Gareth Ffowc Roberts Helen Elis Jones
Ariennir yn rhannol gan nawdd Ymddiriedolaeth Rayne
Cyhoeddwyd yng Nghymru gan: Atebol Cyfyngedig, Adeiladau’r Fagwyr, Llandre, Aberystwyth, Ceredigion SY24 5AQ Trydydd argraffiad 2019 ISBN 978-1-912261-46-8 © Atebol Cyfyngedig www.atebol.com Arlunwaith gan Huw Aaron Dylunio gan Elen Jones Golygwyd gan Eirian Jones Diolch i staff, rhieni a phlant Ysgol Merllyn, Bagillt ac i fyfyrwyr Ysgol Addysg Prifysgol Bangor am eu cyfraniad gwerthfawr Argraffwyd yng Nghymru gan Y Lolfa, Tal-y-Bont, Ceredigion
Partly funded by The Rayne Trust
Published in Wales by: Atebol Cyfyngedig, Adeiladau’r Fagwyr, Llandre, Aberystwyth, Ceredigion SY24 5AQ Third reprint 2019 ISBN 978-1-912261-46-8 © Atebol Cyfyngedig www.atebol.com Illustrations by Huw Aaron Designed by Elen Jones Edited by Eirian Jones Many thanks to the staff, parents and pupils of Ysgol Merllyn, Bagillt and to the students at Bangor University’s School of Education for their valuable contribution Printed in Wales by Y Lolfa, Tal-y-Bont, Ceredigion
Posau Bach
Hwyl gyda Mathemateg Dyma gasgliad gwerthfawr o weithgareddau mathemateg ar gyfer plant 6-11 oed yn bennaf, i’w defnyddio yn yr ysgol dan arweiniad athro, neu yn y cartref gyda rhieni/gwarchodwyr. Mae’r gweithgareddau wedi ymddangos ar Twitter yn Gymraeg ac yn Saesneg (#posbach @GarethFfowc). Fe’u cyhoeddir yn y llyfr hwn gyda chymorth nawdd Ymddiriedolaeth Rayne yn dilyn cyfnod o weithio gyda staff, rhieni a phlant Ysgol Merllyn, Bagillt. Cafwyd hefyd gymorth athrawon dan hyfforddiant o Ysgol Addysg Prifysgol Bangor. Mae canllawiau byr ar gyfer pob gweithgaredd i'w gweld yng nghefn y llyfr. Gareth Ffowc Roberts Helen Elis Jones
Bant â ni!
4
Mini Puzzles
Fun with Maths This is a valuable collection of maths activities, primarily for 6-11 year olds, to be used at school with a teacher or at home with parents/guardians. The activities first appeared in Welsh and English on Twitter (#minipuzzle @GarethFfowc). Their publication in this book is partly funded by The Rayne Trust, following a period of working with staff, parents and children at Ysgol Merllyn, Bagillt, and with the help of trainee teachers from Bangor University’s School of Education. Short guidelines for each activity are included at the end of the book. Gareth Ffowc Roberts Helen Elis Jones
Here we go!
5
Posau Bach
Cynnwys
6
Defnyddio'r Gweithgareddau
8
Wyau Pasg
62
Gwneud 9
10
Pedwar Sgwâr
64
2a3
12
Pedwar Ciwb
66
Patrymau Llinellau
14
Rhifau Bysiau
68
Sialens Munud
16
Diemwntau
70
Orenau
18
Logo’r Urdd
72
3a5
20
Logo Newydd i’r Urdd
74
Llythrennau Cymesur
22
Bore Da!
