ΨΗΓΜΑΤΑ ΨΥΧΗΣ / ΜΙΧΑΛΗ ΔΕΜΑΤΑ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΕΜΑΤΑΣ

ψήγματα ψυχής ΠΟΙΗΣΗ

ψήγματα ψυχής

ΨΗΓΜΑΤΑ ΨΥΧΗΣ • ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΕΜΑΤΑΣ ΕΞΩΦΥΛΛΟ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ ΦΑΓΑΔΑΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: ΕΙΡΗΝΗ ΒΡΕΤΤΟΥ ΣΕΛ. 66 ΑΘΗΝΑ 2017 ISBN: 978-618-5323-13-4 ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΕΝΤΑΝΔΡΟΝ 2017

ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΕΜΑΤΑΣ

ψήγματα ψυχής ΠΟΙΗΣΗ

2017

Το βιβλίο αυτό αφιερώνω στην οικογένειά μου καθώς επίσης και σε όλους αυτούς που αγαπώ και με αγαπούν.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ................................................................................................................................11 Μπαλάντα . .................................................................................................................................13 Vivaldi . .......................................................................................................................................14 Μητέρα της Γης .........................................................................................................................15 Διαμάντι του Νείλου .................................................................................................................16 Μου είπες . ..................................................................................................................................17 Άνθος ..........................................................................................................................................18 Κασσιόπη ....................................................................................................................................19 Τερψιχόρη ..................................................................................................................................20 Υφάντρα των πόθων ..................................................................................................................21 Πρωτεύς .....................................................................................................................................22 Το τριαντάφυλλο του έρωτα .....................................................................................................24 Γεράνι .........................................................................................................................................25 Μελίτη ........................................................................................................................................26 Αριάδνη ......................................................................................................................................28 Το γράμμα ..................................................................................................................................29 Εωθινές μελωδίες . .....................................................................................................................30 Μύθος .........................................................................................................................................31 Ηλιαχτίδα ...................................................................................................................................32 Δαφνόφυλλα . .............................................................................................................................33 Θεώρημα . ...................................................................................................................................34 Έρως ...........................................................................................................................................35 Αν ήσουν ....................................................................................................................................36 Το κηροπήγιο του Έρωτα ........................................................................................................37 Χειρόγραφο ζωής .......................................................................................................................38 Πηνελόπη ...................................................................................................................................39 Συμπληγάδες ..............................................................................................................................40 Γαλήνη .......................................................................................................................................41 Απουσία ......................................................................................................................................42 Φθινόπωρο .................................................................................................................................43 Ευχαριστία .................................................................................................................................44 Δάφνες ........................................................................................................................................45

Αν ................................................................................................................................................46 Αγάπη μου ..................................................................................................................................47 Βιολέτα .......................................................................................................................................48 Διαβάτες .....................................................................................................................................49 Πολύμνια . ..................................................................................................................................50 Ο Σωτήρας . ................................................................................................................................51 Ακρίτες .......................................................................................................................................52 Συγχώρεση .................................................................................................................................53 Μελωδία . ....................................................................................................................................55 Μια πεταλούδα ...........................................................................................................................56 Επιθυμία . ...................................................................................................................................58 Αναμνήσεις . ...............................................................................................................................59 Νότα . ..........................................................................................................................................60 Ο Επιούσιος . ..............................................................................................................................61 Το Δέλτα του Νείλου . ...............................................................................................................62 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ.............................................................................................................................64

ΠΡΟΛΟΓΟΣ O απόλυτα ορισμένος σκοπός του ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ., όπως αυτός προκύπτει από το καταστατικό του επιτάσσει τη «...συστηματική καλλιέργεια και ανάπτυξη των δυνατοτήτων των παιδιών, των νέων και των ενηλίκων με στόχο τη συμμετοχή σε πολιτιστικές, επιστημονικές και ποικίλες τα τεχνολογικές εκδηλώσεις και δράσεις...». Και καθώς στην ακρωνυμική του ονομασία ενυπάρχει η λέξη Πολιτισμός καλούμεθα να τον υπηρετήσουμε στο ακέραιο, με τα μέσα και τα εργαλεία που διαθέτουμε. Εγκαινιάζοντας λοιπόν την προσπάθεια αυτή, το ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. προβαίνει στην έκδοση και παρουσίαση έργων νέων και ταλαντούχων δημιουργών με στόχο τη γνωστοποίηση και ανάδειξη στο ευρύτερο κοινό του έργου τους μέσω της εκδοτικής του ομάδας Πέντανδρον. Εντείνοντας την προσπάθεια αυτή έχει θέσει μεταξύ άλλων ως άμεση προτεραιότητα την έκδοση μνημειακών και συνάμα συμβολικών έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που ευελπιστούμε ότι στις στείρες ημέρες μας έχουν πολλά να «πουν» στο αναγνωστικό κοινό και την κοινωνία. Ελπίζουμε η προσπάθεια αυτή να βρει πρόσφορο έδαφος και γιατί όχι να ταράξει τους εν υπνώσει Κύκλους.

11

Μπαλάντα Βασίλεψες αγάπη μου. Βασίλεψε ο ήλιος του καλοκαιριού στα μάτια σου. Χίλιες τουλίπες είναι τα μαλλιά σου. Έρωτά μου αγαθό μονοπάτι είναι το σώμα σου. Ο ίσκιος σου εκείνος ο Αρχάγγελος της σκέψης μου. Πόσες φορές κυρίευσες την ανάσα μου με την ανάσα σου. Τα μάτια μου δακρύζουν, όταν κοιτώ εκείνο το ιλαρό φως των ματιών σου. Θέλω να ξέρεις πόσο σ’ αγαπώ. Θέλω να ξέρεις ότι ζω μέσα από σένα. Μακρινή μου ύπαρξη θα αφήσω τα έρημα μεταλλεία της καρδιάς μου, να ζήσω μέσα στην ψυχή σου.



13

Vivaldi Δίπλωσα στη μέση μια σελίδα λευκό χαρτί που μέσα της είχα χαράξει τον ήχο της ψυχής σου. Δύο στίχους, δύο λόγια, έβγαλα απ’ το στήθος μου τους χτύπους της ποίησής σου. Να δω με πάθος ήθελα ποιές νότες μουσικής θα γράψω στο πιάνο του μυαλού μου. Κι όπως τα πλήκτρα έπαιζαν τον ήλιο του Vivaldi, εσένα –Αγάπη μου– ένιωθα πως χάραξαν τα χείλη σου στα χείλη μου επάνω...



