UNHA CONVERSA CO CIM DE RIBADEO

UNHA CONVERSA CO CIM DE RIBADEO "É importante que a nosa situación laboral se adapte ás particularidades dos nosos postos, como é cun salario adaptado á categoría profesional e unha clasificación independente na RPT"

Desde ASOCIM conversamos con Luísa Couceiro, directora e avogada do Centro de Información á Muller de Ribadeo desde que comezase a funcionar, en setembro de 2004. Tras case dúas décadas de compromiso diario acompañando ás mulleres no seu camiñar cara ao apoderamento e a unha vida libre de violencias machistas, o traballo de Luísa no CIM chega a súa fin. Falamos con ela sobre o impacto da COVID-19 ou os proxectos que levan desenvolvendo desde este centro e facemos balance.

O CIM de Ribadeo abriu as súas portas polo mes de setembro do 2004, nel traballan actualmente unha avogada, Luísa Couceiro Rodríguez, que se encarga tamén de xestionar a dirección do centro e está contratada a xornada completa e unha psicóloga, Fiamma Prada Lens, que acode ao CIM dous días por semana.

Durante o 2020, este Centro de Información á Muller atendeu a un centenar de usuarias e rexistrou máis de duascentas consultas. No que levamos de ano, foron corenta as mulleres atendidas e resolveron preto de cen consultas.

A crise sanitaria, económica e social derivada da COVID-19 marcou o ano 2020, que impacto tivo a pandemia no traballo diario do CIM? Considera que a adaptación a esta nova realidade xa está encamiñada tanto pola vosa parte como por parte das usuarias?

Observouse que a raíz da pandemia vivimos unha parálise na captación de novas usuarias, das mulleres que padecen algún tipo de violencia machista. Só se estaba

atendendo o máis visible. As violencias machistas volveron a ser invisibles e tratadas como unha cuestión de segunda orde, o que influíu tamén no propio servizo.

E en canto á atención directa ás usuarias supuxo un distanciamento coas mulleres que pasaron a estar recluídas nas súas casas coas diferentes problemáticas, aínda máis agravadas. As conversas por teléfono eran dunha duración maior. Non obstante, o número de usuarias na actualidade non está a ser maior como se prognosticaba que ía acontecer coa volta a situación de normalidade. Isto tamén nos dá que pensar que, seguramente, os casos ocultos ou de mulleres que están a sufrir violencia puideron crecer aínda máis; non somos capaces de visibilizalos porque non están a saír a luz. As condicións económicas e os problemas de saúde, e nomeadamente de saúde mental a consecuencia desta pandemia, poden estar influíndo e condicionando a que haxa mulleres que non intenten sair da situación de maltrato na que se encontran.

Da incerteza inicial por parte de todas, do persoal e das usuarias, pasouse a unha adaptación na forma de traballar que levou ao maior uso do teléfono, ao contacto por correo electrónico, a horarios máis amplos durante o confinamento e unha vez volta ao traballo presencial, o funcionamento mediante cita previa. Máis a día de hoxe a adaptación no traballo a esta nova realidade xa está feita.

Para o CIM a pandemia tivo un impacto negativo en canto que se paralizou toda a actividade de sensibilización e dinamización en igualdade dirixida aos centros educativos e á cidadanía en xeral. Tamén ocasionou a falta de contacto persoal e a fin das reunións da Mesa Interinstitucional de Violencia de Xénero e por conseguinte das xornadas formativas que tiñamos previsto e máis o proceso de dinamización do Consello Municipal das Mulleres no que estabamos inseridas. Na actualidade, estanse a facer algunhas actividades, sempre de carácter puntual, non chegamos ao ritmo anterior.

Cales son as problemáticas máis frecuentes que adoitan atender? Que especificidades os diferencian doutros CIM? As problemáticas máis frecuentes teñen que ver, por unha banda, con situacións nas que as mulleres están a sufrir algún tipo de violencia machista, ben sexa dentro

"Ribadeo é un concello turístico e fronteirizo con Asturias, un territorio arraiano, o que supón que teñamos moitas usuarias que rematan en Ribadeo pero que teñen ou tiveron a súa vida, traballo, atención sanitaria, en Asturias" da parella, ao interromper a relación ou ao divorciarse, ou por medio de acoso sexual ou nas redes. Por outra banda, tamén atendemos moitas consultas que versan sobre o impago de pensións alimenticias, incumprimento do establecido no convenio regulador respecto a menores e información sobre separacións, etc.

