Room for HUMAN MATTERS

ArtEZ Finals _EXPO Zwolle

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ Kunstacademie Zwolle 7 juli 2017

ROOM for HUMAN MATTERS -

ArtEZ Finals _EXPO Zwolle

Van woensdag 5 juli tot en met zondag 16 juli vinden de Finals van de ArtEZ Kunstacademie Zwolle plaats in de Grote Kerk te Zwolle. Zo’n honderd eindexamenstudenten van de kunstacademie presenteren daar hun meesterproeven. Werken van kunstenaars in allerlei vormen zijn te zien en met de makers is te praten over de totstandkoming van hun werk.

Kunst en design worden vaak gezien als een versiering van de wereld, in het ergste geval overbodig, in het gunstigste geval nuttig. Door iets een designproduct te noemen kun je er meer geld voor vragen.

PROGRAMMA (onderdeel van The Finals)

-

Room for Human Matters tijdens de Finals van ArtEZ Art Academy Zwolle: in de ochtend is er een besloten programma met gastdocenten en finalisten. Vanaf de lunch is iedereen welkom voor een inspirerend programma over actualiteit en betekenis van kunst, design en kunstonderwijs in de wereld.

De activiteiten vinden plaats in de Grote Kerk of in de directe omgeving.

Toegang is gratis. Voor Roomjams is aanmelding noodzakelijk. Op 7 juli zal bij de ingang van de Grote Kerk een info-punt zijn.

ROOM for finals (besloten ochtendprogramma)

Een flinke groep kunstenaars, designers en theoritici worden losgelaten in de Finals. Ze halen nieuwe inzichten naar boven over het werk en naar aanleiding van het werk.

Maar in de opinie van de ArtEZ Kunstacademie Zwolle is kunst, en ook design dat daar deel van uitmaakt, een energie waarmee je de bestaande situatie kunt veranderen, een taal waarmee je andere dingen kunt zeggen dan de alledaagse struggle for life vaak suggereert.

ROOMLUNCH 12:30 – 13:30 Grote Kerk

Homo Ludens of de Spelende Mens

- Lekker lunchen voor redelijke prijs.

- Mogelijkheid om je nog in te schrijven voor een RoomJam. - Inloop middagprogramma.

- Voor alumni, studenten en docenten, en iedereen met belangstelling voor kunst en human matters.

ROOMTALK 13:30 – 15:00 Grote Kerk

ROOMJAMS 13:30 – 15:30 Grote Kerk

Toegang gratis, aanmelden niet nodig.

Maximaal 15 deelnemers per jam - vooraf aanmelden (n.hendriks@artez.nl).

A. ROOMTALK DESIGN = MENS-ZIJN met Virginia Tassinari,

filosoof en designresearcher, oa verbonden aan Desis Network, Design for Social Innovation ans Sustainability en Luca School of ArtS Genk.

Design wordt steeds invloedrijker in het culturele en politiek krachtenveld van de samenleving. Design heeft als doel om het goede leven vorm te geven, aldus Virginia Tassinari. Ze zet o.a. Hannah Arendt’s visie op werk, arbeid en actie in.

Moderator: Wilhelm Weitkamp

Locatie: Grote Kerk – Middenschip

In een jam zet je met elkaar in korte tijd een actueel onderwerp op scherp. Een goeie jam is betrokken, ideeenrijk en concreet.

B. ROOMJAM met Anja Hertenberger, interactieve mediakunstenaar en researcher

Welke uitdagingen brengen wearables met zich mee? Hoe visualiseert deze draagbare technologie waarneembare maar toch ongrijpbare informatie dat afkomstig is van onze lichamen?

Moderator: Lila Athanasiadou Locatie: Ingang Grote Kerk

C. ROOMJAM

Wat betekent het om mens te zijn, in een technologische wereld? Hoe kunnen we technologie inzetten voor een leefbare habitat?

‘Erasmus’ zeepbelmens’ niet ‘Erasmus zeepbelmens’

ROOMLECTURES Grote Kerk - Middenschip

15:30 - 16:15 Robbie Cornelissen

Moderator: Marijke Meester Locatie: Ingang Grote Kerk

Je kunt onze opvattingen over kunst vergelijken met het onderwijs. Er bestaat een lange traditie om over onderwijs te spreken in termen van doelen en middelen. Die doelen van het onderwijs worden dan vaak beschreven als socialiseren, inburgering of kinderen testen voor de arbeidsmarkt. Wij spreken liever over onderwijs in termen van spel, dan spreek je niet vanuit doelen, maar vanuit een innerlijke drijfveer in het kind. De firma Lego heeft onlangs een leerstoel in Cambridge geopend, ‘The Centre for Research on Play in Education’. Dit centrum wil onderzoek doen naar de rol en de waarde van spel in het onderwijs. Het wil onderzoeken of het klopt dat spelende kinderen meer welzijn ervaren en beter kunnen leren. Het wil het hele onderwijs, wereldwijd, stimuleren om te investeren in spel in plaats van testen.