14

Μητέρα της Γης Ήσουν η Καππαδοκία του ουρανού το δροσερό πρωινό του Βοσπόρου. Το απαλό τραγούδι της θάλασσας. Κεχριμπάρι του ήλιου που λάμπεις από αγάπη και ελπίδα, θα είσαι για αιώνες ένα ήσυχο ποίημα. Οι στίχοι των ποιητών χάραξαν με τα βήματά τους το μονοπάτι της καρδιάς σου. Εκεί, που η Γεσθημανή των ψυχών αναπαύεται, ένα Ευαγγέλιο Αποστόλων στις αλυκές της ζωής. Ναζαρέτ των Αγγέλων στο ηλιοτρόπιο που πας σαν τραγούδι του ανέμου να θυμάσαι τους προφήτες –Αγάπης– που τους λένε –Ανθρώπους– στη Βίβλο της γης.



15

Διαμάντι του Νείλου Ήρθε ο άνεμος και η αγάπη σαν στάλα της βροχής χάθηκε. Η μοναξιά μου μέσα στη νύχτα έγινε ένας ατάραχος βυθός ένα κοχύλι στην άμμο να στέκει ακίνητο σκήνωμα κάποιας γυναίκας που με όλη της την ψυχή με αγάπησε. Τότε ήρθες... Μια μελωδία μέσα στην πανσέληνο. Σ’ ένιωσα, σ’ άγγιξα όπως ένα κύμα θάλασσας να έρχεσαι κοντά μου να ξεπλένεις τις στιγμές μοναξιάς που έζησα. Μια θεότητα αγάπης ένα διαμάντι του Νείλου να κάθεσαι δίπλα στο βράχο της ζωής μου...



16

Μου είπες Μου είπες εκείνη την νύχτα ένα παράθυρο είναι η ζωή. Από εκεί βλέπεις τον κόσμο. Κοιτάς τα φωτισμένα παράθυρα και κάθε παράθυρο μία σελίδα ζωής. Κάθε σελίδα και μια άλλη ιστορία. Τα βράδια –έλεγες– οι Άγγελοι κάθονται δίπλα μας. Κάθονται δίπλα σε κάθε άνθρωπο, δίπλα σε κάθε μοναξιά κρατώντας σφιχτά στα δάχτυλά τους λίγα νυχτολούλουδα αγάπης. Κι άλλοτε σκορπίζουν γύρω μας αρώματα, από λιβάδια, γεράνια και γαρδένιες λιακάδες στις δυσκολίες της ζωής. Άλλοτε ακούμε ένα τραγούδι, έναν ύμνο που μόνο η ψυχή μας το ακούει. Μιλάει για τον έρωτα, για την αγάπη για εκείνα που ήρθαν κι έφυγαν. Κι εγώ καθόμουν εκεί σιωπηλός απλά να κοιτάζω το βάθος των ματιών σου.



17

Άνθος Παπαρούνα ωραία όταν ο ήλιος ανατέλλει τα φύλλα σου γεμίζουν αθωότητα κι η καρδιά σου φως. Τα μάτια σου είναι ένας ήλιος βοήθειας και εσύ η ραψωδία του έρωτα. Τ’ ανθάκια σου οι κήποι της Καλυψώς και τα δάκρυά σου η Οδύσσεια της αγάπης. Παπαρούνα το τώρα που αγαπάς τόσο ήσυχα κάπου, κάπου στο νησί σου ναυαγός είναι ο έρωτας.



18

Κασσιόπη Κορίτσι της Ποίησης με τα μάτια γεμάτα πανσέληνο με τα χείλη γεμάτα αγάπη, στο ταξίδι του χρόνου σ’ αγάπησα. Κορίτσι του έρωτα που σε λένε ελπίδα με την πένα γεμάτη από δάκρυα με τις λέξεις γεμάτες ζωή στο γαλάζιο του ήλιου σε είδα. Και το –Ρ– της ζωής σου το λάτρεψα....



19

Τερψιχόρη Κόρη του φεγγαριού και της άνοιξης ποιες Αλκυονίδες νύχτες σ’ έφεραν στα δάχτυλα του κόσμου; Ποιο πλοίο των Φαιάκων στόλισε το σώμα σου με σμύρνα και χρυσάφι; Η μάνα θάλασσα όταν αντίκρισε τα χρυσοΰφαντα μαλλιά σου χάθηκε… Χάθηκε μέσα στην αλμύρα των ματιών σου. Κόρη Καρυάτιδα λευκό διαμάντι γίνεται όταν τυλίγεται το υφαντό στο σώμα σου. Αλμύρα μου Αλεξανδρινή, κρασί λευκό που στάζει το μέλι απ’ τα χείλη σου κι ο πόθος μου ο πόθος της ψυχής στο σώμα όταν ανθίζει. Αλμύρα μου Αλεξανδρινή πόσο πολύ σ’ αγάπησα πόσο πολύ σε πόθησα στη θάλασσα της ύλης...



20

Υφάντρα των πόθων Υφάντρα του Θησέα όταν το υφαντό σου απλώνεις, χιλιάδες πεταλούδες σκορπίζουν στον ορίζοντα. Μούσα της θάλασσας, οι άνεμοι χαϊδεύουν τα κύματα που κρύβεις μέσα στην ψυχή σου. Γυναίκα της λίμνης, πριν έρθει το φεγγάρι, χρυσόσκονη απλώνουν τα φτερά σου. Μοίρα της Μοίρας μου, πόσες στιγμές σ’ αγάπησα πόσες στιγμές σε λάτρεψα... Θυμάμαι όταν ήρθες. Ήρθες αγνή, αμόλυντη, γεμάτη άσπρους κρίνους να στολίζουν το κορμί. Γεμάτη κόκκινα τριαντάφυλλα, χρυσές χάντρες πάνω στο σώμα σου. Ήρθες όπως το κρυστάλλινο νερό στην διψασμένη γη. Ήρθες όπως ο φύλακας Άγγελος που προστατεύει την ψυχή μου. Ήρθες να αγγίξεις το πνεύμα μου να γίνεις ένα με την σάρκα μου. Υφάντρα του Θησέα, ένα ποίημα η αγάπη σου.



