rimbaud arthur Πεζά ποιήματα απο δ ο σ η γ ια ννη γ. σφα κ ια να κ η
ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. αεε εταιρεια φλογα 1945 ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ • 73 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ
1
r i m b a u d a r t h u r Πεζά ποιήματα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Κωνσταντία Φαγαδάκη ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μιχαήλ Μεταξάς ΣΕΛ. 158 ΑΘΗΝΑ 2019 ISBN: 978-618-5323-28-8 ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΕΝΤΑΝΔΡΟΝ
rimbaud arthur Πεζά ποιήματα α π όδοση γ ιάν νη γ. σφα κ ια νά κ η
ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ • 74 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ
α.ε.ε. εταιρεία φλόγα 1945 Αθήνα 2019
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Μέσα στη νεότερη ευρωπαϊκή ποίηση ή καλύτερα μέσα σ’ ολάκερη την ποίηση, ο Ρεμπώ, παίρνει μια θέση τρομακτικά μεγάλη κι επικίντυνη. Μεγάλη, αφού, καθώς σωστά υποστηρίζεται, τα παιδί τούτο του θαύματος έβαλε τις ηράκλειες στήλες ενός λογοτεχνικού κόσμου, επικίντυνη γιατί πλήρωσε με την αντικαταβολή του αίματος τη γιγαντοσύνη του, γιατί κάηκε ο ίδιος μεσ’ στη φωτιά των δραμάτων του και έκαψε ανεπανόρθωτα αυτούς πού τον πλησίασανΈτσι Αρθούρος Ρεμπώ, μένει και θα μένει πάντα μεσ’ στην Ιστορία τού πνεύματος σαν μια περίπτωση αυστηρά μοναδική, καθώς η περίπτωση τού άλλου εκείνου «καταραμένου» παιδιού τον Βιλλόν, καθώς επίσης του Πόε, του Βερλαίν, του Ρίλκε, του Μιλόζ και του Καβάφη. Μόνος και μοναδικός από τούς πιο μοναδικούς ίσως από τους πιο μόνους, στη ζωή και στην τέχνη. Αυτή είναι ή μοίρα του, αυτός ο ρόλος του, αυτή η θέση πού σήμερα κατέχει. Ένας πυραχτωμένος, ένας πυριφλεγής αερόλιθος που πέρασε οργώνοντας και πυρπολώντας τα βάθη του στερεώματος. Αλίμονο σε κείνον που Θα θελήσει να μιμηθεί να συνεχίσει τις εκρήξεις και τούς οπτασιασμούς του « πού θα τολμήσει ν’ απλώσει το χέρι του πάνω στους αγγέλους πού έπλασε από φωτιά και πάγο. Η τιμωρία του θάναι να γίνει στάχτη. Τα τρομερά παιδιά και τα μετέωρα δεν αφήνουν μιμητές ή συνεχιστές. Τα κυοφορούν οι καιροί και τα εκκολάπτουν οι ματωμένες λυρικές κραυγές μεσ’ από τα δράματα των εποχών, άλλα το ξαναλέω, η μίμησή τους θα ήταν μια κωμωδία ή ένας χαμός, γιατί θα πρέπει να έχει πονέσει κανείς σαν τον Ρεμπώ για να τολμήσει να σπάσει τον κόσμο και τον εαυτό του, γιατί θα πρέπει να έχει τόσο απελπιστεί για να ρίξει στον άνεμο τέτοιες κραυγές, γιατί μονάχα αν είναι τόσο αθώος και τόσο κολασμένος, και τέλος τόσο ποιητής μπορεί να τραγουδήσει
καθώς τραγούδησε. Όταν ό «τερατώδης έφηβος» έβαλε δυναμίτη στα θεμέλια του παλιού κόσμου και μας άφησε να κοιτάξουμε μέσ’ από το ρήγμα το δεύτερο .