Hieronymus van Alphen schreef de onsterfelijke woorden ‘Mijn spelen is leren en mijn leren is spelen’. Hierin vinden we dezelfde aanleiding terug die Lego stimuleert om veel geld te stoppen in research naar de rol van spel in onderwijs. Onderwijs als spel is iets anders dan onderwijs als een middel om te slagen in de alledaagse struggle for life.

De klassieke tekst over spel is Homo Ludens van Johan Huizinga, de grote Nederlandse cultuurhistoricus. Huizinga schreef zijn beroemde boek in de jaren ’30, terwijl de Tweede Wereldoorlog zijn schaduwen vooruitwierp. Voor Huizinga vloeit niet alleen het onderwijs, maar de gehele cultuur voort uit het spel. Hij begint Homo Ludens, de Spelende Mens, met de stelling dat spel ouder is dan cultuur. Huizinga zag hoe er overal in de jaren ’30 dictators opkwamen en de vrijheid van de mensen werd geschonden.

Homo Ludens moest een tegenhanger worden, een ode aan de vrijheid, want alleen in vrijheid kan spel zich ontplooien en kan cultuur zich daaruit ontwikkelen.

Huizinga beschrijft in Homo Ludens hoe het spel zichzelf kan ontwikkelen in wedstrijden, in oorlogen, in heilige rituelen, in economie en ruilhandel, maar ook in kunst en design. Hij besteedt heel veel aandacht aan het duidelijk maken dat er een fundamenteel verschil bestaat tussen de doelen van het spel en de redenen van de mens om te spelen. Die doelen zijn bijvoorbeeld psychologisch of sociologisch van aard. Een bepaald spel kan bijvoorbeeld nuttig zijn om de gemeenschap te versterken. Deze nuttigheidsredeneringen worden voor de cultuur als geheel, maar ook voor de kunst en design vaak gebruikt. En ze zijn inderdaad bruikbaar. Maar de reden waarom we spelen, waarom we kunst en design maken, is niet dit nut, maar ligt in de lol van het spelen, in de creatieve scheppende kracht die zich in ons openbaart.

Kunst en design zijn dus vormen van spel, die heel goed gebruikt kunnen worden in de struggle for life, bijvoorbeeld in de reclame of in de economie.

ArtEZ heeft bijvoorbeeld een Master Kunsteducatie die zich expliciet bezighoudt met het inzetten van kunst en design om mensen in conflictsituaties met elkaar te laten verzoenen. Dit is waardevol en er zijn veel voorbeelden van hoe dat kan werken.

Maar de reden waarom we kunst maken heeft te maken met de lol van het spelen.

ArtEZ Kunstacademie Zwolle

De kunstacademie van ArtEZ in Zwolle zet zich in om kunstenaars op te leiden tot excellente kunstenaars. De academie is zich zeer bewust van het feit dat dit alleen maar kan door de ingeboren neiging tot spelen in de studenten te ontwikkelen. Met en door hun kunst laten de studenten zien dat de mens een spelende mens is.

We werken samen met hen aan een kunstpraktijk, die niet alleen oog heeft voor nut, economie of andere uitingen van de struggle for life, maar die ruimte geeft voor de vrijheid die de mens nodig heeft om een goed leven te leiden.

We weten net als Huizinga in de periode voor de Tweede Wereldoorlog, dat we dat nu bijzonder nodig hebben.

D. ROOMJAM met Charl Landvreugd, beeldend kunstenaar, curator en schrijver.

Wilhelm Weitkamp

Hoe sta jij als ‘meervoudig zelf’ in het culturele landschap en in de wereld? Nu het fundamentalisme en populisme wereldwijd oplaaien is het nodig dat kunstenaars en ontwerpers genuanceerd nadenken over deze vraag.

Kunst en Design

Directeur ArtEZ Kunstacademie Zwolle

Moderator: Patty Pontier Locatie: Ingang Grote Kerk

Filosofie van het Tekenen ofwel the Live of Lines.