21

Πρωτεύς Το καράβι χαράζει τη θάλασσα. Ένα λευκό πανί κροταλίζει αδιάκοπα. Πλησιάζουμε στο λιμάνι της μοίρας. Μια πεταλούδα λευκόχρυση, μόλις βγήκε από το κουκούλι. Η σκιά χτυπάει την σκέψη. Η σελίδα του κενού ανοιχτή. Κατεβαίνω τη σκάλα του ήλιου. Γύρω μου άδεια σπίτια. Ξαπλώνω στο χώμα, ζωή. Δεν ξέρω αν είμαι ξύπνια ή κοιμάμαι. Κοιτάω τις αναμνήσεις μου παλιά ιστιοφόρα της ζωής. Ακούγεται ο ήχος ενός τυμπάνου, η φωνή της συνείδησης. Ένας μελωδικός αέρας με χτυπά ξανά και ξανά στο πρόσωπο. Αν ο αέρας αυτός δεν είναι ο ήχος της ψυχής, τότε είναι η ύλη που με κρατά ακίνητη. Νιώθω τους ήχους της καρδιάς μου να πάλλονται αργά-αργά, λες και κάποιος χτυπά τον τοίχο του στήθους μου. Η γραμμή του Μεσονυχτίου ελίσσεται στο μέτωπο αρχίζοντας το ταξίδι...

22

Το βλέμμα του Θεού με κοιτάζει στα μάτια. Ο πλοηγός . Δίπλα μου η άμαξα της αγωνίας φεύγει. Ένα μεγάλο μαύρο πιάνο παίζει τον ήχο της θάλασσας. Απλώνω τα χέρια, λευκά φτερά . Ερωτεύομαι... Η άγνωστη μηχανή του πνεύματος δακρύζει... Ελπίδα.



23

Το τριαντάφυλλο του έρωτα Ώρες την έβλεπα από το δρόμο σιωπηλή, ακίνητη με τα χέρια σαν απλωμένα χελιδόνια, γύρω της η φύση ανθισμένη. Πρόσωπα περαστικών γεμάτα χαμόγελα και εκείνη η γυναίκα έστεκε εκεί πάντα τρυφερή, όμορφη. Όταν την κοιτούσα έλεγα πώς, αλήθεια αν κλείσω τα μάτια μου ίσως ναι ίσως να χαθεί, ίσως δεν υπάρχει μήπως όλα τελικά γίνουν ένα όνειρο. Όμως όσο κι αν προσπαθούσα όσο κι αν έλπιζα να φύγει είναι εκεί, πάντα στο ίδιο σημείο με το ίδιο βλέμμα, ακίνητη, σιωπηλή κρατώντας στα χέρια της το τριαντάφυλλο του έρωτα.



24

Γεράνι Είναι εκείνο το βλέμμα που θέλεις να χαθείς βαθιά μέσα του. Εκείνο το βλέμμα που θέλεις ν’ αγγίξεις, να κλάψεις, να γίνεις ένα φύλλο έρωτα. Είναι εκείνο το βλέμμα το γαλάζιο κύμα που παρασέρνει την ψυχή στο βυθό της διαμαντένιας θάλασσας. Να ζεις σαν δελφίνι του Αυγούστου ερωτευμένο μέσα στ’ απέραντο δικό της χρώμα. Να είσαι δικός της μέχρι τα μάτια της να γίνουν ήλιος. Ένα δαχτυλίδι αγάπης ανθισμένο σ’ ένα γεράνι της άνοιξης.



25

Μελίτη Το έλατο στέκει αμίλητο γεμάτο δάκρυα τίποτα δεν ακούγεται εκτός από το νυκτερινό κελάρυσμα βαθιά στο δάσος. Η πεταλούδα αρχίζει να κυλά αργά στα φυλλώματα των δέντρων. Ο ουρανός έχει ανοίξει στη μάνα γη την καρδιά του. Ο γιγαντόγλαρος καπετάνιος της μοίρας λευκή σκιά στο καράβι του Υπερίωνα. Ένας άνθρωπος γεμάτος θύμηση το πράσινο ενός φύλλου. Διάφανες Καρυάτιδες βουλιάζουν στο βυθό της θάλασσας αλέθοντας το κενό του Ήλιου . Ανάλαφρη ντυμένη στ’ άσπρα, χαραγμένη στο βράχο, στέκει η Ανδρομέδα μέσα της. Η ησυχία του χρόνου το φεγγάρι του Απρίλη .



26

Ικεσία Πες μου... πού νυχτώνει το βλέμμα σου... και πού αρχίζει η ζωή... Πες μου... πού ανθίζουν τα ροδοπέταλα του ύπνου σου... Πες μου, ποια ικεσία να προσφέρω στα γόνατά σου για ένα σ’ αγαπώ; Πόσο πρέπει να ελπίζει η καρδιά μου; Άφησε σε παρακαλώ το κύμα της σιωπής να αγγίξει απαλά τα χείλη μου. Άφησε τη μυρωδιά του σώματός σου να χαϊδεύει την σκέψη μου.



27

Αριάδνη Αριάδνη πευκόμελο του δάσους, μύρο ζωής, πνοή των Άνδεων γη και πάθος. Αριάδνη ηλιόκρινο του έρωτα, φύλλο του Μάρτη δάκρυ του ήλιου, όνειρο καλοκαιριού. Πέταλο απ’ αμάραντη αχτίδα της γης. Τα μάτια σου θεότητα της θάλασσας. Τα χείλη σου, οι κυψελίδες του κόσμου. Αριάδνη, Έρωτα της γης, έλα κοντά μου...



28

Το γράμμα Έγραψα ένα γράμμα. Έβαλα μια τελεία μετά από μια λέξη. Μια λέξη που βγαίνει από μέσα μου. Που βγαίνει μέσα από την ψυχή μου. Μια καρδιά που πονά όταν πονάς Που λυπάται όταν λυπάσαι. Που χαίρεται όταν χαίρεσαι. Που σε θέλει για πάντα. Που ζει για σένα που υπάρχει για σένα. Έβαλα εκεί μια τελεία μετά από την λέξη Σ’ αγαπώ.