No Concello de Ribadeo podemos dicir que a nosa característica é ser un concello turístico e fronteirizo con Asturias, un territorio arraiano, o que supón que teñamos moitas usuarias que rematan en Ribadeo pero que teñen ou tiveron a súa vida, traballo, atención sanitaria, en Asturias. Este feito ocasiona que ás veces teñamos que comunicarnos coas institucións asturianas ou co persoal das mesmas a efectos de derivacións, etc.

E ao ser un concello turístico, no verán a poboación duplícase, o que ocasiona que poidamos ter consultas, tanto de xente que vén de vacacións e se encontra con problemas, dúbidas legais como con casos de violencia de xénero que se producen durante a estadía no Concello. Tendo que resolver situacións de mulleres que, ao mellor, residen en Madrid e durante a viaxe se produce algún tipo de agresión.

Das actividades desenvolvidas o ano pasado, cal destacaria? Que iniciativas teñen pensado desenvolver este ano desde o CIM? O ano pasado desenvolvemos un proxecto que levaba por nome Eu quero ser coma e que rematou coa elaboración do xogo A Tribo. Este proxecto naceu coa finalidade de visibilizar ás mulleres e os seus logros ao longo da historia. Elixíronse 38 persoeiras coas que se traballou nas aulas, investigando sobre elas e afondando nos seus logros e achegas á sociedade. Despois organizáronse as Viaxes no tempo que eran representacións teatralizazadas nas que o alumnado, desde Infantil ate Sexto de Primaria dos Colexios Gregorio Sanz e Sagrado Corazón de Xesús, tiveron contacto con persoeiras de diversos ámbitos (música, pintura, ciencia, literatura, deporte). Algunhas delas son orixinarias da Mariña coma Maruxa Mallo, outras galegas como a primeira muller futbolista, Irene González, ou a astrónoma Antonia Ferrín, e outras son de ámbito internacional, como a cantante Violeta Parra e a precursora do wifi, Hedy Lamarr.

E como broche deste proxecto colaborativo e participativo deseñouse o xogo A tribo. Un xogo de cartas nas que as persoeiras identificáronse coa cor correspondente ao seu campo profesional (arte, literatura, deporte ou ciencia) e na marxe levan unha bandeira indicando o territorio de nacemento das diferentes mulleres. Os resultados deste proxecto foron enormemente satisfactorios.

Este ano levamos a cabo unha iniciativa que tiñamos pendente que foi a colocación dunha escultura de grandes dimensións forxada en ferro na Praza 8 de Marzo en homenaxe a todas as mulleres do Concello. Quixemos enxalzar ás mulleres como provedoras deses coidados invisibles en moitas ocasións, como suxeitos que resisten e soportan as discriminacións cotiás polo único feito de ser mulleres. Como aquelas que están a sufrir, aínda máis, as consecuencias da pandemia. A escultura que leva por nome O poder dentro de min.

A maior parte das deteccións de casos de violencia de xénero é grazas ao labor dos CIM. Cre que son o suficientemente coñecidos entre a cidadanía? Considera que é necesario gañar en visibilidade?

Somos un recurso coñecido e utilizado, non obstante penso que os CIM en xeral, e o de Ribadeo en particular, teñen que gañar a presenza que, por exemplo, teñen outros servizos ou recursos institucionais. Aínda hai xente que non coñece este recurso ou que ten ideas erróneas da utilidade ou funcións do mesmo.

Tamén notamos que a xente moza achégase pouco a este servizo, nin sequera polas redes sociais que utilizan. Aí temos que idear fórmulas de acercamento para que nos consideren un servizo ao cal acudir ante as dúbidas que poidan ter, por exemplo, sobre relacións tóxicas, como axudar a unha muller que está a sufrir maltrato, acoso por redes sociais.

En canto á súa situación laboral, perciben que contan co persoal e os recursos necesarios para facerlle fronte á carga de traballo? Que se podería mellorar e como?

O CIM de Ribadeo leva co mesmo persoal desde a súa apertura. Co cal, si temos un déficit de persoal claro que nos impide desenvolver o traballo dunha forma máis eficiente a nivel de atención ás usuarias e a nivel de dinamización en igualdade.

Coártanos e limítanos á hora de emprender moitas ideas ou proxectos que nos gustaría facer e que pensamos que poden ser útiles e necesarios para a poboación.