Beeldend kunstenaar, tekenaar, animator. www.robbiecornelissen.nl

‘De filosofie van het tekenen is een contradictie’, volgens Cornelissen: ‘Tekenen moet je ondergaan. Je moet je eraan overleveren en durven loslaten wat je van tevoren hebt bedacht.’ Toch kun je over tekenen spreken en filosoferen, bijvoorbeeld over de relatie tussen tekenen en leven, de tijd en de handeling. Beelden zijn net zo belangrijk als woorden in de lezing.

16:15 - 17:00 Laurens ten Kate Homo bulla est: De mens als vraag naar de mens - In humanisme, religie en kunst.

Bijzonder hoogleraar Vrijzinnige Religiositeit en Humanisme, Universiteit voor Humanistiek

‘Erasmus zeepbelmens’ wordt de inzet voor de lezing. Het zal gaan over verbeelding, schepping en wereld. Over het belang van Hannah Arendts werk voor kunstenaars; met voorbeelden uit het project ‘Van de wereld’ met beeldend kunstenaars Robert Zandvliet en Harry Haarsma.

ROOMKROEG Grote Kerk

17:00 - 20:00

Goeie gesprekken met een borrel en een hapje. Ontmoetingen met afstudeerders bij hun werk. Pop-upmuziek en bijzondere events te verwachten.

Voor alumni, studenten en docenten, en iedereen met belangstelling voor kunst en human matters.

Info: Nelleke Hendriks, n.hendriks@artez.nl

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017

Inleiding

Wilhelm Weitkamp

De brandende hand

Animation _Design

In de garage, boven de fietsen, zijn twee planken aan de muur bevestigd. De werkbank begint waar de fietsen eindigen en waar vroeger het nachthok voor de zebravinken stond.

Door een gat in de buitenmuur konden de zebravinken naar de volière. Op de planken dus, staan potjes verf die, als je ze open zou maken, een dik vel te zien geven. Als je daar met je vinger op drukt is het spannend wanneer de spanning op het vel te groot wordt en de vinger erin verdwijnt. Heel soms is de verf eronder zover ingedroogd dat de vinger schoon terugkomt. Er staan ook jampotjes en bonenpotjes met roestige spijkers en schroeven. In het blik met de afbeelding van sperziebonen staan een vijftal kwasten. Ze zijn in de wasbenzine gezet. Die is verdampt en de kwasten staan er nu versteend in. Er liggen verder nog poetsdoeken, een stoffer, fietsonderdelen, bandenplakspullen, waaronder ook de ingedroogde tubes Simsonsolutie en de fles wasbenzine. Het doosje lucifers wordt in de bek van de bankschroef geklemd die aan de werkbank bevestigd is. Ernaast liggen vier lucifers klaar. In de rechter handpalm wordt een plasje benzine gegoten. Met de vrije hand kan nu een lucifer langs het afstrijkvlak gehaald worden. Dat vraagt wat behendigheid, maar de lucifer vat vlot vlam bij lucifer nummer twee.

Nu is het nog lef hebben om de lucifer in het plasje benzine in de andere hand te dopen. De lucifer brandt, de vlam vreet zich door het hout en op het moment dat de verkoolde kop van de lucifer zichtbaar wordt wint opwinding het van de angst. Het geeft direct een enorme vlam, best indrukwekkend. Nu is het zaak om de vrije hand met zoveel mogelijk vertraging omgekeerd over de brandende hand te leggen. Meestal lukt dat wel, maar nu heeft het oppervlak van de trui vlam gevat, omdat de vlam uit de dichtklappende handpalmen werd geperst. In een reflex veegt de vrije hand langs het oppervlak van de trui alsof het vuur een viezigheid betreft. Het vuur dooft. Even nog is er de rush adrenaline van de opwinding en de schrik. Dan is er trots over het geslaagde experiment, de koelbloedigheid, de verwondering. Veel later komt het besef dat het nogal een link spel was om te spelen. Nog even terug naar de zebravinken. Wat zijn dat toch waanzinnig mooie vogels.

De persoon in de hierboven beschreven gebeurtenis is man noch vrouw, meisje noch jongen. Dat wij daar als lezer direct iets ‘zien’ zegt iets over onze perceptie. Dit soort uitzoeken, experimenteren en tamelijk ‘domme’ gedrag wordt doorgaans toegeschreven aan jonge jongens, jonge mannen. Laten we de persoon dus verder Zebra noemen. Zebra handelt vanuit een bepaalde mentaliteit. Zebra toont ons in de garage een aantal voorwaarden voor artistiek handelen. Zebra is nieuwsgierig en voelt de noodzaak en vrijheid om iets uit te zoeken. Zebra wil iets ervaren, dat is spannend, en angst moet worden overwonnen. Allemaal voorwaarden om de ervaring van verwondering vorm te kunnen geven. Zebra organiseert het experiment ook heel nauwkeurig en met veel aandacht. De omgeving wordt heel intensief waargenomen, elk detail op de plank in de garage kan later gedetailleerd gereproduceerd worden. Het luciferdoosje wordt met zorg in de bankschroef geplaatst. Niet te vast, want dan gaat het kapot en niet te los, want dan glijdt het er tijdens het aanstrijken met de lucifer tussenuit.