29

Εωθινές μελωδίες Μέσα στον ήλιο είσαι εσύ. Στο κάθε βήμα σου ένα μπουμπούκι της γης φυτρώνει. Αυλακωμένα άστρα είναι τα μάτια σου. Πνοή ζωής τα στήθη σου. Φύλλο μικρό το σώμα σου. Φύλλο τ’ ουρανού. Καρδιά γεμάτη σ’ αγαπώ Αυλός ο έρωτας. Αμίλητος, αγκίδα και αγκάθι μέσα στον ήλιο της ψυχής μου.



30

Μύθος Κοιτάω από το παράθυρο της αγάπης λίγες σταγόνες της βροχής που πέφτουν πάνω στην σκιά μου. Είμαι μόνη, σχεδόν άδεια. Ένα αηδόνι σ’ ένα χρυσό κλουβί. Η μορφή μου ακίνητη μέσα στη σκέψη. Να κάθομαι σιωπηλή χωρίς κραυγή. Απέναντι να βλέπω να βρέχεται η καρδιά μου. Και εδώ να φυσάει ο δροσερός αέρας στο άδειο δωμάτιο. Η μοναξιά ένα πένθιμο τραγούδι του έρωτα. Με τα δάχτυλα της ψυχής να ζωγραφίζω το λαβύρινθο της ζωής. Εσύ εκεί μακριά να συνεχίζεις του Θησέα το ταξίδι. Ίσως ξέρεις αγάπη μου κάποτε και εμείς να βρούμε την μυθική Αριάδνη...



31

Ηλιαχτίδα Άξιζε να σε συναντήσω να δω ποιά ήσουν... να νιώσω τ’ άγγιγμα εκείνης της γυναίκας που σιωπηλά μέσα στο μυαλό μου μιλούσε. Σ’ είδα να ’ρχεσαι και δεν ήξερα αν αυτό που έβλεπα ήταν άγγελος ή άνθρωπος. Νόμιζα ότι έβλεπα ένα φως, ένα λαμπύρισμα του ήλιου, μια ηλιαχτίδα της ζωής. Άραγε υπήρξες ή μήπως ήσουν μια ψευδαίσθηση της ύλης; Κι όπως με πλησίαζες ένιωθα το μύρο απ’ το σώμα σου όπως γλυκά το ’φερνε ο νότιος άνεμος της θάλασσας. Τότε ένιωσα μέσα μου τον έρωτα κι έσκυψα και φίλησα τ’ άγια δάχτυλά σου. Όμως εσύ μ’ αγκάλιασες όπως αγκαλιάζει η μάνα γη τα ίδια τα παιδιά της. Σ’ αγάπησα ψιθύρισες, όπως αγαπάει ο Θεός την ίδια την ψυχή...

 32

Δαφνόφυλλα Υπάρχεις μέσα στη σιωπή όπως ανθίζει η ψυχή μου. Ένα λουλούδι πλάι στο κύμα, μόνο, αγνό και αμόλυντο. Ξαπλωμένο στην άμμο της καρδιάς. Στα βήματά σου η αγάπη δίπλα τους, η Ιθάκη της ζωής μου. Η καρδιά σου αναμμένο κερί, στ’ άδειο δωμάτιο της μοναξιάς. Ένα μυστικό στο λευκό του έρωτα κρυμμένο σε κάποιες σελίδες της ψυχής. Στα μάτια σου, όλος μου ο κόσμος γίνεται μια ύπαρξη. Όλη μου η ζωή γίνεται ήλιος και θάλασσα. Κι όλα τα δάκρυα του κόσμου μαργαριτάρια στα δάχτυλά σου. Κάθε στιγμή σου η αίσθηση της απλότητας. Αγάπη και έρωτας στα δαφνόφυλλα του ύπνου.



33

Θεώρημα Ξάπλωσα την καρδιά μου δίπλα στο τρίγωνο του έρωτα κι ο Πυθαγόρας της αγάπης μου ψιθύρισε την υποτείνουσα του πόθου σου. Τότε, πήρα το χάρακα από το βάθος της ψυχής μου και τράβηξα μια κάθετη γωνία έως τον αθάνατο ήλιο των ματιών σου...



34

Έρως Η καρδιά μου μέρα με τη μέρα πληγώνεται και ένας δόλιος έρωτας καίει την ψυχή μου. Το κώνειο του έρωτα στάζει μέσα στις φλέβες κι όπως στάζει, γεμίζει η καρδιά από τη λήθη του κορμιού σου. Βυθίστηκε η ψυχή μέσα στο σώμα σου και από το σώμα σου το πνεύμα μου έγινε η ύπαρξή σου. Πόσες φορές σε λάτρεψα στης θάλασσας την ύλη. Πόσες φορές σε σκέφτομαι και χάνομαι στ’ άδυτο του πόθου. Το κάλλος σου ας είναι η ζωή μου.



35

Αν ήσουν Αν ήσουν ο ουρανός, ο ίδιος ο θεός στα χείλη σου θα ήταν η ζωή δύο τριαντάφυλλα μαζί. Όπου κι αν ήσουν θα ήσουν το φως το φως της ζωής. Όπου κι αν ήσουν θα ήμουν εκεί το φως της ψυχής. Κι αν πάλι ήσουν η αγάπη του έρωτα το χάδι ίσως να ήμουνα εσύ δύο έρωτες μαζί.



36

Το κηροπήγιο του Έρωτα Ήρθες σαν την Πηνελόπη της αγάπης και στην καρδιά μου άνθισε ένα λουλούδι του Απρίλη. Η πένα του Ομήρου που χάραξε τους στίχους της Οδύσσειας μέσα στα μάτια σου. Κι εσύ σε ένα δειλινό τρυφερότητας ανάβεις σαν χάδι στην ψυχή μου το κηροπήγιο του Έρωτα.