ποιητικό άπειρο, ρίξαμε μια κραυγή έκπληξης και θαυμασμού, αλλά δεν είδαμε πώς κάτω από τις πέτρες κείτονταν αιμόφυρτο το σώμα τού παιδιού. Γιατί, για να ξεπεράσει ο οραματιστής και επαναστάτης αυτός την κοσμική τάξη ήξερε καλά πως κανείς αφηρημένος τρόπος δεν υπάρχει, και έπαιζε... έπαιζε με δυναμίτες και θρυαλλίδες... και οι απ’ έξω κοιτούσαν το παιδί και το παιγνίδι και απορούσαν, και γελούσαν, και οι μικροί και ανυποψίαστοι -απ’ την άβυσσο του ήθελαν να μιμηθούν την κόλαση, την αγγελικότητα και τη μεγαλοσύνη του. Τι ματαιότητα, τι αδιαφορία και κιβδηλεία και ακατανοησία ! Με τη ζωή του λοιπόν, με τη ζωή του πλήρωσε την ανταρσία του ο έξαλλος ξωμάχος της Σαρλβίλ και αυτοί στάθηκαν εκστατικοί έτοιμοι, να χειροκροτήσουν τη μαγεία και τον ίλιγγο, και τους αγγέλους από φωτιά και πάγο, και τις πυρκαϊές των πλοίων στη δύση. Είναι λοιπόν η μοίρα τής Αλόης να πεθαίνει αφού γεννήσει το μαγικό άνθος της; Όλη η προσπάθεια της γενιάς του Ρεμπώ ήταν πώς ν’ ανανεώσει τη γερασμένη ποιητική παράδοση. Αυτός όμως σαν επαναστάτης πού ήταν προχώρησε ακόμα περισσότερο: έκοψε το ρεύμα, έβαλε τις ήράκλειες στήλες ενός νέου λογοτεχνικού κόσμου και άνοιξε ένα καινούριο πνευματικό Γιβραλτάρ, απ’ όπου θα περάσουν αναγκαστικά οι νέες γενιές αν θέλουν να βγουν από τη Μεσόγειο τής παράδοσης και να ταξιδέψουν στον ’Ατλαντικό τής νέας ποίησης. Τί τρομαχτικό Γιβραλτάρ, τί ΰπερθαλάσσιος φάρος ! Τι οράσεις άπό σκόνη φωτιάς και άσπρη
μέρα I θα φας μαζί μας, του λέει, Αρθούρε! «Έπλασα όλες τις γιορτές, όλους τούς Η Βιταλία έκαμε μια υπέροχη πατατόπιτα. Εγώ θριάμβους, όλα τα δράματα. Προσπάθησα να θα κάμω τον καφέ. ανακαλύψω νέα άνθη, νέα άστρα, νέες σάρκες, Καλά, λέει ό ’Αρθούρος, αλλά χρειαζόμαστε νέες γλώσσες..» φως και ζέστη. Τί φωτιά ειν’ αυτή ; Και υστέρα... «ουτε ενα φιλικό χέρι! Από πού Σταθείτε, έχω χαρτιά για κάψιμο. να ζητήσω βοήθεια;»
Η Μαργαρίτα Μαλέρα στο βιβλίο της για τον Ρεμπώ διηγείται : «Όταν έγραψε μέσα σέ μια απέραντη ανακούφιση: θα μπορέσω να καταχτήσω την αλήθεια μέσα σέ μια ψυχή και σ’ένα σώμα, ήταν τρεις μετά τα μεσάνυχτα. Σηκώθηκε, τονίστηκε, κοίταξε ακόμα αυτό πού είχε γράψει. Χα¬μογέλασε και έβγαλε ένα βαθύ στεναγμό... Ύστερα έπεσε στο κρεβάτι κι αποκοιμήθηκε αμέσως. Κοιμήθηκε πάνω από είκοσι τέσσερεις ώρες. «Και μια μέρα, ο υπηρέτης πού είχε οδηγήσει την κυρία Ρεμπώ στο σταθμό του Ατινύ στη Σαρλβίλ, έφερε ένα δέμα και τόριξε μόλις έφτασε στα χέρια του Ρεμπώ : Δεν είναι τόσο χοντρό, είπε ό υπηρέτης, αλλά αν έχει τόση άξια όσο και βάρος, θά γίνεις πλούσιος. Ο νέος, πού είχε κοκκινίσει, έφερε το δέμα μεσ’ στη σταραποθήκη, όπου ήταν το δωμάτιό του. Τράβηξε τον σουγιά του, έκοψε τους σπόγγους και γονατίζοντας πάνω στο πάτωμα, έκανε στη μπάντα τα χαρτιά του πακέτου: Μια εποχή στην κόλαση. Ναι αυτό είναι. Είχε δει τις διορθώσεις, το σύνολο δεν του είχε φανεί τόσο τιποτένιο. Πρόστυχο χαρτί, κακοτυπωμένο. Κάθεται στην άκρια του στρώματου του και διαβάζει. Απογοητεύεται. Και είχε βάλει την ψυχή του, το αίμα του, όλο το πάθος του εκεί μέσα: Ηλίθιο, γελοίο, φωνάζει. Τί ανόητο πράγμα η λογοτεχνία ! Πετάει τα χαρτιά κάτω και κατεβαίνει να ταΐσει τα ζώα. Εκείνο τo βράδυ δεν έκλεισε μάτι. Του ’ρχόταν να γδαρθεί. Να φύγει, να φύγει, ν’ αλλάξει τόπο, να πάει; όπου νάναι... Την άλλη μέρα στις τέσσερεις κατεβαίνει στη σάλα. Οι δυο αδερφές του ήσαν εκεί κι έραβαν. Η Ισαβέλλα ετρεξε και τον αγκάλιασε :
