Eén man, duizend talenten

De nieuwste biografie van Serge Gainsbourg is een nederlandstalige uitgave en de man achter het boek is tekstschrijver en gitarist Rudolf Hecke, een man met een gevarieerd parcours die de voorbije dertien jaar her en der optrad met ‘The Incredible Time Machine’, een ode aan de wieg van de popmuziek.

Hecke woonde als jonge volwassene en in de ban van dichter Jootie ’t Hooft, gedurende jaren in een zwarte kamer en worstelde er met het leven. Toen hij van zijn platenboer in Leuven ‘Love on the Beat’ kreeg toegestopt, omschrijft hij die ervaring als ‘het licht in mijn donkere kamer’ en ging op zoek naar meer werk van Gainsbourg. Tot zijn ontzetting vernam hij dat ook de auteur-compositeur al sinds 1971, in een helemaal in het zwart gezet huis, in de Parijse Rue Verneuil woonde. Hij had zijn alter-ego gevonden en raakte in de ban van de geniale auteur. Uiteindelijk groeide die belangstelling uit tot een soort obsessie, die aan de basis ligt van het boek Gainsbourg.

R. Hecke: “In 1985 ben ik Gainsbourg gaan zien tijdens zijn optreden in Vorst Nationaal en daar is mijn reis begonnen, een reis die nog altijd door gaat. Wat mij fascineert is dat zijn verhaal altijd geklopt heeft, terwijl bij anderen als Lou Reed of David Bowie er altijd momenten waren waarop ik afhaakte –omdat het verhaal niet meer klopte. Serge Gainsbourg heeft ontzettend veel moeilijkheden overwonnen, en ondanks die tegenslagen nooit opgegeven. Of zoals mijn eigen vader zei: Als een tegenslag je onderuit haalt, heeft dat een reden. Vaak heeft het te maken met een verkeerde keuze en is het tijd om uit te kijken naar een alternatief.

Ook zijn weerloosheid is door zijn leven heen opmerkelijk gebleven. Alles wat op hem afkwam, raakte hem ook echt en vaak veel dieper dan iemand kon vermoeden. Toen Joëlle Ursulle met een compositie van hem tweede werd op het songfestival, heeft hij zijn hart uitgehuild. Maar hij kon evengoed pronken aan de top als het hem meezat. Toen hij ooit a capella de Marseillaise zong, terwijl iedereen hem verlaten had, was dat een waanzinnig geslaagde act, en bovendien van een zelden geziene dapperheid. Hij was een mens die nooit de hoekjes eraf reed, nooit voor de Gulden Middenweg koos. Je zou zijn gedrag misschien manisch-depressief kunnen noemen, maar de volgende dag stond hij er telkens wel weer terug. Serge Gainsbourg was iemand die het zwarte toeliet in zijn leven maar toch ook de zon wou pakken, zoals Fassbinder dat deed. Die een drang had naar het zwarte, maar nooit om zich erin te koesteren.”

CMm: Maar Serge Gainsbourg zien we toch ook vaak als een destructieve figuur …

R. Hecke: “Zeker, en heel bewust destructief. Toen hij Brigitte Bardot moest laten gaan, stelde hij, dat als hij het allermooiste niet meer kon hebben, hij alleen genoegen kon nemen met het allerslechtste. Daar heb ik respect voor. Het droevige aan die houding is uiteraard dat je een aantal mensen daarin meesleept. Jane Birkin bleek sterk genoeg om een stap opzij te zetten, uit zelfbescherming, verliet hem en slaagde er daardoor in om haar liefde voor hem intact te houden, tot aan het einde van zijn leven.”

CMm: Is het niet allemaal begonnen met die sterke vaderfiguur ?

R. Hecke: “Ook die verhouding was dubbel. Aanvankelijk kreeg hij er slaag van, vluchtte in de armen van zijn moeder, die geen dochters wilde en wat blij was dat haar zoon was blijven leven. Maar tegelijkertijd vond zijn vader altijd weer kleine jobs voor hem en bewaarde alle krantenknipsels over zijn zoon. Toen Serges zus hem opbelde met de mededeling dat zijn vader gestorven was, was zijn eerste reactie, dat het goddank zijn moeder niet was. Om daarna over zijn vader tot het besluit te komen dat ze elkaar voorbij gelopen waren: “Je l’ai loupé...” en heeft daar heel zijn leven spijt van heeft gehad.”

CMm: Je ontdekte ook onvermoede kanten….

R. Hecke: “Misschien de meest verrassende kant was die van Serge Gainsbourg als de familieman en als vaderfiguur. De meesten weten niets af van zijn eerste twee kinderen, Natacha en Paul en van zijn vrouw Françoise Pancrazzi, die de kinderen na de scheiding tegen hem opgezet heeft en ervoor gezorgd heeft dat ze hem niet meer konden of wilden zien. Constance Meyer, één van zijn laatste vriendinnetjes, sprak me erover en ook Aude Turpault vertelde me dat ze met hem meeging om de maandelijkse cheque voor de kinderen op de post te doen waarna hij thuis gekomen snikkend bij een van de eerste foto’s van Natasha zat. Vorig jaar kreeg ik ook de 8 mm filmpjes van Jane Birkin te zien, over hun reizen naar Venetië, waarin hij met de kinderen en met de hond speelt, en spullen verstopt op het strand. En dat alles naast de 1001 dingen waarmee hij bezig was en die zijn leven zo’n intensiviteit gaven.”

CMm: Hoe ervaar je hem als artiest ?

