S1#3
Master interieurarchitectuur
Fastfood restaurant
Gastdocent: Aat Vos
ArtEZ hogeschool voor de kunsten
[C]r
Corpo-reality staat voor de inhoudelijke benadering van het onderwijsprogramma van de masteropleiding interieurarchitectuur van ArtEZ. Het verwijst naar onze verantwoordelijkheid als interieurarchitect voor de vormgeving van ruimtes waar mensen in leven en werken. De drie dimensies lichamelijk, sociaal en reflectief liggen aan de basis van de invulling van het onderwijsprogramma:
De lichamelijke dimensie/ bodily Ons lichaam gaat direct een relatie aan met iedere ruimte waarin we ons bevinden. Het is de taak van de interieurarchitect om de aspecten van de ruimtelijke ervaring en de omgeving te bespelen. De sociale dimensie/ social Ruimtes waarin je leeft en werkt deel je met andere mensen. De manier waarop je met elkaar functioneert, wordt beïnvloed door de vormgeving van deze ruimte. De reflectieve dimensie/ reflective Veel ruimtes worden door grote groepen gebruikt of bezocht. De interieurarchitect heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid die verder gaat dan de oplossing voor de vraag van de opdrachtgever. In de ontwerpprojecten van de studio’s komt voornamelijk de lichamelijke dimensie aan bod. Aan de hand van twee thema’s, stromen kortverblijf en langverblijf, die wisselend worden ingezet, worden de onderwerpen van de ateliers door de gastdocenten bepaald. In het thema stromen passen bijvoorbeeld openbare ruimtes, waar veel mensen komen en weer weggaan. Denk aan de vertrekhal van Schiphol of grote overdekte winkelcentra. Verblijven gaat over plekken en ruimtes waar mensen meer tijd door brengen, zoals verpleeghuizen, woonhuizen, kantoren of kinderdagverblijven. Het doen van onderzoek is ook in de ontwerpprojecten een belangrijk onderdeel: onderzoekend ontwerpen en ontwerpend onderzoeken.
Docenten in de ontwerpstudio zijn (interieur-)architecten die in de praktijk werken aan (inter-)nationale opgaves. Bij de ontwerpprojecten leren studenten op die manier verschillende ontwerpbenaderingen kennen. Ingrid van Zanten coordinator InterieurArchitectuur E i.vanzanten@artez.nl
3
Aat Vos Architect
Intenties De intentie van de ontwerpstudio is tweeledig. In de eerste plaats wil de opgave de studenten bewust maken van de wezenlijke rol die digitaliteit en online in onze fysieke wereld intussen heeft ingenomen, en dat daardoor de rol van de interieurarchitect als vanzelf een nieuwe dimensie heeft gekregen, waar we onze ogen niet voor mogen sluiten. Deze ontwikkeling kunnen we echt niet ‘beaten’: we moeten hem als ontwerpers ‘joinen’. In de tweede plaats zoeken we binnen de studio naar oplossingen die een nieuwe integratie van digitaliteit en architectuur mogelijk maakt, en zetten we de eerste stappen op weg naar digitectuur.
Eekhoornstraat 9 9497 TA Donderen www.aatvos.com
Aat Vos [1964] is architect met een achtergrond in marketing en bedrijfskunde. Hij denkt sterk interdisciplinair en betrekt in zijn werk graag andere vakgebieden. Hij ontwikkelt en ontwerpt gebouwen en interieurs in de private en semi publieke sector, en zoekt geïntegreerde oplossingen voor ruimtelijke en communicatieve vraagstukken. Studio S1 in de opleiding gaat over ruimte in de publieke sector, waar sprake is van bewegingsstromen waarbij de gebruiker maar kort in de ruimte(s) verblijft. En wordt de nadruk gelegd op onderwerpen als mondialisering, mobiliteit en schaalvergroting en invloed van de media. Een interieurarchitect moet in staat zijn in een multidisciplinaire omgeving verschillende culturele achtergronden te respecteren en analyseren, en adequaat te reageren op lokale contexten en identiteiten. De opgave bestaat uit het ontwerpen van een fast food restaurant, met daarbij speciale aandacht voor nieuwe vormen van integratie van online in de fysieke omgeving.