No noso caso concreto, cremos que sería preciso un equipo interdisciplinar, é dicir, como mínimo, unha psicóloga a xornada completa, avogada a xornada completa, que xa está, unha axente de igualdade a xornada completa e unha administrativa a xornada completa, xa que cada vez é máis a burocracia e tamén como apoio na organización do propio servizo.

Recentemente desde ASOCIM solicitouse á Secretaría Xeral de Igualdade que unifiquen os criterios na clasificación das traballadoras dentro da área de Igualdade nos cadros de persoal dos concellos e nas Relacións de Postos de Traballo. Por que urxe esta clasificación? É importante valorizar as funcións e ao persoal empregado nos CIM. En moitos Concellos, asimílanse a Servizos Sociais ou a outros departamentos, restándolles peso e desvirtuando a función transversal que teñen os CIM como servizos que deben impulsar a perspectiva de xénero na Administración Local en todas as áreas.

Ademais, é un servizo especializado atendido por profesionais expertas en igualdade e con funcións moi específicas.

Despois de tantos anos, e de profesionais traballando moitas máis horas da xornada laboral e nunhas condicións laborais que non se corresponden co nivel que se esixe para estar contratada nun CIM, é necesario e urxente impulsar a unificación de criterios na clasificación das profesionais dos CIM dentro da área de Igualdade nas RPT, tanto nas que están en fase de realización como modificar as xa existentes. É moi preocupante que só o 27% dos CIM se reflictan correctamente nas RPT como un servizo independente, mentres que o 73% restante encádrase noutras áreas, o que contribúe, sen ningunha dúbida, á súa invisibilidade.

Falamos moitas veces de que o que non se nomea non existe, pois aplicámolo ás RPT. Se non se nos nomea é como se non existiramos. A ausencia dese nome, dunha independencia como área de traballo leva á invisibilidade da que estamos a falar continuamente.

"Falamos moitas veces de que o que non se nomea non existe, pois aplicámolo ás Relacións de Postos de Traballo. Se non se nos nomea é como se non existiramos"

E traballar nun CIM require tamén moitos coidados para as traballadoras, xa que xestionamos situacións moi conflitivas de persoas que se encontran en situacións de vulnerabilidade. Polo tanto, é importante que a nosa situación laboral se adapte ás particularidades do noso posto de traballo, como é cun salario adaptado á categoría profesional que temos e unha clasificación independente na RPT. En definitiva, é o primeiro paso para sentirnos valoradas como profesionais.

Como valoran a dispoñibilidade de prazas das casas de acollida para mulleres e menores vítimas de violencia de xénero?

Entendemos que un recurso deste tipo, e que a maioría das veces se usa en situacións de urxencia, ten que estar dotado dun número de prazas suficiente, que impida que teñas que chamar a varias casas de acollida cada vez que xurda unha situación deste tipo porque non hai prazas suficientes, e que desde os Concellos teñamos realoxar provisionalmente ás mulleres en hoteis até que haxa unha praza baleira.

Polo tanto, habería que ampliar o número de prazas destes dispositivos e, a maiores, darlle unha saída para aquelas persoas que teñan algún tipo de adicción ás drogas ou trastorno ou enfermidade mental. Tamén é importante que se permita o aceso das vítimas de violencia de xénero ás casas de acollida e pisos tutelados xunto aos seus animais de compañía ou se faga algunha casa específica para que non se vexan abocadas, ademais, a ter que separarse dos seus animais.

Cales son os impactos no acceso das mulleres á xustiza? O proceso faise desde unha perspectiva de xénero? Está a Administración de Xustiza formada en igualdade?

Hai multitude de casuísticas onde as mulleres sufrimos discriminacións que son amparadas polo propio poder xudicial, aínda que na teoría se presuma de ter unha lexislación que concede os mesmos dereitos a mulleres e homes. O impacto do acceso das mulleres á xustiza en moitas ocasións adoita ser negativo, xa que se lles xulga a elas, cando elas son as vítimas, non se lles cre, táchaselles de mentireiras ou manipuladoras. A inexistencia, tanto no proceso como na mirada por parte dxs operadorxs da xustiza, da perspectiva de xénero leva a que se produzan situacións enormemente inxustas.