Hoe dom deze gehele actie ook lijkt, Zebra gaat er totaal in op, het moet gebeuren en het lukt. De hand brandt. De verwondering die Zebra ervaart is niet zozeer de brandende hand, maar veel meer de toevallige ontdekking dat je vuur van een brandend oppervlak kunt wegvegen.

Zou de gebeurtenis hierboven verbeeld worden in een animatiefilm dan heeft de maker het gegeven als een belangwekkende observatie herkent. Dit kleine verhaal is de moeite van het vertellen waard.

Dan wordt direct duidelijk hoe complex het maken van zo’n film eigenlijk is. Want hoe doe je dat dan? Er zijn ontelbaar veel keuzes te maken, er zijn zoveel beeld- en cinematografische middelen die inzetbaar zijn of nodig. Er zal gezocht en geëxperimenteerd moeten worden naar wat het beste werkt voor het vertellen van dit verhaal. Dan komen de vragen en de twijfels.

Hoe laat je de toeschouwer ervaren hoe gedreven nieuwsgierig Zebra is? Is dit de optimale manier om het te vertellen, is het verbeeldend, is er ruimte voor interpretatie? Er is technische kennis voor nodig en de maker moet talent in huis hebben om de keuzes te maken die leiden tot een geloofwaardige en indringende verbeelding.

En hoe krijgt dit verhaal een bevredigend einde?

Dit alles is wat animatoren hier leren, kunstzinnig vertellen, verbeelden en vormgeven in producten die gaan over menselijk handelen.

Is dat Human Matters?

Sytse van der Zee Hoofd Animation Design en Comic Design

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017

Animation Design

Foto: Sytse van der Zee

Als je niet beweegt gebeurt er niets: stilstaan is geen optie.

Blijven bewegen is een vereiste in ons vak. De veranderende wereld geeft ons voortdurend prikkels. Een ondernemende houding en een nieuwsgierige blik zijn essentieel om de signalen op te vangen en de mogelijkheden voor ons als grafisch ontwerpers te benutten. Het werkveld is overal om ons heen. De kansen liggen voor het oprapen als je ze maar ziet. Hoe mooi is het dat je kunt bijdragen aan de aandacht voor sociaal maatschappelijke onderwerpen. Mensen anders te laten kijken, te laten verbazen en te laten verwonderen. En mensen daarmee aan te zetten tot nieuwe gedachten en gedragingen.

Binnen de opleiding Graphic Design zijn we continu bezig met de kansen te vergroten.

We inspireren de studenten met wat er speelt in de wereld. We laten hen ontdekken wie ze zijn en waar ze staan ten opzichte van de ander, ten aanzien van de sociale ontwerpvraagstukken en de daarbij behorende opdrachten. Ze analyseren en doorgronden hun onderwerpen, en vertalen deze uiteindelijk naar producten die communiceren. Met jouw bijdrage als ontwerper kun je de wereld ‘een beetje inzichtelijker en mooier’ maken en aandacht geven aan onderwerpen die ons als mensen aangaan.

Graphic _Design

Als opleiding anticiperen we steeds op de praktijk en we blijven bewegen om aansluiting te houden met deze praktijk. Het curriculum laat ruimte voor inspiratie van buiten en innovatieve ontwikkelingen binnen ons vak. We werken samen met mensen uit het veld, bedrijven en gemeenten, we leren van hen en gaan in gesprek. We verrassen hen met oplossingen voor de opdrachten, die zij aan onze studenten verstrekken. Onze studenten staan midden in de samenleving. De eindexamenstudenten van dit jaar laten dat zien.

De onderwerpen zijn stuk voor stuk sociaal bewogen onderwerpen die ertoe doen. Van de ode aan de boom, tot onze kijk op ouderen, van de gevolgen van gamen tot het zichtbaar maken van onzichtbare beperkingen, van het virtuele leven in ‘de bubbel’, tot de steeds afnemende ruimte waarin we leven, van vooroordelen, tot het ontdekken van cultuurkenmerken bij jezelf, van peuken1 tot de archeologische vondsten bij de aanleg van de Noord/Zuidlijn2.