Ανεβαίνει τέσσερα-τέσσερα τα σκαλοπάτια και κατεβαίνει φορτωμένος βιβλία : Αρθούρε, Αρθούρε, το βιβλίο σου, φωνάζει η Ισαβέλλα... Βιβλίο, αυτό, κάνει ο ’Αρθούρος, δε θα είδες καλά... Αυτό, παιδί μου, είναι πρόστυχο χαρτί. Αλλά θα δεις πώς θ’ ανάψει! Να, κοίτα πώς λαμπάδιασε κιόλα! Και ζεσταίνει ! Νιώθεις, Βιταλία..; Είναι η ζέστη της έμπνευσης». Αυτό ήταν όλο : «Ένα φύσημα διαλύει τα όρια των εστιών...» «’Εμπρός πόδια μου, εμπρός!» Για τον Ρεμπώ, η ποίηση είναι πάντα en avant, είναι η παιδικότητα που την ξαναβρίσκουμε, είναι το άγνωστο που το ανακαλύπτουμε. Και ο ποιητής είναι ο άνθρωπος που ανακάλυψε αυτό το άγνωστο. Ο Φτερωτός Αλήτης η όπως τον λέγανε αλλιώς, o μικρός αετός των Αρδενών, άρχισε από τα δεκαπέντε του χρόνια να οργώνει το χώμα και τον ουρανό και να σπέρνει μέσα στις αβυσσαλέες πληγές του το τραγούδι του. Και στα δεκαοχτώ του χρόνια, ω θαύμα, είχε κλείσει τον κύκλο τής ποιητικής ζωής του και της προσωπικής εμπειρίας του. Ήταν ώριμος πλέον για τη ζωή, που είχε ονειρευτεί, για το ταξίδι, και για τον θάνατο. Και ήταν έτοιμος να μπει στις πολιτείες του φωτός, και ήταν μεγάλος... Αλλά, μας λέει, «η πνευματική μάχη είναι τόσο απάνθρωπη όσο και ο πόλεμος ανάμεσα στους ανθρώπους». ΓΙΑΝΝΗΣ Γ. ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
Βιογραφικό Σημείωμα ΓΙΑΝΝΗΣ Γ. ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ (1903-1987) Ο Γιάννης Σφακιανάκης γεννήθηκε στη Νεάπολη της Κρήτης. Καταγόταν από την οικογένεια του αγωνιστή Δασκαλογιάννη από τα Σφακιά. Σε ηλικία εννιά χρόνων εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Ηράκλειο, όπου τέλειωσε το δημοτικό σχολείο και τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου και γράφτηκε στη Δημόσια Εμπορική Σχολή. Μετά την ολοκλήρωση της στρατιωτικής του θητείας εργάστηκε ως διευθυντής του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Ηρακλείου και στη συνέχεια στράφηκε στη δημοσιογραφία ως αρχισυντάκτης της εφημερίδας Ελεύθερη Σκέψη. Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε γύρω στα 1930 με δημοσιεύσεις διηγημάτων στον αθηναϊκό Τύπο, και επίσημα με την έκδοση της συλλογής διηγημάτων Διηγήματα το 1932. Την ίδια χρονιά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου εργάστηκε στην Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών και εγκαινίασε τη συνεργασία του με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά (Το Ξεκίνημα, Νέα Εστία, Νέα Εποχή, Νεοελληνικά Γράμματα, Νεοελληνική Λογοτεχνία, Τα Νέα Γράμματα, Φιλολογικά Χρονικά, Πειραϊκά Χρονικά, Αγγλοελληνική Επιθεώρηση, Νέα Πορεία, Τέχνη κ.