ArtEZ en Lyon
Reizen
Praktische informatie
Als afsluitende excursie voor het studiejaar 2010-2011 bezoeken we Lyon, de op één na grootste stad van Frankrijk. Lyon is voor liefhebbers van stedenbouw en architectuur minstens zo interessant als de hoofdstad. De grillige geschiedenis en de bijzondere geografie maken Lyon een smeltkroes van (politieke, religieuze en geschiedkundige) invloeden, ambachten en culturele ambities.
Treinreis heenweg donderdag 30 juni 2011 12.24 uur : vertrek vanaf Arnhem 14.11 uur : aankomst Roosendaal overstappen 14.34 uur : vertrek vanaf Roosendaal 15.42 uur : aankomst Brussel Zuid overstappen 16.09 uur : vertrek vanaf Brussel Zuid 20.01 uur : aankomst Lyon Part Dieu
De accommodatie ETAP HOTEL LYON GERLAND 1 rue Jules Carteret / Avenue Tony Garnier 69007 LYON Debourg Station, B line Métro Tel.: 0033 (0) 892 68 30 79
Vooral die ambities zijn het studeren waard. Architectuur, stedenbouw en landschap spelen daarin een significante rol. Grand Lyon, een conglomeraat van 58 steden, heeft met het Grand Project Urbane (GPV) hoge doelstellingen voor het gehele departement. GPV streeft naar een integrale aanpak van stedenbouwkundige projecten, met een duidelijke visie op economische en maatschappelijke ontwikkelingen en gevolgen. Er is ook de wens om landbouw, groen en stedelijkheid met elkaar te combineren. Wat voor architectuur levert dat op, binnen de steeds strengere randvoorwaarden voor milieu, (sociale) veiligheid en budget? We gaan het zien en beleven in Lyon, onder de vakkundige begeleiding van onze Franse gidsen. Het bezoek belooft een bijzondere kennismaking te worden met het Lyon van nu, in het perspectief van twee millenia geschiedenis. Hoog tijd dus om ons school-Frans weer op te poetsen, de wandelschoenen onder te binden en te hopen dat ook halverwege de Autoroute du Soleil het zonnetje schijnt. Zodat we na een lange dag architecturen tegen elkaar kunnen verzuchten: ‘Enfin, du vin!’ Want ook op dat gebied is er in Lyon veel te ontdekken.
Lyon informatie
Bevolking Lyon binnen de stadsgrenzen : 475.000 inwoners (2008) Bevolking Grand Lyon : 2.200.000 inwoners (2008) Oppervlak Lyon binnen de stadsgrenzen : 48 km2 Oppervlak Grand Lyon : 1.400 km2 Geschiedenis Lyon werd in 43 v.Chr. door de Romeinen, onder leiding van Lucius Munatius Plancus, gesticht onder de naam Lugdunum als hoofdstad van Gallië. In de Renaissance beleefde de stad mede dankzij de zijdehandel met Italië en andere landen een bloeiperiode. Ook de bankensector deed het goed, Lyon werd zelfs de belangrijkste stad in Frankrijk op dit gebied. De Bourse werd gebouwd in 1749. Tijdens de Franse Revolutie was in Zuid-Frankrijk Lyon het belangrijkste verzetshaard. Beval de Nationale Conventie, dat de gebouwen van alle «vijanden van de revolutie» afgebroken moeten worden. Lyon zou een «Ville sans nom» («stad zonder naam») moeten zijn. In de negentiende eeuw ontwikkelde Lyon zich verder als industriestad en bleef het een centrum van de zijdehandel. In de Tweede Wereldoorlog was Lyon een centrum voor het verzet. Tot 1942 was Lyon onbezet gebied. Op 26 mei 1944 werd de stad gebombardeerd door de Geallieerden en op 3 september volgde de bevrijding. Geografie De stad wordt overheerst door twee heuvels, Fourvière en Croix-Rousse, die van elkaar gescheiden zijn door een engte van de Saône (Pierre Scize). In de 19e eeuw werden ze door Michelet respectievelijk «de biddende heuvel» en de «werkende heuvel» genoemd. Op de Fourvière staat de basiliek van Fourvière. De heuvel van Croix-Rousse daarentegen, telt heel wat werkmanshuisjes waar zijde werd bewerkt. De zijdeïndustrie van Lyon heeft een rijk verleden.