37

Χειρόγραφο ζωής Ένα φεγγάρι ήλιος τα μαλλιά σου. Κι εσύ γυναίκα όμορφη, η –Πικάσο της αγάπης–. Τα μάτια σου ανθίζουν τα ροδοπέταλα της θάλασσας. Θάλασσες οι σκέψεις σου κι ένα ποίημα –Ελύτης– τα μαλλιά σου... Η κάθε σου σκέψη είναι –ΙΘΑΚΗ– της καρδιάς. Το πνεύμα ενός θεού παράδεισος στο κήπο του Αδάμ. Χιλιάδες τριαντάφυλλα στολίζουν την ψυχή σου. Λουλούδια της ζωής που άνθισαν στο χρόνο. Το κάθε δάκρυ σου λάμπει. Λάμπει σαν χρυσό μαργαριτάρι χειρόγραφο του πάθους στη λίμνη του Nτα Βίντσι.



38

Πηνελόπη Μιλάμε για την αγάπη κι ο χρόνος βαδίζει ήρεμος. Κοιταζόμαστε και τα φύλλα του έρωτα γεμίζουν αναστεναγμούς. Απόντες είμαστε στο δικό μας κόσμο. Οι ψυχές μας βρίσκονται ενωμένες στ’ άπειρο. Οι αισθήσεις μας ζεστό γυαλί λικνίζονται στην άκρη της αβύσσου. Όσο πολύ παραδιδόμαστε στις σκέψεις μας, στη θέλησή μας, τόσο το σώματά μας καίγονται από το πάθος. Ο νους μας σιγά-σιγά ξετυλίγει την αγάπη μας, να κινήσει προς τα έξω από κορμί σε κορμί να γεφυρωθεί η άβυσσος. Η σκέψη μας, η ύπαρξή μας γίνονται όνειρο του άλλου. Ψυχές που αντιφεγγίζουν τα χάδια μας. Καρτέρι στήνει ο έρωτάς μας να καίγεται ο πόνος, η μοναξιά μας, η καταιγίδα της αγάπης να βρέχει τα στήθη μας. Ο ιδρώτας μας στάζει διαμάντια, διαμάντια αισθήσεων. Θυμώνουν οι θεοί στην εικόνα του γυμνού σώματός σου. Ζηλεύουν την αγνότητά σου. Ευγενική Πηνελόπη υφαίνεις τον έρωτά σου στη θάλασσα της καρδιάς μου.

 39

Συμπληγάδες Πόσο ήλιο, πόσο θάλασσα, πόσο κύμα υπάρχει ανάμεσά μας. Εσύ είσαι ο άνεμος... Τριγύρω σου τα σύννεφα, ο γαλάζιος ουρανός... Καρφωμένα τ’ άστρα πάνω σου. Πόσο θυμάμαι τη δροσερή αναπνοή σου. Όταν το βλέμμα σου άγγιξε το βλέμμα μου, ένιωσα σαν μέλισσα που ποθούσε για λίγο νέκταρ από τα χείλη σου... Μέσα μου ζωγραφισμένος ο τοίχος της καρδιάς μου. Τα χείλη μου γεμάτα δικά σου σ’ αγαπώ, όλα θυμίζουν εσένα. Φωνάζουν εσένα. Δεν αντέχω τη σιωπή της απουσίας σου. Δεν αντέχω τη μοναξιά της καρδιάς μου. Πονάει ο έρωτάς σου. Καίει ο ήλιος σου... Ένα λεπτό μακριά σου, ένας αιώνας θάνατος...



40

Γαλήνη Θυμάμαι εκείνα τα μεσημέρια του καλοκαιριού, που η άμμος είχε το χρώμα από το δέρμα σου, την υφή από την σκέψη σου. Θυμάμαι εσένα, τη θάλασσα, γεννημένη μέσα από τα κύματα, μέσα από τις σκιές των ανέμων. Θυμάμαι τ’ άρωμα του έρωτα που φόραγε ο ήλιος όταν σε είδα. Θυμήσου– πόσο πολύ σ’ αγάπησα. Πόσο έγινα ένα με το βλέμμα σου. Έγινα ένα μ’ εκείνες τις ανάσες λάβας από τις ανάσες σου. Θυμήσου πώς έζησα μέσα από σένα... για σένα. Σαν μια λέξη αγάπης βγαλμένη από τα χείλη σου.



41

Απουσία Το ξέρω ξημέρωσε. Δεν αντέχω να αγγίξω το ποτήρι σου. Όσο κι αν το θέλω, όσο κι αν διψώ. Τα χείλη σου γυαλίζουν στις άκρες του. Έχει βαρύνει το χέρι μου. Δεν μπορεί να σηκώσει την απουσία σου. Δεν μπορώ να το κοιτάξω. Έχω υγρασία μέσα μου. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί, έφυγες. Ένα κόκκινο σημάδι άφησες στην καρδιά μου. Και ας θέλω να αφήσω τόσο πολύ πίσω μου το ξημέρωμα.



42

Φθινόπωρο Συχνά τα βράδια του χειμώνα, τις ώρες εκείνες που ανοίγουν τα φώτα των πόλεων και τα χιόνια ρίχνουν τις άσπρες νιφάδες τους πάνω στα δέντρα, τις ώρες εκείνες, μια όμορφη γυναίκα ανοίγει με δάκρυα στα μάτια την πόρτα της ψυχής. Κρατάει σφιχτά στα δάχτυλά της μια ανθοδέσμη γεμάτη λευκά τριαντάφυλλα. Εκείνα την κοιτάζουν με ένα βλέμμα γεμάτο αναμνήσεις, γεμάτο αγάπη. Τότε ο γέρος άνεμος χαϊδεύοντας τα μαλλιά της γλυκά της ψιθυρίζει: Ένα ανθισμένο αστέρι είναι η αγάπη, γεννιέται και πεθαίνει σ’ ένα γαλάζιο ουρανό. Και το κάθε αστέρι, ένα λευκό τριαντάφυλλο μέσα στ’ απέραντο βάθος της καρδιάς σου.



43

Ευχαριστία Σ’ ευχαριστώ που υπάρχεις γιατί εάν δεν υπήρχες δεν θα ήξερα την λέξη αγάπη. Σ’ ευχαριστώ που σ’ αγάπησα ώστε η ζωή σου, να γίνει ζωή μου. Σ’ ευχαριστώ για όσα μου χάρισες και για όλα όσα δεν μπόρεσες απ’ την κούραση να μου χαρίσεις. Σ’ ευχαριστώ για όσα ένιωσα. Τον έρωτα... Τη θυσία... Την εμπιστοσύνη... Σ’ ευχαριστώ που σ’ αγάπησα... γιατί μέσα από εσένα έζησα.



