ΤΟΜΟΣ Β ΤΕΥΧΗ 6-10

Τι θα βρω εδώ μέσα....

3 4 7 8 10 20 22 28 32

Editorial Απο...δράσεις Οι e-book εκδόσεις μας Βιβλιοπροτάσεις Επιστήμη Νομικά Απόψεις Αφιέρωμα Ασπούδαχτοι της λήθης

36 40 46 50 58 64 66 68 70 70

Περί Τεχνών Ιατρική Ύλη όλο... Μέλη! Συνέντευξη Φωτο...stigma Ανακοινώσεις Παρουσίαση Τιπούκειτος Προγραμματισμός Το ήξερες αυτό..;;

Το χεράκι τους έβαλαν οι: Αλεξόπουλος Αριστοτέλης (Διεθνολόγος) Αναγνωστοπούλου Ελένη (Συνθέτης - Καθ. Μουσικής) Αντωνακάκης Αντώνης (Μαθηματικός) Βασιλείου Νικόλας (Φοιτητής Οικονομικών) Γιάτσης Βασίλης (Σκηνοθέτης) Δάγκινης Ιωάννης (Ε.Δι.Π. Παν/μίου Αιγαίου) Δεληβοριάς Αλέξης (Αστρονόμος) Δούναβης Γιώργος (Καθ. Αγγλ. Φιλολογίας) Καρατζογιάννη Μαρία (Φιλόλογος) Κουρουβακάλης Δημήτρης (Πολ. Επιστήμων) Λαμπίρης Γιώργος (Κριτικός Κινηματογράφου) Μαράκη Μαρία (Αγιογράφος) Μενδρινού Θωμαή (Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Σύρου) Μεταξά Μαρία (Δημοσιογράφος)

Μεταξάς Γιώργος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Μεταξάς Μιχάλης (Βιβλιοθηκονόμος) Ξηντάρας Γιάννης (Ψυχολόγος) Παναγιώτου Βιργινία (Make up Artist) Πουσναρά Αντζουλέτα (Καθ. Μουσικοκινητικής) Ρέππας Γιώργος (Καθ. Αγγλικών) Ριζόπουλος Κωνσταντίνος (Μουσικός) Σίμος Νικόλαος (Ηλεκτρολόγος - Μηχανικός) Σταμέλος Νίκος (Καρδιολόγος) Τριανταφυλλίδη Άννα-Μαρία (Product Designer) Φαγαδάκη Κωνσταντία (Εικαστικός - Λογοτέχνης) Χαϊλάζης Βασίλης (Δικηγόρος) Χαχλιούτης Αλέξανδρος (Φωτογράφος) rettou

G R A P H I C S

Φωτογραφία εξωφύλλου: Από τη συλλογή «La famille» Photo by: Alain Laboile

ΕΓΓΡΑΦΗ

Γραφιστική Επιμέλεια Σελιδοποίηση Διορθώσεις

Ειρήνη Βρεττού

Κάντε subscribe (κοινώς «εγγραφή») για να λαμβάνετε το STIGMA στο e-mail σας..! (κάτω μέρος της αρχικής μας σελίδας)

STIGMA ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μ. ΜΕΤΑΞΑΣ - Ν. ΣΙΜΟΣ - Μ. ΜΕΤΑΞΑ «Εκδιδόμαστε» κάθε τρίμηνο..!! Έως τότε, συντονιστείτε... Τηλ.: 693 445 8408 ● www.athlepolis.gr ● e-mail: info@athlepolis.gr www.facebook.com/athlepolis ● www.facebook.com/groups/prisma.athlepolis ISSN: 2529-1769

σ υν

Κάθε STIGMA είναι ευθύνη, είναι αναφορά και κάθε τεύχος του φέρει ένα χρέος. Ήταν τo φθινόπωρο του 2016 όταν κυκλοφόρησε ως η ηλεκτρονική περιοδική φωνή του ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ., και όλοι εμείς που αποτελούμε την συντακτική του ομάδα μεθοδικά και δημιουργικά σπεύσαμε με έμπνευση να εργαστούμε προκειμένου να παραχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα ανταποκρινόμενοι σε αυτήν την ευθύνη, σε αυτό το χρέος. Τα 6 τεύχη του με το παρόν, καλύπτουν πλούσια αρθρογραφία και πραγματεύονται θέματα επικαιρότητας, τέχνης, πολιτισμού, επιστήμης και ενίοτε αθλητισμού, ή παραθέτουν απόψεις και κρίσεις των μελών του, καθώς και άρθρα πληροφοριακά και ψυχαγωγικά για τους τερψίνους. Ασφαλώς και είναι δύσκολο να προσμετρήσεις τα οφέλη. Μπορείς όμως να εκτιμήσεις την προσπάθεια του ενεργήματος, τη διαδικασία που τηρήθηκε με πυξίδα σταθερά προσανατολισμένη στο ταξίδι και την κατάληξη ή το αποτέλεσμα που επετεύχθη. Τα στίγματα της καθημερινότητας έχουν ανάγκη από φωταγώγηση από ελπίδα και δημιουργική κριτική και σε κάθε περίπτωση από το STIGMA του ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. Ας μην ξεχνάμε ότι «ο ανόητος δεν βλέπει το ίδιο δέντρο με τον σοφό» (William Blake).

τονιστείτε..

.!

Αγαπητοί αναγνώστες

Το ΔΣ

Editorial...

Δράσεις και αποδράσεις..!!

17.09.2017 Φωτοεξόρμηση στα Πετράλωνα Κυριακή απόγευμα, πλήθος κόσμου συνωστίζεται στον σταθμό του Θησείου. Η πρώτη φωτοεξόρμηση για φέτος είναι γεγονός. Η παλιά ιστορική συνοικία των Πετραλώνων με τα καλοδιατηρημένα και μη νεοκλασικά, τους γεμάτους μαγαζιά και φοιτητόκοσμο δρόμους προδιαθέτουν και δεν διαψεύδουν κανέναν για μια γεμάτη έμπνευση φωτογραφική περιήγηση. Το υλικό που συλλέχθηκε παρουσιάζεται στο άλμπουμ: Φωτοεξόρμηση Θησείο – Πετράλωνα στο link: http://tinyurl.com/prisma-petralona

4

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τονιστείτε.. σ υν

Ηλιόλουστο πρωινό. Το φως θαυμάσιο και η διάθεση εξαίσια. Οι φίλοι του ομίλου μας και τα μέλη του μας συντρόφευσαν σε αυτήν την φωτογραφική εξόρμηση που δεν μύριζε φθινόπωρο, αλλά άνοιξη. Το ξεχασμένο από τον χρόνο εργοστάσιο Λιπασμάτων της Δραπετσώνας στέκει αμίλητο κάτω από το γαλάζιο αττικό ουρανό εκπέμποντας από κάθε τετραγωνικό του μέτρο μνήμες της πάλαι πότε κραταιάς βιομηχανίας αλλά και από το ένδοξο ιστορικό παρελθόν της περιοχής. Το υλικό που συλλέχθηκε παρουσιάζεται στο άλμπουμ: Τα λιπάσματα είχαν την δική τους φωτογραφία στο ακόλουθο link: http://tinyurl.com/prisma-lipasmata

.!

29.10.2017 Επίσκεψη στο εργοστάσιο Λιπασμάτων

5

11.11.2017 Φωτοεξόρμηση στο Κωπηλατοδρόμιο Μαραθώνα Το Κωπηλατοδρόμιο του Σχινιά που φιλοξένησε τα αγωνίσματα κωπηλασίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004 επισκεφθήκαμε εκτάκτως. τόσο οι καιρικές συνθήκες όσο και τα γλυκά απογευματινά χρώματα βοήθησαν ώστε να εμπλουτίσουμε το άλμπουμ αυτής της δράσης με αξιόλογο φωτογραφικό υλικό. Το υλικό που συλλέχθηκε παρουσιάζεται στο ακόλουθο link: http://tinyurl.com/prisma-kopilatodromio ■

6

Αρ. Φύλλου: 2 ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Αρ. Φύλλου: 1 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2016

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ 2017

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΙΔΡΥΣΗ

ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΩΝ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ

ΑΙΜΑ ΚΑΙ

ΤΟ STIGMA ΤΟΥ ΑΠΟΨΕΙΣ

ΤΟ STIGMA ΤΗΣ

ΝΑ ΣΕ ΚΑΨΩ ΓΙΑΝΝΝΗ...

ΧΕΙΜΩΝΑ

STIGMA #1 (ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2016)

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

STIGMA #2 (ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2016)

STIGMA #4 (ΑΝΟΙΞΗ 2017)

STIGMA #3 (ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ 2017)

STIGMA #5 (ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2017) 1JSFMMJ $BMFOEBS j 4FBTPOT CZ 3JDIBSE "WFEPO n .PEFM $ISJTUZ 5VSMJOHUPO n &EJU "MFY 'MBTIWJMMF

STIGMA ΤΟΜΟΣ 1 (ΤΕΥΧΗ 1 – 5) 1 ΧΡΟΝΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ STIGMA

Μαρία Μαράκη

Από τον Οκτώβριο του 2016 έως σήμερα διέρρευσε ένας χρόνος στην διάρκεια του οποίου κυκλοφορήθηκαν από το Σωματείο μας 5 τεύχη της ηλεκτρονικής περιοδικής έκδοσης του Stigma. Κάθε φορά πιο πλούσιο ανανεωμένο σε αρθρογράφους και ύλη κατάφερε ως

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τώρα να προσφέρει το ερέθισμα, στις μοντέρνες σελίδες του να εδραστεί το είναι στο εμείς, η ατομικότητα στην συλλογικότητα. Δυναμικά συνεχίζουμε την έκδοσή του και προσφέρουμε σε έναν τόμο όλα τα τεύχη (σύνολο σελ. 275.). ■

Επιλέγουμε και εκδίδουμε... www.athlepolis.gr

7

Βιβλία που διαβάσαμε...

Κωνσταντία Φαγαδάκη στεί τον χρόνο; Μπορούν να προκαλέσουν οι λέξεις τα λεπτά και να σταθούν για λίγο να ατενίσουν τον άνθρωπο... που γίνεται Φως που γίνεται Άνθος όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του θαυμάσιου βιβλίου του Μίνου Ζώτου «Άπαντα Ποιήματα • Αλληλογραφία • Εργοκριτική» σε φιλολογική επιμέλεια Γεωργίου Πιτσινέλη και έκδοση της ανεψιάς του ποιητή κας Ειρήνης Αλετρά – Μαρούδα (Αθήνα 2016):

Άπαντα Ποιήματα • Αλληλογραφία • Εργοκριτική Μίνως Ζώτος Αθήνα 2016 Αναρωτιέμαι... υπάρχει άραγε δικαίωση για ό,τι ξεχασμένο κείτεται στην σκόνη της ιστορίας; Ένα βιβλίο μπορεί να αποτελέσει την φωνή που ανασύρεται από το παρελθόν σαν σάλπισμα και αντιλαλεί στους ορίζοντες του κόσμου, σαν ιαχή πολεμική; Το πέρασμα ενός ανθρώπου, η άβυσσος της ψυχής... μπορεί να ανταγωνι-

8

«εγώ είμαι το άνθος που όψιμο παράκαιρα έχει ανθίσει και τώρα ο χειμωνιάτικος αέρας το χτυπά κι εκείνο, αφού δε γίνεται σε μια άνοιξη να ελπίσει τα πέταλά του αδιάφορο στον άνεμο σκορπά.» Σαν ένα ντοκιμαντέρ που αφήνει την αίσθηση ότι περιηγείται με απόλυτο σεβασμό στα προσωπικά χειρόγραφα, στα πρόσωπα και στις εικόνες – σταθμούς που σημάδεψαν τον ποιητή, ο αναγνώστης αυτής της άρτιας έκδοσης αποκτά πλήρη γνώση για τον ποιητή Μίνο Ζώτο (1905-1932) – έναν ποιητή που όταν το άστρο του άρχισε να λάμπει στο ουράνιο στερέωμα της ποίησης έσβησε απότομα από την φυματίωση σε ηλικία 27 ετών.

Η οικογένειά του επιθυμώντας την δικαίωση στην ιστορική μνήμη προσφέρει το ομορφότερο δώρο πολιτισμού προς όλους μας. Διαβάζουμε στον πρόλογό της: «Γι’ αυτό και εμείς, η δεύτερη γενιά της οικογένειας Ζώτου, ύστερα από παροτρύνσεις φίλων, γνωστών και συντοπιτών, θεωρήσαμε καθήκον μας να προχωρήσουμε, με δικές μας δαπάνες, σε μια νέα έκδοση των Απάντων του, με (13) δεκατρία επί πλέον ανέκδοτα ποιήματά του, ξεπληρώνοντας έτσι "το ιερόν χρέος προς τον προσφιλή νεκρόν, το οποίο καταπιεστικώς βαρύνει τους ώμους μας δεκαετίες τώρα", όπως γράφει η Κοινοτική Αρχή στην έκδοση Κ.Σ. Κώνστα, στον πρόλογο της, 1 Αυγούστου 1972. Ελπίζουμε, με την προσπάθειά μας αυτή, να ικανοποιήσουμε τους φίλους των γραμμάτων και να «ζωντανέψουμε» τον αγαπημένο μας αλλά λησμονημένο ποιητή». Με την συγκεκριμένη, λοιπόν, πολυτελή έκδοση αναβιώνεται το μεγαλείο αυτής της ψυχής μοιρασμένο σε τρία μέρη – Ποιήματα • Αλληλογραφία • Εργοκριτική – που αντηχούν σαν ορατόριο θρήνου με την ψυχή του να γιγαντώνεται, καθώς νιώθουμε την αγωνία του, την κραυγή του, τον πόθο του, που ξεχύνεται στην ζωή και γραπώνεται από τα σύνορά της ματώνοντας τα χέρια

...και σας προτείνουμε!

Μαρία Μεταξά

του με το μελάνι της ψυχής του... για να μας μιλήσει για όλα εκείνα που μάχεται. Στάζει πόνο που μας τον μεταγγίζει. Πικραμένος συνθέτει τους παλμούς της γενναίας καρδιάς του με πλούσιο λεξιλόγιο και αποχρώσεις. Ένας αγωνιστής του έρωτα και του θανάτου. Αν και η διαδρομή της ζωής του μικρή... αντιλαμβανόμαστε μέσα από τα άπαντά του το ανεξίτηλο άγγιγμα που άφησε σε σπουδαίους λογοτέχνες και συγγραφείς της εποχής στο σύντομο πέρασμά του. Πηγές και φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο του ποιητή εναλλάσσονται και παρατίθενται για πρώτη φορά, όπως, ίσως, και ο ίδιος θα το ήθελε, στο πρώτο ποίημα της Σουρντίνας: Α! να ’χα ένα μικρό κομψό βιβλίο με στίχους ένα βιβλίο μικρό, να κλείνει όλους τους ήχους. Να κλείνει μια καρδιά με αγγέλους και διαβόλους, μια ανθρώπινη καρδιά με τους παλμούς της όλους! ……………………………………

Το βιβλίο που «περικλείει τους παλμούς όλους»... διατίθεται στο βιβλιοπωλείο «Ελίκρανον» (Πατούσα 2, Αθήνα).

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΛΟΥΚΡΗΤΙΑ ΒΟΡΓΙΑ Ζενιβιέβ Σωβέλ ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Περίπλους Τελικά τι απ’ όλα εκείνα που της προσάπτουν οι μελετητές και οι χρονικογράφοι της εποχής της ήταν η Λουκρητία Βοργία; Ήταν μια δολοπλόκος και φιλήδονη γυναίκα που για τα ωραία της μάτια οι άνδρες που συνδέονταν μαζί της έβρισκαν τραγικό τέλος; Συνωμότησε με τον πατέρα της Πάπα Αλεξάνδρο ΣΤ΄ και τον αδελφό της Καίσαρα Βοργία για τις επαίσχυντες πράξεις τους; Ή μήπως ήταν κι αυτή τελικά ένα θύμα που στο βωμό των ανηλεών συμφερόντων μετατράπηκε σε μια σκοτεινή και μυστηριώδη φιγούρα της άθλιας ιστορίας της οικογένειας των Βοργία; Οι σύγχρονοι χρονικογράφοι της απέδιδαν πλήθος χαρακτηρισμών και κατηγοριών. Νεότεροι ιστοριοδίφες όμως μελετώντας τα πάθη και τις έριδες του πολιτικού και θρησκευτικού πλαισίου της εποχής, την απαλλάσσουν από τους δριμείες χαρακτηρισμούς αποκαθιστώντας την στους οφθαλμούς μας. Η Λουκρητία Βοργία διέθετε σπάνια ομορφιά και έναν ήπιο χαρακτήρα συνδυασμένα με μια εξαιρετική ευφυΐα

που την πλαισίωνε μόρφωση και παιδεία. Αναδείχθηκε σε προστάτιδα των τεχνών και των γραμμάτων και στην αυλή της στη Φεράρα δημιούργησε έναν σπουδαίο κύκλο ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών. Η Ζενεβιέβ Σωβέλ είναι Γαλλίδα δημοσιογράφος που έχει αφιερώσει μεγάλο τμήμα του έργου της στο πεπρωμένο των «exceptionnelles» γυναικών, δηλαδή εκείνων των γυναικών που πέρασαν και άφησαν σκιές και που συχνά έπεσαν θύματα παρεξηγήσεων και κατασυκοφάντησης. Η Αυτοκράτειρα Ευγενία, η Βασίλισσα Μaria Leczinska, η Βασίλισσα της Πολωνίας Μaria Casimire και τώρα η κόρη ενός Πάπα η Λουκρητία Βοργία είναι μερικές από τις ηρωίδες τις οποίες η Σωβέλ προσπαθεί να αποκαταστήσει στο ιστορικό γίγνεσθαι. Και τολμώ να πω ότι το καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό και διεκπεραιώνει το στόχο της στο ακέραιο, καθώς προσωπικά πείσθηκα για τις αγαθές και αγνές προθέσεις της πρωταγωνίστριας μας που τόσο οι πράξεις της παρερμηνεύτηκαν στο βάθος του χρόνου. «Μέσα στη γαλήνη του κελιού μου, άφησα ελεύθερη τη θλίψη μου. Οι εικόνες της παιδικής μου ηλικίας με κατέκλυσαν με τόση βιαιότητα που πήρα την πένα και τις έριξα στις σελίδες ενός μικρού βιβλίου για να ελευθερωθώ από αυτές. Από τα τέσσερα παιδιά της Μαντόνας Βανότσα, ήμουν η τελευταία και αυτή η αφήγηση ξυπνούσε τις αναμνήσεις. Αναμνήσεις ενός παράνομου έρωτα του οποίου ήμουν καρπός και που με είχε σημαδέψει με την αμαρτία. Άραγε αγαπήθηκα; Κατάφερα να αγαπήσω;» ■

9

Θέματα επί...σκηνής!

Αλέξης Δεληβοριάς

Από τον μεγαλύτερο σωματιδιακό επιταχυντή του κόσμου, στο CERN, μέχρι τους υπόγειους ανιχνευτές σκοτεινής ύλης που έχουν εγκατασταθεί στα βάθη εγκαταλελειμμένων ορυχείων, και από τον ανιχνευτή νετρίνων ICECUBE της Ανταρκτικής μέχρι τα διαστημικά μας τηλεσκόπια, το κυνήγι για την ανίχνευση της σκοτεινής ύλης συνεχίζεται πιο έντονο από ποτέ. Την ίδια στιγμή, ορισμένοι θεωρητικοί φυσικοί επεξεργάζονται εναλλακτικές θεωρίες βαρύτητας, θεωρώντας ότι η αδυναμία μας να ανιχνεύσουμε την σκοτεινή ύλη οφείλεται στο ότι αυτή δεν υπάρχει, καθώς είναι μία «ψευδαίσθηση» που προκαλείται από τις ελλιπείς γνώσεις μας για την βαρύτητα. Τι είναι, όμως, η σκοτεινή ύλη; Πώς κατέληξαν οι επιστήμονες στην υιοθέτησή της και ποια μπορεί να είναι η φύση της1; Μερικές φορές, όταν συγκεκριμένες

1

ημαντική εξαίρεση σ’ αυτό αποτελούν οι πληθωΣ ριστικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν στην διάρκεια της δεκαετίας του ‘80, σύμφωνα με τις οποίες το αρχέγονο Σύμπαν για ένα απειροελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου ακολούθησε έναν εκθετικά επιταχυνόμενο ρυθμό διαστολής.

10

προβλέψεις μίας επιστημονικής θεωρίας αποκλίνουν κάπως από τις αστρονομικές παρατηρήσεις που προσπαθούν να τις επαληθεύσουν, τότε είτε η θεωρία είναι ελλιπής είτε υπάρχει «εκεί έξω» και κάτι «άλλο» που δεν μπορούμε να δούμε, το οποίο επηρεάζει γνωστά φαινόμενα ή ουράνια σώματα έτσι, ώστε να συμπεριφέρονται με κάπως διαφορετικό τρόπο απ’ αυτόν που προβλέπει η θεωρία. Δύο από τα χαρακτηριστικότερα ίσως παραδείγματα για του λόγου το αληθές αφορούν στο Ηλιακό μας Σύστημα και ειδικότερα στους πλανήτες Ουρανό και Ερμή. Πραγματικά, οι μετρήσεις που ακολούθησαν την ανακάλυψη του πλανήτη Ουρανού το 1781 έδειχναν ότι η ταχύτητα περιφοράς του γύρω απ’ τον Ήλιο απέκλινε κάπως απ’ αυτήν που προέβλεπαν η Νευτώνεια βαρύτητα και οι νόμοι του Κέπλερ. Εξίσου παράξενη «συμπεριφορά», όμως, επιδείκνυε και ο Ερμής, το περιήλιο του οποίου περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, με τρόπο που δεν μπορούσε να ερμηνευθεί αποκλειστικά με βάση τις αρχές της Νευτώνειας φυσικής. Δύο ήταν οι πιθανές λύσεις των αναντιστοιχιών αυτών: είτε οι παρατηρούμενες τροχιακές

διακυμάνσεις των δύο πλανητών οφείλονταν στην βαρυτική έλξη ενός άγνωστου έως τότε πλανήτη, είτε οι γνώσεις μας για την βαρύτητα ήταν ελλιπείς. Στην περίπτωση του Ουρανού αποδείχτηκε ότι ίσχυε το πρώτο, όπως άλλωστε επιβεβαιώθηκε το 1846, με την ανακάλυψη του άγνωστου αυτού πλανήτη (δηλ. του Ποσειδώνα) στην τροχιά που είχαν υπολογίσει θεωρητικά οι μαθηματικοί Urbain Joseph Le Verrier (1811–1877) και John Couch Adams (1819–1892). Στην περίπτωση του Ερμή, αντιθέτως, όπως απέδειξε ο Αϊνστάιν (1879–1955) με την διατύπωση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας το 1915, η λύση του μυστηρίου δεν ήταν η βαρυτική επιρροή ενός άλλου πλανήτη, αλλά η ελλιπής κατανόηση της βαρύτητας στο πιο θεμελιώδες επίπεδο. Ο πρώτος ίσως θρίαμβος της νέας αυτής θεωρίας για την βαρύτητα ήταν η εντυπωσιακής ακρίβειας θεωρητική πρόβλεψη αυτής ακριβώς της μετάπτωσης του περιηλίου του Ερμή, που η Νευτώνεια φυσική αδυνατούσε να ερμηνεύσει. Τηρουμένων των αναλογιών, η ίδια περίπου αναντιστοιχία μεταξύ θεωρίας και παρατήρησης, όσον αφορά στις κινή-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

11

σεις των άστρων στους γαλαξίες και των γαλαξιών στα γαλαξιακά σμήνη οδήγησε στην υπόθεση της σκοτεινής ύλης. Οι πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, χάρη στις πρωτοποριακές μελέτες του Ελβετού αστρονόμου Fritz Zwicky (1898–1974), ο οποίος προσπαθούσε να υπολογίσει την μάζα του γαλαξιακού σμήνους Κόμη. Χρησιμοποιώντας το θεώρημα Virial, που σχετίζει την μέση κινητική ενέργεια ενός συστήματος με την συνολική δυναμική του ενέργεια, ο Zwicky υπολόγισε αρχικά την βαρυτική μάζα του σμήνους. Στην συνέχεια, συνέκρινε το αποτέλεσμά του με μία εκτίμηση της μάζας του σμήνους, βασισμένη στην φωτεινή ύλη των επί μέρους γαλαξιών του. Το αποτέλεσμα στο οποίο κατέληξε ήταν εντυπωσιακό: η μάζα που αντιστοιχούσε στην «φωτεινή» ύλη του σμήνους ήταν κατά πολύ μικρότερη από αυτήν που απαιτούνταν, προκείμενου να «δικαιολογηθούν» οι μεγάλες ταχύτητες των γαλαξιών του. Με άλλα λόγια, η ποσότητα της ορατής ύλης του σμήνους δεν επαρκούσε, ώστε το σμήνος αυτό να διατηρεί με την βαρυτική του έλξη την συνοχή του άθικτη. Ακριβώς όπως και στην περίπτωση του Ουρανού και του Ερμή, η αναντιστοιχία αυτή μπορεί να ερμηνευθεί με δύο τρόπους: είτε να υποθέσουμε ότι το σμήνος Κόμη εμπεριέχει περισσότερη ύλη απ’ αυτήν που μπορούμε να δούμε, είτε να υποθέσουμε ότι ο γνώσεις μας για την βαρύτητα είναι ελλιπείς. Ο Zwicky επέλεξε την πρώτη λύση, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι το σμήνος αυτό εμπερι-

12

έχει και τεράστιες ποσότητες μίας άγνωστης μορφής ύλης. Η πλεονάζουσα αυτή ύλη, δεδομένου ότι δεν αλληλεπιδρά με την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, και ως εκ τούτου είναι αδύνατον να ανιχνευθεί με την βοήθεια των τηλεσκοπίων, ονομάστηκε «σκοτεινή». Στη διάρκεια της δεκαετίας του ‘70, η Αμερικανή αστρονόμος Vera Rubin (1928–2016) κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα από μία διαφορετική οπτική γωνία. Την εποχή εκείνη, οι περισσότεροι αστρονόμοι θεωρούσαν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της μάζας ενός γαλαξία είναι συγκεντρωμένο στην ευρύτερη περιοχή που περιβάλλει τον πυρήνα του, όπου παρατηρείται και η μεγαλύτερη συσσώρευση άστρων και αερίων, ενώ όσο απομακρυνόμαστε απ’ αυτόν, η πυκνότητα της ύλης μειώνεται. Εάν όμως ίσχυε αυτό, τότε, σε πλήρη αντιστοιχία με τους πλανήτες που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, όσο μακρύτερα βρισκόταν ένα άστρο από το κέντρο του γαλαξία, τόσο μικρότερη θα έπρεπε να είναι και η ταχύτητα περιφοράς του. Οι μετρήσεις της Rubin, όμως, έδειξαν ακριβώς το αντίθετο: αντί οι ταχύτητες περιφοράς των άστρων να μειώνονται με την απόσταση, παρέμεναν σταθερές σε μεγάλες αποστάσεις από το γαλαξιακό κέντρο. Με άλλα λόγια, τα άστρα στις παρυφές των γαλαξιών διέγραφαν τροχιές με πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες απ’ αυτές που θα «έπρεπε» να είχαν, εάν η ορατή γαλαξιακή ύλη αντιστοιχούσε επακριβώς και στη συνολική τους μάζα. Το γεγονός, δηλαδή, ότι οι γαλαξίες αυτοί διατηρούσαν την συνοχή τους πρέπει να σημαίνει ότι εμπε-

ριέχουν περισσότερη μάζα απ’ αυτήν που μπορούμε να δούμε. Στα χρόνια που ακολούθησαν, εξίσου ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης προέκυψαν από μία εντελώς διαφορετική κατεύθυνση και συγκεκριμένα από την ανάλυση της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου (CMBR). Σύμφωνα με τα δεδομένα που συνέλεξαν οι δορυφόροι WMAP και Planck, η σκοτεινή ύλη αφήνει ένα χαρακτηριστικό αποτύπωμα στο φάσμα της CMBR, η ακριβής μορφή του οποίου είναι δύσκολο να αναπαραχθεί με οποιαδήποτε άλλη ανταγωνιστική θεωρία που δεν υιοθετεί την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Ειδικότερα, το φάσμα της CMBR έχει την χαρακτηριστική μορφή μίας καμπύλης με τρεις κορυφές, η πρώτη απ’ τις οποίες μας δίνει πληροφορίες για την γεωμετρία του Σύμπαντος, η δεύτερη για την ποσότητα της βαρυονικής ύλης και η τρίτη για την ποσότητα της σκοτεινής ύλης. Η αναλυτική μελέτη της καμπύλης αυτής καταδεικνύει με μεγάλη ακρίβεια ότι το Σύμπαν είναι επίπεδο, ότι η βαρυονική ύλη αποτελεί περίπου το 4,9% της συνολικής μάζας και ενέργειας του Σύμπαντος και ότι η σκοτεινή ύλη είναι περίπου 5,5 φορές περισσότερη. Με άλλα λόγια, το παρατηρούμενο φάσμα της CMBR δεν αποτελεί μόνο μία ακόμη ισχυρή ένδειξη για την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης, αλλά επιβεβαιώνει και τις βασικές προβλέψεις του ΚΠΚ γενικότερα. Εξίσου σημαντικά ερείσματα για την υιοθέτηση της σκοτεινής ύλης προκύπτουν, όμως, και από την μελέτη των δομών μεγάλης κλίμακας. Τόσο η χαρτογράφηση

του ουρανού σε κοσμολογικές κλίμακες, όσο και οι αριθμητικές προσομοιώσεις της εξέλιξης των δομών αυτών, καταδεικνύουν ότι σ’ αυτές τις κλίμακες οι δομές στο Σύμπαν σχηματίζουν ένα συγκεκριμένο «μοτίβο», που είναι δύσκολο να αναπαραχθεί από εναλλακτικές θεωρίες βαρύτητας και χωρίς την «βοήθεια» της σκοτεινής ύλης. Σύμφωνα με τις μελέτες αυτές, οι δομές μεγάλης κλίμακας σχηματίζουν ένα εκτεταμένο σύμπλεγμα από τεράστιες «φυσαλίδες», που περιέχουν

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ελάχιστους γαλαξίες, στην επιφάνεια των οποίων κατανέμονται νηματοειδείς σχηματισμοί γαλαξιών, ενώ τα γαλαξιακά υπερσμήνη εμφανίζονται διάσπαρτα ως «κόμβοι» συσσωρευμένης μάζας2. Συμπερασματικά, δηλαδή, το γεγονός ότι η σκοτεινή ύλη «απαιτείται» από

τόσες διαφορετικές ερευνητικές κατευθύνσεις (και σε καμία περίπτωση δεν έχουμε αναφερθεί σε όλες) ωθούν την μεγάλη πλειονότητα της επιστημονικής κοινότητας να θεωρεί ότι η σκοτεινή ύλη όντως υπάρχει, παρόλο που η φύση της εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη. ■

την εικόνα διακρίνεται το «λείψανο» μίας τέτοιας Σ έκρηξης σε απόσταση 16.000 ετών φωτός μακριά (φωτογρ. X-ray: NASA/CXC/U.Texas/S.Post et al, Infrared: 2MASS/UMass/IPAC-Caltech/NASA/NSF).

(Στο τεύχος Δεκεμβρίου θα παρουσιαστεί το δεύτερο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr).

2

13

Β' ΜΕΡΟΣ

Ιωάννης Δάγκινης

Τεχνολογίες αξιοποίησης κυματικής ενέργειας Ποιες όμως είναι οι τεχνολογίες που μπορούν να αξιοποιήσουν αυτό το ενεργειακό δυναμικό; Η προσπάθεια για την ανάπτυξη των τεχνολογιών είναι αρκετά παλαιά. Το 1799 o Γάλλος Μηχανικός Pierre Girard σχεδίασε την πρώτη μηχανή για τη παραγωγή ενέργειας από τα κύματα, η οποία όμως δεν κατασκευάστηκε ποτέ. Για 200 περίπου χρόνια ερευνητές παρουσίασαν πλήθος ιδεών με πενιχρά όμως αποτελέσματα, για να επανέλθουν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’70, όταν η τιμή του πετρελαίου εκτινάχθηκε από U.S. $7 (1970) σε U.S. $38 (1974). Τότε, στις ΗΠΑ ξεκίνησε η αποτυχημένη τελικά προσπάθεια της εκμετάλλευσης της θερμικής ενέργειας, ενώ στη Βρετανία επικεντρώθηκαν στην ενέργεια από τα κύματα. Τη δεκαετία του ’70 έγιναν οι πρώτες μελέτες από τον καθηγητή Steven Salter του Παν/μίου του Εδιμβούργου, στη Σκωτία. Η προσπάθεια αυτή έληξε σε πρώτη φάση άδοξα τον Μάρτιο του 1982 με τη διαπίστωση ότι η τεχνολογία δεν ήταν ώριμη και το κόστος της ήταν πολύ υψηλό. Το 1992 η μελέτη για την εκμετάλλευση της ενέργειας από τη θάλασσα αξιολογήθηκε ξανά σε κυβερνητικό επίπεδο. Έκτοτε η έρευνα για την κυματική ενέργεια επέστρεψε ποιο δυναμικά στα πανεπιστημιακά εργαστήρια και στα μηχανουργεία των εφευρετών και υποστηρικτών της. Η εμπειρία που αποκτήθηκε από προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες, καθώς και οι γνώσεις από την τεχνολογία εξόρυξης και παραγωγής πετρελαίου από το θαλάσσιο περιβάλλον οδήγησαν στην ανάπτυξη μιας νέας γενιάς μηχανών παραγωγής ενέρ-

14

γειας από τη θάλασσα και σήμερα πολλά προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη σε παγκόσμιο επίπεδο, μερικά εκ των οποίων και στην Ελλάδα. Για τη γενική κατανόηση των συστημάτων, αλλά και τη διευκόλυνση της παρουσίασης, όλοι οι μετατροπείς της ενέργειας των θαλάσσιων κυμάτων χωρίζονται στις ακόλουθες τρεις βασικές κατηγορίες με κριτήριο την απόσταση της τοποθεσίας εγκατάστασης και λειτουργίας τους από τις ακτές: 1) Οι τεχνολογίες ακτογραμμής, που είναι σταθερές ή ενσωματωμένες στην ακτογραμμή, κάτι το οποίο τους προσδίδει το πλεονέκτημα της εύκολης εγκατάστασης και συντήρησης. Επίσης οι τεχνολογίες ακτογραμμής δεν απαιτούν αγκυροβολήσεις σε μεγάλο βάθος υδάτων, ούτε υποθαλάσσια ηλεκτρικά καλώδια μεταφοράς της ενέργειας. Ωστόσο, υπόκεινται σε ένα κυματικό ενεργειακό δυναμικό σημαντικά μικρότερης ισχύος, κάτι που μπορεί να αντισταθμιστεί από τη φυσική συγκέντρωση της κυματικής ενέργειας. Επιπλέον, η εγκατάσταση τέτοιων διατάξεων μπορεί να περιοριστεί από τη γεωλογία της ακτογραμμής, το εύρος της παλίρροιας, τη διατήρηση του περιγράμματος της ακτής κ.ά.. Οι πιο ανεπτυγμένες τεχνολογικά συσκευές ακτογραμμής είναι τύπου παλλόμενης στήλης ύδατος.

2) Οι παράκτιες τεχνολογίες, οι οποίες εγκαθίστανται σε βάθος υδάτων περίπου 20 – 30 m και σε απόσταση μέχρι και περίπου 500 m από την ακτή. Έχουν σχεδόν τα ίδια πλεονεκτήματα με τις τεχνολογίες ακτογραμμής, ενώ παράλληλα υπόκεινται σε θαλάσσια κύματα υψηλότερου επιπέδου ισχύος. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται τεχνολογίες παλλόμενης / ταλαντούμενης στήλης

ύδατος, κατακόρυφης ταλάντωσης, αρθρώσεων και οριζόντιας κίνησης.

3) Οι υπεράκτιες τεχνολογίες ή Ανοικτής Θαλάσσης, που εκμεταλλεύονται τα πιο ισχυρά κύματα που συναντώνται σε μεγάλο βάθος υδάτων, μεγαλύτερο από 40 m. Ο σχεδιασμός των πιο πρόσφατων υπεράκτιων τεχνολογιών επικεντρώνεται κυρίως σε μικρές αρθρωτές συσκευές, που δίνουν συνολική παραγόμενη έξοδο μεγάλης ισχύος όταν παρατάσσονται σε μεγάλο αριθμό. Από τις περισσότερες από 100 τεχνικές μετατροπής της κυματικής ενέργειας που έχουν κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σε ολόκληρο τον κόσμο, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτού του φαινομενικά μεγάλου αριθμού συνδυάζει χαρακτηριστικά που τις κατατάσσουν σε περισσότερες από μια κατηγορίες σύμφωνα με την προηγούμενη ταξινόμηση. Γι’ αυτό χρησιμοποιώντας λειτουργικά και κατασκευαστικά τους χαρακτηριστικά η κατηγοριοποίηση μπορεί να περιοριστεί σε λίγους μόνο διαφορετικούς τύπους, των εξής: 1) Τεχνολογίες Παλλόμενης/Ταλαντούμενης Στήλης Ύδατος (εικ. 1), όπου πρόκειται για συσκευές με θάλαμο αέρα, βυθισμένο κατακόρυφα στο μισό μήκος του περίπου, ανοικτό προς την πλευρά του πυθμένα. Η παλινδρομική κίνηση της θαλάσσιας επιφάνειας προκαλεί ρυθμική συμπίεσηαποσυμπίεση της αέριας μάζας μέσα στον θάλαμο, η οποία χρησιμοποιείται για την κίνηση του στρόβιλου που κινεί την ηλεκτρογεννήτρια. Τα συστήματα αυτά μπορεί να είναι τοποθετημένα στην ακτή ή να είναι πλωτά.

2) Τεχνολογίες Υπέρβασης/Υπερύψωσης. Πρόκειται για πλωτές ή σταθερές δεξαμενές, οι οποίες περισυλ-

(α)

(β)

Εικ. 1 Τεχνολογίες Παλλόμενης/Ταλαντούμενης Στήλης Ύδατος.

(α)

(β)

Εικ. 2 Τεχνολογίες Υπέρβασης/Υπερύψωσης.

λέγουν το νερό των κυμάτων σε στάθμη υψηλότερη από τη μέση στάθμη της θαλάσσιας επιφάνειας (εικ. 2). Η διαφορά στάθμης χρησιμοποιείται για την κίνηση ενός ή περισσότερων υδροστροβίλων που συνδέονται σε γεννήτρια για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας.

3) Τεχνολογίες Κατακόρυφης Τα-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

λάντωσης, που πρόκειται για πλωτήρες στην επιφάνεια της θάλασσας ή αγκυρωμένους στον θαλάσσιο πυθμένα, οι οποίοι ακολουθούν την κατακόρυφη κίνηση της θαλάσσιας επιφάνειας (εικ. 3). Η παλινδρομική κίνηση του πλωτήρα μετατρέπεται μέσω μηχανικών ή υδραυλικών συστημάτων σε περιστροφική ή

άλλου είδους κίνηση για τη λειτουργία ηλεκτρογεννήτριας. Ένα τέτοιο σύστημα είναι η συσκευή CETO, η οποία είναι ένα αγκυροβολημένο σύστημα σημειακής απορρόφησης ενέργειας. Λειτουργεί δημιουργώντας μια παραγωγική μηχανική αντίδραση στις αργά μεταβαλλόμενες κινήσεις των θαλάσσιων κυμάτων. Αυτό

15

(β)

(α)

Εικ. 3 Τεχνολογίες Κατακόρυφης Ταλάντωσης. (α)

(β)

Εικ. 4 Τεχνολογίες Αρθρώσεων.

εξασφαλίζει ότι τα πλωτά σώματα θα ανεβοκατεβαίνουν σε συνήθεις κυματικές συνθήκες παρέχοντας με πίεση νερό στην ακτή όπου περιστρέφει το στρόβιλο που συνδέεται μια γεννήτρια για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας.

4) Τεχνολογίες Αρθρώσεων, που πρόκειται για πλωτά, αρθρωτά συστήματα, τα οποία στις αρθρώσεις φέρουν αντλίες. Με τις κινήσεις του κυματισμού οι αντλίες συμπιέζουν υδραυλικό υγρό και δίνουν κίνηση σε υδραυλικούς κινητήρες. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αποτελεί

16

το Pelamis [εικ. 4(β)]. Το Pelamis είναι σχεδιασμένο με ένα γρήγορο και εύκολο σύστημα σύνδεσης/αποσύνδεσης που επιτρέπει τη ρυμούλκηση των μηχανών σε ασφαλή νερά για συντήρηση. Το σύστημα έχει σχεδιαστεί κατάλληλα, ώστε να μην χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί ειδικός εξοπλισμός, δύτες υποβρύχιος εξοπλισμός ή πλωτούς γερανούς, ενώ

όλες οι εργασίες συντήρησης μπορούν να πραγματοποιηθούν με τη μηχανή να επιπλέει στα νερά μιας αποβάθρας.

5) Τεχνολογίες Οριζόντιας Κίνησης, όπου πρόκειται για συσκευές που εκμεταλλεύονται την οριζόντια ταχύτητα των μορίων του νερού των θαλάσσιων κυμάτων για την εκτροπή κατάλληλων σωμάτων ή τη συμπίεση/αποσυμπίεση ενός

Β' ΜΕΡΟΣ

(α)

(β)

Εικ. 5 Τεχνολογίες Οριζόντιας Κίνησης.

εύκαμπτου αεροθαλάμου που αντικρίζει το μέτωπο των θαλάσσιων κυμάτων. Σχεδιαστικά και λειτουργικά πρόκειται για συλλέκτη κοντά στην επιφάνεια, ο οποίος εδράζεται πάνω σε κινούμενο βραχίονα που είναι εγκατεστημένος στον πυθμένα της θάλασσας. Η ενέργεια παράγεται καθώς ο βραχίονας ταλαντεύεται λόγω της κίνησης των σωματιδίων νερού των κυμάτων όπως δείχνει η εικόνα 5. Παραδείγματα της κατηγορίας αυτής είναι η υποβρύχια συσκευή Waveroller και το διατρητικό επιφάνειας Oyster. Στην αξιοποίηση της κυματικής ενέργειας και στην ανάπτυξη των τεχνολογιών όμως υπάρχουν και δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν οι σπουδαιότερες εκ των οποίων είναι: 1) Οι τυχαίοι θαλάσσιοι κυματισμοί ως προς το ύψος, τη φάση και την διεύθυνσή τους. Έτσι, είναι δύσκολο να επιτευχθεί η μέγιστη απόδοση μιας συσκευής σε όλο το εύρος των συχνοτήτων διέγερσής της από τους θαλάσσιους κυματισμούς.

2) Οι κοπώσεις που οφείλουν να αναληφθούν από τις συσκευές σε περίπτωση ακραίων καιρικών συνθηκών, όπως τυφώνες, μπορεί να είναι και 100 φορές μεγαλύτερες από τις μέσες κοπώσεις και φορτία που δέχονται οι κατασκευές σε

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

συνήθεις καταστάσεις λειτουργίας.

3) Η σύζευξη της ακανόνιστης, αργής κίνησης του κυματισμού (συχνότητας περίπου 0,1 Hz) με ηλεκτρικούς κινητήρες απαιτεί συνήθως περί τις 500 φορές υψηλότερη συχνότητα.

4) Ο βαθμός αξιοπιστίας των συστημάτων.

5) Το υψηλό κόστος με τα σημερινά δεδομένα.

6) Η θαλάσσια ασφάλεια μια και τα συστήματα είναι εγκατεστημένα στη θάλασσα και ενδέχεται να προκληθούν ατυχήματα.

7) Η ιδιαιτερότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντος που επηρεάζει την αντοχή των συστημάτων. Παράγοντες όμως που δεν πρέπει να επηρεάζουν την προσπάθεια για βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική ανάπτυξη, εφόσον η ενέργεια του θαλάσσιου κυματισμού είναι, όπως όλες οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ανεξάντλητη. Για να γίνει ευκολότερα κατανοητό το μέγεθος της διαθέσιμης ενέργειας από τα θαλάσσια κύματα παγκοσμίως, αρκεί να αναφερθεί ότι η αξιοποίηση μόνο του 1%

του κυματικού δυναμικού του πλανήτη μας θα κάλυπτε στο τετραπλάσιο την παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση. Αυτού του είδους η ενέργεια παρουσιάζει μεταξύ των ανανεώσιμων την υψηλότερη ενεργειακή πυκνότητα. π.χ., σε ημερήσια βάση, η ενέργεια κυματισμού ύψους 1 m. μπορεί –σε μέτωπο πλάτους μόλις 1 m– να ξεπεράσει τις 300 kWh. Από την ενέργεια αυτή θα μπορούσε να απορροφηθεί και να μετατραπεί σε ωφέλιμο ηλεκτρισμό τουλάχιστον ένα ποσοστό της τάξεως του 5-10%, δηλαδή περίπου 15-30 kWh ημερησίως. Συγκριτικά αναφέρουμε ότι μία τετραμελής οικογένεια καταναλώνει κατά μέσον όρο περίπου 10 kWh ημερησίως. Όμως λόγω το ίδιου του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η κυματική ενέργεια αντιμετωπίζει ακόμα πολλές δυσκολίες, ενώ θέμα αποτελεί και το κόστος παραγωγής. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, η ερευνητική πειραματική διαδικασία σε τεχνικό επίπεδο έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο και το πολιτικό και βιομηχανικό ενδιαφέρον αυξάνεται στέλνοντας αισιόδοξα μηνύματα για την ανάπτυξη της νέας αυτής αγοράς. ■

17

Εισαγωγή Η ναυσιπλοΐα στην αρχαιότητα ήταν υπόθεση ουσιαστικά ακτοπλοΐας, καθώς οι ναυτικοί δεν είχαν τρόπο να προσδιορίσουν τη θέση τους στη θάλασσα, αν δεν είχαν αναγνωρίσιμα σημεία στην ξηρά. Ακόμα και πολύ αργότερα όταν πλέον υπήρχε η πυξίδα, ο προσδιορισμός της θέσης ενός πλοίου στην ανοικτή θάλασσα ήταν μια διαδικασία πολύ στο «περίπου», καθώς έπρεπε να συνεκτιμηθούν η ταχύτητα πλεύσης, ο άνεμος και τα θαλάσσια ρεύματα, κάτι που ήταν ουσιαστικά αδύνατον. Όμως επίσης από την αρχαιότητα, γνώριζαν ότι εάν εφαρμόζονταν επάνω στη Γη (όση ήταν τότε γνωστή) ένα σύστημα συντεταγμένων όπως τις ξέρουμε σήμερα, θα μπορούσε να προσδιοριστεί η θέση στη θάλασσα (και οπουδήποτε αλλού φυσικά) με μεγάλη ακρίβεια.

Εικ. 1 Σύγχρονος εξάντας. Ο συγκεκριμένος είναι όμοιος με αυτόν που είχαν μαζί τους οι αστροναύτες του Απόλλων 11 ως σαν εφεδρικό μέσο προσδιορισμού της θέσης τους, σε περίπτωση βλάβης του υπολογιστή ναυσιπλοΐας του διαστημοπλοίου. Το όργανο αυτό άρχισε να χρησιμοποιείται τον 17 ο αιώνα!

Γεωγραφικό Πλάτος (ΓΠ) Ο προσδιορισμός του ΓΠ ήταν γνωστός από την αρχαιότητα, μάλιστα ο Πυθέας ο Μασσιαλιώτης, προσδιόρισε με μεγάλη ακρίβεια το γεωγραφικό πλάτος της πόλης του τον 2ο π.Χ. αι.. Έτσι: 1) Η αρχή σύμφωνα με την οποία προσδιορίζεται το ΓΠ. Το ύψος του ήλιου το μεσημέρι (δηλ. όταν το ύψος από τον ορίζοντα γίνεται μέγιστο), είναι το ίδιο για όλους του τόπους στο ίδιο ΓΠ, όταν φυσικά και εκεί είναι μεσημέρι. Το ύψος αυτό όμως αλλάζει μέρα με τη μέρα, καθώς η φαινόμενη θέση του ήλιου μετακι-

νείται συνεχώς, ψηλότερα το καλοκαίρι και χαμηλότερα τον χειμώνα.

2) Με τον εξάντα (σχ. 1) που πρέπει να υπάρχει σε κάθε πλοίο, βρίσκουμε το ύψος του ήλιου, ουσιαστικά τη γωνία του σε σχέση με τον ορίζοντα. Η αρχή είναι απλή, αλλά οι εξάντες έχουν σχετικά σύνθετη κατασκευή για να εξασφαλίσουν την ακρίβεια της παρατήρησης. Η μέτρηση γίνεται όταν το κάτω μέρος του δίσκου του ήλιου «μεταφερθεί» οπτικά, ώστε να αγγίξει τον ορίζοντα, ενώ μια ποικιλία φίλτρων προστατεύει το μάτι από το φως

18

του ήλιου, ανάλογα με τις συνθήκες.

3) Αφού έχουμε προσδιορίσει το ύψος του ήλιου με τον εξάντα, ανατρέχουμε στο «Ναυτικό Αλμανάκ» με το οποίο είναι επίσης εφοδιασμένο κάθε πλοίο και περιέχει πίνακες με τα ύψη του ήλιου αλλά και άλλων χαρακτηριστικών ουράνιων σωμάτων, καθώς και ημερομηνίες και ώρες παρατήρησης (Αυτό επιτρέπει, ώστε η παρατήρηση να μην περιορίζεται πλέον μόνο στον ήλιο και το μεσημέρι). Από το ύψος του ήλιου λοιπόν το μεσημέρι ενός τόπου και την ημερομηνία παρατήρησης, μπορούμε να βρούμε από ειδικούς πίνακες το ΓΠ του τόπου αυτού. Γεωγραφικό Μήκος (ΓΜ) Έχοντας λοιπόν λυθεί ικανοποιητικά το πρόβλημα προσδιορισμού του ΓΠ, έμενε ο προσδιορισμός του ΓΜ. Ήδη πάλι από την αρχαιότητα, ο Ίππαρχος είχε καταλάβει ότι το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε να λυθεί με μέτρηση χρόνου, αλλά έπρεπε να περάσει πολύς καιρός και να μεσολαβήσει ένας κρατικός διαγωνισμός για βρεθεί πρακτική λύση. Μέχρι τότε, όσοι ναυτικοί δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν πολύ στην ανοιχτή θάλασσα, είχαν μια απλή αλλά με πολλούς περιορισμούς μέθοδο. Έπλεαν στον κοντινότερο με την αναχώρησή τους τόπο που είχε το ίδιο γεωγραφικό πλάτος με αυτό του προορισμού τους, και μετά χάραζαν πορεία είτε ακριβώς δυτικά, είτε ακριβώς ανατολικά, ελέγχοντας περιοδικά ότι μέ-

Γιώργος Μεταξάς

νουν στο ίδιο ΓΠ. Φυσικά η μέθοδος αυτή πέρα από την παρατεταμένη παραμονή στη θάλασσα με όλους τους κινδύνους της, είχε και την προφανή απαίτηση της θαλάσσιας επικοινωνίας σε ευθεία γραμμή των δύο τόπων. Το 1714 λοιπόν και μετά από πολλά ναυτικά ατυχήματα, η βρετανική κυβέρνηση πρόσφερε ένα μεγάλο ποσό ως έπαθλο σε όποιον ή όποιους έβρισκαν έναν τρόπο ή συνεισέφεραν σημαντικά, στον ακριβή προσδιορισμού του ΓΜ. Η λύση στη θεωρία ήταν απλή, αλλά η υλοποίησή της πολύ δύσκολη για την τεχνολογία της εποχής. Αν διαιρέσουμε τις 360ο του συνόλου των μεσημβρινών της Γης με τις 24 ώρες που διαρκεί μια περιστροφή της, θα δούμε ότι δύο τόποι που απέχουν 15ο ΓΜ, έχουν μεσημέρι με διαφορά μιας ώρας ακριβώς. Άρα το πρόβλημα ήταν να μπορέσει να κατασκευαστεί ένα ρολόι αρκετά ακριβές και ανθεκτικό σε συνθήκες πλοίου, που να μπορεί να διατηρεί την ακρίβειά του για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι λοιπόν για παράδειγμα, αν το ρολόι είχε ρυθμιστεί να δείχνει 12.00 π.μ. όταν ο ήλιος ήταν στο μέγιστό του στο Γκρήνουιτς (όπως καθιερώθηκε αργότερα), ενώ στο σημείο που βρίσκονταν το πλοίο το μέγιστο του ήλιου (ελεγμένο με τον εξάντα) συνέβαινε όταν το ρολόι έδειχνε 11.00 π.μ., θα σήμαινε ότι το πλοίο βρίσκονταν επάνω στον μεσημβρινό που περνάει 15ο ανατο-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

λικά από το Γκρήνουιτς.

O John Harrison, ξυλουργός και ερασιτέχνης ωρολογοποιός, ασχολήθηκε με την κατασκευή ενός κατάλληλου για την εγκατάσταση σε πλοίο χρονομέτρου, ώστε να διεκδικήσει το έπαθλο. Κατασκεύασε προοδευτικά 4 μοντέλα χρονομέτρων, από το Η1 το 1736, μέχρι το Η4 το 1760, το τελευταίο με τη βοήθεια ενός επαγγελματία Λονδρέζου ωρολογοποιού. Αν και όλα τα χρονόμετρά του ήταν μια σημαντική βελτίωση σε σχέση με τα ρολόγια της εποχής, μόνο το Η4 είχε την ακρίβεια που επέτρεψε τελικά στον Harrison να κερδίσει το βραβείο. Επιπλέον, το Η4 ήταν μια πολύ πιο συμπαγής και εύχρηστη συσκευή από τα προηγούμενα τρία μοντέλα, μοιάζοντας περισσότερο σαν ένα μεγάλο ρολόι τσέπης. Επίλογος Σήμερα βέβαια όλα αυτά έχουν περισσότερο ιστορική αξία, καθώς με τα δορυφορικά συστήματα οι συντεταγμένες ενός πλοίου καθορίζονται σε πραγματικό χρόνο και με ακρίβεια μερικών μέτρων, ενώ με τους υπολογιστές μπορούν να απεικονιστούν πληροφορίες που οι ναυτικοί δεν θα μπορούσαν ούτε να φανταστούν πριν λίγες δεκάδες χρόνια. Παρόλα αυτά, η γνώση της «κλασικής» μεθόδου εύρεσης στίγματος δίνει δύο πλεονεκτήματα. Καλύτερη κατανόηση των κινήσεων της Γης σε σχέση με τον Ήλιο, και ένα εξαιρετικό παράδειγμα επίλυσης σημαντικών

Εικ. 2 Το Η1, το πρώτο μοντέλο του Harrison και το Η4 μεγάλη εξέλιξη από το Η1 μέσα σε λιγότερο από 30 χρόνια.

προβλημάτων με περιορισμένα και απλά μέσα. Σε μια σημαντική καταστροφή που θα απενεργοποιήσει τα ηλεκτρονικά κυκλώματα (π.χ. ηλιακή καταιγίδα), το Αλμανάκ, ο χάρτης, ο εξάντας και το μηχανικό χρονόμετρο, πάντα θα μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. ■

19

Βασίλης Χαϊλάζης

Κλείνουμε την απαρίθμηση των βασικών εξόδων μιας δίκης (όπως αυτά περιγράφηκαν στα δυο προηγούμενα τεύχη) με την απαρίθμηση των εξόδων της ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ (Δίκης). Αφορούν διαφορές μας με το Ελληνικό Δημόσιο, τους Δήμους κ.λπ. Ν.Π.Δ.Δ. σε διοικητικά θέματα (άσκηση κρατικής εξουσίας). Επειδή έχει περιορισμένο ενδιαφέρον θα αναφερθώ σε μερικά μόνο έξοδα: 1) Το λεγόμενο «παράβολο» της συζήτησης, το οποίο, ανάλογα με την διαδικασία είναι από 100 μέχρι 150 €.

2) Στις φορολογικές όμως υποθέσεις το παράβολο προσδιορίζεται σε... 1% επί του αντικειμένου της διαφοράς (!) και φθάνει μέχρι τα... 15.000 €!

3) Επίσης στις φορολογικές (και τελωνειακές) υποθέσεις ο διάδικος πρέπει να προκαταβάλει το...

50% του ποσού το οποίο ζητάει η Εφορία (Δ.Ο.Υ) και κατά του οποίου προσφεύγει! Δηλαδή εάν η Δ.Ο.Υ. έχει επιβάλλει (φόρο, πρόστιμο, προσαυξήσεις) συνολικού ποσού 20.000 €, ο φορολογούμενος θα πρέπει να προκαταβάλει (εκτός του παραβόλου) ακόμα 10.000 € και να περιμένει να εκδοθεί απόφαση και εάν δικαιωθεί –μετά από... 10 περίπου χρόνια– (!!!) να αναζητήσει το ποσό που πλήρωσε, να το εισπράξει δε εάν βέβαια το Κράτος

20

έχει χρήματα να του επιστρέψει ή αυτός δεν οφείλει από άλλη αιτία! Μέχρι τότε ας περιμένει γιατί κρίθηκε (από κάποιους φωστήρες περί τα οικονομικά), ότι το Δημόσιο έχει οπωσδήποτε δίκαιο, τουλάχιστον κατά 50% (!) οπότε πλήρωνε (δυστυχή) φορολογούμενε αφού δεν δέχεσαι ότι εμείς (το Κράτος) αποφασίσαμε και δεν προσήλθες για... «συμβιβασμό»!! ΒΕΒΑΙΑ υπάρχουν ακόμα τα παράβολα άσκησης ένδικων μέσων, προσφυγών κ.λπ. δικογράφων (τα οποία κυμαίνονται από 50 € στα ασφαλιστικά μέτρα μέχρι 350 € στο Συμβούλιο Επικρατείας), συν οι αμοιβές των Δικηγόρων, τα έξοδα ενσήμων κ.λπ.. Το τροχαίο ατύχημα Θα επιχειρήσουμε μια συνοπτική περιγραφή: πρώτον της πορείας ενός τροχαίου ατυχήματος σε νομικό επίπεδο, δεύτερον των κυριότερων λόγων που αυτά συμβαίνουν και τρίτον απαρίθμηση διαφόρων στατιστικών στοιχείων τροχαίων ατυχημάτων.

1) ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Είναι αναγκαίο να φροντίζουμε για την ασφάλιση του αυτοκινήτου στους κινδύνους που προκαλεί η κυκλοφορία του κατά τις ζημιές, τόσο σε πράγματα (υλικές ζημιές), όσο και σε ανθρώπους (σωματικές βλάβες). Δεν πρέπει ποτέ να κινούμε ένα όχημα χωρίς αυτό

να έχει ασφαλισθεί σε μια αξιόπιστη ασφαλιστική εταιρεία. Εάν ένα ανασφάλιστο όχημα εμπλακεί σε Τροχαίο ατύχημα και προκύψει υπαιτιότητα του οδηγού του, τότε ναι μεν ο ζημιωθείς έχει νόμιμο δικαίωμα να στραφεί κατά της ασφαλιστικής εταιρείας «ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ», όμως και η εταιρεία αυτή έχει νόμιμο δικαίωμα να στραφεί κατά του οδηγού (και του ιδιοκτήτη του εάν δεν είναι και οδηγός) του ανασφάλιστου οχήματος και να ζητήσει να της αποδώσει αυτός όσα χρήματα πληρώσει στον τρίτο ζημιωθέντα. Επομένως κινδυνεύει η όποια περιουσία σας με κατάσχεση εάν οδηγείτε ανασφάλιστο όχημα (πέραν των υπολοίπων κυρώσεων που συνεπάγεται η χρήση ανασφάλιστου οχήματος που ενεπλάκη σε τροχαίο ατύχημα, όπως αφαίρεση πινακίδων και άδειας κυκλοφορίας για 2 έτη, φυλάκιση έως 1 έτος, συν διοικητικές ποινές). Μετά από τροχαίο ατύχημα εκείνος ο οποίος πιστεύει ότι έχει δίκιο (ολικά ή μερικά) μέσω δικηγόρου καταθέτει αγωγή στο Ειρηνοδικείο για συνολική απαίτηση μέχρι 20.000 € ή στο Μονομελές Πρωτοδικείο (της κατοικίας του εναγομένου ή της έδρας της ασφαλιστικής εταιρείας του ζημιογόνου αυτοκινήτου ή του τόπου του ατυχήματος) για ποσό απαίτησης πάνω από 20.000 €. Αναγκαστικά πρέπει να έχει μάρτυρες για τα έξοδα στα οποία υπεβλήθη και για την υπαιτιότητα ως προς την σύγκρουση. Ως προς το θέμα της υπαιτιότητας κρίσιμο αποδεικτικό στοιχείο αποτελεί το σχεδιάγραμμα του τόπου του ατυχήματος, το οποίο θα συντάξει η Τροχαία.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Όμως τέτοιο σχεδιάγραμμα συντάσσεται μόνο σε περίπτωση κατά την οποία υπάρξει (ή δηλωθεί έστω) σωματική βλάβη. Επομένως σε περιπτώσεις μόνο υλικών ζημιών αναγκαίο είναι να φροντίζουμε να καταγράψουμε τα στοιχεία αυτοπτών μαρτύρων (εάν υπάρχουν), να «τραβήξουμε» φωτογραφίες, να συνταχθεί σωστά η δήλωση ατυχήματος κ.λπ.. Εάν υπάρξει τραυματισμός απαραίτητες είναι οι ιατρικές βεβαιώσεις, επίσης πρέπει να ζητάμε νόμιμα παραστατικά για κάθε έξοδο στο οποίο προβαίνουμε και είναι αποτέλεσμα του τραυματισμού μας (ακόμα και από ταξί). Οι Δικηγόροι αναλαμβάνουν (συνήθως) «εργολαβικά» (όπως λέγεται), υποθέσεις τροχαίων ατυχημάτων, δηλαδή πληρώνουν εκείνοι όλα τα έξοδα της δίκης και εισπράττουν ένα ποσοστό από το ποσό (Κεφάλαιο και τόκους) που θα επιδικαστεί οριστικά. Το ποσοστό αυτό φτάνει στο 20% (όπως ήταν ο κανόνας τουλάχιστον στους «καλούς» καιρούς), ανάλογα με το ύψος της απαίτησης. Οι αποφάσεις δεν αργούν και πολύ να εκδοθούν. Σε 2-3 χρόνια περίπου θα πρέπει (σε κανονικές περιπτώσεις) να έχετε τελειώσει και από το Εφετείο (εάν φθάσετε και εκεί, όπως πάντως κατά κανόνα συμβαίνει), εάν όχι σε 2 χρόνια περίπου θα έχετε εισπράξει τα χρήματα, εκτός εάν έχετε αντίδικο το «ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ», γιατί τότε θα εισπράξετε χρήματα σε 2-3 χρόνια μετά το πέρας της υπόθεσης. Τα υπόλοιπα στην επόμενη έκδοση. ■

21

Νικόλαος Σίμος

Όσο κι αν έχω προσπαθήσει, δεν έχω βρει ποιες είναι αυτές οι διαφορές που κατατάσσουν τους ανθρώπους σε κατηγορίες. Δεν έχω καταφέρει να κατανοήσω γιατί η ένταξη στις κατηγορίες αυτές καθορίζουν την τύχη, την υγεία, την ευτυχία ανθρώπων που υποτίθεται ότι είναι ίσοι, με όμοια ή τουλάχιστον παρόμοια δικαιώματα. Προφανώς οι παραπάνω σκέψεις έχουν επηρεαστεί και από το δράμα των μεταναστών που εκδιώκονται από τις χώρες τους, από τα σπίτια τους και ταξιδεύουν υπό άθλιες συνθήκες αναζητώντας καταφύγιο. Έχουν επηρεαστεί επίσης όμως από τις καταδικασμένες σε φτώχια και πείνα χώρες της Αφρικής, έχουν επηρεαστεί και από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες εντός της χώρας μας! Ως κάτοικοι κοινού εδάφους, του πλανήτη που λέγεται Γη, θα έπρεπε θεωρητικά να έχουμε κοινά δικαιώματα έστω και σε έναν ελάχιστο βαθμό, όπως η πρόσβαση στην υγεία, στην παιδεία, στη σίτιση και τη στέγαση. Όμως, με το 95% του πλούτου να βρίσκεται συγκεντρωμένο στα χέρια του 5 -10% του παγκόσμιου πληθυσμού, κάτι τέτοιο φαντάζει όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό!!! Κατά τον πρόσφατο σεισμό τη Λέσβο, διαβάσαμε ότι χρειάστηκε να γίνει έρανος για να αγοραστεί το εισιτήριο σεισμοπαθούς με τραύμα στη λεκάνη προκειμένου να νοσηλευτεί στο ΚΑΤ, την ίδια στιγμή που το κράτος χορηγεί χιλιάδες εισιτήρια σε μετανάστες για να μεταβούν από τα Ελληνικά νησιά στον Πειραιά. Μετά το τραγικό συμβάν του θανάτου μικρού

22

μαθητή από αδέσποτη σφαίρα αθίγγανων στο Μενίδι, άκουσα σκέψεις του Υπουργού Παιδείας για την χωρίς εξετάσεις εισαγωγή αθίγγανων στα πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας, την ίδια ώρα που οι υπόλοιποι Έλληνες πολίτες δαπανούν χιλιάδες ευρώ σε φροντιστήρια προκειμένου να εξασφαλίσουν μια θέση για το παιδί τους, πολλές φορές σε άλλη πόλη από τον τόπο κατοικίας τους!!! Τα κοινωνικά επιδόματα αναμφίβολα προσφέρουν μικρές ανάσες στις ευαίσθητα κοινωνικές ομάδες! Και είναι γεγονός ότι δεν επαρκούν για όλους, άρα θα πρέπει να επιλεγούν οι έχοντες περισσότερη ανάγκη! Όμως τελικά τα απολαμβάνουν αυτοί που δεν δηλώνουν την εργασία τους και τα εισοδήματά τους, στερώντας τα από αυτούς που τολμούν να δηλώσουν (ή δεν μπορούν να αποκρύψουν) τα λιγοστά εισοδήματά τους! Πρόσβαση σε δωρεάν νοσηλεία, εξετάσεις και φάρμακα έχουν τελικώς όλοι όσοι δεν δηλώνουν την εργασία τους (μετανάστες, Ρομά κ.λπ.), ενώ οι νομίμως και μονίμως φορολογούμενοι πολίτες καλούνται να πληρώνουν υψηλές συμμετοχές για εξετάσεις και φάρμακα!!! Μεγαλοοφειλέτες του δημοσίου προβαίνουν σε συνεχείς διακανονισμούς και απολαμβάνουν ευεργετικές νομοθετικές ρυθμίσεις την ίδια στιγμή που εργαζόμενοι ξεζουμίζονται κυριολεκτικά από το κράτος! Πλοιοκτήτες των οποίων τα πλοία είχαν κατασχεθεί με την κατηγορία της λαθρεμπορίας καυσίμων, απαλλάσσονται με βουλεύματα και μεταφέ-

.!

τονιστείτε.. σ υν ρουν ξανά λαθραία καύσιμα, την ίδια στιγμή που έχει επιβληθεί ειδικός φόρος κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης!!! Πολιτικοί βρίσκονται στο απυρόβλητο, χαίρουν γενναίων φοροαπαλλαγών και ακόμοι γενναιότερων μισθών, δικαιούνται δωρεάν αυτοκίνητα όταν οι ιδιωτικοί υπάλληλοι φορολογούνται για τα εταιρικά οχήματα!!!

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Είμαι οργισμένα κατά του ρατσισμού με όποια μορφή κι αν εμφανίζεται! Είμαι οργισμένα ενάντια στις διακρίσεις ανάμεσα σε ανθρώπινες ψυχές και κάθε είδους ανισότητα!!! Δεν ζητώ να αφαιρεθούν παροχές από μετανάστες, ρομά, μεγαλοφειλέτες, εγκληματίες, πολιτικούς. Ζητώ απλά να τύχω και εγώ της ίδιας αντιμετώπισης!!! ■

23

Γιώργος Ρέππας

Κοντεύουμε αισίως τα οχτώ χρόνια μνημονίων και η λογική λέει ότι έχουμε ακόμα μέλλον. Βέβαια το παρόν μας ανησυχεί και μας τρομάζει. Δεν πρόκειται να μπω σε σενάρια (πραγματικά και μη) για το πως φτάσαμε εδώ και ούτε σε κομματικές και πολιτικές κουβέντες, μια και σε όλη αυτή τη διαδρομή ο καθένας έχει συνειδητοποιήσει τις αιτίες που φτάσαμε εδώ υπό το δικό του πρίσμα. Οι αιτίες όμως κι οι αφορμές επιφέρουν κι αλλαγές σε μια κοινωνία η οποία λειτουργούσε με διαφορετικούς ρυθμούς,κανόνες και ρόλους και ήταν δομημένη σε αντίθετες βάσεις με τις σημερινές. Ποιός από μας άραγε γνώριζε όρους και λέξεις όπως Δ.Ν.Τ., Eurogroup, κούρεμα χρέους, αξιολόγηση μέτρων, μνημόνια, αντίμετρα και τόσες ακόμα λέξεις που πριν μερικά χρόνια θα είχαν αντίκτυπο σε μας όπως έχουν κινέζικες λέξεις. Η μεγαλύτερη γενιά λίγο τα κατάλαβε όλα αυτά ή και καθόλου ενώ οι νεότεροι με περισσότερη φρεσκάδα κι αφομοίωση εννόησε περισσότερα με κοινό παρανομαστή το ίδιο αποτέλεσμα για όλους.

24

Ένα αποτέλεσμα (που πέρα απ τις όποιες μεγάλες ή μικρότερες οικονομικες καταστροφές που υπέστη ο καθένας μας) άδικο για κάθε άνθρωπο και κατ επέκταση για κάθε κοινωνία. Αναφέρομαι στο ψυχολογικό αποτέλεμα που δυστυχώς με τον καιρό αντανακλάται σε όλο τον κοινωνικό ιστό και κυρίως στις νεότερες γενιές. Η γενιά που μεγάλωσε με μια λογική (ή όχι) οικονομική άνεση των γονιών της έρχεται πια σε πλήρη αντίφαση με τη σημερινή πραγματικότητα. Η ανεργία κι η ανασφάλεια σ αυτά τα παιδιά που βγαίνουν πια στο στίβο της καθημερινής επιβίωσης καθώς και ο φόβος για ένα πιο αβέβαιο αύριο δημιουργούν το πιο απαισιόδοξο ψυχολογικό κοκτέηλ. Γνωρίζουν ότι το προσωρινό πρόβλημα έχει πάρει τη μορφή του μόνιμου κι αυτό είναι ό,τι χειρότερο. Οι νέοι άνθρωποι δεν έχουν όνειρα, δεν έχουν σχέδια και μάλιστα απαγορεύεται βάσει λογικής να κάνουν. Δεν γράφω αυτό το άρθρο για να προτείνω λύσεις, αλλά για να τονίσω το μεγάλο πρόβλημα της νέας γενιάς μιας και ως πατέρας προβληματίζομαι για το μέλλον τους. Σε όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης έχει τύχει κι έχω χαιρετίσει πάρα πολλούς ανθρώπους που μεταναστεύουν σε άλλες χώρες για ένα καλύτερο μέλλον γνωρίζοντας ότι εδώ στερούνται ακόμα και ένα απλά καλό παρόν. Δυστυχώς μία ακόμη επίπτωση των παραπάνω είναι πως η ζημιά στο ψυχολογικό μας κομμάτι αν ακόμα βγαίναμε και σήμερα απ την οικονομική κρίση είναι ανεπανόρθωτη. Δύσκολα οι άνθρωποι δεν θα αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον αλλού, δύσκολα θα ρισκάρουν σε νέα επαγγελματικά σχέδια, δύσκολα θα χουν ως μέλημα τη δημιουργία οικογένειας και το κυριότερο δύσκολα θα έχουν λόγο στην ελπίδα και στ όνειρο και άνθρωπος που δεν ονειρεύεται και δεν ελπίζει χάνει το μεγαλύτερο κίνητρο για ζωή: Την προσμονή για ένα καλύτερο αύριο... ■

Αριστοτέλης Αλεξόπουλος

Η Αναγκαιότητα Εγκατάστασης και Λειτουργίας Σταθμών Υποδοχής Καταλοίπων στον Ελληνικό Χώρο και η Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος σύμφωνα με την Αρχή της Βιώσιμης Ανάπτυξης1 Το γενικό τμήμα αυτού του μέρους αναφέρεται στη συσχέτιση χωροταξικής και οικονομικής πολιτικής με την προστασία του περιβάλλοντος σύμφωνα με τις νέες τάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης. Το ειδικό μέρος έχει εφαρμογή στην παράκτια ζώνη της Ελληνικής επικράτειας δίνοντας έμφαση στην αναγκαιότητα εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών υποδοχής καταλοίπων πάνω σε τεχνητά ή φυσικά νησιά κοντά στα μεγάλα λιμάνια με κύριο στόχο την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος δίχως να παραμελείται η οικονομική ανάπτυξη.

