Referenties turbinehal-architectuur

Doordat het energieconcept met de Ronomic-pomp nog onbewezen is, is het niet mogelijk dergelijke referenties te analyseren. Het is wél mogelijk waterkrachtcentrales te selecteren die werken op basis van van een verval. Ook worden de turbinehallen geselecteerd op basis van de beeldkwaliteit. Overeenkomstig met andere turbinehallen zijn er opvallende kenmerken in de architectuur te ontdekken. Om deze redenen is de Taccani Hydroelectric Power Plant uit Italië geselecteerd. Deze waterkrachtcentrale uit 1906 laat tevens zien hoe architectuur ingezet wordt in de uitstraling naar buiten en naar binnen toe. De “Conowingo” Hydroelectric Power Plant in de Verenigde staten werkt ook op basis van een verval. Daarnaast is dit bouwwerk multifunctioneel, hetgeen de turbinehal in de AEM ook is. Tot slot een referentie van Nederlandse makelij: de waterkrachtcentrale in Hagestein, in de Nederrijn. Deze centrale is in de basis een stuw die het waterpeil in de Nederrijn en Lek regelt. Echter door het verval in het water is het tevens ingezet om energie op te wekken.

“CONOWINGO” HYDROELECTRIC POWER PLANT 1928, VERENIGDE STATEN De Conowingo Dam, gelegen aan de lagere Susquehannarivier in het noorden van Maryland, heeft meer dan 90 jaar gediend als de grootste bron van schone energie in Maryland. De Conowingo Dam, eigendom van en geëxploiteerd door Exelon Generation, heeft momenteel 11 turbines. Door de jaren heen heeft de Conowingo-dam een belangrijke rol gespeeld bij de bescherming van de Chesapeake Bay, de ondersteuning van lokale en staatseconomieën en het bieden van recreatieve mogelijkheden voor duizenden lokale bewoners en toeristen. De Dam heeft ook een bezoekerscentrum waar het publiek meer te weten kan komen over de geschiedenis van Conowingo, de rol van hydro-elektriciteit als hernieuwbare energiebron, en over de nabijgelegen recreatieve voorzieningen en openbare toegangsgebieden van Conowingo die beschikbaar zijn voor bewoners en toeristen. Het bouwwerk functioneerd als waterkrachtcentrale, als dam en als verkeersbrug en is ontworpen door Stone & Webster.21

Direct valt het ritme van steunberen op. Deze dienen ter versterking van de dam en worden tevens doorgezet in het ritme van de turbinehal, links in de afbeelding. Hiermee is de constructiemethode leidend voor het uiterlijk van het bouwwerk.

Karakteristieken: - horizontaal volume - ritme - verticale belijning door constructie (z.o.z.)

DAM & TUBINE HAL

“CONOWINGO” HYDROELECTRIC PLANT 1928, VERENIGDE STATEN

De kolommen -bovengronds- van de turbinehal staan in lijn met de steunberen van de dam. Het ritme wordt bepaald door de constructie van de hal en dijk. Deze constructie is tevens zichtbaar in het interieur.

Karakteristieken: - horizontaal volume - ritme - verticale belijning door constructie - beweging langs de flanken van de machines - daglicht/visuele openingen in de langsgevel, tussen de constructie

Maryland circa 1930. “Conowingo Hydroelectric Plant. 21 https://www.exeloncorp.com/locations/power-plants/conowingo

TACCANI HYDROELECTRIC POWER PLANT 1906, ITALIE De fabriek werd begin 1900 gebouwd om elektriciteit te produceren voor de katoenspinnerij van het nabijgelegen arbeidersdorp Crespi d’Adda. Tegenwoordig is het een prachtig voorbeeld van industriële archeologie. Naar de wens van de oprichter Cristoforo Benigno Crespi werd het gebouw subtiel ingepast in de omgeving. Het verrijkt het uitzicht en past bij het project die zijn esthetica vindt in de kunst.

De Liberty-stijl, modernisme en middeleeuwse accenten komen samen om leven te geven aan een structuur die doet denken aan de oude gekanteelde kastelen. De smaak voor schoonheid staat ten dienste van de typische functionaliteit van de Crespi-familie. Het esthetische gevoel vond de ideale rechterhand in de architect Gaetano Moretti, een illustere exponent van een stroming van modernistische inspiratie: hem werd daarom de bouw van de energiecentrale toevertrouwd.22

Het gebouw geeft treffend weer dat turbinehallen niet altijd alleen industrie uitstralen. Deze waterkrachtcentrale is één van de voorbeelden die laten zien dat waterkrachtcentrales gebouwen kunnen zijn die zorgvuldig zijn vormgegeven en van zowel van binnen als van buiten esthetische schoonheid uitstralen. Van buiten is het vaak niet afleesbaar wat de functie binnen is. Binnen laat het een schone afgewerkte ruimte zien met duidelijke aandacht voor esthetiek. Dit is een opvallend verschil met de ASM-architectuur die hoofdzakelijk functioneel van aard is. Met aandacht voor esthetiek (wat een klein percentage is van de complete bouwsom van een dergelijk gebouw, maar vanwege de hoge bouwsom toch een fraai budget geeft) ljikt de functie uit te stralen dat hier sprake is van schone industrie. De esthetiek van duurzame energie is terug te zien in de zorgvuldigheid van de architectuur.

Karakteristieken: - aandacht voor esthetiek - horizontaal volume - ritme - verticale belijning door constructie - beweging langs de flanken van de machines - daglicht/visuele openingen in de langsgevel

22 The Taccani hydroelectric plant. https://www.lineacali.it/en/bellitalia-thetaccani-hydroelectric-plant/

WATERKRACHTCENTRALE HAGESTEIN De turbine maakt gebruik van het hoogteverschil tussen het water voor en achter de stuw. Dat is afhankelijk van de wateraanvoer in de Lek en het getij, maar kan oplopen tot zo’n drie meter.

In tijden van droogte staat het water in de Lek aan de oostkant van de stuw lager en is het hoogteverschil beperkt. Aan de westkant wisselt de waterstand voortdurend door de invloed van het getij op zee. Ook dat beïnvloedt het hoogteverschil. Bij hoog water gaat de stuw helemaal open en is er nauwelijks hoogteverschil. Op die momenten, gemiddeld 25 dagen per jaar, kan de turbine geen stroom leveren. De stuw in Hagestein heeft een ‘broer’ en een ‘zus’ in Driel en bij Amerongen. Ze zorgen er gezamenlijk voor dat de rivier niet ‘leegloopt’ naar zee. Door het water tegen te houden - op te stuwen - blijft de rivier diep genoeg voor de scheepvaart. Schepen kunnen passeren via naastgelegen sluizen. De drie stuwen dateren uit de jaren 50 en zijn de afgelopen jaren alledrie opgeknapt. Ze worden centraal bediend vanuit Amerongen.23

De waterkrachtcentrale is een civiel-technisch bouwwerk, waarbij de esthetica geen doel op zichzelf is. De esthetica vindt zijn expressie volledig in de constructie, techniek en de groteske afmetingen van het bouwwerk. Een nadeel van deze techniek is het beperkte verval. Dit wordt grotendeels bepaald door de getijden van de Rijn. In een waterbuffer zoals in de AEM is het mogelijk meer verval te creëren. Overeenkomsten ASM en turbinehallen - horizontaal volume - ritme en geometrie - verticale belijning door constructie - beweging langs de flanken van de machines - daglicht/visuele openingen in de langsgevel - groteske bouwvolumes