44

Δάφνες Όσο υπάρχεις θα υπάρχει ο ουρανός. Όσο υπάρχω θα μιλώ για τα μάτια σου... Όσο υπάρχει ο άνεμος θα αναπνέω για σένα. Θα σ’ αγαπώ για πάντα. Τα λόγια σου λόγια που γέμισαν με δάκρυα τα μάτια μου. Πού σκιρτάει το φως και που σβήνει το σκοτάδι της αγάπης σου; Ο έρωτάς μας μια μορφή ριζωμένη στα σωθικά μου.



45

Αν Αν κάποτε σταθείς δίπλα στην καρδιά μου, κι αν κάποτε πάψει να χτυπά, αν το στόμα μου δεν βγάζει λέξεις αγάπης, τότε θυμήσου γυναίκα της ζωής μου πόσο πολύ σ’ αγάπησα. Τα χέρια σου ας γίνουν χέρια της ψυχής. Τα δάκρυα απ’ το πρόσωπο δάκρυα προσευχής. Για πάντα θα μείνεις αγάπη μου αιώνιο φιλί στα χείλη. Κι αν κάποτε πεθάνω φιλώντας το κορμί σου δεν θέλω να δακρύσεις ζήσε την απουσία μου. Ζήσε! Γίνε σκόνη από όνειρα και πέταξε... κι έλα κοντά μου σαν θεά, σαν οπτασία, όπως εσύ θες… Έλα αγάπη, θα σε περιμένω…



46

Αγάπη μου Ο ήλιος κρύβεται εκεί στα χείλη σου. Τι αιώνια μοναξιά υπάρχει μέχρι την αγκαλιά σου! Μόνο τα δέντρα της φθινοπωρινής βροχής θυμίζουν εσένα. Στα βουνά, εδώ μέσα στο βάθος της καρδιάς, η άνοιξη δεν ήρθε ακόμα. Σκέψου αγάπη μου τι ταραχή κουβαλάει η ψυχή, ώσπου να φτάσουν τα χείλη μου στα χείλη σου. Σκέψου ότι το μέλλον υπάρχει απλά για να αγαπηθούμε ότι χωρίς εσένα δεν υπάρχω εγώ. Μα, το νιώθω, σαν τις ρίζες των δέντρων είμαστε βαθιά ενωμένοι, ενωμένοι σε νερά, σε χρόνους, σε τόπους. Για πάντα μαζί ώσπου εσύ κι εγώ να γίνουμε ένα. Σκέψου ψυχή μου, μια λέξη δικιά σου είναι τα πάντα. Ένα βλέμμα, κι ανοίγει η πύλη της ψυχής μου. Αγάπη μου, πόσο μακρύς είναι ο δρόμος μέχρι την αγκαλιά σου! Ποια πολύτιμη πέτρα, ποιο άνθος της γης είναι η αγάπη! Καυτερό μονοπάτι ο έρωτάς μας, γεμάτος γλυκά αγκάθια.



47

Βιολέτα Γλυκιά βιολέτα είναι η αγάπη που χωρίς να το θέλει γίνεται πικρή γεμάτη αγκάθια. Πετρωμένη Γη η ζήλεια, το δόρυ του θανάτου. Ποιος έφερε το δηλητήριο του έρωτα, πώς έφτασε μέσα στη ψυχή μου, πότε άναψε η ανελέητη φωτιά του σκορπίζοντας γύρω μου παγωμένα όνειρα; Ποιος της έμαθε πού κρυβόμουν; Ποια φλόγα από κερί μέσα στο σκοτάδι της έδειξε το δρόμο της αγάπης μου; Σίγουρα, εκείνη είναι που έβαλε το δηλητήριο στην κούπα του έρωτά μου πληγώνοντας για πάντα την αγάπη. Έσβησε η ανατολή, κι ο ήλιος χάθηκε. Άνοιξε ένα καινούργιο μονοπάτι ανάμεσα μας γεμάτο αγκάθια και η αγάπη αργοσβήνει σαν κάρβουνο πάνω στην άμμο. Όλα τέλειωσαν, χάθηκαν γράμματα, αναμνήσεις, όνειρα. Όλα έγιναν σκόνη μέσα στο άπειρο του μίσους.



48

Διαβάτες Αυτή η γυναίκα, αυτός ο άνθρωπος, βαδίζουν μαζί. Κανείς δεν ξέρει για πού. Άλλοτε μοιάζουν με αγάπες. Άλλοτε μοιάζουν με χαρές. Είτε βραδιάζει, είτε ξημερώνει, εκείνη η γυναίκα, εκείνος ο άνθρωπος, διαβάτες στο δρόμο της ζωής. Σφίγγουν τα χέρια μαζί. Άλλοι τους ακούν να μιλούν. Άλλοι απλά δεν ακούν. Κάποιοι από εμάς αδιαφορούν. Εκείνη γυναίκα, είναι η αγάπη Εκείνος ο Άνθρωπος είμαστε εμείς. Άνθρωπε άκου: ένα ταξίδι είναι η Ζωή.



49

Πολύμνια Αγάπησέ με. Μ΄ ένα έρωτα γεμάτο από σένα. Εκείνο το πάθος που δεν έχει όνομα ούτε σάρκα. Αγάπησέ με, όπως το νερό τη ζωή. Ίσως ακόμα περισσότερο αγάπησέ με, όπως η γυμνή φλόγα της φωτιάς το ξύλο. Θύμισέ μου να σ’ αγαπώ, όπως το διψασμένο δέντρο τη βροχή. Κι άφησε να είμαι το χρώμα του ουράνιου τόξου που αγαπούσες. Αγκάλιασέ με, να νιώθω να κυλάει η αγάπη σου μέσα στο αίμα μου. Να ποτίζει κάθε φλέβα, κάθε σπηλιά του απέραντου «υπάρχω». Φίλησέ με πριν ο ήλιος βυθιστεί στη θάλασσα. Πριν ο κόσμος των θεών γίνει ένα με τα μάτια σου...



