Toekomstwaarde en draagvlak

POTENTIE Het verduurzamen van gebouwen is een enorm actuele opgave. Partijen durven eerder dan voorheen te investeren in duurzaamheid. Niet alleen om de natuur te sparen maar ook voor hun eigen imago. Een ‘groen’ bedrijf is steeds belangrijker voor de consument. Utilitaire functies raken hierdoor steeds meer afhankelijk van duurzame energie. Omdat naast de utilitaire functies ook woningen steeds afhankelijker van duurzame energie worden, wordt onze gebouwde omgeving steeds gevoeliger voor de fluctuatie van het aanbod aan energie. De huidige binnenstad van Arnhem vaart anno 2021 nog niet of nauwelijks op duurzame energiebronnen maar zodra ook deze wijken gaan verduurzamen zal het een omvangrijke extra doelgroep zijn voor de AEM. SCHAALBAARHEID Het Nieuwe Werklandschap moet dan ook schaalbaar zijn. In het geval van de AEM geldt: mocht de Arnhemse doelgroep groter worden door verduurzaming van de woningbouw in de binnenstad, dan kunnen langs de waterbuffer twee keer zoveel turbines opgesteld worden. De hal zelf is fysiek schaalbaar door hem te verlengen. Dit concept kan in feite op iedere open plek met ruimte aan een rivier toegepast worden. In verband met het effectief in gebruik nemen van de technieken, denk aan de lengte van bekabeling, geldt wel een voorwaarde dat de locatie binnen een straal van 1a2 km nabij een bewonerskern is. DRAAGVLAK Er valt nog veel winst te behalen uit waterenergie, maar terwijl ontwikkelingen in de aquathermie elkaar snel opvolgen, blijkt investeren hierin moeilijk. Met de nieuwste technieken speelt AEM in op de toekomst en zou het als testcase kunnen gaan dienen voor nog onbewezen technieken. Allereerst laat dit project zien op welke wijze een energieconcept en nieuwe technieken concreet gekoppeld kunnen worden aan enerzijds een publieke doelgroep en anderzijds de urgentie tot revitalisatie van een gebied. Deze koppeling creëert maatschappelijk belang en draagvlak waardoor het een interessante bussines case wordt.

8. NAWOORD

REFLECTIE De aanleidig tot mijn afstudeervoorstel was de autorit iedere vrijdag en zaterdag naar het Artez. Steeds als ik over de brug reed vroeg ik me af: wat is dit eigenlijk voor gebied? Zo mooi maar zo lastig definieerbaar. Het inspireerde mij enorm en ik besloot er mijn afstudeervoorstel over te schrijven. Ik kon toen niet de grote schaal voorzien die het project zou gaan aannemen. Dat was ook niet de intentie van afstudeervoorstel. De intentie was om te zoeken naar de juist functie voor Stadsblokken.

Gaandeweg ontwikkelden klein- en grootschalige plannen, langs een route van een jaar waarin ik de tijd heb genomen, of heb moeten nemen, om het gebied goed te leren kennen. Een jaar historisch onderzoek doen kostte veel tijd en energie. Dat heb ik erg onderschat. Mijn overtuiging was echter dat ik het moest doen om het de juiste functie te kunnen geven.

In het proces om de juiste functie te vinden was een lange adem nodig omdat ik lange tijd niet wist welke richting het project op moest gaan. De eerste twee schouwen zijn een zoektocht geweest naar deze functie. De 1e schouw stond in het teken van het presenteren van het onderzoek en het uitzetten van 3 scenario’s. Richting schouw 2 wilde ik de contouren van mijn ingreep presenteren. Dit lukte, echter wel met een heel ander plan dan ik nu gepresenteerd heb. Na de schouw drong tot mij door dat ik niet de kern te pakken had. Ik ben nóg een keer gedoken in de archieven en vond toen een sterkere identiteit waar ik mijn ingreep naar kon voegen: dienstbaarheid. Bij de uitwerking van dit plan werd het project groter en groter en vroeg ik me regelmatig af welke schaal het project zou gaan aannemen. Stedelijke inpassing, landschappelijk inpassing, historisch erfgoed, infrastructuur, complexe energieconcepten maken tenslotte allen onderdeel uit van deze opgave. Ik kwam erachter dat ik op verschillende disciplines kennis te kort kwam en eigen externe hulp nodig had. De technieken van energieinstallaties zijn bijvoorbeeld complex en daarnaast ben ik geen waterbouwkundige bij de waterschappen. Toch heb ik mij de hele context van het plan eigen gemaakt. Zo heb ik contact gezocht met IF Technology en heb ik een onderzoek van de Provincie Gelderland tot mijn beschikking gekregen over de potentie van waterkracht. Dit hielp mij enorm het plan draagvlak en realiteitszin mee te geven.