R. Hecke: “Hij bezat de gave van de genialiteit, laat dat vooral duidelijk zijn, waarbij zijn teksten uiteraard het sterkst overkomen. Hij heeft altijd beweerd dat, als hij een goede titel gevonden had, hij erop vertrouwde dat de rest wel kwam en daarin is hij met de jaren genialer en genialer geworden. Voor zijn reggae-plaat bezat hij de nacht voor de opnames alleen 12 titels, en eindigde uiteindelijk met 12 teksten – zonder melodie. Hij dacht dan ook zeer goed na over die titels, kon ‘on the spot’ de meest geniale dingen creëren en wist achteraf de groep zo te sturen dat ze samen de twaalf nummers afmaakten. Hij omringde zich ook met de strafste arrangeurs, die de akkoorden rijker maakten zodat de melodie nog beter tot uiting kwam. Onderschat die rol niet, want arrangeurs zijn puur technisch muzikaal enorm onderlegd en hij slaagde er telkens in de beste te ontdekken, ook als ze heel jong waren, zoals Jean Claude Vannier. Zelf was hij vooral ook een melodist die liedjes kon maken die je niet meer uit je hoofd kreeg en combineerde die met geniale teksten. Maar hij was tegelijkertijd ook nog een sloeber die veel jatte uit de klassieke muziek en daarmee een aantal processen aan zijn broek kreeg – zoals het geval was met Charlotte Forever. Uiteindelijk moest hij toegeven dat hij waarschijnlijk het een en het ander had opgeraapt van Chopin toen Charlotte aan het oefenen was tijdens de pianoles. Hij zorgde er anderzijds ook altijd voor dat de arrangeurs niet op de plaat vermeld stonden, al betaalde hij hen wel correct de auteursrechten. Maar hij wilde onder de spotlights staan, en hij alleen…”

CMm: Veel mensen beseffen nog altijd niet dat hij de hand had in veel succesnummers…

R. Hecke: “Dat klopt en dat heeft te maken met het feit dat hij pas in 1981 onder zijn naam is doorgebroken met zijn reggaeplaten. Maar geen kat weet dat ‘Poupée de cire, Poupée de son’, waarmee France Gall het Eurosongfestival won, van hem was. Hetzelfde geldt voor successen van Vanessa Paradis, of van Juliette Gréco voor wie hij ‘La Javanaise’ maakte. Veel van zijn vroege nummers die nu als klassiekers beschouwd worden, zoals ‘Mélody Nelson’, verkochten oorspronkelijk erg slecht en dat was zijn grootste frustratie. Opmerkelijk genoeg bleek later dat als hij 12 nummers maakte en ze aan 12 zangeressen gaf, die er 12 hits mee scoorden. Zijn grootste verdienste was die van de anonieme tekstschrijver en als echte artiest is hij pas de laatste tien jaren van zijn leven doorgebroken.”

CMm: Ook Gainsbourg als filmer is door weinigen gekend. R. Hecke: “Zijn films zijn een beetje dubbel, en dat heeft vooral te maken met de penibele omstandigheden waarin ze tot stand kwamen. Zijn allereerste film, ‘Je ’t aime, moi non plus’, is volgens mij een meesterwerk, dat bovendien vol verwijzingen zit naar andere films. Ik noem het de eerste Franse underground film, gestoeld op een Warhol leest en in de geest van Fassbinder. Alleen was het bij Fassbinder nog toegankelijk, terwijl Gainsbourg nog een stapje verder ging waardoor het vaak ruw en beenhard wordt, op het randje van de gay porno. Waardoor hij een beetje zijn publiek gemist heeft en in Engeland in het gay XXX circuit terecht kwam, wat tot een nieuwe frustratie leidde.

Bij elk van zijn films zit een tragisch verhaal op de achtergrond. In ‘Equateur’, dat hij in Gabon draaide toen hij al ziek was, schemert de onrust door die hem te pakken had, in ‘Charlotte Forever’ vind je dan weer zovele pijnlijke momenten uit de verhouding met zijn dochter, zodat het soms echt moeilijk wordt om die uit te zitten…”

CMm: Er is ook nog de schrijver Gainsbourg.

R. Hecke: “Gezien zijn geniale kunde als tekstschrijver waren de verwachtingen hoog gespannen, maar uiteindelijk is het bij die ene roman ‘Evguenie Sokolov’ gebleven. Het verhaal van de petomaan (die op scène furore maakte door winden te laten) kan makkelijk slecht overkomen, of choquerend omdat de manier waarop het verwoord wordt alweer beenhard is. Al zit er ook hier weer een tragische achtergrond, als je weet dat hij als kind een zware darminfectie opliep die hem bijna het leven kostte.”

CMm: Hoe ziet het uiteindelijke portret eruit ?

R. Hecke: “Ik heb een veertigtal mensen gesproken en steeds weer dook bij hen die diepe liefde op voor een uitzonderlijke man. Een aantal onder hen vond het ook nu nog zelfs te pijnlijk om erover te praten, omdat de herinnering hen teveel verdriet deed. Marc Meneau, de chef van het restaurant van het Hôtel de L’Espérance in Saint-Père-sous-Vézelay, waar hij de laatste weken van zijn leven doorbracht, herinnert zich als geen ander dat hij, toen het restaurant bij de winterstop ‘90-’91 werd gesloten, nog elk personeelslid apart ging knuffelen. En dat hij, als hij elk jaar met zijn brigade elders ging eten, tijdens dat diner steevast een telefoontje kreeg van Serge met de mededeling dat de rekening voor hem was.

Hij was ook overtuigd dat Gainsbourg zonder die winterstop, toch wel wat langer geleefd zou hebben. En daar zat hij nog altijd mee.”

BIJ AANKOOP VAN EEN ZONNEBRIL OP STERKTE (UNIFOCAAL OF MULTIFOCAAL)

Gepassioneerd door brillen www.optieklammerant.be