1) Εισαγωγή Σύμφωνα με τη συνδιάσκεψη των Η.Ε. για το περιβάλλον και την ανάπτυξη (Ρίο, 1992) τέθηκαν τα θεμέλια για μία πλέον σύγχρονη στρατηγική σφαιρικής προστασίας του περιβάλλοντος και κατά συνέπεια του θαλασσίου περιβάλλοντος που αντιπροσωπεύει η επιλογή της βιώσιμης ανάπτυξης. Παράλληλα ο σύγχρονος χωροταξικός σχεδιασμός αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη ενώ ταυτόχρονα προσβλέπει στην προστασία του περιβάλλοντος τόσο σε γενικό επίπεδο όσο και ειδικά όπως η περίπτωση των ακτών και η παράκτια ζώνη στο σύνολο της. Δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει μήκος ακτών πάνω από 15.000 2 m που σημαίνει ότι σε κάθε τμ αντιστοιχούν 113 m ακτής (πολύ υψηλός μέσος όρος) ενώ η σημασία της παράκτιας ζώνης γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη (λ.χ. το 75% του πληθυσμού κατοικεί πλησίον των ακτών, το 60% της βιομηχανίας και το 80% του του-

1

Π ρώτη αναφορά του κειμένου στο συνέδριο: International Conference on: Sustainable Development and Spatial Planning in the European Territory, NTUA, (1999), 1-17. Βελτιωμένη έκδοση.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ρισμού συγκεντρώνονται σ’ αυτή τη ζώνη), είναι αναγκαία η ορθολογικά σχεδιασμένη ανάπτυξη, προστασία και διαχείριση των παράκτιων περιοχών. Ταυτόχρονα δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την άναρχη δόμηση πολυτελών κατοικιών, τουριστικών και ξενοδοχειακών επιχειρήσεων πάνω στον αιγιαλό και την παραλία ενώ οι νέες τάσεις στα πλαίσια της οικονομίας και παραγωγής φέρνουν στην επιφάνεια σύγχρονες λιμενικές εγκαταστάσεις για Ε/Γ-Ο/Γ πλοία, μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους καυσίμων και φορτίων που εμφανώς έρχονται σε αντίθεση με τις παραδοσιακές δραστηριότητες και συχνά συμβάλλουν σε όξυνση των επιπέδων ρύπανσης. Η παρουσία θεσμικού πλαισίου τόσο σε διεθνές επίπεδο λ.χ. σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου (1976), σύμβαση των Η.Ε. για το δίκαιο της θάλασσας (1982), σύμβαση MARPOL 1973/78, όσο και σε εθνικό επίπεδο λ.χ. Α.Ν.2344/1940, Ν.360/1976, Ν.1650/1986, Ν.1337/83, το κοινοτικό πρόγραμμα ENVIREG και ο ρόλος του UNEP για την προστασία “ειδικών περιοχών” μέσω του μεσογειακού σχεδίου δράσης, δεν φαίνεται να λειτουργούν αρμονικά και επόμενο είναι να εμφανίζονται “νομικά κενά” στην εφαρμογή τους. Ωστόσο η απουσία σταθμών υποδοχής καταλοίπων2 στην Ελλάδα αλλά και η γενικότερη έλλειψη τέτοιων σταθμών στα λιμάνια της Μεσογείου δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στα πλοία για την εύκολη παράδοση των διαφόρων καταλοίπων με προφανές αποτέλεσμα να γίνεται απόρριψη τους στο θαλάσσιο περιβάλλον συντελώντας μ’ αυτόν τον τρόπο στη διόγκωση της λειτουργικής ρύπανσης. Πιθανότατα η υλοποίηση του στόχου της οικοσυστημικής προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος στο πλαίσιο μίας βιώσιμης διαχείρισης να στηρίζεται στην κατασκευή τεχνητών νησιών (artificial islands) εντός των χωρικών υδάτων του παράκτιου κράτους οπότε και υπόκεινται στο εσωτερικό του δίκαιο και κατά συνέπεια η εγκατάσταση και λειτουργία των ΣΥΚ πάνω σ’ 2

Α πό εδώ και πέρα στο κείμενο ΣΥΚ.

25

αυτά να είναι φιλικότερη προς το περιβάλλον και πιο αποδοτική σε σχέση με μία βεβαρημένη παράκτια ζώνη.

2) Η Σχέση Χωροταξικού και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού Είναι πλέον γνωστό ότι το τρίπτυχο χωροταξία, οικονομική ανάπτυξη και περιβάλλον άρχισε να αποτελεί αντικείμενο έρευνας κυρίως την τελευταία δεκαετία. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται μερικώς και στον εξαιρετικά αργό εντοπισμό και την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο που χρονικά τοποθετούνται λίγο μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι εκείνη τη χρονική περίοδο, ο χωροταξικός σχεδιασμός αποσκοπούσε στην οικονομική και στην κοινωνική ανάπτυξη. Στον Ελληνικό χώρο υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη χρονική καθυστέρηση για να επιτευχθεί ο ζητούμενος σήμερα συνδυασμός χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού και κατά συνέπεια της σχετικής πολιτικής (λ.χ. τα πρώτα χωροταξικά σχέδια ξεκίνησαν να εκπονούνται κατά τις αρχές του 1960 χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία). Ο όρος «χωροταξία» έχει πολλές έννοιες ανάλογα με τις διαστάσεις της, λ.χ. οικονομική, τεχνική, κοινωνική, πολιτική. Σε κάθε περίπτωση έχει

26

ως στόχο την επίτευξη μίας συνθήκης ισορροπίας μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος (δεδομένου χώρου) και του οικονομικο-κοινωνικού γίγνεσθαι (Χριστοφιλόπουλος, 1984). Συχνά στο παρελθόν υποστηρίχθηκε η άποψη ότι το περιβάλλον εμφανίζεται, όπως άλλωστε και η πολεοδομία (δηλαδή η επέμβαση της πολιτείας για την παραγωγή του τεχνητού περιβάλλοντος), ως μία πολιτική της χωροταξίας. Πρόκειται για επιστήμες που διαθέτουν κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο. Το θεσμικό πλαίσιο της χωροταξίας εκφράζεται με τον Ν. 360/1976 «περί χωροταξίας και περιβάλλοντος» ο οποίος και εκδόθηκε σε εφαρμογή του άρθρου 24 του Συντάγματος. Για πρώτη φορά επιχειρείται αναφορά στις έννοιες του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και της προστασίας αυτού χωρίς να περιέχει τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις προστασίας του. Με άλλα λόγια δεικνύεται η ζητούμενη σχέση χωροταξίας και περιβάλλοντος ως πρωταρχικός στόχος της χωροταξικής πολιτικής. Ωστόσο ο νόμος έχει πέσει σε δυσμένεια λόγω επικείμενων αλλαγών στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο χωροταξίας το οποίο και δεν μπορεί να κρύψει τα προβλήματα εφαρμογής του στην Ελλάδα (Μπεριάτος, 1997). Υπάρχει όμως και η άποψη ότι θα είχαν επιτευχθεί σημαντικά βήματα προόδου εφόσον θα είχε προχωρήσει σε εφαρμογή ο νόμος.

3

Σ την ίδια κατηγορία νόμων που ψηφίστηκαν κατά την περίοδο 1976-1985 αλλά δεν αποτελούν αντικείμενο μελέτης στην παρούσα εργασία, ανήκουν οι εξής: Ν. 998/79 «περί προστασίας των δασικών εκτάσεων» που αναφέρεται στους εθνικούς δρυμούς και τις ζώνες πρασίνου, ο Ν. 947/79 «περί οικιστικών περιοχών» που ορίζει τις προϋποθέσεις οικοπεδοποίησης μέρους των δασών, ο Ν. 1032/80 «περί σύστασης του ΥΧΟΠ», ο Ν. 1515/85 για το ρυθμιστικό σχέδιο Αθηνών και ο Ν. 1561/85 για το ρυθμιστικό σχέδιο Θεσσαλονίκης.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

.!

τονιστείτε..

προς τα κοινόχρηστα πράγματα. Ειδικότερα, το άρθρο 15(2) ορίζει ότι κατεδαφίζονται κτίσματα που βρίσκονται, μεταξύ άλλων, μέσα στον αιγιαλό και τη ζώνη της παραλίας ενώ στο άρθρο 24(1) προβλέπεται η δημιουργία οδών προσπέλασης προς την παραλία και τον αιγιαλό. Επίσης, θεσπίζει τις λεγόμενες ΖΟΕ (ζώνες οικιστικού ελέγχου) όπου στο άρθρο 29 (2) δίνεται η δυνατότητα καθορισμού ΖΟΕ σε περιοχές ειδικής προστασίας λ.χ. ακτές, όχθες ποταμών και λιμνών αλλά έχουν πεδίο εφαρμογής μόνο στον εκτός σχεδίου χώρο. Πρόκειται δηλαδή για μία άσκηση έμμεσης περιβαλλοντικής πολιτικής, πρακτικά όμως ανεφάρμοστης τουλάχιστον μέχρι σήμερα διότι δεν υπάρχει εναρμόνιση περιβαλλοντικού και χωροταξικού σχεδιασμού μέσα από ένα επιθυμητό σύστημα ταξινόμησης των χρήσεων γης, στην ενδοχώρα και στην παράκτια ζώνη4 (Μπεριάτος, 1996). Από την πλευρά του περιβαλλοντικού σχεδιασμού γνωρίζουμε ότι η συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας του περιβάλλοντος ορίζεται στο άρθρο 24(1) όπου το κράτος υποχρεούται να λαμβάνει μέτρα προληπτικά ή κατασταλτικά προκειμένου να διαφυλάξει το περιβάλλον. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι το Σύνταγμα του 1975 ήταν πρωτοποριακό για την εποχή του στο συγκεκριμένο ζήτημα5 και κατά συνέπεια το παραπάνω άρθρο αποτελούσε θεμελιώδη πηγή του κλάδου του δικαίου του περιβάλλοντος (Παναγόπουλος, 1992). Η συνταγματική προστασία του περιβάλλοντος διαφαίνεται άμεσα ή έμμεσα και στα άρθρα 2, 11, 18, 106 και 117. ■

σ υν

Ο νόμος αυτός εκδόθηκε σε εφαρμογή του άρθρου 24 του Συντάγματος, λ.χ. σύμφωνα με το άρθρο 1(5) ορίζεται ως φυσικό περιβάλλον: «ο περιβάλλων τον άνθρωπο χερσαίος, θαλάσσιος και εναέριος χώρος, μετά των εν αυτώ χλωρίδος, πανίδος και φυσικών πόρων». Αναμφίβολα ο παραπάνω ορισμός κρίνεται ως ατελής διότι εμπεριέχει αόριστες έννοιες χωρίς επεξηγήσεις, λ.χ. ο όρος «θαλάσσιος» υστερεί έναντι του σωστότερου «υδάτινος» που αναφέρεται είτε στον επίγειο είτε στον υπόγειο. Πρόσθετα, στην παρ. 7 του ίδιου άρθρου επιχειρείται μία πολύπλοκη ερμηνεία του όρου προστασία του περιβάλλοντος, δηλαδή: «η διατήρηση, προστασία και διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες με παράλληλη βελτίωση και εναρμόνιση των σχέσεων και συστατικών στοιχείων μεταξύ τους, ως οικοσύστημα». Σε άλλες χώρες έχουν χρησιμοποιηθεί και όροι όπως σχεδιασμός, αποκατάσταση, αναβάθμιση του περιβάλλοντος. Προτιμότερη είναι η έννοια ορθολογική διαχείριση του περιβάλλοντος που απαντάται στα περισσότερα σύγχρονα κείμενα. Ωστόσο δεν μπορούμε να παραβλέψουμε σ’ αυτόν τον νόμο το γεγονός ότι θεσπίζεται η αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος ως ένας από τους κύριους στόχους του χωροταξικού σχεδιασμού3. Ένας άλλος εξίσου σημαντικός νόμος είναι ο 1337/83, γνωστός και ως οικιστικός νόμος, ο οποίος παρέχει προστασία στο πολιτιστικό περιβάλλον με τη μορφή της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης των διατηρητέων κτιρίων για λόγους δημόσιας ωφέλειας που ως μέσο εφαρμογής πολεοδομικής πολιτικής είναι σήμερα ξεπερασμένη. Σημασία όμως έχουν οι διατάξεις του νόμου που προβλέπουν τη δημιουργία μίας ευρύτερης ζώνης πλάτους 500 m από την ακτή πέραν των ορίων του αιγιαλού και της παραλίας όπου θα ελέγχονται οι περιφράξεις των γηπέδων και θα εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών

(Στο τεύχος Δεκεμβρίου θα παρουσιαστεί το δεύτερο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο είναι δημοσιευμένο στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr) Σ χετικός με τον παραπάνω νόμο όσον αφορά την προστασία των παράκτιων περιοχών είναι ο Α.Ν. 2344/1940 «περί αιγιαλού και παραλίας» και τα Ν.Δ. 439/1970 και 393/1974. Ο πρώτος χει αντικατασταθεί από τον Ν. 2971/2001 ωστόσο δεν έχει μέχρι σήμερα ιδιαίτερη χρησιμότητα από τη στιγμή που η σχετική νομολογία των δικαστηρίων ποικίλει ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής στην Ελληνική επικράτεια.

5 Τα προηγούμενα Συντάγματα αναφέρονταν μόνο στην προστασία της ανθρώπινης ζωής, λ.χ. άρθρο 7 του Σ. 1927 και άρθρο 13 του Σ. 1952. Επομένως υπήρχε μία έμμεση αναφορά στην αναγκαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος.

4

27

Ο σφραγιδόλιθος όπως βρέθηκε.

3,5 εκατοστά αχάτη θαμμένα επί 3500 έτη στον χρόνο. Θαμμένα στον τάφο του ιδιόκτητή του, του μακρινού μας εκείνου 30χρονου ή 35χρονου προγόνου μας που πέθανε ποιος ξέρει πώς. Τον συντρόφευσε από την μακρινή για τα ανθρώπινα μέτρα εποχή του χαλκού (Υστεροελλαδική ΙΙ περίοδος) μέχρι σήμερα ,την εποχή της πληροφορίας του διαστήματος.

1.300 χρόνια πριν τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως ειπώθηκε, έρχεται στο φως μαζί με άλλα 1400 αντικείμενα από τον διάσημο τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» στην Πύλο καταδεικνύοντας την ξεχωριστή καταγωγή του νεκρού, αριστοκρατική σίγουρα ίσως και βασιλική. Ο σπάνιας και μοναδικής ομορφιάς σφραγιδόλιθος προκαλεί ρίγη ενθουσιασμού σε όσους μπορούν να κατανοήσουν ότι κατασκευάστηκε σε κάποιο εργαστήριο της μινωικής Κρήτης πριν από τρεις

28

χιλιετίες και μάλιστα από ανθρώπινα χέρια χωρίς μεγεθυντικούς φακούς. Προκαλεί έκσταση στους μελετητές του τους οποίους αφήνει άναυδους η κομψότητα η λεπτομερής απεικόνιση της φονικής σκηνής μεταξύ τριών πολεμιστών. Ο καλλίγραμμος πολεμιστής-ήρωας έχει ακινητοποιήσει τον αντίπαλό του κρατώντας τον από την περικεφαλαία που γέρνει προς τα πίσω και μπήγει το ξίφος του στο στήθος του θανατώνοντάς τον. Στο έδαφος κείτεται νεκρός με το πρόσωπο στο χώμα άλλος ένας αντίπαλος του με την πλάτη προς τον θεατή. Το αξιοθαύμαστο αυτού του σφραγιδόλιθου είναι το πλήθος των λεπτομερειών, λαμβανομένου υπόψη του ελάχιστου μεγέθους του, όπως είναι τα κατσαρά ελεύθερα μαλλιά του πολεμιστή, το πάθος του για νίκη παρότι αθωράκιστος έναντι του αντιπάλου του, η ένταση των μυών τους, ο ρουχισμός με τα κρόσσια

του, τα σχέδια της περικεφαλαίας και της ασπίδας, το άψυχο σώμα του νεκρού και ο πεσμένος οπλισμός του και όπως αναφέρθηκε στον τύπο «οι κινήσεις, η ρυθμολογία της σύνθεσης, ο παλμός της σκηνής, η χορογραφία της ισχύος, αποδίδονται με τρόπο πρωτοφανή για την εποχή του και ανεπανάληπτο για πολλούς αιώνες». Κλείνοντας αυτήν τη μικρή παρουσίαση κρίνουμε ότι πρέπει να αντιστρέψουμε την δήλωση του ειδικού στην αιγαιακή προϊστορία Malcolm H. Wiener για τον σφραγιδόλιθο ότι: «πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα τέχνης στο Αιγαίο που μπορεί να συγκριθεί με μερικά σχέδια του Μιχαήλ Αγγέλου στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης», λέγοντας ότι τα σχέδια όλων των μεγάλων της αναγέννησης θα μπορούσαν να συγκριθούν με το απαράμιλλης ομορφιάς δύναμης και αριστοτεχνίας αριστούργημα. ■

Εντυπωσιαστήκαμε...!

σ υν

τονιστείτε..

.!

Μιχάλης Μεταξάς

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

29

Χριστούγεννα στην πανέμορφη πρωτεύουσα της Σύρου; Ναι! Μπορεί η Ερμούπολη να μην διαθέτει τα κυκλαδίτικα χαρακτηριστικά δεν παύει όμως να είναι η αρχόντισσα του Αιγαίου. Σαν μόνιμο χριστουγεννιάτικο δέντρο πλουμισμένη με θαυμάσια νεοκλασικά καθίσταται πόλος έλξης για τον καθένα μας και για οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Στο κέντρο της η πλατεία Μιαούλη, στην οποία δεσπόζει το εμπνευσμένο από τα ανάκτορα της Τροίας Δημαρχείο

30

της, έργο του Ερνέστου Τσίλερ. Το θέατρο «Απόλλων», μικρογραφία της Σκάλας του Μιλάνου, τα αρχοντικά στην αριστοκρατική συνοικία Βαπόρια, το Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου, το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης, η Βιβλιοθήκη της και οι εκκλησίες της, ορθόδοξες και καθολικές. Ο Ναός της Ανάστασης στην κορυφή του λόφου, ο Άγιος Νικόλαος των Πλουσίων, ο Άγιος Γεώργιος, στον μεσαιωνικό οικισμό της Άνω Σύρου, η Μητρόπολη και πλήθος άλλων αξιοθέατων που θαυ-

Ταξιδεύουμε!

σ υν

τονιστείτε..

.!

Θωμαή Μενδρινού

μάζει ο επισκέπτης στα γραφικά, λιθόστρωτα σοκάκια της. Σήμερα η Ερμούπολη διαθέτει άριστη τουριστική υποδομή για τους επισκέπτες που θα βρουν εκεί οτιδήποτε απαιτείται για τις διακοπές τους: διαμονή, εστιατόρια, καφετέριες, μπαρ και νυχτερινή ζωή, αλλά και όλες τις τουριστικές υπηρεσίες. Στο πλαίσιο αυτό, το φετινό πολιτιστικό πρόγραμμα του Δήμου Σύρου –

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ερμούπολης «Χριστούγεννα στη Σύρο» επικεντρώνεται στον άνθρωπο και επιδιώκει να φέρει μικρούς και μεγάλους, ντόπιους και επισκέπτες πιο κοντά στη χριστουγεννιάτικη μαγεία και κυρίως στα συναισθήματα που μας προκαλεί, χαρά, ξεγνοιασιά, λάμψη και προπάντων διάθεση για υλοποίηση των οραμάτων και των στόχων, πραγμάτωση των υποσχέσεων χωρίς ευχολόγια και με την ελ-

πίδα ενός καλύτερου, δικαιότερου και ειρηνικότερου κόσμου. Αυτό είναι το μήνυμα των «Χριστουγέννων στη Σύρο» και αξίζει να ανατρέξουμε στο πρόγραμμα του Δήμου ΣύρουΕρμούπολης: http://www.syros-ermoupolis.gr/attachments/article/5410/Program.Christmas.2017_web.pdf

31

Έξι Ιουνίου, στο Νεοχώρι του 1905 γεννιέται ο νεορομαντικός ποιητής Μίνως Ζώτος. Απόκτημα του βορειοηπειρώτη Μαργαρίτη Ζώτου και της νιχωρίτισσας Ξανθής Βαλανδρέα, δευτερότοκος γιος, μιας πολυμελούς φαμίλιας, που απαριθμούσε τρεις γιους και πέντε θυγατέρες.

O βιολογικός αυτός τοκετός τον φέρνει σαν ένα τρυφερό νεοσσό, να γίνεται μέλος μιας οικογένειας ενωμένης και αγαπημένης απέναντι στον συνήθη αγώνα της επιβίωσης, διαποτισμένης συνάμα με μια επιθυμία προσέγγισης του μεταφυσικού που παρακινεί τα νεότερα μέλη της, να στραφούν προς τη θεία ουσία με ευλάβεια και ταπεινότητα, κι απ’ την άλλη πλευρά προς τη φιλομάθεια και την ορθολογιστική γνώση και σκέψη. Σε αυτό το οικογενειακό κέλυφος, τα τετριμμένα της ανθρώπινης επιβίωσης, όπως η ενασχόληση του πατέρα με το εμπόριο, ο κάμπος και η καλλιέργεια του καπνού, με τις ανάλογες οικονομικές δυσκολίες, αναμειγνύονται με τα πρώτα γράμματα και την ανακάλυψη της ζωής μεταξύ «Γης και Ουρανού» –σε ένα σκηνικό που στο βάθος στέκει το επιβλητικό ποτάμι του Αχελώου, τα καταπράσινα φυλλώματα και οι βροχεροί χειμώνες της αιτωλικής γης– κι όλα αυτά, βιώματα και εικόνες, γίνονται τα «κύτταρα» που θα

32

συμβάλλουν πια σε μια δεύτερη γέννα, πέραν της βιολογικής, αυτής του πνευματικού ανθρώπου, του ποιητή Μίνου Ζώτου. Πρόκειται για μια γέννα ποτισμένη από πόνο, θλίψη, αλλά και όνειρο. Τρυφερούς και έντονους, αλλά και ανικανοποίητους έρωτες, δάκρυα, χαμόγελα συμπάθειας , αλλά και ειρωνείας και σαρκασμού. Πρόκειται για μια γέννα που ξεπηδά παραδόξως, μέσα από την εμπειρία μιας ανίατης ασθένειας και μέσα από τον θάνατο ενός ερωτικού αισθήματος. Έτσι, τα διακριτικά σημάδια –που αφήνει αυτός ο ανορθόδοξος τοκετός– συμπυκνώνονται στα κυματώδη ψυχικά συναισθήματα που φωλιάζουν στην ψυχή του Μίνου Ζώτου και αποτυπώνονται πια στο χαρτί, με ένα μελάνι που στάζει σταγόνες λυρικού συναισθήματος και έναν κυκεώνα σκέψεων που αναζητούν διέξοδο, για να σχηματίσει σύμφωνα και φωνήεντα που θα αποδώσουν λέξεις, ποτισμένες με τη γοητεία του συμβολισμού και του ποιητικού αινίγματος. Και τότε σχηματίζονται ομοιοκαταληξίες και ρίμες και άλλοτε στίχοι σχεδόν πεζολογικοί που επιτρέπουν να ξαποστάσει η μελαγχολική και αξιοπρεπής ευαισθησία ενός ποιητή που έγινε αδερφικός φίλος του Μιλτιάδη Μαλακάση,

Ο Μίνως Ζώτος.

συναναστράφηκε και αγάπησε τη Μαρία Πολυδούρη, συνομίλησε με τον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, τον Κώστα Καρυωτάκη, τη Θεώνη Δρακοπούλου ή Μυρτιώτισσα, και υπήρξε η συμπάθεια του Μεσολογγίτη Κωστή Παλαμά, του εθνικού μας ποιητή. Κι όλα αυτά κλεισμένα σε λίγους χρόνους... 1905 έως 1932. Μετρά κανείς μόλις 27 έτη ζωής, τα οποία όμως ήταν αρκετά για να βρουν μια θέση στη λογοτεχνική μας τοπική ιστορία.

Μαρία Καρατζογιάννη

Η Μαρία Πολυδούρη.

Και να που εδώ τίθεται πλέον το εξής ερώτημα. Γιατί να ξεσκονίσουμε σελίδες ενός νεορομαντικού ποιητή με επαρχιώτικες ρίζες, ενός καταραμένου ποιητή που στάθηκε άξιος εκπρόσωπος της γενιάς του 1920; Γιατί να νιώσουμε ξανά τον μελαγχολικό χτύπο της καρδιάς του και να αναζητήσουμε τους δρόμους που ταξίδεψε ο ποιητικός του νους και λόγος; Η απάντηση είναι κλεισμένη μέσα στην ίδια τη ζωή και το έργο του ποιητή, διότι κάθε σημείο της ζωής του , κάθε στίχος των ποιημάτων του δύναται να έχει αντίκτυπο πνευματικό και υλικό, ακόμη και σήμερα. Το διαπιστώνει κανείς μελετώντας

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ο Μίνως Ζώτος. Φωτογραφία από την φοιτητική του ταυτότητα (1922 – 1923).

το ποιητικό του έργο που είναι διαποτισμένο με συναισθήματα διαχρονικά και πανανθρώπινα, το ανακαλύπτει κανείς διασχίζοντας την κεντρική οδό του Νεοχωρίου, ανοίγοντας την πόρτα μιας βιβλιοθήκης που απόμεινε κληρονομιά υλική για να θρέψει το νου και την ψυχή των συντοπιτών του. Και κάπως έτσι ξεκινούν οι «κτύποι» της καρδιάς της ύπαρξής του να ακούγονται μέσα στον χρόνο: Κτύπος πρώτος. Παράδειγμα ορμητικής και ταλαντούχας νεότητας. Ο Μίνως Ζώτος αποτελεί ένα παράδειγμα της ορμητικής και ταλαντούχας νεότητας που ξεπηδά από την ελληνι-

κή επαρχία για να βρεθεί να γεύεται, να αφουγκράζεται και να υπηρετεί τον λογοτεχνικό αναβρασμό της Ελλάδας του 1920. Ο Κωστής Παλαμάς, ο Μαλακάσης, η Πολυδούρη, ο Καρυωτάκης, η Μυρτιώτισσα, ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος τον αναγνωρίζουν και τον συνυπολογίζουν ως εξαίσιο ποιητή, ως μια διακριτική, αλλά αξιοπρόσεχτη ποιητική φιγούρα, πολλά υποσχόμενη και γίνεται έτσι πρότυπο και για όσους νέους επιθυμούν την καταξίωση, καθώς τους υπενθυμίζει πώς η αρετή, το χάρισμα και η εναπόθεση ψυχής αρκούν για να ολοκληρώσεις στόχους κι όνειρα και ότι τα εμπόδια απλά στέκουν σαν ερείσματα μεγαλύτερης έμπνευσης και καταβολής προσπάθειας. Κτύπος δεύτερος. Η αυθεντικότητα της ποίησης του και ένα «κρυφό» μήνυμα για τον αναγνώστη. Η ποίησή του διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα όχι της ματαιοδοξίας και του συγγραφικού ναρκισσισμού, της καλλιτεχνικής αυτοπροβολής για είσπραξη υλική ή για απόσπαση συγχαρητηρίων στις λογοτεχνικές συνάξεις. Μα είναι αποτέλεσμα βαθειάς ευαισθησίας και καθαρότητας συναισθήματος, που εκπορεύεται μέσα από προσωπικά βιώματα απογοήτευσης ή της συνάντησης με την αίσθηση του ανικανοποίητου και του ολέθριου χτυπήματος μιας ανίατης νόσου, ειδομένων ωστόσο μέσα από μια εκπληκτική αντιμετώπιση αξιοπρέπειας, αλλά και μέσα από μια ανορθόδοξη φω-

33

τεινή ματιά που καλείται να σαρκάσει το μάταιο της ζωής. Κτύπος τρίτος. Το κάλεσμα στην απόλαυση των αισθήσεων της ακοής , της όρασης και της γεύσης. Επίθετα και ουσιαστικά αποκτούν πα-

Ο Μίνως Ζώτος με τα μέλη της οικογένειάς του.

34

ραστατικότητα στις αισθήσεις του μελετητή του έργου του. Το ερωτικό τραγούδι και ο θρήνος, το υπερκόσμιο φως και τα ονειροπόλα μάτια, η γεύση της πίκρας του θανάτου και της χαράς του ερωτικού αισθήματος αγγίζουν τον αισθητικό και αισθησιακό κόσμο του και τον καλούν να γίνει πιο διερευνητικός στο ανθρώπινο συναίσθημα, πιο επιεικής στην ανθρώπινη αδυναμία, πιο συγχωρητικός στο λάθος, πιο ειρωνικός και περήφανος στη θέα του θανάτου. Κτύπος τέταρτος: Η ύλη. Τα «Βήματα», το «Αφιέρωμα», η «Σουρντίνα», οι ποιητικές του συλλογές είναι πια καταγεγραμμένες σε δύο εκδόσεις του Κωνσταντίνου Κώνστα και πλέον της δεύτερης και πιο πρόσφατης έκδοσης, της απογόνου Ειρήνης ΑλετράΜαρούδα σε επιμέλεια Γιώργου Πιτσινέλη, το απόσταγμα της ζωής του εκδίδεται και βρίσκει τη θέση του στην επίσημη λογοτεχνική μας ιστορία. Και κοντά σ’ αυτές της πολύτιμες εκδόσεις ιδιαίτερα για την τοπική μας κοινωνία, μια έμπρακτη προσφορά και δωρεά -που φανερώνει γενναιοδωρία και αγάπη για την πατρίδα του ποιητήείναι η βιβλιοθήκη που στεγάζεται στο Νεοχώρι, στο πατρογονικό σπίτι του ποιητή και μπορεί να αποτελέσει χώρο νέων πνευματικών δραστηριοτήτων, κα-

θώς πια αυτή επαναλειτουργεί και δύναται να σταθεί όχι μόνο ως τόπος μνήμης, αλλά και δημιουργίας. Αναμφίβολα, επομένως, στην εποχή των πολυπληθών και λογοτεχνικά «πολύβουων» πόλεων η ανάδειξη των πνευματικών ανθρώπων με ρίζες από μικρούς επαρχιακούς φυσικούς παραδείσους αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την πνευματική και πολιτιστική τους στήριξη και ύπαρξη. Αυτοί οι «Κτύποι» λοιπόν αλύγιστοι, άτρωτοι, έρχονται για να αγγίξουν τις προσωπικές ευαίσθητες χορδές μας, για να αλλάξουν την άχρωμη και ανιαρή μελωδία της ζωής μας, σε μια μουσική ανθολογία με άσματα έρωτος, θανάτου, ονείρου και σκληρής πραγματικότητας, προκειμένου να μας κάνουν κοινωνούς της ζωής και των γεγονότων της. Να, λοιπόν, γιατί να συναντήσει κανείς αυτή την ποιητική μορφή. Απλούστατα, για να τιμήσει το ταλέντο, την χαρισματική νεότητα, τη δωρεά και την απλόχερη πνευματική προσφορά, για να θυμίσει στον αναγνώστη ότι ο άνθρωπος θα πορεύεται πάντοτε μέσα από μάχες με τις δυσκολίες των συνθηκών, με τις προσωπικές του αδυναμίες και ότι ο ρόλος της τέχνης είναι να γλυκάνει τα πλήγματα και να μοιραστεί τον πόνο για να γίνει ηπιότερος και πιο ανεκτός. Κι ακόμη κάτι, σε εποχές που οι ποιητικές μορφές μοιάζουν πιο πολύ από ποτέ

.!

τονιστείτε.. σ υν απόκοσμες, αιθεροβάμονες και αντισυστημικές η προσέγγιση και η υπενθύμιση ενός ακόμη ποιητή είναι μια πρόκληση συναρπαστική. Σε εποχές που τα αχανή και πολυθόρυβα αστικά κέντρα συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των πνευματικών κινημάτων και των λογοτεχνικών δραστηριοτήτων, η πνευματική κινητικότητα σε πλαίσιο στενό, επαρχιακό και περιορισμένο είναι η πιο δυνατή πρόκληση, μια απόδειξη ότι η διανόηση δε γνωρίζει πλαίσιο και το τάλαντο και το υψηλό, αναδύονται από κάθε πηγή που ρέει η ανθρώπινη ύπαρξη. Εν κατακλείδι, δίπλα στην Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου με τον Κωστή Παλαμά να την σφραγίζει, πλησίον του γραφικού Αιτωλικού με την επιβλητική μορφή του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, το Νεοχώρι με μια διακριτική αξιοπρέπεια μπορεί να προτάξει τον Μίνω Ζώτο και να προφέρει λίγους στίχους προς τιμήν του, απόδειξη του δεσμού του με την ποιητική μορφή. «Σαν ξωτικό, βουίζοντας πλάι στο πράσινο χωριό, ένα ποτάμι αγέρωχο κυλάει τα νάματά του. Αυτό μου πρωτομίλησε μ’ ένα του μούρμουρο αλαφρό κι ελίκνισε τους πόθους μου στ’ αλαφροκύματά του.» ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

35

Γιώργος Λαμπίρης

Για τον Μαξ Κοέν, ο υπαρκτός κόσμος που μας περιβάλει και μας περιλαμβάνει κρύβει μια άλλη αόρατη πραγματικότητα. Εκείνη των μαθηματικών τύπων κι εξισώσεων. Αποκομμένος από τη “πραγματική ζωή”, αναζητά το ένα και μοναδικό πρότυπο που θα ερμηνεύει τα πάντα. Από τις κινήσεις των φύλλων στα δέντρα και τις αναταράξεις του νερού στην επιφάνεια μιας λίμνης μέχρι τις τιμές στο χρηματιστήριο. Μια φρενήρης σταυροφορία που ακροβατεί ανάμεσα στην ιδιοφυία και τη παράνοια. Είναι γνωστό πως παρόμοια θεωρία έχει εκφράσει και ο διάσημος θεωρητικός φυσικός Στήβεν Χόκινς. Εντούτοις, τέτοιου είδους πρότυπο μένει ακόμη ν’ ανακαλυφθεί. Παρόλο που η ταινία ασχολείται μ’ ένα θέμα τόσο μεγαλεπήβολο και σχεδόν ασύλληπτο, δεν χάνει ποτέ τον ψυχαγωγικό της χαρακτήρα. Αυτός άλλωστε είναι πρωτίστως και ο σκοπός του κινηματογράφου. Το σενάριο είναι σφιχτοδεμένο, χωρίς ασάφειες και κενά και η ιστορία συναρπαστική από την αρχή μέχρι το τέλος. Συγκεντρώνοντας όσα χρήματα μπορούσε από συγγενείς και φίλους, ο ταλαντούχος σκηνοθέτης Ντάρεν Αρονόφσκι απέδειξε ότι το σινεμά, περισσότερο από χρήματα, χρειάζεται πάθος και τόλμη. Με περίσσια δεξιοτεχνία και τσαμπουκά καταγράφει τη τραγική σύγκρουση του ήρωα με το πεπρωμένο του. Οι επιρροές του Κρόνενμπεργκ και του Λιντς είναι έκδηλες. Η απειλή δεν έρχεται από έξω, αλλά κατοικεί μέσα μας. Το σώμα και το μυαλό αλληλεπιδρούν (Σκάνερς) ή αντικαθιστά το ένα το άλλο (Η Μύγα). Στην ταινία του Αρονόφσκι, το “μικρόβιο” βρίσκεται στο μυαλό του Μαξ κι εξωτερικεύεται με

36

τη μορφή μιας κολλώδους ουσίας, όμοια με αυτή που εκχύνεται από τον “εγκέφαλο” του υπολογιστή. Υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στον Μαξ και το μηχάνημα. Εκείνος προσπαθεί να σπάσει την ανθρώπινη φύση σε αριθμούς κι εκείνο θέλει ν’ αποκτήσει συναισθήματα. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία της ταινίας θυμίζει έντονα το Eraserhead του Ντέβιντ Λιντς. Προβάλλει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο ο Μαξ Κοέν: σκληρό, εχθρικό, άσχημο. Ένα παιχνίδι Γκο, σαν αυτό που παίζει με τον δάσκαλό του Σολ. Ο ηθοποιός Sean Gullette, πειστικότατος τόσο ερμηνευτικά όσο και φυσιογνωμικά, δούλεψε μαζί με τον σκηνοθέτη το σενάριο. To βλέμμα του είναι τόσο ανατριχιαστικά πειστικό που δύσκολα μπορεί να τον φανταστεί κάποιος σε άλλο ρόλο. Και πράγματι, μέχρι σήμερα, η καριέρα του μοιάζει να έλαμψε και να έσβησε σχεδόν ταυτόχρονα. Το «π» είναι μια ταινία που κερδίζει τόσο το σινεφίλ κοινό όσο και τον απλό θεατή με τη δύναμη των εικόνων της και την οικουμενικότητα των μηνυμάτων της. ■

Νικόλας Βασιλείου

Sons of Anarchy. Τι να πούμε φίλε αναγνώστη γι’ αυτήν την καταπληκτική σειρά; Οι συντάκτες του anthem έχουμε δηλώσει ουκ ολίγες φορές τεράστιοι οπαδοί της και η μπλούζα που έχω με το logo της σειράς (γνωστό ως και το πιο κουλ logo που υπάρχει σε σημείο να με αναγκάσει να φτιάξω Pinterest για να αποθηκεύσω ΟΛΕΣ ΜΑ ΟΛΕΣ τις διαφορετικές εκδοχές του) έχει λιώσει πάνω μου περισσότερο και από τζιν γιλέκο του Τζανέτου Καβαλιώτη. Πέραν του σεναρίου της, της απίστευτης πλοκής της και της τρομερής αισθητικής της, το Sons of Anarchy είναι μία από τις καλύτερες σειρές που υπάρχουν σε θέμα μουσικής επένδυσης. Το σωστό τραγούδι έπεφτε πάντα στην κατάλληλη σκηνή και την απογείωνε. Σήμερα λοιπόν στο Six Songs θα δούμε 6 τρομερά τραγούδια που μάθαμε από το Sons of Anarchy. Δε θα μιλήσουμε για υπερκλασικά κομμάτια τύπου “Come Join the Murder”, “House of the Rising Sun”, “This Life” (θα κάνουμε μικρή αναφορά στο τέλος), αλλά θα θυμηθούμε λίγο πιο ξεχασμένες τραγουδάρες.

1) The Black Keys – Hard Row. Πρώτο πλάνο. Δύο κοράκια τρώνε. Ένα φως μηχανής στο βάθος, η οποία έρχεται προς το μέρος του θεατή. Η ριφάρα πέφτει. Και έτσι ξεκινάει το Sons of Anarchy. Ένα τρομερό τραγούδι από έναν εκ των πρώτων, λιγότερο εμπορικών δίσκων των Black Keys, όταν λέγαμε πως είναι πολύ μπροστά για την εποχή τους παίζοντας κάτι που ταίριαζε σε προηγούμνες δεκαετίες. Ένα πραγματικά άψογο και αξέχαστο ξεκίνημα.

2) Lions – Girl from the North Country. Οι Lions χάρισαν πολλά φοβερά τραγούδια στη σειρά και η συγκεκριμένη διασκευή είναι και αυτό που ξεχωρίζει. Μία πιο κιθαριστική εκδοχή του κομματιού του Bob Dylan με πολύ ωραίο σολάκι και ιδιαίτερα ανεβαστική.

3) Dropkick Murphys – Johnny I Hardly Knew Ya. Ίσως είχατε κι εσείς την εσφαλμένη εντύπωση ότι η συγκεκριμένη καταπληκτική κομματάρα έπαιξε στην αξέχαστη τρίτη σεζόν στην Ιρλανδία. Και όμως είναι από την πρώτη σεζόν και συγκεκριμένα σε μία σκηνή που γυρίστηκε σε μία ιρλανδική (προφανώς) παμπ. Μιλάμε για Dropkick Murphys, το πρώτο συγκρότημα μαζί με τους Flogging Molly που σου έρχεται στο μυαλό, όταν θες να ντύσεις μία σκηνή σου με κάτι που να θυμίζει Ιρλανδία και οι παραγωγοί το έπιασαν το νόημα και γι’ αυτό έβαλαν το Johnny I Hardly Knew Ya. 4) Ed Sheeran – Make It Rain. Μακράν το πιο γνωστό κομμάτι

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

της λίστας που έπαιξε πάνω από ένα πανέμορφο και αξέχαστο μοντάζ σκηνών σε ένα από τα τελευταία επεισόδια της σειράς. Ο Sheeran δήλωνε μεγάλος φαν της σειράς και ο δημιουργός Kurt Sutter του ζήτησε να ηχογραφήσει ένα τραγούδι για να παίξει σε κάποια σκηνή. O Ed σκέφτηκε το Make It Rain, όταν άκουσε τους πρώτους στίχους σε μία κοινή περιοδεία του με τον Foy Vance. Δεν θα μπορούσε να βρει πιο ταιριαστό κομμάτι και η ανατριχιαστική του εκτέλεση είναι αυτό που το μεταμορφώνει σε ένα από τα μουσικά highlights της σειράς.

5) The Forrest Rangers feat. Battleme & Slash – Miles Away. Οι Forrest Rangers έχουν γράψει μερικά από τα καλύτερα τραγούδια της σειράς και τα έχουν ηχογραφήσει με εξαιρετικούς τραγουδιστές όπως ο Curtis Stingers, o White Buffalo και η Katey Sagal (γυναίκα του Kurt Sutter γνωστή και ως η μισητή μας Gemma). Από τη συνεργασία τους με τον Slash και τους Battleme, προέκυψε το Miles Away, ένα τραγούδι που “φτύνει” southernίλα σε κάθε του νότα και αποτέλεσε ένα από τα καλύτερα τραγούδια στο φινάλε της τρίτη σεζόν.

6) Battleme – Hey Hey My My. Δεν θα μπορούσα να μην κάνω μία αναφορά στους Battleme, το προσωπικό project του Matt Drenik, ο οποίος είναι και τραγουδιστής των Lions που είδαμε πιο πάνω. Ιδιαίτερα, αφού επισκέφθηκαν τη χώρα μας και έδωσαν μία καταπληκτική συναυλία. To Sons of Anarchy μας είχε συνηθίσει στο ότι οι τελευταίες σκηνές κάθε σεζόν του θα είναι ένα μοντάζ που θα δείχνει τον αντίκτυπο των καταιγιστικών εξελίξεων των τελευταίων επεισοδίων στους χαρακτήρες συνοδευόμενο από ένα μελαγχολικό τραγούδι. Το Hey Hey My My είναι ένα ιδανικό τέτοιο κομμάτι, το οποίο κλείνει ιδανικά την 3η σεζόν.

Bonus: Άλλα αγαπημένα τραγούδια σε φινάλε. Αναφέραμε το Hey Hey My My, αλλά θα βάλω και άλλα πολυαγαπημένα φινάλε. Το συγκλονιστικό της πρώτης με το “John the Revelator” να απογειώνει τη σκηνή: Το εμβληματικό φινάλε της 4ης με την απίστευτη διασκευή στο “House of the Rising Sun”: Και φυσικά την τελευταία σκηνή της 7ης σεζόν και της σειράς με το “Come Join the Murder” που σχεδόν έφερε δάκρυα στα μάτια. Αυτά λοιπόν με το Sons of Anarchy, θα ήθελα πολύ να ξαναπιάσουμε τη σειρά σε κάποιο άλλο άρθρο, στείλτε μου άλλα (πιο underground) τραγούδια που θα θέλατε να βάλουμε στη σημερινή λίστα και περιμένω άλλες προτάσεις και ιδέες για Six Songs. ■

37

Κωνσταντίνος Ριζόπουλος

Το καβάλι είναι πνευστό παραδοσιακό μουσικό όργανο που όπως έχουμε γράψει στο STIGMA Νο.5 (Το καβάλι των βοσκών), είναι ένας τύπος φλάουτου που συναντάμε κυρίως στη Θράκη. Μεγάλος αριθμός οργάνων με το όνομα αυτό συναντάται σε μια τεράστια έκταση μεταξύ Αλβανίας και Ουζμπεκιστάν και από την Μαύρη θάλασσα έως την Ερυθρά θάλασσα. Όμως ο τύπος του ποιμενικού οργάνου με την συγκεκριμένη ποιότητα ήχου και με μήκος που κυμαίνεται μεταξύ 50 και 90 cm εντοπίζεται στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Η Θράκη, μέχρι το 1923 που υπογράφει η Συνθήκη της Λωζάνης και οριστικοποιήθηκαν τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βουλγαρίας, ήταν μια ενιαία περιοχή. Τα τελευταία 500 χρόνια ήταν μέρος της οθωμανικής αυτοκρατορίας και γι αυτό δεν υπήρχαν εθνικά σύνορα για να εμποδίζουν την ελεύθερη μετακίνηση των χιλιάδων νομαδικών ή ημι-νομαδικών βοσκών με τα κοπάδια τους. Το καβάλι συνδέεται με τους βοσκούς των Βαλκανίων και της Ανατολίας, οι οποίοι μέσω των μετακινήσεων τους συνέβαλαν στην διάδοσή του στα Ν Βαλκάνια της ΝΑ Ευρώπης. Η Θράκη (όχι η στενή εικόνα που έχουμε γι’ αυτήν σήμερα και που οριοθετείται από τα σύνορα των κρατών), αποτελεί ένα πολιτισμικό και κοινωνικό ψηφιδωτό συνέπεια των μεταβολών των γεωπολιτικών ορίων και των συνεχών μετακινήσεων

38

πληθυσμών. Η συνύπαρξη με άλλες κοινωνικές ομάδες στην ίδια περιοχή οδηγεί στην ανάγκη για επικοινωνία και πολλές φορές στην ανταλλαγή πολιτισμού. Οι κοινωνικές ομάδες με το τραγούδι και το χορό, ξεπερνούν τις πιθανές αντιθέσεις και διαφοροποιήσεις απέναντι σε άλλες εθνότητες, συνθέτοντας μία ολότητα αποτελούμενη από ετερογενή πολιτιστικά στοιχεία. Η πολιτική των σύγχρονων κρατών, πολλές φορές θέλοντας να διατηρήσει τον εθνικό χαρακτήρα του λαού που εξυπηρετεί διαχωρίζει τον «εθνικό πολιτισμό» από τον «ξένο», αναδεικνύοντας τα αμιγώς πολιτιστικά στοιχεία του λαού τους, κάτι το οποίο δεν υφίστατο στο μακρινό παρελθόν. Στην σύγχρονη Βουλγαρία, η σοσιαλιστική κυβέρνηση διατήρησε την λαϊκή μουσική ως «εθνική» και ενσωμάτωσε τη διδασκαλία της, συμπεριλαμβανομένου του καβαλιού, σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συγκρίσιμο με αυτό της κλασικής ευρωπαϊκής μουσικής. Εκτός από αυτό, προέβη στην ηχογράφηση της, καταγράφοντας πολλές φορές «κοινά» με άλλους λαούς τραγούδια και μουσικές, και «πολιτογραφώντας» τα ως Βουλγαρικά. Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή η διεκδίκηση ενός μουσικού κομματιού από διαφορετικούς λαούς ως δικό τους, δεν είναι πρωτόγνωρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το τραγούδι, που εμείς γνωρίζουμε ως δικό μας, με τον τίτλο «Από ξένο τόπο», να το θεωρούν «δικό» τους οι Τούρκοι, οι Βούλγαροι, οι Αλβανοί, οι Βόσνιοι, οι Σκοπιανοί, αλλά και οι Σέρβοι. Πρόκειται για την ίδια μελωδία που οι λαοί αυτοί την θεωρούν «δική» τους παραδοσιακή και που η εμφάνισή της χάνεται στα βάθη των χρόνων. Αν και είναι δύσκολο να εντοπίσουμε τον τόπο και τον χρόνο γέννησής της, η επικρατέστερη άποψη αποδίδει την πατρότητα της σε Αρμένικο θίασο που δραστηριοποιούταν (άγνωστο το πότε ακριβώς), στην Κωνσταντινούπολη και το χρησιμοποιούσε στις παραστάσεις του. Στον αντίποδα της εξέλιξης αυτής στη γείτονα χώρα, η Ελλάδα δεν κατάφερε να διατηρήσει και να εξελίξει τη μουσική του οργάνου αυτού, αλλά

.!

τονιστείτε.. σ υν και το ίδιο το όργανο ήταν παραγκωνισμένο και σχεδόν ξεχασμένο μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Ο Koglin στο «Gelebtes spiel – gespieltes Leben» αναφέρει ότι στη Βουλγαρία, «η ιδεολογία του κράτους επανερμήνευσε το καβάλι από θρακιώτικο λαϊκό όργανο σε όργανο του βουλγαρικού λαού, αξιοποιώντας τη δύναμη που ασκούσε η λαϊκή μουσική στο λαό, δημιουργώντας την εικόνα, προς το εξωτερικό κυρίως, ότι η μουσική του οργάνου αυτού είναι έμβλημα του κουμμουνιστικού φολκλορισμού». Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου το καβάλι είχε πέσει θύμα της αντικομουνιστικής προπαγάνδας (Βουλγαρικό = κομμουνιστικό), όπως αναφέρει ο Γιάννης Δομπρίδης στο παραπάνω βιβλίο. «Την περίοδο της αντικομουνιστικής στρατιωτικής δικτατορίας του Παπαδόπουλου» λέει, «το όργανο αυτό είχε λογοκριθεί στα ελεγχόμενα από το κράτος μέσα ενημέρωσης. Η Θρακιώτικη λαϊκή μουσική είχε εξισωθεί με τη Βουλγαρική». Λέει χαρακτηριστικά ότι «... για όσους βρίσκονταν στην εξουσία στην Αθήνα, θα πρέπει ο ήχος από το καβάλι, να τους δημιουργούσε παρόμοιο φόβο με αυτόν που προκαλούσε η τρομπέτα στους κατοίκους της Ιεριχούς, στους βιβλικούς χρόνους».

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τα τελευταία χρόνια κυρίως χάρη στην ύπαρξη των μουσικών σχολείων και στην αύξηση του ενδιαφέροντος για τη μουσική μας παράδοση από τις νεότερες γενιές, το καβάλι διεκδικεί σταδιακά, βγαίνοντας από την αφάνεια ως όργανο τοπικού χαρακτήρα, την θέση που του αξίζει στον κατάλογο των λαϊκών μας μουσικών οργάνων. ■ Μουσικές της Θράκης, μια διεπιστημονική προσέγγιση: Έβρος, Σύλλογος «Οι φίλοι της μουσικής», Ερευνητικό πρόγραμμα «Θράκη», Αθήνα 1999.

Discussion "Whose is this song". Ανακτήθηκε από: https://www.youtube.com/watch?v=hcgw2rzivuY στις 10/9/2017.

Koglin, D., Gelebtes Spiiel-gespieltes Leben: Improvisation und Tradition in der Musik des griechischen Kaval. Kassel: Bärenreiter, 2002.

Peeva, A., Whose Is This Song?. Ντοκιμαντέρ. Adela Media, 2003.

Tammer, A., Kavals and Dzamares: End-blown flutes of Greece and Macedonia. EOL vol. 4. 1998.

39

Γιάννης Ξηντάρας

Social media: Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δηλαδή ένας τρόπος να έρθουμε σε επαφή με τους άλλους. Πριν τον αφορίσουμε μόνο και μόνο επειδή είναι νέος, ας δούμε τα θετικά του και τις ευκολίες που προσφέρει: 1) Είναι εύκολος.

2) Μας προφυλάσσει από την έκθεση του πραγματικού εαυτού μας.

3) Έχει πολλές εφαρμογές: συνδυάζει εικόνα, ομιλία, φωτογραφία, βίντεο, παιχνίδια κ.λπ.. Επίσης, θα πρέπει πριν ξεκινήσει ο προβληματισμός μας για τους έφηβους, να απευθυνθούμε στους ενήλικους εαυτούς μας: «εμείς γιατί κολλάμε;» (ίσως αυτό και μόνο αρκεί για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αλλάξουν, φτάνει να καταλάβουμε γιατί εμείς κολλάμε με όλα αυτά και πρώτα εμείς να ξεκολλήσουμε...). Τα παιδιά λοιπόν, πιστεύω ότι «κολλάνε» με τα

μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γιατί δεν έχουμε κάτι καλύτερο να τους προσφέρουμε, ως κοινωνία, ως σχολείο, ως οικογένεια. Οι πάντες τρέχουν για τις δουλειές τους, για τις υποχρεώσεις τους και δεν μένει ουσιαστικός χρόνος για να ασχοληθούμε με τα παιδιά (π.χ. την ώρα που γράφω το κείμενο ο μικρός μου γιος, που είναι άρρωστος και δεν πήγε σήμερα στο σχολείο, παίζει ένα παιχνίδι στον υπολογιστή!! Θα μπορούσα να επιλέξω να μην γράψω αυτό το κείμενο και να παίξω μαζί του... Όμως η παρόρμησή μου να «κάνω την δουλειά μου» οδηγεί εμένα στο γραφείο και τον γιο μου στον υπολογιστή). Όταν ασχοληθούμε με τα παιδιά, όταν τους προτείνουμε μια βόλτα, μια εκδρομή, μια ασχολία και όταν αυτό γίνεται συστηματικά στο πλαίσιο μιας καλά δομημένης σχέσης και όχι αποσπασματικά, τότε τα παιδιά συνήθως ανταποκρίνονται και δεν αποκτούν εξαρτήσεις. Μαθαίνουν μέσα από τις επιλογές που έχουν και επενδύουν τα ενδιαφέροντά τους σε περισσότερα από ένα πράγματα. Κατά συνέπεια, στο ερώτημα τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε, η απάντηση είναι φαινομενικά απλή: να επενδυθούμε πρώτα (και όσο πιο νωρίς τόσο καλύτερα) εμείς σε αυτά, στην σχέση μας μαζί τους, να συνδεθούμε μαζί τους, πριν συνδεθούν με τον υπολογιστή. Υ.Γ.: Και πάλι τα παιδιά θα μπούνε στο Ιnternet, στο Facebook κ.λπ.. Όμως τότε ίσως το κάνουν με μέτρο, ακριβώς γιατί θα έχουν περισσότερες επιλογές για να μοιραστούν τον χρόνο και τα ενδιαφέροντά τους!

40

Διαλογισμός, ασκήσεις, yoga, αγχολυτικά φάρμακα, έλεγχος της αναπνοής, πίστη σε έναν θεό... είναι μερικοί τρόποι για να κοντρολάρεις το άγχος σου για τα πράγματα ή για κάτι συγκεκριμένο. Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι «κακό», τίποτα δεν είναι «λάθος». Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη. Μια δυνατότητα που προϋποθέτει... απολύτως τίποτα! Μια αφαιρετική προσέγγιση στα προβλήματά μας, που μας ζητάει... τίποτα! Κάποιοι θα την πουν ψυχική και σωματική ηρεμία. Κάποιοι άλλοι θεό, θεία έμπνευση. Στην κουβέντα μας ας την πούμε απλώς «αποδοχή». Τι σημαίνει να αποδέχομαι: Να μπορώ να αναγνωρίζω αυτό που μου συμβαίνει κάθε στιγμή χωρίς υπερβολές, χωρίς εξάρσεις, χωρίς τίποτα το περιττό. Όχι για να «εξαγνιστούμε» ή για να στρέψουμε και το άλλο μάγουλο στον πόνο. Όχι. Αποδέχο-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

μαι σημαίνει κατανοώ την πραγματικότητα γύρω μου, προσεγγίζω με ρεαλισμό τα δεδομένα μου, παραμένω ταπεινός. Δύσκολα πράγματα, συμφωνώ. Ταπεινότητα, αποδοχή, κατανόηση. Εύκολα στα λόγια, δύσκολα στην πράξη: Όντως έτσι είναι... Συνήθως θυμώνουμε, κακιώνουμε, στενοχωριόμαστε. Όμως τι κερδίζουμε με αυτόν τον τρόπο; Πόσα προβλήματα λύθηκαν με τον θυμό, με την κακία, με την στενοχώρια; Ή μήπως το αντίθετο; Τα προβλήματα οξύνθηκαν, χάσαμε χρόνο δράσης πολύτιμο ή απλώς παρατείναμε τον χρόνο της δυσκολίας... Η ζωή δεν είναι εύκολη. Η ζωή είναι θαυμάσια! Η ζωή είναι ό,τι αληθινό συμβαίνει γύρω μας. Ας το αποδεχτούμε... ■

41

Νίκος Σταμέλος

Είναι γνωστό ότι η συστηματική άσκηση προσφέρει στην υγεία ένα πολλαπλό όφελος, τόσο σωματικό όσο και ψυχικό. Όσο αφορά στον παιδικό αθλητισμό, η φυσική δραστηριότητα για ένα παιδί, είτε με την μορφή του παιχνιδιού, είτε με προγράμματα συστηματικής άσκησης, αποτελεί αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι της ζωής του. Παρόλα αυτά όμως η άσκηση, για μικρό αριθμό αθλουμένων, εγκυμονεί και σοβαρούς κινδύνους. Ο αιφνίδιος θάνατος σε αθλητές είναι ένα τραγικό συμβάν που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, λόγω ποικίλων αδιάγνωστων προβλημάτων υγείας. Ακολουθώντας προγράμματα προληπτικών ελέγχων, με ιατρικές εξετάσεις σε αθλούμενους, είναι δυνατόν να προληφθεί η πλειονότητα των θανατηφόρων περιστατικών. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης (π.χ. Γερμανία, Νορβηγία, Γαλλία, Ιταλία και Ολλανδία), ο προληπτικός έλεγχος των αθλουμένων νέων δεν είναι καθιερωμένος θεσμός στη χώρα μας. Ο πληθυσμός που αθλείται είναι στη πραγματικότητα τεράστιος και μεταβαλλόμενος, έτσι ώστε να καθιστά «ασύμφορο» οποιονδήποτε προληπτικό έλεγχό του. Με άλλα λόγια, το εμπόδιο για τη διενέργεια προληπτικού ελέγχου σε όλους τους αθλούμενους είναι η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας (γιατί το σύστημα υγείας δεν μπορεί να δαπανήσει τόσα χρήματα για να σωθούν τόσο λίγες ζωές)!!! Συνεπώς το βάρος πέφτει στην προσωπική πρωτοβουλία κάθε αθλούμενου ή της οικογένειας (για

42

τα παιδιά) για να τελέσει ιατρικές εξετάσεις που θα είναι ικανές να αποκαλύψουν ένα πιθανό πρόβλημα. Συχνότερα αίτια αιφνιδίου θανάτου στα παιδιά.

1) Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, 2) ανωμαλίες στεφανιαίων, 3) αύξηση καρδιακής μάζας, 4) διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Άλλες παθήσεις που μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα κατά την άθληση αλλά δεν βρίσκονται απο την απλή κλινική εξέταση είναι: το σύνδρομο Wolf-Parkinson-White (WPW), το σύνδρομο μακρού Q-T, συγγενείς κολποκοιλιακοί αποκλεισμοί, το σύνδρομο Brugada κ.ά.. Αυτές οι παθήσεις ανιχνεύονται με ένα απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα και χρήζουν περαιτέρω εξέτασης. Επίσης καλό είναι να επισκέπτονται τον καρδιολόγο, παιδιά που εμφανίζουν εύκολη κόπωση, δύσπνοια, λιποθυμικές κρίσεις και προκάρδια άλγη γιατί ενδέχεται να υποκρύπτεται παθολογικό υπόστρωμα. Τι περιλαμβάνει ο καρδιολογικός έλεγχος; Από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία (ESC) προτείνεται ως απαραίτητος έλεγχος η λήψη αναλυτικού οικογενειακού και ατομικού ιστορικού, η κλινική εξέταση με ακρόαση της καρδιάς με τα ακουστικά, η ψηλάφηση σφυγμών, η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, καθώς και το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ). Αν βρεθεί κάτι παθολογικό ή ύποπτο απαιτούνται περαιτέρω εξετάσεις όπως

.!

τονιστείτε.. σ υν triplex, τεστ κόπωσης, Holter ρυθμού 24ώρου, μαγνητική τομογραφία, στεφανιαιογραφία ή ηλεκτροφυσιολογική μελέτη. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες θεωρούν ότι το ΗΚΓ έχει σαφώς καλύτερη σχέση κόστους – αποτελεσματικότητας ως εξέταση βασικής επιλογής σε σχέση με το triplex καρδιάς, ενώ είναι εξίσου ευαίσθητο με αυτό στην ανίχνευση της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας. Επιπρόσθετα, υπάρχουν αρκετές σοβαρές παθήσεις που μπορεί να διαγνωσθούν μόνο με το ΗΚΓ (σύνδρομα long QT, Brugada, Wolf Parkinson White) ενώ το triplex μπορεί να είναι φυσιολογικό ή άλλες όπου η συμβολή του ΗΚΓ μπορεί να είναι καθοριστική (υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, αρρυθμιογόνος δεξιά κοιλία, διατατική μυοκαρδιοπάθεια). Καλό θα είναι να γνωρίζουμε ότι το παιδί δεν είναι πάντα ένας μικρός ενήλικας και ότι υπάρχουν σημαντικές οργανικές ιδιαιτερότητες, που μόνο ο καρδι-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ολόγος μπορεί να ανιχνεύσει και να αξιολογήσει. Κανένα «χαρτί» από «φίλο» ή «γνωστό» μας γιατρό (χωρίς εξέταση του παιδιού) δεν διασφαλίζει το παιδί μας από ανεπιθύμητα συμβάντα. Σε καμία περίπτωση φυσικά η ύπαρξη ασθενοφόρου, ιατρικού προσωπικού και απινιδωτή δεν θα πρέπει να θεωρείται υποκατάστατο του προληπτικού ελέγχου ούτε να αποτελεί μοναδικό στήριγμα για τη συμμετοχή σε ανταγωνιστικά αθλήματα αθλητών με επικίνδυνες καρδιακές παθήσεις, καθώς μόνο το 11% των αθλητών με υποκείμενη καρδιοπάθεια επιβιώνουν μετά από ανακοπή σε αθλητικούς χώρους παρ’ όλη την άμεση καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση και απινίδωση! Γι’αυτό, επειδή αγαπάμε τα παιδιά μας, ας τους δώσουμε την ευκαιρία να γίνουν καλοί μαθητές, καλοί άνθρωποι και καλοί αθλητές με ασφάλεια και υγεία. Γιατί Η ΑΘΛΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΥΓΕΙΑ. Φροντίστε την! ■

43

Ελένη Αναγνωστοπούλου

Ποιός από εμάς δεν έχει βρεθεί κάποια στιγμή εκτεθειμένος μπροστά σε ένα πλήθος; Μια σχολική παράσταση, μια συναυλία, μια ομιλία ή μια παρουσίαση για την οποία χρειάστηκε να εμφανιστούμε σε ευρύ κοινό, μας έχουν κάνει να αισθανθούμε από άβολα έως εξαιρετικά δυσάρεστα. Ίσως, μάλιστα, αυτή η εμπειρία να είναι κάτι που θέλουμε να ξεχάσουμε για πάντα... Ήταν το 1998 όταν η διάσημη σοπράνο Renée Fleming δέχτηκε τις τραυματικές αποδοκιμασίες του πλήθους, κατά την διάρκεια της όπερας “Lucrezia Borgia” του G. Donizetti, στην περίφημη Σκάλα του Μιλάνου. Από εκείνη την ημέρα ο τρόμος της σκηνής, γνωστός ως stage fright, έγινε μόνιμος σύντροφός της και η Fleming αναγκάστηκε τελικά να διακόψει τις δημόσιες εμφανίσεις της. “Κάθε κύτταρό μου φώναζε: Όχι!! Δεν μπορώ να το κάνω αυτό”, περιγράφει η ταλαντούχα τραγουδίστρια στην αυτοβιογραφία της, και συνεχίζει: “Νόμιζα ότι θα πεθάνω”. Η περίπτωση της Fleming κάθε άλλο παρά εξαίρεση αποτελεί στον κόσμο της μουσικής. Ο σπουδαίος βιολοντσελίστας Pablo Casals είχε ομολογήσει στην συνέντευξή του στον Joseph Maria Corredor: “Τα νεύρα και το άγχος της παράστασης δεν με εγκατέλειψαν ποτέ κατά τη διάρκεια της καριέρας μου. Συνειδητοποιείτε πως σε κάθε μία από τις χιλιάδες συναυλίες που έπαιξα, ένιωθα τόσο άσχημα όσο την πρώτη φορά; Η σκέψη μιας δημόσιας συναυλίας είναι για μένα εφιάλτης”. Παροιμιώδες ήταν και το άγχος της Μαρίας Κάλλας, όπου πολλές φορές χρειαζόταν να την βγάλουν σπρώχνοντας στην σκηνή οι συνεργάτες της. Πολλοί διάσημοι ερμηνευτές, όπως ο περίφημος τενόρος Andrea Bocelli μαστίζονται από το παραλυτικό συναίσθημα του άγχους της πα-

44

ράστασης και ενώ κάποιοι βρίσκουν τρόπους να το αντιμετωπίσουν, όπως ο πιανίστας Steven Osborne και η διάσημη ποπ τραγουδίστρια Adele, κάποιοι άλλοι κατακλύζονται από τον τρόμο της σκηνής και εγκαταλείπουν, τελικώς, τις δημόσιες εμφανίσεις, όπως ο πιανίστας Vladimir Horowitz και η Barbra Streisand. Σε έρευνα που έγινε το 2012 σε γερμανικές ορχήστρες, βρέθηκε πως το 1/3 των μουσικών έπαιρναν Βάλιουμ ή φάρμακα με βήτα αναστολείς –συχνά με παράλληλη κατανάλωση αλκοόλ- για να κατευνάσουν τους αυξημένους καρδιακούς παλμούς που προκαλούνται από το άγχος της παράστασης, ουσίες που συχνά οδηγούν στην εξάρτηση ή και στην χρήση σκληρότερων ουσιών, όπως αποκάλυψε το Channel 4 της Μ. Βρετανίας στην εκπομπή Addiction Symphony το 2013. Ο φόβος της δημόσιας έκθεσης είναι ένα συναίσθημα πολύ γνώριμο στους ανθρώπους του θεάματος (μουσικούς, ηθοποιούς, χορευτές), αλλά και σε αθλητές και σε ανθρώπους που η δουλειά τους απαιτεί να μιλούν σε κοινό, και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καριέρα ενός ανθρώπου ή και να τον εμποδίσει, τελικά, να κάνει αυτό που αγαπάει. Ακόμα χειρότερα, μπορεί να επηρεάσει συνολικά την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του. Συμπεριλαμβάνοντας τον τρόμο της δημόσιας ομιλίας, υπολογίζεται ότι περίπου το 75% του ανθρώπινου πληθυσμού υποφέρει από το άγχος της δημόσιας έκθεσης. Μάλιστα, στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το συναίσθημα αυτό είναι τόσο κοινό που θεωρείται ο νούμερο ένα φόβος, με τον φόβο του θανάτου να ακολουθεί στην δεύτερη θέση! Μερικά από τα σωματικά συμπτώματα που εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια μια τέτοιας κρίσης άγχους είναι αυξημένος καρδιακός παλμός

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

.!

τονιστείτε..

κάποιο άγχος στη σκηνή. Όλα τα μάτια είναι στραμμένα επάνω του κι εκείνος επιστρατεύει όλο του το θάρρος για να πει τα λόγια του. Παίρνει μια βαθιά ανάσα και βροντοφωνάζει: “Φωτιά και πληγούρι!!” αντί για το περίφημο “Φωτιά και τσεκούρι” του κειμένου. Μοιραία, όλοι –συμμετέχοντες και θεατές– γελάνε (ποιος δεν θα το έκανε άλλωστε;) και ο Κωστάκης εύχεται να ανοίξει η γη και να τον καταπιεί. Μια τέτοια εμπειρία είναι πιθανόν να τραυματίσει τόσο βαθιά το παιδί που να φροντίσει ως ενήλικας, ίσως και ασυναίσθητα, να αποφύγει ξανά την δημόσια έκθεση με κάθε τρόπο. Για τους ανθρώπους που η δουλειά τους απαιτεί τις δημόσιες εμφανίσεις, η επιλογή είναι οδυνηρά απλή: ή θα βρουν έναν τρόπο να αντιμετωπίσουν τον τρόμο της σκηνής ή θα εγκαταλείψουν για πάντα τα όνειρά τους και την δουλειά που αγαπούν. Και ενώ κάποιοι στρέφονται στην χημεία για να βοηθηθούν, δεν είναι λίγοι εκείνοι που αντιμετωπίζουν τον φόβο τους με άλλες μεθόδους, όπως η τεχνική Alexander που αποφορτίζει την ένταση μέσω συγκεκριμένων σωματικών κινήσεων και αναπνοών, η γνωσιακή θεραπεία που περιλαμβάνει την αναγνώριση και την αναδιαμόρφωση των σκέψεων που προκαλούν το στρες και τον φόβο της δημόσιας έκθεσης, η συνειδητή συγκέντρωση εν εγρηγόρσει στην παρούσα στιγμή (αγγλιστί mindfulness), και η σωματική εκτόνωση μέσω της άσκησης. Ωστόσο, οι τεχνικές αυτές βοηθούν περισσότερο στον παροδικό έλεγχο του στρες παρά στην μόνιμη αποβολή του. Μεγάλη άνοδο στην αντιμετώπιση του τρόμου της σκηνής γνωρίζει τα τελευταία χρόνια και η εφαρμογή των Τεχνικών Συναισθηματικής Απελευθέρωσης (EFT) εξαιτίας της εντυπωσιακής αποτελεσματικότητάς της στην άμεση αποφόρτιση του άγχους της δημόσιας έκθεσης αλλά και της μοναδικής της ικανότητας να φτάνει στο βάθος παλαιότερων τραυματικών εμπειριών και να απελευθερώνει οριστικά τον άνθρωπο από το συναισθηματικό βάρος που αυτές φέρουν.

