UNHA CONVERSA CO CIM DE BURELA

UNHA CONVERSA CO CIM DE BURELA "No noso pobo conviven máis de corenta nacionalidades e atendemos un alto número de mulleres estranxeiras, de tal forma que supoñen aproximadamente a metade das persoas atendidas"

Co obxectivo de coñecer en maior profundidade o traballo e as singularidades dos Centros de Información á Muller galegos conversamos co CIM de Burela. Un CIM caracterizado por atender a mulleres de diversas nacionalidades.

Marzuka González Pernas, a súa directora e administrativa, Rocío Valle Fraga, a asesora xurídica, e Cristina Cayón Pardo, a psicóloga, explícannos en que consiste o seu labor diario e que impacto ten a pandemia da COVID-19 nel.

O CIM de Burela naceu fai 23 anos, en setembro de 1997, e foi un dos primeiros Centros de Información á Muller da comunidade. A metade das usuarias atendidas son estranxeiras xa que no concello burelés, de tan só 7,8 quilómetros cadrados, conviven máis de corenta nacionalidades, existindo unha importante comunidade de orixe caboverdiana e peruana.

No último período subvencionable rexistraron 178 fichas de mulleres en situación de vulnerabilidade. As consultas máis frecuentes que reciben teñen que ver con permisos de residencia e nacionalidade, axudas económicas, medidas paternofiliais ou comunicacións relacionadas coa migración.

Por poñernos en situación, cales son as especificidades do voso CIM? O CIM do Concello de Burela foi dos primeiros de Galicia. Foi creado en setembro de 1997, fai xa 23 anos. Na actualidade compoñemos o CIM tres persoas: a directora, a

avogada e a psicóloga; dende hai anos todas elas a xornada completa. Temos a especificidade de que atendemos un alto número de mulleres estranxeiras, de tal forma que supoñen aproximadamente a metade das persoas atendidas. Iso é así porque no noso pobo, con preto de 10.000 persoas, conviven máis de corenta nacionalidades nun concello de só 7,8 quilómetros cadrados. Entre elas temos unha gran comunidade de orixe caboverdiana que comezou a vir a finais dos anos 70 e que xa nos anos 80 e 90 sumaba centos de persoas, nun momento no que no resto de España aínda non había afluencia de persoas estranxeiras. Tamén hai unha numerosa comunidade peruana e asemade atendemos mulleres con orixe noutros países do centro e o sur de América, mulleres senegalesas, romanesas, marroquís, etc. Por iso, a pesares de ser un núcleo rural, Burela é como unha cidade a pequena escala, cunha poboación moi nova de media e cunha relación de persoas estranxeiras por habitante só superada en Galicia por Vigo; hai que ter en conta que no censo figuran como españolas moitas persoas que foron nacidas en países estranxeiros ou son descendentes de persoas de orixe estranxeira, polo que a relación por habitante de persoas de orixe estranxeira é substancialmente maior.

De tal xeito, temos moitas consultas sobre permisos de residencia e nacionalidade (facendo apoio ao servizo de inmigrantes), sobre axudas económicas, medidas paternofiliais, etc. O feito de seren maioritariamente persoas estranxeiras extracomunitarias supón tamén que teñamos moitas consultas sobre dúbidas relativas ás comunicacións que reciben (“non entendo esta carta”, “non sei por que me reclaman isto”).

Tras a activación do estado de alarma, que protocolos de traballo se seguiron no CIM para seguir dando servizo ás usuarias?

Dende o principio houbo asistencia presencial dous días á semana por algunha das persoas do CIM e o resto das horas fíxose teletraballo, redirixindo as chamadas dende o Concello, polo que sempre estivemos a disposición das usuarias, ben a través do teléfono e/ou do correo electrónico, ben en persoa para determinadas tramitacións e/ou casos de urxencia. Fixemos contacto telefónico coas usuarias máis vulnerables por se presentaban necesidades e noutras ocasións foron xa as propias usuarias as que se puxeron en contacto.

Sobre a atención durante o estado de alarma: "Sempre estivemos a disposición das usuarias, ben a través do teléfono e/ou do correo electrónico, ben en persoa para determinadas tramitacións e/ou casos de urxencia" Dende o 26 de maio o persoal do CIM estivo xa de forma presencial plenamente, continuando na actualidade de xeito presencial, incluso cando estivemos co confinamento perimetral por máis de dúas semanas con preto de duascentas persoas infectadas no pobo e preto dun milleiro confinadas. No caso de usuarias confinadas por infección ou contacto cunha persoa infectada, loxicamente contactóuselles por vía telefónica.

Durante o confinamento as mulleres vítimas de violencia de xénero, así como os menores que tamén a padecen, estiveron, literalmente, confinados cos seus agresores. As medidas adoptadas nos servizos de atención ás mulleres foron suficientes?