50

Ο Σωτήρας Είσαι ένα λουλούδι του ήλιου, το «Α» του χρόνου το «Συν» της ζωής. Υπάρχεις στην αγάπη της Ποίησης, σαν ήλιος θυσίας του Ορφέα ψυχή. Υπάρχεις στις Κυκλάδες των στίχων, σαν Σποράδων αστέρι, αχιβάδα ζωής. Υπάρχεις κι αφυπνίζεις ανθρώπους, προαναγγέλλεις το φως γιατρειά των φτωχών. Είσαι ένα λουλούδι του ήλιου ένας κρίνος αγάπης στην Ιερουσαλήμ της ψυχής...



51

Ακρίτες Αγναντεύουν τους ήλιους που ανατέλλει ο Δίας στα βουνά των Κενταύρων στα βουνά της Ελπίδας. Τους φωνάζουν Αγγέλους Ιπποκράτειας αγάπης τους βαφτίζει η Ήρα στο ναό των Κυθήρων. Αργοναύτες θυσίας, στα νησιά τα δικά μας, στα νησιά της Ελλάδας, με καλέμι και πίστη, με Ελύτη και Ρίτσο, με Λουντέμη και ιδρώτα, ροκανίζουν την Σφίγγα. Παρθενώνες θυσίες, στα κορμιά των Τυφώνων τους φωνάζουν Ακρίτες, τα παιδιά των Ηρώων.



52

Συγχώρεση Ένας Άγιος προσεύχεται μέσα στη βροχή, παίρνει ζωή απ’ την ζωή της κι όταν σταματούν οι σταγόνες, εκείνος όρθιος, γαλήνιος, μ’ ένα φως να σε κοιτάζει στα μάτια. Μ’ εκείνο το βλέμμα που μοιάζει με το βλέμμα της ανατολής. Απλώνει τα δάχτυλά του και μέσα τους λίγες σταγόνες ελπίδας, λίγες σταγόνες συγνώμης. Χρυσά τάλαντα ντυμένα απ’ την αλμύρα της μετάνοιας που κυλούσαν πριν απ’ τα μάτια σου, όταν έλεγες συγγνώμη σε κάποιον που πλήγωσες. Ήλιο και θάλασσα στάζουν τα δάκρυα της αγάπης σου. Άκου Άνθρωπε την μυστική καμπάνα στο ξωκλήσι της καρδιάς που μερικές φορές χτυπάει μέσα στο νου, ανάβοντας ένα κερί, μια προσευχή –Μετάνοιας. Άκου τα βήματά της, τα δάκρυά της, βρεγμένες μαργαρίτες που ακολουθούν 53

τη σιωπή της ψυχής. Βρεγμένες τουλίπες που ανθίζουν στο περιβόλι της Παναγίας. Η λύρα του χρόνου που παίζει μελωδικά την ποίηση της αγάπης. Τα βήματα του Ελύτη που χαράζουν πάνω στην άμμο ένα ποίημα με τίτλο –Υπάρχω–, οι λέξεις, οι στίχοι του Καβάφη που σου δείχνουν το δρόμο της δικής σου Ιθάκης, το δρόμο της συγχώρεσης...



54

Μελωδία Είσαι η μουσική, ο ήχος της αρμονίας, η συγχορδία του Έρωτα. Μέσα στα μάτια σου η άνοιξη, οι μωβ βιολέτες της θάλασσας, οι κίτρινες τουλίπες του Αυγερινού. Γλυκός είναι ο καρπός από τα χείλη σου. Μέσα στον κόσμο γεννήθηκες νεογέννητο φεγγάρι. Μες της καρδιάς μου τα σωθικά πάλλεται το κάλλος της μορφής σου. Σαν άσπρη καλλονή ένα κόσμημα της όρασης τ’ όμορφο κορμί σου. Όταν σε κοιτώ κάθε επιθυμία μου χάνεται. Και κάθε πλούτος της γης σου ανήκει. Πόσα δάκρυα αγάπη μου κύλησαν από τα μάτια μου για σένα. Έρωτά μου, οι ήλιοι του κόσμου, ένας μαύρος λεκές μπροστά στην ομορφιά σου.



55

Μια πεταλούδα Μια πεταλούδα η καρδιά μου, ένα πολύχρωμο χειμωνιάτικο λουλούδι. Έχω πολλά χρώματα στα φτερά μου. Όπως πολλά χρώματα έχουν τα λουλούδια μέσα τους. Πετάω ανάμεσα στα φύλλα των δέντρων, όπως το κρυστάλλινο νερό της βροχής που τρέχει πάνω στο γόνιμο χώμα της γης. Αναπνέω σαν σκέψη, αισθάνομαι τα πάντα, γιατί τα πάντα είμαι Εγώ. Αγαπάω μέσα από την ψυχή μου γιατί βαθιά μέσα της ζει η αγάπη. Υπήρξα πολλές φορές για τους άλλους και ξέχασα τον εαυτό μου. Δεν πιστεύω σε κάτι που δεν βλέπω. Πιστεύω σε αυτό που αισθάνομαι μέσα μου. Τα δέντρα, ο ήλιος, το φεγγάρι, μπορεί να είναι ο θεός μου. Εγώ έτσι τον αισθάνομαι όμορφο. Όμορφο σαν την παιδική ψυχή μου. Κι αν εγώ νιώθω ευτυχισμένη που απλά αναπνέω, 56

που δεν ζητάω τίποτα παραπάνω από αυτό που είμαι. Ένα παιδί στην αγκαλιά της ζωής, πού θέλει να είναι αληθινό, πού θέλει να είμαι εγώ. Τότε ο θεός μου, είναι ο θεός της αγάπης. Κι αν εκείνο το κόκκινο ποτάμι που νιώθω να πάλλεται μέσα μου είναι η ζωή μου, τότε κάπου θα τελειώνει. Και ίσως εκεί στις όχθες του να υπάρχει και για μένα, ένας απέραντος γαλάζιος έρωτας.



57

Επιθυμία Έχω μέσα μου μια σιωπή, μια σιωπή γεμάτη νοσταλγία. Μια γλυκιά επιθυμία γεμάτη από αγάπη. Μια φλόγα που σιγοκαίει γεμάτη από έρωτα. Η φλόγα που ο έρωτάς μου για σένα άναψε. Η νύχτα την κρύβει μέσα στ’ άστρα, και το φεγγάρι σβήνει στην ανάμνησή σου. Ο ήλιος γίνεται το χαμόγελό σου. Κανείς όμως δεν ξέρει τι θέλω. Κανείς δεν ξέρει τι θέλει η ψυχή μου.