The show must go on, όπως λένε, και όταν καταφέρει κάποιος να αποβάλει τον τρόμο της σκηνής και να τον μεταμορφώσει σε εγρήγορση και ενθουσιασμό είναι σίγουρο πως θα λάβει μια τεράστια ικανοποίηση, βιώνοντας ένα απαράμιλλο συναίσθημα «απογείωσης» και ολοκλήρωσης που δεν μπορεί να συγκριθεί με καμιά άλλη εμπειρία. ■

σ υν

και κοφτή και γρήγορη αναπνοή, στέγνωμα του στόματος και σφίξιμο του λαιμού, τρέμουλο στα πόδια, στα χέρια και στην φωνή, ιδρωμένα και κρύα χέρια, αίσθηση σφιξίματος ή ναυτίας στο στομάχι. Αυτό συμβαίνει γιατί σε μια κατάσταση δημόσιας έκθεσης, η οποία ενέχει την απειλή της αποτυχίας ή/και του δημόσιου εξευτελισμού, ενεργοποιείται η αμυγδαλή του εγκεφάλου μας, που είναι υπεύθυνη για την ασφάλειά μας, πυροδοτώντας την αντίδραση της “πάλης ή φυγής”, ώστε να μας βοηθήσει να αποφύγουμε τον κίνδυνο. Στην περίπτωση μιας ακραίας αντίδρασης του στρες, μάλιστα, η αποτυχία της απόδοσής μας είναι κάτι περισσότερο από πιθανή, αφού εκτός από το σώμα μπλοκάρει και ο γνωσιακός μας εγκέφαλος, ο λογικός μας νους δηλαδή, με αποτέλεσμα να χάνουμε τον ειρμό των σκέψεών μας και να ξεχνάμε τα λόγια μας, τα βήματα, τις νότες κ.λπ.. Και κάπως έτσι οδηγούμαστε σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία! Συχνά το άγχος της δημόσιας έκθεσης σχετίζεται ή διεγείρεται από κάποια τραυματική εμπειρία του παρελθόντος και κυρίως της παιδικής ηλικίας, που μπορεί να μοιάζει με την παρούσα κατάσταση. Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα που ενδεχομένως έχει συμβεί σε κάποιους από εμάς ή είδαμε να συμβαίνει σε κάποιον γνωστό μας. Ο Κωστάκης είναι ένα γλυκύτατο αγοράκι της Γ′ Δημοτικού, επιμελής και υπεύθυνος. Είναι τόσο καλός, που η δασκάλα τού έχει αναθέσει τον σημαντικότατο ρόλο του Θ. Κολοκοτρώνη στο θεατρικό έργο για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου στο σχολείο. Ο Κωστάκης βγαίνει με

45

Κωνσταντία Φαγαδάκη

Με μια θάλασσα λέξεις κι ένα τρένο να περνάει από πάνω κυοφορώ τον μικρό ήρωα του παραμυθιού στο δρομολόγιο που ξεκινάει μόλις τώρα απ΄ την μήτρα του ολόγιομου φεγγαριού. Ήταν τότε... που μια ρωγμή στην σκεπή έσταξε σαν μικρή βρύση στην χούφτα... και όταν ήπιε από αυτό το νερό η ψυχή ενός αγγέλου πέρασε μέσα της... Χειμώνας του 1900 και το είδωλο της καρδιάς της σκίρτισε, γεμίζοντας με ροδοπέταλα τα σπλάχνα της όταν ένιωσε οτι όλα μετουσιώνονταν σε κάτι διαφορετικό... και το οξυγόνο που ανέπνεε επίσης. Ένα τρίξιμο στα τζάμια συνόδευσε τα κεριά που τρεμόπαιξαν την προβολή της μορφή της στον τοίχο. Οι μέρες που θα ακολουθούσαν ήξερε οτι δεν θα ήταν οι ίδιες (καθώς 9 μήνες θα την φύλαγαν Δρυίδες). Οι μέρες περνούσαν πέτρινες και σκληρές στο βουνό με μόνη παρηγοριά το ποτάμι που τους ένωνε με τους πεδινούς. Τα παραποτάμια δρομολόγια πλήγιαζαν τα πόδια αλλά η ανάγκη για ανταλλαγή τροφής τους ωθούσε πιο πέρα κι απο τον ορίζοντα των τελευταίων βουνοκoρφών. Έτσι ζούσαν... Ήρθε και η μέρα η μεγάλη της γέννησης. Το ταπεινό πέτρινο σπίτι έμοιαζε εκείνη την ημέρα σαν φάτνη. Χωρικοί έρχονταν για τις ευχές. Ήρθε και ο Κύρης. Όταν άνοιξε η πόρτα σαν φιγούρα βιβλική εμφανίστηκε, που η αύρα του

46

έφερνε απόκοσμους ήχους. Στα μάτια του έναλλάσονταν το φως με τη σκιά, όμοιο μ’ εκείνο που ξεπροβάλλει μέσα απο πυκνές φυλλωσιές. Με σάρκα ροδοκόκκινη χαραγμένη σαν τους ρόζους του δέντρου, ζούσε σε μια σπηλιά μιας αιωνόβιας βελανιδιάς. Πάντα πίστευε οτι τα δέντρα είναι τα ζωντανά μνημεία των ψυχών. Εκεί είχε φτιάξει το κονάκι του με τα πλέον απαραίτητα για να βιώνει την μοναχική ελευθερία του. Όμως σήμερα ήρθε σαν το αγρίμι που ζυγώνει φοβισμένο τους ανθρώπους. Την προηγούμενη μέρα είχε δει ένα σημάδι στην μεγάλη πέτρα που είχε εξω απο την σπηλιά και την χρησιμοποιούσε πότε για να κάθεται και πότε για να αμύνεται. Ενα δεντράκι είχε φυτρώσει σαν μπονζάι. Ενα μήνυμα που το περίμενε καιρό... είχε γεννηθεί ο γιος του. Τώρα κρατούσε στα χέρια του το βρέφος και ενώ το κοιτούσε με απερίγραπτη λαχτάρα η Μοίρα ήρθε σιμά τους και σφράγισε τις παλάμες του νεογέννητου με δυο δέντρα ψιθυρίζοντας το όνομα: «Ριζωμένος». Σαν σε όνειρο που ξύπνησε ξαφνικά ο πατέρας φώναξε το όνομά του να το ακούσουν και ολοι οι άλλοι. Ο λόγος του ήταν διαταγή και το βούισμα της οχλαογής κόπασε μονομιάς. Απο τότε ακολούθησαν οι συνηθισμένες μέρες και ο Ριζωμένος μεγάλωνε φυσιολογικά όπως όλοι οι συνομιληκοί του

χωρίς κάτι το διαφορετικό στην ζωή του.

1922: Ο ξεριζωμός της Σμύρνης τον βρίσκει στην μάχη φαντάρο. Γκρίζες μέρες καπνός και διχόνοια σε δυο λαούς που ζούσαν χρόνια σαν αδέρφια. Το προηγούμενο βραδυ της καταστροφής σωθηκε η ομάδα του Ριζωμένου απο φίλους Τούρκους που τους έκρυψαν στο σπίτι τους. Την επομένη, ο ήλιος κρύφτηκε ξημέρωσε νύχτα... σκοτάδι φωτιά και πόνος. Μίσος και αίμα στον αδελφό. Απόγνωση... παντού ανθρωποι ξεριζωμένοι –σαν τα δέντρα– που κοίτωνται αψυχα. Και τότε είδε το πρώτο όραμα: Μια γυναίκα ντυμένη στα λευκά του έδιχνε προς τη θάλασσα αφήνοντας ενα μαντήλι να παρασυρθεί ως εκεί. Ακολούθησε σαν υπνοτισμένος... βρέθηκε πάνω στο λευκό μαντήλι ταξιδεύοντας σαν το μαγικό χαλί πάνω απο το Αιγαίο. Παράξενη αίσθηση κυρίευσε... τα μάτια του. Απο εκεί πάνω οι άνθρωποι έμοιαζαν με δέντρα που επέπλεαν ενωμένα σαν σε τεράστια σχεδία. Κάποια στιγμή η σχεδία έσπασε σε πολλά κομμάτια άλλα βυθίστηκαν άλλα ξεβράστηκαν στα βράχια της τύχης. Πρόσφυγες ονομάστηκαν... Το λευκό μαντήλι προσγείωσε τον Ριζωμένο κοντά τους. Η λευκοντυμένη γυναίκα πριν χαθεί σαν σύννεφο έδειξε πάλι με το χέρι της προς ενα γυμνό λόφο – βουνό. Ο Ριζωμένος άκουσε μια εσωτερική φωνή όμοια με εκείνη του πατέρα του

που έλεγε οτι τα δέντρα είναι τα ζωντανά μνημεία των ψυχών. Όπως ήξερε οτι η ρωγμή στη σκεπή εκείνο το βράδυ ήταν και ο σπόρος ίσως καποιου αγγέλου που ζούσε μέσα του. Σκέφτηκε οτι γνώριζε τι έπρεπε να κάνει.... για να ζήσουν έπρεπε να τους φυτέψει στο λόφο – βουνό και έτσι το βουνό γέμισε με δέντρα.... Τα χρόνια περνούσαν για τον Ριζωμένο όπως το προοδευτικό ψήλωμα των

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

δέντρων. Το επισκέπτονταν συχνά ακόμη και τις νύχτες στα κρυφά απο την κυρά του γιατί το μυστικό του κρύβονταν σε εκέινες τις φλογίτσες... που φώτιζαν στις κορυφές των δέντρων σαν Χριστουγεννιάτικα δέντρα τα ήσυχα και έναστρα βράδια . Πότε πότε όταν έπερνε τον δρόμο της επιστροφής ευχαριστημένος, χαιρετώντας το βουνό του ένα απαλό πορτοκαλί φως τον ξεπροβόδιζε κάθε φορά

σε μια σταθερή ακτίνα απο εκείνον. Δεν προσπάθησε ποτέ να το ακουμπήσει καθώς καποια πράγματα «ζούνε» διατηρώντας τις σωστές αποστάσεις. Η ζωή του χάρισε παιδιά και εγγονάκια. Το βουνό άκουγε τις ιστορίες του και τα γέλια των παιδιών και χαιρόταν κι εκείνο, ωσπου ο Ριζωμένος έζησε πολλά χρόνια και φύτεψε και αλλα «δέντρα» στο βουνό... μέχρι που έγινε κι εκείνος δέντρο. ■

47

Άννα - Μαρία Τριανταφυλλίδη

Πλοίο. Αυτό το πλοίο πόσες φορές με έχει ταξιδέψει, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Κάτω από συνθήκες χαράς, λύπης, άγχους και πίεσης, βαρεμάρας και ανυπομονησίας. Η θάλασσα με κάνει να σκέφτομαι, να προβληματίζομαι, να αναπολώ.

4 χρόνια μετά. 4 χρόνια από την τελευταία φορά που μπήκα σε αυτό το πλοίο για να φτάσω σε αυτόν τον προορισμό – στην Σύρο που πέρασα 5 γοητευτικά φοιτητικά χρόνια. Στιγμές. Νότες. Φωτογραφίζοντας τα χρόνια της Σύρου. Αγαπημένη μέρα. Ξεκίνησε πολύ πρωί βόλταροντας με ένα μικρό καΐκι, συνέχισε τρώγοντας αχινούς και φρέσκο ψάρι χύμα σε μια απόμερη παραλία, τελείωσε με νότες και έναν υπέροχο ήλιο να βουτάει μαζί μου στην θάλασσα. Πιο δημιουργική νύχτα. Την πέρασα ζωγραφίζοντας με μανία στο πάτωμα του σπιτιού μου, γεμίζοντας με απο πάνω μέχρι κάτω με μπογιές, ζώντας «το όνειρο του καλλιτέχνη». Φήμες λένε ότι τα πλακάκια δεν ξεβάφτηκαν ποτέ. Τα ποτά και τα ξενύχτια...

19α γενέθλια, όχι μαθημένη στο πιοτό. Ντοκουμέντα με θέλουν σε ημιλιπόθυμη φάση και τους φίλους μου δίπλα μου να βγάζουν φωτογραφίες σε αστείες πόζες. Όπως ενημερώθηκα εκ των υστέρων, ζήτησα πολλές φορές συγγνώμη από τον κύριο νοσοκόμο εκείνο το βράδυ.

Cult αντίδραση. Σηκώθηκα να πω ένα τραγούδι στο κλασικό κουτούκι, στην πλατεία της Ερμούπολης. Η αντίδραση ήταν πολλά χειροκροτήματα και σαμπάνιες (της συμφοράς, από αυτές που δεν πίνονται αλλα είναι για το εφέ). Το ίδιο βράδυ μου πρότειναν δουλειά στο μαγαζί. Κάτι που έδωσε πολλές νότες στα πουσουκού μου για 2

48

χρόνια περίπου. Fail. Όταν γυρνώντας από το καλοκαίρι συνειδητοποίησα πως είχα κλείσει τον γενικό αφήνοντας κάποιο κρέας στην κατάψυξη. Δεν θέλετε όμως να μπω σε περιττές λεπτομέρειες. Κωμικοτραγική στιγμή. Αυτή η στιγμή ανήκει επάξια στο ποντικάκι που είδα να κάνει jogging έξω από το μπάνιο μου ένα ανοιξιάτικο βράδυ. Τότε ήταν που ανέβηκα σε μια καρέκλα και άρχισα να τσιρίζω χωρίς λόγο και αποτέλεσμα, λες και έπαιζα στην ταινία των Mean girls. Όλα τα παραπάνω καταγράφηκαν στο πλοίο προς την Σύρο πριν λίγες μέρες. Αναπάντεχα, το ταξίδι της επιστροφής μου υπενθύμισε πως οι κουλές και ιδιαίτερες στιγμές δεν σταματούν να συμβαίνουν ακόμα και μετά από 4 χρόνια. Απλά πρέπει να είσαι ανοιχτός να τις ζήσεις. Περισσότερα μπορεί να δει κανείς στο: https://medium. com/@alfamita ■

Δημήτρης Κουρουβακάλης

1JSFMMJ $BMFOEBS j 4FBTPOT CZ 3JDIBSE "WFEPO n .PEFM $ISJTUZ 5VSMJOHUPO n &EJU "MFY 'MBTIWJMMF

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διατρέχουμε τον πρώτο τόμο του περιοδικού Stigma όπως αυτός «δέθηκε» από τους συντελεστές του. Πέντε τεύχη, 275 σελίδες πλούσια ύλη, ποικιλία θεμάτων, πληθώρα αρθρογράφων. Ένας τόμος, ένα έτος 2016 – 2017 γεμάτος ασφυκτικά από δράσεις, ένα δείγμα εξαίρετης ηλεκτρονικής τυπογραφίας. Το Stigma ως εποχική έκδοση ανδρώνεται τεύχος με τεύχος, τηρεί με συνέπεια την περιοδικότητά του και με ελπίδα αλλά και χαρά διαπιστώνουμε ότι νέοι άνθρωποι της τέχνης του πνεύματος και της επιστήμης δαπανούν μέρος από τον χρόνο τους εμπλουτίζοντας ποιοτικά τις σελίδες του. Η συντακτική του ομάδα καταβαλλόμενη λες και από τον οίστρο του θηρευτή μας εκπλήσσει, ευχάριστα είναι αλήθεια, σε κάθε νέα του έκδοση. Απορούμε τελικά, μέχρι πού μπορεί να φτάσει; Κλείνοντας φανταζόμαστε πόση ζηλοφθονία θα είλκυε από εκτυπωμένα έντυπα του σωρού στην περίπτωση που κι αυτό εκδίδονταν σε χαρτώα μορφή!!! ■

49

Μιχάλης Μεταξάς Ήταν απόγευμα ζεστό σχεδόν καλοκαιρινό, γαλανό όπως κάθε ανοιξιάτικο απόγευμα στην Αθήνα. Όμως τα χρόνια που με χωρίζουν από τότε και τα όσα μπορεί να συμβούν στη ζωή κάθε ανθρώπου, δυστυχώς την ακριβή ώρα και ημερομηνία να λησμονήσουν πέτυχαν, όχι όμως εκείνο το νεανικό χρώμα και την θαλπωρή της συζήτησης, που έγινε από δύο εφήβους -που την περίοδο εκείνη (΄83 - ΄85), εξέδιδαν το καθόλα καλλιτεχνικό και άκρως αιρετικό περιοδικό «ΡΣ»- και τον γέροντα ζωγράφο-συγγραφέα στο εργαστήρι του, σ’ ένα στενό (Γουέμπστερ 6) κάτω απ΄ την βαριά σκιά της Ακρόπολης. Ο Γαλαξιδιώτης ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου δεν βρίσκεται εδώ και 32 χρόνια στη ζωή.

50

Οι συνομιλητές του ο Μιχάλης Μεταξάς και ο Βασίλης Γιάτσης έχουν τον δρόμο τους τραβήξει, μα πάντα παραμένουν πιστοί κι αγαπημένοι, κοινωνοί κοινών ιδεών και των ίδιων εφηβικών ιδανικών. Η συνομιλία που ακολουθεί -σε έντυπη μορφή- καταγράφηκε σ΄ ένα παλιό και διόλου επαγγελματικό κασετόφωνο. Ένα βράδυ καθώς ψαχούλευα τις αναμνήσεις μου μέσα σε μια κασετοθήκη σχεδόν ανέγγιχτη εδώ και πολύ καιρό ξέθαψα μια μαυροκόκκινη MAXELL κασέτα των 90. Στο πρώτο άκουσμα -μετά από τόσο καιρό- μού δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι τρία φαντάσματα συνομιλούν για ποίηση, ποιητές, ζωγράφους, ζωγραφική και πολιτική. Το φάντασμα του ζωγράφου που δεν ζει πια και των δύο εφήβων που χρόνια τώρα δεν υπάρχουν. Αμέσως απομαγνητοφώνησα την κασέτα και άρχισα να σκέφτομαι πώς και πού να τη δημοσιεύσω. Μου δόθηκε η ευκαιρία λοιπόν μέσω του STIGMA. Σήμερα ακόμα πιο ευσυγκίνητος άκουσα την ίδια κασέτα και ακόμα πιο βέβαιος θαρρώ πως αξίζει τον κόπο να διαβάσει κάποιος τις αγνές σκέψεις δύο εφήβων και του γέροντα ζωγράφου.

Βασίλης Γιάτσης

Για τον καιρό του και για μας που τον μαθαίναμε τότε ήταν μεγάλος ποιητής. Μ.Μ. Σήμερα; Σήμερα τον έχουν ξεχάσει. Μ.Μ. Τον έχουν ξεχάσει ή έχει ξεπεραστεί; Έχει γράψει πολλά, πάρα πολλά. Μέσα στα πολλά υπάρχουν σπέρματα για το μέλλον, αν θέλει κανείς να σκύψει. Το ίδιο συμβαίνει με όλους τους ποιητές του κόσμου που κατά ένα τρόπο ξεχάστηκαν. Το ίδιο συμβαίνει με τον Σικελιανό, ο οποίος θα έρθει μια στιγμή που θα ξανακουστεί η φωνή του. Μ.Μ. Για τον Ρίτσο που κι αυτός έχει γράψει πολλά μπορεί να ειπωθεί το ίδιο; Ο Ρίτσος ζει ακόμα. Μ.Μ. Και προσφέρει δηλαδή. Προσφέρει, όπως προσφέρει ο Ελύτης, όπως προσφέρει ο Σεφέρης, όλοι αυτοί ζουν και δεν μπορεί κανείς να προδικάσει τι θα κάνουν ακόμα. Β.Γ. Να σας κάνω κι εγώ μια ερώτηση; Να σας πω μια προσωπική μου άποψη για την τέχνη; Πιστεύω πως η τέχνη πρέπει πρώτα απ΄ όλα να συγκινεί. Θα΄ θελα να μου πείτε τη γνώμη σας πάνω σ΄ αυτό. Μπορεί να πάψω να ζωγραφίζω ή να πάψω να υπάρχω αλλά θα έχω την κρυφή χαρά πως η τέχνη μου συγκίνησε όλον τον κόσμο. Έχω δουλέψει 50 χρόνια, έχω κάνει κάπου, λέω στην τύχη τον μικρότερο αριθμό που μπορώ να πω είναι 5.000 έργα τα οποία δεν βρίσκονται εδώ, βρίσκονται σπαρμένα σ΄ όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό και θα πει αυτό ότι κάτι τους έλεγα. Προσπαθούσα να ψάξω τί τους έλεγα, δεν υπάρχει απάντηση, δεν έχω καταλάβει ούτε εγώ ο ίδιος τι είναι αυτό που τους άρεσε, είναι το χρώμα, ο τρόπος που βλέπει κανείς τα πράγματα, είναι....

δηλαδή του Εγγονόπουλου ο οποίος θεωρείται πιο μοντέρνος ζωγράφος συγκριτικά μ΄ εσάς και ορισμένα μοτίβα, ορισμένες φόρμες που χρησιμοποιείτε, ορισμένα χρώματα. Τι θα είχατε να πείτε; Ότι είναι ένας σπουδαίος ζωγράφος που βρήκε ένα δικό του τρόπο να ζωγραφίζει στον ελληνικό χώρο.

σ υν

Μ.Μ. Για τον Παλαμά τι γνώμη τρέφετε εσείς;

τονιστείτε..

.!

Β'

Μ.Μ. Δεν βρίσκετε ότι σήμερα έχει υποπέσει στον ακαδημαϊσμό ή ότι επαναλαμβάνεται; Αυτό δεν μπορώ να το πω εγώ, δεν ξέρω. Πιθανόν να συμβαίνει αυτό, δεν το ξέρω. Αλλά όλοι λίγο-πολύ σε μια ορισμένη ηλικία και πέρα το παθαίνουμε αυτό. Μ.Μ. Όπως λόγου χάριν ο Πικάσο που μετά το ΄65 άρχισε να επαναλαμβάνει τον εαυτό του. Ναι αλλά τελειώνοντας στα 90 του χρόνια έκανε φοβερά πράγματα τα οποία δεν τα ξέρουνε πολλοί. Μ.Μ. Ναι βέβαια. Όχι με ζωγραφική, επειδή δεν μπορούσε πλέον έκανε χαρακτητική κι έκανε πράγματα τα οποία ίσως είναι τα καλύτερά του έργα και δεν τα ξέρει ο κόσμος. Μ.Μ. Πάνω στο θέμα των χαλκογραφιών του Πικάσο θεωρείται μεγαλύτερο αυτόν ή τον Γαλάνη ο οποίος έκανε επίσης χαλκογραφίες. Ο Γαλάνης έκανε πολλά τα οποία δεν είναι γνωστά, ήτανε και ζωγράφος και χαράκτης σημαντικός για την εποχή του και προσέφερε πολλά και σ΄ εμάς εδώ στην Ελλάδα και τεχνικά και ειδολογικά, όχι ιδεολογικά.

Μ.Μ. Αν θα θέλαμε να μιλήσουμε για ένα προσωπικό τρόπο ζωγραφικής, τεχνοτροπίας πρώτα απ΄ όλα,

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

51

Β.Γ. Να σας ρωτήσουμε κάτι άλλο. Απ΄ τον χώρο της Παραδοσιακής Αριστεράς προβάλλεται το αίτημα μιας τέχνης «για τον λαό», μιας τέχνης εννοούν που να την καταλαβαίνει ο λαός. Αν δεχτούμε αυτή την άποψη απόλυτα κι άκριτα τότε θα πρέπει να απορρίψουμε το σουρρεαλισμό και τη σύγχρονη τέχνη γενικά, μιας και οι πολλοί πιστεύουν πως είναι κάτι το ακαταλαβίστικο. Πώς το βλέπετε εσείς αυτό; Εγώ πιστεύω στον σουρρεαλισμό. Ο τεχνίτης όμως άσχετα από ιδεολογίες δουλεύει για όλους τους ανθρώπους και πρέπει να απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους. Αυτό είναι μια έμπρακτη εφαρμογή και άρνηση της θεωρίας ότι πρέπει να δουλεύει γι΄ αυτόν. Για τον λαό δουλεύει. Β.Γ. Άλλωστε κι ο τεχνίτης είναι ένα άτομο από τον λαό. Εκείνο που ζητεί η ιδεολογία αυτή που μου είπατε, ζητεί να υπηρετήσει η τέχνη την ιδεολογία κι αυτό είναι ένα πράγμα που αμέσως δεσμεύει τον καλλιτέχνη, π.χ. η ρώσσικη τέχνη η οποία αν δεν κάνει κάτι που να υπηρετεί την πολιτική που κάνει το κόμμα δεν αναγνωρίζεται. Ο καλλιτέχνης λοιπόν τι άλλο κάνει παρά να δουλεύει για τον κόσμο. Να μπορέσει να δώσει στους πολλούς μια χαρά, μια ικανοποίηση. Αυτό το πραγματοποιεί κανείς χωρίς να είναι δεσμευμένος να κάνει σώνει και καλά τέχνη που να υπηρετεί ένα κόμμα. Κατά τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε ο Χίτλερ όταν ήταν στην εξουσία να λέει ότι θα κάνετε τέχνη για τον εθνικοσιοσιαλισμό.

Μ.Μ. Πιστεύω ότι μπορεί να διατυπωθεί η εξής άποψη για το έργο σας: ότι η τεχνοτροπία που χρησιμοποιείτε και επιμένω σ΄ αυτό γιατί έχει για μας ιδιαίτερη σημασία μπορεί να χαρακτηρισθεί εύκολη και ότι κατά πάσα πιθανότητα θα ξεπεραστεί αργότερα. Εσείς πως το βλέπετε; Εσείς αν το βλέπετε έτσι. Μ.Μ. Υπάρχουν ας πούμε ονόματα όπως ο Πικάσο, ο Νταλί, που δημιούργησαν έναν καθαρά δικό τους τρόπο, όπως δημιουργήσατε κι εσείς στο δικό μας χώρο, υπάρχουν κι άλλοι εδώ όπως ο Μυταράς, ο Φασιανός, ο Διαμαντόπουλος, ονόματα τα οποία έχουν δημιουργήσει έναν τρόπο, μια τεχνοτροπία που ίσως να ξεπεραστεί αργότερα ίσως και όχι. Εσείς ας πούμε θα μπορούσατε να συγκριθείτε με τον Νταλί που αποτελεί ορόσημο στη ζωγραφική του αιώνα; Όχι, δεν το τολμώ ποτέ. Γιατί αυτοί είναι θηρία και δεν νομίζω ότι υπάρχουν σήμερα και στο εξωτερικό άνθρωποι που να μπορούν. Δεν είναι τυχαίοι αυτοί οι άνθρωποι. Τώρα αν η δουλειά που κάνουνε μπορεί να ξεπεραστεί είναι πολύ σχετικό.

Β.Γ. Απ΄ την άλλη υπάρχει και το «τέχνη για την τέχνη».

Μ.Μ. Κατά την δική σας γνώμη ποια είναι τα μεγαλύτερα ονόματα στη ζωγραφική τούτου του αιώνα και στον ελληνικό χώρο, αν υπάρχουν, και στον παγκόσμιο;

Αυτό δεν το πίστεψα ποτέ μου. Η τέχνη είναι κτήμα όλου του κόσμου. Εκείνο που ο ίδιος ο καλλιτέχνης μπορεί να έχει μέσα του είναι... πρέπει συνεχώς να την βελτιώνει, να την αναπτύσσει, να την καλλιεργεί.

Μ.Μ. Για τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο που είναι νεότερος;

Β.Γ. Ναι, η τέχνη επομένως δεν είναι δόγμα, είναι κάτι άμεσα λειτουργικό. Απολύτως. Δηλαδή το να κλειστώ εγώ εδώ και να ζωγραφίζω με την ελπίδα, την προοπτική ότι μπορεί

52

στο μέλλον να αναγνωριστεί το έργο μου, δεν ισχύει. Δουλεύω σήμερα γιατί ζω εδώ, σ΄ αυτόν τον περίγυρο, ζω για τους ανθρώπους που κατοικούν σ΄ αυτόν τον τόπο που έχουν ρίζες σ΄ αυτή τη γη.

Από τους έλληνες θα έλεγα τον Μπουζιάνη, τον Παρθένη αλλά και τον Γκύζη και τον Λύτρα.

Είναι σύγχρονός μου, είναι δύσκολο να πω, όπως για όλους τους καλούς ζωγράφους, τους αγαπώ, τους τιμώ, τους σέβομαι αλλά δεν μπορώ να πω ότι αυτός είναι που θα σφραγίσει την εποχή μας, δεν το ξέρει κανείς. ■

(Στο τεύχος Δεκεμβρίου θα παρουσιαστεί το τρίτο μέρος της συνέντευξης. Ολόκληρη η συνέντευξη θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr).

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

53

Αντζουλέτα Πουσναρά

Αγαπητοί αναγνώστες, το ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. σας παρέχει τη δυνατότητα να γνωρίσετε αξιόλογους ανθρώπους που διακρίνονται στον χώρο που δραστηριοποιούνται. Στο τεύχος αυτό φιλοξενούμε την κ. Ολυμπία Αγαλιανού, πρόεδρο του Ελληνικού Συλλόγου Μoυσικοκινητικής Αγωγής CarlOrff, Διδάκτορα του τμήματος ΦΠΨ (Ε.Κ.Π.Α), Πτυχιούχο Τ.Ε.Φ.Α.Α. με ειδικότητα «Ελληνικοί Παραδοσιακοί Χοροί», απόφοιτο της Διετούς Επιμόρφωσης Μουσικοκινητικής Αγωγής CarlOrff. Ως εκ τούτου γίνεται αντιληπτό από όλους ότι πρόκειται για το καθ’ ύλην αρμόδιο πρόσωπο να απαντήσει στις ερωτήσεις που ακολουθούν. Κυρία Αγαλιανού σας ευχαριστούμε για τις πολύ ενδιαφέρουσες απαντήσεις που μας δώσατε.

1) Πώς περιγράφετε την μουσική παιδεία στην Ελλάδα; Θα μου επιτρέψετε να διαχωρίσω την παιδεία από την εκπαίδευση. Νομίζω, λοιπόν, ότι τις τελευταίες δεκαετίες η παιδεία στην Ελλάδα– αλλά και στον κόσμο ίσως– είναι ελλειμματική και βυθισμένη σε αξιακή κρίση. Η μουσική παιδεία, μοιραία, ακολουθεί αυτή την πορεία. Η τυπική εκπαίδευση, δηλαδή όλα τα εκπαιδευτικά πλαίσια σχολεία, ωδεία κ.λπ., εστιάζουν στην επίδοση των μαθητών και όχι στην παιδεία και την καλλιέργειά τους, όσο και να ισχυρίζονται το αντίθετο. Από την άλλη πλευρά, η άτυπη εκπαίδευση, αυτή που παρέχεται από την οικογένεια και την κοινωνία και είναι εξ ίσου αν όχι πιο σημαντική από την τυπική, έχει χάσει το βηματισμό της εξαιτίας της ταχύτητας των αλλαγών οι οποίες χαρακτηρίζουν την εποχή μας. Η μουσική παιδεία, λοιπόν, ακολουθεί το γενικό κανόνα αυτής της αξιακά παρακμιακής εποχής. Διαισθάνομαι όμως, χωρίς κανένα ισχυρό στοιχείο απλά παρατηρώντας οιωνούς, ότι πλησιάζει η ώρα της ανατροπής αυτής της κατάστασης.

54

2) Θα έπρεπε η μουσική να αποτελεί βασικό πυλώνα στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια μόρφωση των παιδιών; Δεν θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί το αντίθετο. Διερωτώμαι όμως: το θέλουμε πραγματικά; Είμαστε από τις ελάχιστες χώρες που κάθε σχολείο έχει δάσκαλο μουσικής. Επίσης, διοργανώνουμε γιορτές, συναυλίες, καλλιτεχνικούς αγώνες κτλ εντός του σχολικού περιβάλλοντος. Τι αντίκτυπο έχει όμως; Έχουν τα παιδιά μας τη μουσική καλλιέργεια που θα τα βοηθήσει να ζήσουν μια καλύτερη, εκφραστικότερη και δημιουργικότερη ζωή; Έχει η μουσική τη θέση που της αρμόζει; Τι άλλο θα έπρεπε να κάνουμε για να αποτελεί πυλώνα η μουσική για τη μόρφωση των παιδιών; Ενώ παραδεχόμαστε την αξία της μουσικής και της τέχνης συντηρούμε ένα βιβλιοκεντρικό σύστημα εστιασμένο στις εξετάσεις. Μας αρέσει να μιλάμε για ταλέντα, επιδιώκουμε τη διάκριση και εστιάζουμε στην κοινωνική αναγνώριση και την οικονομική ευμάρεια. Όση μουσική και αν βάλουμε σε ένα τέτοιο κοινωνικό πλαίσιο, κατά τη γνώμη μου, θα την κατα-

.!

τονιστείτε..

3) Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της μουσικής στην για την ανάπτυξη του τρόπου σκέψης του ατόμου. Ο άνθρωπος, σε κάθε περίπτωση, είναι σκεπτόμενο ον. Η σκέψη, ανάλογα με τον τρόπο που λειτουργεί και τα μονοπάτια που παίρνει, μας βγάζει σε ξέφωτα ή σε βαθιά σκοτάδια. Κάθε είδος μουσικής είναι μια εκφραστική αφηρημένη κωδικοποίηση ενός τρόπου σκέψης. Έτσι, κάθε είδος μουσικής μεταφέρει –και ως ένα σημείο διαμορφώνει– έναν τρόπο σκέψης. Η ενεργή εμπλοκή με την εκτέλεση και τη σύνθεση της μουσικής μας φέρνει ακόμα πιο κοντά σε αυτόν τον τρόπο σκέψης, μας επιτρέπει να τον ψηλαφίσουμε και να τον γευθούμε. Από την άλλη πλευρά, η φωτεινή σκέψη προαπαιτεί αφενός ελευθερία και αφετέρου δομή και συνέχεια. Η μουσική, ως μέσο έκφρασης, απελευθερώνει και ως έργο είναι δομημένη και με συνέχεια. Διευκρινίζω κραυγαλέα ότι δεν αναφέρομαι στη σκέψη με τη στενή σχολική έννοια, αυτή που υποτίθεται ότι οδηγεί στη γνώση και την επίδοση. Αναφέρομαι στη σκέψη κάθε παιδιού, κάθε ανθρώπου που ζει και κινείται σκεπτόμενος, αλλιώς δεν θα μπορεί να επιβιώσει. Αναφέρομαι στη σκέψη εκείνη που μας επιτρέπει να ζούμε τη ζωή λειτουργικότερα, να γευόματε ακόμα περισσότερα πράγματα, να κατανοούμε σε βάθος, να πλουτίζουμε ως άνθρωποι καθημερινά, ανεξάρτητα από το επάγγελμα ή την οικονομική μας κατάσταση. Αυτή η σκέψη σχετίζεται με τη μουσική και αλληλοδιαμορφώνονται. Πολλά τα

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

είδη της μουσικής, άπειρα τα μονοπάτια της σκέψης. Όσο περισσότερα περπατήσουμε, τόσο πιο ολοκληρωμένα θα ζήσουμε.

σ υν

πιεί ή θα την φέρει στα εγωιστικά μέτρα του. Η μουσική είναι σαν τη γλώσσα. Ανήκει σε όλους, τη χρειάζονται όλοι. Όπως δε θα γίνουμε όλοι ποιητές και συγγραφείς, παρόλα αυτά μιλάμε και γράφουμε, έτσι θα έπρεπε να τραγουδάμε και να παίζουμε μουσική χωρίς να είναι απαραίτητο να γίνουμε μουσικοί ή συνθέτες. Η μουσική αποτελεί βασική πανανθρώπινη δεξιότητα. Η δυσκολία να δώσουμε έναν ορισμό για τον ρυθμό και τη μουσική αποδεικνύει το πόσο δεμένα είναι αυτά τα στοιχεία με την ανθρώπινη ύπαρξη.

4) Πόσο από τον ελεύθερο χρόνο σας αφιερώνετε στη μουσική; Για μένα η μουσική είναι κομμάτι της ζωής μου. Είναι μέρος της δουλειάς μου, της ώρας που μαγειρεύω και σιγοτραγουδώ ή δοκιμάζω ρυθμούς με τα πόδια μου στο πάτωμα. Εργάζομαι στον υπολογιστή μου και μπορεί να σταματήσω για να παίξω κάτι στο πιάνο ή στη φλογέρα. Σφουγγαρίζω και σιγοτραγουδώ. Η διασκέδασή μου εμπεριέχει μουσική και η ψυχαγωγία μου επίσης. Έτσι, αφενός το γεγονός ότι ο ελεύθερος χρόνος μου –όπως συνήθως τον εννοούμε– είναι ελάχιστος, αφετέρου η αίσθηση που έχω για τη μουσική με δυσκολεύουν να απαντήσω. Πάντως, η μουσική για μένα δεν είναι ούτε δουλειά, ούτε χόμπι. Είναι μια φυσική λειτουργία που υπάρχει μαζί μου. Έτσι, μάλλον δεν της αφιερώνω χρόνο. Ομολογώ ότι έχω μελετήσει ελάχιστα μουσική με τον συνηθισμένο τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χορό. Ούτε όταν τα σπούδαζα κατάφερα να τους αφιερώσω όσο χρόνο θα έπρεπε. Τη μουσική και τον χορό έχω καλωσορίσει, χρόνια τώρα στη ζωή μου και τους επιτρέπω να διαχειρίζονται το χρόνο μου τον οποίο προσπαθώ να κρατώ ελεύθερο, ακόμα και όταν εργάζομαι. Ίσως η μουσική και ο χορός ως βασικό συστατικό της εργασίας μου να καταργεί το στεγανό μεταξύ ελεύθερου χρόνου και δουλειάς.

5) Η ελληνική μουσική παράδοση συμβάλλει στον πολιτισμό αλλά και στην τεχνολογία; Η ελληνική παραδοσιακή μουσική είναι προϊόν ενός πολιτισμού. Όμως ο πολιτισμός και το κοινωνικό περιβάλλον που τη δημιούργησε δεν υφίσταται πλέον. Όμως, η παραδοσιακή μουσική συνεχίζει να ζει και να εξελίσσεται σε ένα άλλο πλαίσιο. Όπως κάθε μουσική φέρει ένα

55

συγκεκριμένο ήθος και έναν τρόπο σκέψης. Πολλοί γίνονται τιμητές της αυθεντικότητάς της και άλλα τέτοια. Η αξία της παραδοσιακής μουσικής είναι αδιαμφισβήτητη. Όμως, η εξέλιξή της, μακριά από το φυσικό της περιβάλλον, δεν μπορεί να ελεγχθεί γιατί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Έτσι, πολλές φορές οδηγεί σε νέες μουσικές κατασκευές με μειωμένη αισθητική αξία ακόμα και κακόγουστες χωρίς αξία συνθέσεις. Όμως, η βαθιά επαφή με τη μουσική μας παράδοση, η αποκωδικοποίηση του τρόπου σκέψης και έκφρασης και φυσικά η ελεύθερη χρήση αυτών για την παραγωγή νέων τρόπων έκφρασης, μπορεί να παράγει πολιτισμό. Η τεχνολογία είναι μέρος του σύγχρονου πολιτισμού. Σίγουρα μπορεί να σχετιστεί με την μουσική μας παράδοση, να αλληλε-

πιδράσουν με δημιουργικό τρόπο, αλλά δεν μπορώ να δω τον τρόπο συμβολής της παραδοσιακής μουσικής στην τεχνολογία.

6) Ποια είναι τα πρότυπά σας από τον χώρο της μουσικής; Μάλλον δεν έχω πρότυπα. Έχω αγαπημένα είδη και συνθέτες, αλλά όχι πρότυπα. Αν κάνω αναδρομή διαπιστώνω ότι η αγάπη αυτή μετακινείται μέσα στις δεκαετίες της ζωής μου. Φυσικό μου φαίνεται. Εφόσον αλλάζουν οι ανάγκες, οι επιθυμίες, οι εμπειρίες και τόσα άλλα, πώς είναι δυνατό να παραμένει σταθερή η προτίμηση σε κάποια μουσικά είδη ή συνθέτες; Σίγουρα κοινωνικές εγγραφές, αισθητική διαμορφωμένη, σε ένα μεγάλο μέρος, από το περιβάλλον που μεγάλωσα και έζησα. Σίγουρα, υπάρχουν ορισμένοι παραμένουν πάντα σε κάποιες από τις πρώτες θέσεις. Ποτέ δεν έπαψα να ακούω Μπαχ, Χαντζιδάκι και ηπειρώτικα μοιρολόγια και πωγωνίσια και ταξίμια από βιολάτορες του Αιγαίου.

7) Ποια η άποψη σας για την μουσικοθεραπεία; Η μουσικοθεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, η οποία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά και σε κάποιες περιπτώσεις αυτόνομα ως θεραπευτική διαδικασία. Υπάρχουν αρκετές μουσικοθεραπευτικές θεωρίες οι οποίες ακολουθούν διαφορετικά πρωτόκολλα και βασίζονται σε αντίστοιχες ψυχολογικές θεωρίες. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Η καταλληλότητα εξαρτάται από το θεραπευτικό αίτημα και το άτομο που το φέρει. Ας κρατήσουμε δύο σημαντικά στοιχεία. Η μουσικοθεραπεία δεν είναι ένα πράγμα, μια προσέγγιση, αλλά πολλές. Ο μουσικοθεραπευτής, είναι ένα ψυχολόγος με αντίστοιχες σπουδές, ο οποίος έχει επιπλέον εκπαιδευτεί σε κάποια μουσικοθεραπευτική προσέγγιση και, φυσικά όπως γίνεται σε όλες τις ψυχοθεραπευτικές εκπαιδεύσεις, έχει ολοκληρώσει την προσωπική του θεραπεία. Δυστυχώς, πολλοί ισχυρίζονται ότι ασκούν ψυχοθεραπεία,

56

χωρίς να έχουν την κατάλληλη κατάρτιση. Καμιά φορά ούτε οι ίδιοι καταλαβαίνουν τι ισχυρίζονται ότι κάνουν. Τόση είναι η άγνοιά τους. Αυτό μπορεί να είναι έως και επικίνδυνο. Συχνά συγχέουμε την θεραπεία με την εκπαίδευση. Αν και πρόκειται για δύο τομείς με κοινούς τόπους και λειτουργίες, πρόκειται για δύο τελείως διαφορετικές διεργασίες που οφείλουν να τελούνται σε τελείως διαφορετικά πλαίσια. Η μουσικοθεραπεία είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές μορφές θεραπείας, ειδικά για συγκεκριμένες παθολογίες, αρκεί να ασκείται συνειδητά από εκπαιδευμένους θεραπευτές σε συνεργασία, αν χρειαστεί, με την υπόλοιπη θεραπευτική ομάδα. Δυστυχώς, σήμερα οι θεραπευτές φυτρώνουν παντού και ανεξέλεγκτα.

8) Η ένταση της μουσικής παίζει ρόλο στην ποιότητα της ακρόασης και στην ψυχαγωγία; Η ποιότητα της ακρόασης σαφώς και επηρεάζεται από την ένταση, αλλά και την εκτέλεση ή αναπαραγωγή της μουσικής. Θα άλλαζα τη λέξη ψυχαγωγία με τη λέξη διασκέδαση για να συμπληρώσω ότι πολλοί, ειδικά νέοι, επιδιώκουν να βρίσκονται σε περιβάλλοντα με πολλά ντεσιμπέλ. Νομίζω ότι εκεί δεν ακούνε μουσική. Δέχονται δονήσεις και αποκοιμίζουν την ακοή τους. Για μένα είναι μια άρνηση στο να ακούσουν γενικότερα. Αυτή όμως, είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα. Παρατηρούμε δε το αστείο φαινόμενο –επιεικής έκφραση– των αυτοκινήτων που περνάνε και τρίζουν από την ένταση της μουσικής που παίζει το ράδιο ή ό,τι άλλο ακούει ο οδηγός. Αυτό επίσης χρήζει μιας άλλης μεγάλης συζήτησης. Διασκεδάζει ο οδηγός, αλλά γιατί; Ας κλείσω την απάντηση προτρέποντας μικρούς και μεγάλους να επιδιώκουν ακούνε ενίοτε φυσικά όργανα χωρίς μικρόφωνα και ενισχυτές Αυτό θα αλλάξει τη σχέση τους με την ένταση και θα δώσει νέα διάσταση στην ακροαματική διαδικασία.

9) Η μουσική μοναχική ή ομαδική ενασχόληση; Η μουσική είναι και τα δύο και κατά τη γνώμη μου, όταν είναι ένα από τα δύο κάτι λείπει. Κάτι πολύ σημαντικό λείπει.

10) Κλασική, μοντέρνα, παραδοσιακή, ροκ, μέταλ κ.λπ. τι ακούτε πότε και γιατί; Δεν μπορώ να πω ότι ακούω όλα τα είδη μουσικής, ούτε όμως ότι ακούω μόνο ένα ή δύο. Σίγουρα δεν ακούω μέταλ. Μπορεί να

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

διασκεδάσω ή να ψυχαγωγηθώ –δύο διαφορετικές καταστάσεις– με παραδοσιακή μουσική, με ροκ και κάποια είδη τζαζ, αλλά και με συμφωνικά έργα. Μπορώ να ονειρευτώ επίσης με αυτά τα είδη. Χρησιμοποιώ μουσική στη δουλειά μου, πολλά και διαφορετικά είδη γιατί επιβάλλεται. Όμως, λατρεύω και τη σιωπή, τους ήχους της φύσης ή καμιά φορά τους τυχαίους ήχους μέσα στο σπίτι μου που λατρεύω να παρατηρώ. Τώρα αν πω ότι αυτό για μένα είναι μουσική και με ξεκουράζει, τι είδος να πω ότι είναι; 11) Τα μουσικά όργανα ταιριάζουν με το χαρακτήρα του παιδιού, και αργότερα του εφήβου; Τα μουσικά όργανα που μπορεί να παίξει ένα παιδί και που το ελκύουν ταιριάζουν και στο χαρακτήρα του. Καμιά φορά βλέπω μικρά παιδάκια με τεράστια όργανα. Ακόμα και αν παίζουν όμορφα και δεξιοτεχνικά –πράγμα σπάνιο– εμένα με πιάνει θλίψη. Η πρόωρη εξειδίκευση, η μικρομέγαλη συμπεριφορά μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες σε διάφορους τομείς της ζωής ενός παιδιού.

12) Η μουσικοκινητική αγωγή ως παράγοντας διαμόρφωσης προσωπικότητας τι ρόλο διαδραματίζει και γιατί; Η μουσικοκινητική αγωγή όπως και κάθε εκπαιδευτική παρέμβαση επηρεάζει τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Η ανάπτυξη των εκφραστικών και δημιουργικών ικανοτήτων, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από ένα μάθημα μουσικοκινητικής αγωγής, αποτελούν προαπαιτούμενα για την ανάπτυξη ενός ανθρώπου λειτουργικού και ικανού να ζήσει τη ζωή του σύμφωνα με τις επιθυμίες του, τις επιδιώξεις και τα συναισθήματά του. Ταυτόχρονα, βοηθά στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και στην ανοχή, ακόμα και στο ενδιαφέρον, για το διαφορετικό.

13) Η μουσικοκινητική εκφράζει τον δείκτη νοημοσύνης του ατόμου; Τη μουσικοκινητική αγωγή δεν την ενδιαφέρει ο δείκτης νοημοσύνης. Την ενδιαφέρει ο άνθρωπος ως σύνολο σωματικό, ψυχικό και πνευματικό. Η μουσική και ο χορός είναι δικαίωμα όλων, πέρα από εκτιμήσεις μιας εξυπνάδας. Η μουσικοκινητική δημιουργία εκφράζει τον άνθρωπο ως σύνολο και ως αδιαμφισβήτητη αξία πέρα από οποιοδήποτε δείκτη. ■

57

Δύο υπάλληλοι εταιρείας ηλεκτρισμού, ο Ράνταλ Τσάμπιον και ο Τζέι Τόμσον εκτελούσαν εργασίες συντήρησης πάνω σε ένα στύλο όταν ο Τσάμπιον ακούμπησε κατά λάθος ένα από τα καλώδια υψηλής τάσης. Πάνω από 4.000 V διαπέρασαν το κορμί του κάνοντας την καρδιά του να σταματήσει. Ο Τόμσον που ήταν από κάτω του τον πλησίασε πολύ γρήγορα και του έδωσε το «φιλί της ζωής» μέχρι που ένοιωσε το σφυγμό του να επανέρχεται.

Η φωτογράφος περιγράφοντας την φωτογραφία είπε: «Όταν είδα την πεινασμένη μητέρα την πλησίασα σαν να με τράβηξε μαγνήτης. Δεν θυμάμαι πώς εξήγησα τη παρουσία μου ή τη φωτογραφική μηχανή μου σε αυτήν, αλλά θυμάμαι ότι μου ζήτησε

58

να μην της κάνω καμία ερώτηση. Δεν ρώτησα το όνομά της ή την ιστορία της. Μου είπε την ηλικία της, ότι εκείνη ήταν τριάντα δύο. Είπε ότι ζούσε τρώγωντας κατεψυγμένα λαχανικά από τους γύρω αγρούς και πουλιά που σκότωναν τα παιδιά της.

Είχε μόλις πουλήσει τα ελαστικά από το αυτοκίνητό της για να αγοράσει τρόφιμα. Φάνηκε να ξέρει ότι θα μπορούσε να βοηθήσει η μία την άλλη με την φωτογράφιση και έτσι δεν στάθηκε εμπόδιο. Υπήρχε ένα είδος ισότητας σε αυτό» ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

59

Όταν μιλάμε για φωτογραφία το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε είναι πολύ σωστά γράφω με φως και το αμέσως επόμενο ο τρόπος που θα διαχειριστούμε αυτό το φως. Τι ταχύτητα κλείστρου; Ποιο διάφραγμα; Και τι iso;... Σε ιδανικές συνθήκες λοιπόν δεν μένει παρά να να επιλέξουμε τις σωστές τιμές για την έκθεση και έχουμε πάρει τη φωτογραφία μας.. Όλα αυτά βέβαια σε ιδανικές συνθήκες γιατί πολλές φορές δυστυχώς το φως δεν αρκεί ή δεν είναι το φως που θέλουμε.. Με την τριάδα διάφραγμα-ταχύτηταiso, μπορούμε μόνο να διαχειριστούμε την ποσότητα στο υπάρχον στο περιβάλλον φως όχι όμως και να αλλάξουμε δυο από τα χαρακτηριστικά του. Το φως λοιπόν έχει τρία καθοριστικά χαρακτηριστικά: χρώμα, ποιότητα και κατεύθυνση. Το χρώμα ή καλύτερα η χρωματική του θερμοκρασία που μπορεί να είναι θερμή με πορτοκαλί αποχρώσεις τις ώρες που ο ήλιος ανατέλλει ή δύει τις χρυσές δηλαδή ώρες, ή ψυχρό όταν έχουμε μια συννεφιασμένη μέρα και αντίστοιχα αν προέρχεται από λάμπες πυράκτωσης η λάμπες φθορισμού κ.λ.π.. Εδώ μπορούμε να επέμβουμε είτε ρυθμίζοντας κατάλληλα την ισορροπία του λευκού (white balance) στη μηχανή μας είτε αργότερα στην επεξεργασία...

60

Τι γίνεται όμως με την κατεύθυνση και την ποιότητα; Όταν για παράδειγμα έχουμε ένα κάθετο σκληρό φως δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη θέση του Ηλίου έτσι πρέπει να αποφασίσουμε αν θέλουμε μια φωτογραφία των φίλων μας με έντονα κοντράστ και σκιές ή να χρησιμοποιήσουμε το δικό μας φως... Ας κάνουμε λοιπόν τη γνωριμία μας με τα flash η speedlights... Είναι μικρά και ελαφρά δουλεύουν με μπαταρίες και μπορούν να μας δώσουν το φως που μας λείπει. Μπορεί να είναι manual η ttl (through the lens) να επικοινωνούν δηλαδή με την

camera και να παίρνουν πληροφορίες για το πόσο ακριβώς φως μας χρειάζεται. Τα περισσότερα μπορούν να κάνουν zoom στην κεφαλή τους και αλλάζουν το μέγεθος της δέσμης που μας δίνουν ανάλογα με το zoom του φακού μας. Η σπαστή κεφαλή που διαθέτουν μας βοηθάει να την στρέψουμε σε μια μεγάλη λευκή επιφάνεια π.χ. έναν τοίχο ή στο ταβάνι και να παίρνουμε πιο μαλακό φως από την ανάκλαση. Πολλά από αυτά μπορούν να δουλέψουν σε ταχύτητες πάνω από 1/250 s που είναι συνήθως το όριο συγχρονισμού

Αλέξανδρος Χαχλιούτης

Flash σε νυχτερινή λήψη.

flash μηχανής και να μας βοηθήσουν χρησιμοποιώντας μια ταχύτητα κλείστρου μέχρι και 1/8000 s να παγώσουμε την κίνηση η να αποφύγουμε καμένους ουρανούς σε μια ηλιόλουστη μέρα. Μπορούν να μας δώσουν πολλαπλές λάμψεις σε μια λήψη στη συχνότητα που εμείς θα ορίσουμε και να μας δώσουν ένα στροβοσκοπικό effect. Μπορούμε να τα τοποθετήσουμε επάνω στο θερμό πέδιλο (hot shoe) της μηχανής μας πράγμα που σημαίνει ότι το φως μας και πάλι θα έχει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση ή να ελευθερώσουμε τη δημιουργικότητά μας και να το τοπο-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

θετήσουμε οπουδήποτε στον χώρο πυροδοτώντας το με το (pop up) flash της μηχανής μας μιας και σχεδόν όλα διαθέτουν φωτοκύτταρο, που αντιλαμβάνεται τη λάμψη η με ραδιοσυχνότητες που επίσης σχεδόν όλα πια διαθέτουν. Όταν αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε τα flash εκτός της μηχανής μας τότε οι δυνατότητες είναι απεριόριστες και υπάρχουν μια σειρά εργαλείων, που θα μας βοηθήσουν να ελέγξουμε το φως. Αυτό που αλλάζει όμως εντελώς είναι ο τρόπος που δουλεύουμε. Τώρα πια δεν ορίζει τις ρυθμίσεις της λήψης μας το διαθέσιμο φως, αλλά οι ρυθμίσεις μας του

φωτός. Αφού μπορώ να έχω όσο φως θέλω από ένα, δύο η τρία flash επιλέγω την κατάλληλη ταχύτητα για το θέμα μου, επιλέγω το διάφραγμα που ταιριάζει στο θέμα μου, το iso που θέλω και ζητάω από τα flash μου την ποσότητα της λάμψης που λείπει... Αλλά ας δούμε και τα εργαλεία που θα μας δώσουν τον έλεγχο στην κατεύθυνση και την ποιότητα... Θα χρειαστούμε πρώτα πρώτα βάσεις (light stands) που θα τοποθετήσουμε επάνω τους τα flash μας και μετά έχουμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε διάφορα modifiers... Η δουλειά τους είναι να δίνουν στο φως την ποιότητα που θέλουμε κάθε φορά... Ο γενικός κανόνας είναι ότι όσο πιο μικρή είναι η πηγή που μας δίνει φως σε σχέση με το αντικείμενο που φωτίζει τόσο πιο σκληρό θα είναι το φως που θα πάρουμε, ενώ όσο μεγαλύτερη τόσο απαλότερο το φως... Έτσι λοιπόν αφού η επιφάνεια του flash είναι μόλις μερικά εκατοστά αποτελεί μια σκληρή πηγή φωτός· βάζοντας το όμως πίσω όμως από μια λευκή ομπρέλα π.χ. αμέσως έχουμε μια μεγαλύτερη φωτεινή επιφάνεια με μαλακό φως.. Να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι τα περισσότερα modifiers κόβουν λίγο από το φως ίσως 1 stop ή και περισσότερο. Τα πιο απλά είναι οι ομπρέλες. Έχουμε λοιπόν λευκές ομπρέλες διάχυσης όπου λούζουν όλο τον χώρο με όμορφο μαλακό φως και τις ομπρέλες ανάκλασης που είναι μαύρες εξωτερικά και εσωτερικά

61

Still life με flash πίσω από το αντικείμενο.

λευκές ασημένιες ή χρυσές που επίσης δίνουν όμορφο απαλό φως χωρίς χωρίς όμως να το απλώνουν παντού με λίγο καλύτερο έλεγχο δηλαδή της κατεύθυνσης. Μετά έχουμε τα softbox που και αυτά μας δίνουν μαλακό φως και υπάρχουν τετράγωνα ορθογώνια οκτάγωνα κ.ά.. Το φως ενός τετράγωνου η ορθογωνίου softbox δίνει τη αίσθηση που έχει το φως από ένα παράθυρο... Το φως τους δεν απλώνεται τόσο σε σχέση με τις ομπρέλες και μπορούμε μπροστά τους να τοποθετήσουμε ένα grid, ένα μαύρο δηλαδή πλέγμα που περιορίζει ακόμα περισσότερο την κατεύ-

62

θυνση από το φως που μας δίνουν. Έχουμε τους ανακλαστήρες ή reflectors που δίνουν κατεύθυνση στο φως χωρίς όμως να είναι μαλακό και μπροστά τους μπορούμε να τοποθετήσουμε grids κυψέλες δηλαδή σε διάφορα μεγέθη που στενεύουν ακόμη περισσότερο τη δέσμη φωτός που θα πάρουμε. Υπάρχουν τα snoot που έχουν το σχήμα χοάνης και δίνουν ένα πολύ στενό και σκληρό spot φως. Και τέλος τα beauty dish που είναι μεγαλύτεροι ανακλαστήρες που κάνοντας όμως εσωτερική ανάκλαση, δίνουν μαλακό κατευθυνόμενο φως κυρίως για

πορτραίτα... Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε λευκές κάρτες για να ανακατευθύνουμε το φως ή μαύρες για να το μπλοκάρουμε... Και φυσικά μικρές χρωματιστές ζελατίνες για να δώσουμε χρώμα. Έχουμε λοιπόν όλες τις επιλογές για να δώσουμε στις φωτογραφίες μας την ατμόσφαιρα και το ύφος που θέλουμε.. Τώρα βέβαια μπορεί να φαντάζεστε ότι όλα αυτά μπορεί να κοστίζουν μια περιουσία, αλλά τα καλά νέα είναι ότι flash τρίτων κατασκευαστών μπορεί να είναι πάμφθηνα. Έτσι με λίγα χρήματα να μπορούμε να στήσουμε ένα μικρο studio που θα μπορούμε να μεταφέρουμε παντού μιας και τα φορητά flash η speedlights έχουν αυτό το πλεονέκτημα απέναντι στα μεγάλα αδέλφια τους, τα strobes, που εδώ δεν θα ασχοληθούμε μαζί τους. Αυτά τα εργαλεία δίνουν υπέροχα αποτελέσματα σε πορτραίτα, still life, δράση, events, macro spor low και high key με κάποιες τεχνικές ακόμα και στο τοπίο. Μπορούν να δώσουν διαφορετικά αποτελέσματα με την μπροστινή η πίσω κουρτίνα του κλείστρου στην κίνηση και να ανοίξουν εντελώς νέες προοπτικές στη φωτογραφία μας. Μην φοβηθείτε λοιπόν να δουλέψετε μαζί τους να κατανοήσετε και να δαμάσετε το φως. Από εμένα καλή συνέχεια... ■

.!

τονιστείτε.. σ υν © Φωτογραφιών: Αλέξανδρος Χαχλιούτης

Πάγωμα της εικόνας με flash.

Δημιουργία ατμόσφαιρας με flash.

Flash και μηχανή μέσα στο ψυγείο.

Στραβοσκοπική λήψη με flash.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

63

Τα βραβεία πρώτο, δεύτερο και τρίτο απονέμονται στους ποιητές με τα εξής ψευδώνυμα: 1ο βραβείο: Αλέξανδρος Ράμφος 2ο βραβείο: Φιλίστωρ 3ο βραβείο: Καλονερίτης

Ο 1ος ποιητικός διαγωνισμός Δημωφέλεια που διοργάνωσε το Αθλητικό Επιστημονικό Πολιτιστικό Σωματείο ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. από 1/3/2017 έως 31/5/2017 υπό τον τίτλο «Ο έρωτας στα χρόνια του φόβου» έλαβε τέλος. Η κριτική επιτροπή αποτελούμενη από τους ποιητές Σακελλάρη Καμπούρη, Ορφέα Σπαρτιώτη, Κωνσταντία Φαγαδάκη και την κριτικό Αγγελική Κομποχόλη, αφού μελέτησαν το πλήθος των ποιημάτων που μας απεστάλησαν κατέληξαν στην ακόλουθη κρίση:

64

Έπαινοι απονέμονται στους συμμετέχοντες ποιητές/ποιήτριες με τα εξής ψευδώνυμα: PELAGUS VEGA YELLOW ROSE ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΝΗ ΑΨΥΡΤΟΣ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΕΛΙΑ ΝΩΤΗ ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΑΥΓΗΣ ΕΥΘΥΦΡΩΝ ΙΡΙΣ ΛΑΙΣ ΛΕΥΚΟΡΕΙΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗ ΟΙΜΩΓΕΝΗ ΠΕΛΑΣΓΟΣ ΡΕΔΕΜΠΤΑ

ΣΕΙΡΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΓΑΛΑΝΟΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ ΥΑΚΙΝΘΗ ΧΙΩΝ Ειδική εύφημο μνεία στους ποιητές με τα ψευδώνυμα: ΜΕΙΛΙΧΙΑ ΒΡΑΧΙΝΟΣ ΦΑΙΔΡΑ και διπλώματα σε όλους όσοι συμμετείχαν αδιακρίτως βράβευσης. Το Σάββατο στις 20/1/2018 και ώρα 19:00 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Παλλήνης Οινοποιείο Πέτρου (Λ. Μαραθώνος 117) (δίπλα από Ο.Α.Ε.Δ. Παλλήνης) θα πραγματοποιηθεί η τελετή βράβευσης. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Σωματείου μας εκφράζει τις θερμότερες ευχαριστίες τόσο στους συμμετέχοντες που τίμησαν τον ποιητικό διαγωνισμό Δημωφέλεια όσο και στα μέλη της κριτικής επιτροπής για την ακριβοδίκαιη κρίση τους. Το ΔΣ

.!

τονιστείτε.. σ υν Το ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. απέκτησε για τα μέλη του φωτογραφικού του ομίλου ΠΡΙΣΜΑ εξοπλισμό μετά από ενδελεχή έρευνα αγοράς του μέλους του κ. Αντώνη Αντωνακάκη. Το νέο «παιχνιδάκι» λοιπόν προερχόμενο από την Αγγλία, είναι διαθέσιμο για τα μέλη του ΠΡΙΣΜΑΤΟΣ και αναμένεται η ανακοίνωση του προγράμματος φωτογραφίσεων σε studio!!! Ο εξοπλισμός απαρτίζεται από: α) τρία σταθερά φωτιστικά με 5 λαμπτήρες το καθένα, β) 3 softboxes, γ) 5 backgrounds και δ) 5 ανακλαστήρες. Άμεσα προβλέπεται ο εμπλουτισμός του με επί πλέον στοιχεία και φυσικά αυτό που αναμένεται είναι η πλήρης αξιοποίησή του. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

65

Μιχάλης Μεταξάς

Το Τονικό Ωδείο είναι ένα από τα σημαντικότερα μουσικά εκπαιδευτήρια και είναι αναγνωρισμένο από το κράτος. Στους φιλόξενους, άρτια εξοπλισμένους και καλόγουστους χώρους του συνυπάρχουν αρμονικά η κλασική με τη μοντέρνα και την παραδοσιακή μουσική παιδεία. Το Τονικό Ωδείο είναι στελεχωμένο με μια επίλεκτη ομάδα έμπειρων καθηγητών μουσικής η οποία καλύπτει όλο το φάσμα της διδασκαλίας των μουσικών οργάνων, του τραγουδιού και των ανώτερων θεωρητικών. Μέσα από τη λειτουργία τμημάτων Κλασικής, Μοντέρνας, Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής διδάσκονται με ιδιαίτερη φροντίδα και μεράκι τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες.

66

Για τα πολύ μικρά παιδιά 2 – 5 ετών λειτουργεί πρωινό τρίωρο πρόγραμμα καλλιτεχνικής προσχολικής αγωγής (χορός, μουσική, εικαστικά, θεατρικό παιχνίδι). Επίσης στο Ωδείο λειτουργούν και τμήματα μουσικής προπαιδείας Carl Orff για παιδιά ηλικίας 3 – 15 ετών. O συνδυασμός αυτός είναι ο ιδανικός, διότι τα παιδιά αναπτύσσουν τις γλωσσικές τους ικανότητες, τονώνεται η αυτοεκτίμησή τους, καλλιεργούν την ψυχή και το πνεύμα τους. Τα ευέλικτα προγράμματα σε συνδυασμό με την υψηλού επιπέδου μουσική εκπαίδευση καθιστούν το Τονικό Ωδείο ιδανικό για κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με μουσικές σπουδές και όχι μόνο. Ακόμη το Ωδείο προετοιμάζει, με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας, μαθητές που επιθυμούν την εισαγωγή τους σε Μουσικά Σχολεία (Γυμνάσιο, Λύκειο και Πα-

.!

τονιστείτε.. σ υν νεπιστήμιο). Στο Τονικό Ωδείο συστεγάζεται επίσης και η Σχολή χορού – μπαλέτου, με τμήματα μπαλέτου για παιδιά και ενήλικες, σύγχρονου χορού, latin, hip-hop και pilates. Στο Τονικό Ωδείο λειτουργούν τα ακόλουθα τμήματα: 1) Στο μεν κλασικό τμήμα διδάσκονται πνευστά, έγχορδα, πιάνο, κιθάρα, μονωδία και φυσικά βυζαντινή μουσική.

2) Στο ελεύθερο τμήμα αρμόνιο, φλαμένκο κιθάρα, μοντέρνο πιάνο, σύγχρονο τραγούδι, θεατρικό τραγούδι και μιούζικαλ καθώς και ακορντεόν.

3) Στο τμήμα λαϊκής μουσικής τρίχορδο και τετράχορδο μπουζούκι, τζουράς, μπαγλαμάς και λαϊκή κιθάρα.

4) Στο μοντέρνο τμήμα η ηλεκτρική και ακουστική κιθάρα, το μπάσο και τα ντραμς, κατέχουν την τιμητική θέση παράλληλα με το τζαζ πιάνο, το σαξόφωνο, καθώς

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

και το μοντέρνο τραγούδι και τέλος 5) Στο τμήμα παραδοσιακής μουσικής το καβάλι, το κλαρίνο και το νέυ, συνάμα με το βιολί, τη φλογέρα, το λαούτο, την κρητική και ποντιακή λύρα, τον ταμπουρά, το ούτι και το μαντολίνο εμπλουτίζουν την εξαιρετικά πλούσια μουσική ποικιλία του Τονικού Ωδείου. Κλείνοντας αυτήν την κυριολεκτικά περιληπτική παρουσίαση πρέπει να σταθούμε στους εργαζόμενους και των δύο παραρτημάτων του Ωδείου, οι οποίοι πρόθυμα μας εξυπηρέτησαν, απάντησαν στις ερωτήσεις μας και μας πρότειναν αυτό που θεωρούν ιδανικότερο για τα γούστα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε υποψήφιου μαθητή. Ένα μεγάλο ευχαριστώ τέλος οφείλουμε στο διευθυντή του, κ. Βασίλη Ράπτη που μας παραχώρησε το εποπτικό υλικό που συνοδεύει την παρουσίαση αυτή. ■

67

Τον Σεπτέμβριο του 1155, σ’ ένα μοναστήρι της Κωνσταντινούπολης συνέβησαν τέτοια έκτροπα, που ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Εμμανουήλ Κομνηνός, διέταξε να τιμωρηθούν όλοι με τις πιο βαριές ποινές εκείνης της εποχής. Έτσι, πολλοί τυφλώθηκαν, άλλοι εξορίστηκαν και άλλοι ρίχτηκαν στα κελιά των φυλακών του Επταπυργίου. Οι τελευταίοι, πέραν του εγκλεισμού τους στην φυλακή, είχαν υποβληθεί και σε μια επιπλέον πρωτότυπη τιμωρία-μαρτύριο: Κάθε μέρα, ήταν υποχρεωμένοι να προσεύχονται και να ψάλλουν, φωναχτά, είκοσι ώρες το εικοσιτετράωρο! Οι φύλακες δεν τους άφηναν να πάρουν ανάσα και αλίμονο αν οι τιμωρημένοι σταματούσαν τις προσευχές και τους ψαλμούς, έστω και για ένα λεπτό. Οι προσευχές διαβάζονταν μέσα από μεγάλα και χοντρά εκκλησιαστικά βιβλία. Όταν οι προσευ-

68

χές τελείωναν, αντί οι φυλακισμένοι να αρχίσουν το βιβλίο από την αρχή, ήταν υποχρεωμένοι να τις διαβάσουν απ’ το τέλος προς την αρχή. Δηλαδή ανάποδα. Απ’ αυτήν την περίεργη τιμωρία προέκυψαν και οι παροιμιώδεις φράσεις «του τα ‘ψαλα απ’ την καλή και την ανάποδη» και «τα έμαθα απ’ έξω κι ανακατωτά»*, που σημαίνει σήμερα «γνωρίζω κάτι πολύ καλά», γιατί οι τιμωρημένοι έφτασαν στο σημείο από τις πολλές φορές που έλεγαν τις προσευχές, να τις αποστηθίζουν από έξω κι ανακατωτά. * Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, η φράση «τα έμαθα απ’ έξω κι ανακατωτά», προέρχεται από την εκπαιδευτική διδασκαλία στα σχολεία του Βυζαντίου: Οι δάσκαλοι για να διαπιστώσουν αν οι μαθητές γνώριζαν καλά το αλφάβητο απ’ έξω και δεν το «παπαγάλιζαν» απλά, τους έδειχναν τα γράμματα ανακατεμένα και τους ζητούσαν να τα πουν.

σ υν

τονιστείτε..

.!

Γιώργος Δούναβης

Στην λίμνη των Ιωαννίνων ανέκαθεν αλίευαν οι ψαράδες της περιοχής για τα νόστιμα ψάρια της. Στην εποχή, όμως, που διαφέντευε ο Αλή Πασάς, είχε μπει φόρος ένα γρόσι στην κάθε οκά ψαριών και χελιών, που αλιεύονταν στη λίμνη. Εκείνος που δεν πλήρωνε, έχανε τα ψάρια του, που του τα έπαιρναν οι φοροεισπράκτορες του Αλή Πασά. Αλλά φτωχοί καθώς ήταν όλοι τους, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να μην πληρώσουν το φόρο. Οι φοροεισπράκτορες του Αλή όμως τους πα-

ρακολουθούσαν και τους έπαιρναν ό,τι είχαν όλη τη νύχτα τραβήξει. Ένας γερο-ψαράς, βλέποντας το βίος του να καταστρέφεται και τα ψάρια του, που τα φόρτωναν οι στρατιώτες του Αλή Πασά, είπε: «Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο», φράση που έκτοτε λέγεται όταν θέλουμε να καταδείξουμε είτε την ακόρεστη πείνα, είτε τον ανεκπλήρωτο πόθο, το απλησίαστο.

Όταν μας μιλάει κάποιος και θέλουμε να του πούμε πως δεν καταλαβαίνουμε τι μας λέει, τότε του λέμε πως μιλάει... αλά μπουρνέζικα. Πολλοί νομίζουν, πως είναι μια λέξη (αλαμπουρνέζικα). Είναι όμως δύο. Όπως το «αλά γαλλικά». Μπουρνέζικα, λοιπόν, είναι η γλώσσα που μιλούσαν ή και μιλάνε οι κάτοικοι ακόμα, γιατί ο τόπος αυτός πράγματι υπάρχει σε μια περιοχή του Σουδάν, όπου ζει η φυλή Μπουρνού. Η γλώσσα αυτή ήρθε στην Ελλάδα κατά την Επανάσταση του 1821, με την φυλή των Μπουρνού που αποτελούσε τμήμα του εκστρατευτικού σώματος του Αιγύπτιου στρατηγού Ιμπραήμ. Καθώς η αραβική γλώσσα είναι αρκετά δύσκολη και μάλιστα στις διαλέκτους της, δικαίως σε μας τους Έλληνες, όσα θ’ ακούγαμε από αυτούς, μας φαίνονταν ακατανόητα δηλαδή, «αλά μπουρνέζικα». ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

69

Βιργινία Παναγιώτου

Έεεεελα δεν το πιστεύω...!

Πρόγραμμα – προτάσεις: 1. Κυριακή 09.12.2017 Λυκαβηττός.

2. Κυριακή 28.01.2018 Σαλαμίνα στρατιωτικό νοσοκομείο, κυκλικό ταφικό μνημείο, αρχοντικό Καλογιάννη, Λίμπερτυ, σπίτι Σικελιανού.

3. Κυριακή 11.02.2018 Αποκριάτικο street photography. Έκτακτες δράσεις του Ομίλου θα ανακοινώνονται στο site του Σωματείου και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.