Nun contexto epidemiolóxico que interfire en todos os ámbitos supoñemos que é difícil dar solución a situacións deste tipo. A atención presencial é moi importante para dar confianza e seguridade e hai que recoñecer que nese aspecto as vítimas de violencia de xénero atopáronse cun atranco ao estaren pechados todos os organismos públicos e non atender nin ao teléfono nalgúns casos, dificultándonos as tramitacións de axudas. Os diferentes organismos sempre se escudaban na frase “pode pedilo cando remate o estado de alarma” ou “pode pedilo por sede electrónica”, sen reparar na falla de medios e coñecementos das usuarias nin na urxencia da necesidade. Por outra banda, algúns recursos de acollemento non admitían ingresos durante o estado de alarma. Suponse que os servizos de atención ás vítimas seguían funcionando pero a realidade é que, sen poder contactar con outros organismos e tendo limitados os recursos de acollemento, a atención a vítimas de violencia de xénero viuse danada ou, no mellor dos casos, dificultada.

A atención telemática foi fundamental neste tempo pero existen eivas neste sentido derivadas da falta de acceso a estes recursos ou do descoñecemento do uso das novas tecnoloxías.

Pola nosa banda, a maior dificultade en canto á atención telemática durante o estado de alarma foi a falta de acceso ou o descoñecemento sobre as novas tecnoloxías das usuarias, pois dificultaba recibirmos a documentación que había que

que examinar. O feito de estar pechados os organismos públicos e de teletraballaren os servizos sociais da maioría de concellos (non todos, pois os servicios sociais de atención primaria do Concello de Burela atenderon de forma presencial durante todo o estado de alarma) supuxo un problema para as tramitacións das mulleres que tiñamos a residir en concellos veciños, xa que a documentación tíñannola que facer chegar a través de fotografías que sacaban co móbil e non sempre sabían como mandárnolas.

Desde o CIM notastes un repunte de consultas e/ou de casos de violencia de xénero durante os meses do confinamento?

No noso caso non xurdiron novos casos que chegaran ao CIM durante o confinamento, tivemos tramitacións de vítimas de violencia de xénero que xa tiñan medidas previas ao confinamento e só unha delas era nova usuaria, pero non por denuncias durante a etapa de confinamento.

Entendemos que o feito de estaren confinadas coas parellas supuxo un atranco para pediren axuda e damos por suposto que moitas mulleres aguantaron canto puideron durante o estado de alarma por ese motivo e pola incerteza (de tipo sanitario, social e económico) da situación, motivo polo que non saíron á luz moitos casos nese momento. Si notamos un aumento na solicitude de información sobre axudas por parte de mulleres que xa eran usuarias nosas con medidas previas ao confinamento.

O servizo dos CIM é imprescindible porque como espazos de proximidade a maior parte das deteccións de casos de violencia de xénero é grazas a vós. Sodes o suficientemente coñecidos e recoñecidos polo voso traballo?

No caso do CIM de Burela, a pesares do volume de traballo en canto a mulleres en situación de vulnerabilidade (178 con ficha no último período subvencionable, ademais doutras moitas consultas non rexistradas), temos a sensación de que non se valora o servizo como se debera e de que incluso se considera por algunhas persoas que se trata dun servizo do que se podería prescindir por atendermos a un colectivo reducido. Supoñemos que ese é o cabalo de batalla de todos os CIM porque non se valoran as actuacións sobre a poboación xeral en canto á persecución de melloras na igualdade real, téndese a pensar que a igualdade está acadada, nin a intervención con vítimas de violencia de xénero, estimando que se invisten recursos nun colectivo minoritario (ás veces crese incluso que as denuncias son ficticias coa intención de cobrar ou conseguir unha custodia) polo que consideran que é un servizo do que se podería prescindir.

Recentemente os CIM de Galicia trasladaron á Secretaría Xeral de Igualdade unha serie de reclamacións entre a que destaca, como primordial, a de reforzar os CIM con máis persoal. Por que existe esa necesidade?

No CIM de Burela, ao sermos tres traballadoras a xornada completa, temos bastante ben cuberta a necesidade en canto a persoal, aínda que todo é sempre mellorable; pero, como contrapartida, isto provoca que tratemos moitas demandas das usuarias que con menos persoal terían que derivarse ou deixarse a un lado, dando apoio, así, aos servizos sociais de atención primaria cunha colaboración moi estreita.

Obviamente, sempre hai traballo por diante e se houbera máis medios sería estupendo, pero non podemos queixarnos. Non obstante, comprendemos que outros CIM onde non estean a xornada completa e teñan un volume alto de consultas presentarán unha necesidade perentoria de reforzarse.

Outra das peticións era que se abrise unha liña de subvencións para as mulleres maiores de 65 anos, colectivo cunha problemática específica debido a súa idade.

Son as grandes esquecidas?

No noso caso, ao ter unha poboación dunha media de idade moi nova, non é un problema que se nos presente con frecuencia; pois temos unha pirámide de poboación con máis persoas menores de vinte anos que maiores de sesenta e cinco.