58

Αναμνήσεις Τις αναμνήσεις μου τις έζησα κοντά σε εκείνους που αγάπησα. Σε εκείνα τα λιμάνια, φάρους της ζωής που στάθηκαν στο δρόμο μου. Πρόσωπα, καράβια που πλήγωσαν για λίγο την καρδιά μου, αλλά μου έδωσαν ελπίδα και φλόγα στην ψυχή μου. Άλλοι σαν υπνοβάτες στάθηκαν και χάθηκαν, διαλείμματα λεπτών. Άλλοι λευκά πανιά του Αιγαίου, φτερά μου έδωσαν στις φλέβες των ματιών. Εδώ μέσα στα στήθη μου υπάρχει ο κήπος της καρδιάς μου, ανάμεσα στο παλιό λιμάνι κοντά στη παλιά Εκκλησία που εκεί σαν μικρό κορίτσι δάκρυσα. Κοντά στη θάλασσα ζωής που πάντα έζησα γεμάτη αγάπη, γεμάτη έρωτα. Εδώ, έχω ένα σπιτάκι αναμνήσεις, με συντροφιά έναν Άγγελο. Άγγελο ελπίδας, το δικό μου Άγγελο. Είμαι η ζωή, μια γυναίκα, μια αγάπη, ένας καινούργιος έρωτας. Εγώ, γεμάτη εμπειρίες, ν’ απολαμβάνω το σήμερα.



59

Νότα Θα τραβήξω μια σελίδα απ’ τον ουρανό μέχρι την καρδιά σου. Θα σχηματίσω το λουλούδι της αγάπης μας. Κι αν με αγκαλιάσεις δισταχτική σαν παπαρούνα που τρέμει, θα πάρω ένα φύλλο φεγγαριού και θα το βουτήξω στην καρδιά μου. Θα σε σκέφτομαι πάντα σαν Άγγελο που φιλοξένησε τα δάκρυά μου. Μια νότα μελωδίας η νότα που έπαιζε την αγάπη μας. Θα υμνήσω τον έρωτα που έζησα. Την ψυχή που αγάπησα. Σαν φεγγάρι που έζησε μέσα στ’ απέραντο χρώμα των ματιών σου.



60

Ο Επιούσιος Μια γυναίκα περνάει με ένα σταυρό στον ώμο. Θα γράψω εγώ μετά από αυτό την λέξη Ελπίδα; Μία Μάνα στέκεται στην γωνία τρέμει από το κρύο, βήχει. Απλώνει τα χέρια για λίγη συμπόνια. Άραγε θα πρέπει να γράψω εγώ για Σωτήρες; Χθες ένας Άστεγος πέθανε στο παγκάκι. Πες μου πώς θα τολμήσω να μιλήσω ξανά για όνειρα; Ένας τραπεζίτης κατάσχει το σπίτι ενός άνεργου. Θα γράψω εγώ μετά για δικαιοσύνη; Ένα παιδάκι σήμερα δεν έχει να φάει. Πες μου πώς να μιλάω εγώ για το Αύριο και πώς θα ζητήσεις εσύ την ώρα της κρίσεως συγγνώμη...



61

Το Δέλτα του Νείλου Σ’ αγαπούσα για τη μικρή αγαθότητά σου, γιατί ερχόσουν στ’ όνειρό μου και με σήκωνες σαν μια Θεά, μια αυθεντική Θεά σαν μια μοναδική Θεά, με την ομορφιά των θεών. Σ’ αγαπούσα γιατί ερχόσουν σαν άγριο άλογο με το μελαμψό σώμα σου, με τα μαύρα μαλλιά σου να καλπάζεις πάνω στο σώμα μου. Να γίνεσαι θάλασσα και έρωτας. Τώρα πια κενό μόνο κενό. Πέρα από σένα, μόνο μοναξιά, μόνο σιωπή. Αλλά εσύ αγάπη ήσουν η ζωή μέσα στο κενό. Το κύμα πριν από αιώνες πριν γεννηθώ κι ανώφελα αναρωτιέμαι. κι ανώφελα μένω άγρυπνος.

62

Ποιο ήταν το λάθος μου. Θεά, γυμνή σαν ομίχλη μέσα στη νύχτα που απομακρύνεται, δεν μου απαντάς. Δεν απαντούσες ποτέ. Τίποτα μόνο σιωπή. Τι να πρωτοθυμηθώ, τα χείλη σου, το άρωμά σου. Κοιμάμαι και ονειρεύομαι τη μορφή σου. Την δίψα του στήθους σου. Τη φωτιά που άναβε η αγωνία στα μάτια σου. Σε φαντάζομαι όπως ήσουν. Σιωπηλή. Γυμνή. Με το σώμα σου γλυκό, πεισματικά να ξυπνάς στην άκρη του κρεβατιού, γεμάτη πάθος. Αόρατη ομορφιά άλλου θεού. Δεν υπάρχει μέρα, μια μέρα που να μην σε σκέφτομαι. Πόσο σε θέλω ακόμα Θεέ μου. Αργό τρυπάνι η απουσία σου. Πόσο θέλω να περάσω το χέρι μου στ’ αχτένιστα μαλλιά σου. Μυστική ερωμένη μου, κάρφωσες την καρδιά μου με την αιώνια αγάπη σου.



63

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Ο Μιχάλης Δεματάς γεννήθηκε στη Ζυρίχη της Ελβετίας το 1973. Έχει πτυχίο Ηλεκτρονικού Εγκαταστάσεων και Αυτοματισμού και εργάζεται στον Δημόσιο Τομέα. Ζει με την οικογένειά του στον Βόλο.

64

«ΨΗΓΜΑΤΑ ΨΥΧΗΣ» ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΕΜΑΤΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. • ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: ΕΙΡΗΝΗ ΒΡΕΤΤΟΥ • ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ & ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΕΝΤΑΝΔΡΟΝ • ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2017 • ΠΑΡΕΧΕΤΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΔΩΡΕΑΝ Αριθμός έκδοσης ΧΙΧ

ISBN: 978-618-5323-13-4