1

Anne-Marieke Zaal: ‘Met een voorliefde voor duurzaamheid en de overtuiging dat grafisch ontwerpers de kracht hebben om iets positiefs bij te dragen in de wereld, wilde ik niet enkel informeren over het probleem, maar het ook direct aanpakken.

Het nieuwe ontwerp van het sigarettenpakje bevat een ruimte voor opgebrande sigaretten, zo hebben rokers altijd een asbak bij de hand en belanden er minder peuken in de natuur.’

Marijke Meester hoofd Graphic Design ArtEZ Zwolle

2

Tom Vonk: ‘Vanuit mijn persoonlijke drijfveer voor ruimtelijke studies, heb ik vijf vondsten/thema’s vertaald naar gestileerde ruimtelijke vormen en zoals mijn plattegrond laat zien, geplaatst boven het tracé van de Noord/Zuidlijn. Deze verhalende wayfinders vormen een groot contrast met het huidige straatbeeld, waardoor een confrontatie met degene die ze ziet onvermijdelijk is.’

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017

Graphic Design

beeld: Anne-Marieke Zaal & Tom Vonk

Finals, Het begin van een reis...

Illustration _Design

Hoewel het woord Finals wijst op de afsluiting van de studietijd, ziet de studierichting Illustration Design de fase van het afstuderen liever als start. Of, misschien nog beter, als één van de tussenstations op een nog mooie, lange en creatieve reis die de illustrator gaat afleggen. Een reis die hopelijk nooit stopt.

In september 2017 gaan zo’n

veertig tweede- en derdejaars illustratie studenten op reis. Gedurende de maand september zijn zij onderdeel van het reisproject uitgestippeld op het traject Zwolle - Barcelona. Studenten geven zelf invulling aan hun reis: ze bepalen zelf wat ze gaan doen en onderzoeken, waar en hoe (lang) ze gaan reizen en met wie. Tijdens het reisproject wordt beeldend onderzocht, gereflecteerd, gefilosofeerd, gepraat, getekend, gekeken, kortom: gereisd. De route loopt langs kunstacademies, spirituele, architectonische en landschappelijke hoogtepunten en inspirerende kunstenaars. Op al deze plekken is ruimte en tijd voor uitwisseling van kennis, inzichten, houdingen, kunde en ervaring. Maar ook voor lanterfanten, dromen, fantaseren, naar de sterren staren of lekker helemaal niets Leonie Hahn ‘That strange red afternoon’ 2017 (Gemengde technieken)

doen.

Volg de ontwikkelingen op:

www.illustrationdesign.artez.nl

In feite staat de benaming Finals symbool voor de wijze waarop wij mensen vormgeven aan het leven, waarbij geforceerde momenten worden gecreëerd waarop wij geacht worden iets te presteren. In werkelijkheid laat het leven zich (gelukkig) vaak niet via deze ijkpunten organiseren. We nemen allemaal wel eens een onverwachte afslag (of voelen onszelf daartoe gedwongen) of we hebben net iets meer tijd nodig om een bepaalde afstand te overbruggen. Voor een student betekent het dat er altijd een risico is dat hij op het ‘gewenste moment’ nog niet op de eindbestemming kan arriveren.

‘De onderwijspedagogische weg, de langzame, moeilijke, frustrerende en zwakke weg, is daarom wellicht niet de populairste weg in een ongeduldige maatschappij’ schrijft onderwijspedagoog Gert Biesta in zijn inspirerende boek ‘Het prachtige risico van onderwijs’. En, vervolgt hij, ‘Uiteindelijk zou het echter wel eens de enige duurzame weg kunnen blijken te zijn, omdat we allemaal weten dat systemen die gericht zijn op de totale controle van wat mensen doen en denken uiteindelijk onder hun eigen gewicht in elkaar storten - als ze niet al eerder van binnenuit waren opengebarsten.’

De studierichting Illustration Design verstaat onder de ‘duurzame weg’ de zoektocht van de student naar datgene wat hem fascineert en inspireert. Tijdens de studie wordt de student gestimuleerd zich te begeven op onbekend terrein en het ongewisse te omarmen. Na verloop van tijd kijkt de student met andere ogen naar zichzelf, naar zichzelf als maker én naar de wereld. Op vaak onverwachte momenten vindt de student datgene wat hem raakt en hem in beweging zet. Niet omdat het moet maar, omdat er in hem iets is aangewakkerd dat verteld moet worden. De student is hiermee auteur van zijn eigen werk geworden en verrijkt vanuit die optiek de wereld met nieuwe verhalen en betekenissen.