Achtergrond en relevantie Nu we online steeds meer onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden, faceBook van de wereld een dorp
4
heeft gemaakt en privacy niet meer lijkt te bestaan, is het bijna onze tweede natuur geworden om in een sociaal netwerk te leven. We doen alles, zo niet meer dan dat, met onze vrienden online. En daardoor feitelijk met iedereen. Nu online steeds meer mobiel wordt, betreden we online onze fysieke omgeving. Het merkwaardige is dat daardoor in de fysieke omgeving een tegengestelde beweging lijkt te ontstaan: we raken [terwijl we met onze mobiel bezig zijn] steeds meer in een fysiek sociaal vacuüm terecht. In deze ontwerpstudio ontwikkelen we methoden [geen technieken] en concepten om te onderzoeken hoe we de fysieke omgeving kunnen betrekken bij onze online community. Hoe kan de fysieke omgeving zich aanpassen? Hoe kan deze blijvend veranderen? Hoe kunnen we deze beïnvloeden? Hoe kan deze omgeving voor persoon X anders zijn dan persoon Y? Indien we in staat zijn deze brug te slaan, kunnen we een belangrijke sociale ruimte herwinnen.
Programma De ontwerpstudio bestond uit een programma van zeven weken waarin ook gastdocenten als Marco de Boer, communicatieman in hart en nieren en creatief directeur bij Bohemia Amsterdam, bijdrage leverden. Bij de evaluatie in de laatste bijeenkomst is is gekeken vanuit de volgende overwegingen: > ‘stick to the plan’: is het oorspronkelijk idee helder vertaald? > kwaliteit van de presentatie > kwaliteit van de uitwerking Resultaten De concepten en resultaten van de zeven studenten zijn verassend, innovatief en van een aardige ruimtelijkheid gebleken. Er zijn nieuwe restaurant concepten ontwikkeld, die op een vernieuwende manier een bijdrage kunnen leveren aan de interactie tussen de fysieke en virtuele wereld. Er zijn holografische projecties geïntroduceerd, apps bedacht waarmee je lokale producenten in de fast-food restaurants kunt ontdekken, en nieuwe typologieën ontwikkeld. Het aardige is dat – zoals zo vaak – de meest eenvoudige ideeën niet alleen hoog scoren op de realiteitsindex, maar vooral ook overtuigen door een grote mate van logica. Er zitten een aantal plannen bij die vandaag gemaakt zouden kunnen worden, en die gewoon erg goed zouden werken. Waar wachten we nog op? Aat Vos
5
Eten met een herinnering Jip Zewald “Stel je eens voor: Het is zondagmiddag en je loopt over de Grote Markt in Zwolle. Je buik begint te rammelen en je hebt trek in een hamburger. Langzaam de Grote Markt op lopend, zie je op een gebouw ineens een afbeelding van jou op een groot scherm verschijnen. Je wordt nieuwsgierig en naarmate je dichterbij het gebouw komt, word jouw afbeelding op steeds lager hangende schermen afgebeeld. Voor het gebouw verschijnt er weer een andere afbeelding van jou op één van de schermen, maar deze begint te verspringen van scherm naar scherm. Gefascineerd door jouw afbeelding word je door een gang met schermen het fastfoodrestaurant ingeleid. Halverwege de gang doe jij je bestelling en jouw afbeelding leidt jou de hoek om. Je komt in een donkere ruimte van steen, waar je steeds op verschillende plekken licht ziet verschijnen. Je loopt zigzaggend langs blokken en plots blijft het licht stilstaan. In één van de blokken is op een groot scherm jouw afbeelding verschenen. Je gaat in het blok zitten, op de meest zachte banken die je ooit hebt gevoeld. Genietend van jouw hamburger met jouw afbeelding op de achtergrond.”