"O problema radica máis ben nesa mirada ausente das gafas lilas por parte dxs operadorxs xurídicos que interveñen na xustiza ao longo do proceso" "O dereito ten xénero, o dereito é sexista, o dereito é masculino" Nos últimos tempos temos exemplos de sentenzas vergoñentas, inxustas, desproporcionadas e durísimas coas mulleres, como o caso de Juana Rivas ou da Manada. Na nosa comarca vimos de coñecer o sobreseimento das denuncias pola difusión en webs porno de mulleres ouriñando na rúa durante a celebración da Maruxaina en San Cibrao. Estamos ante unha xustiza que examina e aplica as leis desde un punto de vista patriarcal. Aínda que poidan existir cuestións obxecto de mellora no Código Penal como nas diferentes leis, o problema radica máis ben nesa mirada ausente das gafas lilas por parte dxs operadorxs xurídicos que interveñen na xustiza ao longo do proceso. Os sesgos sexistas que utilizan converten as vítimas en verdugas. É ese tipo de muller do discurso xurídico da que o feminismo debe continuar deconstruíndo (sen crear unha muller normativa que reimpoña unha homoxeneidade que acaba converténdose no privilexio das brancas). Porque o dereito ten xénero, o dereito é sexista, o dereito é masculino.

O funcionamento dos tribunais e dunha Administración de Xustiza nas que as persoas que o integran están empapadas da cultura machista; o rol do Estado que segue a soster, amparar e lexitimar as violencias machistas e non pon remedio; é necesaria unha revisión do funcionamento da xustiza en clave feminista, na liña do que propón o Protocolo de Istambul: formación para xs xuíces e xs diferentes operadores xurídicos (forenses, Policía Xudicial, funcionarixs da Xustiza...)

Para ires rematando esta entrevista e xa como preguntas máis persoais, cóntenos, como valora a súa experiencia á fronte do CIM durante estes case vinte anos? Que cambios detectou no funcionamento do centro ao longo deste tempo?

Teño que dicir que foi unha experiencia moi frutífera e con moita ilusión nos primeiros tempos, xa que se creou o CIM e eu entrei formar parte del. A partir dese momentos comezamos moitas accións encamiñadas a dinamizar a vida das mulleres ribadenses, a ofertalles obradoiros e actividades só para elas. Ao principio, a discriminación positiva en determinadas actividades foi obxecto de receo pero co paso do tempo o discurso calou nunha ampla capa da poboación. Neste sentido, ofertamos os Foros Permanentes para as Mulleres, que eran charlas ou talleres que

que se desenvolvían só para as mulleres nas parroquias de Ribadeo co fin de mellorar o benestar social e a súa autoestima e apoderamento. Tamén tiñamos as rutas do Domingos a Pé ou As viaxes para elas.

Nestes anos, editamos tres plans de igualdade, irrompemos nos centros educativos incluíndo na súa programación talleres coeducativos ate consolidalos como unha actividade ordinaria. Logramos crear un Consello Municipal das Mulleres e contribuíuse á feminización das rúas, bautizando o rueiro municipal con nomes de persoeiras e nomeamos a unha praza como a Praza 8 de Marzo. O ano pasado este proceso de feminización estendeuse ás aulas co nomeamento de cada aula dos colexios de primaria cun nome de muller.

Creamos no 2008 a Mesa Interinstitucional de Violencia de Xénero, despois de aprobar un Protocolo local de prevención, detección e atención ás vítimas de violencia de xénero, que levou a cabo ate trece xornadas de abordaxe integral da violencia de xénero desde o ámbito local. Creamos o proxecto Ribadeo, Camiño Seguro co cal pretendiamos crear as condicións para que o Camiño de Santiago sexa un espazo seguro ao seu tránsito por Ribadeo.

Que cre que queda por traballar nesta área de igualdade?

No Concello aínda non conseguimos a normalización en canto ao uso inclusivo da linguaxe nos documentos oficiais e a transversalidade na implementación das políticas do Concello ás veces falla... A nivel social haberá que seguir traballando co alumnado dos centros educativos e tamén coa cidadanía para acadar maior concienciación de cara a facer de Ribadeo unha vila libre de violencias e onde a convivencia entre as persoas sexa igualitaria e diversa. Coido que logramos facer moitas cousas, como normalizar a igualdade de xénero como un elemento central nas políticas de igualdade do Concello de Ribadeo. Non obstante, aínda que emprendemos o camiño queda aínda moito por facer. O cambio está por chegar!

PARA MÁIS INFORMACIÓN: DEPARTAMENTO DE COMUNICACIÓN DE ASOCIM GALICIA Tfno: 636 792 073 | 616 703 186 Correo electrónico: prensaasocim@gmailcom / asociacionprofesionaiscim@gmail.com