70

Η εκδοτική ομάδα του Σωματείου μας Πέντανδρον έχει προγραμματίσει την έκδοση σε e-book των ακόλουθων λογοτεχνικών κειμένων και ενός ειδικού λεξικού σε τεύχη: 1. Ανωνύμου Δοκίμια (Στίχοι) του Λευτέρη Τζόκα.

2. Ψήγματα ψυχής του Μιχάλη Δεματά.

3. Στου γλιτωμού το χάζι του Θεόδωρου Ντόρου.

4. Λεξικό Δανείων και Αντιδανείων. ■

▶ Ο Τσάρλι Τσάπλιν (ο αυθεντικός) βγήκε τρίτος σε έναν διαγωνισμό σωσιών του Τσάρλι Τσάπλιν. ▶ Τα σαλιγκάρια μπορούν να κοιμούνται για 3 χρόνια χωρίς να τρώνε καθόλου. ▶ Ορισμένα λιοντάρια ζευγαρώνουν πάνω από 50 φορές την ημέρα. ▶ Σε οποιαδήποτε στιγμή, πραγματοποιούνται 100 εκατομμύρια τηλεφωνήματα στις Η.Π.Α.. ▶ Οι κροκόδειλοι ανήκουν πιο κοντά στην οικογένεια των πτηνών παρά στην οικογένεια των ερπετών. ▶ Η πόλη με τις περισσότερες Rolls Royce ανά κεφαλή είναι το Χονγκ Κονγκ. ▶ Οι ορεινές κατσίκες είναι στην πραγματικότητα μικρές αντιλόπες. ▶ Ο συντομότερος πόλεμος στην ιστορία ήταν ανάμεσα στη Ζανζιβάρη και τη Βρετανία το 1896. Η Ζανζιβάρη παραδόθηκε μετά από 38 λεπτά. ▶ Ο Πάπας Ιωάννης ο 12ος και ο Αττίλας ο Ούνος πέθαναν και οι δύο την ώρα που έκαναν σεξ. ▶Ο ι άνθρωποι και τα δελφίνια είναι τα μόνα είδη που κάνουν σεξ για ευχαρίστηση. ▶Ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Καλιγούλας διόρισε το άλογό του Συγκλητικό. ▶Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ δεν είχε ομφαλό, καθώς του αφαιρέθηκε κατά τη διάρκεια μίας επέμβασης. ▶Η μνήμη του χρυσόψαρου διαρκεί 3 μήνες και όχι 3 δευτερόλεπτα.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τι θα βρω εδώ μέσα....

3 4 7 10 12 14 18 28 30 40

Editorial Απο...δράσεις Οι e-book εκδόσεις μας Βιβλιοπροτάσεις Ανακοινώσεις Παρόδιος Στοά Επιστήμη Οικονομικά Απόψεις Αφιέρωμα

46 50 54 56 60 68 74 76 78 78

Ασπούδαχτοι της λήθης Περί Τεχνών Ιατρική Ύλη όλο... Μέλη! Συνέντευξη Φωτο...stigma Παρουσίαση Τιπούκειτος Προγραμματισμός Το ήξερες αυτό..;;

Το χεράκι τους έβαλαν οι: Αλεξόπουλος Αριστοτέλης (Διεθνολόγος) Βασιλείου Νικόλας (Φοιτητής Οικονομικών) Β.Τ. Αμαξηλάτης (Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος) Γιάτσης Βασίλης (Σκηνοθέτης) Δεληβοριάς Αλέξης (Αστρονόμος) Δούναβης Γιώργος (Καθ. Αγγλ. Φιλολογίας) Θέσκελος (Αρθρογράφος) Καρατζογιάννη Μαρία (Φιλόλογος) Κοφινιώτη Αλεξάνδρα (Οικονομολόγος) Λαμπίρης Γιώργος (Κριτικός Κινηματογράφου) Μαράκη Μαρία (Αγιογράφος) Μεταξά Μαρία (Μουσειολόγος)

Μεταξάς Μιχάλης (Βιβλιοθηκονόμος) Μπάσιος Κων/νος (Ιστορικός – Κριτικός Τέχνης) Μπέη Γεωργία (Δικηγόρος) Ξηντάρας Γιάννης (Ψυχολόγος) Παναγιώτου Βιργινία (Make up Artist) Πουσναρά Αντζουλέτα (Καθ. Μουσικοκινητικής) Ρέππας Γιώργος (Καθ. Αγγλικών) Ριζόπουλος Κωνσταντίνος (Μουσικός) Σίμος Νικόλαος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Σταμέλος Νίκος (Καρδιολόγος) Τριανταφυλλίδη Άννα-Μαρία (Product Designer) Φαγαδάκη Κωνσταντία (Εικαστικός - Λογοτέχνης)

Μεταξάς Γιώργος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) rettou

G R A P H I C S

Photo by: Νίκος Σίμος Model: Ελευθερία Πάλλα

ΕΓΓΡΑΦΗ

Γραφιστική Επιμέλεια Σελιδοποίηση Διορθώσεις

Ειρήνη Βρεττού

Κάντε subscribe (κοινώς «εγγραφή») για να λαμβάνετε το STIGMA στο e-mail σας..! (κάτω μέρος της αρχικής μας σελίδας)

STIGMA ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μ. ΜΕΤΑΞΑΣ - Ν. ΣΙΜΟΣ - Μ. ΜΕΤΑΞΑ «Εκδιδόμαστε» κάθε τρίμηνο..!! Έως τότε, συντονιστείτε... Τηλ.: 693 445 8408 ● www.athlepolis.gr ● e-mail: info@athlepolis.gr www.facebook.com/athlepolis ● www.facebook.com/groups/prisma.athlepolis ISSN: 2529-1769

σ υν

Το φθινόπωρο του 2016, στο editorial του παρθενικού τεύχους του περιοδικού μας, γράφαμε ότι το Αθλητικό Επιστημονικό Πολιτιστικό Σωματείο (ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ.) ιδρύθηκε το 2013 με πρωτοβουλία ανήσυχων και ελεύθερων από προκαταλήψεις πολιτών. Ευθύς αμέσως, γράφαμε, δραστηριοποιήθηκε και στους τρεις τομείς που συνθέτουν τον λόγο ύπαρξής του και αποτελούν το ακρωνύμιό του, δηλαδή τον Αθλητισμό, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό. Σήμερα, 14 μήνες αργότερα, το πολιτιστικό τμήμα του Σωματείου μας με τις εκδόσεις του έτυχε την τιμή της βράβευσης από το αρχαιότερο ελληνικό λογοτεχνικό σωματείο της χώρας μας, την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, με το σκεπτικό ότι μέσω των εκδόσεων του «βρίσκεται δίπλα στους Δημιουργούς, καθώς εκδίδει ΔΩΡΕΑΝ τα έργα τους, τα οποία αναρτά στο Διαδίκτυο, για να διαβαστούν ελευθέρως, από το αναγνωστικό κοινό». Το σκεπτικό της βράβευσης αυτής ταυτίζεται απόλυτα με τον σκοπό που έθετε το διοικητικό συμβούλιο του Σωματείου μας στο πρώτο εκείνο editorial, δηλαδή: «να αναδείξει, το έργο νέων δημιουργών, επιστημόνων και καλλιτεχνών. Να παράσχει το μέσο έκφρασης και το βήμα κοινοποίησης των ιδεών, των απόψεων αλλά και τον χώρο έκθεσης των δημιουργημάτων τους» και αποτελεί την ηθική επιβράβευση τόσο της συνέπειας των λόγων μας, όσο και της αφιλοκερδούς προσπάθειάς μας. Μας ωθεί λοιπόν όχι να επαναπαυόμαστε, αλλά να θέσουμε τον πήχη ακόμα υψηλότερα, και μας δίνει την δύναμη να αντιπαρερχόμαστε δυσκολίες και «τρικλοποδιές» αλλά και την πρόκληση εκείνη για τα άλλα μας τμήματα. Σήμερα, πρώτη μέρα ενός Νέου Χρόνου, διαπιστώνουμε πιο πολύ από ποτέ την αναγκαιότητα αυτών των λόγων που δημιούργησαν το Stigma, και σας ευχόμαστε Υγεία και Συλλογικότητα, Αισιοδοξία και υψηλά Ιδανικά.

τονιστείτε..

.!

Αγαπητοί αναγνώστες

Το ΔΣ

Editorial...

Δράσεις και αποδράσεις..!!

Γεωργία Μπέη

10.12.2017 Φωτοεξόρμηση στην Χριστουγεννιάτικη Αθήνα Τείνει πλέον να καθιερωθεί από την ομάδα μας, η φωτοεξόρμηση που επιχειρούμε κάθε χρόνο στο εορταστικά διαμορφωμένο χριστουγεννιάτικο τοπίο της Αθήνας. Έτσι, όλοι εμείς που αντιλαμβανόμαστε την αποτύπωση φωτογραφικών στιγμών ως ένα ευρύ εκφραστικό και δημιουργικό μέσο, πιστοί στο ραντεβού μας, συνυπήρξαμε για λίγες ώρες προκειμένου να απαθανατίσουμε τον αγέρωχο αν και γυάλινο δρομέα του Κ. Βαρώτσου, τους ακοίμητους φρουρούς του Άγνωστου Στρατιώτη, τη φωταγωγημένη Πανεπιστημίου και Ακαδημίας που συναγωνίζονται σε καλαισθησία και χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα τις μεγάλες boulevard του Παρισιού ή τις avenue του Λονδίνου και της Ν. Υόρκης. Αντλώντας περισσή ενέργεια από την χαλαρή ατμόσφαιρα ανταλλάξαμε τις ευχές μας για μια νέα πλούσια φωτογραφική χρονιά. (https://www.facebook.com/media/set/?set=oa.10396619028 42980&type=3).

4

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τονιστείτε.. σ υν

Ποιεί τιμή για το ΑΘΛΕΠΟΛΙΣ και την εκδοτική του ομάδα ΠΕΝΤΑΔΡΟΝ, το βραβείο που απονεμήθηκε από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών στις 15/12/2017. Η Κριτική Επιτροπή της Ένωσης που αποτελείται από τους κ.κ. Λευτέρη Β. Τζόκα, Πρόεδρο και τους Δημ. Παπαδημητρίου και Χρ. Γκόντζο στην κατάμεστη αίθουσα του 8ου ορόφου της ΧΑΝ, Ακαδημίας 36 βράβευσαν το Σωματείο ΑΘΛΕΟΠΟΛΙΣ και την εκδοτική του ομάδα «Πέντανδρον». Το βραβείο παρέλαβε ο Πρόεδρος του Σωματείου. (http://www.athlepolis.gr/aponomh-vraveioy/).

.!

15.12.2017 Βράβευση Πέντανδρον από Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών

5

15.12.2017 Βράβευση Κωνσταντίας Φαγαδάκη από Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών Στο μέλος του Συλλόγου μας κ. Κωνσταντία Φαγαδάκη απονεμήθηκε το πρώτο βραβείο ποίησης και εικονογράφησης για το βιβλίο της «Αθάνατη Σπορά», έκδοση του Σωματείου μας (Φεβρουάριος 2017) από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών στις 15/12/2017 σε ειδική τιμητική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Της ΧΑΝ, Ακαδημίας 36 . Η «Αθάνατη Σπορά» με απαλό βηματισμό σαν μέσα από ήχους άρπας μας ταξιδεύει στο «ρυθμικό βηματισμό της ευθείας» ενώ οι «ελπίδες των στεριών παγώνουν στο μελανιασμένο ξέφωτο της νέας μέρας…». Με την τεχνική των δημιουργών που δεν προκαλούν και δεν συσκοτίζουν η Κ. Φαγαδάκη μας τυλίγει με το «άρωμα της αγάπης που λιώνει το γυαλί» και μας βοηθά να καταφεύγουμε στο άνοιγμα των δικών μας και πολύ προσωπικών «Πυλών». ■ (http://www.athlepolis.gr/aponomh-vraveioy/).

6

ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΔΟΚΙΜΙΑ – ΣΤΙΧΟΙ Λευτέρης Τζόκας ...«το χέρι δεν γράφει μόνο του στο χαρτί. Κάποια μυστική δύναμη το καθοδηγεί: Η έμπνευση είχε αναφέρει σε μια συνέντευξή του ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών Λ. Τζόκας. ...και σίγουρα αυτό το χέρι έχει πολλά να διαμηνύσει όταν βουτά το μελάνι «στου φεγγαριού τ’ αλώνι». Η γραφή του διακρίνεται από τον ψυχικό πλούτο και το λεξιλόγιό του αντλημένο πάντα από την φωτεινή όψη της ζωής, αισιόδοξη ακόμη και στον πόνο. Πλημμυρισμένη απο ήχους και εικόνες σε ένα γαϊτανάκι συναισθημάτων. Μας καλεί να νιώσουμε το κύμα της έμπνευσης και να ακούσουμε όλα όσα ενδόμυχα είχε «εμφιαλώσει» μέσα σε γράμματα που βρήκαν στεριά στα ακρογιάλια της Ποίησης. ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΕΙΚΑΣΜΑ Μιχάλης Μεταξάς

Μαρία Μαράκη

«Κι όμως εδώ που δεν φυτρώνει τίποτε, η ομορφιά και η αρμονία, στην βιομηχανική μορφολογία με την μαυρίλα συνοδοιπορούν πλάι στην θάλασσα και στον γλαυκό ουρανό...». Την απάντηση σ’ όλα αυτά δίνει η ίδια η δομή του ακρωτηριασμένου εργοστασίου, που αποπνέει ακόμη με πάθος πύρινο την αχαλίνωτη οσμή και την βουή ανθρώπων και φωσφόρου απ’ την πανύψηλη υψικάμινό του ξερνώντας στίχους ποιητών και εικόνες φωτογράφων...

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΨΗΓΜΑΤΑ ΨΥΧΗΣ Μιχάλης Δεματάς Ο Μιχάλης Δεματάς γεννήθηκε στη Ζυρίχη της Ελβετίας το 1973. Έχει πτυχίο Ηλεκτρονικού Εγκαταστάσεων και Αυτοματισμού και εργάζεται στον Δημόσιο Τομέα. Ζει με την οικογένειά του στον Βόλο. Έχει πάθος με την ποίηση κάτι που διακρίνεται από την εύστοχη χρήση των λέξεων και των εικόνων, προκειμένου να αποδώσει τα λεπτά αισθήματα που διατρέχουν τον ποιητικό του λόγο. Είναι η πρώτη του απόπειρα να εκτεθεί στο κοινό και κρίνουμε πως κακώς καθυστέρησε τόσο.

Φωτογραφικη συλλογη – discover – ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ.

«Discover» για εμάς δεν σημαίνει μόνο ανακαλύπτω, αλλά γνωστοποιώ και δημοσιοποιώ, γίνομαι κοινωνός αυτής της ανακάλυψης. Έτσι μέσω αυτής της σειράς λευκωμάτων το Σωματείο μας αποσκοπεί να αναδείξει την δουλειά ερασιτεχνών φωτογράφων και να προβάλει το έργο τους.

17 φωτογραφίες σε 17 λευκώματα που εκφράζουν το ύφος, την οπτική και την σκέψη του δημιουργού τους και έχουν επιλεγεί με γνώμονα το συναίσθημα και όχι απαραίτητα την τεχνική εντέλεια και επαγγελματική ποιότητα του κάθε δημιουργού.

Επιλέγουμε και εκδίδουμε... www.athlepolis.gr

7

Φωτογραφικη συλλογη

– discover – ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ.

Το Πέντανδρον σε συνεργασία με τον φωτογραφικό όμιλο Πρίσμα του αθλητικού επιστημονικού σωματείου ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. προβαίνει στην έκδοση ειδικής σειράς φωτογραφικών λευκωμάτων. Στην σειρά αυτή δόθηκε το όνομα «Discover», που δεν σημαίνει μόνο ανακαλύπτω, αλλά γνωστοποιώ κάτι που δεν είναι γνωστό, βρίσκω κάτι ή κάποιον που δεν ήξερα νωρίτερα και ίσως τυχαία φέρνω στο φως. Τόσο η ονοματοδοσία όσο

8

και παραγωγή αυτής της σειράς ανάδοχο έχουν την κ. Ειρήνη Βρεττού που επιμελείται και αυτήν την εκδοτική προσπάθεια του Σωματείου μας. Το Σωματείο μας αποσκοπεί

με την έκδοση αυτή (ηλεκτρονική και έντυπη) να αναδείξει την δουλειά νέων φωτογράφων και να προβάλει το έργο των μελών του. Οι 17 φωτογραφίες που θα συμπεριληφθούν σε κάθε λεύ-

κωμα εκφράζουν αποκλειστικά το ύφος και το πνεύμα των δημιουργών τους και έχουν επιλεγεί με γνώμονα το συναίσθημα και όχι απαραίτητα την τεχνική εντέλεια και επαγγελματική ποιότητα

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

του κάθε δημιουργού. Τόσο ο συνοδευτικός τίτλος του λευκώματος, όσο και η χρωματική επιμέλειά του αποτελούν υλοποίηση της πρότασης του φωτογράφου.

Όσοι θελήσουν να συμμετέχουν και να προσφέρουν σε αυτήν την εκδοτική προσπάθεια του ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ., το μόνο βέβαιο είναι ότι βρουν πρόθυμους υποστηρικτές τα μέλη του. ■

9

ΛΙΓΕΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΥΧΤΕΣ Ισίδωρος Ζουργός Eκδόσεις: ΠΑΤΑΚΗ «Λίγες και μία νύχτες» και η πλοκή ενός ιδιότυπου παραμυθιού αρχίζει, να ξετυλίγεται στη λεωφόρο των Εξοχών, κάπου στη Θεσσαλονίκη του 1909. Ο αφηγητής και συγγραφέας αυτού του μυθιστορήματος είναι ο Ισίδωρος Ζουργός. Γέννημα και θρέμμα τη Θεσσαλονίκης, όπου ζει και εργάζεται ως σήμερα ως εκπαιδευτικός, αλλά που ωστόσο φροντίζει να «πλάσει και να ζωντανέψει» άλλες πόλεις και πρόσωπα ως πνευματικός γεννήτορας κάμποσων μυθιστορημάτων: «Φράουστ», «Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού», «Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού», «Στη σκιά της πεταλούδας», «Η αηδονόπιτα», «Η ανεμώλια», «Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμοσίνο» και ένα σενάριο για την ταινία «Όχθες» –που προβλήθηκε τον Μάρτιο του 2015– συγκαταλέγονται στο ενεργητικό του και «στολίζουν» τη συγγραφική μας λογοτεχνική ιστορία, διανθίζοντάς τη, με λογοτεχνικές σελίδες που περιέχουν ένα ελκυστικό αμάλγαμα ηρώων που ταξιδεύουν, ερωτεύονται, μάχονται με τους προσωπικούς τους δαίμονες, τα έμφυτα ή επίκτητα ελαττώματά τους, ενώ τους πλαισιώνει ένα

10

φόντο ιστορικό, ποτισμένο με δόσεις πικρής ή γλυκιάς αλήθειας για τις εκάστοτε ανθρώπινες επιλογές. Ο Ισίδωρος Ζουργός, ένας «ποιητής» της πεζογραφίας, μας συναντά εδώ απόψε με τις «Λίγες και μια νύχτες», εντούτοις, δεν μοιάζει με τον παραμυθά του αραβικού κόσμου, ούτε πλάθει ιστορίες σαν και εκείνες της Σεχραζάντ, για να γοητεύσει και να ξεγελάσει τον Πέρση βασιλιά. Αντιθέτως, μέσα από το μυθιστορηματικό του έργο μας παρασέρνει σε έναν κύκλο μιας βαθειάς αποδεδειγμένης αλήθειας, μιας αλήθειας που διαφεντεύει αιώνες τώρα τη μοίρα του ανθρώπινου γένους και που την καθορίζει. Ο συγγραφέας μας την υπενθυμίζει, μέσω περιγραφικών γλωσσικών σχημάτων και απολαυστικών συμφράσεων, και δεν είναι άλλη από εκείνο το ελκυστικό αντιθετικό δίπολο πόλεμος versus έρως. Η αλήθεια αυτή της διαρκούς μετάθεσης από καταστάσεις πολέμου σε καταστάσεις έρωτα είναι κυριαρχική, σε κάθε σελίδα αυτού του πλέγματος ιστορίας και μύθου, και ο αναγνώστης δεν εφησυχάζει στιγμή. Η φαντασία του υποχρεώνεται σε διαρκή εγρήγορση λόγω της επιταγής που θέτει το ίδιο το κείμενο να αναπολήσει ιστορικά στοιχεία και ταυτόχρονα να σκηνογραφήσει το μυθιστορηματικό περιβάλλον από την όψη των κτηρίων της Θεσσαλονίκης του 1909 έως το «κοστούμι» του «είναι», αλλά και του «φαίνεσθαι», των ηρώων. Μέσα σε αυτήν την εναλλαγή πολεμικών ή ερωτικών «ιαχών», το νήμα της πλοκής της ιστορίας πιάνεται αρχικά από τα αιχμηρά βέλη του έρωτα που τυλίγουν γύρω τους τις πρώτες σκέψεις, τις πρώτες προθέσεις των ηρώων. Ο έρωτας, η γυναικεία όψη που κρυφο-

γελά στην καρδιά του πρωταγωνιστή του, Λευτέρη Ζεύγου, γίνεται εκείνη η κινητήρια δύναμη και ο χάρτης των σχεδίων του, το χέρι που ωθεί το κουβάρι των γεγονότων και των εξελίξεων, στην οδό των Εξοχών, στην οδό που ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος καλείται να μας απογυμνώσει φιλοδοξίες και πόθους, μα πιο πολύ την πληγή μιας αγάπης που τον κατατρέχει σαν σκιά. Αυτή η σκιά γίνεται μια προσκολλημένη σκέψη στα κύτταρα του μυαλού του, γίνεται στόχος, καραδοκεί σε κάθε του βήμα, γίνεται μνήμη, αφόρητος πόνος, μα εν τέλει λόγος ύπαρξης. Κι αν άλλες σκιές τον περιτριγυρίζουν, κι αν άλλες γυναικείες φιγούρες, χορεύουν γύρω του, αυτός τις αρπάζει για ένα σύντομο χορό, άλλοτε τυχοδιωκτικό ή συντροφικό κι άλλοτε απλώς για έναν χορό σαρκικού πάθους, μα τα βήματά του πάντοτε λοξοδρομούν απ’ αυτές, γίνονται μοναχικά, αλλάζουν πορείες, για να κρατήσουν λίγη απ’ τη δύναμή τους, ώστε να σταθούν ισάξια κάποτε, ενώπιον εκείνου του μοιραίου προσώπου που καθορίζει τον ψυχισμό του και του θίγει την ελλειμματικότητα του, είτε υλική, είτε συναισθηματική. Η γυναίκα όμως, η όψη του γοητευτικού θηλυκού... είναι αυτή που τον φέρνει μπροστά στην πιο μεγάλη δοκιμασία... τον πόλεμο, είναι αυτή που παραδίδει το νήμα στο επόμενο στάδιο, σ’ αυτή την πασίγνωστη μανιώδη τρέλα των ανθρώπων. Ο έρωτας πρόσκαιρα του ανοίγει τις πύλες της κολάσεως και ο Λευτέρης φτάνει, σαν άλλος Ιάσωνας να βρει το χρυσόμαλλο δέρας της ζωής του, στην παραζάλη του εμφύλιου ρωσικού πολέμου, των μπολσεβίκων, της ανατροπής. Ο συγγραφέας φέρνει τον ήρωα του αντιμέτωπο με τον πόλεμο, με τον ρώσικο εμφύλιο πόλεμο, με μια ιστορι-

Βιβλία που διαβάσαμε και σας προτείνουμε! Μαρία Καρατζογιάννη

κή αλήθεια και γίνεται αυτή η πρώτη δοκιμασία για τον ήρωα μας , θυμίζοντας μας εκείνη την αφηγηματική τεχνοτροπία των παραμυθιών, πώς για κάθε βήμα προσωπικής προόδου του δοκιμαζόμενου ή τέλος πάντων της ανέλιξης ακόμη και ολόκληρων λαών, «για να γυρίσει ο τροχός» της ζωής, χρειάζεται αίμα, μάχη και πόνος, αναμετρήσεις με ορατούς και αόρατους εχθρούς ή έστω η επιτυχής περάτωση μιας υπεράνθρωπης δοκιμασίας. Το μυθιστόρημα μέσω του Λευτέρη Ζεύγου που γίνεται ένας στρατιώτης του Συμμαχικού Στρατού στα 1918, μας πληροφορεί ιστορικά: Οι Συμμαχικές δυνάμεις, αποτελούμενες από οκτώ ξένα έθνη καλούνται να ανατρέψουν τον ορμητικό Ερυθρό Στρατό που επιχειρεί,να εγκαθιδρύσει στη χώρα της Ρωσίας, την μπολσεβίκικη μορφή του σοσιαλισμού και να εξοβελίσει κάθε πιθανότητα μοναρχισμού και καπιταλισμού. Η σύγκρουση είναι αιματηρή και η εμπλοκή ξυπνά τα άγρια ένστικτα των αντικρουόμενων, ο ήρωας μας τρομοκρατείται. Οι Συμμαχικές Δυνάμεις ηττώνται από τις Λευκές ένοπλες Δυνάμεις της Νότιας Ρωσίας στην Ουκρανία και ειδικότερα στη Σιβηρία του 1919, μάχες και αψιμαχίες συνεχίζονται έως στα 1924, ενώ 7.000.000 έως 12.000.000 ανθρώπων ήταν οι απώλειες του ρωσικού εμφύλιου πολέμου, ο ήρωάς μας ξεφεύγει και διασώζεται. Και έτσι, ο φιλίστωρ συγγραφέας μας φανερώνει τον πραγματικό αντίκτυπο αυτών των ιστορικών πληροφοριών, μέσω του τυχοδιωκτικού του ήρωα. Οι αριθμοί, οι ημερομηνίες και τα γεγονότα δεν μοιάζουν πια με μια ψυχρή καταχώρηση, δεν ηχούν στα αυτιά μας, σαν μια ιστορική σημείωση στο χρονοδιάγραμμα μιας ακόμη πολεμικής σύγκρουσης. Απεναντίας, γίνονται

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

απλές υποσημειώσεις, σχεδόν περιττές λεπτομέρειες, μπροστά στο βίωμα του ήρωα, καθώς εκεί αποκαλύπτεται ο πυρήνας της ιστορίας, στην αναμέτρηση των ανθρώπων με τα γεγονότα που υποχρεώνονται να αντιμετωπίσουν, και στη χαλεπότητα των συνθηκών που αγκαλιάζει ολάκαιρη την ύπαρξή τους και καλούνται να την αποτινάξουν. Η αγριότητα του πολέμου, οι υλικές και ανθρώπινες απώλειες, η βίαιη αποκοπή από τα όνειρα, από την εξέλιξη, αποκτούν «σάρκα και οστά» μέσα από την περιγραφική ένταση του κειμένου που συγκλονίζει και προβληματίζει, ενώ θέτει το εξής ερώτημα: «Μέχρι ποιο σημείο δύναται να φτάσει η βαρβαρότητα του πολέμου;» μα κι απ’ την άλλη «Πώς, με ποια δύναμη ο άνθρωπος αναγεννιέται μέσα από τα ερείπιά του και αναζητά την επαναφορά του στη ζωή;» Και να που ο ήρωας απ’ τις «μία και λίγες νύχτες» απαντά: «Χρόνια αργότερα ο Λευτέρης Ζεύγος θ’ αναρωτηθεί πολλές φορές πώς επέζησε εκείνων των ημερών, ποιος άγγελος με μαύρα φτερά τα είχε απλώσει προστατευτικά και τον είχε γλιτώσει απ’ τα εγκλήματα του λευκού του χιονιού που ήταν βαρύ σαν χαλίκι, του χιονόλευκου ορίζοντα, του ίδιου του ήλιου πίσω απ τα σύννεφα που είχε χάσει το χρώμα του εγκαταλείποντας το περίφημο κίτρινο και τώρα τον αντίκριζες κατάματα χωρίς να φοβάσαι...» Μα ποιος άλλον, λοιπόν, απ’ το άγγελο του έρωτα για την ίδια τη ζωή, θα σκεφτόταν ο αναγνώστης. Αυτός επιτρέπει στον Λευτέρη Ζεύγο να ελπίσει, αυτός επιτρέπει στην Κλωθώ, να ξετυλίξει το νήμα της απερίσπαστη και να εξορίσει την Άτροπο, έστω και πρόσκαιρα, έως ότου ο ήρωας να βρει την ορθή πορεία του ξανά. Όσο ξετυλίγεται αυτό το νήμα, άλλο τόσο υφαίνε-

ται και η ιστορία του Λευτέρη Ζεύγου που παραδίδεται ξανά στον έρωτα του χρήματος, της φιλοδοξίας του, της κοινωνικής ανέλιξης, σχηματίζοντας τα σκαλοπάτια εκείνα που θα τον φέρουν στην πολυπόθητη θέση να αγγίξει τη μορφή του πραγματικού έρωτα, στο πρόσωπο μιας γυναίκας. Και είναι αυτή η σκηνή που τον αποκαλύπτει... «Μπήκε στο σπίτι του φορτωμένος με το πακέτο απ’ το μαγαζί του Εβραίου. Σκέφτηκε πως θα μπορούσε να είναι ένα δώρο ακόμη γι’ αυτήν και ταυτόχρονα, ένα σύμβολο, μια υπενθύμιση του χαμένου τους χρόνου. Ο κούκος ένα πουλί μοναχικό, που δεν κουράζεται να στέλνει τις γρίλιες του στην ερημιά. Αυτός ο ίδιος ήταν ένας κούκος, ένας μοναχικός άνδρας της αποδημίας ρυθμισμένος σε κείνο το παλιό του όνειρο να βγαίνει κάθε τόσο και να το διαλαλεί – ότι πάντα σκόπευε να πλουτίσει, να γίνει νοικοκύρης της συνοικίας των Εξοχών και να γεράσει μαζί της δίπλα σε αποξηραμένα άνθη, δαντέλες και γαλλικά μυθιστορήματα.» Εν κατακλείδι, ο Ισίδωρος Ζουργός, ως ένας εξαίσιος επόπτης της ανθρώπινης ψυχολογίας, ως ένας ακριβής ανιχνευτής των κινήτρων της ανθρώπινης δράσης, ως ένας δημιουργός μυθιστορήματος που αναμειγνύει εξαίρετα την ιστορική αλήθεια με τον μύθο, πράγματι και επιβεβαιωμένα δεν μοιάζει με τον παραμυθά του αραβικού κόσμου, ούτε πλάθει ιστορίες σαν και εκείνες της Σεχραζάντ για να γοητεύσει και να ξεγελάσει τον Πέρση βασιλιά, μα πάρα μόνο στέκει γνώμονας και οδηγός, μια τερπνή γραφή για να μας αποκαλύψει με τρόπο μαγευτικό τη θολή πολλές φορές αλήθεια της ζωής, μέσα από την περιπέτεια ευάλωτων και γήινων ηρώων. ■

11

Tην Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου 2017, στις 18:00. αίθουσα ΧΑΝ Αθηνών, Ακαδημίας 36 και Ομήρου η Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών απένειμε ειδικό βραβείο στην εκδοτική ομάδα του Σωματείου μας ΠΕΝΤΑΝΔΡΟΝ με το σκεπτικό ότι «βρίσκεται δίπλα στους Δημιουργούς καθώς εκδίδει ΔΩΡΕΑΝ τα έργα τους, τα οποία αναρτά στο Διαδίκτυο, για να διαβαστούν ελευθέρως, από το αναγνωστικό κοινό».

12

.!

τονιστείτε.. σ υν Εύφημο μνεία στον ποιητικό διαγωνισμό «Ο Έρωτας στα χρόνια του φόβου» ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ 2017, απηύθυνε το μέλος του Ομίλου Φθιωτών Λογοτεχνών και Συγγραφέων κ. Μπάμπης Τσέλος, Λογοτέχνης και Εικαστικός. Βρίσκεσαι στα χρόνια, που φοβάσαι να ονειρευτείς. Τα όνειρά σου προσκρούουν στον ορίζοντα της πραγματικότητας. Το μέλλον σου αβέβαιο κι αντίπαλος ο εαυτός σου. Στο αδιέξοδο της εποχής μοναδικό διέξοδο, ο έρωτας. Χρέος στην ύπαρξή σου, στη φύση και στον άνθρωπο. Ο έρωτας αγνοεί τα περιττά και ξεκολλά τις μάσκες του φόβου. Είναι η συνέχεια της δημιουργίας. Η τάση του θνητού προς την αθανασία. Να ξέρεις. Είναι ορμητικός. Μακάρι να σε ξεβράζει στην απεραντοσύνη. Η αφή του υπογράφει με πάθος τις πιο μυστικές συμφωνίες. Μια στιγμή του αξίζει πιο πολύ απ' την αιώνια αδιαφορία.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Θα τον καταλάβεις όταν νιώσεις τη δική του αιωνιότητα. Μια ματιά του μπορεί να κατακλύσει ολόκληρο τον κόσμο του μυαλού σου.

Tα τείχη σου με την καρδιά γκρεμίζει. Αποκαλύπτει τα λουλούδια στα δέντρα της αυλή σου. Δίνει φτερά στα χελιδόνια να σπαθίζουν τον ορίζοντα φόβους να διασχίζουνε και να ξυπνάς στ΄αστέρια. Μπάμπης Τσέλος ■

13

Στωικώς δρώντες!

Κωνσταντίνος Μπάσιος

© Φωτογραφιών: Κωνσταντίνος Μπάσιος

Αυτή η, γνωστή, φράση: «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού» έχετε, διερωτηθεί μήπως δεν περιγράφει μόνο χαρακτηριστικά της νεοελληνικής εμπειρίας, αλλά ότι ενδεχομένως υπόγεια και δόλια επικαθορίζει και, ίσως, προτρέπει σε μια ελεγχόμενη μορφή αδράνειας; Με τον τρόπο αυτό και δεν γίνεται ποτέ κάτι και αν παραδόξως τύχει να συμβεί (δηλαδή να μην επιδιωχθεί ή να μην προγραμματισθεί), σχεδόν αυτοματοποιημένα να καταταχθεί σε μια αέναη φάση προσωρινότητας... Αν, λοιπόν, η προαναφερθείσα συνθήκη συνδυασθεί με τη χρονική συγκυρία της εποχής μας, η οποία αναδίδει συνεχώς μια αίσθηση φθοράς και παρακμής, προφανώς αντιλαμβάνεσθε την αδιόρατη ανάγκη για μια κάποια αντίστιξη ως προς όλα αυτά που ελέχθησαν.

14

Η κομβική θέση του πανεπιστημιακού κτηρίου στις συμβολές των οδών Αιόλου – Κολοκοτρώνη – Βασιλικής, μέσα στο ιστορικό/εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας, ωστόσο, δεν υποστηριζόταν από τον τρόπο που οι ισόγειοι χώροι παρέμεναν «ανεκμετάλλευτοι», μια λέξη-κλειδί, για το πώς αντιμετωπίζεται, ακόμα και ένας ακαδημαϊκός χώρος, που έχει από την κατασκευή του όλη την προφανή διάταξη όγκου για να λειτουργήσει ως κατάστημα. Από τον Απρίλιο του 2014, που ορίσθηκα με Πράξη Πρύτανη (μετά από πρόταση του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης) Επόπτης στο συγκεκριμένο κτήριο, θεώρησα ότι η παντελής έλλειψη φροντίδας, καθαριότητας, σήμανσης και φωτισμού δεν αφορούσε μόνο τους ισογείους χώρους. Αντιθέτως επηρέαζε την όλη αί-

σθηση, την εντύπωση, το ρόλο και την αποστολή που έχει ένα πανεπιστημιακό κτήριο στο κέντρο της πόλης. Σταδιακά αλλά και συστηματικά οι επιμέρους προβληματικές όψεις των ισογείων άλλαξαν. Εδώ, μάλλον θα πρέπει να επεξηγηθεί ότι λόγω των οικοδομικών κανονισμών της μεταπολεμικής περιόδου, το συγκεκριμένο οικοδόμημα, το οποίο ανεγέρθη στη θέση δυο νεοκλασικών, όχι μόνο είναι πολυώροφο, αλλά διαθέτει και μια εγγεγραμμένη τριμέτωπη Παρόδιο Στοά (εξ ου και ο τίτλος), η οποία παρακολουθεί όλο το κτήριο, κατά μήκος των τριών οδών όπου ανοικοδομήθηκε. Φέτος, προς το τέλος της Άνοιξης, όταν καθαρίστηκαν τα taggings (οι γνωστές υπογραφές-σημάνσεις που ένα τμήμα της νέας γενιάς έχει ανάγκη να εκφράσει με spray παντού πλέ-

ον -προφανώς ελλείψει άλλων τρόπων εκδήλωσης μιας ιδιοπροσωπίας και ενός αυτοπροσδιορισμού...) από τους πεσσούς της Στοάς, ήταν η κατάλληλη χρονική συγκυρία να προκύψει μια ουσιαστική παρέμβαση ως προς τη λειτουργία της Παροδίου Στοάς: αφού το περιεχόμενο, που είναι αποθηκευμένο μέσα στα, επί χρόνια, κλειστά καταστήματα, δεν μπορούσε να μετακινηθεί, στην κυριολεξία καλύφθηκε από ένα λευκό ύφασμα. Τότε προέκυψαν και αναδείχθηκαν οι εννέα μεγάλες-ενιαίες προθήκες. Από εκεί και μετά, όλα σχεδόν εξελίχθηκαν με ρυθμούς καταιγιστικούς. Η Λία Σταμοπούλου, μια ιδιαιτέρως αξιόλογη ζωγράφος, δέχθηκε με ενθουσιασμό να εκθέσει πίνακες της. Οπότε η υπόδειξη, με την αλλαγή του παραδείγματος, επισυνέβη. Οι επιπτώσεις από τη συγκεκριμένη μετασκευή είναι μάλλον πολύ σοβαρές, για να μείνουν ασχολίαστες.

1) Τίθεται το ζήτημα της λειτουργίας των πανεπιστημιακών κτηρίων, κατ’ αρχάς και στο σύνολό τους. Ο εξωραϊσμός είχε καταστεί πρόφαση για την ουδετεροποίηση και απονέκρωση ζωντανών κοινωνικών κινηματικών χώρων, όπως είναι τα πανεπιστήμια. Αλλά από την άλλη πλευρά, έχει ήδη διαμορφωθεί μια πολιτική κουλτούρα και συμπεριφορά, η οποία έχει στην κυριολεξία ακυρώσει κάθε άλλη πιθανή προσλαμβάνουσα παράσταση και διαχείριση ως προς το δημόσιο χώρο. Κάτι που είναι μάλλον προβληματικό.

2) Διαμορφώνεται μια άλλη, πιο δυναμική αντίληψη ως προς τη λειτουργία της τέχνης, κάτι που ακούστηκε όλη αυτήν την περίοδο, που έχουμε την έκθεση της Λίας. Στην κυριολεξία «βγαίνει στον δρόμο», προσφέροντας ένα αδιαμεσολάβητο διάλογο με τον

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

θεατή. Η από-ιδρυματοποίηση και η από-μουσειοποίηση είναι ένα τεράστιο ζήτημα και ταυτόχρονα επιφυλάσσει ένα δημιουργικό αιφνιδιασμό στον άνθρωπο που τυχαίνει να περάσει από την περιοχή, χωρίς να έχει επηρεασθεί από μια προηγούμενη σκέψη: «θα πάω σε μια έκθεση».

3) Εκφεύγει του εμπορευματικού χαρακτήρα των ιδιωτικών γκαλερί, η οποία προφανώς είναι μια τομή στα εικαστικά πράγματα. Τις όποιες μακροπρόθεσμες επιρροές, όμως, θέλουμε ακόμα χρόνο για να εκτιμήσουμε και να αναστοχασθούμε.

καστικός, δηλαδή ζωγράφος, και αυτό είναι ένα με την ψυχοσύνθεσή του, αν ευνοηθεί από το περιβάλλον του και το εξωτερικεύσει τότε ισχύει το δεύτερο, διακατέχεται.

Λία Σταμοπούλου «Σαν μια αναπάντεχη έκπληξη»

Στη δική μου τέχνη εφήμερο δεν υπάρχει, μόνο διαχρονικό. Tα υπόλοιπα, ουσιώδες, πρωτότυπο, διαφορετικό, είναι μέρος του έργου του κάθε εικαστικού.

1) Ζωγράφος είναι ο τελειόφοιτος της σχολής καλών τεχνών ή εκείνος που τον διακατέχει το δαιμόνιο της εικαστικής δημιουργίας; Πιστεύω ότι κάποιος γεννιέται ει-

2) Πώς το παρόν ως ανύπαρκτο χρονικό γεγονός επιδρά στην εικαστική έκφραση; Το παρόν είναι πάντα εκεί και σαφώς επηρεάζει.

3) Τι είναι πρωτότυπο, διαφορετικό, ουσιώδες, τι εφήμερο, διαχρονικό, πώς το ξεχωρίζετε και πώς το εντάσσετε στο έργο σας;

4) Η επανάσταση στην τέχνη είχε ως πρωτοστάτες την Ζωγραφική και την

15

Ποίηση. Σήμερα υπάρχει χώρος για κάτι τέτοιο; Μόνο χώρος υπάρχει. Aρχέγονες ιστορίες, όπως το σχήμα «οικογένεια».

5) Υπάρχει στην τέχνη «Άγιο Δισκοπότηρο» ή είναι άλλος ένας γοητευτικός μύθος που όσο υπάρχει το ανθρώπινο είδος κληροδοτείται από γενιά σε γενιά; Θα προτιμούσα να ενώσω τον γοητευτικό μύθο και το Άγιο Δισκοπότηρο και να πω ότι είναι ένα. Όσο υπάρχει το ανθρώπινο είδος, θα μεταφέρεται πάντα και θα αποτελεί τις παραδόσεις που στηρίζεται η τέχνη.

Μονοχρωματική δύναμη

Ρητά σχήματα

16

6) Ποιο το νόημα ή ο σκοπός του έργου σας στα παρηκμασμένα κοινωνι-

Αφηρημένη εκδοχή

κά ή και πολιτικά δρώμενα; Η τέχνη έχει τέτοια αυτονομία που δεν μπορεί να επηρεαστεί, αλλά πολλές φορές τρέφεται από αυτά τα παρηκμασμένα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα.

7) Η ψηφιακή εποχή μας πόσο σας συντροφεύει, επεμβαίνει ή αντίκειται στην τέχνη σας; Είναι ένα τεράστιο βοηθητικό στοιχείο που μόνο ωφελεί και προσφέρει.

8) Ποιοι καλλιτέχνες παλιοί ή σύγχρονοι είναι σημαντικοί για σας και ποιοι σας επηρέασαν στο έργο και στη ζωή σας; Επηρεάστηκα από τους αφηρημένους εξπρεσιονιστές και θεωρώ σημαντικούς όσους έφτασαν στην κορυφή.

9) Θα ζωγραφίζατε κατά παραγγελία μία σύνθεση ή θα προτιμούσατε να απορρίψετε μία καλή αμοιβή για χάρη της τέχνης; Εννοείται ότι δεν μπορώ να ζωγραφίσω κατά παραγγελία και εννοείται ότι το αληθινό έργο δεν έχει τιμή. Μόνο συμβολικές ανταλλαγές.

10) Πόσο σας καθοδηγεί η ποίηση, η φιλοσοφία και η φύση στην έμπνευσή σας; Θεωρώ ότι όλα ισχύουν στην έμπνευση του καλλιτέχνη και η ποίηση και η φιλοσοφία και η φύση.

11) Ποιο είναι το μήνυμα των έργων σας, ποια είναι η επιδίωξή σας; Mήνυμα. Eπιδίωξη. Ας απαντήσω στο δεύτερο. Επιδίωξη. Από τη στιγμή που τελειώνει το έργο η επιδίωξη ειναι

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

η απλή επικοινωνία και το μήνυμα είναι αυτή η καθευατή επικοινωνία.

12) Ζωγραφίζετε υπό συναισθηματική φόρτιση όπως ένας ποιητής γράφει ένα ποίημα ή αφιερώνετε ώρες υποχρεωτικά κάθε μέρα σαν να πηγαίνατε σ’ ένα γραφείο; Το δημιουργικό έργο έχει τελείως διαφορετικούς κανόνες από την καθημερινή υποχρέωση σε ένα γραφείο, παρόλα αυτά ξέρω πολλούς καλλιτέχνες που το συμμερίζονται. Αντιθέτως σε εμένα παίζει μεγάλο ρόλο η συναισθηματική φόρτιση που αυτή καθορίζει τους κανόνες και εμπεριέχει μια ελευθερία που καθιστά τον καλλιτέχνη απόλυτα υπόδουλο αυτής της ελευθερίας.

13) Πώς βλέπετε να εξελίσσονται τα έργα σας με τον χρόνο; Βλέπω την φυσική ροή των πραγμάτων. Όσο μεγαλώνω ωριμάζει το έργο όπως ωριμάζω και εγώ.

14) Σας επηρεάζουν τα παγκόσμια γεγονότα, τα απεικονίζετε στην τέχνη σας ή προτιμάτε να τα αφήνετε απ’ έξω; Άθελά μου. Αφού υπάρχει συναίσθημα επηρεάζεται το έργο μου από τα γεγονότα.

15) Τι προσφέρει σήμερα η τέχνη στους υπόλοιπους, σ’ εμάς τους «κοινούς θνητούς»; Αντιπαρέρχομαι τον όρο «κοινός θνητός». Συμφωνώ όμως ότι αν ο καλλιτέχνης είναι πραγματικός, τότε το έργο του «ζει και βασιλεύει», το ότι ζει συνάμα προσφέρει.

16) Το διαδίκτυο έχει φέρει την τέχνη

πιο κοντά στο κοινό, με εικονικές επισκέψεις σε μουσεία και στα προσωπικά site των καλλιτεχνών. Ποια είναι η άποψή σας γι’ αυτόν τον τρόπο έκθεσης-παρουσίασης άλλα και διαφήμισης της τέχνης; Έχει και τα αρνητικά του και τα θετικά του. Πάντα με γοήτευε να με ανακαλύπτουν, με αυτήν την έννοια χάνεται αυτό το στοιχείο. Παρόλα αυτά το Διαδίκτυο προσφέρει τεράστια αναγνώριση.

17) Σε αρκετά έργα σας διαπιστώνουμε μια αυστηρά χαοτική με σχεδόν αρχιτεκτονικό τρόπο δοσμένη δομή. Σε τι εξυπηρετεί αυτό ως προς το συμβολισμό του έργου σας; Χωρίς καμιά έπαρση, ο αρχιτεκτονικός τρόπος που βλέπετε είναι ότι ξέρω πολύ καλό σχέδιο, γι’ αυτό ίσως τόλμησα τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό. Το χαρτί είναι ένα υλικό που έχει πολλές μορφές. Ανάλογα με το ζωγραφικό υλικό διαφοροποιείται. Ο συμβολισμός θα έλεγα είναι ότι θέλω να δοκιμάσω όλα τα υλικά ζωγραφικής. Ίσως να καταλήξω κάπου ή μπορεί και όχι.

18) Ποιο έργο σας θα ταίριαζε στους στίχους: «Όταν ματώνει η θάλασσα απελπισία κι άρνηση φυτρώνει. Ήμουνα ήρωας κι επαίτης δες, κατάντησα της ειμαρμένης. Ήμουν ηγέτης κι έρμαιο το ριζικό με θέλει. Μα όταν τ’ αστέρια καταρρέουν μες στο χρόνο, πέρα απ’ τα όνειρά μου η Εξιλέωση θα φτερουγίσει, γιατί με μύρα η μοίρα θα με λούσει και τα φτερά μίας σειρήνας ντροπαλής στους σιαμαίους μου αδελφούς κληροδοτεί»; Αυτή η ποίηση είναι μόνη της και πρέπει να παραμείνει, δεν θέλει ταίρι. Είναι τέχνη. Και η τέχνη είναι μοναχική. ■

17

Θέματα επί...σκηνής!

Αλέξης Δεληβοριάς

Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, υπάρχουν δύο «οικογένειες» σκοτεινής ύλης: η βαρυονική και η μη βαρυονική. Η βαρυονική σκοτεινή ύλη είναι συνηθισμένης μορφής ύλη, όπως πλανήτες, δορυφόροι, αστεροειδείς κ.λπ., καφέ και κόκκινοι νάνοι, μαύρες τρύπες καθώς και άλλα «κλασικά» ουράνια σώματα, τα οποία δεν μπορούμε να δούμε είτε επειδή εκπέμπουν ελάχιστη ακτινοβολία, είτε επειδή βρίσκονται πολύ μακριά μας, είτε επειδή κρύβονται μέσα σε νέφη σκόνης. Συλλογικά, αυτά τα ουράνια σώματα ονομάζονται MACHOs (MAssive Compact Halo Objects, δηλαδή Μεγάλης Μάζας Συμπαγή Αντικείμενα της Άλω). Όλες οι έρευνες όμως που έχουν διεξαχθεί ως τώρα απορρίπτουν τη πιθανότητα να αποτελούν αυτά την κυρίαρχη μορφή σκοτεινής ύλης. Αντιθέτως, οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι η σκοτεινή ύλη αντιστοιχεί σε στοιχειώδη σωματίδια που δεν έχουν ακόμα ανιχνευθεί, τα οποία απαρτίζουν την μη βαρυονική ύλη, όπως είναι τα WIMPs (Weakly Interacting Massive Particles, δηλαδή Ασθενώς Αλληλεπιδρώντα Σωματίδια με Μάζα) και τα αξιό-

18

νια. Η ύπαρξη των WIMPs προβλέπεται από ορισμένες θεωρίες που επιχειρούν να διευρύνουν το Καθιερωμένο Πρότυπο της φυσικής των στοιχειωδών σωματιδίων και, θεωρητικά τουλάχιστον, η παραγωγή τους μετά τη Μεγάλη Έκρηξη είναι αυτή που απαιτείται για να εξηγήσει τη σκοτεινή ύλη. Το πρόβλημα με τα WIMPs είναι ότι δεν αλληλεπιδρούν με τη βαρυονική ύλη παρά μόνο διά μέσου της ασθενούς και της βαρυτικής αλληλεπίδρασης και κατά συνέπεια, εάν όντως υπάρχουν, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανιχνευθούν. Τα αξιόνια από την άλλη είναι κι αυτά υποθετικά μέχρι στιγμής σωματίδια, με ουδέτερο φορτίο και απειροελάχιστη μάζα, γεγονός που καθιστά την ανίχνευσή τους εξίσου δύσκολη. Μήπως, όμως, όλα αυτά είναι τελικά μία «αυταπάτη»; Μήπως, με άλλα λόγια, οι γνώσεις μας για την βαρύτητα, την ασθενέστερη απ’ όλες τις αλληλεπιδράσεις της φύσης, είναι εντέλει ελλιπείς, παρά τα όσα είπαμε ως τώρα; Όπως μας έδειξε και η περίπτωση του περιηλίου του Ερμή, θεωρητικά τουλάχιστον, η πιθανότητα αυτή δεν μπορεί σε καμία περίπτωση

να αποκλειστεί. Οι προβλέψεις, ωστόσο, της ΓΘΣ έχουν επιβεβαιωθεί πειραματικά τόσες φορές και το θεωρητικό αυτό οικοδόμημα είναι τόσο ευφυές, που η συντριπτική πλειονότητα των επιστημόνων θεωρεί ότι η πιθανότητα αυτή δεν έχει μεγάλη βάση. Ορισμένοι επιστήμονες, εντούτοις, έχουν ήδη στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση, προτείνοντας εναλλακτικές θεωρίες βαρύτητας. Το 1983, για παράδειγμα, ο Mordechai Milgrom παρουσίασε ένα τροποποιημένο μοντέλο της Νευτώνειας δυναμικής, το οποίο μπορούσε να εξηγήσει τις ταχύτητες περιφοράς των άστρων στους γαλαξίες, χωρίς την σκοτεινή ύλη. Το μοντέλο αυτό, που ονομάστηκε MOND (MOdified Newtonian Dynamics, δηλ. Τροποποιημένη Νευτώνεια Δυναμική), τροποποιεί τον τύπο του Νεύτωνα, ώστε υπό ορισμένες συνθήκες η βαρυτική δύναμη μεταξύ δύο σωμάτων να μειώνεται πιο «ήπια» από το αντίστροφο τετράγωνο της μεταξύ τους απόστασης. Όπως αποδείχτηκε, όμως, η MOND αδυνατούσε να ερμηνεύσει τις παρατηρήσεις που σχετίζονται με τα γαλαξιακά

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

19

σμήνη και υπερσμήνη. Πολύ περισσότερο, δεν μπορούσε να ερμηνεύσει κανένα από την πληθώρα των σχετικιστικών φαινομένων που έχουν αποδειχθεί ξανά και ξανά ότι βρίσκονται σε εξαιρετική συμφωνία με την ΓΘΣ. Πέραν αυτού, όλες οι κοσμολογικές παρατηρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, από την αρχέγονη πυρηνοσύνθεση μέχρι τις διακυμάνσεις της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου και την εξέλιξη των δομών μεγάλης κλίμακας, είναι συμβατές μ΄ ένα σύμπαν, το οποίο εμπεριέχει σκοτεινή ύλη και μάλιστα σε πενταπλάσια ποσότητα σε σχέση με την βαρυονική ύλη. Περίπου 20 χρόνια αργότερα, ο Jacob Bekenstein, βασιζόμενος στην MOND του Milgrom, παρουσίασε το 2004 τη σχετικιστική εκδοχή της, γνωστή ως TeVeS, η οποία εξηγούσε αρκετά από τα σχετικιστικά φαινόμενα που προαναφέραμε. Ωστόσο, η ανακάλυψη όλο και περισσότερων διπλών αστρικών συστημάτων που αποτελούνται από πάλσαρ ή και αστέρες νετρονίων ή και λευκούς νάνους δίνει για πρώτη φορά την ευκαιρία να ελεγχθούν οι προβλέψεις των δύο θεωριών σε συνθήκες ακραίας βαρύτητας και

20

μάλιστα με μεγάλη ακρίβεια. Καθώς τα αστρικά λείψανα αυτών των συστημάτων στροβιλίζονται το ένα γύρω από το άλλο, εκλύουν βαρυτικά κύματα και η επακόλουθη μείωση της συνολικής τους ενέργειας εξαναγκάζει τις τροχιές τους να συρρικνώνονται. Μέχρι στιγμής, οι σχετικές μετρήσεις δείχνουν ότι η συρρίκνωση αυτή βρίσκεται σε εξαιρετική συμφωνία με τις θεωρητικές προβλέψεις της ΓΘΣ, όχι όμως και της TeVeS. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τα ως τώρα δεδομένα, η σκοτεινή ύλη πρέπει να υπάρχει, παρόλο που εξακολουθούμε να αγνοούμε την φύση της. Γι’ αυτό και οι προσπάθειες για την ανίχνευση των σωματιδίων που την απαρτίζουν συνεχίζονται. Την πρόκληση αυτή καλείται να αντιμετωπίσει η νέα γενιά των υπόγειων ανιχνευτών σκοτεινής ύλης, σε συνδυασμό με τα νέα πειράματα που διεξάγονται στον Μεγάλο Αδρονικό Επιταχυντή (LHC) και αλλού και με τη βοήθεια των υπέργειων και διαστημικών μας τηλεσκοπίων. Δεν χρειάζεται να πούμε ότι η οριστική ανίχνευση κάποιων από την πληθώρα των «εξωτικών» σωματιδίων που έχουν

προταθεί προκειμένου να εξηγήσουν την σκοτεινή ύλη θα αποτελέσει ορόσημο στην εξέλιξη των φυσικών επιστημών και θα ανοίξει τον δρόμο σε νέα, ανεξερεύνητα ακόμα, πεδία έρευνας, πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο, που περιγράφει τον μικρόκοσμο των στοιχειωδών σωματιδίων. Ποιο από αυτά θα αποδειχτεί ότι αποτελεί τον κύριο όγκο της σκοτεινής ύλης εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έντονης έρευνας. Ή, ίσως εντέλει, οι επιστήμονες που επιμένουν ότι το λαμπρό οικοδόμημα της ΓΘΣ θα πρέπει να αναθεωρηθεί να έχουν δίκιο. Κανείς δεν ξέρει ακόμη με βεβαιότητα. Γι’ αυτό, καλό θα ήταν ίσως να θυμόμαστε την προτροπή του μεγάλου μυθιστορηματικού ντετέκτιβ Sherlock Holmes: «Όταν θα έχεις αποκλείσει το αδύνατο, οτιδήποτε παραμείνει, όσο απίθανο και να είναι, πρέπει να είναι η αλήθεια». ■

(βλ. περισσότερα: http://www.eugenfound.edu.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=28 &state=archive&return=28)

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

21

Τα ολογράμματα δεν είναι κάτι το καινούργιο, ο εφευρέτης τους Dennis Gabor είχε περιγράψει τη δυνατότητα παραγωγής τους από το 1948 (πήρε μάλιστα και βραβείο Νόμπελ γι’ αυτό), αρκετά χρόνια μάλιστα πριν εφευρεθεί το laser (1960) που αποτέλεσε την ιδανική πηγή της απαιτούμενης μονοχρωματικής ακτινοβολίας. Πριν δούμε όμως πώς λειτουργεί η ολογραφία, είχαι χρήσιμο να δούμε πως λειτουργεί το laser και τι είναι το φαινόμενο της συμβολής. Το laser (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation), είναι μια οπτική συσκευή που παράγει μονοχρωματική ακτινοβολία, δηλαδή φως ενός πολύ συγκεκριμένου μήκους κύματος. Είναι γνωστό ότι το φως είναι ηλε-

Εικ. 1 Φαίνονται καθαρά οι διαφορετικές συχνότητες των διαφόρων χρωμάτων που αποτελούν το λευκό φως.

22

κτρομαγνητική ακτινοβολία, και επίσης ότι το «λευκό» φως αποτελείται από ένα μείγμα διαφορετικών χρωμάτων (τα βασικά είναι τα γνωστά επτά του ουράνιου τόξου), στα οποία όπως έδειξε ο Νεύτωνας μπορεί να αναλυθεί το λευκό φως χρησιμοποιώντας ένα πρίσμα (εικ. 1). Όμως, η κάθε απόχρωση του φωτός αντιστοιχεί σε διαφορετική συχνότητα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, και αυτό δεν επιτρέπει να πάρουμε μια ξεκάθαρη εικόνα σε μια διάταξη συμβολής, για την οποία θα μιλήσουμε παρακάτω. Το βασικό πλεονέκτημα του laser είναι ότι εξαιτίας του τρόπου που παράγεται η φωτεινή δέσμη του (με εκπομπή της ενέργειας αποδιέγερσης των ηλεκτρονίων των ατόμων του αερίου που περιέχει, η οποία είναι συγκεκριμένη και χαρακτηριστική για κάθε αέριο), το φως του απο-

τελείται από μονοχρωματική ακτινοβολία, δηλαδή μιας μόνο συχνότητας (εικ.

3). Αφού λοιπόν εξασφαλίσαμε την πηγή του μονοχρωματικού φωτός, ας δούμε τι είναι το φαινόμενο της συμβολής. Όμως πριν απ’αυτό, πρέπει να δούμε τι είναι περίθλαση. Το φαινόμενο της περίθλασης (όπως και της συμβολής) αναφέρεται σε κύματα οποιασδήποτε μορφής, αλλά τα πιο χαρακτηριστικά και εύκολα παρατηρήσιμα είναι τα κύματα της θάλασσας, που όταν περάσουν μέσα από ένα στενό άνοιγμα «ανοίγουν» δημιουργώντας ένα τόξο προς τα έξω (εικ. 4).. Αν τώρα έχουμε δύο ανοίγματα, δημιουργούνται δύο φαινόμενα περίθλασης που συνδυάζονται μεταξύ τους ώστε να δημιουργήσουν ένα «μοτίβο» κορυφών και κοιλάδων, καθώς σε άλλα σημεία το

Εικ. 2 Πώς μία διέγερση (από εξωτερική πηγή ενέργειας) ενός ηλεκτρονίου ώστε να μεταπηδήσει σε τροχιά υψηλότερης ενέργειας προκαλεί στη συνέχεια την αυτόματη επαναφορά του ηλεκτρονίου στην προηγούμενη ευσταθέστερη κατάσταση, εκπέμποντας την πλεονάζουσα ενέργεια σαν φωτόνιο. Επειδή τα άτομα είναι του ίδιου στοιχείου, τα φωτόνια που εκπέμπονται έχουν την ίδια ενέργεια, δηλαδή την ίδια συχνότητα, άρα και χρώμα. Η δέσμη αυτή μπορεί να γίνει πολύ στενή και να διατηρηθεί έτσι για χιλιόμετρα, επιτρέποντας τη μεγάλη συγκέντρωση φωτεινής (και θερμικής) ενέργειας σ΄ ένα σημείο, και απ’ αυτή την ιδιότητα προκύπτουν οι πιο γνωστές χρήσεις των lasers.

Γιώργος Μεταξάς

Εικ. 3 Αρχή λειτουργίας του laser: (1) Ενεργό υλικό του laser, (2) προσφερόμενη ενέργεια άντλησης, (3) υψηλής ανακλαστικότητας κάτοπτρο, (4) διάταξη εξόδου δέσμης, (5) δέσμη laser.

αποτέλεσμα είναι να προστίθενται και σε άλλα μηδενίζεται (εικ. 5, 6). Αυτή είναι η εικόνα της συμβολής δύο κυμάτων από αρχική κοινή πηγή, αλλά μπορεί το ίδιο να συμβεί και με δύο διαφορετικές πηγές που έχουν ακριβώς την ίδια συχνότητα και βρίσκονται σε φάση. Τώρα λοιπόν αφού έχουμε εξασφαλίσει μια πηγή laser και καταλάβαμε και την αρχή της συμβολής, μπορούμε να στήσουμε τη διάταξή μας για πάρουμε μια ολογραφική εικόνα (εικ. 8). Το πιο «ευαίσθητο» σημείο, είναι να επιτύχουμε την απόλυτη ακινησία της διάταξης, επειδή εξαιτίας του πολύ μικρού μήκους κύματος του φωτός (γύρω στο 0,5

μm), και η παραμικρή διαταραχή (δονήσεις από διερχόμενα αυτοκίνητα, ομιλίες, ρεύματα αέρα κ.λπ.) θα παραμόρφωνε την εικόνα της συμβολής. Εάν μάλιστα το laser δεν είναι πολύ ισχυρό, ο χρόνος έκθεσης πρέπει είναι της τάξης των μερικών λεπτών, που κάνει την απαίτηση της απόλυτης ακινησίας ακόμη δυσκολότερη. Η φωτοευαίσθητη επιφάνεια αποτελείται από υλικό παρόμοιο με το φωτογραφικό φιλμ, αλλά με πολύ πυκνότερο κόκκο (πολλά περισσότερα pixel θα λέγαμε αν επρόκειτο για ψηφιακή κάμερα), που στερεώνεται επάνω σε γυάλινη ή πλαστική διάφανη επιφάνεια. ■

Εικ. 4 Περίθλαση κυμάτων. Όσο πιο μικρό το άνοιγμα, τόσο πιο έντονη η περίθλαση.

Constructive Interference

Destructive Interference Εικ. 5 Συμβολή δύο κυμάτων. Το ενδιαφέρον είναι ότι καθώς το αρχικό κύμα (και στη συνέχεια τα δύο κύματα που δημιουργούνται με την περίθλαση) προχωρούν, αν πέσουν πάνω σε κάθετη και σταθερή επιφάνεια αφού έχουν συμβάλλει, δημιουργούν μόνιμα σημεία υψηλής και χαμηλής έντασης.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εικ. 6 Πώς δημιουργούνται οι έντονες και ασθενείς περιοχές στη συμβολή. Πάνω ενισχυτική συμβολή όταν οι κορυφές συμπίπτουν, δηλαδή τα κύματα βρίσκονται σε φάση, και κάτω ακυρωτική συμβολή όταν η κορυφή του ενός κύματος συμπίπτει με το κοίλωμα του άλλου, δηλαδή τα κύματα βρίσκονται σε διαφορά φάσης 180 μοιρών.

Εικ. 7 Ένα απλό παράδειγμα διαφορετικών βαθμών συμβολής είναι οι ιριδισμοί στις φυσαλίδες των απορυπαντικών ή πολύ λεπτών στρωμάτων λαδιών, πετρελαίου κ.λπ. (εικ. 7). Ανάλογα με την γωνία παρατήρησης και το πάχος της μεμβράνης, δηλαδή το βάθος της ανάκλασης, ορισμένες συχνότητες (δηλ. χρώματα του φωτός) συμβάλλουν ενισχυτικά , ενώ άλλες συχνότητες συμβάλλουν ακυρωτικά. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τους δίσκους των CD και DVD, που ιριδίζουν στο φως.

23

Εικ. 8 Η αρχή της ολογραφίας βασίζεται στη συμβολή δύο φωτεινών δεσμών από κοινή πηγή μονοχρωματικής ακτινοβολίας, που μέσω καθρεφτών πέφτουν επάνω σε φωτοευαίσθητη επιφάνεια, η μία κατευθείαν και ή άλλη αφού έχει ανανακλαστεί επάνω στο αντικείμενο που μας ενδιαφέρει. Επειδή η αρχική δέσμη του laser είναι πολύ στενή, φακοί την «ανοίγουν» ώστε να μπορέσει να φωτίσει όλο το αντικείμενο. Η συμβολή των δύο «διευρυμένων» δεσμών μονοχρωματικού φωτός θα δώσει επάνω στη φωτοευαίσθητη επιφάνεια φωτεινές και σκούρες περιοχές σαν αποτέλεσμα της συμβολής τους, η εικόνα όμως θα μπορέσει να φανεί μόνο εφόσον η φωτοευαίσθητη επιφάνεια (μετά την επεξεργασία για τη σταθεροποίησή της) φωτιστεί από μια δέσμη με τα ίδια χαρακτηριστικά συχνότητας και αντίστοιχη θέση με τη δέσμη αναφοράς (REFERENCE BEAM).

24

Εικ. 9 Καταγραφή και αναπαραγωγή μιάς ολογραφικής εικόνας. Δεξιά φαίνεται μία μεγέθυνση τμήματος της εικόνας που αντιπροσωπεύεται από τις σκούρες και φωτεινές περιοχές (όχι από τις γραμμώσεις που φαίνονται). Οι περιοχές αυτές όμως δεν έχουν καμμία σχέση με την πραγματική εικόνα κάτω από κοινό φως, και «αποδίδουν» την πληροφορία τους μόνο αν φωτιστούν με το αρχικό laser και από την ίδια γωνία, οπότε θα δούμε και το τρισδιάστατο «φάντασμα» του αντικειμένουν στην αντίστοιχη αρχική του θέση.

Εικ. 10 Τι ΔΕΝ είναι ολογραφία, παρά αντανάκλαση μιας εικόνας (κανένα πρόβλημα να είναι και κινούμενη) σε ημιπερατό καθρέφτη, που χρησιμοποιείται συχνά σε θέατρα σήμερα και παλαιότερα για «εμφανίσεις» φαντασμάτων. Παρόμοια μέθοδος που ονομάζεται HUD (Head Up Display) χρησιμοποιείται και για την προβολή εικόνων στο παρμπρίζ μαχητικών αεροπλάνων ή και ορισμένων αυτοκινήτων, ώστε να μην αποσπάται η προσοχή του χειριστή από τον εξωτερικό χώρο όταν πρέπει να ενημερωθεί με σημαντικές πληροφορίες (εικόνα δεξιά).

σ υν

τονιστείτε..

.!

Θέσκελος

Ιστορικά Ήταν το 1961 όταν ο Έντουαρντ Λόρεντζ, ο οποίος εργαζόταν στην Αμερικάνικη Αεροπορία στο τμήμα της Υπηρεσίας Πρόγνωσης του Καιρού, όταν σε μία εργασία που πραγματοποιούσε και η οποία αφορούσε μία ακολουθία αριθμών, μετά από μία βιαστική πληκτρολόγηση των αριθμών στον υπολογιστή άνοιξε τις πύλες - όχι της ενόρασης κατά τον Μπλέηκ1 - αλλά ενός νέου κόσμου σχεδόν ανεξερεύνητου. Θα αναρωτηθείτε βέβαια πώς; Θα σας εξηγήσουμε με δύο λόγια. Η εργασία του Ε. Λόρεντζ πάνω σε ακολουθίες αριθμών έδιδε ως αποτέλεσμα κάποιες καμπύλες και σχήματα. Με τα συγκεκριμένα αριθμητικά δεδομένα λοιπόν έπρεπε οι καμπύλες καθώς και τα σχήματα που συμβόλιζαν προβλέψεις καιρού να είναι πάντα ίδιες. Αυτό όμως δεν είχε συμβεί. Αφού έλεγξε την ορθή λειτουργία του υπολογιστή, και όλα λειτουργούσαν εντάξει, έλεγξε τα αριθμητικά δεδομένα που έδωσε στον υπολογιστή του και διαπίστωσε το λάθος του. Κάποιους απ’ τους αριθμούς που είχε πληκτρολογήσει τους είχε στρογγυλοποιήσει για λόγους συντομίας χρόνου. Έτσι λοιπόν από ένα λάθος της τάξης του ενός δεκάκις του χιλιοστού προέκυπτε πρόβλεψη καιρού διαφορε1

υίλιαμ Μπλέηκ (1757-1827). Μέγας Άγγλος μεΟ ταφυσικός ποιητής.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τική απ’ αυτή που έπρεπε να είναι βάσει των μη στρογγυλοποιημένων αριθμών. Ο Λόρεντζ κατέληξε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι ακόμη και το ανεπαίσθητο τρέμισμα των φτερών μιας πεταλούδας, είναι ικανό να δημιουργήσει ή να προκαλέσει έναν κυκλώνα2. Το νέο μοντέλο αποτέλεσε μία νέα πραγματικότητα, μία νέα δομημένη πλήρως γεωμετρικά πραγματικότητα. Αυτή είναι η επιστήμη του Χάους. Μιας νέας επιστήμης όπου σήμερα τόσο τα μεγάλα κράτη όπως οι Η.Π.Α, όσο και στρατιωτικοί συνασπισμοί (ΝΑΤΟ), ή οικονομικές κοινότητες (Ε.Ο.Κ) επιχορηγούν με όλο και μεγαλύτερα κονδύλια τις χαοτικές εξερευνήσεις για τα μη γραμμικά δυναμικά συστήματα.

2

ε παρόμοιο συμπέρασμα κατέληξαν και οι ανεξάρΣ τητα απ΄ τον Λόρεντζ συνεργαζόμενοι D. Ruelle και F. Takens, οι οποίοι μελετώντας το φαινόμενο του στροβιλισμού κατέληξαν ότι αν ένα σύστημα διαταραχτεί από κινήσεις που διέπονται από τρεις ανεξάρτητες συχνότητες τότε το σύστημα θα οδηγηθεί στην αστάθεια, στην αταξία. Και από τις δύο περιπτώσεις συμπερασμάτων καταλαβαίνουμε ότι η χαοτική συμπεριφορά ενός συστήματος μπορεί να προέλθει από πολύ απλές, σχεδόν απρόσμενες ή απρόβλεπτες μεταβολές. Τόσο ιστορικά (στάσις του Νίκα), οικονομικά (Μαύρη Δευτέρα), κοινωνικά (σεξουαλική απελευθέρωση ‘60), όσο και άλλου είδους παραδείγματα συνηγορούν πάνω σ’ αυτό. Έτσι λοιπόν σήμερα έχει γίνει αποδεκτό ότι η ύπαρξη χάους και μάλιστα αιτιοκρατικού αποτελεί πραγματικότητα και μάλιστα σε φυσικές καταστάσεις που ελέγχονται απόλυτα.