Concept: De opdracht was om een fastfoodrestaurant te ontwerpen, waarbij social media is geïntegreerd. Ik heb zelf niets met social media, maar toch heb ik dit weten te combineren in mijn ontwerp. Ik heb een metaforische bunker ontworpen, waarbij uiteindelijk de social media mijn hoofdonderwerp is geworden. Op grote schermen aan de gevel verschijnen afbeeldingen van jouw facebook. Deze afbeeldingen (jouw herinneringen aan een moment) begeleiden jou het fastfoodrestaurant in, waar deze uiteindelijk op grote schermen in het zitgedeelte komen te staan. Door de afbeeldingen op groot scherm te tonen, lopen mensen niet meer kijkend op hun mobiel, maar ze worden gedwongen om weer om zich heen te kijken. Doordat er allemaal verschillende mensen in het restaurant zitten en er verschillende afbeeldingen op de schermen verschijnen, gaan mensen elkaars beelden herkennen of hierop reageren. Hierdoor ontstaat interactie tussen de mensen en wordt de social media niet meer via de telefoon opgepakt, maar letterlijk in ‘real life’. Met dit ontwerp heb ik, ondanks dat ik niets met social media heb, de opdracht een andere invulling gegeven waarbij social media in het echt ontstaat.
2100
1
5136
2
4424
3
5240
4
8600
5
C
6
7
300
1000 300
A
300 1400
B
A
A
0.1 zitgedeelte 74 personen
3600 C
2 pers.
4 pers.
900 D
1100
2 pers.
E
B
B
0.2 entree
4650
D
D F 0.7 voorraad
0.6 keuken
0.5 counter
G
C
7
0.8 afval / vuilnis
0.4 toilet dames
0.3 toilet heren
5300
6
Geleidelijke verandering Stephanie Klein Holkenborg Er ontstaat een verandering van ons dagelijks leven. De fysieke wereld, zoals de samenleving gewend is te leven, wordt langzaam overgenomen door de online wereld. Een wereld waarmee de samenleving langzaam kennis maakt.
De keuken is in het midden gecentreerd waardoor de zijkanten ruimte bieden als zitgelegenheid. De zitgelegenheid is zo opgebouwd, dat hoe verder je het pand inkomt, dus hoe verder je van de online wereld weg bent, hoe fysieker en socialer het contact wordt. Dit wordt gestimuleerd door panelen die de ruimtes afscheiden. Deze panelen worden langer naarmate je dieper in het pand komt, waardoor de ruimtes kleiner en persoonlijker worden. Dit stimuleert het fysieke contact. Daarnaast veranderen de panelen van kleur. Door een online scan worden overeenkomsten van mensen gekoppeld aan een kleur. Mensen met dezelfde kleur of juist met een andere kleur kunnen bij elkaar gaan zitten en fysiek in contact komen met elkaar.
Een opdracht waarbij de nadruk wordt gelegd op de geleidelijke verandering van online naar fysiek. Op welke manier kan de online wereld worden opgenomen in de fysieke wereld van een McDonalds in Zwolle? En in hoeverre laten we deze online wereld toe in de fysieke wereld? In de opkomende ‘online wereld’ waarin we als samenleving leven, kan er via een app en een groot digitaal scherm bij de entree van de McDonalds in Zwolle besteld worden. We blijven op deze manier in onze ‘online wereld’, hierin zijn we minder sociaal en hebben we een afstandelijke manier van communiceren. Vanuit de entree word je getriggerd om door te lopen naar de achterzijde van het pand, waar de open keuken gecentreerd is. Dit wordt benadrukt door het ontwerp van de keuken; een box met lamellen waarvan de afstand van de lamellen steeds groter wordt, waardoor er een open keuken ontstaat. De open keuken is direct en stimuleert fysiek contact.
fysieke ontmoeting door overeenkomsten
8
9
Een vaste basis Marleen Garstenveld In deze ontwerpstudio was het de opdracht om een fastfoodrestaurant te ontwerpen waarin de online en de fysieke wereld samen komen. Hiervoor ben ik op zoek gegaan naar een vaste basis voor de inrichting, die als aanknopingpunt dient voor de online wereld, die constant in beweging is.
het restaurant continu wisselen, worden de andere klanten steeds op nieuwe ideeĂŤn gebracht. Ook ziet het restaurant er nooit hetzelfde uit door de verschuiving van het meubilair.
Er zit een gelaagdheid in de opbouw van het pand. De onderste laag van het pand is zwart zodat de nadruk op het voedsel gelegd wordt en niet op het meubilair. De bovenste laag is wit zodat de hologrammen goed zichtbaar zijn.
De basis vormt zich in het midden van het pand en is het werkblad voor het personeel. In veel fastfoodrestaurants weten klanten niet wat ze eten doordat ze bijvoorbeeld alleen een groen schijfje op hun burger zien liggen. Vanuit de basis in mijn ontwerp worden de burgers vers bereid en ziet de klant het personeel aan het werk. Op deze manier maakt de klant ook kennis met de ingrediĂŤnten.
