Proposta respecto do futuro regulamento lexislativo da corresponsabilidade parental nos casos de c

Asociación de profesionais dos CIM – ASOCIM G94.134.038

PROPOSTA RESPECTO DO FUTURO REGULAMENTO LEXISLATIVO DA CORRESPONSABILIDADE PARENTAL NOS CASOS DE CESE DA CONVIVENCIA

Coñecedores da IPL -número de rexistro 331-, sobre a custodia compartida, as persoas que integramos a Asociación de profesionais dos CIM cremos necesario expoñer alguns dos criterios que, ao noso parecer, deben ser as bases sobre as que se fundamente a redacción da norma. Tamén consideramos que é a nosa obriga expoñer algunhas das realidades, ás veces dramáticas, coas que nos atopamos día a día no desenvolvemento do noso traballo e que non poden ser esquecidas polo lexislador, toda vez que provocarían unha clara discriminación e aumentarían o sufrimento das mulleres máis vulnerables, principalmente as vítimas das diversas violencias machistas.

En España, a custodia compartida non é unha novidade; está regulada no artigo 92 do Código Civil, modificado pola lei 15/2005, que esixe o acordo entre as partes que a solicitan. En Europa, non é a pauta. En Francia e Bélxica existe esta modalidade sempre que sexa acordada. En Finlandia, Noruega, Austria, Italia, Alemaña, Inglaterra e Escocia, nos supostos de separación ou divorcio, as proxenitoras e proxenitores poden chegar a un acordo sobre a responsabilidade parental e, se non o conseguen, o asunto terá que ser resolto polos tribunais. Irlanda non recolle en ningún caso este suposto. En Australia, pola contra, a lei obriga a xuíces e xuízas a considerar o reparto igualitario do tempo dos e das menores entrambos proxenitores, o que levou a un incremento dos casos de residencia compartida. Máis de dez anos despois de práctica os resultados son desalentadores: detectáronse importantes problemas de comportamento en menores polo estrés padecido co cambio continuo da persoa coidadora, derivados da dificultade de comprensión da súa nova situación.

Ademáis tense constatado que o continuo traslado dun fogar a outro pode ocasionarlles, en moitas ocasións, desequilibrios psicolóxicos importantes. Daquela considerouse que a residencia compartida era a mellor opción, o que conlevou un incremento da casuística alí onde menos conviña, dando lugar a situacións moi prexudiciais para os e as menores implicadas. Así pois, a reforma australiana está a ser amplamente críticada por tratar de dar unha sensación de xustiza e de igualdade primando a defensa dos intereses dos pais e as nais fronte aos da súa proxenie.

Por outra banda, en EEUU existen dende hai tempo asociacións de fillos e fillas que viviron a custodia compartida e non puideron desenvolver con normalidade as súas vidas. Estas experiencias deberían levarnos a actuar con cautela na aceptación dunha norma legal tan cuestionada.

1

Asociación de profesionais dos CIM – ASOCIM G94.134.038

Ademais dos criterios que se están a ter en conta na actualidade polos tribunais para outorgar a custodia compartida (a opinión dos e das menores, a dedicación de nais e pais antes do cese da convivencia, os horarios, o tempo investido no seu traballo, a capacidade para mediar e negociar en tódolos aspectos relativos ao cuidado das e dos fillos, así como o feito de ter ubicado un domicilio cerca do seu centro educativo), de cara á protección dos intereses dos e das menores consideramos de vital importancia incluír, nunha hipotética futura lei da corresponsabilidade parental, os seguintes requisitos: 1. Os motivos para solicitar a custodia compartida. Moitas veces atopámonos a petición agocha máis un interese económico que un verdadeiro desexo de exercer a paternidade.

2. A capacidade, a dispoñibilidade e o firme propósito de asumir conxuntamente a responsabilidade da crianza dos fillos e fillas; nese senso, deberían establecer un compromiso acerca dos obxectivos e normas comúns na súa educación.

3. A decisión ten que ser suficientemente meditada, non resultado dun impulso irreflexivo e, menos aínda, dun intento de coacción.

4. A capacidade de ambos proxenitores para satisfacer as necesidades afectivas e psicolóxicas das e dos menores.

5. A relación mantida cos fillos e as fillas antes do divorcio: sorprende que persoas que non se implicaron na súa crianza durante a vida común,reclamen agora un tempo que antes non investían.