Meike Hakkaart ‘Fragile’ 2017 (Keramiek met glazuur)

Tessa den Boef ‘Gezonken’ (inkt + potlood op aquarelpapier) 2017

Vanaf het moment dat de student de academie verlaat worden hele andere dingen van hem gevraagd. Niet elke student is na vier jaar studie bij machte zijn werk te ‘vermarkten’ of vanaf dag één in staat zijn brood te verdienen met zijn illustratiewerk. Maar de studierichting handelt vanuit het vertrouwen én ervaring, dat als het vuurtje eenmaal is gaan branden, de student vanuit overtuiging en noodzaak de praktische zaken zal overwinnen en het inhoudelijke verhaal de basis is waarop de toekomstige illustrator zijn vervolgpad kan uitstippelen.

Het werk dat de illustratoren presenteren in de Grote Kerk kenmerkt zich, juist door de persoonlijke inslag, door een grote diversiteit in inhoud, beeldtaal en media. Of het nou gaat om het spel met het nieuws, de fascinatie voor wat een seriemoordenaar beweegt, de liefde voor lelijke dingen óf voor Afrikaanse volksverhalen. Een auto als vaste grond onder de voeten of de schoonheid die voortkomt uit een spierziekte.

De zoektocht naar een eerlijk vrouwelijk beeld, de omarming van de dood, gesprekken over intimiteit. Of drie mannen die je het hoofd op hol brengen.

De onverwachte gebeurtenis in de natuur, de gevolgen van migraine of een autoriteitsprobleem: zonder uitzondering heeft het werk een uitgesproken persoonlijk stempel. Het kijken naar het werk is daarmee in de eerste plaats een ontmoeting met de maker.

Eva Blaak Hoofd Illustration Design ArtEZ Zwolle

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017

Illustration Design

Privacy Matters, verkenningen naar IN 1 Georges Teyssot, A typology of everyday constellations, The MIT Press, 2013

Ooit waren de grenzen tussen het interieur (privé) en exterieur (publiek) permanent, helder en stabiel. We woonden in huizen die ons als ondoorzichtige volumes beschermden tegen de buitenwereld. Volgens Georges Teyssot1 zijn, in onze postmoderne wereld, deze grenzen tijdelijk en wazig geworden en altijd in beweging. Ruimten worden sindsdien ontworpen als doorzichtig en transparant. Daarmee wordt de buitenwereld op een overweldigende wijze naar binnen gehaald. Het behouden van het interieur, het privé, is een continue strijd.

Teyssot schrijft dat het woord interieur ontleend is aan het Franse woord ‘Intérieur’ wat ‘binnenste’ betekent. Het beschreef onze persoonlijke, innerlijke gevoelens; onze menselijke ziel. Pas in de tweede helft van de 19e eeuw kreeg het de betekenis die wij nu ook kennen; een verwijzing naar de condities van comfort en geluk in een huis.

In het Latijn betekent het woord ‘inter’ datgene tussen ons en de buitenwereld. Daarmee ontstaat één van de belangrijkste kenmerken van het interieur, de grens. Het deelwoordje ‘in’ van interieur suggereert immers een ‘in’ en daarmee ook een ‘buiten’. Om deze dualiteit in stand te houden is altijd een grens nodig.

Het binnenhalen van de buitenwereld wordt van oudsher ervaren als het naar binnen halen van het Paard van Troje. We willen graag geïnformeerd zijn, maar tegelijkertijd brengen boeken, kranten, tijdschriften, het ‘buiten’ naar binnen. Dat is nu niet anders met het binnenhalen van het publieke middels je smartphone en smart-tv. Het is alleen extremer geworden.

In de NRC van 7 maart 20172 wordt beschreven hoe slimme televisies, smartphones en moderne auto’s het publieke domein toegang kunnen geven tot jouw privéwereld. WikiLeaks meldt dat geheime diensten kunnen inbreken op die apparaten, ze maken daarbij gebruik van beveiligingslekken in apparaten die nog niet eerder ontdekt zijn. De CIA ontwikkelde bijvoorbeeld een computervirus voor Samsung-televisies, dat er voor zorgde dat de televisie aan blijft staan wanneer de gebruiker op de uitknop drukt. In die fake-off-modus, zoals WikiLeaks het noemt, blijven microfoon en camera gewoon geactiveerd en stuurt de software de heimelijk gemaakte opnames door naar computers van de geheime dienst. Op die manier is het mogelijk van buiten af mee te kijken en luisteren naar gesprekken en activiteiten in de ruimte waar de televisie staat. We zijn ons er nauwelijks van bewust dat we onszelf, in de meest privésituaties, onterecht onbespied wanen.