76
Ar y Traeth
24
Cyrraedd yr Ysgol
78
Sgitls
26
Trefnu Llyfrau
80
Sgwariau
28
Grisiau
82
Mwy o Sgwariau
30
Yn y Gampfa
84
Rhifau Triongl
32
Haneru Sgwâr
86
Patrymau Triongl a Sgwâr
34
Platiau
88
123
36
Afalau
90
Cyfrif Trionglau
38
Dringo Grisiau
92
Mwy o Drionglau
40
12 a 3
94
Triongl Rhif
42
Dau Ddis
96
Ffyn Lolipop
44
Creu Rhifau
98
Mwy o Ffyn Lolipop
46
Hetiau Parti
100
Deg Ceiniog
48
Setiau Rhifau
102
Tair Coron
50
Llwybrau Adio
104
Calendr
52
Llwybrau Tynnu
106
Noson Tân Gwyllt 1
54
Mynd am Dro
108
Noson Tân Gwyllt 2
56
Rhifau mewn Llythrennau 1
110
Rhifau Coll
58
Rhifau mewn Llythrennau 2
112
Cyfrif Cownteri
60
Nodiadau a Syniadau
114
Mini Puzzles
Contents Using the Activities
9
Easter Eggs
63
Make 9
11
Four Squares
65
2 and 3
13
Four Cubes
67
Line Patterns
15
Bus Numbers
69
Minute Challenge
17
Diamonds
71
Oranges
19
Urdd Logo
73
3 and 5
21
New Urdd Logo
75
Letter Symmetry
23
Good Morning!
77
On the Beach
25
Getting to School
79
Skittles
27
Arranging Books
81
Squares
29
Stairs
83
More Squares
31
In the Gym
85
Triangular Numbers
33
Halving a Square
87
Triangle and Square Patterns
35
Plates
89
123
37
Apples
91
Counting Triangles
39
Climbing Stairs
93
More Triangles
41
12 and 3
95
Number Triangle
43
Two Dice
97
Lollipop Sticks
45
Number-Crunching
99
More Lollipop Sticks
47
Party Hats
101
Ten Pence
49
Number Sets
103
Three Crowns
51
Addition Trails
105
Calendar
53
Subtraction Trails
107
Bonfire Night 1
55
Going for a Walk
109
Bonfire Night 2
57
Numbers in Letters 1
111
Missing Numbers
59
Numbers in Letters 2
113
Counting Counters
61
Notes and Ideas
115
7
Posau Bach
Defnyddio’r Gweithgareddau Sut fedrwch chi helpu plant i fod yn hyderus gyda’u mathemateg? Dyma rai awgrymiadau: •• Cynnig cymorth ar y cychwyn: Darllen y geiriau gyda’ch gilydd Ble ddylem ni ddechrau? •• Annog y plentyn i arbrofi: Tybed a oes unrhyw atebion eraill? Tybed beth sy’n digwydd gyda rhifau/siapiau eraill? •• Defnyddio adnoddau cyfarwydd: Y pethau sydd o’ch cwmpas yn y tŷ — llwyau, ffrwythau, tuniau bwyd ... Offer chwarae — blociau, cownteri, disiau ... •• Peidio â rhuthro: Osgoi ateb ar ran y plentyn Bod yn barod i adael y gweithgaredd a dod yn ôl ato •• Bod yn amyneddgar: Rhoi digon o amser i’r plentyn feddwl Gadael i’r plentyn ddefnyddio ei eiriau ei hun •• Nid cael ateb ‘cywir’ ydy’r prif nod: Bod yn barod i ddilyn y plentyn yn hytrach na chyrraedd ateb penodol Bod yn hyblyg o ran cywirdeb iaith •• Gofyn cwestiynau agored: Sut wnest ti hynny? Tybed a oes unrhyw ffordd arall o wneud hynny? •• Dysgu gyda’ch gilydd: Tybed sut wnawn ni hynny? Cwestiwn da! Beth wyt ti’n feddwl? •• Canmol: Da iawn ti! Waw! Beth am ddangos hynny i ... •• Yn bennaf oll, cael hwyl! Mae plant yn defnyddio mathemateg o hyd — wrth osod y bwrdd, wrth helpu gyda’r siopa, wrth chwarae gemau. Mae’r posibiliadau’n ddiddiwedd. Mae’r gweithgareddau yn y llyfr hwn yn cynnig cyfle i blant arbrofi gyda syniadau mathemategol newydd.