α.) και εφημερίδες της πρωτεύουσας και του Πειραιά. Εκτός από την πεζογραφία ασχολήθηκε επίσης με την ποίηση, το θέατρο, τη μετάφραση αλλά και το δοκίμιο και την κριτική. Έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, γερμανικά, τουρκικά, σλοβένικα, σουηδικά και φινλανδικά. Τιμήθηκε με το Α΄ κρατικό βραβείο μυθιστορήματος (1960 για το έργο του Οι ένοχοι) και το Α’ κρατικό βραβείο διηγήματος (1970 για το Η χώρα με τους ανέμους). Πέθανε στην Αθήνα. Χαρακτηριστικό της συγγραφικής δραστηριότητας του Σφακιανάκη είναι η διαρκής αναζήτηση νέων τρόπων έκφρασης, τόσο στο επίπεδο των ειδών του λόγου με τα οποία ασχολήθηκε, όσο και στα εκφραστικά μέσα και λογοτεχνικά ρεύματα που αξιοποίησε. Πολυγραφότατος και συνεχώς πειραματιζόμενος, αποπειράθηκε να διαμορφώσει ένα ενιαίο εκφραστικό ύφος στο σύνολο του έργου του, μέσα από τον έντονα λυρικό και ιδιαίτερα επιμελημένο - τόσο δομικά όσο και οργανικά - λόγο του, περνώντας από την εσωτερική γραφή, τον εξπρεσσιονισμό και το συμβολισμό στο χώρο του ρεαλισμού, του επικού ύφους και της ηθογραφίας. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γιάννη Σφακιανάκη βλ. Γιαλουράκης Μανώλης, «Σφακιανάκης Γιάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας12. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Ζήρας Αλεξ., «Σφακιανάκης Γιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 και Κόρφης Τάσος, «Γιάννης Γ. Σφακιανάκης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Η΄, σ.144159. Αθήνα, Σοκόλης, 1993.
151
Ενδεικτική Βιβλιογραφία • Άγρας Τέλλος, Κριτική για το Νύχτες χωρίς δημιουργία, Κρητικές Σελίδες, 7-8/1936. • Αλαβέρας Τηλέμαχος, Κριτική για τον Αφέντη της Βαθέρνας, Νέα Πορεία11-12, (Θεσσαλονίκη), 1-2/1956. • Βαρίκας Βάσος, Κριτική για το Χώματα του Νότου, Τα Νέα, 8/12/1950. • Βαρίκας Βάσος, «Οι ένοχοι του Γιάννη Σφακιανάκη», Συγγραφείς και κείμεναΑ΄· 1961-1965, σ.15-17. Αθήνα, Ερμής, 1975 (πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Το Βήμα, 22/1/1961). • Γιαλουράκης Μανώλης, Κριτική για το Σωσίβιο, Ταχυδρόμος (Αλεξάνδρεια), 6/2/1965. • Δέλιος Γιώργος, Κριτική για τα Διηγήματα, Απογευματινή (Θεσσαλονίκη), 15/5/1933. • Ζήρας Αλεξ., «Σφακιανάκης Γιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988. • Κόρφης Τάσος, «Γιάννης Γ. Σφακιανάκης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Η΄, σ.144-159. Αθήνα, Σοκόλης, 1993. • Κοτζιάς Αλέξανδρος, Κριτική για το Στην ασπροθάλασσα, Μεσημβρινή, 31/5/1963. • Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., Κριτική για το Νύχτες χωρίς δημιουργία, Πρωία, 31/7/1936. • Χατζίνης Γιάννης, «Γιάννη Γ. Σφακιανάκη:Η χώρα με τους ανέμους», Νέα Εστία90, ετ.ΜΕ΄, 15/7/1971, αρ.1057, σ.967-968. • Χουρμούζιος Αιμίλιος, Κριτική για το Οι ένοχοι, Η Καθημερινή, 9/3/1961. Εργογραφία (πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) Ι.Πεζογραφία • Διηγήματα. Ηράκλειο, Ιδιωτική έκδοση, 1932. • Νύχτες χωρίς δημιουργία. Αθήνα, Γκοβόστης, 1936. • Ένας άνθρωπος από το σπίτι των ακακιών. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1941. • Αγνή Πολυλά. Αθήνα, Αετός, 1944. • Χώματα του νότου· Μυθιστόρημα. Αθήνα, Μαυρίδης, 1950. • Ο αφέντης της Βαθέρνας· Μυθιστόρημα. Αθήνα, Ίκαρος, 1955. • Το καμίνι· Μυθιστόρημα. Αθήνα, 1959. • Οι ένοχοι· Μυθιστόρημα. Αθήνα, Δίφρος, 1960. • Το σωσίβιο· Μυθιστόρημα. Αθήνα, 1964. • Η χώρα με τους ανέμους· Διηγήματα. Αθήνα, Βάκων, 1970. • Οδός μαρτύρων. Αθήνα, Βάκων, 1975. • Οι οδηγοί του Αιγαίου και 7 άλλες νουβέλες. Αθήνα, Ιωλκός, 1979.
