاردن له به‌ڕێوبه‌رايه‌تى گشتى كتێبخان ه گشكككتييه‌كان‌ژمكككاره‌ى‌سكككپاردنى)(252ى‌سكككاڵى) (2015ى‌پێدراوه. بۆ‌په‌يوه‌ندى: ئيمه‌يڵarsalan.rahman@yahoo.com : مۆبايل07503222763: هفه‌يسككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككككبووك: https://www.facebook.com/arsalan.rahman1 سه‌رنووسه‌رى‌ماڵپه‌ڕى‌رۆژنامه‌وانى‌تايبه‌ت‌به‌‌هونه‌ر و‌زانستيى‌رۆژنامه‌وانى /http://www.rozhnamawany.com
60