Ορισμός του χάους Η λέξη Χάος, ελληνικότατη –άρα και μοναδική– δηλώνει την πλήρη αταξία, την ανομία, αλλά και την ινδαλματοποίηση του τυχαίου. Όμως, παρ’ ότι θα μπορούσε και στην περίπτωση μας να είναι έτσι, υπάρχουν κάποιοι νόμοι που διέπουν τη χαοτική αταξία, ανομία, τυχαιότητα, συμπτωματικότητα. Το χάος το συναντούμε παντού γύρω μας, μέσα μας. Τα άτακτα, σχηματικά σύννεφα, οι καυτές διαδρομές στον ουρανό απ’ τις αστραπές, ο παφλασμός των κυμάτων, ο κυματισμός της σημαίας, ο καπνός του τσιγάρου που αναλύεται σε δίνες, οι χιλιάδες φίλαθλοι σ’ έναν αγώνα, η κίνηση των υγρών μεσ’ τους σωλήνες, η κίνηση των αυτοκινήτων, αλλά και η κυκλοφορία των υγρών του σώματος μας, οι σταγόνες και τα σταγονίδια του νερού καθώς εκτοξεύονται από ένα σωλήνα και χιλιάδες άλλα παραδείγματα που θα μπορούσα να αναφέρω, αποτελούν λίγα απ’ τα παραδείγματα που αρκούν ώστε να καταλάβουμε ότι το χάος είναι παντού, είναι παντού γύρω μας αλλά και μέσα μας, στον ίδιο τον οργανισμό μας. Το χάος ως επιστήμη Απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ‘70 στην αρχή κάποιοι αλλά αργότερα όλο και περισσότεροι επιστήμονες ανά τον κόσμο άρχισαν να ερευνούν, να ασχολούνται σε επιστημονική βάση με την

25

τυχαιότητα, με τα συμπτωματικά φαινόμενα, με νόμους ανόμοιους στη βάση τους, προσπαθώντας να βρουν και να καταγράψουν εκείνους τους γενικότερους νόμους που καθορίζουν τέτοιου είδους καταστάσεις. Στην πορεία του χρόνου το χάος μετουσιώθηκε σε σύνθημα σύμβολο σε μόδα3 αλλά και σε ερευνητικά κέντρα, σε επιστήμη. Γύρω στα 1985 το Χάος αποτέλεσε μαθηματική θεωρία. Μια μαθηματική θεωρία η οποία μελετά τα μη γραμμικά συστήματα, τη δυναμική αυτών, γνωρίζοντας και έχοντας μάλλον συνειδητοποιήσει (οι εκφραστές και μελετητές της), ότι είναι αδύνατον να ελέγξει το πλήρες φάσμα αυτής της αταξίας. Το χάος καθώς η κβαντομηχανική και η θεωρία της σχετικότητας θεωρούνται και ίσως δικαίως του λόγου, ως οι μεγαλύτερες κατακτήσεις του πνεύματος στον αιώνα που διανύουμε.

3

άρη στην εταιρεία Κ-OS, μιας εταιρείας που καθώς Χ λένε οι διοικούντες της, η φιλοσοφία τους ανήκει στη θεωρία του χάους, που κατασκευάζει μπλουζάκια χάος. Τα μπλουζάκια αυτά περιλαμβάνουν μία εικόνα φράκταλ εμπρός, ενώ στο μανίκι συνήθως μια εξίσωση. Στο πίσω μέρος τους περιλαμβάνει μία εξήγηση του τι σημαίνει φράκταλ. Εξ’ αυτού βλέπουμε ότι το Χάος στις μέρες μας - μπορεί αν και όχι τόσο στη χώρα μας - λαμβάνει μέγεθος κοινωνικής ειρηνικής επανάστασης αλλά πάντα μέσα στα πλαίσια των επιστημών.

26

Περιληπτκή θεώρηση της θεωρίας του χάους Μέχρι σήμερα η κινητήριος δύναμη της επιστημονικής εξέλιξης και εν γένει του ανθρώπινου είδους αλλά και της κοινωνίας του, υπήρξε ο Ντετερμινισμός4. Εύλογο λοιπόν είναι ότι κάθε τι που συμβαίνει έχει και ένα αίτιο. Αυτό, μπορούσε (μέχρι σήμερα) να καθοριστεί, αρκεί να διαθέτει κάποιος στοιχεία, που συνέλεξε και κατά μία μέθοδο τα επεξεργάστηκε. Όμως σήμερα αυτή την αντίληψη έχει διαδεχτεί μία νέα εξαιτίας της πολύ σοβαρής ανακάλυψης του Λόρεντζ. Η τυχαιότητα ως συμπεριφορά μπορεί να χαρακτηρίσει συστήματα ουσιαστικά αιτιοκρατικά, συστήματα με περιορισμένο αριθμό στοιχείων. Όμως ακόμη και αν συλλεχθούν επιπλέον στοιχεία προκειμένου αυτή η τυχαιότητα να πάψει να υφίσταται, δεν θα είναι αυτό το τελικό και (ίσως) επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτή λοιπόν την τυχαιότητα που δημιουργείται ή εμφανίζεται κατά τον τρόπο που προαναφέραμε έχει ονομαστεί Χάος. Όμως θα λέγαμε ότι το χάος βρίσκεται 4

τετερμινισμός: η ιδιότητα μιας τάξεως γεγονότων, Ν στην οποία κάθε στοιχείο εξαρτάται από ορισμένα άλλα κατά τέτοιο τρόπο που μπορεί να προβλεφθεί, να παραχθεί, να εμποδιστεί.

σε αντιδιαστολή με την ουσία του, μιας και γεννιέται μέσα από συγκεκριμένους κανόνες και αίτια που δεν διέπονται από τους νόμους της τύχης. Η ανακάλυψη του χάους έχει οριοθετήσει εκ νέου την επιστημονική λογική και όλες τις επιστήμες, θέτοντας γερά θεμέλια σε ένα καινό πρότυπο που επιτρέπει στη νοητική μας ικανότητα να πραγματοποιεί προβλέψεις σε πολλά τυχαία φαινόμενα ή συστήματα. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι το χάος μας επιτρέπει να βρούμε τάξη -οξύμωρο σχήμα- σε τυχαία συστήματα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους, όπως ατμοσφαιρικά οργανικά φυσικά κ.λπ.. Ας εξετάσουμε τώρα το ποιες είναι οι αρχές τυχαιότητας που διέπουν τη συμπεριφορά ενός συστήματος. Έτσι λοιπόν αρκετά φαινόμενα που παρουσιάζουν χαρακτηριστικά τυχαιότητας διέπονται απ’ την αρχή της συνύπαρξης ή διαδοχής μεγάλου αριθμού ανεξάρτητων στοιχειωδών δράσεων. Διερωτόμα5

Αρχή της Απροσδιοριστίας του Heisenberg οριΗ οθετεί την προβλεψιμότητα με την εξής θέση: «Δεν μπορεί κάποιος να προσδιορίσει και τη θέση και την ταχύτητα ενός υποατομικού σωματιδίου με απόλυτη ακρίβεια, διότι όσο μεγαλύτερη ακρίβεια προσδιορισμού έχουμε της μιας, τόσο μκρότερη είναι της άλλης».

στε βέβαια αν αυτό συμβαίνει σε κάθε φαινόμενο ή μήπως σε κάποια φυσικά φαινόμενα όπου το αποτέλεσμα της μίας δράσης καθορίζει το αποτέλεσμα μίας άλλης, της επόμενης κοκ. Όπως προείπαμε ο 20ός αιώνας είναι ο αιώνας των μεγάλων ανα-καλύψεωνκατακτήσεων αλλά είναι και ο αιώνας όπου η Κβαντική μηχανική με την Αρχή της Απροσδιοριστίας του Heisenberg5, θέτει όρια προβλεψιμότητας και έτσι η αιτιοκρατία του 19ου αιώνα καταρρίπτεται.6 Το χάος ισχύει στην καθημερινότητα τόσο καθαρά που θα αποτελούσε στρουθοκαμηλισμό να το κρύβουμε. Ισχύει στη καθημερινότητα, στη ζωή, αλλά και στη φύση. Το χάος φέρνει μία καινούργια αντίληψη τόσο στον κόσμο μας όσο και στις αισθητικές μας κρίσεις, στην αισθητική μας εν γένει, αλλά και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την τέχνη. Η αταξία, η ανομία, η ασυμμετρία έχουν τη δική τους αισθητική που ναι μεν μπορεί να βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της κλασικής που σήμερα ισχύει, όπου η συμμετρία, το ωραίο, η λιτότητα και η απλότητα καθορίζονται με νόμους αυστηρούς, όμως στις μέρες μας συγκινεί τον άνθρωπο κι αυτό διότι του προξενεί

την έκπληξη, την έλλειψη προσδιοριστικότητας. Τέτοιες εικονικές παραστάσεις του μικρόκοσμου αλλά και του μακρόκοσμού με εντυπωσιακή πολυπλοκότητα με πλαστική αταξία που δομούνται είτε απ΄ την ίδια τη φύση ή απ’ τον ίδιο τον άνθρωπο είναι τα Φράκταλς7. Εντυπωσιακά σύνολα, με απρόσμενες ιδιότητες, γεωμετρικές αντιφάσεις όπου στη μεν φύση συναντώνται ως, οι γαλαξίες, τα σύννεφα, οι κορυφογραμμές, οι παραθαλάσσιες γραμμές, οι φλοιοί των δέντρων, οι χιονοστιβάδες αλλά και οι νιφάδες του χιονιού, οι ζωϊκοί ιστοί, τα κοράλλια και πολλά άλλα σύνολα, απ’ όπου κομίζουμε αυτοαντιφατικές έννοιες όπως την τάξη μέσα στην αταξία ή το αντίθετο.

Η γεωμετρία των Φράκταλς σήμερα παρουσιάζει εκπληκτικές εφαρμογές ή τουλάχιστον προοπτικές εφαρμογής σε τομείς όπου αφορά τη συμπίεση και κωδικοποίηση ψηφιακής εικόνας όταν μάλιστα αυτή παρουσιάζει χαρακτηριστικές ιδιότητες αυτομοιότητας. Τελειώνοντας αξίζει να πούμε πως ο άνθρωπος ανέκαθεν έβλεπε γύρω τους Φράκταλς, αλλά δεν τα παρατηρούσε, με εξαίρεση τους ζωγράφους, τους ποιητές και τους φιλοσόφους. Σας προσφέρουμε μερικά ενδιαφέροντα τεχνικά - κατασκευασμένα δηλαδή από τον ίδιο άνθρωπο φράκταλς - προκειμένου να αποκτήσετε την εκπληκτική εμπειρία που ακούει στο όνομα ΧΑΟΣΦΡΑΚΤΑΛΣ. ■

ύριος εκπρόσωπος της αιτιοκρατίας κατά τον Κ προηγούμενο αιώνα ο P.S. Laplace πίστευε ότι θα μπορούσε να προβλέψει το μέλλον για πάντα αν μπορούσε να διαθέτει τη θέση και την ταχύτητα κάθε σωματιδίου στο σύμπαν. Αυτή του η θέση οδήγησε και στη φιλοσοφικό θεωρία ότι «θέληση ελεύθερη δεν υπάρχει».

7 Στα ελληνικά, διότι πάντα πρέπει να γνωρίζουμε και την ελληνική ορολογία, ο όρος «φράκταλς», έχει αποδοθεί ως θραυσματοφόρα σύνολα ή ως μορφοκλασματικά σύνολα. Τα Φράκταλς τα ανακάλυψε ο Μάντελμπορτ και αυτός αποτελούσε ουσιαστικά την αιτία όπου Φράκταλ και Χάος πάνε μαζί.

6

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

27

Β.Τ. Αμαξηλάτης Μεγαλώσαμε όλοι μας, ειδικά στην Ελλάδα, με το όνειρο της «ευκαιρίας». Θυμάμαι που λέγαμε για μετανάστες που ταξίδεψαν στην άλλη άκρη της γης και «άρπαξαν» την ευκαιρία. Βασίστηκαν στην οξυδέρκεια τους, στην διάθεσή τους για δουλειά, το πείσμα τους και στον τυχοδιωκτισμό τους και πολλές φορές μεγαλούργησαν. Βέβαια πολλές φορές που δεν τα κατάφεραν δεν το μάθαμε μια και δεν είχε αξία σαν είδηση και έτσι δεν διαφημίστηκε ανάλογα. Τελικά όμως αυτοί που τα κατάφεραν και ήρθαν πίσω, με την τεράστια για τα δικά μας δεδομένα, αγοραστική δύναμη, δημιούργησαν τον μύθο της «Χώρας της Ευκαιρίας» ειδικά για τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και για την Αυστραλία και τον Καναδά και άλλα μέρη. Αλλά και στην Ελλάδα ζήσαμε την εποχή της ευκαιρίας. Ειδικά μετά την ένταξη στην τότε «Ευρωπαϊκή Κοινότητα» και την συρροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων αλλά και στην συνέχεια με το άνοιγμα των αγορών και την παγκοσμιοποίηση, αρχίσαμε να ζούμε το όνειρο. Δημιουργήθηκαν ευκαιρίες και τις άρπαξαν και εδώ κάποιοι. Βέβαια πολλοί από αυτούς που τα κατάφεραν αποδείχθηκε ότι δεν δούλεψαν τόσο με τον ζήλο όσο με τον... δόλο και την διαπλοκή. Τελικά όμως ακόμα και η Ελλάδα φάνηκε να επιβραβεύει τους τολμηρούς και να τους ανταμείβει με πλούτο. Τελευταία όμως το όνειρο ενός κόσμου που συνεχώς θα εξελίσσεται τεχνολογικά και ως εκ τούτου οι κάτοικοί του θα αναπτύσσονται οικονομικά έχει καταντήσει εφιάλτης. Οι πόροι εξαντλούνται και ο Πλανήτης έχει αρχίσει να δείχνει τα όριά του. Η ανάπτυξη δημιούργησε τελικά μερικούς προνομιούχους, στον ανεπτυγμένο κόσμο ως επί το πλείστο, που έχουν συγκεντρώσει τον πλούτο αλλά δεν έχουν πια που να επενδύσουν και πολλά εκατομμύρια πεινασμένους στον υπόλοιπο πλανήτη. Η κοινωνία «της ελευθερίας, των ίσων δυνατοτήτων και των ευκαιριών» που στήριξε το όραμα του καπιταλισμού και συντήρησε αυτούς που είχαν «φιλοδοξίες και όρεξη για δουλειά» έχει σταματήσει να αποτελεί

28

τον υπέρτατο σκοπό και οι φιλοδοξίες εξατμίσθηκαν μαζί με τις ευκαιρίες. Μήπως θα έρθουμε σύντομα αντιμέτωποι με μια νέα «επανάσταση» όπως η βιομηχανική με τη θεμελίωση, ειδικά μετά τον δεύτερο πόλεμο, του σημερινού καπιταλιστικού συστήματος; Μήπως αντίθετα θα έρθουμε αντιμέτωποι με μία επανάσταση όπως η Γαλλική, με την αλλαγή της καθεστηκυίας τάξης και την καρμανιόλα; Μήπως λοιπόν βρισκόμαστε, σε μία ιστορική καμπή, που από παρόμοιες περνά σπάνια η ανθρωπότητα, και που τότε τα θεμέλια, οι αρχές που στηρίζεται, ραγίζουν και αρχίζει να καταρρέει το οικοδόμημα; Πού βρίσκεται η αιτία αυτής της επαπειλούμενης κοσμογονίας; Η αιτία βρίσκεται στις παραδοχές που έχουμε στηρίξει το σύστημα και σε αυτά που επιφέρουν σαν αποτέλεσμα. Δεχθήκαμε ότι οι πόροι είναι ανεξάντλητοι. Ακούγαμε φωνές βέβαια να λένε για την εξάντληση του πετρελαίου σε «Χ» χρόνια, για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, για την αύξηση της στάθμης της θάλασσας σε «Υ» χρόνια, αλλά δεν έμπαιναν στην εξίσωση καθότι δεν είχε γίνει σαφής η επίδρασή τους στον επόμενο παράγοντα1. Δεχθήκαμε σιωπηλά ότι στην κοινωνία της ευκαιρίας θα υπάρχει αέναη οικονομική ανάπτυξη. Αυτό επιβεβαιώθηκε μέχρι σήμερα και σε αυτό βοήθησαν οι συγκυρίες αλλά και η τεχνολογική ανάπτυξη. Οι πόλεμοι του προηγούμενου αιώνα και το χτίσιμο του κόσμου από την αρχή, οι μεγάλες τεχνολογικές ανακαλύψεις (αυτοκίνητο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο), οι νέοι αναπτυσσόμενοι πληθυσμοί (Κορέα, Ταϊβάν, χώρες του Ανατολικού Block, Κίνα, Ινδία Βραζιλία) που αθροίζονταν τελικά στο καταναλωτικό και παραγωγικό κοινό, είναι μερικά από αυτά. Φτάσαμε να εκφράζουμε την ροπή, την τάση ευημερίας μιας κοινωνίας, σε εμπιστοσύνη σε ροπή του «καταναλωτή» (έχει αντικαταστήσει την λέξη άνθρωπος) προς την κατανάλωση.

1

Στην ανάγκη του καπιταλισμού για αέναη ανάπτυξη.

.!

τονιστείτε.. σ υν Η εξίσωση είναι σωστή αλλά απλά δεν είναι η λύση του προβλήματος. Όσο μεγαλώνει η κατανάλωση, είτε επειδή αυξάνεται η ζήτηση νέων προϊόντων που δημιουργούν καταναλωτικές ανάγκες, είτε επειδή αυξάνεται το καταναλωτικό κοινό, τόσο αυξάνεται ο συναλλασσόμενος πλούτος. Σ' αυτό συντελεί και η μείωση των τιμών στα υπάρχοντα προϊόντα, είτε με την αυτοματοποίηση είτε με τα φτηνά εργατικά, που τα κάνει προσβάσιμα σε μεγαλύτερη κατηγορία πληθυσμού. Έτσι διατηρείται ένα επίπεδο ευημερίας στην μεσαία τάξη και μία μικρή αφρόκρεμα που σωρεύει και ανακυκλώνει στην συνέχεια το κεφάλαιο. Όσο ο πλούτος ξοδεύεται σε σπίτια και καταναλωτικά αγαθά για τους πρώτους και σε επικερδείς επενδύσεις για τους δεύτερους η μηχανή δουλεύει και παράγει και νέο πλούτο που μπορεί να μοιραστεί σε περισσότερους και να συσσωρευτεί σε... πλουσιότερους. Ζήτω λοιπόν η κοινωνία της... ελευθερίας της ευκαιρίας; Γιατί να μην παράγουμε συνέχεια όλο και περισσότερα και να καταναλώνουμε όλο και περισσότερα για να δουλεύει η μηχανή και να είμαστε άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο, όλοι τελικά ευχαριστημένοι; Η απάντηση είναι απλή. Το σύστημα στηρίζεται στην διόγκωση της κατανάλωσης. Η εξίσωση είναι εκθετική και όχι γραμμική. Ο αριθμός των καταναλωτικών αναγκών και των καταναλωτών που πρέπει να προστίθεται για να δουλεύει το σύστημα πρέπει να αυξάνει όλο και πιο γρήγορα. Από το δέκα στο εκατό και από το εκατό στα χίλια. Συνεπακόλουθα όλο και μειώνεται ο χρόνος που χρειάζεται για να διαδοθεί να κορεστεί και τελικά να κλείσει ένας καταναλωτικός κύκλος. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε καλύτερα αν δούμε την διάρκεια των διαφόρων φάσεων του καπιταλιστικού συστήμα-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τος Η βιομηχανική επανάσταση διήρκεσε ίσως 150 χρόνια, του δανεισμού 40, η καταναλωτική επανάσταση της κινητής τηλεφωνίας και των νέων φαρμάκων 15 χρόνια, το «.com» μόλις 8 με 10 χρόνια. Σε αυτό έρχονται και τα περιβαλλοντολογικά προβλήματα. Η «προφητεία». της εξάντλησης των πόρων έχει γίνει βεβαιότητα που κάνει ακόμα πιο απαγορευτική την αύξηση της κατανάλωσης. Τώρα πλέον ξέρουμε ότι αν επιδιώξουμε την επιπλέον αύξηση της κατανάλωσης με τον ίδιο τρόπο που καταναλώναμε μέχρι σήμερα τότε θα καταστραφεί το περιβάλλον πολύ σύντομα. Δεν ξέρουμε βέβαια αν θα γλιτώσουμε αν σταματήσει! Όταν όμως δεν υπάρχει αύξηση των καταναλωτών και των καταναλωτικών αναγκών τότε επικρατεί ο ανταγωνισμός της διακράτησης των κεφαλαίων. Ποιος πλούσιος θα δώσει τον πλούτο του για να ξεκινήσει μία επένδυση που τελικά θα του δεσμεύσει τα κεφάλαια και δεν θα του παράξει (ή δεν θα είναι αρκετά πιθανό να του παράξει) περισσότερο πλούτο; Κανένας ή σχεδόν κανένας! Και ποιες είναι οι επενδύσεις που παράγουν πλούτο όταν μειώνονται οι καταναλώσεις; Καμία ή σχεδόν καμία! Ποιος «εργατικός και φιλόδοξος» νέος μπορεί να μοχλεύσει τις ιδέες του και να παράξει νέο πλούτο και έτσι να μπει στο «club» των λίγων; Κανένας ή σχεδόν κανένας! Έχει λοιπόν οριστικά τελειώσει η εποχή της ευκαιρίας; Όχι, απλά το σύστημα έφτασε στα όρια. Η ευκαιρία βρίσκεται αλλού. Φυσικά πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα ξεχωρίζουν και θα διακρίνονται στο χώρο τους αλλά αυτό διαφέρει από το να πούμε ότι είμαστε στην εποχή της ευκαιρίας που μπορούσε κάποιος να με πολύ θέληση και λίγη τύχη να αλλάξει «οικονομική τάξη». ■

29

Νικόλαος Σίμος

Όσα χρόνια θυμάμαι τον εαυτό μου, άκουγα ότι τα Χριστούγεννα είναι μέρες αγάπης. Μάλιστα, πολλές φορές σχολιαζόταν αρνητικά αυτή η «έκρηξη» αγάπης και φιλανθρωπίας, ειδικά ότι κανείς τη συνέκρινε με την αδιαφορία των υπολοίπων ημερών του έτους. Ήταν φυσικά κοινό μυστικό ότι πίσω από όλα αυτά κρυβόταν ένα κύμα υπερκατανάλωσης, μια τόνωση της αγοράς και μια ικανοποίηση του εθισμού μας στο shopping. Έστω όμως κι έτσι, έστω και γι αυτές τις λίγες ημέρες, υπήρχε κλίμα αρμονίας και διάχυτης καλοσύνης! Φέτος κάτι άλλαξε, ή ίσως κάτι άλλαξε μέσα μου. Αφορμή (και όχι αιτία) ήταν η απίστευτη κίνηση του πλανητάρχη –όχι του Μπουγά, του άλλου, του Τραμπ– να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, πετώντας ουσιαστικά ένα αναμμένο σπίρτο σε καζάνι γεμάτο βενζίνη. Απρονόητος –ή μήπως όχι;- πυροδότησε μια ήδη τεταμένη κατάσταση προκαλώντας αναταραχές και δεκάδες θανάτους, την ίδια στιγμή που εντελώς υποκριτικά εύχεται Ευτυχισμένα Χριστούγεννα και επί της γης ειρήνη, και επιδεικνύει την μεγαλοψυχία του σώζοντας τη ζωή μιας γαλοπούλας!!! Οποία κοροϊδία!!! Ο άνθρωπος που ακυρώνει τις συμφωνίες/συν-

30

θήκες για την προστασία του περιβάλλοντος προκειμένου να μεγιστοποιούνται τα κέρδη των βιομηχανιών, ο άνθρωπος που δεν διστάζει να προκαλεί τον ημίτρελο ηγέτη της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν με τα πυρηνικά όπλα στα χέρια, ο άνθρωπος που καταργεί την περίθαλψη σε ανασφάλιστους, ο άνθρωπος που δεν υπολογίζει τον άνθρωπο(!), εύχεται Καλά Χριστούγεννα και αγάπη... Την ίδια στιγμή, τρομοκρατικές επιθέσεις ανά τον λεγόμενο δυτικό κόσμο σπέρνουν αν μη τι άλλο τρόμο και πολλές φορές θάνατο με χτυπήματα μέσα σε κατάμεστες από ανυποψίαστους πολίτες αγορές. Και ως επιστέγασμα –το κερασάκι στην τούρτα που λέμε– χιλιάδες πολίτες ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας, άστεγοι, παγωμένοι, πεινασμένοι ή αντιμέτωποι με κατασχέσεις των κατοικιών τους... Σε μια υφήλιο έτοιμη να εκραγεί και να αυτοκαταστραφεί με επικίνδυνους ηγέτες όπως ο Τραμπ, ο Γιονγκ Ουν, ο Ερντογάν και πολλούς άλλους (βλέπετε, είναι πολλοί αλλά είναι σκόρπιοι), αλλά και με ανθρώπους που στέκονται σε ουρές για ώρες προκειμένου να αποκτίσουν το νέο iphone X των 1.200€, το μήνυμα των Χριστουγέννων έχει πάρει λάθος δρόμο και δεν φτάνει ποτέ... ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

31

σ υν

τονιστείτε..

.!

Μιχάλης Μεταξάς

2018 χρόνια και η θηριωδία είναι απρόσωπη και χωρίς ταυτότητα η κτηνωδία. Η ανθρωποθυσία δεν έχει χρώμα και ούτε είναι χαρακτηριστικό ενός έθνους. Η αιματοχυσία δεν διακρίνει ηλικία, φύλλο και ανθρωπιστικές αξίες, Αυτές είναι οι όψεις του διπρόσωπου σύγχρονου Ιανού(;) που η μία αντιπροσωπεύει τον πολιτισμό και η άλλη την βαρβαρότητα. Οι απεικονιζόμενες όψεις της τρέλας, που η ανθρωπότητα πολλές φορές έχει ζήσει και σε όλες έχει πρωταγωνιστήσει. Ο αιμοδιψής πολιτισμός του Homosapiens, διακτινίζεται στα πέρατα του σύμπαντος, μοιράζεται τη σοφία του απλόχερα, και νόμιζε ότι κατέκτησε το «εν οίδα ότι ουδέ οίδα». Ο πολιτισμός των διδακτορικών, των σοφών καθηγητών, των μεγάλων σχολείων, των κοινωνικών δικτύων, του διαδικτύου, της παγκοσμιοποίησης, των νέων επιστημών, των τεχνολογικών θαυμάτων, των ΜΜΕ και των θαυμάσιων κοσμολογικών Αρχών. Ο πολιτισμός στον 21ο αιώνα, πολιτισμός εκπληκτικών ανακαλύψεων και εφευρέσεων, μεγαλουπόλεων, Διεθνών Οργανισμών, συμβουλίων, συμφωνιών, ειρηνευτικών δυνάμεων μεγαλεπήβολων σχεδίων, λόγων και έργων. Ο πολιτισμός της μοντέρνας σκέψης, της πολιτικής, της οικονομίας, της σύγχρονης σκέψης, των φιλοσοφικών συμποσίων και των διεθνών εκθέσεων, της τέχνης και της ουμανιστικής κουλτούρας, ο πολιτισμός των παρήγορων διπλωματικών λόγων και της ανέχειας του τρίτου κόσμου, της σαρκοφάγου πείνας, των έξυπνων επιχειρημάτων και της εξαθλίωσης, της δυστυχίας και της ευδαμονίας, της εκμετάλλευσης και του «ο θάνατος σου η ζωή μου», ο πολιτισμός του «διαίρει και βασίλευε», των απόλυτων θέσεων και επιχειρημάτων των μεγάλων και μικρών συμφερόντων, των βραβείων Νόμπελ και όλων των άλλων τιμητικών διακρίσεων.

32

Ο πολιτισμός των γενοκτονιών, των ολοκαυτωμάτων και των εθνοκαθάρσεων, της δημοκρατίας(;) αλλά και του πυρηνικού και χημικού πολέμου, του φασισμού αλλά και του σπαθιού και της κονσέρβας, ο πολιτισμός της αέναης ακολουθίας του ουρουβόρου σπαραγμού. Σε τι άραγε διαφέρει σ’ αυτήν την παρωδία που ονομάζουμε βαρύγδουπα πολιτισμό, η ζωή απ’ την τραγωδία, ο θάνατος απ’ την κωμωδία, η πίστη και η φιλία απ’ την εμπορευματοποίηση της εμπιστοσύνης και της παιδικής αγνότητας; Σε τι άραγε διαφοροποιεί ο πολιτισμός των ανισοτήτων το παρόν ανθρώπινο γένος από εκείνο των σπηλαιόβιων προγόνων μας; Με ποια άραγε ιδανικά μορφώνει τον άνθρωπο ως ον ανώτερο από τις κατώτερες μορφές ζωής κι απ’ τις μορφές εκείνες που δεν κατανοούμε ή και που ενδόμυχα φοβόμαστε; Με ποια παιδεία και με ποια κουλτούρα μάς καθοδηγεί σαν ευσεβής ιεραπόστολος στον βωμό της ανώφελης, αναίτιας και άσκοπης θυσίας ο πολιτισμός των ενστίκτων και της διαφθοράς; Με ποιο κριτήριο μας πείθει όλους να πιστεύουμε ότι είμαστε καλύτεροι ή αξιότεροι από άλλους όταν ο δοσμένος χρόνος μας σ’ αυτόν τον πλανήτη, σ’ αυτήν την ζωή είναι δανεικός και η υστεροφημία μας το μηδενικό επιτόκιο αυτού του άδικου δανείου; Πώς οριοθετεί ο πολιτισμός μας την αγριότητα με την αγιότητα, ποια είναι τα ινδάλματα, οι αξίες και τα όνειρα που η γενιά μας, αλλά και οι μέλλουσες θα κληθούν να απαξιώσουν και να προσπεράσουν; Ποιος είναι ο Νέος Κόσμος που πρέπει να οικοδομήσουν και ποιες οι βάσεις, αλλά και η τετράγωνη λογική που θα στηριχθούν, όταν δεν υπάρχουν Ηγέτες-Σοφοί-Εργάτες, παρά μη μόνο αναποτελεσματικοί διεκπεραιωτές και ανθρωπίδες, έρμαια

.! σ υν

τονιστείτε..

Η αποθέωση του πολέμου - Vasily Vereshchagin (1871)

των εφήμερων πιστεύω τους, τους οποίους χειρίζονται εγωπαθείς σύμβουλοι και εξυπηρετούν τα αρρωστημένα τους συμπλέγματα; Όταν τα πάντα έχουν ως παρονομαστή τον Μαμωνά και τα όποια μεγέθη του, όταν όλα εξαρτώνται απ’ την τιποτένια σοβαρότητα του πολιτικού ύφους που καθοδηγεί ευνουχισμένους λαούς και παραδόσεις, όταν οι επικυρίαρχοι του πλανήτη μας ορμώμενοι από τα ταπεινά τους συμφέροντα παραδίδουν στη φωτιά κράτη και λαούς, δεν είναι δυνατόν να προσμένουμε έργα ή πράξεις με διαχρονικό χαρακτήρα. Προφανώς διάγουμε έναν πολιτισμό με ημερομηνία λήξης άμεση; Στηρίζουμε τον κανιβαλισμό μεταξύ λαών, μεταξύ εθνοτήτων, μεταξύ συμφερόντων, μεταξύ ομοεθνών, μεταξύ πολιτισμικών οντοτήτων και αντιθέσεων; Η απάντηση είναι απλή και εξίσου μονότονη. Σίγουρα ΝΑΙ! Υπάρχουμε με απάθεια και αναισθησία, δεν μας αγγίζει καμία σκέψη, δεν υπάρχουν σκέψεις παρά σε αυτο-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

συντήρησης. Αναπαράγουμε τον πολιτισμό του Κενού, εφευρίσκοντας νέες μορφές αυτοκανιβαλισμού. Υπάρχουμε αναλωνόμενοι ανόσια σε ακόρεστες επιθυμίες, σπαταλώντας το είναι μας σε εφήμερες αλήθειες. Επιζητούμε το ψέμα στρουθοκαμηλίζοντας στους προαιώνιους φόβους μας και προσπερνούμε την πραγματικότητα με ταχύτητα ανασηκώνουμε αδιάφορα τους ώμους μας στην διαφθορά. Παρήλθε ο καιρός της Ελπίδας και η απεραντοσύνη του σπαραγμού και της μισαλλοδοξίας ξανοίγεται μπροστά μας με χορηγούς την αυταπάτη και την απαισιοδοξία, την λήθη και την ψυχική ευθανασία. Κι αυτό διότι ο πολιτισμός μας είναι μία οφθαλμαπάτη. Μια οφθαλμαπάτη που στηρίζεται στις ιαχές της έριδας, στις ακαταμάχητες διαθέσεις και στο μένος της αυτοκαταστροφής που σαν ευσυνείδητες ερινύες ποδηγετούν το άνθρωπινο ον σ’ αυτό το σύντομο ταξίδι του στον Χρόνο, στον Πολιτισμό των Πολέμων, των καυτών δακρύων και της νεκρικής Αγαλλίασης. ■

33

Γιώργος Ρέππας

Ξέρω πως έχει χιλιοειπωθεί αλλά όχι αδίκως, μιας και είναι σημείο αναφοράς για τη γενιά μου και τις προηγούμενες γενιές. Αναφέρομαι στην αλάνα, μιας και μαθητής μου με ρώτησε με αφέλεια τι σημαίνει κι αν ήταν κάποια καφετέρια της εποχής... Τι να του πρωτοπείς και τι να καταλάβει μιας κι αν δεν έχεις ζήσει κάτι τόσο έντονα όσες περιγραφές κι αν κάνεις δύσκολα θα αποτυπώσεις ό,τι θέλεις να εκφράσεις κι όποια εικόνα να θες να περιγράψεις. Από πού άραγε να ξεκινήσω... Θα ξεκινήσω λοιπόν απ’ τα άτυπα, τα μη κανονισμένα ραντεβού, τα χωρίς ρολόι που όμως ήταν τα πιο ακριβή ραντεβού. Πάντα συμβαίνει σε οποιαδήποτε ραντεβού πολλών ανθρώπων κάποιος να πηγαίνει πρώτος και κάποιος ή κάποιοι λίγο αργότερα. Έτσι λοιπόν και στο καθιερωμένο ραντεβού της αλάνας ο πρώτος που έφτανε (πεζός ή με το ποδήλατο) έδινε το έναυσμα για την έναρξη της δικής μας καλύτερης ώρας. Μέσα σε λίγα λεπτά λες κι είμαστε σε σημείο εκκίνησης φτάναμε και οι υπόλοιποι πανέτοιμοι κι ορεξάτοι. Δεν είχε πολλά-πολλά, με τα μάτια είχε προαποφασιστεί ήδη το παιχνίδι μας. Ποδόσφαιρο, βόλτες με τα ποδήλατα κι αργότερα κρυφτό. Πολλές φορές έρχονται στο μυαλό μου εκείνα απογεύματα και πράγματι τα θυμάμαι ατέλειωτα,

34

χορταστικά, έντονα. Γραμμένα στη μνήμη όλα τα γέλια, τα κλάματα, οι τσακωμοί, οι φιλίες. Ξένοιαστα ρουφούσαμε κάθε στάλα του καλοκαιριού κι η αλάνα μας ήταν το καλύτερο μέρος για διακοπές. Δε μας νοιάζανε τα νησιά, τα ξενοδοχεία, τα all inclusive κι όλα τα σημερινά είδη διακοπών. Οι γονείς αμέριμνοι και ήσυχοι λες και μας είχαν στην καλύτερη φύλαξη. Σήμερα πηγαίνουμε τα παιδιά μας επί πληρωμή για να παίξουν ποδόσφαιρο κάτι που εμείς το κάναμε ευτυχισμένα και δωρεάν... Τώρα βέβαια ως ενήλικες τα καλοκαίρια μας κρατάνε λίγο, περνάνε γρήγορα μια κι η καθημερινότητα κι η ρουτίνα δεν μας αφήνουν να απολαύσουμε τον χρόνο μας όπως θα θέλαμε και θα έπρεπε. Λέγοντας καμιά φορά να ξαναγινόμασταν παιδιά αυτή τη ξενοιασιά ζηλεύουμε, την αγνότητα και την παιδική αφέλεια. Αυτή ανακαλούμε στη μνήμη κι ας είχαμε λιγότερα υλικά αγαθά που δεν μπορούν να συγκριθούν με σήμερα. Τον πλούτο του τότε ίσως δεν τον νιώσουν τα παιδιά μας κι ας έχουν τα καλύτερα κινητά και τα ακριβότερα παπούτσια. Ένα πράγμα μας μελαγχολούσε τότε... το σούρουπο κι έπειτα η αγωνία για μια νέα Ανατολή, για ένα ακόμα ραντεβού στην αλάνα μας... ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

35

σ υν

τονιστείτε..

.!

Νίκος Σταμέλος

«Βλέπω τα πλήθη που αδικούνται και πεινούν να χιμούν στο στρωμένο τραπέζι όπου οι αφεντάδες κάθουνται ναρκωμένοι από το βαρύ φαγοπότι. Η χίμαιρα φλογίζει τα πρόσωπα που κάνουν έφοδο∙ οι άλλοι, εκείνοι που κάθουνται, γρικούν ξάφνου τη βουή και στρέφουνται∙ στην αρχή γελούν, ύστερα χλωμιάζουν, σκύβουν ανήσυχοι κάτω και διακρίνουν - οι δούλοι τους και οι δούλες, οι κολίγοι, οι εργάτες, οι ξυπόλυτοι ανεβαίνουν. Ιερή στιγμή! Οι μεγαλύτεροι άθλοι στη σκέψη, στην τέχνη και στην πράξη γεννήθηκαν στ’ ορμητικό ετούτο ανηφόρισμα του ανθρώπου. Συντάζουνται οι αφεντάδες να αντισταθούν, αντιστέκουνται∙ μα όλη η φόρα του καιρού μας είναι ενάντιά τους – έφαγαν, ήπιαν, δημιούργησαν έναν πολιτισμό, ξεθύμαναν, έφτασε η στερνή μορφή του χρέους τους: να εξαφανιστούν. Ευτύς ως στρωθούν τα καινούρια τραπέζια, θ’ αρχίσουν κι οι δούλοι να παχαίνουν και να ναρκώνουνται. Κι άλλα πλήθη τυραννισμένα θα σηκωθούν πάλι από το χώμα, και θα πηγαίνουν πάλι μπροστά η Πείνα κι η Χίμαιρα, οι αρχηγίνες των ψυχών. Κι έτσι, αιώνια, ρυθμικά, ακατάπαυτα.

36

Αυτός είναι ο νόμος, έτσι μονάχα η ζωή μπορεί ν’ ανανεωθεί και να προχωρήσει. Κάθε ζωντανός οργανισμός – και ζωντανοί οργανισμοί είναι οι ιδέες και οι πολιτισμοί – νιώθει ακαταμάχητη μέσα του την ανάγκη, κι ακόμα πιο πολύ: το χρέος, ν’ αρπάξει και ν’ αφομοιώσει ό,τι μπορεί, τον κόσμο. Δεν υπάρχει πιο λιμασμένο και πιο αρπαχτικό θεριό από την καινούρια ιδέα. Μα συνάμα αρχίζει να δουλεύει κι ο ανήλεος νόμος: όσο περισσότερο ο ζωντανός οργανισμός εκτελεί το χρέος του ν’ απλωθεί και να κυριαρχήσει, τόσο και περισσότερο ζυγώνει στην καταστροφή του. Η ύβρις είναι το μόνο ίσως αμάρτημα, που η παγκόσμια αρμονία το θεωρεί θανάσιμο και δεν το συχωρνάει∙ η αποκορύφωση της δύναμης ενός οργανισμού γεννάει μοιραία τον όλεθρό του.» Νίκος Καζαντζάκης «Αναφορά στο Γκρέκο», απόσπασμα.

Έτσι έγραψε πριν από πολλά χρόνια, οραματιζόμενος το αύριο, αυτός ο τεράστιος οραματιστής και πνευματικός άνθρωπος. Τεχνίτης του λόγου και με εξαίρετη σκέψη ο Καζαντζάκης, μας άφησε

.!

τονιστείτε.. σ υν μέσα στο έργο του τον τρόπο για να ελπίσουμε, να υπομονεύσουμε αλλά και να αγωνιστούμε. Μας δείχνει το Αύριο μέσα από τον ξεπεσμό και την αέναη «αλλαγή» των ομάδων που διαφεντεύουν το κάθε Σήμερα καθώς και τη νομοτέλεια που διέπει κάθε προσπάθεια εξουσίας. Γιατί το κακό Σήμερα ήταν ένα ελπιδοφόρο Χθες και ένα επάρατο Αύριο. Ας κρατήσουμε στη σκέψη μας αυτά τα λίγα λόγια και ας αναρωτηθούμε τι θέλουμε και τι μπορούμε, ώστε να προσθέσουμε και μεις ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της Ζωής. ΥΓ.: Σε όλες τις εποχές οι πνευματικοί άνθρωποι και οι ιδέες τους οφείλουν να αποτελούν τον αναμφισβήτητο Φάρο που καθοδηγεί τους αμύητους, τους αδύναμους,

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τους μη έχοντες τη δυνατότητα να κινηθούν στα πεδία της γνώσης και της σκέψεις αυτόνομα. Στο Χτες ακουμπήσαμε σε πνευματικούς ταγούς που ασχολήθηκαν μαζί μας, έγραψαν, μίλησαν, πάλεψαν για μας και τις περισσότερες φορές δεν είχαν, στην εποχή τους, την αναγνώριση που τους έπρεπε. Στο Σήμερα, οι πνευματικοί οδηγοί εξαφανίστηκαν, είτε ανίσχυροι, είτε βολεμένοι, είτε απαθείς. Μας άφησαν μόνους να παλέψουμε, χωρίς Φάρο, χωρίς Πυξίδα, απέναντι στο Ψεύδος, την Αλλοτρίωση, και τη Βλακεία. Σίγουρα θα καταφέρουμε να βρούμε μόνοι μας το Φως –το χρωστάμε άλλωστε στα παιδιά μας–, αλλά θα χρειαστούν θυσίες και υπομονή για να αποκτήσουμε Πίστη, Ελπίδα και Αγάπη . Και οι πνευματικοί άνθρωποι ας αγνοούνται. ■

37

Αριστοτέλης Αλεξόπουλος

Όμως συνταγματική προστασία απολαμβάνει και το οικιστικό περιβάλλον σύμφωνα με το άρθρο 24(2), (5) όπου προβλέπεται προστασία της χωροταξικής αναδιάρθρωσης και πολεοδομικής ανάπτυξης της χώρας. Η οργάνωση της Ελληνικής επικράτειας σύμφωνα με τα πρότυπα χωροταξίας πρέπει εντός εύλογου χρονικού διαστήματος να βασίζεται στις μορφές εθνικού χωροταξικού σχεδίου και περιφερειακών χωροταξικών σχεδίων. Επομένως άλλα σχέδια που καθιερώνουν προηγούμενοι νόμοι που αναφέρθηκαν, λ.χ. γενικά πολεοδομικά σχέδια, ΖΟΕ, αποτελούν προσωρινά υποκατάστατα που δεν πρόκειται να συμμορφώνονται προς τις επιταγές του άρθρου 24(2) (Τάχος, 1998). Ο Ν. 1650/86 «Περί Προστασίας του Περιβάλλοντος» αποτελεί το αναμενόμενο για πολλά χρόνια θεσμικό πλαίσιο, δηλαδή τον εκτελεστικό νόμο του άρθρου 24(1) του Συντάγματος. Σκοπός του νόμου είναι η θέσπιση θεμελιωδών κανόνων και η καθιέρωση κριτηρίων και μηχανισμών για την προστασία του περιβάλλοντος1. Περιλαμβάνει ένα πληρέστερο ορισμό του περιβάλλοντος και δίνει για πρώτη φορά ερμηνεία των όρων «ρύπανση», «μόλυνση», «υποβάθμιση» του περιβάλλοντος και αναφέρει τον όρο «προστασία του περιβάλλοντος». Από αυτήν την άποψη γίνεται προσπάθεια για την κωδικοποίηση όλων των πηγών ρύπανσης και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που είναι πιθανόν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημιές στο περιβάλλον. Είναι γεγονός ότι ο νόμος αυτός δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές από την πλευρά της δομής και του ευρύτερου περιεχομένου σχετικά με την

38

προστασία του περιβάλλοντος, στοιχείο που έλειπε στην Ελλάδα και διαθέτει μία καινοτομία όσον αφορά την αποσαφήνιση βασικών περιβαλλοντικών εννοιών που στο παρελθόν υπήρχε πρόβλημα διαχωρισμού και πολυπλοκότητας. Ωστόσο δεν περιορίζεται στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά προβλέπει και οικονομικού περιεχομένου ρυθμίσεις όπου οι συνθήκες το επιβάλλουν (άρθρο 19). Επίσης, υπάρχει πρόβλεψη για τη δημιουργία ειδικών ζωνών περιβαλλοντικών ενισχύσεων και ζωνών ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων (άρθρα 23-24). Θεωρητικά ο νόμος αυτός είναι ο αρτιότερος σε δομή και περιεχόμενο αλλά με τη σειρά του δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί σε επιθυμητό επίπεδο παρά την έκδοση νομοθετικών πράξεων (Π.Δ. και Υ.Α.) που ήταν απαραίτητες για την ενεργοποίησή του2.

ιδικότερα για το θαλάσσιο περιβάλλον (άρθρο 1 παρ. 2 εδ. ε) Ε αναφέρεται ως σκοπός η προστασία των ακτών των θαλασσών, των νησίδων και του βυθού αυτών ως φυσικών πόρων, ως στοιχείων οικοσυστημάτων και ως στοιχείων τοπίου.

2 Σημασία φαίνεται να είχε η Υ.Α. 25.10.90 (ΦΕΚ678Β’) μετά από απαίτηση της Ε.Κ. Συγκεκριμένα: (α) επιβαλλόταν η σύναψη ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης, τόσο για τα έργα που πρόκειται να εκτελεστούν όσο και για αυτά που έχουν ήδη εκτελεστεί (β) γινόταν προσαρμογή της Ελληνικής νομοθεσίας στις αντίστοιχες απαιτήσεις της Ε.Κ. (γ) όλες οι δραστηριότητες του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες όπου στην πρώτη υπάγονταν 90 περίπου δραστηριότητες με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δεύτερη όλες οι υπόλοιπες δραστηριότητες που θεωρείτο ότι είχαν ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

1

.!

τονιστείτε.. σ υν Ο πρωταρχικός σκοπός του νόμου, δηλαδή η προστασία του περιβάλλοντος ως έννομο αγαθό, δε φαίνεται να επιτυγχάνεται διότι υπάρχει αντίφαση μεταξύ του σκοπού και των μεθόδων που υιοθετεί ή δεν υιοθετεί (Τάχος, 1998). Αυτό που γίνεται γρήγορα αντιληπτό είναι ότι ο νόμος σκοπεύει ταυτόχρονα σε πρόληψη των ενδεχόμενων ζημιών στο περιβάλλον με βάση το σχεδιασμό της οικονομικής ανάπτυξης. Ορθότερα, εκτός από την προστασία του περιβάλλοντος υπάρχει πρόβλεψη για την προστασία της οικονομικής ανάπτυξης. Παρατηρούμε λοιπόν ότι το σχετικό θεσμικό πλαίσιο χωροταξίας και περιβάλλοντος αντιμετωπίζει δυσεπίλυτα προβλήματα εφαρμογής και ουσιαστικά δεν συντελεί στην αναγκαία συνθήκη ισορροπίας μεταξύ χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού με ταυτόχρονη παρουσία της οικονομικής ανάπτυξης. Ας μην λησμονούμε ότι σήμερα το περιβάλλον δεν νοείται ως ελεύθερο αγαθό αλλά ως συντελεστής της παραγωγής σε ανεπάρκεια και τούτο σημαίνει ότι η χρήση αυτού

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

του συντελεστή στην παραγωγική διαδικασία έχει ένα κόστος όπως και οι υπόλοιποι συντελεστές παραγωγής. Ενώ στοχεύουμε προς μία ενιαία διαχείριση του χώρου και του περιβάλλοντος οι νέες τάσεις, ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αφορούν στην εξασφάλιση της βιώσιμης (ή αειφόρου ή αυτοσυντηρούμενης)3 ανάπτυξης που έχει ως κύριο και άμεσο στόχο την καλύτερη οργάνωση και ορθολογικότερη διαχείριση του περιβάλλοντος. (Στο τεύχος Φεβρουαρίου θα παρουσιαστεί το τρίτο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr). ■

3

επιτροπή Brundtland (1987) όρισε ότι με το δόγμα της βιώσιμης ανάΗ πτυξης εξασφαλίζεται η διατήρηση της συνολικής ποσότητας της ζωής, η διαρκής αξιοποίηση των φυσικών πόρων και αποτρέπεται η πρόκληση περιβαλλοντικών ζημιών.

39

Βαρύς ο τόνος από το τελευταίο χειροκρότημα στον «τραγουδιστή του κόσμου» Ντμίτρι Χβοροστόφσκι. Ταξίδεψε σε άλλα λυρικότερα θέατρα... (16 Οκτωβρίου 1962 – 22 Νοεμβρίου 2017). «Είχα μια καταπληκτική καριέρα. Τη συνεχίζω. Η φωνή μου είναι μέρος της υπόθεσης που υπηρετώ. Της τεράστιας υπόθεσης του τραγουδιού, το οποίο συνεχίζω να υπηρετώ και χωρίς αυτό η ζωή μου δεν μπορεί να υπάρξει. Ωστόσο, κατανοώ, τα χρόνια της νιότης περνάνε, η φωνή αποδυναμώνεται. Συνεχίζω να παλεύω με την αρρώστια και να ελπίζω». Η πρώτη προϋπόθεση για την αθανασία είναι ο θάνατος έγραψε κάποτε ο Stanislaw Jerzy Lec. Στην περίπτωση όμως του Ντμίτρι Χβοροστόφσκι αυτό τελικά δεν είχε ισχύ. Γιατί ο ίδιος, φρό-

40

ντισε από νωρίς να εκθέσει τον εαυτό του σε μια περίοπτη θέση στο πάνθεον των αθανάτων. Όταν το 1989 στο διαγωνισμό του BBC «Cardiff Singer of the World» ο 27χρονος Ντμίτρι κέρδισε την 1η θέση, η αυλαία θα σηκώνονταν για τον ίδιο με πολύ θεαματικό τρόπο και ο δρόμος για την διεθνή αναγνώριση και παγκόσμια προβολή του θα άνοιγε οριστικά. Πολλοί, σπουδαίοι και πάνω απ΄ όλα διάσημοι διευθυντές ορχήστρας (Κλάουντιο Αμπάντο, Λόριν Μάαζελ, Τζέιμς Λιβάιν, Μπερνάρντ Χάιτινκ, Γιούρι Τεμιρκάνοφ, Βαλέρι Γκέργκιεφ) συνεργάστηκαν με τον εξόχως εντυπωσιακής εμφάνισης και σκηνικής παρουσίας βαρύτονο από τη Σιβηρία, στα μεγαλύτερα και σημαντικότερα λυρικά θέατρα του κόσμου (Φενίτσε της Βενετίας, Λυρική Όπερα του Σικάγου, Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, Βασιλική Όπερα του Λονδίνου-Κόβεντ Γκάρντεν,

Κρατική Όπερα του Βερολίνου, Σκάλα του Μιλάνου). Γεννημένος στο Κρασνογιάρσκ της Σιβηρίας, σπούδασε στο λυρικό θέατρο της γενέτειράς του όπου μάλιστα έκανε και το ντεμπούτο του με το μικρό ρόλο του Μαρούλο στο «Ριγκολέτο». Οι εμφανίσεις στο Λονδίνο και στην Νέα Υόρκη πραγματοποιούνται ήδη από τη διετία 1989-1990. Η ερμηνεία του στον ομώνυμο ρόλο της όπερας του Tchaikovsky "Ευγένιος Ονιέγκιν" θα μείνει αλησμόνητη σε πολλούς, προτρέποντας τους μουσικοκριτικούς να απευθύνουν διθυράμβους και τους New York Times να παραδεχθούν ότι ο Χβοροστόφσκι ήταν «γεννημένος για να ερμηνεύει τον ρόλο». Έκτοτε, πολυάριθμες ήταν οι συμμετοχές του σε όπερες, όπως «I puritani» του Bellini που ερμήνευσε στη Βιέννητο 1994, στην όπερα «La Favorite» του Donizetti στην Νέα Υόρκη το 2001, στον «Faust» του Gounod, στους «Pagliacci»

Αποχαιρετούμε...!

Μαρία Μεταξά

του Leoncavallo, στην «Cavalleria rusticana» του Mascagni, στους «Γάμοι του Φίγκαρο» του Μοzart. Ερμήνευσε πολλάκις Tchaikovsky, ενώ αμέτρητες ήταν οι εμφανίσεις του σε έργα του Verdi όπως «Un ballo in maschera», Don Carlos, Ernani, I masnadieri, Rigoletto, Simon Boccanegra, La traviata, Il trovatore. Με παρρησία τoν Ιούνιο του 2015 ανακοινώνει ότι πάσχει από καρκίνο του εγκεφάλου και αποσύρεται από την σκηνή. Το πάθος όμως για την δουλειά του είναι ασίγαστο και παρά τις συνέπειες της σοβαρής ασθένειας που αντιμετωπίζει συνεχίζει να εργάζεται και μάλιστα πυρετωδώς. Επιστρέφει στη σκηνή της

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Μετροπόλιταν Όπερα τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου προκειμένου να ερμηνεύσει τον Κόμη ντι Λούνα στον "Τροβατόρε" με συμπρωταγωνίστρια την επίσης ρωσίδα σούπερ σταρ σοπράνο Άννα Νετρέμπκο, αποσπώντας εγκωμιαστικές κριτικές και σχόλια. Όταν δόθηκε στη δημοσιότητα η ανακοίνωση ότι τα ξημερώματα της 22ας Νοεμβρίου 2017 σε κλινική του Λονδίνου ο Ντιμίτρι Χβοροστόφσκι εξέπνευσε, οι θαυμαστές του βυθίστηκαν στο πένθος και μαζί τα εκατομμύρια των φιλότεχνων και φιλόμουσων θρηνούν την πρόωρη έξοδο. «Ο θάνατος του Ντμίτρι Χβοροστόφσκι

αποτελεί τεράστια απώλεια όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά για όλον τον κόσμο», δήλωσε ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαδίμηρος Πούτιν. Η κηδεία του τελέστηκε στη Μόσχα στις 27 Νοεμβρίου 2017 με την πρέπουσα επισημότητα και τη συμμετοχή συνεργατών και δεκάδων φίλων του από όλον τον κόσμο.

– «Ποια είναι η φιλοδοξία σου στη ζωή;» – «Να γίνω αθάνατος και μετά να πεθάνω». «Devenir immortelle, et puis mourir»... ...ακούγεται στην ταινία «Με κομμένη την ανάσα» του Ζαν Λυκ Γκοντάρ, που γυρίστηκε το 1960. ■

41

Εκτός από τη φυσική ομορφιά της, που είναι, βέβαια, αδιαμφισβήτητη, η παραλία «Golden Horn» («Zlatni Rat» στα Κροατικά) ή «Χρυσό Κέρας» της Κροατίας είναι γνωστή ανά τον κόσμο για ένα μοναδικό χαρακτηριστικό: Η άκρη της «κινείται» και αλλάζει σχήμα και θέση ανάλογα με τον άνεμο. Πώς γίνεται αυτό; Η παραλία Golden Horn είναι στην ουσία μια «γλώσσα» γης που εισχωρεί στη θάλασσα, η άκρη της οποίας αποτελείται από λεπτή, λευκή άμμο. Έτσι οι αλλαγές της κατεύθυνσης του ανέμου υπαγορεύ-

42

ουν τη θέση και το σχήμα που θα πάρει κάθε φορά η «μύτη» της παραλίας. Ίσως μία από τις πιο εντυπωσιακές παραλίες του κόσμου, η Golden Horn βρίσκεται στο μικρό χωριό Bol, στο νησί Brac, που είναι το μεγαλύτερο της Κροατίας, απέναντι ακριβώς από τη γνωστή Makarska Riviera. Το συνολικό μήκος της φτάνει σχεδόν τα 580 m μήκος, ενώ –λόγω της θέσης της– προσφέρει διάφορα θαλάσσια σπορ στους λουόμενους, αποτελώντας, επίσης, έναν από τους πλέον αγαπημένους προορισμούς στους σέρφερς.

Ταξιδεύουμε!

σ υν

τονιστείτε..

.!

Μαρία Μεταξά

Στην παραλιακή πόλη Κανκούν στο NA Μεξικό ο αρχιτέκτονας Richard Moreta Castillo ετοιμάζεται να κάνει πραγματικότητα τα σχέδιά του. Ποια είναι αυτά; Ένα εντυπωσιακό υποθαλάσσιο ξενοδοχείο που αναδύεται και καταδύεται στο νερό, ένας πραγματικός θρίαμβος του φουτουριστικού design. Πιο ευγκεκριμένα το Grand Cancun, όπως ονομάζεται, διαθέτει ειδικό μηχανισμό ανάδυσης και κατάδυσης που επιτρέπει στους

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

επισκέπτες να απολαύσουν την ομορφιά του βυθού και τη θαλάσσια ζωή, ενώ μπορούν να χαρούν παράλληλα τον ήλιο της μέρας και τις δραστηριότητες της ξηράς. Ειδικά φυτά θα φυτευτούν τριγύρω, τα οποία είναι ανθεκτικά στο αλμυρό νερό, ενώ εξωτερικές και εσωτερικές πισίνες θα προσφέρουν ώρες χαλάρωσης και διασκέδασης. Πολλά γυάλινα ανοίγματα σε δωμάτια και εστιατόρια δίνουν τη δυνατότητα ανακάλυψης των

μυστικών του βυθού όταν το ξενοδοχείο θα είναι βυθισμένο. «Με τη λογική του περισκοπίου που διαθέτει το υποβρύχιο αποφάσισα να δημιουργήσω ένα παρόμοιας φιλοσοφίας ξενοδοχείο, το οποίο θα μπορεί να μαπίνει και να βγαίνει στο νερό, προσφέροντας στους επισκέπτες του μια μοναδική εμπειρία διαμονής», λέει ο αρχιτέκτονας. Η κατασκευή του Grand Cancun αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στα επόμενα χρόνια... ■

43

40 χρόνια χρειάστηκε ο Γάλλος ζωγράφος "οριενταλιστής", Jacques Majorelle, γιος διάσημου σχεδιαστή επίπλων Art Nouveau να δημιουργήσει με πολύ πάθος αυτόν τον παράδεισο στην καρδιά της κόκκινης πόλης του Μαρόκου, στο Μαρακές. Αφού έκανε το πέρασμά του από το Μαγκρέμπ, επισκέφτηκε το Αλγέρι και την Τυνησία και τελικά αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Μαρόκο αγοράζοντας μια έκταση 10 στρεμμάτων, όπου έχτισε το ατελιέ του και άρχισε να φυτεύει τους κήπους του. Σήμερα ο κήπος Μαζορέλ θεωρείται ένα από τα πιο επισκέψιμα μέρη στο Μαρόκο γιατί μέσα από τα σκιερά του μονοπάτια ο επισκέπτης περιπλανιέται ανάμεσα σε δέντρα από κοκοφοίνικες, μπανανιές και μπαμπού, καθώς και πολύχρωμα, εξωτικά φυτά, αντικρύζει νούφαρα μέσα σε λίμνες με λωτούς και αφήνεται στη σαγήνη του αέρα με τα εξωτικά αρώματα που δημιουργεί ένα γλυκό θρόισμα στο φύλλωμά τους που είναι γεμάτο πουλιά που αναζήτησαν και βρήκαν φιλόξενο καταφύγιο. Στον κήπο υπάρχει σπίτι που χτίστηκε σύμφωνα με την παραδοσιακή μαυριτανική αρχιτεκτονική και αργότερα κτίστηκε μια μοναδική βίλα σε έντονο μπλε χρώμα. Είναι το μπλε του κοβαλτίου που κυριαρχεί στους κήπους του και είναι κατοχυρωμένο ως Μπλε Majorelle γιατί ο Γάλλος ζωγράφος το χρησιμοποιούσε κατά κόρον σε πολλές ακουαρέλες που φυλάσσονται στη βίλα. Στο ατελιέ του ζωγράφου στεγάζεται μουσείο Ισλαμικής τέχνης, ενώ σε μία μικρή αίθουσα εκτίθενται 40 περίπου γκραβούρες του Majorelle που απεικονίζουν τοπία του Μαροκινού Νότου. Όταν ο ζωγράφος απεβίωσε το δημιούργημά του κινδύνευσε να πέσει στα χέρια φιλόδοξων κατασκευαστών που ήθελαν να χτίσουν ξενοδοχείο. Tότε ο διάσημος Γάλλος σχεδιαστής Υβ Σαιντ Λοράν με τον σύντροφο της ζωής του Πιερ Μπερζέ αγόρασαν τον κήπο με τα οικοδομήματά του μετατρέποντάς το σε

44

Επισκεφθήκαμε...!

© Φωτογραφιών: Μαρία Μεταξά

Μαρία Μεταξά

ησυχαστήριό τους, αλλά και τόπο όπου ο σχεδιαστής περνούσε όλον τον ελεύθερο χρόνο του. Εξαιτίας του Λοράν το Μαρόκο, και ειδικά το Μαρακές, έγινε πόλος έλξης για πλούσιους επισκέπτες από πολύ υψηλούς κύκλους του Παρισιού και της Νέας Υόρκης με αποτέλεσμα ο τουρισμός πολυτελείας να γνωρίσει τεράστιες δόξες. Τα χρώματα του Μαρόκου άσκησαν τεράστια γοητεία στο Γάλλο σχεδιαστή ο οποίος δεν δίστασε να ενσωματώσει την τόσο ιδιαίτερη κουλτούρα αυτού του τόπου στα χρώματα και στα σχέδιά του. Συχνά έλεγε ότι: «αυτός ο πολιτισμός είναι και δικός μου», εκφράζοντας έτσι την αγάπη του για το Μαρόκο. Ήταν δε τόσο μεγάλος ο θαυμασμός του ώστε ζήτησε το σώμα του να αποτεφρωθεί και η στάχτη του να σκορπιστεί στους κήπους που τόσο πρόσεξε και φρόντισε. Μέσα στον Κήπο σήμερα λειτουργεί το Μουσείο Βερβέρων, που στεγάζει την ανεκτίμητη συλλογή βερβέρικης τέχνης των Μπερζέ και Σεν Λοράν. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

45

Ο Ιωάννης Β. Οικονομόπουλος γεννήθηκε στο Δερβένι Κορινθίας το 1888 και πέθανε, στις 9 /9/1942. Μορφώθηκε από τον πατέρα του κατ’ οίκον μιας και ήταν εκπαιδευτικός και στα 14 του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Τέλειωσε το γυμνάσιο το 1902 στον Πειραιά και σπούδασε νομικά. Από το 1903, μαθητής του Γυμνασίου ακόμη, άρχισε να συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά της εποχής («Νουμάς», «Ακρόπολις», «Πρόοδος», «Νέα Ελλάς», «Πατρίς» κ.ά.), όπου δημοσίευσε κυρίως χρονογραφήματα και παρουσιάσεις βιβλίων. Ανδρώθηκε στο κλίμα των αλλεπάλληλων πολέμων που συγκλόνισαν ολόκληρο το κόσμο και την Ελλάδα στις δυο πρώτες δεκαετίες του 20ού αι.. Παρότι φριχτά μύωψ, υπηρέτησε στους Βαλκανικούς και μάλιστα τοποθετήθηκε στην πρώτη γραμμή στα χιόνια της Μανωλιάσσας εξαιτίας κρυοπαγημάτων, του έκοψαν δυο δάχτυλα του ποδιού. Τότε αποφάσισε να αυτοκτονήσει τον επινοημένο εαυτό του, τον Ρώμο Φιλύρα. Ο στρατιώτης λοιπόν Ιωάννης Οικονομόπουλος ανακοίνωσε με τηλεφώνημα στις εφημερίδες ότι ο ποιητής Ρώμος Φιλύρας αυτοκτόνησε. Πανικοβλήθηκαν οι γνωστοί και φίλοι ψάχνοντας τα αγγελτήρια θανάτου. Υπηρέτησε

46

επίσης ως ανθυπολοχαγός την περίοδο του Α′ Παγκοσμίου πολέμου, ζει την οδύνη του πολέμου και προβλέπει την αστάθεια και τα αδιέξοδα των μελλούμενων καιρών. Το 1916 ως υπολοχαγός διορίζεται στη γραμματεία της στρατιωτικής δικαιοσύνης από όπου και απολύεται λόγω σχιζοφρενικών διαταραχών, και λίγο αργότερα, το 1922, υποβάλλει υποψηφιότητα ως ανεξάρτητος βουλευτής Κορινθίας και έπειτα Αθήνας. Η εξωτερική του εμφάνιση, τα υπερμεγέθη γυαλιά με τους χονδρούς φακούς, η μπέρτα που φορούσε και η έξαλλη ματιά του τον καθιστούσαν συχνά αντικείμενο χλευασμών. Υπήρξε γυναίκας και γλεντζές, ξενύχτης, μποέμης, καταραμένος, ωραία φιγούρα της Αθήνας για να γίνει μετά το 1924 μπαίγνιο των γαβριάδων, αλλά και πολλών ισοβαρών λογίων και δημοσιογράφων της εποχής. Ο πιο σημαντικός ποιητής μας μετά το 1910, με αναλογίες Ρεμπό, όπως τον χαρακτήρισε ο Βάρναλης, φιλολογικές κι ως ένα βαθμό της ζωής, ένας απ’ τους προδρόμους του σουρεαλισμού με την ποιητική του συλλογή «Ρόδα στον Αφρό» εγκαινιάζει τον μετασυμβολισμό και τον νεορομαντισμό στην Ελλάδα. Ο Φιλύρας έγραψε συνταρακτικές αυτοβιογραφικές σελίδες όπως: το 1919 το αυτοβιογραφικό αφήγημα «Ο θεατρίνος

Ο Ρώμος Φιλύρας.

της ζωής μου» το 1927 «Η παράδοξη αυτοβιογραφία του ποιητή Ρώμου Φιλύρα» στο περ. «Οικογένεια», και το «Η ζωή μου στο Δρομοκαΐτειο», που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες στην «Καθημερινή» το 1929 με πρωτοβουλία του Αιμίλιου Χουρμούζιου. Το 1920, υποκύπτει στην τρέλα και το 1927 έως το 1942 κλείστηκε στο Ψυχιατρείο, όπου δεν σταμάτησε να γράφει, άλλοτε καλά και στρωτά κι άλλοτε

Μιχάλης Μεταξάς

Δαφνί Δρομοκαΐτειον.

παντελώς αλλοπρόσαλλα ποιήματα, τα οποία συνέγραφε σε χαρτί του ψυχιατρείου και τα χάριζε αφειδώς στους επισκέπτες, για να μην κατορθώσει να βγει ποτέ από ’κει. Ο Φιλύρας θαυμαζε την ποίηση και τους ποιητές, τις γυναίκες που τις ανήγαγε σε μυθικά επίπεδα. Γι’ αυτό στα ποιήματά του συναντάμε τόσες Δουλτσινέες, Μελαχρινές, Ξανθές, Τσιγγάνες, νεράιδες σε οργασμό.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Στο ζενίθ της σύφιλης και λίγο πριν τον κλείσουν στο Δρομοκαΐτειο γράφει τον Πιερότο. Δηλώνει το προσωπείο του ποιητή απέναντι στην επαπειλούμενη τρέλα. Αεικίνητος και περίεργος έχει μια αίσθηση του χιούμορ η οποία του προκαλεί προβλήματα στο τότε κοινωνικό περιβάλλον της Αθήνας αφού ενίοτε φτάνουν στη μεγαλομανία, χαρακτηριστικό σύμπτωμα του εκφυλισμού του νευρικού συστήματος λόγω της σύφιλης. Παρου-

σιάζεται στη Λέσχη των Αξιωματικών με ψεύτικες επωμίδες, τον αντιλαμβάνεται ένας στρατηγός κι αρχίζει να τον κυνηγάει στην οδό Ερμού. Νομίζει, όσο τα συμπτώματά του οξύνονται, ότι είναι διάδοχος του θρόνου του Βυζαντίου, ότι διάφορες βασίλισσες και πριγκίπισσες τον ερωτεύονται, στέλνει γράμματα και τηλεγραφήματα στους βυζαντινούς προγόνους του. Έγραφε: «Θέλουν να σας κάνουν καλά. Αλλοίμονο, εκεί φτάνει ο παραλογισμός των λογικών. Καλά, δηλαδή να γυρίσετε πίσω, έξω στην τέφρινη πραγματικότητα, να ξαναδήτε πίσω με την κρίσι του ακέραιου μυαλού την πιο αβάσταχτη, την πιο αρμολογημένη αλλόφρονη λογική της ζωής που σκοτώνει την ανθρώπινη καρδιά. [...] Μα τι θα βάλετε στη θέση του οράματος εσείς οι λογικοί; [...] Καλοπροαίρετοι γιατροί μου, αν επιμένετε να με γιατρέψετε από κάτι, γιατρέψτε με από την λογική». Αυτά έγραφε ο ποιητής Ρώμος Φιλύρας μέσα από το Δρομοκαΐτειο εκεί τελείωσε τις μέρες του, έχοντας τη μοίρα άλλων μεγάλων, του Βιζυηνού και του Μητσάκη. Με την ποιητική του τόλμησε να διαφοροποιηθεί από το λογοτεχνικό κατεστημένο του Παλαμισμού και δεν ασχολήθηκε με νόμους, κανόνες μετρικής και

47

Σάβανο Γελοίου Στη φιλντισένια των δοντιών φραγή, να τρέμει ο λόγος λαξευτός με σμίλη κι’ όταν μαζί το γέλοιο σου σμιγεί, κι’ οι νότες τρίξουν σκαστές στα χείλη Οργάνου πλήχτρα ηχούν στη σμαραγή, που δάχτυλα κινούν λόγια και γέλοια κι’ οι αρμονίες μηνούνε μια σφαγή, παραφωνίες μάγες σ’ άυλα τέλια. Κι’ η σιταρένια σου ώχρα κυλιστή μονόχρωμα, σαν σκέπη, σαν αυλαία, θαρρείς πως πέφτει στην καμπανιστή Επάνω ανάκρουση την τελευταία, -σάβανο τάχα μιας γλυκειάς οδύνης, ενώ χαρά τρελλή μέσα σου κλείνεις.

τεχνικής στίχου. Η γλωσσική του έκφραση είναι υποταγμένη στον συναισθηματισμό με έντονα εικονολογικά στοιχεία. Συνδυάζει τη θλίψη με την ειρωνεία την οραματική διάθεση με έντονο το μυθολογικό και παραμυθιακό στοιχείο. Συχνά τα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας στην ποίησή του είναι ρευστά. Η αναζήτηση του ιδανικού παραμένει ο πρώτος στόχος του. Ωστόσο, η ποίησή του έχει συνέπεια και ρυθμό εσωτερικό. Γράφει αρμονικά σονέτα γεμάτα λυρισμό και πεισιθανάτεια μελαγχολία σε πλήρη.

48

Και όπως έλεγε: «Ο μόνος που μας θυμάται συχνά είν’ ο θάνατος. Ακούει τη μυστική μας επίκλησι, στο αργό ατελείωτο μέτρημα των ραθύμων στιγμών της βαρυθυμίας μας, την άφωνη εκ βαθέων ευχή μας, απάνω στον ταραγμένο ύπνο μας, κι έρχεται, παρηγορητής και γοργοεπήκοος, κομίζοντας τα υπέρτατα δώρα του τα γλυκόπιοτα δυνατά βάλσαμά του, που μας χαρίζουν ό,τι δεν μπορούν να μας χαρίσουν η βερονάλη και η χλωράλη ούτε κανένα ναρκωτικό ή παυσώδυνο... την τελειωτική, την υπέρτατη κάλμα... τη γλυκειά δροσοπαροχή λύτρωσι... Πόσες φορές

«Ο ποιητής Ρώμος Φιλύρας, κατά φωτογραφίαν ληφθείσαν προ διημέρου εις το Δρομοκαΐτειον υπό του συντάκτου μας» (εφημερίδα «Καθημερινή», 1929).