De fout die ik vervolgens maakte in de uitwerking van alle verzamelde informatie was dat ik alles in 1 gebouw probeerde op te lossen. Een half jaar studeren op hoe infrastructuur, industrie en publiek met elkaar kunnen intergreren leverde geen goed gebouw op, wel veel vragen.

Dat was dan ook een duidelijk leermoment. Ik moest niet alles willen oplossen met 1 gebaar, maar ik moest zaken losknippen. Losknippen betekent namelijk niet dat functies niet met elkaar geïntegreerd kunnen worden. Hier moest ik echter nog achter komen. Pas nadat ik de functies van het werklandschap beter ging definiëren en loskoppelen vielen de oplossingen op hun plek. Als vanzelf werden ruimtelijke uitdagingen (zoals: relatie publiek met industrie) opgelost.

Het proces van een vormentaal leidde ook langs verschillende wegen. Allereerst zocht ik het in een modern-klassieke vormentaal met als doel eeuwigheidswaarde uit te stralen. Hierdoor werd het gebouw echter teveel een aliën op een historische plek. Weer moest ik terugkoppelen en 2 stappen terugdoen om er vervolgens 3 vooruit te zetten. Het bestuderen van de ASM architectuur en turbinearchitectuur gaven mij aanknopingspunten voor mijn eigen architectuur. DIt heb ik vervolgens kunnen uitwerken.

Dit proces is ongelooflijk waardevol geweest voor mijn ontwikkeling als architect en ontwerper. De schaal van de opgave noopte mij tot meerdere keren afpellen om tot de kern te komen. Daarnaast heeft het mijn kennis vergroot en verrijkt. De verschillende technische en landschappelijk elementen die ik tegenkwam bij het ontwerpen hebben mij allemaal verder gebracht als ontwerper. Ik heb mogen ontwerpen op grote schaal en op detailniveau. Dat maakte het project heel compleet. Het feit dat aquathermie een ‘hot item’ aan het worden is en er een bepaalde urgentie in Nederland ontstaat om water- en energieproblematiek aan te pakken maakt het plan actueel. Ook las ik de berichten vanuit Arnhemse media, over plannen met het gebied, over de hoge waterstanden en de festivals. Deze dynamiek rondom de plek zorgde voor energie om er aan te blijven werken.

Tot slot kan ik zeggen dat ik trots ben op het verrichte werk. Het was geen lineair proces maar ik heb mijn eigen route gevolgd en iets kunnen maken met een resultaat waar ik volledig achter sta.

9. BRONVERMELDING

1 atelier LOOS van VLIET en Bureau B+B. (2012, april). Gebiedsvisie Stadsblokken-Meinerswijk. https://www.stadsblokkenmeinerswijk.nl/sites/default/files/bijlagen/bestanden/gebiedsvisiestadsblokkenmeinerswijk.pdf 2 Gemeente Arnhem. (2012, januari). Structuurvisie Arnhem 2020. https://www.google.nl/ruimtelijkeadaptatie.nl. 3 www.arneym.nl (site bestaat niet meer) 4 Waterberichten archief | Waterpeilen.nl. (2020). Waterpeilen.nl. https://www.waterpeilen.nl/waterberichten-archief 5 BAAC. (2018, februari). Archeologisch bureauonderzoek en Inventariserend veldonderzoek (verkennende fase). https://www.commissiemer.nl/projectdocumenten/00005425.pdf 6 Over de Eusebius. (2020). eusebius.nl. https://eusebius.nl/over-de-eusebius/ 7 Gemeente Arnhem. Bestemmingsplan Gebiedsontwikkeling Stadsblokken-Meinerswijk. (2021, 26 januari). https://docplayer.nl/169613805-Bestemmingsplan-gebiedsontwikkeling-stadsblokken-meinerswijk.html 8 Arnhemse Scheepsbouw Maatschappij (ASM). (2018). https://www.dredgepoint.org/. https://www.dredgepoint.org/dredging-database/shipyards/arnhemse-scheepsbouw-maatschappij-asm 9 van Cruyningen, P., Korteweg, O., & Hummelen, M. (2011). ASM Kloppend Hart. BS. 10 RAAP. (2011). Uiterwaardvergravingen in Meinerswijk-Stadsblokken. https://archisarchief.cultureelerfgoed.nl/Archis2/Archeorapporten/32/AR30061/RA2295_ARMB.pdf 11 InfoCaster B.V. (2021). Meinerswijk - Ijssellinie - Spannende Geschiedenis. spannendegeschiedenis. https://spannendegeschiedenis.nl/koude-oorlog/meinerswijk-ijssellinie 12 Rijksdienst van cultureel erfgoed. (2020). Nederland waterland. https://edepot.wur.nl/402709 13 Provincie Gelderland. (2011). Werkschrift Werklandschappen. http://www.ruimtevoor.nl/economische_activiteiten/PDF/Werkschrift%20werklandschappen.pdf 14 Voor- en nadelen van waterkracht | Essent. (2020). www.essent.nl. https://www.essent.nl/kennisbank/stroom-en-gas/duurzame-energie/waterkracht 15 Royal Haskoning DHV. (2016, december). Onderzoek potentie energie uit waterkracht in Provincie Gelderland. RHDHV_-_Waterkracht_provincie_Gelderland_-_20161227_def. 16 Royal Haskoning DHV. (2016, november). Aanvullende werkzaamheden: Onderzoek potentie energie uit waterkracht in Provincie Gelderland. https://power2nijmegen.nl/wp-content/uploads/2017/08/RHDHVWaterkracht-Gemeente-Nijmegen-20161129.pdf 17 DMEC. (2018, december). DMEC-EINDRAPPORT_FINAL. Hybride Asset Management Strategieën, (Be)Sturend Vermogen en Meervoudige Business Cases Voor Energie uit Water-projecten. 18 STOWA 2017-33. (2017). Thermische energie uit oppervlaktewater. Ministerie van infrastructuur en waterschappen 19 IF Technology - Biemond, H. - Senior Concept Developer. Geraadpleegd medio juni 2020 20 IF Technology. (2020, 10 augustus). Energie uit de stadsgracht. https://iftechnology.nl/kennisbank/een-mooie-samenwerking-levert-energie-uit-de-stadsgracht/ 21 CONOWINGO HYDROELECTRIC GENERATING STATION. (2021) https://www.exeloncorp.com/locations/power-plants/conowingo-hydroelectric-generating-station 22 The Taccani hydroelectric plant. https://www.lineacali.it/en/bellitalia-the-taccani-hydroelectric-plant/ 23 Waterkrachtcentrale in stuw van Hagestein kan in 2000 huizen het licht laten branden (AD). https://www.ad.nl/utrecht/waterkrachtcentrale-in-stuw-van-hagestein-kan-in-2000-huizen-het-licht-laten-branden