152
ΙΙ.Ταξιδιωτική λογοτεχνία • Στην ασπροθάλασσα. Αθήνα, Δίφρος, 1962. • Η αρπαγή της Ευρώπης. Αθήνα, Δίφρος, 1963. • Ταξιδιωτικά: Ισπανία, Πορτογαλία, Τουρκία. Αθήνα, Βάκων, 1976. • Ελληνική γη: Οδοιπορικά. Αθήνα, Ιωλκός, 1977. ΙΙΙ.Θέατρο • Οι Κένταυροι · δράμα πρωτοπορίας σε δύο πράξεις και δύο εικόνες. Αθήνα, Γκοβόστης, 1934. ΙV. Δοκίμιο • Εισαγωγή στο λυρικό μύθο. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1939. • Σκέψη και ποίηση στα νεοελληνικά χρόνια. Αθήνα, Νεοελληνική Λογοτεχνία, 1940. • Αντίλεκτα· Δοκιμιακά Σχεδιάσματα. Αθήνα,1967. VΙ. Ποίηση • Ο μύθος των σταγόνων · Ab libitum · Ποίημα . Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1938. • Νησιά που ταξιδεύουν. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1940. • Δεκέμβρης. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945. • Λιβυκή θάλασσα· Ποιήματα. Αθήνα, Ματαράγκας, 1946. • Καλαρρύτες. Ιωάννινα, έκδοση του Πατριωτικού Συνδέσμου Καλαρρυτών, 1989. VΙΙ. Μεταφράσεις • Leo Ferrero, Τελευταία ποιήματα· Μετάφραση και πρόλογος Γιάννη Γ.Σφακιανάκη. Αθήνα, Κασταλία, 1937. • Arthur Rimbaud, Πεζά ποιήματα· Απόδοση Γιάννη Γ. Σφακιανάκη. Αθήνα, Φλόγα, 1945. • Ραμπελαί, Γαργαντούας. Αθήνα, 1948. • Λέρμοντωφ, Ένας ήρωας της εποχής μας. Αθήνα, 1950. • Περλ Μπακ, Το καλό ποτάμι. Αθήνα, 1953. • Εμίλ Ζολά, Κατηγορώ. Αθήνα, 1954. VIΙΙ. Συγκεντρωτικές εκδόσεις • Θέατρο εν θεάτρω (περιλαμβάνει τα θεατρικά Θέατρο εν θεάτρω, Χαμένα βήματα, Έρχεται η Θέκλα, Σενάριο για τους νομάδες, Ταμούζ, Οι Κένταυροι). Αθήνα, Βάκων, 1974. • Ποιήματα 1938-1958 - Προσωπική ανθολογία. Αθήνα, Βάκων, 1971. ΠΗΓΗ: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=388
153
rimbaud arthur ● Πεζά ποιήματα ● ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. ● ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Κωνσταντία Φαγαδάκη ● ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: ΜΙΧΑΗΛ ΜΕΤΑΞΑΣ ● ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ ΤΟΥ 2019 Αριθμός έκδοσης 07
ISBN: 978-618-5323-28-8