δεν τον ονειρεύονται στον ύπνο του και στον ξύπνο, τα πολυβασανισμένα νευρόσπαστα των ψυχώσεων, στα τραγικά φωτεινά τους διαλείμματα, πόσες φορές δεν ονειρεύονται να τους χαμογελά, σα μια θαμπή ελπίδα γλυκοχαραυγής, ανάμεσα από την αχλύ και τον ζόφο, που τους σκεπάζει τα ταραγμένα τους λογικά... Και ξέρουν πως το γλυκό τους όνειρο, η ελπίδα κι η γλυκαπαντοχή των βασανισμένων, αργά ή γρήγορα, θα στέρξη μια φορά. Είνε κι αυτό μια παρηγοριά, η μοναχή εδώ μέσα παρηγοριά μας... Όλοι κι αν μας ξεχάσουν, αυτός θα θυμηθή...». ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

49

σ υν

τονιστείτε..

.!

Γιώργος Λαμπίρης Ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός Άνταμ Λανγκ, έχει καταφύγει σε νησί των ΗΠΑ, κοντά στη Βοστώνη. Όταν ο άτυπος συγγραφέας της επικείμενης αυτοβιογραφίας του βρίσκεται μυστηριωδώς πνιγμένος, ένας άλλος συγγραφέας-φάντασμα, δίχως ιδιαίτερη πολιτική κατάρτιση, προσλαμβάνεται από μεγάλο εκδοτικό οίκο να «ρετουσάρει» το ήδη γραμμένο βιβλίο. Την ίδια στιγμή, ξεσπάει διεθνές σκάνδαλο γύρω από την απαγωγή τεσσάρων Πακιστανών, ύποπτων για τρομοκρατία, και τη παράδοσή τους στη CIA επί θητείας Λανγκ. Το κουβάρι του μυστηρίου που αρχίζει να ξετυλίγεται θα αποκαλύψει στρώματα ψεύδους, καιροσκοπίας, διαφθοράς και υπολογιστικής σεξουαλικότητας. Μετά τον οσκαρικό Πιανίστα και τον «ανώδυνο» Όλιβερ Τουίστ, ο Πολάνσκι επιστρέφει στο είδος που του ταιριάζει καλύτερα: το θρίλερ μυστηρίου. Στα χνάρια του Chinatown, του Frantic και τoυ Ninth Gate, ο ταλαντούχος δημιουργός μας δίνει άλλο ένα καλοφτιαγμένο φιλμ με μπόλικο σασπένς και ατμόσφαιρα που σε καθηλώνει. Ωστόσο, η δεξιοτεχνία του στη σκηνοθεσία και η αφηγηματική του δεινότητα δεν επαρκούν για να καλύψουν κάποια κενά-σε επίπεδο πλοκής και χαρακτήρων-που μοιραία προκύπτουν από μια εν τέλει ισχνή και κάπως απλοϊκή ιστορία. Παρόλα αυτά, η ταινία κάθε άλλο παρά απαρατήρητη περνάει. Όλα τα στοιχεία που συνιστούν τη θεματική του σπουδαίου σκηνοθέτη είναι εδώ: ο μικρός παίχτης απέναντι στα μεγάλα παιχνίδια όσων βρίσκονται στην εξουσία, η αναζήτηση της πραγματικής ταυτότητας του ανθρώπου πίσω από το ρόλο του και τα φαινόμενα, τα κρυφά συμφραζόμενα κάτω από τις «εμφανείς» αλήθειες, τα ταπεινά κίνητρα που κρύβονται πίσω και από τις πιο στοιχειώδεις πράξεις, η απεικόνιση ενός κόσμου ψυχρού, υπολογιστικού και κυνικού ως το κόκαλο. Ένας άξιος συνεχιστής του Άλφρεντ Χίτσκοκ, όπως έχει συχνά χαρακτηριστεί, κι εδώ οι επιρροές του μεγάλου δασκάλου είναι περισσότερο από προφανείς. Η μουσική του Alexandre Desplat παραπέμπει ευθέως στον Bernard Hermann. Ο Άνταμ Λανγκ, τον οποίο ερμηνεύει ο Πιρς Μπρόσναν στη ταινία, φημολογείται ότι αποτελεί

50

πορτρέτο του Τόνι Μπλερ. Προσωπικά, δεν συμφωνώ. Οι αναφορές βεβαίως στις πρακτικές του Μπλερ στο πλαίσιο του πολέμου ενάντια στη τρομοκρατία είναι σαφείς. Όμως θεωρώ πως ο χαρακτήρας του Λανγκ εκφράζει μια γενικότερη εικόνα για όσους πολιτικούς μας κυβερνούν απερίσκεπτα, παίρνοντας αποφάσεις ζωής και θανάτου και μετά αποσύρονται χωρίς να λογοδοτούν ποτέ για τα ψέματα τους. Το φιλμ χρησιμοποιεί την επικαιρότητα για να καταδείξει, ανάμεσα σε άλλα, τις υπόγειες διαδρομές του συστήματος που κατευθύνοντας το μένος της κοινής γνώμης σε ένα μεμονωμένο αντιπρόσωπό του, τον πρώην Βρετανό πρωθυπουργό εν προκειμένω, εξασφαλίζει πάντα την συνέχεια των σχεδίων που καθορίζουν τις τύχες ολόκληρων κρατών. Όπως και σε προηγούμενες ταινίες του Πολάνσκι, αυτό που κινεί τη δράση προς τα μπρος είναι η περιέργεια του κεντρικού ήρωα. Μια περιέργεια που του στοιχίζει πάντα ακριβά, όπως του Jake στο Chinatown ή του Corso στο Ninth Gate. Στο Ghost Writer το όνομα του συγγραφέα δεν αναφέρεται ποτέ. Όσοι έρχονται σε επαφή μαζί του, τεχνηέντως αποφεύγουν να τον ονοματίσουν-ο Λανγκ τον αποκαλεί συνεχώς «φίλε»-, αλλά και ο ίδιος ο συγγραφέας μοιάζει να αποφεύγει τις συστάσεις. Είναι πραγματικά ένα φάντασμα που παρεμβάλλεται για να σώσει τα προσχήματα και καταλήγει να ξύνει καλά κρυμμένες πληγές. Δεν έχει οικογένεια και αν ξαφνικά εξαφανιζόταν, το σίγουρο είναι πως δεν θα τον αναζητούσε κανείς. Διαθέτει εξυπνάδα και προσωπικότητα, διαπράττει όμως ύβρη όταν νομίζει ότι μπορεί να ξεσκεπάσει ίντριγκες και δολοφονίες, χωρίς επιπτώσεις. Κι εδώ ο Πολάνσκι θέτει το βασικό ζήτημα όλης της φιλμογραφίας του: όποιος τα βάζει με την εξουσία είναι πολύ πιθανό να φάει τα μούτρα του και να παραμείνει αόρατος. Η ταινία βραβεύτηκε με την Αργυρή Άρκτο Σκηνοθεσίας στο 60ο Φεστιβάλ Βερολίνου. Δεν αποτελεί κορυφαία στιγμή του Πολωνού σκηνοθέτη όμως θεωρώ πως φανερώνει το αστείρευτο ταλέντο ενός ανθρώπου που στα 76 του εξακολουθεί να δημιουργεί με όρεξη και νεανική περιέργεια. Όχι τη περιέργεια που έχουν οι ήρωες των ταινιών του ελπίζω... ■

Νικόλας Βασιλείου Αχ, 00s φίλε! Ωραία εποχή και κυρίως ωραία περίοδος για τη μουσική. Ήταν η εποχή που το nu metal ανέβηκε πάρα πολύ, σύγχρονα συγκροτήματα όπως οι System of a Down, οι Disturbed, οι Linkin Park και πολλοί άλλοι έβγαλαν εξαιρετικούς δίσκους που άλλαξαν τον τρόπο που ακούμε μουσική ακόμα και σήμερα, αλλά και η εποχή που η pop δεν είχε ακόμα ξεπέσει στα επίπεδα του σημερινού εμετικού MTV των 300 ριάλιτι και της μίας ώρας σκατένιας εμπορευματοποιημένης μουσικής (ο Θεός να την κάνει). Σήμερα λοιπόν το Six Songs ξεφεύγει από τις συνηθισμένες του ταχύτητες και μας βουτάει στη νοσταλγία. Σήμερα θα θυμηθούμε 6 pop κομμάτια που αγαπούσαμε τότε, 6 pop κομμάτια που μεσουρανούσαν τα ραδιόφωνα και τα walkman της εποχής και τα οποία αγαπάμε μέχρι σήμερα.

1) Daft Punk – One More Time: Ακούς την εισαγωγή του και σου μυρίζει το 2001 ρε φίλε. Έχουν περάσει 17 χρόνια από τότε και όμως η συγκεκριμένη κομματάρα παραμένει διαχρονικότατη! Από τον καλύτερο δίσκο των Daft Punk, το “Discovery”, δίπλα σε τρομερά χιτάκια όπως το Harder Better Faster Stronger, το One More Time είναι ένα από τα γνωστότερα τραγούδια της προηγούμενης δεκαετίας με ένα τρομερό βίντεο κλιπ και δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι σημάδεψε μία ολόκληρη γενιά ακροατών.

2) Modjo – Lady: Βρώμισε vintagίλα με τις εισαγωγάρες που βάζω και σήμερα. Όπως και οι Daft Punk, οι Modjo είναι Γάλλοι στην καταγωγή, ωστόσο δεν είχαν τη διάρκεια των συμπατριωτών τους. Συνηπήρξαν μόλις για 5 χρόνια και έβγαλαν έναν δίσκο που έκανε 2-3 χιτάκια, το Lady ωστόσο είναι πραγματικά το αριστούργημα τους και η παρακαταθήκη τους. Κολλητικό beatάκι, απλοί στίχοι, ωραίο βίντεο, όχι τόσο χορευτικό, όσο συναισθηματικό κομμάτι. Όμορφα πράγματα.

3) Ricky Martin – Livin’ La Vida Loca: Και με ρωτάει ο φίλος αναγνώστης «Ρε Νικ, κάτι χορευτικό της εποχής, δεν έχεις;» και του απαντάω «Βεβαίως, ΠΑΡΤΟ». Πριν γίνει γνωστό ότι ο Ricky Martin είναι ομοφυλόφιλος, οι γυναίκες έκοβαν φλέβες για πάρτη του και φυσικά ο ίδιος έκανε καριέρα Λατίνου γόη εραστή, ο οποίος σε αντίθεση με φθηνές κόπιες τύπου Enrique Iglesias που δεν κάνει ούτε για Πάνια, είχε ταλέντο. Γνωστότερο τραγούδι το πολυαγαπημένο και χορευτικότατο Livin’ La Vida Loca, ικανό να σε κάνει να γουστάρεις τη ζωή σου ακόμα και σε σημερινά παρτάκια με καλή μουσική. Απολαυστικότατο!

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

4) Madonna – Music: Και όχι το Madonna της Music όπως είχε πει και ένας τεράστιος θεούλης. Τα λόγια περισσεύουν. Η Madonna σε μία από τις καλύτερες φάσεις της καριέρας της, παίρνει μία beatάρα και ένα απίστευτα κολλητικό ρεφρέν και κάνει το pop χιτάκι της χρονιάς. Δεν ήθελε πολύ για να γίνει πασίγνωστο, όταν συνδυάζεται με ένα φοβερό video clip στο οποίο εμφανίζεται και ο Ali G, ένας από τους καλύτερους χαρακτήρες του Sacha Baron Cohen, γνωστού και από τον χαρακτήρα του Borat. Προσωπικά το αγαπημένο μου τραγούδι της Βασίλισσας της Ποπ.

5) Darude – Sandstorm: Ρε αναγνώστη, ειλικρινά πίστευες ότι θα ξέχναγα την trance σκηνή; Βασικά το πόσα καλά και κακά τρανσίδια έχουμε ακούσει τότε είναι γνωστό, αφού εδώ στην ψωροκώσταινα μέχρι και ο Φοίβος προσπάθησε να τα ενσωματώσει στα τραγούδια του. Όπως και να ’χει ο Darude δημιούργησε μία τρομερή σύνθεση με ένα video clip που έχει μείνει χαραγμένο στη γενιά μας όσο μικροί και αν είμασταν (χαρακτηριστικά έδειχνα σε μία φίλη μου τα τραγούδια που θα μπουν στο άρθρο και με το που ξεκίνησε το video, το θυμήθηκε, όταν το έβλεπε παλιότερα και μου το περιέγραψε επακριβώς. Ίσως βέβαια όλα αυτά τα βίντεο κλιπ επαναλαμβανόντουσαν συνεχώς στις εκπομπές σε σημείο πλύσης εγκεφάλου).

6) Eiffel 65 – Blue: Οι στίχοι του και ειδικά το ρεφρέν του δε βγάζουν νόημα. Και; Άμα ψάχνεις νοήματα σε μια μπάντα που πήρε το όνομα της από ένα πρόγραμμα υπολογιστή και ένα κατά λάθος τυπωμένο διψήφιο αριθμό, τότε χάνεις το κόνσεπτ. Ο στίχος «I’m Blue da ba dee dabba da-ee» και η μελωδία του μας γαλούχησαν ρε φίλε, είναι ένα δείγμα ότι η καλή ποπ τότε αποτελούνταν από τραγούδια που είχαν συντελεστές με τρομερή όρεξη και μεράκι. Well done Eiffel 65!

Bonus: t.A.T.u – All The Things She Said: Μεγάλη λατρεία το συγκεκριμένο και απόλυτα κολλητικό. Σίγουρα δεν έχω συμπεριλάβει αρκετά όπως το Freestyler, το Lose Yourself, το In da Club και πολλά άλλα. Περιμένω τις προτάσεις σας και ίσως ετοιμάσουμε και δεύτερο αφιέρωμα, είτε πάλι με pop είτε με πιο rock-metal θεματολογία. ■

51

Κωνσταντίνος Ριζόπουλος

Όταν γίνεται λόγος για την εκμάθηση των πνευστών οργάνων όλοι συμφωνούν στο ότι η χρήση της «διαφραγματικής αναπνοής» είναι απαραίτητη. Η χρήση της είναι επίσης απαραίτητη στους τραγουδιστές αλλά και στους ηθοποιούς. Όμως ποια είναι η αναπνοή αυτή που τόσος λόγος γίνεται γύρω από το όνομά της, και γιατί είναι τόσο σημαντική; Η αναπνοή είναι μια αυτόματη λειτουργία που πραγματοποιείται από τον οργανισμό μας χωρίς να χρειάζεται να το σκεφτούμε. Οι πνεύμονες προσλαμβάνουν μία ποσότητα αέρα από τον οποίο δεσμεύουν το οξυγόνο και αποβάλουν διοξείδιο του άνθρακα. Διαστέλλονται με συνέπεια ο αέρας να εισέρχεται μέσα τους. Η ενέργεια αυτή ονομάζεται εισπνοή ενώ κατά την εκπνοή συμβαίνει το αντίστροφο, δηλαδή η συστολή των πνευμόνων εξωθεί τον αέρα προς το περιβάλλον. Ας δούμε όμως πως πραγματοποιείται η διαστολή και η συστολή των πνευμόνων. Ο κορμός του ανθρώπου χωρίζεται σε δύο κοιλότητες, την θωρακική και την κοιλιακή. Η θωρακική περιέχει την καρδιά και τους πνεύμονες, ενώ η κοιλιακή μεταξύ άλλων περιέχει το στομάχι, το συκώτι, τα νεφρά κ.ά.. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο κοιλότητες βρίσκεται το διάφραγμα. Είναι ένας μυς που τις διαχωρίζει και κινείται κάθετα. Κατά τη διάρκεια της εισπνοής το διάφραγμα συστέλλεται (κατεβαίνει) και οι μεσοπλεύριοι (οι μυς που βρίσκονται ανάμεσα στα πλευρά μας) διευρύνουν τον θώρακα προς όλες τις κατευθύνσεις. Αυτή η λειτουργία αναγκάζει τους πνεύμονες να διασταλούν προκαλώντας την είσοδο του αέρα. Κατά τη διάρκεια της θωρακικής αναπνοής γεμίζει με αέρα το πάνω μέρος των πνευμόνων. Παρατηρούμε τον θώρακα να διογκώνεται και να ανασηκώνεται. Αυτός ο τρόπος αναπνοής έχει

52

ως αποτέλεσμα την πρόσληψη μικρής ποσότητας αέρα. Κατά την διάρκεια της «διαφραγματικής αναπνοής» γίνεται αισθητή η διόγκωση της κοιλιάς, ενώ γεμίζει με αέρα το κάτω μέρος των πνευμόνων. Η ποσότητα του αέρα που προσλαμβάνεται από τους πνεύμονες είναι σαφώς μεγαλύτερη. Πρόκειται για μια «βαθιά» ανάσα με τους μυς της κοιλιάς να παίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Για να ενεργοποιήσουμε τη «διαφραγματική αναπνοή», χρησιμοποιούμε το διάφραγμα σε συνεργασία με τους μυς των πλευρών, της κοιλιάς και του στέρνου. Κατά την εισπνοή συστέλλεται το διάφραγμα, ενώ κατά την εκπνοή επανέρχεται σε κατάσταση χαλάρωσης. Μία από τις φυσικές ιδιότητες των πνευμόνων είναι η ελαστική επαναφορά, το οποίο σημαίνει ότι ο πνεύμονας έχει την τάση να επιστρέψει στην αρχική του δομή αποβάλλοντας τον αέρα κατά την εκπνοή. Μέσω των μυών της κοιλιάς μπορούμε να ασκήσουμε πίεση στο διάφραγμα κι αυτό με τη σειρά του στους πνεύμονες, έχοντας ως αποτέλεσμα την αποβολή του αέρα με μικρή ή μεγαλύτερη ταχύτητα ή πίεση. Με ήπια πίεση ο αέρας που αποβάλλεται απαλά, ενώ με μεγάλη πίεση δυνατά. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι με τη «διαφραγματική» αναπνοή μπορούμε να επιτύχουμε καλύτερο έλεγχο στην αναπνοή και κατά συνέπεια να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα στην παραγωγή της μουσικής, μέσω της ελεγχόμενης πίεσης που μπορούμε να ασκήσουμε, αλλά και λόγω του μεγαλύτερου όγκου αέρα που μπορούμε να διαχειριστούμε. Τα οφέλη είναι πολλαπλά, η διαφραγματική αναπνοή βοηθάει στην παραγωγή του σωστού τόνου, στην ποιότητα και τη διάρκειά του, στην έντασή του και στην ευελιξία του παιξίματος. Με την κατάλληλη υποστήριξη του αέρα επι-

.!

τονιστείτε.. σ υν τυγχάνεται η παραγωγή καθαρού ήχου και έτσι εξασφαλίζουμε ποιότητα στον ήχο. Ο ποιοτικός ήχος θα πρέπει να έχει διάρκεια. Η σωστή ροή αέρα μάς εξασφαλίζει σταθερό και σωστό τόνο, ειδικά σε νότες που ηχούν για μεγάλο χρονικό διάστημα (τενούτες). Η κατάλληλη υποστήριξη της αναπνοής βοηθά στην βαθμιαία αύξηση της έντασης του ήχου (crescendo) χωρίς παραμορφώσεις, και στην διατήρηση του σωστού τόνου σε χαμηλές εντάσεις (diminueto). Ο σωστός έλεγχος της αναπνοής προσφέρει ευελιξία στο παίξιμο, δηλαδή ευκολία να παίζει κανείς σε όλο το εύρος του

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

οργάνου, συμπεριλαμβανομένης της μετάβασης από την μία περιοχή (οκτάβα) στην άλλη με γρήγορες αλλαγές τις περισσότερες φορές. Η «διαφραγματική αναπνοή» ή αλλιώς «βαθειά ανάσα», εκτός από το ότι είναι απαραίτητη για τους μουσικούς που παίζουν πνευστά μουσικά όργανα, τους τραγουδιστές και τους ηθοποιούς, βοηθά και στην καλύτερη οξυγόνωση του οργανισμού μας, συντελώντας στην βελτίωση της λειτουργίας του. Πάρτε μία βαθειά ανάσα... και καλή χρονιά! ■

53

Γιάννης Ξηντάρας

Σκέφτομαι τον κύριο και την κυρία Ρόουζ. Η αλήθεια είναι ότι στην ταινία γελούσαμε, στην πραγματική ζωή όμως... δεν είναι καθόλου έτσι. Τα ζευγάρια που «πολεμάνε» μεταξύ τους υποφέρουν, δεν είναι αστείο, οι ζωές τους χαλάνε και μαζί χαλάει η ποιότητα ζωής και όσων εμπλέκονται στην διαμάχη τους: πρώτα από όλα τα παιδιά και δευτερευόντως οι οικογένειες. Γιατί όμως τόσο μίσος (ναι, πρόκειται για μίσος!), γιατί τόση βία, τέτοιος αλληλοσπαραγμός; Είναι η δύναμη της αγάπης, η δύναμη της συνήθειας ή μήπως ένας ακραίος εγωισμός που τροφοδοτεί την αντιπαλότητα; Να σημειώσουμε εδώ ότι ο «πόλεμος» πολλές φορές ενυπάρχει και μέσα στην λειτουργία της ίδιας της οικογένειας- δεν περιμένει να ξεσπάσει μόλις το ζευγάρι χωρίσει. Συχνά μάλιστα οι διαπληκτισμοί, οι φωνές, οι βίαιες αντιδράσεις είναι εντονότερες

54

ανάμεσα στα παντρεμένα ζευγάρια με αποτέλεσμα τα παιδιά να γίνονται σχεδόν καθημερινά μάρτυρες της ενδοοικογενειακής βίας και έτσι, να στιγματίζονται παντοτινά από εικόνες και βιώματα με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον ψυχισμό τους. Πώς μπορεί να επικρατήσει λογική; Πώς γίνεται ένα ζευγάρι να λήξει την σχέση του ειρηνικά και πολιτισμένα χωρίς ακρότητες, χωρίς «πολέμους»; Η ιστορία των ζευγαριών που χωρίζουν δείχνει ότι η ποιότητα του χωρισμού είναι ανάλογη της ποιότητας της σχέσης που προϋπήρχε. Αν στο ζευγάρι υπήρχε αγάπη και κατανόηση, αλληλοσεβασμός, αποδοχή και ισοτιμία, τότε ακόμη και αν αγεφύρωτες διαφορές οδήγησαν στο διαζύγιο, αυτό θα γίνει μ' έναν τρόπο που θα αντιστοιχεί σε όσα προηγουμένως είχαν ζήσει. Προφανώς και θα υπάρχει πόνος, το διαζύγιο είναι μια απώλεια, επιφέρει πένθος και στο πένθος πονάμε... Εν τούτοις υπάρχει η αναγνώριση του τέλους, η αποδοχή της λήξης και του αποτελέσματος. Με δυο λόγια η αναγνώριση και η αποδοχή της ατομικότητας του άλλου. Αντίθετα στα ζευγάρια των οποίων η σχέση και πριν το διαζύγιο ήταν κακή, χωρίς συνεννόηση, χωρίς φροντίδα, χωρίς νοιάξιμο, είναι μάλλον καταδικασμένα να χωρίσουν άσχημα, συντηρώντας και τότε τις κακές συνήθειές τους... με θύματα τόσο τους ίδιους όσο και τα παιδιά τους. Ο Κος και η Κα Ρόουζ άργησαν να μάθουν τις αξίες του σεβασμού, της αποδοχής και της εμπιστοσύνης. Έπαιξαν και έχασαν, όμως αυτοί ήταν ρόλοι σε μια ταινία. Εμείς που πρωταγωνιστούμε στο έργο της ζωής μας, ας πάρουμε τον ρόλο μας πιο σοβαρά... ας δώσουμε ένα ρεσιτάλ ερμηνείας. ■

σύστημα αλλάζει και γίνεται ένα σύστημα που όλοι οι άνθρωποι απαιτούν και δικαιούνται ισοτιμία, που οι γυναίκες-μητέρες εργάζονται και συνεισφέρουν στα οικονομικά του σπιτιού.

Το να είσαι γονιός δεν είναι εύκολο πράγμα. Δεν υπάρχει ευκαιρία για πρόβα, δεν υπάρχουν σχολεία. Το μόνο που κουβαλάμε μέσα μας σαν εφόδιο γι' αυτήν την αποστολή είναι το ένστικτο να φροντίσουμε τους απογόνους μας, αλλά και το μοντέλο των δικών μας γονιών και της σχέσης με αυτούς. Κι επειδή ούτε αυτοί υπήρξαν τέλειοι, συχνά τα συναισθήματα που έχουμε ως γονείς είναι περίπλοκα, δημιουργούν έντονες εσωτερικές συγκρούσεις και οι παλαιότερες δικές μας εμπειρίες χρωματίζουν τις σχέσεις με τα δικά μας παιδιά. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλοί γονείς που συχνά τα χάνουν όταν η συμπεριφορά των παιδιών τους είναι διαφορετική από τη συμπεριφορά που είχαν οι ίδιοι σαν παιδιά (...τα σημερινά παιδιά είναι τόσο διαφορετικά, εγώ ποτέ δεν αντιμιλούσα στους γονείς μου). Η κοινωνία μας πάντα απαιτούσε να έχουν ειδική εκπαίδευση όλοι όσοι εργάζονται με τα παιδιά (ψυχολόγοι, δάσκαλοι, κοινωνικοί λειτουργοί, παιδαγωγοί) όμως οι γονείς, αυτοί που αναλαμβάνουν το έργο της ανατροφής, δεν είχαν συνήθως καμία ειδική εκπαίδευση. Η ανάγκη για εκπαίδευση σήμερα είναι μεγάλη για πολλούς λόγους που έχουν να κάνουν κυρίως με την κοινωνική αλλαγή. Οι περισσότεροι σημερινοί γονείς ανατράφηκαν σε μια πιο άκαμπτη, αυταρχική κοινωνία που οι σχέσεις των ανθρώπων ακολουθούσαν την πυραμίδα εξουσίας, δηλαδή στο σπίτι ο πατέρας αναγνωριζόταν σαν μια ανώτερη εξουσία, η μητέρα ακολουθούσε στην πυραμίδα και τα παιδιά έπρεπε να υπακούουν και τους δύο. Η κοινωνία ήταν «καλά τακτοποιημένη» κι ο καθένας ήξερε τη θέση του. Η κοινωνία όμως δεν είναι στατική. Το κοινωνικό μας

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διαφορές ανάμεσα στον καλό γονιό και τον υπεύθυνο γονιό Τέλειος Γονιός: Πρέπει να είμαι τέλειος. Απαιτεί απ’ όλους τελειότητα, ψάχνει για λάθη, πιέζει το παιδί για να φανεί εκείνος καλός. Πιθανά αποτελέσματα στο παιδί: Πιστεύει ότι ποτέ δεν είναι αρκετά καλό, γίνεται τελειοκράτης, νιώθει αποθαρρυμένο, ανησυχεί υπερβολικά για τη γνώμη των άλλων. Υπεύθυνος Γονιός: Είμαι άνθρωπος, έχω το θάρρος να μην είμαι τέλειος, αλλά να κάνω και λάθη. Πιθανά αποτελέσματα στο παιδί: Ενδιαφέρεται για το έργο κι όχι για την αυτοπροβολή, βλέπει τα λάθη σαν πρόκληση για να συνεχίσει, δοκιμάζει με θάρρος νέες εμπειρίες, είναι ανεκτικός με τους άλλους. Τέλειος Γονιός: Πρέπει να ελέγχω. Απαιτεί υπακοή, τιμωρεί, επιμένει ότι το παιδί έχει άδικο κι αυτός δίκιο. Πιθανά αποτελέσματα στο παιδί: Επαναστατεί, νιώθει αδικημένο και ανήσυχο, ζητά εκδίκηση ή παραιτείται, δεν έχει αυτοπειθαρχία. Υπεύθυνος Γονιός: Πιστεύω ότι το παιδί μπορεί να πάρει αποφάσεις. Επιτρέπει την εκλογή, ενθαρρύνει. Πιθανά αποτελέσματα στο παιδί: Νιώθει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, προσπαθεί, συνεισφέρει, επιλύει τα προβλήματα, αποκτά επινοητικότητα. Το ζητούμενο όμως δεν είναι κάποιος να είναι ο ΤΕΛΕΙΟΣ γονιός ή ο ΚΑΛΟΣ γονιός, αλλά ο ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ γονιός. Δηλαδή να μάθουν στα παιδιά τους αξίες και συναισθήματα όπως αυτά της υπευθυνότητας, της αυτοπεποίθησης, παρά να στερούν την ευκαιρία από αυτά ελέγχοντας ή υπερπροστατεύοντας. ■

55

Κωνσταντία Φαγαδάκη

Τώρα ένα κυανό γκρι δέσποζε πάνω από τις σκεπές. Χτες το βράδυ είχε χιονίσει στη Θεσσαλονίκη και η Αναστασία καρτερούσε όλο το βράδυ να το στρώσει και στην Αθήνα. Ξημέρωνε Παραμονή των Χριστουγέννων και όλα τα σπίτια είχαν ένα φως μαγικό από νωρίς το πρωί. Ζούσε σε ένα προάστιο στο ταπεινό σπίτι που το Χειμώνα γινόταν ολόκληρο μια σόμπα. Το τσαγιερό πάνω της ήταν ο δείκτης της ζεστασιάς. Όλα πήγαζαν από εκείνη τη φλόγα τα φωτεινά χαμόγελα τα κόκκινα μάγουλα ακόμα και το άρωμα από τις φλούδες των μανταρινιών και τα κάστανα που έφερνε ο πατέρας στα ροζιασμένα χέρια του για να μοιράσει στις δύο μικρές του Πριγκίπισσες. Εκείνος η κολόνα και καρδιά η μητέρα. Η Αναστασία είχε κολλήσει το πρόσωπό της στο τζάμι και κοιτούσε όχι μόνο για το χιόνι που παρακαλούσε αλλά και για την φίλη της την Μαρία που είχαν συμφωνήσει να έρθει για να πουν μαζί τα κάλαντα.

56

Είχε υποσχεθεί στον εαυτό της ότι τα φετινά Χριστούγεννα θα ζωγράφιζαν το πιο όμορφο χαμόγελο στο πιο μελαγχολικό πρόσωπο. Τα λεπτά περνούσαν αργά όταν στα πρώτα παιδιά που χτύπησαν την πόρτα για τα κάλαντα φάνηκε από μακριά η Μαρία να έρχεται τρέχοντας.

– Άντε αργήσατε, είπε η μητέρα, θα σας προλάβουν άλλοι. Και να προσέχετε όπως είπαμε! και με ένα βιαστικό φιλί τα δυο κορίτσια ξεχύθηκαν στους δρόμους. Τραγουδούσαν με όλη τους την ψυχή. Στους δρόμους διασταυρώνονταν οι φωνές τους με φωνές άλλων παιδιών. Όλα προμήνυαν το χαρμόσυνο γεγονός της Ελπίδας που γεννιέται. Περπάτησαν όλη την περιοχή μέχρι εκεί που άντεχαν ως το τέλος του μεσημεριού. Κι εκεί κάπου... η Αναστασία τρύπωσε μέσα σε ένα μαγαζί με είδη Χριστουγέννων. Ήθελε να αγοράσει ένα στολίδι για να το έχει ως ανάμνηση της στιγμής. Το μάτι της έπεσε σε ένα γυάλινο στολίδι... που έγραφε: «...my true love sent to me...» και σε μία πορσελάνινη κούκλα που της

θύμιζε την μητέρα της κοριτσάκι. Τότε μια σκέψη σαν αστραπή φώτισε το πρόσωπό της. «Ναι! -Σκέφτηκε... το δώρο που περίμενε η μητέρα μου σαν παιδί θα της το πάρω εγώ σήμερα... Μια κούκλα!». Ο Άγιος Βασίλης φέτος θα έρθει για την μητέρα μου! Κι ενώ η Αναστασία σκεπτόταν αυτά... την ίδια στιγμή η Μαρία μετρούσε τον θησαυρό από τα κάλαντα με πολύ ζήλο. «Αχ! Τι ωραία!» είπε η Μαρία «με τα χρήματα που μαζέψαμε, αύριο θα αγοράσω την φωτογραφική μηχανή που πάντα ήθελα!» Άρχισε να χιονίζει... τα δυο κορίτσια επιστρέφανε και οι δύο χαρούμενες στα σπίτια τους. Η καθεμιά για τον δικό τους λόγο. Όμως η πιο ευχάριστη έκπληξη είναι εκείνη που αλλάζει τον άνθρωπο... ... και η μητέρα της Μαρίας ήταν ίσως η πιο χαρούμενη μητέρα εκείνα τα Χριστούγεννα. Γιατί βρήκε κάτω από το δέντρο δύο μικρά- μεγάλα δωράκια από το μοναχοπαίδι τους. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

57

Αλεξάνδρα Κοφινιώτη

Όσοι έχουν παιδιά έχουνε ακούσει αυτές τις εκφράσεις σε καθημερινή βάση. Δυσανασχετούν, βαριούνται, δεν ενδιαφέρονται, τα μαθαίνουν παπαγαλία. Κι όμως στο εξωτερικό μία μία χώρα αρχίζει και βάζει τα Αρχαία ως δεύτερη υποχρεωτική γλώσσα. Ακόμα και στο facebook υπάρχουν ως επιλογή στις γλώσσες τα Αρχαία Ελληνικά. Το ζήτημα σχετικά με την κατάργηση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο τέθηκε πριν λίγες ημέρες στο τραπέζι του δημοσίου διαλόγου. Τα Αρχαία Ελληνικά αντιμετωπίζονται ως ένα άχρηστο διδακτικό αντικείμενο, το οποίο, αφού δεν μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές στην κατάκτηση της νέας ελληνικής πρέπει για κάποιους να καταργηθεί. Για κάποιους τα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται σήμερα επί ματαίω, αφού κανένας δεν μαθαίνει τίποτα, και οι μαθητές μόνο αποστροφή αισθάνονται για το μάθημα. Άλλωστε οι γονείς το ζουν κάθε μέρα αυτό. Η γρήγορη συνειδητοποίηση στη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας στην πράξη, θα τους κάνει να καταλάβουν ότι εμπλουτίζεται το λεξιλόγιό τους και στηρίζεται, μέσω της εξοικείωσης που σταδιακά επέρχεται με την προσπάθειά του να αφομοιώσει την ιστορική ορθογραφία της γλώσσας του. Τα Αρχαία Ελληνικά είναι ένα αυτόνομο μορφωτικό αγαθό και έχει θέση στο σχολικό πρόγραμμα. Είναι ένας τεράστιος πλούτος στη διάθεσή μας που περιμένει αξιοποίηση. Δεν έχουμε το δικαίωμα να κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε τη μεγάλη αξία τους ούτε, πολύ περισσότερο, να ενεργούμε σαν να μην υπάρχουν. Ως γονείς λοιπόν φέρουν μεγάλη ευθύνη πάνω σ’ αυτό το θέμα. Αν από μικρά τα μυήσουν στην ιστορία μας προσφέροντάς τους βόλτες μαζί με μάθημα γεμάτο ενθουσιασμό μια Κυριακή στα μέρη όπου είναι αρχαιολογικοί χώροι, προσπαθώντας μέσα από τις εικόνες των

58

αρχαίων επιγραφών να τους τις περάσουν στο μυαλό ίσως έτσι καταφέρουν να τους κάνουν να καταλάβουν και την σημασία τους. Και στην ερώτησή τους «Τι προσφέρουν;» η απάντηση είναι άνοιγμα του μυαλού και της ψυχής. Πίσω από τις λέξεις των Αρχαίων Ελληνικών κρύβεται το πνεύμα και η ιστορία μας και πρέπει και να μάθουμε αλλά και να τα μάθουμε να τα αγαπάνε και να είναι περήφανα για όλο αυτό το πλούσιο λεξιλόγιο που μας έχουν χαρίσει οι Αρχαίοι Έλληνες. ■

© Φωτογραφίας: Αλεξάνδρα Κοφινιώτη

«Πάλι Αρχαία έχουμε αύριο;» «Πέρασα τόσο βαρετά με αυτά τα αρχαία σήμερα στο μάθημα…»

Άννα - Μαρία Τριανταφυλλίδη

Φωνές, γέλια, ο ένας μιλάει πάνω στον άλλον, γιατί μιλάμε για Ελλάδα και όλοι στριμώχνονται για να χωρέσουν γύρω από το τραπέζι,κ γιατί πάντα είναι πολλοί. Γλυκά και κεράσματα και κόκκινες κορδέλες. Και παιδιά. Πολλά παιδιά, που μας παρασέρνουν στον κόσμο τους, τον κόσμο του Άη-Βασίλη και του φίλου του, του τάρανδου. Ο κόσμος αυτός είναι πάντα φωτεινός. Τα λαμπάκια στο δρόμο που είναι διαρκώς αναμμένα φροντίζουν να «φωτίζουν» όλη μέρα και όλη νύχτα. Κλειστά τα φώτα και τα λαμπάκια αναβοσβήνουν αργά και σταθερά. Σε λίγο θα κοιμηθώ. Κλέβω λίγη από την μαγεία του δέντρου για όνειρα γλυκά και για να γράψω τα παρακάτω. Τι δώρο θέλει ένα παιδί άραγε; Δώρα καλής διάθεσης και θετικής ενέργειας αφήνει ένα φορτηγό στην πόρτα κάθε σπιτιού κάθε πρωί στις 6. Αυτή η θετική ενέργεια, η καλύτερη πλευρά του εαυτού μας που νικά την κακή. Δεν βγαίνουν όλοι βέβαια από τα σπίτια τους, ώστε να αντικρύσουν αυτά τα δώρα αλλά όλα τα παιδιά έχουν την τύχη να τα εντοπίσουν και να τα πάρουν μαζί τους. Παιδική μουσική περιπλανιέται με χαρά και τσαχπινιά στους δρόμους, είτε σε μικρά δρομάκια είτε σε μεγάλες λεωφόρους. Επιλογή του καθένα αν θα ακούσει τις νότες της δυνατά ή σιγανά στο background. Σαν παιδιά συναγωνιζόμασταν πόσο δυνατά θα πούμε τα κάλαντα κάθε φορά. Όσο πιο δυνατά τραγουδούσαμε τόσο πιο μεγάλο το κέρδος μας, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Σαν να ξυπνούσαμε το παιδί που κρύβεται μέσα σε κάθε μεγάλο που στεκόταν απέναντι μας.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Το γράμμα στον Άη-Βασίλη. Η ελπίδα που ποτέ δεν πεθαίνει, που όλοι έχουμε την ανάγκη να βρίσκεται μέσα μας ακόμα κι αν κάποιες φορές δεν καταφέρνει να νικά την πραγματικότητα. Τα όνειρα και οι προβολές στο μέλλον που ξεκινούν νέα ταξίδια με προορισμό «το καλύτερο». Μεγάλη πια, έχω φύγει από το σπίτι κι όμως τα Χριστούγεννα θέλω γυρίσω πίσω και να είμαι «παιδί» με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Όντας παιδί όλα είναι εύκολα, αληθινά και απλά. Και νόστιμα με πολλά μελομακάρονα και δίπλες! Καλά Χριστούγεννα να έχεις, όπως τα ονειρεύεσαι με αυτούς που αγαπάς. Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σου. ■

59

Μιχάλης Μεταξάς Ήταν απόγευμα ζεστό σχεδόν καλοκαιρινό, γαλανό όπως κάθε ανοιξιάτικο απόγευμα στην Αθήνα. Όμως τα χρόνια που με χωρίζουν από τότε και τα όσα μπορεί να συμβούν στη ζωή κάθε ανθρώπου, δυστυχώς την ακριβή ώρα και ημερομηνία να λησμονήσουν πέτυχαν, όχι όμως εκείνο το νεανικό χρώμα και την θαλπωρή της συζήτησης, που έγινε από δύο εφήβους -που την περίοδο εκείνη (΄83 - ΄85), εξέδιδαν το καθόλα καλλιτεχνικό και άκρως αιρετικό περιοδικό «ΡΣ»- και τον γέροντα ζωγράφο-συγγραφέα στο εργαστήρι του, σ’ ένα στενό (Γουέμπστερ 6) κάτω απ΄ την βαριά σκιά της Ακρόπολης. Ο Γαλαξιδιώτης ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου δεν βρίσκεται εδώ και 32 χρόνια στη ζωή.

60

Οι συνομιλητές του ο Μιχάλης Μεταξάς και ο Βασίλης Γιάτσης έχουν τον δρόμο τους τραβήξει, μα πάντα παραμένουν πιστοί κι αγαπημένοι, κοινωνοί κοινών ιδεών και των ίδιων εφηβικών ιδανικών. Η συνομιλία που ακολουθεί -σε έντυπη μορφή- καταγράφηκε σ΄ ένα παλιό και διόλου επαγγελματικό κασετόφωνο. Ένα βράδυ καθώς ψαχούλευα τις αναμνήσεις μου μέσα σε μια κασετοθήκη σχεδόν ανέγγιχτη εδώ και πολύ καιρό ξέθαψα μια μαυροκόκκινη MAXELL κασέτα των 90. Στο πρώτο άκουσμα -μετά από τόσο καιρό- μού δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι τρία φαντάσματα συνομιλούν για ποίηση, ποιητές, ζωγράφους, ζωγραφική και πολιτική. Το φάντασμα του ζωγράφου που δεν ζει πια και των δύο εφήβων που χρόνια τώρα δεν υπάρχουν. Αμέσως απομαγνητοφώνησα την κασέτα και άρχισα να σκέφτομαι πώς και πού να τη δημοσιεύσω. Μου δόθηκε η ευκαιρία λοιπόν μέσω του STIGMA. Σήμερα ακόμα πιο ευσυγκίνητος άκουσα την ίδια κασέτα και ακόμα πιο βέβαιος θαρρώ πως αξίζει τον κόπο να διαβάσει κάποιος τις αγνές σκέψεις δύο εφήβων και του γέροντα ζωγράφου.

Σήμερα υποφέρουμε. Δεν λειτουργεί έτσι η κριτική ώστε να σε πάει πάρα πέρα. Στα νιάτα μας υπήρχαν τέτοιοι κριτικοί όπως ο Καλλιγάς, ο Χατζιδάκις, ο Ηλιάδης φίλος του Μπουζιάνη που η κουβέντα τους είχε βάρος. Σήμερα δεν υπάρχει τέτοιο τέτοιο. Μ.Μ. Ναι κάτι άλλο. Έχει ειπωθεί ότι είστε εμπορικός ζωγράφος λόγω της συνεργασίας σας με την Βουγιουκλάκη. Συμφωνείτε εσείς μ΄ αυτό; Έχω συνεργασθεί με τους πάντες. Και με το εθνικό θέατρο και με τον Κατράκη και με την Βουγιουκλάκη. Μ.Μ. Από αυτά θα μπορούσε να στηριχθεί η παραπάνω άποψη; Και είναι βρισιά αυτό, είναι μειονέκτημα; Μ.Μ. Θεωρείται μειονέκτημα. Κακώς. Μ.Μ. Βλέπω ένα έργο σας το οποίο είναι αρκετά παλιό. Έχετε 2 τραπεζομάντηλα τα οποία είναι στρωμμένα πάνω στη γη και μια κοπέλλα η οποία κάθεται γυμνή και δύο άντρες καταλάβετε τί λέω. Αυτή την τριάδα, την παράσταση δεν την έχετε δανειστεί από τον Μανέ; Αυτό το έχω κάνει σε πολλά έργα. Έχω πάρει παλαιότερα έργα και προσπάθησα να τα αποδώσω. Β.Γ. Ποιά νομίζετε κ. Βασιλείου ότι θα είναι η θέση της ζωγραφικής και της τέχνης εν γένει στα χρόνια που θ’ ακολουθήσουν; Πιστεύω ότι η ζωγραφική σαν τέχνη παρ΄ όλο που έχει προπηλακιστεί και από ζωγράφους και από κριτικούς δεν θα πάψει να ενδιαφέρει τον κόσμο. Β.Γ. Ποιά η γνώμη σας για την πολιτική του Υπουργείου Πολιτισμού απέναντι στον πολιτισμό και γενικά στην τέχνη. Είναι σωστή;

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Στην εποχή μας η εξουσία δεν μπορεί να βοηθήσει. Β.Γ. Μόνο στην εποχή μας; Όχι σ΄ όλες τις εποχές δεν μπορούσε να βοηθήσει. Βοήθησε τον καιρό των αρχών και των μεγάλων αρχών γιατί οι ζωγράφοι τότε ήταν εξαρτημένοι από την εξουσία. Σήμερα όχι μόνο δεν βοηθάει αλλά βλάπτει παρόλο που όλοι μας έχουμε ανάγκη από μια στήριξη. Παραδείγματος χάριν δεν υπάρχει τρόπος σήμερα να εκθέσεις στη Βενετία αν δε στηρίξει το όποιο κράτος. Είναι αναγκαίο κακό. Αλλά δεν είναι εκείνο το οποίο δημιουργεί την τέχνη πια.

σ υν

Β.Γ. Αν θέλετε τώρα να μας πείτε τη γνώμη σας για την κριτική και αν ειδικά στον ελληνικό χώρο είναι θετική ή όχι η παρουσία της και ο τρόπος που λειτουργεί.

τονιστείτε..

.!

Βασίλης Γιάτσης

Β.Γ. Ποια είναι η σχέση της ζωγραφικής με τις άλλες τέχνες; Οι τέχνες όλες συνδέονται υπόγεια. Υπάρχουν όμως εποχές που η ποίηση δίνει αφορμή, η ζωγραφική δίνει αφορμή στην ποίηση, στην μουσική, υπάρχουν αλληλεπιδράσεις. Εκείνο που είναι λάθος είναι αυτό που γίνεται να βάλουν μέσα στην τέχνη τους ατόφια την ποίηση μεταφράζοντας το ποίημα σε ζωγραφική σαν είναι εικονογράφηση του ποιήματος. Μ.Μ. Όπως νομίζω συμβαίνει σήμερα στην Αμερική. Εκείνο που πιστεύω γενικά ότι η επίδραση της μιας τέχνης στην άλλη πρέπει να είναι ας πούμε αφανής. Μπορεί ας πούμε να με ξεσηκώσει ένας στίχος του Ρίτσου και να κάνω άλλο πράγμα απ΄ ότι λέει ο στίχος. Μ.Μ. Άρα παίζει κάποιο ρόλο. Παίζει κάποιο ρόλο αλλά να μην είναι προγραμματισμένη. Μ.Μ. Πιστεύετε εσείς στην αναγκαιότητα του να βοηθάει κάποιος μεγαλύτερος σε ηλικία ή μεγάλος καλλιτέχνης τους νέους; Πιστεύω ναι, απολύτως σ΄ αυτό το πράγμα. Επίσης υπήρξε εποχή σχετικά μ΄ αυτό που λέμε στην ποίηση ειδικά, στην Κατοχή που ένας στίχος μας έδινε το κουράγιο να επιζήσουμε και τον κάναμε ξυλογραφία και τον μοιράζαμε στον κόσμο κρυφά την νύχτα. Αλλά εκεί μιλάμε για άλλες ανάγκες.

61

Μ.Μ. Ο Μπολιβάρ λόγου χάριν. Ναι ο Μπολιβάρ κλπ. Εδώ στα χρόνια της Κατοχής έγιναν φοβερά πράγματα. Μ.Μ. Εσείς κύριες Βασιλείου με ποιον τρόπο βοηθάτε τους νεότερους; Με την δουλειά μου. Μ.Μ. Όχι κάπως πιο άμεσα; Άμεσα όταν μου δοθεί η ευκαιρία, όταν έρθει κάποιος και μου ζητήσει. Β.Γ. Βλέπουμε στις μέρες μας από περιοδικά, εφημερίδες και από αλλού ότι πολλές φορές οι άνθρωποι από το χώρο της τέχνης και οι πνευματικοί άνθρωποι προσέχουν πάρα πολύ τις δημόσιες σχέσεις τους, κατακλύζουν τις δεξιώσεις, τρέχουν αγεληδόν σε συνεστιάσεις, συμπόσια και ασχολούνται λιγότερο με την τέχνη και περισσότερο με το να προβληθούν οι ίδιοι μέσα από παρέες και κυκλώματα και όλα αυτά. Εσείς πως τα κρίνετε αυτά;

Μ.Μ. Θα διαφωνήσω. Έχει βγάλει ένα τόμο τώρα με 40 ποιήματα με όσα έχει τυπώσει στο Ριζοσπάστη και όλα αναφέρονται σε άτομα που ήταν αριστεροί και σε ορισμένες στιγμές συμβάντα αυτού του κλίματος, όπως το 2ο Συνέδριο κλπ. Είναι άσχημο. Μ.Μ. Είναι άσχημο και εμείς θέλουμε να το πολεμήσουμε όπως μπορούμε. Σας είπα σε ορισμένες στιγμές αναγκάζεται κανείς να θέλει να στρατευτεί αλλά σε μια ανθρώπινη ιδέα και όχι κομματική όπως ήταν τον καιρό της Κατοχής που υπέφερε όλος ο κόσμος. Μ.Μ. Εσείς κ. Βασιλείου από τα μεγάλα κινήματα τούτου του αιώνα, τον κυβοφουτουρισμό, εξπρεσσιονισμό, που έρχεται από τον περασμένο αιώνα, το DADA, το σουρρεαλισμό, ποιο θα κρίνατε ως το σπουδαιότερο;

Εγώ δεν μπορώ να τα κρίνω. Εγώ πιστεύω στην επαφή των ανθρώπων. Αυτό που λέμε κοινωνικός άνθρωπος. Είμαι κοινωνικός άνθρωπος. Δεν αποκλείω την επαφή.

Θα ΄λεγα ότι ο σουρεαλισμός πάντοτε υπήρχε και πάντοτε ήταν κάτι ζωντανό.

Β.Γ. Εννοώ την κατάχρηση που γίνεται της επαφής με σκοπό να αποκομισθούν οφέλη.

Δεν μπορώ να πω το μεγαλύτερο, το πιο ώριμο θα έλεγα.

Ε, ναι αυτό δεν είναι σωστό. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Μ.Μ. Την στράτευση στην τέχνη εσείς πώς την αντιμετωπίζετε; Θάνατο. Μ.Μ. Άρα θα πρέπει να διαφωνείτε σ΄ αυτό με τον Πικάσο στη ζωγραφική, τον Ρίτσο στην ποίηση. Κι όμως η ποίηση του Ρίτσου δεν είναι στρατευμένη. Το άτομό του είναι. Β.Γ. Η λειτουργία του όμως διά μέσου της ποίησης;

62

Ναι, είναι στρατευμένη.

Μ.Μ. Δηλαδή μετά τον ρομαντισμό, ήταν το μεγαλύτερο κίνημα απ΄ όλες τις εποχές;

Μ.Μ. Κρίνετε ότι υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στο σουρεαλισμό και στο συρεαλισμό γιατί πολλοί το πιστεύουν; Νομίζω ότι είναι κάτι που ξεφεύγει απ΄ την πραγματικότητα, είναι το ίδιο, άρνηση της πραγματικότητας είναι και τα δύο. Μ.Μ. Ο σουρρεαλισμός έχει πολλές σχέσεις με μηδενισμό. Υπήρχαν δύο μεγάλοι σουρρεαλιστές που ήταν και μηδενιστές ή είχαν μηδενιστικές τάσεις ή αναρχικές σε αντίθεση με τους σιρεαλιστές. Για μας δεν υπάρχουν αυτές οι λεπτές αποχρώσεις. Το κύριο είναι ότι όλοι αυτοί οι ζωγράφοι θέλουν να λυτρωθούν από τη δέσμευση της πραγματικότητας

καινούργια γλώσσα την οποία βλέπω ότι την βασανίζετε. Μ.Μ. Κρίνετε ότι στον Ελλαδικό χώρο υπάρχει ανάγκη για μια επανάσταση σήμερα στο χώρο της τέχνης; Επανάσταση όχι, δεν μ΄ αρέσει αυτός ο όρος. Ανανέωση. Μ.Μ. Η ανανέωση όμως μπορεί να γίνει κατεστημένο η επανάσταση όχι, η επανάσταση της μορφής DADA. Γίνεται. Εγώ βλέπω εδώ πέρα ότι όσοι γράφουν η γραφή τους έχει μια όρεξη να φτιάξει με τις λέξεις κάτι καινούργιο κάτι που στο σχέδιο δεν υπάρχει ακόμα στην εικαστική μορφή. Μ.Μ. Το γραμμικό σχέδιο που βλέπετε μέσα; Έχει κριθεί από πολλούς η σημαντικότερη σελίδα του περιοδικού. Δεν μπορώ να το πω αυτό. Είναι ένα σχέδιο που θα το έκανε ο καθένας που πιάνει το χέρι του και έχει μια τάση να κάνει κάτι αλλιώτικο από τα συνηθισμένα. Β.Γ. Πώς σας φαίνεται το γεγονός ότι μιλάτε σ΄ εμάς που εκδίδουμε ένα περιοδικό που δεν είναι έγκυρο, δεν είναι αναγνωρισμένο είναι εντελώς καινούργιο δεν ανήκει σε κάποιο κύκλωμα και ίσως θα φαινόταν κάπως παράξενο, υπάρχουν άτομα που δεν το κάνουν.

Και γιατί όχι; Β.Γ. Πώς βλέπετε τη διαμάχη που υπάρχει στη γλώσσα. Τώρα καθιερώθηκε το μονοτονικό, παλαιότερα δεν υπήρχε, υπάρχει μια διαφορά ανθρώπων που λένε αν πρέπει ή όχι να διδάσκονται τα αρχαία η διαφορά που υπάρχει στη δημοτική και την καθαρεύουσα, γενικά πώς βλέπετε το γλωσσικό ζήτημα.

είτε έτσι είτε αλλιώς. Β.Γ. Πιστεύετε στην παρθενογέννεση στην τέχνη και αν θα πρέπει να δεχόμαστε το καινούργιο για το καινούργιο; Όχι δεν το πιστεύω αυτό. Μ.Μ. Ας έρθουμε τώρα στο περιοδικό μας. Τα σχέδια που είδατε μέσα πώς τα κρίνετε; Όλα είναι από άτομα που δεν έχουν περάσει από σχολή. Πρέπει κανείς να τα δει. Έχουν ένα νόημα. Σαν σχέδια που να τα δω και να πω ότι αυτός θα γίνει ζωγράφος δεν μπορώ να το πω. Τα κείμενα τα βρίσκω πάρα πολύ ενδιαφέροντα. Έχουν μια

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Καλώς εχόντων των πραγμάτων, η γλώσσα πρέπει να βρίσκετε σε συνεχή εξέλιξη. Δεν μπορούμε σήμερα να μιλάμε όπως μίλαγε ο Μακρυγιάννης ή ο Σολωμός ούτε όπως μίλαγε ο Ροϊδης καθαρεύουσα. Χαίρομαι που εδώ βλέπω πως άσχετα με το νόημα που θέλει να δώσει αυτός ο άνθρωπος που γράφει ξέρει καλά την γλώσσα, την καθαρή ελληνική γλώσσα η οποία υπήρξαν στιγμές που έλαμψε έδωσε το Μακρυγιάννη, το Σολωμό, τον Παλαμά, τον Σικελιανό αλλά σήμερα ό,τι και να κάνουμε δεν μπορούμε να τη μιλήσουμε αλλά κάτι καινούργιο. Αυτό το καινούργιο είναι μια φθορά της γλώσσας. ■ (Στο τεύχος Φεβρουαρίου θα παρουσιαστεί το τέταρτο μέρος της συνέντευξης. Ολόκληρη η συνέντευξη θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr).

63

Η αγάπη της για κάθε τι παράξενο και φανταστικό, αναπτύχθηκε μέσα από τα ταξίδια που έκανε και τις ιστορίες που άκουγε από τον πατέρα της. Άποψή της που και εμειί ενστερνιζόμαστε ότι: «Δεν είναι το σκοτάδι που μπαίνει ύπουλα σε έναν κόσμο γεμάτο φως... μα οι μικρές χαραμάδες σκιάς μέσα μας, που θέλουν να δραπετεύσουν...». Με τίτλο «Της Μύγας το Παραμύθι Σε Χρόνους Σκοτεινούς» η συλλογή της 26 διηγημάτων με θέμα το Φανταστικό. Δημιουργός της ομάδας Μυθοσκορπίσματα γράφει και αφηγείται μύθους της ελληνικής υπαίθρου με συνοδεία ζωντανής μουσικής. Αυτή και άλλα πολλά είναι η Σωτηρία Ιωαννίδου. Ας την γνωρίσουμε καλύτερα μέσα από τη συνέντευξη που μας παραχώρησε..

1) Διαβάζουμε στο ιστολόγιό σας: «Παρανέστι ένα χωριό γεμάτο θρύλους, ποτάμια, στοιχειά, νεράιδες και ξωτικά. Έτσι άρχισα να πλάθω ιστορίες…». Ποια η σχέση σας με την πραγματικότητα; Πραγματικότητα είναι ό,τι αισθανόμαστε με τις 5 αισθήσεις λένε. Ωστόσο όμως μεγάλο μέρος της αντίληψής μας είναι απατηλό... Προσωπικά θεωρώ πως η πραγματικότητα αλλάζει από άνθρωπο σε άνθρωπο οπότε είναι δύσκολο να απαντηθεί μια τέτοια ερώτηση. Ποτέ δεν αμφισβήτησα τους ανθρώπους που είπαν ότι είδαν όχι μια αλλά πολλές φορές φαντάσματα, νεράιδες και άλλες οντότητες. Ποτέ δεν αμφισβήτησα τους ανθρώπους που πιστεύουν στα θαύματα και που ακούν φωνές να τους καθοδηγούν σε δύσκολες στιγμές. Κάποιος όμως θα έλεγε πως αυτό δεν είναι πραγματικό. Εγώ νομίζω πως από τη στιγμή που κάποιος το βιώνει για εκείνον τουλάχιστον είναι. Κάπως έτσι και η δική μου πραγματικότητα, δυο κόσμοι μέσα σε έναν.

64

2) Τι είναι πρωτότυπο, ουσιαστικό, τι εφήμερο, και τι μπορεί να είναι διαχρονικό; Πώς το ξεχωρίζετε; Θεωρώ πως τίποτα πλέον δεν είναι μοναδικό. Δεν υπάρχει παρθενογένεση. Τίποτα δεν είναι πρωτότυπο. Όλα μοιάζουν σε κάτι, ακουμπάνε κάπου. Το ουσιαστικό, το ουσιώδες διαφέρει σε κάθε άνθρωπο. Είναι η αλήθεια του. Εφήμερο δυστυχώς θεωρώ ότι σχετίζεται πλέον με την εποχή μας. Και διαχρονικό; Εκείνο που αγγίζει κάποια χορδή μέσα μας, εισχωρεί στο είναι μας.

3) Ποια είναι τα μηνύματα που θέλετε να μεταφέρετε στον αναγνώστη σας; Οι ιστορίες είναι αυτόνομες οπότε κάθε μια έχει να δώσει το δικό της μήνυμα ωστόσο όμως το κοινό που έχουν μεταξύ τους είναι το σκοτάδι και η δύναμη του. Το που μπορεί να μας οδηγήσει αν του δώσουμε χώρο να δράσει.

τονιστείτε..

.! Το συναίσθημα είναι απαραίτητο στη συγγραφή. Ποτέ δεν υποχρεώνω τον εαυτό μου να γράψει κάτι. Δεν βγαίνει έτσι. Άλλωστε οι ήρωες καλούν εμένα. Εκείνοι αποφασίζουν πότε θα με βάλουν στον κόσμο τους και πότε θα μου αποκαλύψουν τις ιστορίες τους.

Η Λαογραφία αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι της πολιτισμικής μας ταυτότητας. Μια γέφυρα που ενώνει το παρελθόν με το παρόν. Και έχω παρατηρήσει πως μέσα από τους μύθους και τα παραμύθια προσφέρονται εργαλεία που μπορούν να προσεγγίσουν και άλλες επιστήμες όπως η ανθρωπολογία, η ιστορία και η κοινωνιολογία. Η Λογοτεχνία διδάσκει, προσφέρει γνώση, ενώ παράλληλα μας κάνει να ονειρευόμαστε περισσότερο.

σ υν

4) Συγγράφετε υπό συναισθηματική φόρτιση όπως ένας ποιητής γράφει ένα ποίημα ή αφιερώνετε ώρες υποχρεωτικά κάθε μέρα;

5) Ποιοι συγγραφείς παλιοί, σύγχρονοι είναι σημαντικοί (Έλληνες ή ξένοι) για σας και ποιοι σας έχουν επηρεάσει; Κυριότερο εκπρόσωπο της φανταστικής λογοτεχνίας θεωρώ τον Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν τον συγγραφέα του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Επίσης πολύ σημαντικοί: Πόε, Λάβκραφτ και ο Χ. Τζ. Γουέλς κ.ά.. Θεωρώ πως όλοι λίγο πολύ με έχουν επηρεάσει όμως αν διαβάσει κάποιος το βιβλίο μου θα καταλάβει πως μεγαλύτερη επιρροή είχα από τον Στίβεν Κινγκ.

6) Πώς βλέπετε να εξελίσσονται η δουλεία σας με τον χρόνο; Ποιες αλλαγές παρατηρείτε; Είναι πολύ νωρίς ακόμη για μένα για να απαντήσω καθότι είμαι καινούργια στον χώρο. Σαφώς όμως κάποια βελτίωση την έχω ήδη δει και έχω εντοπίσει τα δυνατά μου σημεία.

7) Σας επηρεάζουν τα παγκόσμια γεγονότα; Τα απεικονίζετε στα βιβλία σας ή προτιμάτε να τα προσπερνάτε; Όχι δεν τα επιτρέπω να με επηρεάζουν και γι’ αυτό θέλω τα πολιτικά μηνύματα να απέχουν οπωσδήποτε από τις ιστορίες μου. Τουλάχιστον στη φανταστική λογοτεχνία νομίζω πως ένα βιβλίο στόχο έχει να σε πάρει από το εδώ και να σε ταξιδέψει πέρα από αυτά που ζεις. Σε άλλους κόσμους, φανταστικούς.

8) Τι προσφέρει σήμερα η λαογραφία και η λογοτεχνία στους υπόλοιπους, σ’ εμάς τους «κοινούς θνητούς»;

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

65

66

τονιστείτε..

.! Οι εποχές αλλάζουν και καλούμαστε να συμβαδίσουμε με

τα νέα δεδομένα. Το διαδίκτυο έχει γίνει πλέον απαραίτητο στη ζωή μας. Είναι ένα μέσο επικοινωνίας, διαφήμισης και προώθησης και φυσικά είναι μεγάλη βοήθεια για κάποιον που θέλει να παρουσιάσει τη δουλειά του.

σ υν

9) Το διαδίκτυο έχει φέρει την τέχνη πιο κοντά μας, με εικονικές επισκέψεις στα προσωπικά ιστολόγια των δημιουργών όπως το δικό σας. Ποια είναι η άποψή σας γι’ αυτόν τον τρόπο παρουσίασης και δημόσιας έκθεσης της δουλειάς σας;

10) Τι συναισθήματα σας προξενεί ο στίχος: «…μπρος απ’ το βλέμμα του τ’ άλογα νήματα της σκέψης του θα τριποδίσουν, την ανεκλάλητη ψυχή του γνέθοντας, σπέρνοντας στη στάχτη τα δόντια του και ξορκίζοντας το συρφετό π’ αγκομαχάει, γοργά τον ΥΠΝΟ να γεννήσει τη ΛΗΘΗ και το ΘΑΝΑΤΟ ν’ αδράξει». Θλίψη και απόγνωση.

11) Ποιος ο ρόλος της μουσικής κατά την παραγωγή των ιστοριών σας; Η μουσική είναι πολύ σημαντική την ώρα που γράφω. Δημιουργεί ατμόσφαιρα. Με βοηθάει να μπω πιο εύκολα μέσα στην ιστορία και να είμαι πιο συγκεντρωμένη.

12) Φύση, μουσική, συμπρωτεύουσα, μύθος, παράδοση, παραμύθι, ποίηση, εικαστικές τέχνες χορός αλήθεια ψέμα ζωή θάνατος αυτά τα στοιχεία απαρτίζουν το έργο σας ή το πνεύμα σας; Και τα δυο. Δεν νομίζω ότι υπάρχει διαχωρισμός. Αυτό που κυρίως αποτυπώνεται πάνω στις σελίδες είναι το πνεύμα σου. Δεν γίνεται αλλιώς.

13) Τέλος, ποια θα ήταν η συμβουλή σας και το μήνυμα που θα θέλατε να δώσετε μέσα από τα έργα σχετικά το μέλλον αν υπάρχει μέλλον; Αν υπάρχει μέλλον; Φυσικά και θα υπάρξει μέλλον. Προσωπικά είμαι πολύ θετική ως προς αυτό και πιστεύω πως τα καλύτερα ακόμη δεν τα ζήσαμε. Είναι στον δρόμο. Γι’ αυτό... Μείνετε στο φως μέχρι το τέλος. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

67

Στις 2 Ιουλίου το 1975 στην Βοστόνη των ΗΠΑ ένα κτήριο που έχει πιάσει φωτιά αρχίζει να καταρρέει. Στην απέλπιδα προσπάθεια να σωθούνε μία μητέρα με την κόρη της πηδάνε στο κενό. Η μητέρα σκοτώθηκε κατά την πτώση της, ενώ το κοριτσάκι σώθηκε, καθώς έπεσε πάνω στο σώμα της μητέρας της. Την δραματική σκηνή απαθανάτισε ο φωτογραφικός φακός.

68

Έξι (6) ώρες και 28 άλματα για μία λήψη, την περίφημη «Dali Atomicus» του 1948, από τον μοναδικό στο είδος του φωτογράφο που απαθανάτιζε τα μοντέλα του κατά την στιγμή που έκαναν

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

επιτόπια άλματα. Για την φωτογραφία χρειάστηκαν κουβάδες με νερό γάτες καρέκλες, ο Salvador Dali και φυσικά αρκετοί βοηθοί, προκειμένου να υλοποιηθεί αυτή η σουρεαλιστική λήψη. ■

69

Είτε το παραδεχόμαστε, είτε όχι, σημαντικό ρόλο στην επιλογή κατασκευαστή φωτογραφικών μηχανών παίζει σε μεγάλο βαθμό η ευκολία χρήσης και η συνολική εμπειρία του χρήστη. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε μερικά απλά και χρήσιμα κόλπα που μπορεί για ορισμένους από εσάς, να είναι απολύτως προφανή, όμως σε άλλους μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουν και χρησιμοποιούν τη φωτογραφική τους μηχανή!

1) Μορφοποίηση των καρτών μνήμης Αν η φωτογραφική μηχανή σας διαθέτει δύο υποδοχές καρτών μνήμης, συνήθως θα θέλετε να διαμορφώσετε και τις δύο κάρτες μνήμης πριν ξεκινήσετε τη λήψη. Αυτός είναι ένας πολύ γρήγορος και εύκολος τρόπος να διαμορφώσετε και τις δύο κάρτες μνήμης χωρίς να χρειαστεί ποτέ να απενεργοποιήσετε την κάμερα: Κρατήστε πατημένα τα δύο κουμπιά που έχουν επισημανθεί ως "Format" με κόκκινο χρώμα για να διαμορφώσετε την κάρτα σας. Παρατηρήστε ότι στον πίνακα ελέγχου (πάνω οθόνη), μια κάρτα αναβοσβήνει. Αυτή είναι η κάρτα που πρόκειται να διαμορφώσετε. Συνεχίστε και διαμορφώστε την κάρτα πατώντας τα δύο κουμπιά ξανά.

70

Τώρα, κρατήστε πατημένα τα δύο κουμπιά για να διαμορφώσετε την κάρτα σας. Παρατηρήστε ότι η ίδια (πρωτεύουσα) κάρτα εξακολουθεί να αναβοσβήνει. Γυρίστε τον επιλογέα εντολών (πίσω τροχός) με ένα κλικ. Παρατηρήστε ότι η κάρτα που αναβοσβήνει έχει αλλάξει στην δευτερεύουσα κάρτα σας. Προχωρήστε και διαμορφώστε την κάρτα. Αυτό είναι! Τώρα και οι δύο κάρτες σας έχουν διαμορφωθεί!!!

2) Γρήγορη κύλιση εικόνας Έχετε κοιτάξει ποτέ χρήστες της Canon πόσο γρήγορα κύλιζαν 10 εικόνες κάθε φορά, ενώ εξέταζαν τα πλάνα τους στο πίσω μέρος της φωτογραφικής μηχανής τους; Υπάρχει λύση για γρήγορη κύλιση εικόνων και στις Nikon: Μεταβείτε στο μενού προσαρμοσμένων ρυθμίσεων > Στοιχεία ελέγχου > Προσαρμογή κλήσεων εντολών > Μενού και Αναπαραγωγή. Επιλέξτε Ενεργοποίηση. Τώρα, όταν ελέγχετε τις εικόνες, μπορείτε να σμικρύνετε την προβολή μικρογραφιών και να μετακινηθείτε γρήγορα χρησιμοποιώντας τον δευτερεύοντα επιλογέα (εμπρός τροχός).

3) Ένδειξη buffer Αυτό είναι ένα πολύ απλό trick και δεν χρειάζεται να αλλάξουμε καθόλου τις ρυθμίσεις! Έχετε παρατηρήσει ποτέ τον αριθμό στην κάτω δεξιά γωνία του εικονοσκοπίου σας και στην κάτω δεξιά γωνία του πίνακα ελέγχου (πάνω οθόνη) που μοιάζει με αυτό: [r16] ? Αν δεν ξέρετε τι μιλάω, τραβήξτε την κάμερα, βεβαιωθείτε ότι υπάρχει μια κάρτα μνήμης και πατήστε το κουμπί λήψης μέχρι τη μέση, όπως εσείς εστιάζετε. Κοιτάξτε στο εικονοσκόπιο σας ή στην πάνω οθόνη και θα το δείτε όταν πατάτε το κουμπί. Ο αριθμός σας πιθανόν να είναι διαφορετικός, αλλά καταλαβαίνετε το νόημα. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Είναι ο αριθμός των λήψεων που υπάρχουν στο buffer σας. Τώρα πλέον, όταν κάνετε burst shooting, μπορείτε να παρακολουθείτε αυτόν τον αριθμό και να γνωρίζετε πότε πρόκειται να γεμίσει το buffer και πότε αδειάζει.

4) Γρήγορο κουμπί (Quick Button) Ένα από τα αγαπημένα μου χαρακτηριστικά όλων των Nikon DLSRs είναι η λειτουργία My Menu. Εάν δεν το χρησιμοποιήσατε ποτέ, εδώ είναι μια γρήγορη

Νικόλαος Σίμος

πιο χρησιμοποιημένα στοιχεία μενού σας είναι στα χέρια σας. Αν έχετε μόνο την επιλογή να αποκτήσετε πρόσβαση στο Access top item in MY MENU, δεν υπάρχει πρόβλημα. Όταν αποκτάτε πρόσβαση στο κορυφαίο στοιχείο πιέζοντας το επιλεγμένο κουμπί, απλά βέλος προς τα αριστερά και θα βρίσκεστε στο μενού μου και θα έχετε πρόσβαση σε όλες τις άλλες επιλογές του μενού μου.