Bronnen voor de uitwerking van het ontwerp: - Deltares - Rijkswaterstaat. (2015, januari). Handreiking_Dijkbekledingen_deel_1_-_Algemeen.

Overige bronnen ter behoeve van het historisch (locatie)onderzoek: - Gelders Archief, bouwtekeningen uit het archief. zoekterm ASM-werf. Geraadpleed tussen 2019-2021 - Gelders Archief, topografsiche kaarten uit het archief. zoekterm Arnhem. Geraadpleed tussen 2019-2021 - Gelders Archief, fotoarchief. zoekterm stadsblokken, ASM. Geraadpleed tussen 2019-2021 - Buro Harro & De Zwarte Hond. (2017). masterplan_stadsblokken_meinerswijk_0. - Gemeente Arnhem. (2005, januari). WATER ALS KANS Startnotitie Atelier Rivierzone. https://arnhemspeil.nl/nap/dok/2005-01-00-gemeente-arnhem-kpvv-beleidsdocument-water-als-kans-atelier-rivierzone.pdf - Witteveen en Bos. (2018). Watertoets Gebiedsontwikkeling Stadsblokken en Meinerswijk. b_NL.IMRO.0202.925-0201_13 projectnaam Watertoets Gebiedsontwikkeling Stadsblokken en Meinerswijk - Visser, G. (2015). Het bruisende verleden van de Praets en de Stadsblokken. https://www.stadsblokkenmeinerswijk.nl/sites/default/files/bijlagen/bestanden/nummer_125_november_2015_het_bruisende_verleden_ van_de_praets_en_de_stadsblokken_0.pdf. - Wikipedia-bijdragers. (2020, 26 maart). Schipbrug Arnhem. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Schipbrug_Arnhem

Ter inspiratie kennisgeving: - FEDDES OLTHOF landschaparchitecten. (2015, december). waterkansenkaart. https://www.google.nl/search/waterkansenkaart

BIJLAGE I: PERSONIFICATIE STADSBLOKKEN & ARNHEM

Begripsvorming van de identiteit van de plek aan de hand van historische ontwikkelingen

Als onderdeel van het locatie-onderzoek zijn niet alleen de archieven geraadpleegd maar ook de fantasie. Om nog meer begrip te krijgen voor de identiteit van de plek en de gevoeligheden die eeuwenlang rondom de plek een rol speelden is de plek gepersonificeerd in een geschreven verhaal. Het verhaal is vanuit twee perspectieven geschreven. Het start met het verhaal van de stad Arnhem en zijn relatie met Stadsblokken. Daarna volgt het verhaal van Stadsblokken en zijn relatie met de stad. Het verhaal heeft een belangrijke rol gespeeld in het bepalen van de juiste richting voor het masterplan (zie bijlage II) en is daarom een belangrijk document geworden in de bepaling van de nieuwe functie van het gebied.