En relación a iso entendemos que as necesidades dependerán do perfil de cada usuaria e as situacións poden ser moi diferentes dunha muller a outra. Se non teñen vivenda en propiedade e teñen que pagar un alugueiro, as pensións de xubilación non contributivas e/ou as pensións compensatorias (para o caso das divorciadas) ou a pensión de viuvez (para o caso das viúvas) poden chegar a pouco; pero, sinceramente, poden ser maiores as dificultades económicas dunha muller desempregada con fillos a cargo que teña que facer fronte aos gastos co importe das axudas para vítimas de violencia de xénero.

A independencia económica vólvese un elemento esencial para que as mulleres vítimas de violencia de xénero recuperen a súa autonomía. As liñas de axudas e contías actuais son suficientes?

Entendemos que son axudas de subsistencia, cun importe escaso pero, aínda así, non sempre conseguen ter acceso ás mesmas ou se lles ve dificultado polas circunstancias concorrentes, dependendo da respectiva convocatoria da axuda;

coma pode ser a diferente consideración que cada xulgado dea aos feitos, a caducidade dunhas medidas de protección no medio dunha tramitación ou o momento do ano en que se produciron os feitos. Con relación a este último aspecto, axudas como o bono de alugueiro para vítimas de violencia de xénero deberían permanecer co prazo aberto todo o ano. Do contrario, podemos atopar casos de mulleres que quedan temporalmente descubertas por insuficiencia do importe para cubrir as súas necesidades, xa que presentan a necesidade nun momento do ano no que non está aberto o prazo de solicitude.

Outra cuestión é o tempo que se tarda en resolver as axudas, que debería ser menor (a única que é rápida é a Renda Activa de Inserción). No caso de mulleres estranxeiras cando solicitan unha axuda e nese intre están tramitando unha renovación do permiso de residencia poden ver denegada a axuda ou, no mellor dos casos, retrasarlles a súa resolución. Por outra banda, ás veces esgótanse os créditos ou as convocatorias teñen uns requisitos moi concretos que dan cobertura só a algunhas das mulleres.

Como valoran o servizo das casas de acollida para mulleres e menores vítimas de violencia de xénero?

Vemos, polo menos, dous problemas en canto ao acceso ás mesmas: non se permite acceder a mulleres con animais de compañía, que polo xeral non queren abandonar ao animal, e non están adaptadas para recibir a mulleres con determinadas discapacidades físicas. Neses casos é realmente difícil buscar unha solución para elas, pero a necesidade persiste. Ademais hai poucas prazas e as da nosa zona habitualmente están ocupadas, polo que xeralmente temos que recorrer a prazas lonxe da Mariña.

"A pesares do volume de traballo, temos a sensación de que non se valora o servizo como se debera e de que incluso se considera por algunhas persoas que se trata dun servizo do que se podería prescindir por atendermos a un colectivo reducido" "Na nosa zona as casas de acollida habitualmente están ocupadas e temos que recorrer a prazas lonxe da Mariña"

Cales son os impactos no acceso das mulleres á xustiza? O proceso faise desde unha perspectiva de xénero? Están os tribunais (espazos) e o corpo xurídico preparados para administrar xustiza con perspectiva de xénero?

Na Mariña de Lugo son os Xulgados de Primeira Instancia e Instrución os que asumen o coñecemento dos asuntos de violencia sobre a muller e na nosa opinión non existe unha perspectiva de xénero, a pesares dos avances con relación a hai anos. Unha queixa que dan as mulleres moi frecuentemente é a de sentirse cuestionadas cando declaran, de non sentirse “queridas” no Xulgado, de non sentir o apoio do avogado/a da quenda de oficio nin estar informadas por esa persoa como sería de desexar, de ter que repetir moitas veces o mesmo. Incluso nalgunha ocasión algunha muller tennos chegado crendo que o seu avogado era o do agresor, porque foi quen a informou, ou dando as queixas porque a el o protexían máis. Tamén hai quebras na comunicación dos cambios nas medidas de protección e na comunicación dos permisos penitenciarios dos que goza o agresor.

A tardanza das vistas orais e das sentenzas que resolvan sobre o asunto son tamén foco de novos procedementos xudiciais por quebrantamento das medidas de afastamento, creando nas vítimas a sensación de que o agresor é impune. Iso xera un desánimo que leva á muller a desistir da denuncia de feitos posteriores e a que procure evitarse horas de declaracións e de comparecencias tanto ante a Garda Civil como ante o Xulgado, por valorar que a denuncia non vai ter efectividade práctica e que non lle vai supoñer unha mellora na súa situación nin unha solución ao seu problema, dando alas ao agresor.

PARA MÁIS INFORMACIÓN: DEPARTAMENTO DE COMUNICACIÓN DE ASOCIM GALICIA Tfno: 636 792 073 | 616 703 186 Correo electrónico: prensaasocim@gmailcom / asociacionprofesionaiscim@gmail.com