Begeleiders Bob Zanders : 0031 (0) 6 55 34 54 98 Stefan Bendiks : 0031 (0) 6 28 54 77 70
Treinreis terugweg zondag 3 juli 2011 13.56 uur : vertrek vanaf Lyon Part Dieu 18.05 uur : aankomst Brussel Zuid 18.18 uur : vertrek vanaf Brussel Zuid 19.28 uur : aankomst Roosendaal overstappen 19.51 uur : vertrek vanaf Roosendaal 21.36 uur : aankomst Arnhem
Gids op vrijdag Georges Boichot : 0033 (0) 6 85 36 76 67 (dienst stedenbouw gemeente Lyon) Gids op zaterdag Bertrand Paris : 0033 (0) 6 33 04 73 64 (projectleider Robins des villes)
Mobiliteit in en rond Lyon Alle deelnemers krijgen een OV-kaart voor de duur van de excursie. Deze kaart geeft toegang tot de metro, tram, bussen en lokale treinen. We zullen overdag met de groep met het openbaar vervoer reizen. ‘s Avonds is de kaart natuurlijk ook vrij te gebruiken! Reisgids gemaakt door: Jean Allard en Renaud Laferriere (Artgineering) met dank aan Aglaée Degros
Restaurants Ninkasi - 267,Rue Marcel Mérieux - Métro B / Arrêt Stade de Gerland A Les Halles de Lyon - 102, cours Lafayette - Métro Part-Dieu B Docks40-40 Quai Rambaud-T1 Montrochet-Bus 91 La Sucrière C Les Chaberts- 11 Rue des Marronniers - Métro Bellecour D E Maison Villemanzy - 25 Montée St-Sébastien - Métro Croix Paquet La cantine des salles gosses-5 rue de la martinière- Lyon 1° F G Le fleurie - 123 rue de Gerland - Métro Place Jean Jaurès I Le tasse livre - 38, rue Sergent Blandan - Lyon 1°
Eindredactie: Caroline Kruit
GRAND LYON - GRAND PROJET DE VILLE (GPV)
Het project Grand Lyon (“Groter Lyon”) is een Franse conglomeratie van steden, een interstedelijk verbond van 58 steden in het departement van de Rhône. Grand Lyon heeft de grootste populatie in vergelijking met andere interstedelijke samenwerkingen in Frankrijk. Grand Projet de Ville (GPV, “Groot Stedelijk Project”) is onderdeel van de organisatie van Grand Lyon. GPV heeft een sturende functie als het gaat om toekenning van (ontwikkelings-)locaties voor grote (woon-)gebieden binnen het departement. GPV onderzoekt de sociale en economische gevolgen van stedenbouwkundige projecten, voor de korte en langere termijn. Het GPV bemiddelt ook bij kwesties over stads- en gebiedsgrenzen en wijst te ontwikkelen centra aan. Een andere ambitie in het project is om goede netwerken aan te leggen tussen de verschillende stadscentra en buitenwijken, om een coherente organisatie van steden te krijgen. We bezoeken twee belangrijke projecten binnen het project Grand Lyon: vrijdag zien we het project Confluence en voor zaterdag staat een bezoek aan Carré de Soie op het programma.
City Center
Cultuur Lyon zelf staat al eeuwen bekend als de hoofdstad van de gastronomie[2] De haute cuisine treft men aan in de gehele regio Rhône-Alpes met lokale wijnen zoals de Beaujolais en de Côtes du Rhône en verschillende grote namen in de keukens, zoals topkok Paul Bocuse. Literatuur «Le nouveau Plan Lumière de Lyon» Topos n.52, 2005 http://www.grandlyon.com/ http://www.lyon-france.com/ TopoGuides - Lyon...à pied - RandoCitadines - www.ffrandonnee.fr
H
Carré de Soie
Confluence
CONFLUENCE (1995-2015)
De wijk Confluence ligt in het zuidelijke deel van Lyon, bij de samenvloeiing (“confluence”) van de rivieren de Rhône en de Saône. Van oudsher was dit een gebied met veel industrie en goederentransport en -overslag. Het gebied ondergaat nu de transformatie naar een compleet nieuw woon- en werkgebied. Het is ontwikkeld met een nieuwe visie op stedenbouw, klimaat, milieu en de relatie van de stad met het water. De eerste fase is nu zo goed als afgerond, na jaren van bouwen en een investering van 1,5 biljoen euro. De tweede fase staat in de startblokken.
ArtEZ VOYAGE À LYON donderdag 30 juni 2011 zondag 3 juli 2011
CARRE DE SOIE (2004- ? )
Het Carré de Soie ligt aan de rand van Lyon, tussen de plaatsen Vaulx-enVelin en Villeurbanne. Het project bestrijkt maar liefst 500 hectare. De locatie ligt tussen de stad en de natuur en is een voormalige industrieel gebied. Nu komt er een zeer gevarieerd stedelijk programma (kantoren, woongebouwen, industrie, infrastructuur en parken) en is de ambitie om er een “parkstad” van te maken, een nieuwe entree voor Lyon en met uitstekende verbindingen met lokaal en nationaal openbaar vervoer.
14
Vrijdag 1 Juli ochtendprogramma: wandeling door het centrum 1
Place des Célestins (plein) - Michel Desvignes (landschapsarchitect) 1991 - De relatie met de ondergrondse parkeergarage is vormgegeven door Daniel Buren en Jean-Michel Wilmotte.