2 NRC Handelsblad, 7 maart 2017, www.nrc.nl/ nieuws/2017/03/07/ wikileaks-cia-bespioneert-burgers-via-smartphonesen-slimme-tvs7155328-a1549218

Interior _Architecture

Het grote belang van interieur is dat het onze privacy moet beschermen, ons inwendige, het innerlijke. In het Latijn wordt gesproken van ‘Intumus’ dat binnenste of meest vertrouwd betekent. Georges Teyssotte beschrijft dat het conflict tussen public en privacy (exterieur en interieur) kenmerkend voor onze tijd is. Onduidelijkheid over de grens tussen public en privacy maakt dat de mens deze grens opnieuw aan het definiëren is. Onze eerste natuurlijke reactie is terug te gaan naar de oude situatie waar de grens stevig en beschermend was. In het klein zijn mensen aan het cocoonen, creëren we gated communities, en in het groot zijn we handelsverdragen aan het opzeggen of bouwen we een hek om ons land te beschermen.

Echter uit de berichten van Wikileaks blijkt dat als gevolg van de kwetsbaarheden van the internet of things die fysieke begrenzing als bescherming van onze privacy niet langer werkt. Maar hoe definiëren we dan, in onze tijd, een grens die niet fysiek aanwezig is maar op een geheel andere wijze gedefinieerd wordt? Terug naar vroeger kan niet en is ook niet wenselijk maar tegelijkertijd mogen we niet vergeten dat in essentie het interieur altijd verborgen is en moet zijn. Interieur is het meest vertrouwde, persoonlijke van de mens.

In een tijd waarin privacy sterk onder druk staat, is het van groot belang dat interieurarchitecten opnieuw over deze grens nadenken.

ArtEZ in__architectuur3, Zwolle onderzoekt deze veranderende context.

Het vraagt ons inziens om nieuwe ruimteconcepten, nieuwe inzichten over hoe we met deze veranderende grenzen om kunnen gaan. Het bepaalt immers hoe de mens zich op zijn specifieke plek in de wereld, die hij als eigen ervaart, veilig kan voelen.

Ons mens-zijn hangt hier van af. Human Matters.

Eric de Leeuw & Ingrid van Zanten Hoofd Interior Architecture

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017

3 We definiëren in_architectuur als een relatie tussen mens en ruimte. En het systematisch ordenen van kennis over het ‘In’. De kennis van ruimte, de kennis van de verhouding van het lichaam tot de ruimte, onderzoeken we door het te toetsen aan de werkelijkheid.

Interior Architecture

Foto: Eric de Leeuw

Comicc _Designn

We rekken ons uit, we richten ons op. Ons vel rekt langzaam uit en trekt zich soms strak. We komen en we gaan. En dat laten we niet ongemerkt voorbij gaan.

Dit is een Strip. Met een hoofdletter S. Eentje die het medium oprekt, eentje die gaat over een van onze diepste driften. Over wat het betekent om een mens te zijn. Human Matters als Strip.

Rick Steggerda Docent Storytelling

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017

Comic Design

Beeld: Bob op’t Land

ECHO van Human matters

De opleiding ArtEZ Docent beeldende Kunst en Vormgeving Zwolle houdt zich bezig met Educatie en Onderzoek in Beeldende Kunst. (ArtEZ ECHO) .

In ECHO vullen de gebieden van beeldende kunst en educatie elkaar aan. Dat betekent dat beeldende kunst als onderzoeksmiddel ingezet wordt en dat educatie gekleurd wordt door de beeldende kunst. Beide gebieden kenmerken zich als ‘tussen’.

Hannah Arendt typeert school als tussenruimte, het woord school is namelijk afkomstig van een woord dat vrije tijd betekent. In de school begeven leerlingen zich tussen het private (verzorgers) en het publieke (de wereld) en is er tijd voor het belangeloos oefenen. Leerlingen worden hier beschermd tegen de macht van de ‘onderdrukking’ of die van ‘de meerderheid’. De tussenruimte is niet geïsoleerd, maar doorwaadbaar.

Docent Beeldende Kunst _en Vormgeving

Ook de beeldende kunst is een tussenruimte. De kunsten hebben een zogenaamde autonome ruimte, waarin de wereld kritisch bevraagd wordt en weerspiegelingen van de wereld en meer specifiek de samenleving verbeeld worden.