Rondom de basis is alles in beweging. De klant bepaalt zelf waar hij gaat zitten, maar ook hoe. Het meubilair bestaat uit objecten die gekanteld kunnen worden, zodat je zelf bepaalt of je het als tafel, stoel of statafel gebruikt. Vervolgens kan de klant door middel van een applicatie op de telefoon zijn eigen burger samenstellen. Deze burger verschijnt in een hologram boven de tafel waar de klant staat of zit. Wanneer het personeel de burger klaargemaakt heeft, wordt deze aan tafel gebracht. Doordat de hologrammen in
10
11
Interactieve ontmoetingsplek Manon Stadler
DOORSNEDE
Wanneer je binnenstapt, ga je een andere wereld binnen. Het is een plek vol mensen, die samen eten, praten, elkaar ontmoeten. Je maakt contact met wanden om wat te eten te bestellen en kiest uit de verschillende zitmogelijkheden een plek die bij je past. Iemand anders komt binnen en haalt zijn online bestelde sneakers uit de afhaalwand. Het blijkt een bekende te zijn en je maakt een praatje.
Waar het voor mij tijdens deze opdracht om draaide was interactie: interactie tussen mensen onderling en tussen mensen en hun omgeving. Doordat we eigenlijk steeds meer in de online wereld leven, raken we het contact met de fysieke wereld kwijt. Ik heb het contact wat verloren gaat terug willen brengen.
Je loopt over straat, ondertussen ben je druk aan het whatsappen over wat je vandaag allemaal hebt meegemaakt. Af en toe is er contact met de wereld om je heen. Je kijkt op om te zien of je niet tegen iets of iemand aan loopt. Vanuit je ooghoek zie je een opvallend object uit de gevel steken. Er staan mensen bij en er gaan mensen naar binnen. Je interesse is gewekt.
Ook rondom het object vinden activiteiten plaats, de ruimte dient als podium, bijvoorbeeld voor een straatmuzikant. De ontmoetingsplek blijkt een nieuw fastfoodrestaurant.
PLATTEGROND
12
13
Een ander zien Jessica Schraa Een verbinding maken met de online wereld en de fysieke wereld. Om dit te doen heb ik eerst gekeken naar wat je allemaal doet op het internet. Kijken op nieuwssites, de gekste dingen op social media plaatsen, elke vraag die je hebt googlen en het weer van morgen opzoeken. Twee dingen van het internet interesseren me: social media en het zoeken van informatie. Op social media lijkt iedereen een perfect leven te hebben. Alleen de mooiste foto’s en de leukste momenten worden gedeeld. Daarnaast staat in een groot deel van het gebruik van internet het zoeken van informatie centraal. Het internet maakt informatie een stuk toegankelijker en omdat het zo snel is, vergeten we vaak dat we ook een ander kunnen vragen. We kunnen zoveel van elkaar leren, maar we kiezen steeds vaker voor het internet.
Doorsnede
In mijn fastfoodrestaurant staan de stoelen en tafels op verschillende hoogtes. Op deze manier zie je individuen, in plaats van een massa. Op de schermen, die als doeken om de blokken heen hangen, zie je het online leven van degene die aan de bijbehorende tafel zit. Op deze manier zie je direct naast elkaar hoe iemand online en in het echt is. Door wat je op de schermen ziet, zoals een verrassende hobby of een interessante baan, raak je geĂŻnspireerd of in gesprek met degene die bij dit beeld hoort.
Met mijn concept wil ik het contrast van iemand online en iemand in het echt laten zien en zorgen dat mensen van elkaar leren en elkaar inspireren. Mijn fastfoodrestaurant moet ervoor zorgen dat we even niet naar het internet grijpen, maar naar elkaar. Ik geloof dat iedereen iets weet of kan, wat een ander (nog) niet weet of kan. Je kunt van iemand anders iets leren of geĂŻnspireerd raken door wat iemand anders doet.
Plattegrond
14
15
Er met je neus bovenop staan Debbie van Dijk De ontwerpstudio van Aat Vos ging over het verbinden van de fysieke wereld en de online wereld in een fastfood restaurant.