6. A comunicación establecida entre os proxenitores, xa que moitos agresores teñen motivos ocultos para solicitar a custodia, entre outros a vinganza e o control sobre a vítima.

Ademais do antedito, cara á redacción dunha norma xurídica que regule esta matería, é imprescindible, segundo a nosa opinión, ter en conta os seguintes feitos: Segundo unha enquisa do CIS de 2016, antes de entrar en vigor a normativa de 2011, en España só un 10% dos homes pedía a custodia dos seus fillos e fillas, mentres que, no caso das mulleres, a porcentaxe elevábase ata o 95%. O inicio das solicitudes da custodia compartida semella unha clara consecuencia da crise económica e da perda de emprego, determinando que moitas veces se solicitara para evitar a pensión de alimentos e a perda da vivenda. Así pois, poderíamos afirmar que, en moitos casos, o cambio vén motivado por razóns económicas, resultado cando menos curioso que, quen nunca antes -nin agora- solicitaba a custodia exclusiva, pretenda agora ter a 2

Asociación de profesionais dos CIM – ASOCIM G94.134.038

compartida por lei. De feito constatamos no noso día a día que os homes piden cada vez máis a custodia compartida eludindo, xeralmente, ter a plena responsabilidade dos fillos e fillas. Este, polo tanto, é un dato importantísimo a ter en conta, porque pensamos que esta proposta non impulsa o desenvolvemento laboral, profesional e familiar en igualdade cara á corresponsabilidade parental dos dous membros da parella.

Por outra banda a situación de nais e pais parte da desigualdade: a taxa de paro é claramente desfavorable ás mulleres. Os homes traballan máis e teñen máis nivel económico. Moitas mulleres seguen a renunciar ao mercado laboral para encargarse maioritariamente do coidado de persoas dependentes (menores e/ou maiores). No mellor dos casos teñen un traballo por horas ou a media xornada (1 de cada 3 fronte a 1 de cada 10 varóns), claramente insuficiente para ser o sostén da economía doméstica cando a relación remata. Ademáis, nos supostos nos que os dous traballan fóra da casa, a muller dedica 26 horas semanais ás tarefas domésticas fronte ás 9 que inviste o home.

Estes datos da enquisa do CIS de 2016 son a realidade habitual de moitas mulleres e, nestes supostos, a ruptura supón non poder volver axiña ao mercado laboral e recuperar a súa carreira profesional, polo que, tampouco terán medios suficientes para sacar adiante á súa familia. Nin que dicir ten que a fenda salarial de xénero no noso país é de case o 20%, o que supón a maiores para elas un elevado custo á hora de xubilarse e nos casos de ruptura de parella.

Por outra banda, é fundamental ter en conta que moitas mulleres que deciden solicitar a separación ou o divorcio, fanno para poñer fin a unha relación marcada polo medo de situacións de violencia de xénero implícitas. Na maioría destes casos non existe denuncia ( un 44% das mulleres maltratadas recoñecen non ter denunciado e un 65% da violencia de xénero está oculta, segundo unha macroenquisa realizada no noso país en 2016) polo que a custodia compartida convértese nunha especie de vendeta que permite continuar o control sobre a muller a través dos fillos e as fillas, á súa vez vítimas desa violencia, ao tempo que lle evita ter que pasar a pensión de alimentos.

Martha Mahoney (profesora da Facultade de Dereito da Universidade de Miami) recalca que a separación é un dos momentos máis perigosos na relación de parella abusiva. Nas súas investigacións sobre violencia no proceso de separación, indica que moitos agresores solicitan a custodia compartida como un medio de control cando outros fallan, utilizando o sistema legal como unha nova “area de combate” para evitar que a súas parellas os deixen. Así pois, impoñer nestes casos a custodia compartida, pode supor unha violencia institucional engadida e unha forma máis de revictimización.