Hoewel de autonome ruimte artificieel is, is zij tevens reëel. Het oefenen of spelen vindt in alle ernst plaats. Studenten aan de opleiding oefenen in de vraag naar wat het autonome zou kunnen inhouden, de vraag naar engagement en naar de waarde van het spel en het ontwerp. Enerzijds treden zij in de culturele sporen van voorgangers, waarmee hun interesses verbreed worden. Anderzijds betreden zij vanuit hun persoonlijke motivatie een schijnbaar onontgonnen veld van mogelijkheden, waardoor de student als nieuwkomer stem krijgt in het pluriforme grotere geheel. In dit oefenen zijn het maken en denken in een continue feedbackloop met elkaar verbonden.

Werken van diverse kunstenaars zijn inspirerend in het overdenken van ontmoetingen in tussenruimtes. Denk aan het bevragen van het instituut door Hans Haacke, het verkennen van media door Hito Steyerl of de vraag naar uniciteit door Pilvi Takala. Een inspirerend voorbeeld dat past in deze korte exercitie naar Human Matters is het werk van Abramovic – The artist is present. Ze raakt aan het bijna verdwenen gevoel van de waarde van interactie. Vanuit de interactie - een tussenactie – begrijpen we dat waarden en betekenissen nooit in een persoon gelegen zijn, maar tot uiting komen tussen personen of tussen personen en hun omgeving.

Henk Oosterling spreekt van ‘intervidu’ om aan te geven dat we geen onscheidbare eenheden (in-dividu) zijn, maar in de woorden van Michael Puett ‘unieke en complexe constructies van eigenschappen, emoties en verlangens, die in een specifieke context op dynamische wijze interacteren’.

Hoewel het ‘ik’ bestaat vanuit de humaniteit van de medemens, dienen we structureel alert te zijn in de wijze waarop we met elkaar en met de wereld interacteren. Thomas Metzinger deelt het idee een ‘fenomenaal zelfmodel’. De mens plaatst zichzelf in het centrum van het universum, omdat hij via een ‘egotunnel’ van zintuiglijke ervaringen en geheugen alle indrukken in zijn eigen centrum positioneert.

De mens zou niet anders kunnen dan vanuit dit eenpuntsperspectief waar te nemen en betekenis te geven aan zijn identiteit. Dit brengt het gevaar met zich mee dat de mens arrogant wordt ten opzichte van de ander en de wereld om zich heen. Ondanks haar schijngestalte is identiteit een uiterst reëel gegeven, aldus Oosterling.

Hoewel de persoon steeds eenzelfde eenheid is, is de persoon een meerstemmig wezen. In hem of haar spreken zijn of haar naasten: haar dochter, haar moeder, de vriendin, de buurvrouw, de collega. Die diverse stemmen dragen bij aan wat in Ubuntu-filosofie ‘ik ben, omdat wij zijn’, genoemd wordt. En als we de interactie echt serieus willen nemen, halen we de mens uit het centrum van het universum, en laten we ook de berg, de planeet, het huis, het water of de hond ‘tot ons spreken’.

Om bovenstaande schets meer concreet te maken, raadpleeg ik het werk van enkele afstudeerders. Stephanie van Duijnisveld verkent – in de lijn van filosofen als Thimothy Morton - de ecologische realiteit. In een voortdurende interactie tussen maken en denken komt Duijnisveld tot een poëtische uitwerking van diezelfde vraag. Haar werk is een meerstemmig geheel van materialen in de vorm van schilderijen, houten constructies en kleine symbolische objecten.

In het werk van Jeffrey Brok voelen we de urgentie van het schilderen. In de woorden van Jan Verwoert: ‘Why are conceptual artist still painting? Because they think it’s a good idea.’ Brok verkent de fenomenologie, hij neemt waar wat zich present stelt. En samen met

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

kunstenaars uit het verleden en heden onderzoekt hij de wijze waarop die persoonlijke waarneming gematerialiseerd kan worden in verf. Tot slot wil ik het werk van Roos Lechner benoemen. Zij toont dat we de wereld telkens weer opnieuw kunnen leren kennen. Ze verkent het vraagstuk dementie vanuit een surrealistisch perspectief. Vanuit haar beeldend werk zien we de dementerende opnieuw waarnemen, hetgeen tot nieuwe ‘waarheden’ leidt.

Wouter Engelbart Hoofd Educatie en Onderzoek in Beeldende Kunst Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017

Docent Beeldende Kunst en Vormgeving

Beeld: Annelin de Jonge

ROOM _for HUMAN MATTERS

ArtEZ _Kunstacademie Zwolle

Finals EXPO _5 t/m 16 juli 2017