περίληψη του τι είναι. Βασικά, μπορείτε να δημιουργήσετε τη δική σας προσαρμοσμένη λίστα επιλογών από τα διάφορα μενού που είναι διαθέσιμα στην κάμερα, μέχρι 20 στοιχεία. Δείτε ένα παράδειγμα με Πληροφορίες μπαταρίας, Ρυθμίσεις Self-Timer, Virtual Horizon, Ζώνη ώρας, Αυτόματο ISO και Ημερομηνία. Για να ρυθμίσετε το "My Menu", απλά πηγαίνετε στην οθόνη του μενού και μετακινηθείτε στα μενού στα αριστερά μέχρι να μεταβείτε στο "My Menu". Από εκεί μπορείτε να προσθέσετε στοιχεία και να τα οργανώσετε. Τώρα, μόλις έχετε δημιουργήσει το μενού My Menu, εδώ είναι το πραγματικό τέχνασμα για γρήγορη πρόσβαση. Μπορείτε να ρυθμίσετε το κουμπί Προεπι-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

σκόπηση ή Fn στο μπροστινό μέρος της κάμερας για πρόσβαση στο My Menu. Πλέον όλες οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες λειτουργίες του μενού σας είναι διαθέσιμες ανά πάσα στιγμή με το πάτημα ενός κουμπιού! Δείτε πώς μπορείτε να συμβεί αυτό: Μεταβείτε στο Μενού > Μενού προσαρμοσμένων ρυθμίσεων > Στοιχεία ελέγχου > Αντιστοίχιση πλήκτρου Fn (ή προεπισκόπησης) > Πλήκτρο Fn (ή προεπισκόπηση) Πατήστε Ορισμένες κάμερες ενδέχεται να έχουν τη δυνατότητα > My Menu, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν μόνο > Access top item in MY MENU. Απλά επιλέξτε ποιο κουμπί προτιμάτε να έχετε πρόσβαση στο μενού μου και τα

5) Μενού λήψης / Custom Setting Banks Τι είναι οι Shooting Menu Banks; Βασικά, μπορείτε να αποθηκεύσετε τις ρυθμίσεις για τη φωτογραφική μηχανή σας σε μια Bank (μπορείτε να το ονομάσετε ακόμη και να θυμάστε τι είναι για).Για παράδειγμα, εδώ είναι οι αλλαγές που κάνει το σώμα όταν επιλέγουμε την Bank "2nd shoot" (που έχουμε ήδη δημιουργήσει): αλλάζει σε αυτόματη ισορροπία λευκού, καταγράφει εικόνες ως M-Fine JPEG στην κύρια κάρτα και RAW στη δευτερεύουσα κάρτα και αλλάζει την κύρια υποδοχή μου Κάρτα SD. Όπως υποδηλώνει το όνομα, η Shooting Menu Bank σας επιτρέπει να δημιουργείτε διαφορετικές Banks για οτιδήποτε στο μενού Shooting Menu, ενώ η Custom Settings Bank σας επιτρέπει να δημιουργείτε διαφορετικές Banks για οποιοδήποτε στοιχείο στις προσαρμοσμένες ρυθμίσεις σας. Μπορείτε να δημιουργήσετε έως και 4 Banks ρυθμίσεων. Για παράδειγμα, μπορεί να θέλετε να έχετε διαφορετικές Shooting Menu Bank

71

(Custom Settings), μόνο θα μπείτε στο Menu > Custom Settings Menu > Custom Settings Bank. Αν διαθέτετε κάμερες Nikon D600 / D610 ή D7000 / D7100 / D7200, έχετε ακόμα πιο φιλικές προς τον χρήστη ρυθμίσεις U1 / U2 που μπορούν να αποθηκευτούν μόνιμα και στη συνέχεια να έχουν πρόσβαση μέσω του επάνω επιλογέα της κάμερας.

για λήψη σε διαφορετικές συνθήκες φωτισμού. Ή ίσως θα μπορούσατε να δημιουργήσετε μια Bank για τη φωτογραφία τοπίου, ενώ θα δημιουργούσε μια άλλη για την πορτραίτο. Μπορεί να έχετε διαφορετικά σετ προσαρμοσμένων ρυθμίσεων εάν πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το ίδιο σώμα και έχουν διαφορετικές προτιμήσεις για τις ρυθμίσεις. Ακολουθεί ο τρόπος με τον οποίο ρυθμίζετε τα δικά σας μενού λήψης και τις προσαρμοσμένες ρυθμίσεις: Ας υποθέσουμε ότι θέλετε να δημιουργήσετε μια νέα Shooting Menu Bank. Μεταβείτε στο Menu > Shooting Menu > Shooting Menu Bank. Αυτήν τη στιγμή θα πρέπει να βρίσκεστε στην Bank Α, πράγμα που σημαίνει ότι οι τρέχουσες ρυθμίσεις της φωτογραφικής σας μηχανής αποθηκεύονται ως

72

Bank Α. Για να ρυθμίσετε την Bank B, μεταβείτε στο B και πατήστε OK. Θα πρέπει τώρα να βρίσκεστε στο Shooting Menu και το πρώτο στοιχείο, Shooting Menu Bank, θα πρέπει να είναι το B. Τώρα, οι τυχόν αλλαγές που κάνετε στο μενού λήψης θα αποθηκευτούν ως προεπιλεγμένες για το Shooting Menu Bank B. Αν θέλετε να δώσετε στην Bank B μια περιγραφή, απλά πατήστε δεξί βέλος στην Shooting Menu Bank, όταν το B είναι highlighed. Για να επιστρέψετε στo Bank A και στις αρχικές ρυθμίσεις της φωτογραφικής μηχανής, απλώς πλοηγηθείτε μέχρι το A και πατήστε OK. Ισχύει ακριβώς η ίδια διαδικασία και για τις Προσαρμοσμένες Ρυθμίσεις

6) Άμεσο ζουμ κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής Ένα άλλο πολύ χρήσιμο tip είναι η δυνατότητα άμεσης μεγέθυνσης σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο κατά την προβολή μιας φωτογραφίας. Αντί να χρειαστεί να πατάτε πολλές φορές το κουμπί Zoom In / Zoom Out, μπορείτε να διαμορφώσετε το κεντρικό κουμπί του πολυ-επιλογέα στο πίσω μέρος της κάμερας. Κατά την εξέταση μιας φωτογραφίας που μόλις τραβήξατε, πατώντας αυτό το κουμπί θα μεγεθυνθεί και πατώντας ξανά θα σμικρύνεται πίσω στην πλήρη εικόνα. Το πλεονέκτημα σε αυτό το χαρακτηριστικό είναι ότι κάνει zoom το σημείο εστίασής σας! Ακολουθεί ο τρόπος ρύθμισης παραμέτρων: Μεταβείτε στο Menu -> Custom Setting Menu -> Controls -> Multi selector center button -> Playback mode -> Zoom on/off. Από εδώ, θα πρέπει να επιλέξετε το επίπεδο μεγέθυνσης. Μόλις ρυθμιστεί, πατήστε το κουμπί

τονιστείτε..

.! ◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

πλήρη εικόνα. Δείτε το σχετικό Video: https://www.youtube.com/ watch?v=cNUH5dCaLMU[/embed] ■

σ υν

αναπαραγωγής για να εμφανίσετε μια εικόνα που έχετε τραβήξει, στη συνέχεια πιέστε το κεντρικό κουμπί του πολυ-επιλογέα. Θα δείτε την εικόνα να μεγεθύνεται αμέσως. Εάν πιέσετε ξανά το πλήκτρο, θα σμικρύνετε την

73

Αντζουλέτα Πουσναρά

Το L’ angolo αυτοπροσδιορίζεται ως Ιταλικό Εστιατόριο και είναι πράγματι ένας χώρος εστίασης δομημένος με μινιμαλιστική αισθητική πλημμυρισμένος με γούστο, μεράκι, θαλπωρή και ευγενικά χαμόγελα. Το ήσυχο, μοντέρνο και χαρούμενο περιβάλλον του με την θαυμάσια περιποιημένη αίθουσά του, τις κομψές και λεπτεπίλεπτες λεπτομέρειες της διακόσμησης της αναδεικνύουν την διακριτικότητα του ιδιοκτήτη του αλλά και την υψηλή αισθητική που διέπει την κουλτούρα του. Ήταν αυτό που χρειάζονταν η πόλη μας έναν χώρο για οικογενειακή μάζωξη και επαγγελματική συνάντηση έναν χώρο για διασκέδαση και ψυχαγωγία έναν χώρο γαστρονομικής απόλαυσης. Η ζεστή ατμόσφαιρα, η jazz μουσική υπόκρουση

74

και το φωτεινό και άνετο περιβάλλον προϊδεάζουν τον πεινασμένο επισκέπτη να δοκιμάσει κάποια από τις υπέροχες πίτσες με το λεπτό ζυμάρι και τα φρεσκότατα υλικά τους συνοδευόμενες με τη δροσερή μπουράτα μοτσαρέλα με ντοματίνια και χειροποίητο πέστο βασιλικού, σαλάτα με ρόκα με φιλετάκια “rumb steak black angus” ή σαλάτα νισουάζ με φρέσκο τόνο, να δοκιμάσει παπαρδέλες με φιλετάκια black angus, πάστα τρούφας και ραγού μανιταριών καθώς και τα λιγκουίνι μπολονέζ με το τριμμένο κατσικίσιο τυρί και γιατί όχι για αυτούς που γνωρίζουν καρμπονάρα με κρόκο αυγού, πεκορίνο ρομάνο και γκουαντσάλε. Οι κροκέτες παρμεζάνας σερβιρισμένες με μαρμελάδα ντομάτας και προσούτο καθώς και η σαλάτα

.!

τονιστείτε.. σ υν με τις ανάμεικτες πρασινάδες, τα ψιλοκομμένα λιαστά σύκα, τους ξηρούς καρπούς και την διακριτική βινεγκρέτ απογειώνουν τις γαστριμαργικές απολαύσεις. Μην προσπεράσετε τα επιδόρπια που είναι ιδιαίτερα καλοφτιαγμένα όπως το τιραμισού ή το θαυμάσιο banoffee, και την πίτσα με πραλίνα σοκολάτα και φρέσκιες φράουλες και τριμμένο μπισκότο. Αυτά και πολλά άλλα εξίσου καλομαγειρεμένα πιάτα πλούσια και χορταστικά που τα διέπει ο αρμονικός συνδυασμός των χρησιμοποιούμενων από τον σεφ υλικών και η δεξιοτεχνία του μάγειρα αξίζει να γευτείτε. Κάθε μέρα ή κάθε Παρασκευή-Σάββατο με live ιταλική, jazz και έντεχνη ελληνική μουσική συνοδευόμενη από εκλεκτές ποικιλίες κρασιών. Αυτό και κυρίως το ζεστό εγκάρδιο χαμόγελο των ανθρώπων του είναι το L’angolo... επισκεφτείτε το! ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

75

Είναι γνωστό και το ανέκδοτο του Κολοκοτρώνη με τον Άγγλο φιλέλληνα Κνόου. Ο τελευταίος, που μιλούσε αρκετά καλά τη γλώσσα μας και θαύμαζε τον Γέρο για την τόλμη και την εξυπνάδα του, τον ρώτησε κάποτε, αν το χωριό που γεννήθηκε ήταν μεγάλο.

– Όχι και τόσο, αποκρίθηκε ο Κολοκοτρώνης. Θαρρώ πως δεν έχει παραπάνω από εκατό φούρνους... Ο Άγγλος, που δεν ήξερε ότι με το «φούρνος» εννοούσε «σπίτι», τον κοίταξε ξαφνιασμένος.

– Και δεν είσαι ευχαριστημένος, στρατηγέ; τον ρώτησε. Εμένα το δικό μου χωριό δεν έχει περισσότερους από δυο φούρνους!

– Βρε τον κακομοίρη! είπε τότε ο Κολοκοτρώνης. Και πώς ζεις σε τέτοια μοναξιά; Όταν λοιπόν στα χωριά αυτά πέθαινε κανένας νοικοκύρης, οι φίλοι του έλεγαν: «Ο φούρνος του μπάρμπα Νότη γκρέμισε», εννοώντας ότι με τον θάνατο του αρχηγού της οικογένειας, το σπίτι του γκρέμιζε, χανόταν. Από τη μεταφορική λοιπόν αυτή φράση, βγήκε η έκφραση «Κάποιος φούρνος γκρέμισε», ή «Κάποιος φούρνος θα γκρεμίστηκε» που τη λέμε σήμερα, άγνωστο γιατί, όταν μας επισκέπτεται κάποιος, που έχουμε να δούμε πολύ καιρό.

76

Γιώργος Δούναβης

Κατά την Τουρκοκρατία ζούσε στην Αθήνα ένας Αλβανός φοροεισπράκτορας, ο Κιουλάκ Βογιατζή. Ο λόρδος Βύρωνας που τον γνώρισε, γράφει ότι έμοιαζε σαν δαίμονας, που ξεπήδησε από την κόλαση κι ότι τα παιδιά τρομοκρατούνταν όταν τον αντίκριζαν ξαφνικά μπροστά τους. Ο Κιουλάκ Βογιατζή γύριζε στα διάφορα σπίτια των Χριστιανών και εισέπραττε τον κεφαλικό φόρο. Ήταν δύο μέτρα περίπου ψηλός και το άγριο πρόσωπο του ήταν κατάμαυρο και βλογιοκομμένο. Ο Κιουλάκ Βογιατζή κρατούσε πάντοτε στα χέρια του ένα κοντόχοντρο κόπανο και με αυτόν απειλούσε τους χριστιανούς. Έλεγε, δηλαδή ότι θα τους σπάσει το κεφάλι, αν δεν του έδιναν μια χρυσή λίρα ή δύο φλουριά, όπως απαιτούσε ο κεφαλικός φόρος κάθε έξι μήνες. Ο Αλβανός όμως αυτός ήταν τόσο κουτός, ώστε δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τα διάφορα νομίσματα της εποχής εκείνης. Έτσι, πολλοί Έλληνες που δεν είχαν να πληρώσουν, του έδιναν μερικές μπρούτζινες καλογυαλισμένες δεκάρες, που φαίνονται σαν χρυσές και τον ξαπόστελναν.

Όταν οι Ενετοί κυρίευσαν τη Μεγαλόνησο, ένα ατρόμητο κρητικόπουλο ο Παντελής Αστραπογιαννάκης με μερικούς θαρραλέους συντρόφους του πήρε τα βουνά και τις νύχτες χτυπούσε τους κατακτητές μέσα στα κάστρα τους. Για να δίνει, ωστόσο, κουράγιο στους συμπατριώτες του, υποσχόταν ότι θα απελευθέρωναν γρήγορα την Κρήτη. Ο καιρός περνούσε και η κατάσταση του νησιού αντί να καλυτερεύει, χει-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Έκτοτε έμεινε η φράση «Τα μυαλά σου και μια λίρα και του μπογιατζή ο κόπανος», που τη λέμε συνήθως για τους ελαφρόμυαλους.

ροτέρευε. Η απελπισία κυρίευε τους κρητικούς μα ο Αστραπογιαννάκης δεν έχανε το θάρρος του και εξακολουθούσε να τους εμψυχώνει και να τους δίνει ελπίδες. Κανείς όμως δεν τον πίστευε. Όταν, λοιπόν, τους μίλαγε εκείνοι του έλεγαν: «Ξέρουμε τι θα πεις. Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μoυ!». Έτσι προέκυψε και η αντίστοιχη παροιμιώδης φράση, η οποία υποδηλώνει ανεπιθύμητη κατάσταση, που παραμένει αμετάβλητη. ■

77

Βιργινία Παναγιώτου

Έεεεελα, δεν το πιστεύω...!

1. Σάββατο 20/1/2018: Βράβευση των νικητών του ποιητικού διαγωνισμού ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ «Ο Έρωτας στου Χρόνια του Φόβου», στο Πολιτιστικό Κέντρο Παλλήνης «Οινοποιείο Πέτρου», Λεωφ. Μαραθώνος 117 (δίπλα από Ο.Α.Ε.Δ. Παλλήνης).

2. Κυριακή 25/2/2018: Πραγματοποίηση εκλογοαπολογιστικής γενικής συνέλευσης, διενέργεια εκλογών και κοπής πίτας στην αίθουσα εκδηλώσεων του Τονικού Ωδείου Παλλήνης, Λεωφ. Μαραθώνος 61.

Πρόγραμμα – προτάσεις: 1. Κυριακή 28.01.2018 Σαλαμίνα στρατιωτικό νοσοκομείο, κυκλικό ταφικό μνημείο, αρχοντικό Καλογιάννη, Λίμπερτυ, σπίτι Σικελιανού.

2. Κυριακή 11.02.2018 Αποκριάτικο street photography. Έκτακτες δράσεις του Ομίλου θα ανακοινώνονται στο site του Σωματείου και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.

78

Η εκδοτική ομάδα του Σωματείου μας Πέντανδρον έχει προγραμματίσει την έκδοση σε e-book των ακόλουθων λογοτεχνικών κειμένων και ενός ειδικού λεξικού σε τεύχη:

▶ Ο Τζον Γουέιν κέρδισε κάποτε από τον ιδιοκτήτη του το κόλεϊ που ενσάρκωσε τη θρυλική τηλεοπτική Lassie, σε μία παρτίδα πόκερ. ▶ Ο σερ Τζ. Μ. Μπάρι, ο σερ Ισαάκ Νεύτωνας και ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν πέθαναν και οι τρεις παρθένοι. ▶ Οι άνθρωποι ευθύνονται για τον θάνατο περίπου 70 εκατομμυρίων καρχαριών το χρόνο. ▶ Κατά μέσο όρο, κάθε χρόνο σκοτώνονται 10 άνθρωποι από τις αυτόματες μηχανές πωλήσεων. ▶ Κανένα σημείο της Ιαπωνίας δεν απέχει περισσότερο από 100 μίλια από τη θάλασσα. ▶ Ο βόρειος πόλος του πλανήτη Ουρανού είναι σκοτεινός για 42 συνεχόμενα έτη. ▶ Η μνήμη του χρυσόψαρου διαρκεί 3 μήνες και όχι 3 δευτερόλεπτα. ▶ Οι μέλισσες μπορούν να μυρίσουν με τα γόνατά τους. ▶ Οι καμήλες έχουν τρία βλέφαρα. ■

1. Στου γλιτωμού το χάζι του Θεόδωρου Ντόρου.

2. Λεξικό Δανείων και Αντιδανείων.

3. Κάλλιο της Μαρίας Μεταξά.

4. Η γυναίκα της Ζάκυθος του Διονύσιου Σολωμού. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τι θα βρω εδώ μέσα....

3 4 7 8 10 14 16 28 30 36

Editorial Απο...δράσεις Οι e-book εκδόσεις μας Βιβλιοπροτάσεις Ανακοινώσεις Παρόδιος Στοά Επιστήμη Νομικά Απόψεις Αφιέρωμα

42 44 48 54 58 68 72 74 76 76

Ασπούδαχτοι της λήθης Περί Τεχνών Ιατρική Ύλη όλο... Μέλη! Συνέντευξη Φωτο...stigma Παρουσίαση Τιπούκειτος Προγραμματισμός Το ήξερες αυτό..;;

Το χεράκι τους έβαλαν οι: Αλεξόπουλος Αριστοτέλης (Διεθνολόγος) Αναγνωστοπούλου Ελένη (Συνθέτης - Καθ. Μουσικής) Βασιλείου Νικόλας (Οικονομολόγος) Βρεττού Ειρήνη (Γραφίστρια) Γιαννακάκος Γιώργος (Στρατιωτικός) Γιάτσης Βασίλης (Σκηνοθέτης) Δεληβοριάς Αλέξης (Αστρονόμος) Δημητρόπουλος Παναγιώτης (Συγγραφέας) Δούναβης Γιώργος (Καθ. Αγγλ. Φιλολογίας) Θέσκελος (Αρθρογράφος) Ιωαννίδου Σωτηρία (Συγγραφέας) Κομποχόλη Αγγελική (Φιλόλογος) Κοφινιώτη Αλεξάνδρα (Οικονομολόγος) Λιναρδάτος Διονύσης (Φυσικός)

Μαράκη Μαρία (Αγιογράφος) Μαργέτη Βασιλική (Ψυχολόγος) Μεταξά Μαρία (Μουσειολόγος) Μεταξάς Γιώργος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Μεταξάς Μιχάλης (Βιβλιοθηκονόμος) Μπάσιος Κων/νος (Ιστορικός – Κριτικός Τέχνης) Μπέη Γεωργία (Δικηγόρος) Ξηντάρας Γιάννης (Ψυχολόγος) Παναγιώτου Βιργινία (Make up Artist) Παπαγεωργίου Μάριος (Κριτικός Κιν/φου) Ρέππα Πέγκυ (Καθ. Αγγλικών) Ριζόπουλος Κωνσταντίνος (Μουσικός) Σίμος Νικόλαος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Χαϊλάζης Βασίλης (Δικηγόρος) rettou

Photo by: Eveline Konstantinidis – Ziegler Model: Ελπίδα Κατή

ΕΓΓΡΑΦΗ

G R A P H I C S

Γραφιστική Επιμέλεια Σελιδοποίηση Διορθώσεις

Ειρήνη Βρεττού

Κάνετε subscribe (κοινώς «εγγραφή») για να λαμβάνετε το STIGMA στο e-mail σας..! (κάτω μέρος της αρχικής μας σελίδας)

STIGMA ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μ. ΜΕΤΑΞΑΣ - Ν. ΣΙΜΟΣ - Μ. ΜΕΤΑΞΑ «Εκδιδόμαστε» κάθε τρίμηνο..!! Έως τότε, συντονιστείτε... Τηλ.: 693 445 8408 ● www.athlepolis.gr ● e-mail: info@athlepolis.gr www.facebook.com/athlepolis ● www.facebook.com/groups/prisma.athlepolis ISSN: 2529-1769

σ υν

Έχει αποδειχθεί ότι η αλληλεπίδραση (διάδραση) αποφέρει μόνο ουσιαστικά και θετικά αποτελέσματα. Και πόσο μάλλον όταν αφορά έμψυχα με άψυχα όπως ο άνθρωπος που επιδρά με ένα άψυχο αντικείμενο, την οθόνη του υπολογιστή, του κινητού ή του tablet του. Η συντακτική ομάδα του Στίγματος αποφάσισε να εμπλουτίσει τις σελίδες του, πάντα με φειδώ και όπου έπρεπε, με επιπλέον διαδραστικό υλικό είτε αυτό είναι ένα ηχητικό αρχείο (π.χ. μουσική), είτε οπτικό (βίντεο). Έτσι, με τρόπο απλό και συνάμα εύληπτο ο αναγνώστης μετατρέπεται σε χρήστη του Στίγματος, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει, να εκμεταλλευτεί, προκειμένου να ψυχαγωγηθεί, να ενημερωθεί, να διασκεδάσει και να γίνει κοινωνός της διαδραστικής ανάγνωσης ενός «πολυμέσου». Το υλικό αυτό, που έχει ενσωματωθεί με διακριτικό τρόπο διανθίζει και συνδράμει στην ευχερέστερη, ικανοποιητικότερη και καλαίσθητη παρουσίαση των άρθρων. Παρέχει επίσης τη δυνατότητα ο αναγνώστης-χρήστης του Στίγματος να αποκτήσει πρόσβαση σε άλλες πηγές πληροφορίας και γνώσης και η διάδραση να έχει ουσία, αποτέλεσμα, έκταση και διάρκεια με ποιότητα και αμφίδρομο προσανατολισμό.

τονιστείτε..

.!

Αγαπητοί αναγνώστες

Το ΔΣ

Editorial...

Δράσεις και αποδράσεις..!!

Γεωργία Μπέη

28.01.2018 Φωτοαπόδραση στη Σαλαμίνα Η όμορφη μέρα από το πρωί φαίνεται. έτσι και η Κυριακή αυτή έδειχνε πόσο λαμπρή, παρά το κρύο θα ήταν. Και όντως, ολόκληρη η μέρα που τα μελη του Πρίσματος περάσαμε στην ιστορική Σαλαμίνα εξαντλήθηκε μεταξύ φωτογράφησης, περιήγησης και πειραγμάτων. Όλοι απαθανάτισαν το υπέροχο αρχοντικό Παναγιωτόπουλου, τον σχεδόν εγκαταλελειμμένο τύμβο των σαλαμινονομάχων, το νεκροταφείο των πλοίων, το μυστηριώδες κυκλικό ταφικό μνημείο και τον παντεπόπτη φάρο της Κόγχης του 1901, την γεματη πνευματικότηατα Ιερά Μονή της Παναγίας Φανερωμένης και το ειδυλλιακό τοπίο με το σπίτι του μεγάλου μας ποιητή Αγγέλου Σικελιανού. ΒΙΝΤΕΟ

4

ΑΛΜΠΟΥΜ

σ υν

ΑΛΜΠΟΥΜ

τονιστείτε..

Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις της ΕΜΥ η μέρα ήταν πλημυρισμένη από τον χειμωνιάτικο ήλιο και την θαλπωρή που αποπνέει το ίδιο και η πλατεία Αυδή, στο Μεταξουργείο, με μικρούς και μεγάλους καρναβαλιστές ντυμένους με κάθε είδους πρωτότυπες στολές που χόρευαν, γελούσαν και διασκέδαζαν με την καρδιά τους και χαίρονταν την πανέμορφη Αποκριά. Τα μέλη του ομίλου μας απαθανάτισαν τα γελαστά πρόσωπα της νιότης και το κέφι που εκδηλώνονταν με μουσική και χορούς.

.!

11.02.2018 Φωτοκαρναβαλίζουμε στο Μεταξουργείο

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

5

25.02.2018 Γενική Συνέλευση, κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας και εκλογές Σωματείου Την Κυριακή 25/2/2018 πραγματοποιήθηκε η εκλογοαπολογιστική Γενική Συνέλευση του Σωματείου μας, η καθιερωμένη κοπή πίτας και αρχαιρεσίες για την ανάδειξη των οργάνων του Σωματείου μας. Εκ των αποτελεσμάτων των αρχαιρεσιών το Διοικητικό Συμβούλιο (2018 – 2021) που συστάθηκε έχει ως εξής: Για το νέο Διοικητικό Συμβούλιο εκλέχθηκαν οι εξής: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

ΜΕΤΑΞΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ (Πρόεδρος) ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (Αντιπρόεδρος) ΣΙΜΟΣ ΝΙΚΟΣ (Γραμματέας) ΚΟΦΙΝΙΩΤΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ (Ταμίας) ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ (Αρχηγός Αθλητικών) ΜΕΤΑΞΑ ΜΑΡΙΑ (Αρχηγός Πολιτιστικών) ΧΑΪΛΑΖΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ (Αρχηγός Επιστημονικών)

Αναπληρωματικά μέλη: 8. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ 9. ΔΟΥΚΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 10. ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ Και για την εξελεγκτική επιτροπή: 1.

2.

3.

4.

5.

6

ΡΑΠΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΟΥΣΝΑΡΑ ΑΝΤΖΟΥΛΕΤΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΕΒΕΛΙΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ (Αναπληρωματική) ΚΑΛΑΪΝΤΖΗΣ ΧΑΡΙΤΩΝ (Αναπληρωματικός) ■

ΚΑΛΛΙΟ ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΝΕΡΑΪΔΕΣ ΤΟΥ ΜΠΛΕ ΟΝΕΙΡΟΥ Μαρία Μεταξά

Μαρία Μαράκη

Στο παγκόσμιο γίγνεσθαι συμβαίνει συχνά το συνολικό αγαθό να υπερτερεί του μερικού. Και είναι πάμπολλες οι περιπτώσεις που τα φαντάσματα του παρελθόντος επιστρέφουν αποκαλύπτοντάς μας τη δύναμη της φύσης αλλά και για να μας θυμίσουν την ιστορία μας και τη ζωή των προγόνων μας. Έτσι όταν το φράγμα είναι ανοιχτό και η στάθμη της λίμνης πέφτει χαμηλά, έρχονται στην επιφάνεια τα

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

παλιά φαντάσματα-σπίτια του Καλλίου, καθώς και το επιβλητικό κτήριο του δημοτικού σχολείου, ενώ πολλές φορές προβάλλουν και οι κορμοί των δέντρων μιας άλλης εποχής που παραδόθηκαν στη βορά της φύσης και του χρόνου. Μέσω αυτού του Λευκώματος εξεικονίζεται η φθίση του χρόνου και τα απομεινάρια. ■

Επιλέγουμε και εκδίδουμε... www.athlepolis.gr

7

Παναγιώτης Δημητρόπουλος

ντμπολ ή να φλερτάρει αστυνομικούς. Είναι όχι μόνο η καλύτερη, αλλά και η μοναδική φίλη της Έλσας. Ένα πνευματώδες, κωμικό, συγκινητικό και ανατρεπτικό μυθιστόρημα που προτείνει μια διαφορετική ματιά στην καθημερινότητά μας, αλλά και στο δικαίωμα του καθενός να είναι και να ζει όπως επιλέγει ο ίδιος.

Η γιαγιά μου σας χαιρετά και ζητάει συγγνώμη Backman Fredrik Eκδόσεις: Κέδρος

Η Έλσα είναι εφτά χρονών και δεν μοιάζει με κανένα κορίτσι της ηλικίας της. Η γιαγιά της είναι εβδομήντα εφτά χρονών και όλοι τη θεωρούν εντελώς παλαβή. Όλοι εκτός από την Έλσα, η οποία είναι σίγουρη πως η γιαγιά της είναι μια ιδιοφυΐα. Έτοιμη για όλα προκειμένου να διασκεδάσει ή να προστατεύσει την εγγονή της. Ακόμη και να διαρρήξει τον ζωολογικό κήπο, να πυροβολήσει με πέι-

8

Μικρός ονειροπόλος, μεγάλος αρχηγός Ιάκωβος Λεβέντης Eκδόσεις: Αρτέον Εκδοτική

Παραμύθι εμπνευσμένο από την

αληθινή ιστορία επιβίωσης μιας ξεχωριστής φυλής ελληνικών αλόγων! Κάποτε το άλογο ήταν το καμάρι των ανθρώπων, φίλος και σύντροφος στο μόχθο και στον αγώνα τους για επιβίωση. Οι εποχές άλλαξαν, άλλαξαν όμως και οι άνθρωποι; Mπορούν να βγάλουν το άλογο από την ιστορία και τον πολιτισμό τους; Να κατανοήσουν τη φιλία τους με τα ζώα; Nα ξεχάσουν πως άνθρωποι και ζώα είναι καμωμένοι από το ίδιο υλικό; Ήρθε η στιγμή φίλοι μου να το ανακαλύψουμε μέσα από το ταξίδι επιβίωσης του Κουτσούτη. Ενός μικρόσωμου αλόγου που δεν σταματά να ονειρεύεται, ενώ αυτός και η αρχαία φυλή του δίνουν το δικό τους αγώνα επιβίωσης. Μαζί του, όλοι εμείς, θα μάθουμε για τη μακραίωνη φιλία ανθρώπων και αλόγων και πως η αγάπη μας για τα ζώα, επιστρέφει σε εμάς στο πολλαπλάσιο. Ας πούμε λοιπόν αυτό το μυστικό και στους φίλους μας για να μεγαλώσει αυτή η παρέα. Γιατί η "μάνα γη" έχει χώρο για όλους και τους χρειάζεται όλους! ■

Βιβλία που διαβάσαμε και σας προτείνουμε!

Μαρία Μεταξά

Σκλάβοι της Νέας Υορκης Τάμα Τζάνοβιτς Eκδόσεις: ΜΕΔΟΥΣΑ ΣΕΛΑΣ

Σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι άσκηση μιας στείρας και ίσως ακαδημαϊκής κριτικής, που ποτέ της δεν θ’ αγγίξει τ’ αντικειμενικά -άραγε ποια κι αν υπάρχουν- εκείνα κριτήρια, αλλά να εκφράσει την υποκειμενική άποψη του γράφοντος. Ας δεχτούμε όμως ότι επιχειρούνταν μια κριτική. Κάτι τέτοιο θα ήταν τουλάχιστον δύσκολο. Κι αυτό διότι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάποιος, προκειμένου να είναι όσο το δυνατόν αντικειμενικός είναι τεράστιες. Μερικές που μπορούμε να δεχτούμε είναι οι εξής: 1) το εν λόγω βιβλίο είναι συλλογή διηγημάτων, κάθε διήγημα έχει την δική του πλοκή, μορφή ή ύφος αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα κι έτσι χρειάζεται άλλη μεταχείριση, 2) κάθε γραπτό αντιπροσωπεύει διαφορετικά βιώματα άρα κι εμπειρίες, και 3) το βιβλίο αυτό μιλάει για μια διαφορετική κοινωνία απ’ την δική μας, εκφράζει έναν άλλο τρόπο "πράττειν" και "σκέπτεσθαι". Συμπερασματικά η ουσία του κάθε έργου κατασταλάζει μέσα μας, στον καθένα διαφορετικά, ανάλογα με το πώς το ζει όταν το διαβάζει κι όπως

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

το διαβάζει. Ελπίζω ότι δεν θα σας σκλαβώσω σε περιτολογίες ανιαρές, άλλα θα σας δώσω την λιτή εικόνα ενός βιβλίου γεμάτου διηγήματα. ΑΦΗΣΤΕ τον εαυτό σας, ελεύθερο από την προκατάληψη της λογικής, να τρέξει χέρι-χέρι με την φωτεινότερη και πιο τρελή φαντασία στον μεγαλύτερο κι ευθύ αμερικάνικο δρόμο, τον δρόμο της ζωής, με το πιο φριχτά κόκκινο, κόκκινο φωτιάς κι αίματος Ford καμπριολέ, και τότε να είστε βέβαιοι ότι αποσπάσατε την υπόσχεση που δίνει η συγγραφέας. Υπόσχεση στιγμιαίων εικόνων, αρρωστημένης επινοητικότητας, και του πιο μπάσταρδου παραλογισμού. Θα δείτε άντρες, γυναίκες απρόσωπους, γυναίκες που σαν πανάγιες πουτάνες έχουν για νταβατζήδες φιλοσόφους ναρκομανείς, σχιζοφρενείς ζωγράφους, σχέσεις εφήμερης αξίας, άγουστες και τυποποιημένες οικογένειες, εικόνες από μπαρ και fast food, συγχρόνους Οιδίποδες, ψυχασθενείς ελευθέρους, καρκινοπαθείς και καρκινόφοβους, ναρκισσευόμενους τραγουδιστές, σεξουαλικά «ελευθέρους» μα στην πραγματικότητα σκλάβους, απομεινάρια Γάλλων boem κι άλλα παράδοξα. Αυτές κι άλλες εικόνες στατικές και κινητικές ελλοχεύουν κι απ' τις δυο πλευρές αυτού του δρόμου. Όμως τ’ αμάξι μας φθαρμένο και ρευστό στο τέλος αυτού του δρόμου θα σταματήσει γιατί η κοινωνία των Νεοϋορκέζων έχει υψώσει μια λευκή σημαία που πάνω της είναι γραμμένη η φράση «σ' έχω ανάγκη άρα υπάρχω»· Σ’ έχω ανάγκη αγάπη, ώστε να βγω απ’ το τέλμα, σ’ έχω ανάγκη φαντασία ώστε να το ξεπεράσω και να υπάρξω Άνθρωπος. Σ’ έχω ανάγκη άνθρωπε, βοήθησε με να γίνω αυτό που είμαι, σ’

έχω ανάγκη άνθρωπε του άλλου κόσμου, ώστε να υπάρξω αυτοδύναμος, αυτόνομος, αυθεντικός. Σ’ έχω ανάγκη φύση μεγάλη και μόνη μάνα που μέσα σου, μονό, μέσα στην αγκαλιά σου αξίζει να νιώσω -αν νιώσω- αλλοτρίωση δημιουργική, δίκαια, δυναμική. Ο σύγχρονος Νεοϋορκέζος υψώνει το ανάστημα του να κραυγάσει. Οι σκλάβοι αδυνατούν μα προσπαθούν να σπάσουν τις αλυσίδες τους. Η πλήρης αλλοτρίωση, η τεχνική της τυποποίησης, η αποχαύνωση των ΜΜΕ, η μόδα, η κοινωνική-και μάλιστα μιας τόσο πολυάνθρωπης κοινωνίας-στατικότητας η ανάγκη επιβίωσης, συμβίωσης, διαβίωσης νεκρή ρομαντικότητα κυκλωματική παραγωγή κι αναπαραγωγή του καθιερωμένου η στεγανότητα, η σκληρότητα, η τυφλότητα και παγιότητα ζητά, ζητά επίμονα, επίφοβα, επίπονα έναν σύγχρονο Χρίστο ή Σπάρτακο, ώστε ή να σηκώσει το βάρος των αμαρτιών της σύγχρονης καθημερινότητας ή να σπάσει τα ατσάλινα δεσμά, να στασιάσει και να πεθάνει με μονό όρο, εκείνον της ΥΠΑΡΞΗΣ. Συμπερασματικά λοιπόν στο βιβλίο αυτό βρίσκει κανείς ένα ευχάριστο ανάγνωσμα. Έχει γοργό ρυθμό εξέλιξης το κάθε διήγημα, παρουσιάζοντας πλούσια κινητικότητα. Η κινηματογραφικότητα των εικόνων είναι εκπληκτική και θα ’λεγα πως θυμίζει τον Γάλλο ποιητή Ζακ Πρεβέρ. Η δε πλοκή χαρακτηρίζεται από χιούμορ μα και από μια γερή δόση αγωνίας. Σίγουρα όμως δεν θα χαρακτήριζα ως αριστούργημα κάποιο απ’ τα διηγήματα μιας και όλα έχουν την σαφή ένδειξη της συνάφειας θεμάτων, ύφους, προσώπων και φυσικά τον χώρο κίνησης που είναι το Γκρήνουιτς Βίλατζ. ■

9

Τον Μάρτιο του 2015 εξελέγη το παρόν πρώτο διοικητικό συμβούλιο του Σωματείου μας. Και επιλέξαμε την λέξη Σωματείο και όχι σύλλογος, οργάνωση ή ό, τι άλλο, διότι κατ’ εμάς μόνον αυτή εμπεριέχει την έννοια της ενσωμάτωσης σε ένα φορέα άτομα διαφορετικά μεν, αλλά με κοινή αντίληψη και κοινό σκοπό. Μετά από 3 χρόνια κοινής και κοινωφελούς δράσης, από τις 22/2/2018 αυτό το διοικητικό συμβούλιο αποτελεί παρελθόν και πιστεύω όπως σε μένα έτσι και στους συναπαρτίζοντες αυτό μόνο θετικές και ευχάριστες αναμνήσεις κληροδότησε. Ήταν τον Νοέμβριο του 2013, όταν νέοι επί τω πλείστων πολίτες του δήμου μας αποφάσισαν την ίδρυση ενός φορέα με κοινό γνώμονα, κοινή λογική και στόχο να μην αποτελέσει τον αντίποδα άλλης και ανάλογου περιεχομένου νομικής οντότητας αλλά τον αυτόνομο και αυτόφωτο εκφραστή των ιδεών και ιδανικών των προσωπικοτήτων που το δημιούργησαν. Το ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. στην μέχρι τώρα πορεία του απαριθμεί στο πλούσιο ρεπερτόριό του, ας μου επιτραπεί ο μουσικός όρος, πλήθος δράσεων, εκδηλώσεων και ενεργειών που θα καταντούσα βαρετός

10

να τις αναφέρω. Προς τούτο αποφασίσαμε να τις περιλάβουμε στο έντυπο που σας διανεμήθη και το οποίο αποτελεί την εξεικόνιση, το ποιόν και την ταυτότητά του Σωματείου μας. Θα αναφέρω όμως ακροθιγώς ότι από το 2013 έως σήμερα υλοποιήθηκαν: Διαδημοτικά φεστιβάλ ρυθμικής και γενικής γυμναστικής Summer Camp, εκδρομές περιηγητικού, ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, Live music party, εσπερίδα πειραμάτων φυσικής και αστροπαρατήρησης, εκθέσεις φωτογραφίας, εικαστικών έργων, σπάνιου φωτογραφικού, βιβλιακού και χειρόγραφου υλικού, παρουσιάσεις βιβλίων, Μουσικοθεατρικό δρώμενο στο Μulti event city loft, πλήθος φωτογραφικών περιηγήσεων, και πραγματοποίηση, φωτογραφικών διαγωνισμών, έκδοση36 τίτλων, την ίδρυση και συντήρηση της εκπαιδευτικής σελίδας Οργοτόμος, την διεξαγωγή πανελλήνιου διαγωνισμού Δημωφέλεια και τέλος την έκδοση του πλήρως διαδραστικού ηλεκτρονικού περιοδικού Stigma, που με το τεύχος αυτό μετράει τα 8. Μέσα από τις δράσεις αυτές, αλλά και εκείνες που βρίσκονται σε εξέλιξη ή που έχουν προγραμματιστεί, το Σωματείο μας

ως όχημα ελεύθερης, αλογόκριτης έκφρασης και ανεξάρτητο βήμα κοινοποίησης ιδεών και απόψεων προσφέρει το γόνιμο έδαφος, ώστε το έργο νέων δημιουργών, καλλιτεχνών και επιστημόνων να αναδειχθεί μέσω των δράσεων που υλοποιεί, του site που συντηρεί και του περιοδικού που εκδίδει. Οφείλω στο σημείο αυτό να τονίσω ότι το ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. πάντα ανοικτό σε συνέργειες, συνδιοργανώσεις και συμπλεύσεις σε δράσεις που διακατέχονται από σύγχρονη σκέψη, μοντέρνα λογική χωρίς τροχοπέδες πολιτικές ή μικροκομματικές ιδεοληψίες με σεβασμό στην παράδοση μα και στην τεχνολογία διευρύνει τους ορίζοντες του και εμψυχώνεται με νέο αίμα. Απόρροια αυτής της πρακτικής του ήταν σε μικρό χρονικό διάστημα πρώτον οι εκδόσεις του Πέντανδρον να βραβευτούν από την Ένωση Ελλήνων λογοτεχνών με το σκεπτικό ότι βρίσκεται δίπλα στους δημιουργούς καθώς εκδίδει δωρεάν τα έργα τους τα οποία αναρτά στο διαδίκτυο για να διαβαστούν ελευθέρως, δεύτερον να βραβευτεί με πρώτο βραβείο ποίησης και εικονογράφησης για το 2017 το μέλος μας Κ. Φαγαδάκη το βιβλίο της οποίας εξεδώσαμε, τρίτον

.!

τονιστείτε.. σ υν να λάβουμε εύφημο μνεία από τον όμιλο Φθιωτών λογοτεχνών και συγγραφέων, και τέταρτον να φωτογράφοι του ομίλου μας να διακριθούν διεθνώς αλλά και σε εθνικό επίπεδο και το Πρίσμα ο φωτογραφικός μας όμιλος να μετράει πλέον των 1480 μελών και αναγνωρισιμότητα. Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω δημόσια θερμές ευχαριστίες καταρχάς: Προς όλα τα μέλη του απερχόμενου διοικητικού συμβουλίου, που ο καθείς και η καθεμιά στήριξαν στο μέτρο των δυνατοτήτων τους και με όσο ελεύθερο χρόνο διέθεταν τις δράσεις μας, προς τους συγγραφείς, τους αρθρογράφους του περιοδικού μας που το ειδικό τους βάρος προσθέτουν κύρος και αναγνωσιμότητα στο περιοδικό μας, προς όσους απουσιάζουν από τη σημερινή μας συνάντηση, φίλους και μέλη μας, που δραστηριοποιούμενοι είτε από κοντά είτε εξαποστάσεως συνθέτουν το ήθος και συγκροτούν το ύφος και την προσωπικότητα του σωματείου μας, προς τη δημοτική αρχή που όποτε ζητήθηκε έστερξε αρωγός στο έργο μας, και τέλος στον κ. Ράπτη Βασίλη φίλο και μέλος μας που με προθυμία μας παραχώρησε την αίθουσα αυτή. Σας ευχαριστώ όλους. ■

Τα πεπραγμένα του Σωματείου μας κατά την τριετία 2015-2018, αλλά και από την πρώτη μέρα της ίδρυσής του έχουν συγκεντρωθεί σε ένα τεύχος το οποίο μπορείτε να το κατεβάσετε από την ιστοσελίδα μας www.athlepolis.gr, όπως επίσης και τον Κατάλογο των βιβλίων μας που συντάξαμε και εκδώσαμε .

rettou

Μ

Ε

Λ

Ε

ΙΑ

Σ

Χ

Ε∆

ΙΑ

Σ

Μ

Ο

Υ:

ΕΙ

ΡΗ

Ν

Η

ΒΡ

ΕΤ

ΤΟ

Υ

Ε

Π

Ι

G R A P H I C S

ΑΘ

Λ

.Ε

.Π

Ο

Λ

Ι.

Σ

.

20

18

n

ΠΕΝΤΑΝΔΡΟΝ

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΩΝ 2018

ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2013 – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2018

11

«H δύναμη του φωτογραφικού ενστίκτου που με μόνο εργαλείο τον φωτογραφικό φακό απαθανατίζει ένα χωροχρονικό γεγονός». Η έκθεση φωτογραφίας που διοργανώνει το Αθλητικό Επιστημονικό Πολιτιστικό σωματείο ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. μέσω του φωτογραφικού του ομίλου ΠΡΙΣΜΑ πραγματεύεται ακριβώς αυτήν την διαπίστωση. Ο Χρόνος ως κινητή εικόνα της Αιωνιότητας ή ως αριθμός της κινήσεως κατά το πριν και μετά ενυπάρχει αμετάβλητος στον συνεχώς μεταβαλλόμενο τρισδιάστατο χώρο. Ως έννοια είναι σύμφυτος με τον άνθρωπο χωρίς παράδοξα και αυταπάτες αλλά γεμάτος από σχετικότητες και ιδανικές οπτικές απεικονίσεις. Καλούμε τα μέλη και τους φίλους φω-

12

τογράφους του ομίλου μας να συμμετάσχουν στην απεικόνισή του, με φωτογραφικά έργα τους (δίπτυχα, τρίπτυχα, τετράπτυχα), που θα πρέπει να αποδώσουν είτε τη ροή (κίνηση), είτε τη στιγμή (πάγωμα) ή το αποτύπωμα του Χρόνου. Η ροή θα μπορούσε να αποτυπωθεί με μια σειρά από φωτογραφίες μακράς έκθεσης (long exposure). Το πάγωμα αφήνει τη φαντασία να καλπάσει με λήψεις υψηλής ταχύτητας, ενώ το αποτύπωμα προκαλεί τη δημιουργικότητα του φωτογράφου να αποδώσει μέσα από σειρά φωτογραφιών τη διαδρομή-διαδοχή του χρόνου. Από το παιδί στον παππού, από τα υλικά στην κατασκευή, από τον ανθό στον καρπό, από τη γέννηση στον θάνατο κ.ο.κ.. Οι φωτογραφίες θα εκτεθούν στον υπέροχο χώρο του Booze Cooperativa,

Κολοκοτρώνη 57, από 28 Απριλίου έως και 13 Μαΐου 2018. Όροι Συμμετοχής στην Έκθεση 1) Δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας που έχουν ηλικία άνω των 18 χρονών.

2) Οι φωτογραφίες που θα εκτεθούν θα επιλεγούν από την οργανωτική επιτροπή.

3) Κάθε φωτογράφος μπορεί να λάβει μέρος στην έκθεση με έως έξι (6) φωτογραφίες.

4) Ο κάθε φωτογράφος θα πρέπει να αποστείλει τουλάχιστον 50% περισσότερες φωτογραφίες από αυτές που επιθυμεί να συμμετάσχει προκειμένου να επιλεγούν οι καταλληλότερες.

5) Οι φωτογραφίες πρέπει να έχουν δημιουργηθεί αποκλειστικά από τον συμ-

.!

τονιστείτε.. σ υν μετέχοντα.

6) Οι φωτογραφίες μπορεί να είναι έγχρωμες ή ασπρόμαυρες.

7) Φωτογραφίες με ακατάλληλο ή προσβλητικό προς τον άνθρωπο ή τον πολιτισμό περιεχόμενο, θα απορριφθούν.

8) Φωτογραφίες δεν επιστρέφονται και δεν θα χρησιμοποιηθούν δίχως την άδεια των δημιουργών τους, σε καμιά άλλη περίπτωση από εμάς και σε καμία δημόσια προβολή πέραν των σκοπών προώθησης της έκθεσης.

9) Η έκθεση δύναται να επαναληφθεί σε άλλο χώρο χωρίς καμία επιβάρυνση των δημιουργών-φωτογράφων 10) Οι δημιουργοί-φωτογράφοι από τη στιγμή που θα αποστείλουν τις φωτογραφίες τους, δηλώνουν και αποδέχονται τους προαναφερόμενους Όρους συμμετοχής και δίνουν τη ρητή άδεια και συναίνεσή τους προς τον Φωτογραφικό Όμιλο ΠΡΙΣΜΑ του ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ για την δημοσίευση της φωτογραφίας τους, καθώς και των στοιχείων της κάθε φωτογραφίας όπου θεωρεί ότι πρέπει να προβληθεί και να δημοσιευθεί για την ορθή παρουσίαση και προβολή της έκθεσης.

σε ψηφιακή μορφή jpg του οποίου το μέγεθος δεν πρέπει να ξεπερνά τα 2Mb και η μεγάλη πλευρά να μην ξεπερνά τα 1200 pixels. Οι φωτογραφίες που θα επιλεγούν, θα πρέπει να μας αποσταλούν σε full ανάλυση στα 300 dpi προκειμένου να εκτυπωθούν. Η ονομασία του αρχείου θα πρέπει να αποτελείται από το ονοματεπώνυμο του φωτογράφου, με λατινικούς χαρακτήρες και αύξοντα αριθμό (π.χ. KOSTAS-PAPADOPOULOS-01.jpg κ.ο.κ.). Η αναλογία διαστάσεων των φωτογραφιών πρέπει να είναι 3x2.

Τεχνικές προδιαγραφές Οι φωτογραφίες θα πρέπει να αποσταλούν με email (info@athlepolis.gr)

Κόστος συμμετοχής Το κόστος συμμετοχής στην έκθεση ανέρχεται στα:

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Προθεσμία υποβολής συμμετοχών Οι φωτογραφίες πρέπει να αποσταλούν μέχρι και τις 03/04/2018 στο email info@athlepolis.gr με θέμα: “Για την έκθεση «ΧΡΟΝΟΣ». Στο email θα πρέπει να αναφέρονται τα πλήρη στο στοιχεία Όνομα και Επίθετο στα Ελληνικά, ένα ή περισσότερα links από το Προφίλ σας στο FaceBook, Flickr, 500px, Viewbug κ.λπ. και τηλ. επικοινωνίας. Οι συμμετέχοντες θα λάβουν ο καθένας ξεχωριστά ενημερωτικό mail με τις φωτογραφίες που έχουν επιλεγεί.

α) 15 ανά συμμετέχοντα για μέχρι 4 συμμετοχές, β) 20 ευρώ ανά συμμετέχοντα για 6 συμμετοχές, γ) συν το κόστος εκτύπωσης των φωτογραφιών (13 ευρώ ανά φωτογραφία). Το κόστος συμμετοχής θα καλύψει τα έξοδα φιλοξενίας και προβολής της έκθεσης (banners, προσκλησεις, κ.λπ.). Οι φωτογραφίες θα παραμένουν την κατοχή του Φωτογραφικού Ομίλου Πρίσμα. Σε περίπτωση που ακυρωθεί η έκθεση, το κόστος συμμετοχής επιστρέφεται στο ακέραιο στους συμμετέχοντες. Συμπληρωματικές λεπτομέρειες Ο Φωτογραφικός Όμιλος ΠΡΙΣΜΑ του ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ διατηρεί το δικαίωμα να ακυρώσει την έκθεση, καθώς και να μεταβάλει τον χώρο ή/και την ημερομηνία της έκθεσης αν αυτό κριθεί απαραίτητο. Για το στήσιμο της έκθεσης υπεύθυνη είναι η οργανωτική επιτροπή της έκθεσης. Σύνθεση οργανωτικής επιτροπής Νικόλαος Σίμος Μεταξάς Μιχαήλ Μανιός Κωνσταντίνος Βασιλείου Γεώργιος Έβελιν Ζιγκλέρ ■

13

© Φωτογραφιών: Κωνσταντίνος Μπάσιος

Στην Παρόδιο Στοά του πανεπιστημιακού κτηρίου επί των οδών Αιόλου-Κολοκοτρώνη-Βασιλικής, αμέσως μετά τη λήξη της έκθεσης των έργων της Λίας Σταμοπούλου, πριν τα Χριστούγεννα, τοποθετήθηκαν 10 μεγάλα banners. Αυτά αντιστοιχούσαν στα εξώφυλλα του 10τομου συλλογικού έργου "Πολιτική Επιστήμη. Διακλαδική και Συγχρονική Διερεύνηση της Πολιτικής Πράξης". Είναι σχεδιασμένο από τον Καθηγητή Γιάννη Μεταξά, Μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences – και το οποίο στεγάζεται στις σειρές του Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – και κυκλοφόρησε από τις

14

Εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ. Πρόκειται για ένα μοναδικό έργο αναφοράς, το οποίο εκδόθηκε σχετικά πρόσφατα και περιλαμβάνει ό,τι πιο σύγχρονο έχει αποτυπωθεί σχετικά με τις τρέχουσες ερευνητικές αναζητήσεις στο πεδίο της Πολιτικής Επιστήμης. Καλύπτει όλους τους κλάδους του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν ένας εισαγωγικός τόμος με τίτλο: "Προϋποθετικοί Όροι" και ένας τελευταίος με τίτλο "Organum" που χρησιμεύει ως εννοιoλογικό και ορολογικό index μιας τόσο μεγάλης εκδοτικής προσπάθειας. Λόγω της, ανά τόμο, καταγραφής των ονομάτων των ερευνητών στο

εξώφυλλο, προκρίθηκε η ιδέα της μεγένθυνσης των εξωφύλλων, οπότε συνέβη μια ουσιαστική προβολή ενός μεγάλου αριθμού ερευνητών, που φθάνει τους 187. Τα περιεχόμενα του έργου κατά τόμο και κατά κλάδο έχουν ως εξής: Ι) ΠΡΟΫΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ – Επιστημονικές Προδιαγραφές και Ερευνητικές Εγγυήσεις. ΙΙ) ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ – Προκαθορισμοί και Επικαθορισμοί της Πολιτικής Συμπεριφοράς. ΙΙΙ) ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ – Κριτικός και Κατεξουσιαστικός Λόγος.

Στωικώς δρώντες!

Κωνσταντίνος Μπάσιος

IV) ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ – Κοινωνική Εκπροσώπηση και Πολιτική Συμμετοχή.

V) ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ – Δομές και Λειτουργίες.

VI) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – Συγκλίσεις και Αποκλίσεις.

VII) ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ – Συσχετισμοί και Διεξαρτήσεις.

VIII) ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ – Αξιακές Επιλογές και Προσδοκίες.

IX) ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ – Οριοθετήσεις και Απεγκλωβισμοί. Χ) ORGANUM – Α. Διακλαδικό Ορολογικό Ευρετήριο, Β. Αναλυτική θεματική παράθεση των τόμων I – IX. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

15

Θέματα επί...σκηνής!

Αλέξης Δεληβοριάς

Στις 16 Ιουλίου συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από την εκτόξευση του θρυλικού Apollo 11. Τα λόγια που διατύπωσε ο αμερικανός αστροναύτης Neil Armstrong πατώντας για πρώτη φορά το πόδι του στο σεληνιακό έδαφος θα μείνουν για πάντα χαραγμένα στην Ιστορία: ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα. Την εντυπωσιακή επιτυχία της αποστολής του Apollo 11 ακολούθησαν 5 ακόμη επιτυχείς προσεδαφίσεις στην επιφάνεια της Σελήνης. Με την ολοκλήρωση και της τελευταίας, εκείνης του Apollo 17, συνολικά 12 αστροναύτες περπάτησαν στην επιφάνεια του φυσικού μας δορυφόρου, πραγματοποίησαν πειράματα και συνέλεξαν σεληνιακά πετρώματα για μελλοντική ανάλυση. Και όμως, εάν πιστέψουμε ορισμένους αυτοαποκαλούμενους «ερευνητές», τίποτε απ’ όλα αυτά δεν συνέβη, αφού σύμφωνα με τα λεγόμενά τους η NASA δεν διέθετε την απαραίτητη τεχνολογία για να πραγματοποιήσει επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη! Πρόκειται για μια από τις περισσότερο δημοφιλείς θεωρίες συνωμοσίας όλων των εποχών. Σύμφωνα με αυτή, οι χιλιάδες φωτογραφίες από τη Σελήνη στην πραγματικότητα ελήφθησαν σε

16

μια μυστική τοποθεσία στη Γη σε ένα αριστοτεχνικά στημένο κινηματογραφικό στούντιο στην περίφημη Περιοχή 51, στην έρημο της Νεβάδα. Τα εκατοντάδες κιλά σεληνιακών πετρωμάτων που υποτίθεται ότι μετέφεραν στη Γη οι 12 αστροναύτες των επανδρωμένων αποστολών του Προγράμματος Apollo στην πραγματικότητα είναι γήινα πετρώματα ή «κατασκευάστηκαν» στο εργαστήριο. Οι 12 αστροναύτες ψεύδονται όταν ισχυρίζονται ότι περπάτησαν στη Σελήνη. Δεκάδες πολιτικοί, εκατοντάδες επιστήμονες, χιλιάδες τεχνικοί, μηχανικοί και υπάλληλοι της NASA συμμετείχαν στη μεγαλύτερη συγκάλυψη στην ιστορία της ανθρωπότητας εξυφαίνοντας μια ασύλληπτων διαστάσεων παγκόσμια συνωμοσία, βασικός στόχος της οποίας ήταν να πείσει τους Αμερικανούς πολίτες και τον υπόλοιπο κόσμο ότι οι Σοβιετικοί διέθεταν υποδεέστερη διαστημική τεχνολογία και ότι οι Αμερικανοί ήταν εκείνοι που πήγαν πρώτοι στη Σελήνη. Το πλήρωμα της μοιραίας αποστολής του Apollo 1, οι Roger Chaffee, Ed White και Gus Grissom, στην πραγματικότητα δολοφονήθηκαν από τη NASA, επειδή ήταν έτοιμοι να αποκαλύψουν την «αλήθεια», ότι δηλαδή οι αμερικανοί αστροναύτες

δεν πήγαν στη Σελήνη ποτέ και ότι όλο το Πρόγραμμα Apollo ήταν μια αριστοτεχνικά στημένη απάτη, μια συνωμοσία εξυφασμένη στα υψηλότερα κλιμάκια της Αμερικανικής κυβέρνησης. Οι ισχυρισμοί των συνωμοσιολόγων που υποστηρίζουν τη «μεγάλη φάρσα της Σελήνης» μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν αρκεί να επικαλεστεί κανείς την κοινή λογική και να αναλύσει λίγο πιο προσεκτικά την ισχύ των επιχειρημάτων τους. Και πρώτα απ’ όλα να αναγνωρίσει ότι αυτοί οι ίδιοι οι αυτοαποκαλούμενοι «ερευνητές» έχουν ήδη προαποφασίσει για το τι πραγματικά συνέβη και ερμηνεύουν στοιχεία, δεδομένα και φωτογραφίες με τον τρόπο που τους «βολεύει» προσπαθώντας να τα προσαρμόσουν στην ήδη διαμορφωθείσα θέση τους. Κανενός είδους επιχείρημα δεν πρόκειται να αλλάξει την ήδη ειλημμένη απόφασή τους. Αυτό όμως αναιρεί την ίδια την επιστημονικότητα που επικαλούνται ότι διαθέτουν, αφού ένας πραγματικός επιστήμονας δεν προσπαθεί «πάση θυσία» να προσαρμόσει τα όποια επιστημονικά δεδομένα με τρόπο που να βολεύει τη γνώμη που έχει διαμορφώσει για κάποιο θέμα, αλλά αντίθετα θα πρέπει να διαθέτει και την απαραίτητη ευρύτητα

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

17

πνεύματος ώστε να έχει το θάρρος να παραδεχτεί ότι κάπου σφάλλει. Ακόμη και σήμερα, εκατομμύρια άνθρωποι σε Αμερική και Ευρώπη εξακολουθούν να πιστεύουν τους ισχυρισμούς ορισμένων «ερευνητών», οι οποίοι υποστηρίζουν ότι έχουν ανακαλύψει όλες εκείνες τις απαραίτητες αποδείξεις που αποκαλύπτουν τη σκοτεινή πλεκτάνη. Προεξάρχουσα θέση στους ανά τον κόσμο συνωμοσιολόγους είχε μέχρι το θάνατό του κάποιος Bill Kaysing, ο οποίος από τη στιγμή που εμφανίστηκε στην εκπομπή «Θεωρία συνωμοσίας: Πήγαμε στη Σελήνη;» που μεταδόθηκε από το αμερικανικό τηλεοπτικό κανάλι Fox στις 15 Φεβρουαρίου 2001 αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή του ρεύματος αμφισβήτησης του κορυφαίου εκείνου επιτεύγματος της NASA. Τα επιχειρήματα που επικαλούνται οι διάφοροι Kaysings αυτού του κόσμου δεν αντέχουν σε μια στοιχειωδώς σοβαρή εξέταση. Γιατί, κατ’ αρχήν, θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι επιστημονικά προηγμένες χώρες της εποχής είχαν την τεχνολογική δυνατότητα να διαπιστώσουν εάν πραγματοποιήθηκαν ή όχι οι επανδρωμένες αποστολές της NASA στη Σελήνη με την ανίχνευση και μόνο των εκπομπών ήχου και εικόνας μεταξύ των διαστημοσυσκευών και του

18

Κέντρου Ελέγχου. Στα μέσα του Ψυχρού Πολέμου ειδικότερα, η Σοβιετική Ένωση είχε κάθε συμφέρον να καταγγείλει την υποτιθέμενη απάτη εάν όντως είχε στοιχεία για κάτι τέτοιο. Το κύριο χαρακτηριστικό μιας επιτυχημένης συνωμοσίας αυτού του τύπου είναι να την γνωρίζουν όσο το δυνατό λιγότεροι άνθρωποι, αλλιώς η διαρροή και αποκάλυψή της είναι δεδομένη. Τι συμβαίνει όμως σε αυτήν την περίπτωση; Υπάρχουν οι 12 αστροναύτες που πάτησαν το πόδι τους στη Σελήνη, χιλιάδες επιστήμονες, τεχνικοί, μηχανικοί και υπάλληλοι της NASA που σχεδίασαν και κατασκεύασαν τις διαστημοσυσκευές Apollo και τους πυραύλους Saturn του Προγράμματος Apollo και που παρακολούθησαν και κατέγραψαν βήμα-βήμα την αποστολή των διαστημοσυσκευών προς και από τη Σελήνη. Έχουμε επίσης τους επιστήμονες, μηχανικούς και τεχνικούς των Σοβιετικών που για τους δικούς τους λόγους έκαναν ακριβώς το ίδιο. Και εάν αυτό δεν σας είναι αρκετό, έχουμε τις χιλιάδες των επιστημόνων από εκατοντάδες ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια παγκοσμίως, τα οποία δεν ελέγχονται από την Αμερικανική Κυβέρνηση, οι οποίοι μελέτησαν τα δείγματα των σεληνιακών πετρωμάτων και δημοσίευσαν τα αποτελέσματα των μελετών τους σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά, χωρίς ούτε ένας από αυτούς να αμφισβητήσει την προέλευσή τους. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε; Τα σεληνιακά δείγματα που μας επέστρεψαν οι αμερικανοί αστροναύτες διαφέρουν κατά πολύ από τα πετρώματα που απαντούν στη Γη, τα οποία συγκριτικά εμπεριέχουν περισσότερο νερό στην κρυσταλλική τους δομή και δεν μπορούν να «κατασκευαστούν» στο εργαστήριο. Επί πλέον, η χημική

ανάλυση των κομματιών πυροκλαστικού γυαλιού που εντόπισαν οι αστροναύτες του Προγράμματος Apollo στη Σελήνη προσδιόρισε την ηλικία τους στα τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια έτη. Στη Γη, αντίθετα, τέτοιο ηφαιστειακό γυαλί, έπειτα από λίγα μόλις εκατομμύρια χρόνια θα παρουσίαζε εμφανή ίχνη διάβρωσης εξαιτίας του νερού που υπάρχει στη Γη. Τέτοια ίχνη διάβρωσης δεν εντοπίστηκαν από τους εκατοντάδες ανεξάρτητους επιστήμονες που τα μελέτησαν. Εντοπίστηκε αντιθέτως κάτι άλλο, που θα ήταν αδύνατο να συμβεί με τις συνθήκες που επικρατούν στον πλανήτη μας. Η επιφάνεια των σεληνιακών δειγμάτων καλύπτεται από αναρίθμητους μικροσκοπικούς «κρατήρες» που σχηματίστηκαν κατά το βομβαρδισμό τους από μικρομετεωρίτες. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί μόνο σε περιβάλλον με ελάχιστη ή καθόλου ατμόσφαιρα. Αν και αυτές οι μικροσκοπικές διαστημικές βολίδες κινούνται στο διάστημα με ταχύτητες που υπερβαίνουν τα 50.000 χιλιόμετρα την ώρα, καθώς εισέρχονται στη γήινη ατμόσφαιρα αναφλέγονται εξαιτίας της τριβής, γι’ αυτό και τα μικροσκοπικά αυτά βαθουλώματα απουσιάζουν παντελώς από τα γήινα πετρώματα. Επειδή η Σελήνη αντίθετα δεν έχει πυκνή ατμόσφαιρα για να την προστατέψει, τα μικροσκοπικά αυτά σωματίδια χτυπούν τους επιφανειακούς της βράχους σκάβοντας αυτούς τους χαρακτηριστικούς κρατήρες-μινιατούρες, οι οποίοι είναι ορατοί στο μικροσκόπιο. Ορισμένοι θα αντιτάξουν ότι τα σεληνιακά δείγματα ήταν εντέλει σεληνιακοί μετεωρίτες που τους βρήκε η NASA στην Ανταρκτική. Ούτε όμως η εξήγηση αυτή στέκει γιατί πολύ απλά οι μικροσκοπικοί αυτοί κρατήρες θα είχαν εξαφανιστεί με την ανάφλεξη

των σεληνιακών μετεωριτών κατά την είσοδό τους στη γήινη ατμόσφαιρα. Ένα άλλο γεγονός που αποδεικνύει ότι οι επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη ήταν πραγματικότητα είναι και το εξής: ο Neil Armstrong στον ιστορικό του περίπατο στην επιφάνεια της Σελήνης εγκατέστησε έναν ειδικό ανακλαστήρα laser, προκειμένου να υπολογιστεί ο χρόνος που χρειάζεται μια δέσμη laser για να φτάσει από τη Γη στη Σελήνη και ως εκ τούτου να υπολογιστεί η απόσταση που χωρίζει το φυσικό μας δορυφόρο από τον πλανήτη μας. Το συγκεκριμένο πείραμα λειτουργεί ακόμα και σήμερα (Lunar Laser Ranging Experiment) και έχει μάλιστα επιβεβαιώσει ότι η Σελήνη απομακρύνεται από τον πλανήτη μας κατά 4 περίπου εκατοστά τον χρόνο. Οι θιασώτες των θεωριών συνωμοσίας επικαλούνται ως αδιάσειστο στοιχείο της συνωμοσίας και το γεγονός ότι στις φωτογραφίες που ελήφθησαν στη Σελήνη απουσιάζουν παντελώς τα άστρα από τον σκοτεινό σεληνιακό ουρανό. Αυτό είναι μάλιστα ένα από τα βασικά τους επιχειρήματα και ίσως το πιο εύκολο να καταρριφθεί. Αν παραδεχτούμε προς στιγμή ότι το επιχείρημα αυτό στέκει θα πρέπει να αποδεχτούμε επίσης ότι ένας ερευνητικός οργανισμός του μεγέθους της NASA «ξέχασε» να συμπεριλάβει άστρα στις «στημένες» φωτογραφίες της σελήνης,

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

πράγμα προφανώς απίθανο εάν αναλογιστεί κανείς τις πολιτικές και στρατιωτικές πιέσεις των πανίσχυρων εμπνευστών της συνωμοσίας που θα απαιτούσαν η απάτη να είναι τέλεια και οι όποιες πλαστές φωτογραφίες να φαίνονται επιστημονικά έγκυρες. Θα πρέπει να πιστέψουμε δηλαδή ότι η NASA δεν ήταν μόνο ανίκανη να στείλει αστροναύτες στη Σελήνη, αλλά ήταν και εντελώς ανίκανη να «στήσει» μια πιστευτή και «επιστημονικά έγκυρη» κινηματογραφική παραγωγήαπάτη. Φυσικά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο απλή: τα άστρα υπάρχουν, απλά είναι πολύ αμυδρά για να αποτυπωθούν σε φιλμ. Οι περισσότεροι φωτογράφοι ήδη γνωρίζουν την αιτία. Είναι αδύνατο να αποτυπωθεί συγχρόνως στην ίδια φωτογραφική πλάκα κάτι πολύ φωτεινό και κάτι πολύ αμυδρό. Το σεληνιακό έδαφος και οι κάτασπρες στολές των αστροναυτών φωτίζονται έντονα από τον Ήλιο, γι’ αυτό και η φωτογραφική κάμερα που θα τα αποτυπώσει θα πρέπει να ρυθμιστεί κατάλληλα: όπως ακριβώς η ίριδα του ματιού μας συστέλλεται σε ένα έντονα φωτεινό περιβάλλον, έτσι και το διάφραγμα της φωτογραφικής κάμερας θα πρέπει να ρυθμιστεί κατά τέτοιον τρόπο ώστε η έκθεση του φιλμ στο φως να είναι σύντομη. Τα άστρα στο σεληνιακό ουρανό όμως είναι τόσο αμυδρά που δεν προλαβαίνουν να καταγραφούν στο φιλμ στο σύντομο

αυτό χρονικό διάστημα. Για να αποτυπωθούν, θα έπρεπε αντίθετα το διάφραγμα να μείνει ανοικτό για αρκετά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Τότε όμως, η φωτεινότητα των λαμπερών αντικειμένων που προσπαθούμε να αποτυπώσουμε θα «κατέστρεφε» τη φωτογραφία μας. Είναι απλά αδύνατο να καταγραφούν στην ίδια φωτογραφία δύο αντικείμενα με πολύ μεγάλη διαφορά φωτεινότητας. Δεν θα συνεχίσουμε εδώ την προσπάθεια κατάρριψης των αρκετών ακόμα «επιχειρημάτων» που επικαλούνται οι διάφοροι συνωμοσιολόγοι, καθώς μια απλή έρευνα στο διαδίκτυο εντοπίζει πολλούς δικτυακούς τόπους, οι οποίοι έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά σε αυτόν τον τομέα. Θα επικαλεστούμε αντίθετα τη γνώμη που εξέφρασε ο James Van Allen, ο επιστήμονας που εντόπισε τις Ζώνες Van Allen, όπως ονομάστηκαν προς τιμή του, όταν έμαθε ότι σύμφωνα με τους συνωμοσιολόγους το ταξίδι στη Σελήνη ήταν ανέφικτο εξαιτίας της θανατηφόρας δόσης ακτινοβολίας που θα απορροφούσαν οι αστροναύτες: «η πρόσφατη εκπομπή που είδα στο FOX είναι ένα εφευρετικό και διασκεδαστικό συνονθύλευμα ανοησίας. Ο ισχυρισμός ότι η έκθεση στην ακτινοβολία στη διάρκεια των αποστολών Apollo θα ήταν θανατηφόρα για τους αστροναύτες είναι ένα μόνο παράδειγμα αυτής της ανοησίας». ■

19

Οι περισσότεροι, όταν ακούμε για το μαγνητικό πεδίο της Γης, φέρνουμε στο μυαλό μας τη χρησιμότητά του στο να κάνει να λειτουργούν οι πυξίδες, για να βρίσκουν το δρόμο τους οι ναυτικοί στα ποντοπόρα ταξίδια τους. Και πράγματι αυτή ήταν η μόνη ιδιότητα του γήινου μαγνητικού πεδίου (εικ. 1) που ξέραμε και αξιοποιούσαμε για εκατοντάδες χρόνια, πριν σιγά-σιγά ανακαλύψουμε τις άλλες πολύ ζωτικότερες υπηρεσίες που έχει προσφέρει στην ύπαρξη

Εικ. 1 Σχηματική απεικόνιση του γήινου μαγνητικού πεδίου. Παρατηρήστε τη μικρή απόκλιση του άξονα των μαγνητικών πόλων σε σχέση με τον άξονα περιστροφής της Γης, που προκαλεί όμως σημαντικά σφάλματα στις πυξίδες κοντά στους πόλους.