3

Asociación de profesionais dos CIM – ASOCIM G94.134.038

España xa foi condenada no ano 2015 pola Convención para a Eliminación de todas as formas de Discriminación contra a Muller polo asasinato de Andrea González Carreño a mans do seu pai. A Convención instou a España a lexislar co obxectivo de protexer sempre ás e aos menores, mais, por desgraza, esta recomendación non foi desenvolvida. A defensa da vida e da integridade física e psicolóxica da e do menor supón unha obriga suprema e irrenunciable. Se non se coñece o proceso cíclico da violencia e como afecta aos fillos e ás fillas a convivencia con pais violentos resultará moi difícil -cando non imposible- determinar o “interese superior do menor”. De aquí a necesidade urxente de formación e especialización nesta materia por parte do persoal sanitario, de Forzas e Corpos de Seguridade e, moi especialmente, dos e das profesionais ao

servizo da

Administración de Xustiza adscrito aos xulgados de familia e violencia de xénero: xuíces, xuízas e equipos psicosociais.

En conclusión, a atención ás e aos menores debe ser sempre a prioridade. Distribuír os seus tempos non é educar nin coidar, é máis ben unha situación que prexudica o seu futuro, pois rompe as súas rutinas e provoca contradicións na súa educación. Ser pai non é unha cuestión de tempo, senón de educación, de entrega, de renuncia. Da atención prestada nos Centros de Información ás Mulleres observamos con tristeza como algúns dos que solicitan con ardor a custodia compartida, cando a exercen delegan o coidado dos seus fillos e fillas, sen causa que o xustifique, noutras mans.

Todas as persoas que defendemos a igualdade estamos a favor da custodia compartida, mais non en todos os casos, non cando a situación familiar previa ven caracterizada por tensións especialmente conflitivas, como acontece nos casos de violencia de xénero explícita – con denuncia- ou ímplícita -sen denuncia - . As condicións de partida son moi desiguais: a cotidianidade de moitos homes ven marcada polo feito constatado de non ser precisamente eles quen acoden cos seus fillos e fillas aos servizos médicos e de enfermeiría, descoñecendo incluso o nome do/a pediatra que lles corresponde, o curso no que están matriculados/as, o profesorado de referencia ou a dinámica do centro (non acuden con asiduidade ás reunións fixadas desde o centro ou polas ANPAS), ou, noutra orde de cousas, o tallaxe de roupa ou calzado etc.

Asi pois... Custodia compartida? Si, sempre que haxa acordo e respecto entre os pais. Isto é o lóxico e razoable . Hai que fuxir dos clichés, porque é moi doado facer manipulacións nun asunto tan trascendente e delicado para as persoas máis vulnerables e ceder diante de ataques machistas que se disfrazan de movemento social sensibilizado a favor do ben superior dos e das menores e co seu dereito a exercer a paternidade”.Todo coa finalidade de crear un "falso debate" sobre a 4

Asociación de profesionais dos CIM – ASOCIM G94.134.038

igualdade respecto da custodia dos fillos e as fillas. Consecuentemente, propoñemos que non se lexisle a imposición dunha preferencia determinada que poida influír nos órganos xudiciais e que, no seu lugar, se conceda liberdade plena para decidir cada caso individualmente, sen descoidar unha protección axeitada ás proxenitoras e aos proxenitores, así como aos seus fillos e fillas.

Tamén sería moi importante precisar o ambiguo principio do “supremo interese do menor” para que non poida ser utilizado, xustamente, en contra de quen pretende protexer.

Se realmente houbese igualdade sería doado chegar a acordos nas custodia, pero mentres a realidade deste pais siga sendo a desigualdade isto non será posible. E unha lei non vai a solucionar o problema, polo que o conflito irá en aumento: unha das partes vai sentir que fixo unha entrega da súa vida "para nada" e que, aínda por riba, saíu perdendo. Sería un gran avance facer unha lei que evite, sempre que isto sexa posible, que pais e nais poidan percibirse como «vencedores e vencidos» Por todos estes argumentos é preciso evitar a aprobación de normas xurídicas que regulen a custodia de menores como un reparto do tempo entre proxenitores. A opción salomónica "a metade para ti, a metade para mi" fracasou nos países que a impuxeron; tamén nalgunha Comunidade Autónoma española na que se leva tempo aplicando e está en fase de revisión, razóns dabondo polas que consideramos unha gran involución a súa aprobación en Galicia baixo o pretexto dunha falsa modernidade.

Rexeitamos, en consecuencia, a IPL - número de rexistro 331- presentada no Parlamento de Galicia en outubro de 2016, por entender que defende máis ben o que se podería chamar unha "custodia repartida", ao considerar aos fillos e ás fillas como se formasen parte do patrimonio a repartir na liquidación de bens.

5