2
Passage de l’Argue (ondergrondse winkelstraat) - 19e eeuw
3
Place de la Bourse (plein) - Alexandre Chemetoff (landschapsarchitect) - 1992 tot 1995
4
Place des Terreaux (plein) - Christian Drevet (architect) en Daniel Buren (kunstenaar) - 1994
5
Jardin de la Grande Côte (tuinen en trappartijen) - Alain Marguerit (landschapsarchitect) - 2006
6
Traboules : voormalig en deels inpandig netwerk van straten dat in het verzet werd gebruikt
7
8
Opéra - architect Jean Nouvel - 1993 (bezoek op zondag 3 juli) Nouvel liet in 1989 het oude operagebouw slopen op de fundering en gevels na. Hij bracht extra volume aan door vijf bouwlagen ondergronds en op het gebouw zes extra “glazen” bouwlagen te plaatsen. Zo onstond een gebouw met 18 bouwlagen en een volume van 77.000 m3. Het resultaat heeft nogal wat kritiek gekregen. Zo vinden velen dat in het gebouw te weinig daglicht valt (oftewel, het is te donker) en worden ook vraagtekens gezet bij de schaal van het gebouw in relatie tot de grootte van de stad. Bas-Port : Quais du Rhône (herontwikkeling van de oevers van de Rhône) - In Situ (landscape architects) - 2003 - 10 hectare, 5 km lang en een investering van 30M€ - Dit project had tot doel om de stad weer in contact met het water te brengen. In het verleden werden de oevers gebruikt voor parkeren, goederenopslag en ander onooglijke functies. Er is een nieuwe visie ontwikkeld op de relatie van de stad met de Rhône, waarbij openbare ruimte is verbeterd en toegevoegd (bijvoorbeeld met promenades). Ook is er ruimte gereserveerd voor groen, zodat de natuur via de rivier en oevers de stad kan binnendringen.
15 1
5
17
E 6
I
3
Zaterdag 2 Juli Ochtenprogramma: Carré de soie
7
8
F 4 3
B
1
7
17 Deze ochtend bezoeken we het project Carré de Soie waarvan de uitvoering onlangs is begonnen. Het project bestrijkt een enorm gebied. We kunnen hier een vergelijking maken met Confluence, het project dat we vrijdag hebben bezocht. In Carré de Soie is het interessant om te zien hoe de architecten (Bruno Dumétier Design) met hun ontwerp voor dit nieuwe district aansluiting hebben gezocht met de omliggende wijken. Met een programma waarin verschillende stedelijke functies zijn geïntegreerd, moet dit project een nieuwe impuls geven aan een buitenwijk met veel maatschappelijke problemen.
2 D 8 City Center
Saône Park - Îlot (blok) A - architecten: Tania Concko, Hervé Vincent, Fabrice Dusapin-François Leclerq - 2009
10
Lyon Islands - Îlot B - architecten: Vincenzo Amantea, Massimiliano Fuksas, HTVS-Franck Vella, Clément Vergély - 2010
11
Le Monolithe - Îlot C - architecten: Pierre Gautier, MVRDV, Manuelle Gautrand, Erick van Egeraat, Emmanuel Combarel-Dominique Marrec - 2010
18 9
15
Middagprogramma: Urban-agriculture 11
18 Deze middag zoeken we de groene grenzen van de stad. Hoe kan een betere verbinding worden gemaakt met de landbouwkundige omgeving zonder de stadsgrenzen te verleggen? Hoe kunnen stedenbouw en landschapsarchitectuur een groene impuls geven aan de buitenwijken van Lyon, zonder dat er nieuwe bouwgrond wordt aangewend? Buitenwijken als Vaulx-en-Velin - opgebouwd uit ensembles met grote bouwvolumes (voornamelijk woongebouwen) zouden kunnen worden verbeterd door aansluiting te zoeken met landbouwkundige activiteiten in de omgeving. We maken een wandeling van Vaulx-en-Velin en Décines naar het nabijgelegen platteland om de mogelijkheden te ontdekken en onderzoeken.
12 13 10
G
Le Parc de la Tête d’Or en La Plaine Africaine - groot stadspark met dierentuin en verschillende landschapsvormen: tijdgenoot van het Central Park in Manhattan - 1857-2003 - De meest recente aanpassingen zijn ontworpen door Jacqueline Osty (landschapsarchitecte)
16 A H
16 La Halle Tony Garnier - Tony Garnier - 1914 (vlakbij het hotel) 12
Décines
Confluence
C
13 Pavillon 4 du Quai Rambaud - architecten: Wilmotte & Associés - 2007
La Cité Internationale - ontwikkelingsproject met beursgebouwen, kan14 toren, hotels en retail - Renzo Piano (architect) and Michel Corajoud (landschapsarchitect) - 1994
9
10
12 Les Salins - architecten: Jakob + Macfarlane Architects - 2009
Andere bezienswaardigheden:
Vaulx-en-Velin
Carré de Soie
Middagprogramma: Confluence 9
Villeurbanne