Het interieur. De eethal is voorzien van een aantal paaltjes die verspreid zijn over de hele hal. In deze paaltjes zitten afval, elektriciteit en water voorzieningen voor de kraampjes. De positie van deze paaltjes bepaalt tevens de positie van deze eetkraampjes. De hal heeft een grijze betonvloer, de wand en de paaltjes zijn bekleed met witte tegels. Het linker gedeelte van het pand is ingericht om te eten. Achter de rode muur bevinden zich toiletten, afvalinzameling en een ruimte voor het personeel. In tegenstelling tot de eethal is de kant waar je het eten nuttigt een stuk aangenamer. Er ligt een houten vloer en er hangt mooie verlichting, de stoeltjes zijn van hout en verrijdbaar.
De fysieke, lichamelijke wereld zie ik voor me als de persoonlijke benadering die je krijgt in een restaurant. Iemand neemt tijd en aandacht voor je, om persoonlijk jou eten te bereiden. Er met je neus bovenop staan, zien wat er gebeurt en een praatje maken met de kok. De online, niet lichamelijke wereld zie ik voor me als een app, die je kan downloaden op je smartphone. Deze app geeft jou informatie over je favoriete eetkraam. In welke stad deze verblijft, voor hoelang en wat er op het menu staat. Zo blijf je altijd, makkelijk, online op de hoogte van jou favoriete eetkraam.
Eet smakelijk.
De structuur van het pand. Het pand is door zijn kolommenstructuur opgedeeld in tweeĂŤn. Je komt binnen in de rechter helft, deze ruimte heeft de uitstraling van een hal. In deze ruime hal kun je langs diverse kraampje lopen om je eten te kiezen. Daarna loop je tussen de kolommen, via een aantal treden omhoog, naar het linker deel van het pand. Hier bevinden zich de stoeltjes. Dit gedeelte van het pand is ingericht om rustig een hapje te eten en om een praatje te maken met je buurman of buurvrouw.
16
17
Personaliseer je ruimte Gigi Booi Het onderwerp voor deze ontwerpstudio is de integratie van sociale media in een fastfood restaurant. Iedereen gebruikt social media anders, dus ik kwam al snel op het idee om plekken te creëren waar iedereen zich prettig voelt. Het concept voor het fastfoodrestaurant is “personalization”. Het fastfoodrestaurant biedt niet alleen een plek om lekker te eten, maar ook de mogelijkheid om je eigen plek in te richten op jouw manier. Dit gebeurt door middel van grote schermen.
Het tafelblad wordt geactiveerd door middel van een code op je bonnetje als je iets bestelt. Het tafelblad dient als afstandsbediening voor je zitplek. Je kan hiermee het uiterlijk van de wanden en het plafond van je zitplaats veranderen. In het gebouw is een centraal object geplaatst waarin alle functies zitten zoals de keuken, kassa, toiletten, techniek en opslag. Dit object heeft een vrije vorm. Rondom dit object wordt gegeten. Er is verder ook een koffiebar.
Voor het vormgeven van het restaurant heb ik de indeling zo gemaakt dat er een onderscheid is tussen “eten maken” en “zitten eten”. Het restaurant is in zones opgedeeld van dicht naar open. Dit geldt zowel voor de zitplaatsen, als voor de andere functies. Een klant kiest in welke zone hij wil gaan zitten. Per zone zijn er bepaalde mogelijkheden om je zitplaats in te richten. Zo heeft een dichte zitplaats schermen rondom en op het plafond. Een open zitplaats heeft alleen een scherm op de wand.
De donkerrode baksteen van de bestaande muren wordt teruggebracht bij het eetgedeelte. Het middenstuk is gemaakt van een lichte houtsoort om de contrasten beter te accentueren.
18
19
Colofon/ Dit Cahier wordt uitgegeven door: ArtEZ Academie van Bouwkunst www.artez.nl/architectuur Gastdocent/ Aat Vos www.aatvos.com
Studenten/ - Jip Zewald - Stephanie Klein Holkenborg - Marleen Garstenveld - Manon Stadler - Jessica Schraa - Debbie van Dijk - Gigi Booi
Redactie/ Marleen Garstenveld en Debbie van Dijk Eindredactie/ Ingrid van Zanten
ArtEZ 2014
22
23
.
.