8
Mini Puzzles
Using the Activities How can you help children to be confident with mathematics? Here are some suggestions: •• Offer some help to get going: Read the words together Where shall we start? •• Encourage the child to experiment: I wonder if there are any other answers? I wonder what happens with other numbers/shapes? •• Use everyday objects: Things around you in the house — spoons, fruit, tins ... Play equipment — blocks, counters, dice ... •• Don’t rush things: Avoid answering on behalf of the child Be willing to put things aside until later •• Be patient: Give the child plenty of thinking time Let the children use their own words •• Getting the ‘correct’ answer isn’t the main aim: Take the lead from the child rather than insisting on reaching a particular answer Be flexible regarding the use of correct language •• Ask open questions: How did you get that? I wonder if there’s any other way of doing that? •• Learn together: I wonder how we could do that? Great question! What do you think? •• Praise: That’s fantastic! Wow! How about showing that to ... •• Above all, have fun! Children use maths all the time — when they lay the table, help with the shopping, play games. The possibilities are endless. The activities in this book offer opportunities for children to explore new mathematical ideas.
9
Posau Bach
Gwneud 9 Pa symiau sy’n gwneud 9? Pa gwestiynau sydd â’r ateb 9?
3+ 8 - 2
1 yn llai na 10 Beth am 99?
Beth am 999?
10
Coesau octopws +1
4+ 5
Mini Puzzles
Make 9 What sums make 9? What questions have 9 as an answer?
3+ 8 - 2
1 less than 10
Octopus legs +1
4+ 5
What about 99?
What about 999?
11
Posau Bach
2 a 3 Defnyddiwch y rhifau 2 a 3 a’r arwydd hyn mewn cynifer o ffyrdd â phosibl:
4
2+2
un ffordd
5
2+3
un ffordd
6
2+2+2 3+3
dwy ffordd
7 8 9 10
Pa mor bell fedrwch chi fynd?
12
+ yn unig i wneud y rhifau
Mini Puzzles
2 and 3 Using only the numbers 2 and 3 and the numbers in as many ways as possible:
+ sign, make these
4
2+2
one way
5
2+3
one way
6
2+2+2 3+3
two ways
7 8 9 10
How far can you go?
13
Posau Bach
Patrymau Llinellau Cysylltwch y pwyntiau i wneud patrwm. Cysylltwch 1 ag 1, 2 â 2, 3 â 3, ac yn y blaen.
Defnyddiwch yr un rheol i gysylltu’r pwyntiau o gwmpas y sgwâr.
14
Mini Puzzles
Line Patterns Join the points to make a pattern. Join 1 and 1, 2 and 2, 3 and 3, and so on.
Use the same rule to join the points on the square.
15
Posau Bach
Sialens Munud Beth fedrwch chi ei wneud mewn munud? Dyfalwch yn gyntaf a rhoi cynnig arni wedyn:
Dyfaliad Pa rif fedra i ei gyrraedd wrth gyfrif 5, 10, 15, ...? Sawl gwaith fedra i ysgrifennu fy enw? Sawl gwaith fedra i sboncio pĂŞl?
Sawl anifail fedra i eu henwi?
Syniad arall?
16
Canlyniad
Gwahaniaeth
Mini Puzzles
Minute Challenge What can you do in one minute? Estimate first and then have a go:
Estimate
Result
Difference
What number can I reach by counting 5, 10, 15, ... ? How many times can I write my name?
How many times can I bounce a ball?
How many animals can I name?
Another idea?
17
Posau Bach
Orenau Mae sgwâr o 16 o orenau yn sail i byramid.
Sawl oren sydd yn y pyramid i gyd?
18
Mini Puzzles
Oranges 16 oranges form a base of a pyramid.
How many oranges are in the pyramid altogether?
19
Posau Bach
3 a 5 Defnyddiwch y rhifau 3 a 5 a’r arwyddion y rhifau rhwng 1 a 20.
+ a − yn unig i wneud
Mae mwy nag un ateb yn bosibl weithiau. Mae rhai enghreifftiau yn y tabl yn barod.
1
11
2
12
3
3
4 5
14
5
6 7
20
13
15 16
5+5-3
17
8
18
9
19
10
20
5+5+3+3
Mini Puzzles
3 and 5 Using only the numbers 3 and 5 and the numbers from 1 to 20.
+ and − signs, make the
Sometimes there may be more than one answer. You can see examples in the table.
1
11
2
12
3
3
4 5
14
5
6 7
13
15 16
5+5-3
5+5+3+3
17
8
18
9
19
10
20
21