20

της ζωής στη Γη. Μάλιστα, κατά ειρωνικό τρόπο, αυτή η σημαντική ιδιότητά του όπως τη βλέπαμε παλαιότερα, είναι αυτή που μας είναι λιγότερο χρήσιμη σήμερα! Το μαγνητικό πεδίο της Γης, όπως και των περισσότερων βραχωδών πλανητών και μεγάλων δορυφόρων, προέρχεται από την ύπαρξη στερεού σιδερένιου πυρήνα, ο οποίος περιβάλεται από πετρώματα σε

Εικ. 2 Πώς παράγεται το γήινο μαγνητικό πεδίο, χάρη στο συνδυασμό των ρευμάτων μεταφοράς (μπλε σπείρες) στο ρευστό εξωτερικό πυρήνα (κίτρινο), με την περιστροφή της Γης. Η σχετικά μεγάλη ταχύτητα περιστροφής της Γης είναι σίγουρα ένας από τους παράγοντες που το δημιουργούν, καθώς η Αφροδίτη με παρόμοια εσωτερική δομή αλλά πολύ πιο αργή περιστροφή, στερείται μαγνητικού πεδίου.

ρευστή ή ημίρευστη κατάσταση (εικ. 2). Εξαιτίας της μετακίνησης των ρευστών αυτών από θερμοκρασιακές διαφορές και καθώς η Γη περιστρέφεται, δημιουργείται ένα είδος «γήινου δυναμό» που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ηλεκτρικών ρευμάτων μέσα στη Γη. Τα ρεύματα αυτά με τη σειρά τους δημιουργούν το μαγνητικό πεδίο, που διαπερνάει εύκολα τα πετρώματα και εκτείνεται σε μεγάλη απόσταση γύρω από τη Γη, θυμίζοντας το πεδίο μιας γιγάντιας μαγνητικής ράβδου. Εδώ να σημειωθεί ότι το εσωτερικό της Γης διατηρείται ρευστό όχι μόνο εξαιτίας παραμένουσας αρχικής θερμότητας από τη δημιουργία της, αλλά και από φυσικές μεταστοιχειώσεις (πυρηνικές διασπάσεις χαμηλής ένστασης) ραδιενεργών υλικών. Από την άλλη μεριά, όσο μικρότερος είναι ο πλανήτης, τόσο πιο γρήγορα προχωράει η ψύξη του και η στερεοποίηση του ημίρευστου εσωτερικού του. Αυτό οφείλεται στο ότι όσο μικρότερη είναι μια σφαίρα, τόσο ο λόγος της επιφάνειας προς τον όγκο της μεγαλώνει, καθώς η επιφάνεια μεταβάλεται με το τεράγωνο της ακτίνας, ενώ ο όγκος με τον κύβο της. Έτσι λοιπόν, επειδή η ψύξη γίνεται από την επιφάνεια ενώ η θερμότητα προέρ-

Γιώργος Μεταξάς

χεται από τον όγκο, οι μικροί πλανήτες ψύχονται γρηγορότερα από τους μεγαλύτερους.

Εικ. 3 Η εκτροπή των φορτισμένων σωματιδίων της ηλιακής ακτινοβολίας, εξαιτίας της «ασπίδας» που δημιουργεί το γήινο μαγνητικό πεδίο.

Εικ. 4 Μία θεαματική άποψη του Βορείου Σέλαος από το διάστημα.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Γι’ αυτό, ο Άρης και η Σελήνη για παράδειγμα έχουν αναλογικά με τη Γη πολύ μικρότερου όγκου ρευστά εσωτερικά, με αποτέλεσμα να έχουν πολύ ασθενικό ή και καθόλου μαγνητικό πεδίο. Με τη σειρά της, η ύπαρξη του μαγνητικού πεδίου είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη ζωής, και γι’ αυτό ένα σημαντικό κριτήριο για το αν ένας πλανήτης είναι κατοικίσιμος, είναι η ύπαρξη μαγνητικού πεδίου γύρω του (εικ. 3). Είναι πλέον αρκετά γνωστό, ότι το μαγνητικό πεδίο προστατεύει τη ζωή, εκτρέποντας τη θανατηφόρα ακτινοβολία του Ήλιου (τουλάχιστον για μορφές ζωής παρόμοιες με της Γης). Λιγότερο γνωστός είναι ο ρόλος του μαγνητικού πεδίου στη συγκράτηση της

Εικ. 5 Ο Διαστημικός Λώρος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για παραγωγή ρεύματος είτε για πρόωση. Αρκετές πραγματικές δοκιμές έχουν γίνει (με Λώρους της τάξης των μερικών χιλιομέτρων), που έχουν επιβεβαιώσει την αρχή λειτουργίας τους.

ατμόσφαιρας ενός πλανήτη, που με τη σειρά της (η έλλειψη ατμόσφαιρας) οδηγεί στην εξάτμιση και εξαφάνιση του νερού του πλανήτη στο Διάστημα. Αυτός είναι πιθανότατα ο «φαύλος» κύκλος που υπέστη ο Άρης, που ενώ έχει σημαντικά ίχνη από επιφανειακό νερό παλαιότερων εποχών, δεν ανιχνεύεται σήμερα καθόλου νερό σε υγρή μορφή και αυτό που υπάρχει διατηρείται παγωμένο στους πόλους και μάλλον και στο υπέδαφός του. Το μαγνητικό πεδίο της Γης, έχει και ένα καλλιτεχνικό “bonus” για τους κατοίκους της, καθώς είναι η αιτία για τα φαντασμαγορικά Σέλας (βόρειο και νότιο) (εικ. 4), ενώ έχει εξακριβωθεί ότι βοηθάει επίσης στον προσανατολισμό των περιστεριών και των αποδημητικών πουλιών. Μια ακόμα αξιοποίηση του μαγνητικού πεδίου της Γης (και μελλοντικά ίσως και άλλων πλανητών, όπως του Δία) την εποχή του Διαστήματος που διανύουμε, είναι η παραγωγή ρεύματος ή η ανέξοδη μεταβολή της τροχιάς δορυφόρων με το σύστημα του Ηλεκτροδυναμικού ή Διαστημικού Λώρου (Space Tether) (εικ. 5). Το σύστημα αυτό, μπορούμε να το φανταστούμε σαν τη σφύρα που ελευθερώνεται από τον σφυροβόλο, έχοντας δύο άνισα βάρη στα άκρα ενός συρματοσχοίνου και η οποία εκτοξεύεται με τόση δύναμη, ώστε να μπει σε τροχιά! Φυσικά στην περίπτωση του Διαστημικού Λώρου, στα δύο άκρα υπάρχουν διαστημικές συσκευές ή μία συσκευή και ένα αντίβαρο, και ο μεταξύ τους λώρος

21

Εικ. 6 Προσομοίωση σε υπολογιστή του γήινου μαγνητικού πεδίου στη σημερινή κατάσταση (αριστερά) και κατά τη διάρκεια της αναστροφής του (δεξιά). Οι πυκνές μαγνητικές γραμμές που φαίνονται στην επιφάνεια της Γης, βρίσκονται στην πραγματικότητα μέσα στην Γη.

είναι ένα ελαφρύ ηλεκτρικό καλώδιο μήκους αρκετών δεκάδων χιλιομέτρων. Το σύστημα αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί με αρκετούς τρόπους, από το να παράγει ηλεκτρική ενέργεια καθώς «σαρώνει» κάθετα το μαγνητικό πεδίο της Γης με την ίδια αρχή λειτουργίας μιας γεννήτριας, να αγκιστρώνει και να εκσφενδονίζει σε υψηλότερη τροχιά ελαφρούς δορυφόρους ή εφόσον ενσωματωθεί εξαρχής σε νέους δορυφόρους να τους «φρενάρει» στο τέλος της ζωής τους για να τους βάλει γρήγορα στην ατμόσφαιρα της Γης, ώστε να καούν και να διαλυθούν, πριν αποτελέσουν κίνδυνο για τους εν ενεργεία δορυφόρους και τα διαστημόπλοια. Τέλος, κάτι που απασχολεί κυρίως τα «συνωμοσιολογικά έντυπα», είναι το ενδεχόμενο αναστροφής των μαγνητικών πόλων της Γης και των πιθανόν μεγάλων ή μικρών προβλημάτων που θα δημιουρ-

22

Εικ. 7 Ηλιακή έκλαμψη. Συγκρίνετέ την με το μέγεθος της Γης, στο επάνω μέρος της εικόνας.

γηθούν στη ζωή επάνω στη Γη. Κατ’ αρχήν η αναστροφή των πόλων είναι κάτι που έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν χωρίς να έχει συμπέσει με μαζικές εξαφανίσεις ειδών. Εξάλλου, μια αναστροφή δεν περνάει από «σημείο μηδέν» που θα σήμαινε ότι η Γη θα έμενε απροστάτευστη στη Ηλιακή ακτινοβολία για διάστημα αρκετών ετών, αλλά μάλλον δημιουργούνται επιπλέον πόλοι, που μπορεί πράγματι να μπερδέψουν μια πυξίδα και τα πουλιά, αλλά δεν στερούν τη Γη από τη συνολική προστασία του πεδίου (εικ. 6). Εξάλλου, σήμερα η πυξίδα είναι περισσότερο χρήσιμη στους προσκόπους παρά για πιο ζωτικές εφαρμογές, καθώς έχει αντικατασταθεί από τον Β’ΠΠ και μετά με τις πολύ ακριβέστερες γυροσκοπικές πυξίδες, και σχετικά πρόσφατα από τα συστήματα προσδιορισμού θέσης με GPS.

Όσο για τα πουλιά, μια και εδώ και πολλά χρόνια έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται για ταχυδρομείο, θα προσαρμοστούν και θα επιβιώσουν, όπως πάντα.

O μόνος ρεαλιστικός κίνδυνος, που αφορά κυρίως τα ευαίσθητα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά κυκλώματα, είναι εάν στη φάση αναστροφής του μαγνητικού πεδίου και όταν η ένταση του βρίσκεται στο ελάχιστο, συμβεί μια ισχυρή ηλιακή έκλαμψη και μάλιστα σε σημείο που να «κοιτάζει» προς τη Γη (εικ. 7). Τότε πράγματι μπορούν να προκληθούν βλάβες σε ηλεκτρικά κυκλώματα, αλλά επειδή τα σωματίδια της έκλαμψης φθάνουν στη Γη μετά από 3 – 4 ημέρες ενώ το φως μετά από μόνον 8 λεπτά, και καθώς η δραστηριότητα του Ήλιου παρακολουθείται συνεχώς από ειδικά ινστιτούτα, θα υπάρχει αρκετός χρόνος προειδοποίησης ώστε να ληφθούν οι βασικές προφυλάξεις. ■

Θέσκελος

σ υν

τονιστείτε..

.!

'

Εισαγωγικά Η μικρή αυτή εργασία αποσκοπεί να σας φέρει σε μία πρώτη επαφή με την Παλαιοντολογία παρέχοντας πληροφορίες που αφορούν: στον όρο της Παλαιοντολογίας, μιας μικρής ιστορικής αναδρομής, όσο και βοηθητικές πληροφορίες για την προέλευση και ηλικία του πλανήτη μας, καθώς και τον τρόπο που οι παλαιοντολόγοι καθορίζουν την πλανητική γεωλογική ιστορία, βασικά πληροφοριακά στοιχεία απαραίτητα για τον έμβιο κόσμο με ένα εποπτικό γενεαλογικό δέντρο του, τις διαδικασίες της απολίθωσης και τέλος την κατηγοριοποίηση των απολιθωμάτων που ολοκληρώνει την περιληπτική εικόνα αυτής της τόσο ενδιαφέρουσας επιστήμης. Παλαιοντολογία Για πρώτη φορά ο όρος Παλαιοντολογία, χρησιμοποιήθηκε από τον ιδρυτή της Συγκριτικής Ανατομίας των φυτών A. De BRONGNART και αμέσως σχεδόν υιοθετήθηκε. Στα 1825 ο BLAINVILLE ήταν ο πρώτος που εισήγαγε αυτόν τον όρο στη διεθνή βιβλιογραφία και φυσικά στο ευρύτερο πλαίσιο των γεωεπιστημών. Από το 1930 και μέχρι σήμερα έχει καθιερωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Παλαιοντολογία είναι η ειδική επιστήμη που ασχολείται με τα απολιθώμα-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τα δηλαδή τα κατάλοιπα των οργανικών όντων του μακρινού παρελθόντος που έχουν φτάσει στις μέρες μας διατηρημένα σε πετρώματα σε λίθινη (απολιθωμένη) μορφή. Έτσι λοιπόν η Παλαιοντολογία είναι ο επιστημονικός εκείνος κλάδος που μελετάει τα απολιθώματα ή για να εκφράσουμε απλούστερα τα «παλαιά όντα», καθώς και τα ίχνη της δραστηριότητάς τους (πατήματα, ίχνη ερπυσμού κ.λπ.). Ως μια σχετικά νέα επιστήμη η Παλαιοντολογία υπήρξε βοηθητική η επιμέρους κλάδος της Γεωλογίας υπό τον όρο Γεωγνωσία. Παρ’ ότι συνδέεται με τη Γεωλογία αλλά και τη Βοτανική είναι φανερό απ’ την μεθοδολογία αλλά και το ερευνητικό της πεδίο, ότι πιο άμεση σχέση έχει με την πρώτη. Τα απολιθώματα και το ιστορικό παρελθόν Σε νεολιθικούς οικισμούς βρέθηκαν στολίδια καμωμένα από διάφορα είδη απολιθωμάτων, π.χ. στο Βέλγιο βρέθηκε ένα κολιέ φτιαγμένο από πυρήνες του απολιθώματος Turritella. Όμως και αργότερα όταν ο άνθρωπος δημιούργησε πολιτισμό, έφτιαξε παλάτια και συνθετότερες κοινωνίες χρησιμοποίησε τα απολιθώματα για τη δημιουργία συλλογών. Λέγεται ότι ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αύγουστος

είχε μία τεράστια συλλογή οστών που λανθασμένα πίστευε πως προέρχονταν από ανθρώπους-γίγαντες του παρελθόντος. Οι πρώτοι όμως που τα μελέτησαν τοποθετώντάς τα σε επιστημονική βάση, εκεί όπου πραγματικά ανήκαν, ήταν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι. Τόσο λοιπόν ο Αριστοτέλης και ο μαθητής του Θεόφραστος όσο και οι Ξενοφάνης, Αναξίμανδρος, Εμπεδοκλής, Εύδοξος, Ηρόδοτος κ.ά., μελέτησαν τα απολιθώματα διατυπώνοντας ο καθένας τις δικές του θεωρίες για την προέλευσή τους, και κατ’ επέκταση αυτή του κόσμου μας οι οποίες για αιώνες πολλούς διατηρήθηκαν, χωρίς ουσιαστικές μετατροπές. Μόνο στα χρόνια της Αναγέννησης δόθηκαν νέες ωθήσεις και νέες προοπτικές στους προβληματισμούς του ανθρώπου. Έτσι απαντήθηκαν ερωτηματικά όπως ότι: κάποια είδη ζώων έχουν εξαφανιστεί και την ύπαρξή τους μαρτυρούν τα λείψανά τους στον πλανήτη μας ή αν αυτά τα απολιθώματα προέρχονται από κάποια άλλα είδη; Από τους θεμελιωτές της σύγχρονης Γεωλογίας ο Leonardo Da Vinci και ως μηχανικός που ήταν, πραγματοποίησε πληθώρα νέων παρατηρήσεων αλλά και παλαιοντολογικών ερευνών, όταν κατασκεύαζε διάφορα έργα. Η έκρηξη όμως της παλαιοντολογικής, γεωλογικής έρευνας και μελέτης συντε-

23

λεστεί στους νεότερους χρόνους από πάμπολλους ερευνητές και επιστήμονες. Η προέλευση και η ηλικία του πλανήτη μας Είναι πολύ δύσκολα να βεβαιώσει κάποιος με σιγουριά το πώς προήλθε η Γη ή από πού ή τι την δημιούργησε. Τα ερωτηματικά αυτά θα παραμείνουν, ίσως, αναπάντητα ή μέσα στο ευρύ πλαίσιο των φιλοσοφικών αναζητήσεων. Η πλέον αποδεκτή θεωρία, με τους περισσότερους οπαδούς, είναι αυτή που θέλει τη Γη να αποσπάται από τον Ήλιο και να περιδινείται ώσπου να κρυώσει και να καταλήξει ως ένας απ’ τους δορυφόρους του. Τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη όλο και πιο σύγχρονων χρονομετρικών μεθόδων έχουν πραγματοποιηθεί μετρήσεις από διαφορετικούς επιστήμονες και σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα, που αφορούν στην ηλικία της. Το 1947 ο Holmes υπολογίζει την ηλικία της γης στα 3,3 δισεκατομμύρια έτη. Οχτώ χρόνια αργότερα οι Shilliber και Reussel με τη μέθοδο του καλίου-αργού την τοποθέτησαν πιο πίσω, στα 5,3 δισεκατομμύρια έτη. Με την ανάπτυξη όμως μιας νεότερης μεθόδου γεωχρονομέτρησης που στηρίζεται στο ουράνιο-μόλυβδο οι Houtermans και Patterson το 1956 την υπολόγισαν λίγο νεότερη απ’ τους προηγούμενους στα 4,5 δισεκατομμύρια έτη. Σήμερα θεωρείται ότι η ηλικία του πλανήτη μας είναι κάπου κοντά στο τελευταίο νούμερο κάτι που πιστοποιήθηκε από νέες μετρήσεις αλλά και από παράλληλες που πραγματοποιήθηκαν σε λιθομετεωρίτες που πέφτουν στη Γη και που η ηλικία τους προσεγγίστηκε στα 4,6 - 4,7

24

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΟΙ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΓΗΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΑΙΩΝΕΣ

ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ

ΧΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΔΩΝ ΑΥΤΩΝ ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ (ΣΕ ΕΚΑΤ. ΧΡΟΝΙΑ)

ΠΡΟΚΑΜΒΡΙΟ

ΑΖΩΪΚΟ ΠΡΟΤΕΡΟΖΩΪΚΟ ΚΑΜΒΡΙΟ ΟΡΔΟΒΙΟΣΙΟ ΣΙΛΟΥΡΙΟ ΔΕΒΟΝΙΟ ΛΙΘΑΝΘΡΑΚΟΦΟΡΟ ΠΕΡΜΙΟ ΤΡΙΑΔΙΚΟ ΙΟΥΡΑΣΙΚΟ ΚΡΗΤΙΔΙΚΟ

4.500 2.500 600 500 440 400 350 270 225 180 135

ΠΑΛΑΙΟΚΑΙΝΟ

70

ΗΩΚΑΙΝΟ ΟΛΙΓΟΚΑΙΝΟ ΜΕΙΟΚΑΙΝΟ ΠΛΕΙΟΚΑΙΝΟ ΠΛΕΙΟΣΤΟΚΑΙΝΟ ΠΑΡΟΝ

60 40 25 12 2-3 2-3

ΠΑΛΑΙΟΖΩΙΚΟΣ

ΜΕΣΟΖΩΙΚΟΣ

ΚΑΙΝΟΖΩΙΚΟΣ ΝΕΟΖΩΙΚΟΣ

δισεκατομμύρια έτη. Ο δε γήινος φλοιός μετά από πολλές και διαφορετικές χρονομετρήσεις (ραδιοχρονολογικές) που πραγματοποιήθηκαν έδωσαν χρονολογικά στίγματα που κυμαίνονται από 850 εκατομμύρια έως 3.400 εκατομμύρια έτη και ίσως μεγαλύτερα μιας και οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν σε στρώματα και πετρώματα συγκεκριμένα. Η ιστορία του πλανήτη μας Oι γεωλόγοι χώρισαν την ιστορία του πλανήτη μας σε Γεωλογικούς Αιώνες, τους οποίους υποδιαίρεσαν σε περιόδους ή εποχές οι εξής.

1) Αζωϊκό (που αντιπροσωπεύει τη γήινη προϊστορία).

2) Προτεροζωϊκός (που αντιπροσωπεύει τη γήινη προϊστορία).

3) Παλαιοζωϊκός (που αντιπροσωπεύει τη γήινη αρχαιότητα).

4) Μεσοζωϊκός (που αντιπροσωπεύει τον γήινο μεσαίωνα).

5) Καινοζωϊκός (που αντιπροσωπεύει τους γήινους νεότερους χρόνους). Στον πίνακα 1 φαίνεται η διάρθρωση των αιώνων αλλά και οι περίοδοι της γήινης ιστορίας κατά τον καλύτερο και πλέον εύληπτο τρόπο καθώς επίσης και τα εκατομμύρια των χρόνων που μας χωρίζουν σήμερα απ’ αυτούς. Η ομαδοποίηση του έμβιου κόσμου Με βάση τα κύρια χαρακτηριστικά του

(α)

(γ)

(β)

(δ)

(ε)

Εικ. 1 Απολιθώματα (α) ιχθυόσαυρου, (β) φύλλου, (γ) τριλοβίτη, (δ) ψαριού, (ε) πρωτοχελώνας.

ο έμβιος κόσμος ομαδοποιείται σε δύο κύριες ομάδες τις εξής: 1) Στα ζώα, τα κύρια γνωρίσματα των οποίων είναι: α) Τα όργανα με τα οποία διατρέφονται είναι στο εσωτερικό του σώματος τους. β) Την ελεύθερη κίνησή τους. γ) Την ανάπτυξή τους τερματίζει κατά την ωρίμανσή τους. δ) Την διατροφή τους αφού τα ζώα είναι ετερότροφα, τρέφονται ή με φυτά ή με άλλα ζώα και ε) το κυτταρικό τους τοίχωμα είναι από λεύκωμα.

2) Στα φυτά, που τα κύρια γνωρίσματα

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τους είναι: α) Τα όργανα με τα οποία διατρέφονται είναι στο εσωτερικό του σώματος τους, β) Δεν κινούνται είναι ακίνητα. Μεγαλώνουν και παραμένουν σταθερά σε ένα σημείο, από τη στιγμή που υπάρχουν. γ) Η ανάπτυξή τους δεν τερματίζει παρά μη μόνο με το τέλος της ζωής τους. δ) Η διατροφή τους πραγματοποιείται μέσω της φωτοσύνθεσης και από ουσίες του γήινου περιβάλλοντος τους. Είναι δηλαδή αυτότροφα και ε) το κυτταρικό τους τοίχωμα είναι από κυτταρίνη. Βέβαια πρέπει να αναφέρουμε εδώ ότι

έχομε πολλές περιπτώσεις όντων που παρουσιάζουν τόσο την αυτροφία όσο και την ετεροτροφία. Τέτοιο παράδειγμα είναι τα μαστιγοφόρα. Στη μεν πρώτη περίπτωση ονομάζονται φυτομαστιγοφόρα ενώ στη δεύτερη ζωομαστιγοφόρα. Άλλη μία περίπτωση οργανισμών όπου στα σύνορα των δύο ειδών εμβίων όντων κάνουν την εμφάνισή τους είναι και τα απύρηνα. (Στο τεύχος Μαΐου θα παρουσιαστεί το δεύτερο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr). ■

25

Διονύσης Λιναρδάτος

Βασική λειτουργία των Παγκόσμιων Δορυφορικών Συστημάτων Πλοήγησης, όπως είναι το ευρωπαϊκό σύστημα GALILEO, το ρωσικό GLONASS και το πασίγνωστο σε όλους αμερικανικό GPS1, είναι ο εντοπισμός της θέσης του χρήστη πάνω στη Γη. Ο εντοπισμός της θέσης βασίζεται στον υπολογισμό της απόστασης μεταξύ του δέκτη, που κρατά ο χρήστης, και συνήθως τεσσάρων ταυτόχρονα ορατών δορυφόρων του συστήματος από το οποίο ο δέκτης λαμβάνει σήματα. Το σήμα κάθε δορυφόρου περιλαμβάνει πληροφορίες, μεταξύ άλλων, για την ταυτότητα του δορυφόρου, τη χρονική στιγμή εκπομπής του σήματος και τη θέση του κατά την εκπομπή. Ο υπολογισμός της απόστασης του δέκτη από έναν δορυφόρο πραγματοποιείται προσδιορίζοντας τον χρόνο άφιξης του σήματος που εξέπεμψε o δορυφόρος. Ο δέκτης μετράει τη χρονική στιγμή που το σήμα του δορυφόρου έφτασε σε αυτόν 1

ληροφορίες για τα συστήματα αυτά μπορείτε να Π διαβάσετε στο Stigma, αρ. φύλλου 2, σελ. 16, αρ. φύλλου 3, σελ. 18 και αρ. φύλλου 4, σελ. 18.

26

και εξάγει από το σήμα τη χρονική στιγμή της εκπομπής του. Έτσι προσδιορίζει το χρονικό διάστημα που το σήμα ταξίδευε στο κενό διερχόμενο από τα διάφορα στρώματα της ατμόσφαιρας. Με δεδομένο ότι το σήμα ταξιδεύει με γνωστή ταχύτητα, αυτήν της ταχύτητας του φωτός, ο δέκτης υπολογίζει την απόστασή του από τον δορυφόρο ως γινόμενο του χρόνου που το σήμα ταξίδευε επί την ταχύτητα του φωτός. Επομένως, ο δέκτης

γνωρίζει ότι βρίσκεται σε ένα σημείο της επιφάνειας μιας νοητής σφαίρας με κέντρο το δορυφόρο και ακτίνα την απόσταση που υπολόγισε. Με τον τρόπο αυτό ο δέκτης πραγματοποιεί τρεις ακόμα υπολογισμούς αξιοποιώντας τα σήματα που λαμβάνει από τρεις ακόμα δορυφόρους του συστήματος που χρησιμοποιεί. Έτσι προκύπτει η απόσταση καθενός από τους τέσσερεις δορυφόρους από τον δέκτη. Η θέση του

Εικ. 1

.!

τονιστείτε.. σ υν δέκτη προσδιορίζεται γεωμετρικά ως το σημείο τομής των τεσσάρων νοητών σφαιρών με κέντρα τους τέσσερεις δορυφόρους και ακτίνες τις αντίστοιχες αποστάσεις που ο δέκτης υπολόγισε. Έτσι επιτυγχάνεται ο προσδιορισμός της θέσης του δέκτη πάνω στη γη, στη θάλασσα αλλά και στον αέρα (εικ. 1, 2). Για τον ορθό υπολογισμών των αποστάσεων, κομβικό σημείο αποτελεί ο συγχρονισμός της χρονομέτρησης των δορυφόρων και του δέκτη και η εναρμόνιση από τον δέκτη του υπολογισμού των εκπομπών των σημάτων που στέλνονται από τους δορυφόρους προς αυτόν. Ο συγχρονισμός επιτυγχάνεται με τη χρήση της τεχνολογίας ατομικών χρονομετρητών, η οποία επιτρέπει την αυτόνομη και συγχρονισμένη δημιουργία και μετάδοση σημάτων με μεγάλη ακρίβεια από κάθε δορυφόρο. Σε κάθε περίπτωση, το τμήμα ελέγχου του δορυφορικού συστήματος πραγματοποιεί συνεχώς ελέγχους της σωστής λειτουργίας των δορυφόρων και προβαίνει σε διορθώσεις των σφαλμάτων που προκύπτουν. Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι ο ελάχιστος αριθμός των δορυφόρων που

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εικ. 2

απαιτούνται προκειμένου να καθοριστεί η ακριβής θέση του δέκτη. Μπορεί θεωρητικά τρεις δορυφόροι να είναι αρκετοί, ωστόσο απαιτείται και μια τέταρτη μέτρηση απόστασης από έναν τέταρτο δορυφόρο προκειμένου να διορθωθούν τα σφάλματα στις χρονομετρήσεις. Ένα πολύ μικρό λάθος μέτρησης χρόνου από τον δέκτη πολλαπλασιασμένο με την ταχύτητα του φωτός που είναι πολύ μεγάλη, οδηγεί σε πολύ μεγάλο λάθος προσδιορισμού της θέσης. Η θέση προσδιορίζεται με μεγάλη ακρίβεια, της τάξης

των μερικών μέτρων, από τη λήψη και σύγκριση των σημάτων στις περισσότερες περιπτώσεις τεσσάρων τουλάχιστον δορυφόρων. Η θέση του δέκτη απεικονίζεται στην οθόνη του σε χάρτη, ο οποίος προσδιορίζει και τα διάφορα γεωγραφικά μήκη και πλάτη με μια μεταβλητή ένδειξη. Επιπρόσθετα, πολλοί δέκτες παρουσιάζουν στους χρήστες και άλλες πληροφορίες, όπως τη διεύθυνση και την φορά κίνησης, καθώς και την ταχύτητα που υπολογίζονται από τις αλλαγές της θέσης. ■

27

Βασίλης Χαϊλάζης

1) Από το τέλος Δεκεμβρίου 2017 εφαρμόζεται η νέα διαδικασία του ν. 4509/2017 για τη λύση του γάμου με συναίνεση των συζύγων. Υπό το παλαιό καθεστώς χρειάζονταν ένας Δικαστής (αμετάκλητη όμως Δικαστική απόφαση) και ένας (τουλάχιστον) Δικηγόρος. Η δαπάνη ήταν περίπου 1.000 € και ο χρόνος λύσης του γάμου έφθανε το ένα έτος περίπου. Με το νέο καθεστώς απαιτείται ένας Συμβολαιογράφος και δύο (οπωσδήποτε) Δικηγόροι (ένας για κάθε πλευρά), χρόνος περίπου ένας μήνας και δαπάνη οπωσδήποτε 1.500 € και περισσότερα, ανάλογα πόσο θα διαρκέσουν οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή των συμφωνητικών. Οι ενδιαφερόμενοι δηλαδή απλά «αγοράζουν» χρόνο!

2) Απαιτούμενα έγγραφα (σε πρώτη φάση) α) Εάν δεν υπάρχουν ανήλικα παιδιά, τότε τα πράγματα είναι εύκολα. Αρκεί να υπάρχει έγγραφη συμφωνία των συζύγων ότι επιθυμούν να λύσουν τον γάμο τους με τη διαδικασία του συναινετικού διαζυγίου (άρθρο 1441 Αστικού Κώδικα). β) Εάν όμως υπάρχουν ανήλικα παιδιά, τότε χρειάζεται να υπάρχει έγγραφη συμφωνία για το ποιος γονέας θα ασκεί την επιμέλεια, πότε θα ασκεί το δικαίωμα επικοινωνίας ο άλλος γονέας και να προσδιορίζεται ο υπόχρεος και το ύψος της διατροφής. γ) ΄Όλα τα παραπάνω ή κάποια από αυτά είναι δυνατόν να υπογραφούν μόνο από τους Δικηγόρους των δύο πλευρών, οι οποίοι όμως θα πρέπει να έχουν

28

εφοδιασθεί με ειδικό πληρεξούσιο, στο οποίο θα αναφέρονται όλες οι απαιτούμενες ως επελθούσες συμφωνίες. δ) Εάν δεν έχει αναφερθεί στο πληρεξούσιο η εντολή στο Δικηγόρο να υπογράψει το έγγραφο περί της συμφωνίας λύσης του γάμου, τότε η υπογραφή των συζύγων στο έγγραφο θεωρείται από το Ειρηνοδικείο, όπου η έδρα του Συμβ/φου, στον οποίο θα κατατεθεί η συμφωνία. ε) Χρειάζεται επίσης (σε κάθε περίπτωση) ληξιαρχική πράξη τέλεσης του γάμου , πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης (πρόσφατο) και δύο γραμμάτια προείσπραξης αμοιβής των δικηγόρων, και στ) εάν ο ένας σύζυγος έχει αλλοδαπή ιθαγένεια, θα πρέπει να αποδεικνύει εγγράφως ότι διαμένει νόμιμα στην Ελλάδα και να υπάρχει η συμφωνία (επίσης έγγραφη) εφαρμογής του Ελληνικού Δικαίου (προς τούτο απαιτείται να είχαν κοινή διαμονή στην Ελλάδα ή ο ένας σύζυγος να έχει Ελληνική Ιθαγένεια κ.λπ.).

3) Εμφάνιση στον συμβολαιογράφο Ολες οι συμφωνίες συνυπογράφονται και από τους δύο πληρεξούσιους Δικηγόρους ή μόνο από αυτούς εάν υπάρχει ειδικό πληρεξούσιο προς το Δικηγόρο (στο οποίο αναφέρονται όλοι οι όροι της συμφωνίας). Δέκα (10) ημέρες μετά την θεώρηση των υπογραφών από το Ειρηνοδικείο τα παραπάνω έγγραφα (δηλαδή οι συμφωνίες, οι οποίες είναι δυνατόν να αναγραφούν σε ένα έγγραφο, τα λοιπά έγγραφα και τα πληρεξούσια) παραδίδονται σε έναν (οποιονδήποτε) Συμβολαιογράφο, ο οποίος όμως θα

έχει το γραφείο του (έδρα) στο Ειρηνοδικείο όπου έγινε η θεώρηση των υπογραφών των συζύγων και αυτός θα συντάξει την συμβολαιογραφική πράξη της συναινετικής λύσης του γάμου, στην οποία: α) Θα επισυνάψει όλα τα έγγραφα που του εδόθησαν, β) θα επικυρώσει τις παραπάνω συμφωνίες, και γ) θα βεβαιώσει την λύση του γάμου. Σημειώνεται ότι οι συμφωνίες περί επιμέλειας, επικοινωνίας και διατροφής εκτελούνται αναγκαστικά (υπό ορισμένες προϋποθέσεις) σαν να είχαμε εκτελεστή Δικαστική απόφαση. Οι συμφωνίες αυτές θα πρέπει να έχουν χρονική διάρκεια δύο (2) ετών τουλάχιστον και ανανεώνονται κατά την ίδια διαδικασία (δηλαδή με συμβολαιογραφικό έγγραφο κ.λπ.).

4) Διαδικασία μετά την συμβολαιογραφική πράξη α) Εάν υπάρχει μόνο πολιτικός γάμος, ο ενδιαφερόμενος παραδίδει αντίγραφο της συμβ/κής πράξης λύσης του γάμου στο Ληξιαρχείο, όπου έχει καταχωρηθεί ο γάμος. Από την ημερομηνία της παράδοσης θεωρείται ότι λύθηκε ο γάμος.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

β) Εάν όμως υπάρχει θρησκευτικός γάμος ή και θρησκευτικός, πρέπει να γίνει και η λεγόμενη πνευματική λύση του γάμου, κατά την οποία : – Αντίγραφο της συμβολαιογραφικής πράξης λύσης του γάμου υποβάλλεται στον αρμόδιο Εισαγγελέα με αίτηση να παραγγείλει στην Μητρόπολη όπου τελέσθηκε ο γάμος την πνευματική λύση του (αρμόδιος Εισαγγελέας κατά την κρατούσα γνώμη είναι ο Εισαγγελέας της Μητρόπολης, στην περιφέρεια της οποίας τελέσθηκε ο γάμος).

– Αίτηση στη Μητρόπολη, όπου υπάγεται η εκκλησία όπου τελέσθηκε ο γάμος να προβεί στην πνευματική λύση του γάμου (συνυποβάλλεται η παραγγελία του Εισαγγελέα και η συμβολαιογραφική πράξη λύσης).

– Η απόφαση περί πνευματικής λύσης και η συμβ/κή πράξη υποβάλλονται στο αρμόδιο Ληξιαρχείο και από τότε θεωρείται ότι λύθηκε ο γάμος. Δεν υπάρχει από το νόμο προθεσμία εντός της οποίας τα έγγραφα της λύσης του γάμου πρέπει να υποβληθούν στο Ληξιαρχείο, επομένως οποτεδήποτε, όμως ο γάμος θα εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι τότε. ■

29

Μιχάλης Μεταξάς

Το Δήθεν ως διστακτικό επίρρημα της ελληνικής γραμματικής έχει καταλάβει θέση και φύση επιθέτου ή και ουσιαστικού στην γλώσσα μας και κατ’ επέκταση στην νεοελληνική πραγματικότητα. Η κατάληψη αυτή, αποκύημα, και όχι μόνο λόγω της κρίσης, ενός τελματωμένου ψυχικά και πνευματικά λαού, αποτελεί το εθνικό μας χαρακτηριστικό. Ο «Δήθεν» λοιπόν έχει καταστεί ο πλέον αναγνωρίσιμος τύπος Έλληνα. Είναι ο αγενής και ο αχάριστος, ο αντιγραφέας που χασκογελάει επιδεικνύοντας την ανοησία και την ανικανότητά του να ορθώσει μία δική του σκέψη ή έστω και μία δική του λέξη, είναι ο «πολυπράγμων» που κρίνει και κατακρίνει χωρίς ανδρεία, χωρίς να ερευνήσει, αλλά σαν το πειθήνιο πίθηκο εκτελεί το τιποτένιο του νούμερο, εκείνο που του επιβάλλει η οικογένεια, το σχολείο, η κοινωνία, το κόμμα του και η εργασία του. Ο «Δήθεν» είναι ο δημοσίως γελοιοποιούμενος και περιφερόμενος ρακοσυλλέκτης αισθημάτων και σκέψεων, ο ανικανοποίητος άεργος, που όλα του φταίνε και για όλα έχει άποψη, αλλά και ο εκάστοτε «σωτήρας» του κόσμου και της κοινωνίας, που θαλασσοπνίγεται με τις μάταιες βιοθεωρίες του και κανιβαλίζει το μέλλον του και το μέλλον όλων. Ο «Δήθεν» αποτελεί στην καθεστηκυία πραγματικότητα το γίγνεσθαι και το φαίνεσθαι της πτωματικής ακαμψίας, τον ορισμό της προσποίησης, την ουσία και ψυχική ανισορροπία, αλλά και την κατάσταση νιρβάνας των λοβοτομημένων πολιτών. Είναι ο τύπος εκείνος, που με έπαρση κάθε στιγμή της ζωής του καταδεικνύει, δηλώνει και αναδεικνύει: την κενότητά του αφού για όλα έχει γνώμη, την προσποίησή του μωρολογώντας ακατάπαυστα κι εκστομίζοντας τις βλακώδεις και πάντα επικίνδυ-

30

νες απόψεις του, τις οποίες κατά βάθος θεωρεί μέγιστες αλήθειες και σοφίες. Είναι ό τύπος που αδυνατεί να σκεφτεί σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο και που λατρεύει τη χρήση του μελλοντικού μορίου «θα» (ειδικά όταν πρόκειται για έργο ή πράξη). Ο τύπος αυτός συνδυάζει την ψευτιά του με την επιδερμικότητα των νεόπλουτων του πνεύματος που προκλητικά κομπάζουν με ύφος παντογνώστη, συνδυάζει την αδυναμία του να ορθώσει λόγο επαγωγικό με την ένδεια και απορία εκείνου που η ανιστόρητη σκέψη του χωρίς στόχο και σκοπό πελαγοδρομεί. Ο τύπος αυτός κομπάζει με απόλυτη αρχοντοχωριατοσύνη κρίνοντας και πάντα κατακρίνοντας, διαλαλεί την ημιμάθειά του αλλά και την απιστία του, που αντί ενός πινακίου φακής ξεπουλά τις αρχές και τα πιστεύω του μαζί με την μάνα του. Τη λυκοφιλία των άφιλων και την μισαλλοδοξία των κατόχων κάθε ιδεοληψίας έχει ως σημαία του και η ζηλοφθονία του είανι όμοια με αυτών που αγκομαχούν να προσεγγίσουν, να σκεφτούν, να κατανοήσουν και να προσδιορίσουν τα μηνύματα των καιρών και αντιθέτως πιστεύουν ότι είναι οι εκφραστές τους. Δήθεν λοιπόν είναι οι απανταχού κομπορρήμονες, που ενώ δεν απογαλακτίστηκαν ακόμη πιστεύουν ότι θα κυβερνήσουν και θ’ αλλάξουν τον κόσμο, τα υποβασταζόμενα μορμολύκεια, που κυνηγούν τον χρόνο και από τους άλλους να τους ακολουθήσουν. Δήθεν όσοι ντρέπονται με το Είναι τους και υιοθετούν το Πρέπει των άλλων και όλοι εκείνοι που αδυνατούν να ασκήσουν Αυτοκριτική. Δήθεν τελικά είναι όσοι γνωρίζουν από Επιρρήματα και παρακάμπτουν τα Ρήματα... ■

.!

τονιστείτε.. σ υν «Δον Κιχώτης», σχέδιο του Πικάσο.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

31

Σωτηρία Ιωαννίδου

Μια φορά και έναν καιρό... Η δική μου ζωή! Ποιος είπε ότι η ζωή δεν είναι παραμύθι. Είναι και είσαι εσύ ο δημιουργός. Από την ημέρα που γεννιέσαι ξεκινάει το δικό σου ταξίδι, το δικό σου παραμύθι. Σίγουρα στο δρόμο θα συναντήσεις δράκους, γίγαντες, μάγισσες και άλλα πλάσματα που θα προσπαθήσουν να αλλάξουν την πορεία σου όμως, εσύ, ως άλλος Κοντορεβιθούλης, θα χρησιμοποιήσεις την εξυπνάδα σου και θα τα γυρίσεις όλα υπέρ σου. Γιατί όλα είναι θέμα οπτικής. Το πώς ερμηνεύω τα γεγονότα της ζωής μου επηρεάζει κατά πολύ τη διάθεση μου. Αλλάζω τις σκέψεις μου, αλλάζει η ζωή μου. Αν αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα, αν βάλουμε λίγη αγάπη παραπάνω στο βλέμμα μας, τότε θα διαπιστώσουμε πως η ζωή μας είναι πράγματι ένα παραμύθι. Ένα μοναδικό παραμύθι που δεν το έζησε και δεν θα το ζήσει κάνεις άλλος πάνω στη Γη. Γεμάτο ομορφιές και δυνατότητες. Άλλωστε όπως λέει και ο George Bernard Shaw «Η φαντασία είναι η αρχή της δημιουργίας». Κλείνω, λοιπόν, τα μάτια μου και οραματίζομαι αυτό που θέλω. Συγκεντρώνω όλη την προσοχή μου σε αυτό που επιθυμώ, πάντα με απόλυτη βεβαιότητα ότι θα υλοποιηθεί. «Δημιουργικό Οραματισμό» το λένε οι επιστήμονες και η Σταχτοπούτα προφανώς το γνώριζε…

32

Αν θυμηθούμε το παραμύθι της, θα δούμε πως παρόλα αυτά που περνούσε, ποτέ δεν έκανε αρνητική σκέψη για την κακιά μητριά της ή για τις ζηλιάρες αδελφές της. Έτσι, με πνεύμα αταραξίας και αγάπης η ζωή της άλλαξε... Οραματίστηκε τον εαυτό της με το βασιλόπουλο και αυτό πραγματοποιήθηκε. Ας γίνει η πίστη μας, λοιπόν, βαθιά πεποίθηση... για να αρχίσει η μαγεία... Είναι στο χέρι μας να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας και να αναπρογραμματίσουμε τον εγκέφαλό μας. Έχουμε πολύ περισσότερη δύναμη από ότι πιστεύουμε. Ας την χρησιμοποιούσε ενάντια στο φόβος μας και στην ανασφάλειά μας. Υπέρ της ζωής μας. Ο μαθηματικός Richard Baudler και ο καθηγητής γλωσσολογίας J. Grinder μας λένε πως με βάση την μέθοδο NLP (Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός) όπου οι ίδιοι είναι ιδρυτές: – Δεν ζούμε στην πραγματικότητα αλλά στην ερμηνεία που έχουμε μάθει να της δίνουμε.

– Αλλάζοντας την ερμηνεία αλλάζουμε και την πραγματικότητα.

– Αλλάζοντας τους εαυτούς μας όλα μπορούν να συμβούν. Αξίζει λοιπόν να προσπαθήσουμε. Και μην ξεχνάτε... Στο τέλος ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα! ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

33

σ υν

τονιστείτε..

.!

Αριστοτέλης Αλεξόπουλος

3) Η Αρχή της Βιώσιμης Ανάπτυξης ως Βασικός Παράγοντας Διαχείρισης του Περιβάλλοντος Είναι γενικά αποδεκτό ότι το περιβάλλον ως έννομο αγαθό εξελίχθηκε σε διεθνές ζήτημα το 1972 κατά τη διάρκεια της διάσκεψης του ΟΗΕ για το ανθρώπινο περιβάλλον στη Στοκχόλμη. Η διάσκεψη υπήρξε το πιο σημαντικό περιβαλλοντικό γεγονός την περίοδο εκείνη σε παγκόσμιο επίπεδο και ουσιαστικά διαμέσου της διακήρυξης και του σχεδίου δράσης που υιοθέτησε, καθιερώνει από εδώ και στο εξής πολιτικές και στρατηγικές διαχείρισης του περιβάλλοντος οι οποίες και αναβαθμίστηκαν είκοσι χρόνια αργότερα, στη συνδιάσκεψη του Ρίο. Σχετικές πηγές υποστηρίζουν ότι για πρώτη φορά εκφράζεται σε διεθνές επίπεδο η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, έστω με αρκετά γενικούς όρους και συνδυάζεται με την αρχή του σεβασμού της φύσης (Κάλλια-Αντωνίου, 1998). Η διακήρυξη για το ανθρώπινο περιβάλλον αναγνωρίζει την αναγκαιότητα προστασίας και βελτίωσης του περιβάλλοντος για τις παρούσες και τις μέλλουσες γενεές (αρχή 6) ενώ ο ορθολογικός σχεδιασμός αποτελεί ένα αναγκαίο εργαλείο για την άμβλυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στην ανάγκη ανάπτυξης και στην ανάγκη προστασίας και βελτίωσης του περιβάλλοντος (αρχή 14). Με τη σειρά της η τελική πράξη του Ελσίνκι (1975) επαναλαμβάνει την αναγκαιότητα προστασίας της φύσης με την ορθολογική χρήση των πόρων με σκοπό την ευημερία και την ανάπτυξη των παρουσών και μελλοντικών γενεών. Στη συνδιάσκεψη του Ρίο (1992) εκφράζεται περισσότερο διεξοδικά για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης η περιβαλλοντική προστασία πρέπει να αποτελεί οργανικό μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας και δεν μπορεί να εξετάζεται σε απομό-

34

νωση από αυτή (αρχή 4). Το συνοδευτικό κείμενο της διακήρυξης του Ρίο, δηλαδή η «Agenda 21» στο κεφάλαιο 8 ορίζει ότι τα επικρατούντα συστήματα λήψης αποφάσεων τείνουν να διαχωρίσουν τους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες στα επίπεδα σχεδιασμού, προγραμματισμού και διαχείρισης της πολιτικής. Για να επιτευχθεί η αναμόρφωση του συστήματος λήψης αποφάσεων, απαιτείται πλέον, εφόσον περιβάλλον και ανάπτυξη είναι οι κύριες παράμετροι των οικονομικο-πολιτικών αποφάσεων και οδηγούν σε πλήρη συγχώνευση. Παράλληλα και σε κοινοτικό επίπεδο προωθείται η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της νέας συνθήκης για την Ε.Ε. (1992) που περιλαμβάνει μεταξύ των δραστηριοτήτων της μία πολιτική για το περιβάλλον (άρθρο 3Κ), ενώ το άρθρο 130P ορίζει ότι η πολιτική αυτή αποβλέπει σε υψηλό βαθμό προστασίας και οι απαιτήσεις προστασίας του περιβάλλοντος πρέπει να ενσωματωθούν στον καθορισμό και την εφαρμογή άλλων κοινοτικών πολιτικών. Εξάλλου η επιθυμητή συσχέτιση περιβαλλοντικής και χωροταξικής πολιτικής εκφράζεται με το 5ο Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον (1992-2000) το οποίο βασίζεται στη βιώσιμη ανάπτυξη1.

1

Κανονισμός 1973/92 καθιερώνει το πρόγραμμα LIFE το Ο οποίο καταργεί τα προηγούμενα προγράμματα δράσης για το περιβάλλον, δηλαδή MEDSPA, ACNAT, NORSPA και χρηματοδοτεί: (α) περιβαλλοντικές δράσεις προτεραιότητας στο κοινοτικό έδαφος, λ.χ. προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της ποιότητας του περιβάλλοντος σε ποσοστό 40%, προστασία των οικοτόπων και της φύσης σε ποσοστό 45%, (β) δράσεις τεχνικής βοήθειας σε τρίτες χώρες ή σε παράκτιες χώρες της Μεσογείου ή της Βαλτικής.

.!

τονιστείτε.. σ υν Στην Ελληνική νομοθεσία άρχισε να αναπτύσσεται σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και μέσω της νομολογίας του ΣτΕ η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτή θεμελιώνεται στο Σύνταγμα με τα άρθρα 5(1), 17(1), 22(1), 24, 25(3) και (4), 106(1) και (2), στους Ν. 2503/1997 «περί διοίκησης, οργάνωσης, στελέχωσης της Περιφέρειας» και Ν. 2508/1997 «περί βιώσιμης οικιστικής ανάπτυξης» και τέλος στο Ν. 1650/1986 «περί προστασίας του περιβάλλοντος» όπου στο άρθρο 1(2) αναφέρεται ακολούθως η αποτροπή της ρύπανσης και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και η λήψη προληπτικών μέτρων, η δυνατότητα ανανέωσης φυσικών πόρων και η αξιοποίηση των μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων σύμφωνα με την αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι αποφάσεις του ΣτΕ που εκφράζουν τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της συνολικής προσέγγισης της ρύπανσης του περιβάλλοντος είναι η 2844/1993 που αφορούσε την εγκατάσταση μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας, η

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

2755/1994 σχετικά με τη χορήγηση άδειας για εγκατάσταση νέων και εκσυγχρονισμό υπαρχόντων βιομηχανικών μονάδων στην περιφέρεια Ελευσίνας, η 2537/1996 που αφορούσε νέες εγκαταστάσεις στην Πετρόλα και οι 2759-2760/1994 σχετικά με την υπόθεση εκτροπής του Αχελώου2. (Στο τεύχος Μαΐου θα παρουσιαστεί το τέταρτο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr). ■

2

νομολογία του ΔΕΚ δεν έχει ακόμη άμεσα αναφερθεί στην αρχή της Η βιώσιμης ανάπτυξης ωστόσο οι αποφάσεις του που αναφέρονται στην εφαρμογή της Οδηγίας 85/337/ΕΟΚ για την εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον ορισμένου αριθμού δημοσίων και ιδιωτικών έργων είναι μία έμμεση έκφραση της παραπάνω αρχής.

35

Θεωρήθηκε πατέρας της ιστορίας, γιατί λέγεται πως είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο αυτόν: Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ

θωμαστά, τὰ μὲν Ἕλλησι τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλεᾶ γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι᾽ ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν ἀλλήλοισι1. «Ίστωρ», δασυνόμενη η λέξη, ο ειδήμων, ο γνώστης, από όπου η λέξη «ἱστορία», αλλά και ο φιλίστωρ, ο φίλος της γνώσης, και πολυίστωρ, ο πολυμαθής. Ενδιαφέρει εδώ ετυμολογικά η ανάλυση της λέξης «εἴδω», γνωρίζω, από όπου και «εἴδωλο», με ισχυρό θέμα Fειδ-, και κατά μετάπτωσιν Fοιδ- (οἶδα), και ασθενές Fιδ- (ἵστωρ, ἱστορία). Η παράγωγη λέξη εἴδωλον δηλώνει την από «τοῦ σώματος σκιοειδῆ ἀπόρροια», ενώ σύμφωνα με το Λεξικό Ρώσση το ίδιο το ρήμα εἴδω κυριολεκτικά σημαίνει «τήν ἔξωθεν ἐρχομένην γνῶσιν, ἤτοι ἑόρακα καί οὕτω μεμάθηκα», ενώ το γιγνώσκω εκφράζει την «ὑποκειμενική γνῶσιν»2. Με τη λέξη «εἴδωλον» η λεξικογραφική παράδοση υποδεικνύει την «φαντασίαν» των σωμάτων, η οποία παρέχεται «τοῖς ὁρῶσι», η οποία όμως δεν έχει υπόσταση αληθινή3. Η σημασία αυτή ροδότου Ιστοριών Πρώτη, Επιγραφομένη Κλειώ, 1. Η Άννα Τζιροπούλου Ευσταθίου, Ελληνική Αγωγή, Βιβλίον καθηγητού και μελέτης, Β′ Κύκλος Σπουδών, Αθήνα 1999, σελ. 346.

3 Etymologicum Magnum, Kallierges, 295, 57, 296, 5-10.

1 2

Πορτραίτο Ηροδότου από τον ζωγράφο Γιάννη Διαμαντάκη. Πηγή: jondiamantakis.blogspot.gr

36

σε συνδυασμό με την ερμηνευτική ανάλυση της λέξης «θωμαστά», που ο Ηρόδοτος χρησιμοποιεί για να χαρακτηρίσει τα «μεγάλα έργα», τα πολεμικά δηλαδή συμβάντα (και όχι μόνο) που διαδραματίσθηκαν κατά την διάρκεια των Μηδικών πολέμων, γεννά την υποψία μήπως ο Ίωνας ιστορικός, κυριολεκτικά μιλώντας, παρουσιάζει μία ιστορία, στην οποία θα συμπεριλαμβάνεται παράθεση γεγονότων εξωλογικών, προετοιμάζοντας τον αναγνώστη του έργου του για αυτά που θα περιγράψει. Αυτά δηλαδή που μπορεί να θεωρηθούν ευφάνταστα και εξωπραγματικά. Σαφώς και ισχύει η άποψη πως χάρη στον Ηροδότο όλοι οι αρχαίοι λογογράφοι ονομάζονται ιστορικοί και η λέξη ιστορία, της οποίας η αρχική έννοια «είναι γνώσις και μάθησις, αποκτά παγκοσμίως την έννοια της εγγράφου εκθέσεως των ερευνών του ιστορικού»4, μήπως όμως στην έννοια ιστορία συμπεριλαμβάνεται και η παράθεση αφηγήσεων που δεν άπτονται του πραγματιστικού κόσμου της ανθρώπινης εμπειρίας, καταδεικνύουν ωστόσο τον τρόπο με τον οποίο η ανθρώπινη σκέψη εξερευνά και διευρύνει 4

Ευσταθίου, ο.π.

Μαθαίνουμε...!

Αγγελική Κομποχόλη

τις δυνατότητές της; Γιατί βέβαια η εξιστόρηση ενός θαύματος ή μιας υπερφυσικής διήγησης, δεν ελέγχεται αυτή καθ’ εαυτή, αλλά δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο ο ανθρώπινος στοχασμός ξεκινά να δομεί και να αντιλαμβάνεται τον κόσμο του, έστω και από δεισιδαιμονική αφετηρία. Στη σύγχρονη εθνογραφική καταγραφή μία τέτοια πληροφορία δεν αποσιωπάται, αλλά εμφατικά δηλώνεται, καθώς αποκαλύπτει τις, πολύτιμες για την υλική επιβίωση, πολύπλοκες και πολυάριθμες διερευνήσεις

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

του ανθρώπινου εγκεφάλου5. Δηλαδή, η σύγχρονη επιστήμη της Εθνοϊστορίας θα συμπεριλάβει στο πεδίο μελέτης της, την παράπλευρη με το ιστορικό γεγονός μαρτυρία, που δεν προκύπτει από την επίσημη αρχειακή πηγή, αλλά από την επιτόπια έρευνα και συζήτηση με τον απλό καθημερινό άνθρωπο που έχει ζήσει το ιστορικό γεγονός είτε άμεσα είτε έμμεσα (από την αναδιήγησή στο οικείο περιβάλλον)6. Υπάρχει πάντα εν εξελίξει μία δυναμική προφορική ιστορία, που καλύπτει τα κενά της γραπτής αρχειακής

και κρίνεται εξ ίσου σημαντική ειδικότερα στον τρόπο που φωτίζει τα γεγονότα της επίσημης ιστορίας. Από την πλευρά αυτή η ιστορική, ή ακριβέστερα η εθνοϊστορική, συνεισφορά του Ηρόδοτου είναι καθοριστική. ■ λ. Van Maanen, John. 1988. Tales of the Field: On Β Writing Ethnography Chicago: University of Chicago Press, 1988.

6 Πρβλ. εδώ Westbrook, D., Navigators of the Contemporary: Why Ethnography Matters, Chicago: University of Chicago Press, 2008.

5

37

H «Basilica i Temple Expiatori de la Sagrada Familia» ή απλά Sagrada Familia (Αγία Οικογένεια), είναι μία μεγάλη (117 x 82,5 m, εξωτερικά) Ρωμαιοκαθολική εκκλησία στη Βαρκελώνη της Ισπανίας, που χτίζεται για πάνω από έναν αιώνα!

Η εκκλησία ξεκίνησε σαν όνειρο ζωής του τοπικού βιβλιοπώλη J.M. Bocabella με αρχικό αρχιτέκτονα τον F.P. del Villar, ο οποίος είχε σκοπό να κατασκευάσει έναν κλασικό γοτθικού τύπου ναό, χρηματοδοτούμενος βασικά από δωρεές.

Μετά από έναν χρόνο όμως και ενώ είχε ολοκληρωθεί μόνον η κρύπτη του ναού, ο del Villar παραιτήθηκε και ανέλαβε ο Antoni Gaudi, ο οποίος άλλαξε ριζικά το σχέδιο του ναού δίνοντάς του μια ριζοσπαστική μορφή πάνω στις αρ-

Η Sagrada Familia δεσπόζει στον ορίζοντα της Βαρκελώνης.

38

Ταξιδεύουμε!

Τ χές του μοντερνισμού, που ακολουθούσαν και τα άλλα έργα του πρωτοπορειακού αρχιτέκτονα. Το έργο συνεχίστηκε με αργούς ρυθμούς, μάλιστα σε σχετικό επικριτικό σχόλιο ο Gaudi απάντησε «ο πελάτης μου δεν βιάζεται», με αποτέλεσμα το 1926 όταν ο αρχιτέκτονας έπεσε θύμα τροχαίου δυστυχήματος και πέθανε λίγες ημέρες μετά, ο ναός να έχει ολοκληρωθεί μόνο κατά το 20% περίπου. Μετά τον θάνατο του Gaudi ανέλαβε

Τ

ο D. S. i Gras, αλλά το έργο διακόπηκε το 1936 από τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο και υπέστη και αρκετές ζημιές από Καταλανούς αναρχικούς. Από το 1940, τέσσερεις αρχιτέκτονες ανέλαβαν να συνεχίσουν την κατασκευή, μένοντας κατά το δυνατόν πιστοί στα αρχικά σχέδια του Gaudi. Το 1980 αναλαμβάνει ο J. Bonet i Armengol, γιος ενός από τους προηγούμενους τέσσερεις αρχιτέκτονες, χρησιμοποιώντας υπολογιστές και μηχανές

Γιώργος Μεταξάς

CNC για την επί τόπου επεξεργασία των υλικών, ώστε να επιταχύνει τη σχεδίαση και την κατασκευή αντίστοιχα, ενώ στη διακόσμιση του ναού συμμετέχουν και πολλοί σημαντικοί γλύπτες, τα έργα των οποίων κοσμούν ήδη τις προσόψεις. Στο μεταξύ, οι δωρεές των τουριστών με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων στη Βαρκελώνη το 1992, ήταν μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης για τη συνέχιση του έργου, η οποία ακόμα και σήμερα στηρίζεται αποκλειστικά σε δω-

Το εσωτερικό της Sagrada Familia είναι εξίσου εντυπωσιακό και πρωτοποριακό με το εξωτερικό.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

39

Ο Antoni Gaudi, πρωτοπόρος της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, όχι μόνο σε φόρμα αλλά και σε κατασκευαστικές μεθόδους. Αρκετές ακόμα κατασκευές του που ξεχωρίζουν από τις καμπύλες φόρμες τους και τα έντονα χρώματα, αποτελούν σήμερα πόλο έλξης για τους τουρίστες στη Βαρκελώνη.

ρεές και στα εισιτήρια των επισκεπτών. Σχετικά με τις προσόψεις του ναού πρέπει να πούμε ότι είναι τρεις: Η πρόσοψη της Γέννησης, προς την ανατολή ήταν η πρώτη που κατασκευάστηκε και έχει εντονότερη την επίδραση του Gaudi, η πρόσοψη των Παθών προς την δύση φέρει τα ιδιαίτερα εντυπωσιακά και στυλιζαρισμένα γλυπτά του J.M. Subirachs, ενώ η πρόσοψη της Δόξας προς τον νότο, που κατασκευάζεται από το 2002 και μετά, θα είναι η μεγαλύτερη και θα συμβολίζει την ανάβαση προς τον Θεό. Εξίσου εντυπωσιακά θα είναι και τα κωδωνοστάσια, 18 τον αριθμό όταν ολοκληρωθούν, αντιπροσωπεύοντας τους Δώδεκα Αποστόλους, τους Τέσσερεις Ευαγγελιστές, την Παναγία και τον Χριστό. Από αυτά οκτώ, που αντιστοιχούν σε ισάριθμους Αποστόλους έχουν ήδη ολο-

40

Ο Gaudi, μελετούσε και δοκίμαζε τις καμπύλες των κτισμάτων του κρεμώντας αλυσίδες από μια οροφή και φορτίζοντάς τες σε διάφορα σημεία και με διαφορετικά βάρη, ώστε να πάρει τα σχήματα που ήθελε. Την «όρθια» εικόνα την έβλεπε σε καθρέφτη στο πάτωμα, ή παίρνοντας φωτογραφίες. Σήμερα, το ίδιο αποτέλεσμα πετυχαίνεται πολύ ευκολότερα και κυρίως γρηγορότερα, με υπολογιστή.

κληρωθεί, ενώ τα κωδωνοστάσια των Ευαγγελιστών θα φέρουν στην κορυφή τους τα ιδιαίτερα σύμβολά τους, δηλαδή: 1) Τον ταύρο, για τον Λουκά, 2) τον άγγελο για τον Ματθαίο, 3) τον αετό για τον Ιωάννη, και 4) το λιοντάρι για τον Μάρκο. Το 2010, ο ναός είχε προχωρήσει αρκετά με την ολοκλήρωση της οροφής του και την εγκατάσταση ενός εκκλησιαστικού οργάνου, ώστε ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ′ να τον καθαγιάσει στις 7 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, ώστε να μπορεί να λειτουργεί πλέον σαν ναός. Στην κρύπτη του ναού βρίσκονται θαμμένοι ο Bocabella και ο Gaudi, του

οποίου έξι κτήρια στη Βαρκελώνη καθώς και τα τμήματα της Sagrada Familia που έχουν κατασκευαστεί από τον ίδιο, έχουν χαρακτηριστεί και όχι αδίκως ως Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Ο σημερινός αρχιτέκτονας της Sagrada Familia, Jordi Faudi, δήλωσε στο τέλος του 2015 ότι έχει κατασκευαστεί το 70% του έργου, ενώ το 2026 που αναμένεται να ολοκληρωθεί (ώστε να συμπέσει με τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Gaudi), θα είναι η εκκλησία όχι μόνο με τη μεγαλύτερη διάρκεια κατασκευής, αλλά και η ψηλότερη και με το ψηλότερο κωδωνοστάσιο (170 m) στον κόσμο. ■

Τ

Στυλιζαρισμένο γλυπτό του Subirachs από τα Πάθη του Χριστού, στη Δυτική πρόσοψη.

Λεπτομέρεια της γλυπτής σύνθεσης από τη Γέννηση, στην Ανατολική πρόσοψη.

Διακρίνεται σαφώς η διαφορά μεταξύ του νεότερου (αριστερά) και του παλαιότερου (δεξιά) στοιχείου του ναού.

Πατήστε την εικόνα για να παρακολουθήσετε το σχετικό βίντεο.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τ

41

Γράφει γι’ αυτόν ο Κώστας Βάρναλης... «ότι κατόρθωσε να συλλάβει όλο το τραγικό νόημα της κοινωνικής αδικίας και απανθρωπιάς και με τους πίνακες που μας ζωγράφισε, έχει χαρίσει στη νεοελληνική λογοτεχνία ένα ολότελα καινούργιο και πρωτότυπο ρίγος». Κι αλλού πως «αυτοί, που τον κλείσανε τον Ζάρκο στη φυλακή και στο φρενοκομείο1, δεν υποψιαζόντανε πως αυτός ο ανυπεράσπιστος άνθρωπος είχε μέσα του κρυμμένο ένα φοβερό στιλέτο: το συγγραφικό του ταλέντο. Μ’ αυτό εκδικήθηκε και 1

τις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο περιθωριακός Σ συγγραφέας Γιώργης Ζάρκος βρέθηκε με ακούσια εισαγωγή έγκλειστος για πενήντα ημέρες στο Δημόσιο Ψυχιατρείο, στο "Δαφνί". Η ψυχιατρική του περιπέτεια ξεκίνησε όταν ανακάλυψε ότι η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια είχε προβεί σε λογοκλοπή εις βάρος του. Όντας χαρακτήρας ασυμβίβαστος και μην έχοντας χρήματα για δικαστικές διεκδικήσεις, αποφάσισε να βρει το δίκιο του "με επαναστατικό τρόπο" όπως έλεγε ο ίδιος: Δημοσίευσε λιβέλους εναντίον των πνευματικών ανθρώπων που θεωρούσε συνυπεύθυνους έστειλε υβριστικές επιστολές και απείλησε με ξυλοδαρμό τον Κωστή Παλαμά που ήταν ο υπεύθυνος της φιλολογικής ύλης όταν έγινε η λογοκλοπή. Συνελήφθηκε, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε πεντάμηνη φυλάκιση. Μετά την έκτιση του συνόλου της ποινής του, αντί να αφεθεί ελεύθερος, οδηγήθηκε με εισαγγελική εντολή (που μάλλον δικαίως υποπτευόταν ότι προκάλεσαν οι ισχυροί αντίπαλοί του) κατ' ευθείαν από τις φυλακές στο "Δαφνί", όπου κρατήθηκε αυθαίρετα πενήντα μέρες "για παρακολούθηση".

42

τον εαυτό του και όλους τους άλλους, που είχανε την ίδια τύχη μ’ αυτόν αλλά δεν είχανε και το λογογραφικό του χάρισμα. Ο ρεαλισμός του, είναι τόσο ζωντανός, άμεσος, ουσιαστικός και απροσποίητος, που ούτε μια στιγμή ο αναγνώστης δεν παύει να νιώθει την φρίκη μιας αποτρόπαιης πραγματικότητας και ούτε μια στιγμή δεν του περνάει η σκέψη πως ο συγγραφέας μας δίνει πλάσματα της φαντασίας του ή υπερβολές». Ο Γιώργης Ζάρκος, γεννιέται το 1902 στην Αμαλιάδα και πεθαίνει στις 7/4/1967 στην Αθήνα. Προέρχονταν από eptamel;h οικογένεια γιατρού. Ο Ζάρκος αφού πήρε το απολυτήριο γυμνασίου στην Αμαλιάδα πήγε στον Πειραιά (1920) και φοίτησε σε τεχνική σχολή. Αμέσως μετά ταξίδεψε σε φορτηγά καράβια ως δεύτερος μηχανικός. Ήδη έχει ενταχθεί στο ΚΚΕ και κατά τη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας θα εξοριστεί στην Ανάφη, όπου θα παραμείνει 7 και πλέον χρόνια και εν συνεχεία στις φυλακές Αβέρωφ. Όμως λίγο μετά την απελευθέρωση το ΚΚΕ τον συκοφάντησε τον απομόνωσε και απομάκρυνε ένα από τα φωτεινότερα μυαλά του διότι δεν μπήκε ποτέ στα οργανωτικά καλούπια του. Αναφέρει γι’ αυτόν ο Θωμάς Γκόρπας: «Στρατευμένος βέβαια και ο Ζάρκος. Αλλά και το πιο αλλόκοτο φαινόμενο στη λογοτεχνία μας του αιώνα. Σπάνια εμφανίζονται στην παγκόσμια κλίμακα συγ-

Ο Γιώργης Ζάρκος.

γραφείς σαν τον Ζάρκο που κάνουν τέχνη για να την καταστρέψουν. Ακόμα, αυτός ο τρελός που δεν είχε τρελαθεί, μπόρεσε να γράψει για την τρέλα και τους τρελούς, όπως άλλοι γράφουν ερωτικές ιστορίες. Εικονοκλάστης, γλωσσικά απέραντος, γράφει σαν ένας θεός με συνείδηση της γελοιότητάς του, του ψεύδους του, για τους θνητούς, κάτω απ' τα πόδια του, μάλλον απέναντι στο κι αυτό απέραντο σαρδώνιο

Μιχάλης Μεταξάς

ολόκληρο το έργο του, «σε όλο το μήκος και το πλάτος του», επιτυγχάνουν, καθώς σημειώνει ο Διαμαντής Καράβολας, να μεταφέρουν «ακέραια την πρόθεση του δημιουργού του, όπως ο ίδιος την εξέφρασε: "Δεν θέλο αν τιχόν αφίσο κάτι που θα κάνι αργότερα κανένα να ασχολιθί με το έργο μου, να με βρι κακομίρι, ζητιάνο καρτερικό... που όταν έτρογα ένα χαστούκι στο ένα μάγουλο, γύριζα κι από τάλο"». «Χυδαίος και θείος» μαζί ο Ζάρκος, αξίζει να τον γνωρίσουμε».

Εξώφυλλο των Ζωντανών πτωμάτων.

Χειρόγραφο του Ζάρκου.

γέλιο του. Και μόνο ένα λιγοσέλιδο χυδαίο και θείο μαζί κομμάτι του Γιώργη των παπαδιαμάντειων ρεμβασμών, μ’ ένα τσιγάρο στο χέρι που δε σβήνει ποτέ, στο τραπέζι του καφενείου της οδού Θεμιστοκλέους των χρόνων του ’50, κονιορτοποιεί τα εννιά δέκατα της τυπωμένης στην Αθήνα αφηγηματογραφίας της τελευταίας εικοσαετίας». Ο Ζάρκος πρωτοστάτησε μαζί με τους Ρίτσο, Τσακίρη, Θρακιώτη και Σιμόπουλο κ.ά. στη δημιουργία του «Εργατικού Θεάτρου» και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων στο «Ενωτικό Εργατικό Κέντρο» της Αθήνας (παράταξη της αριστεράς) στα χρόνια 1932 – 1936, αλλά και στην συγγραφή, αφού υιοθέτησε την φωνη-

τική γραφή από το πρώτο του κίολας βιβλίο. Τη δεκαετία 1930 – 1940 δημοσίευσε 5 λίβελους κατά προσώπων και καταστάσεων του δημοσίου βίου, πολιτικού και πνευματικού, ενώ από 1956 έως το 1964 εξέδωσε ένα αγγλόφωνο περιοδικό ("International Anthology") με έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων. «Οι λίβελοί του, κείμενα δυσεύρετα σήμερα, γραμμένα κυρίως τη δεκαετία του ’30, φωτίζουν την ατίθαση, ακατάτακτη, οργισμένη στάση του απέναντι στην υποκρισία και τη σύμβαση· μαζί και μια αλάνικη αυτο-περιθωριοποίηση που, καθώς τρέφεται από το παράπονο και την πικρία, φτάνει συχνά να γίνεται δηλητηριώδης χωρίς όμως να ξεπέφτει σε ποταπότητα. Και τα λιβελογραφήματα αυτά, όπως και

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Έργα του 1) Δεν είναι και σπουδαίο πράμα ο θάνατος (1928) 2) Η τρέλα σε όλα τα στάδια (1932) 3) Ζωντανά πτώματα (1934) 4) Βιτριόλι (1936) 5) 5 λίβελοι (1930-1940) 6) Η μεγάλη στρατιά (1945) 7) Ένα αθώο μυθιστόρημα (1945) 8) Ομάδα συμβίωσης πολιτικών εξόριστων Ανάφης (1946) 9) Γιατί άλλαξα ιδέες (1928-1948) 10) Νουβέλες και Διηγήματα (19271948) 11) Συνωμοσία - σελίδες χρονικού (1951) 12) Τα σκατά (1953) Βιβλιογραφία 1) Η τρέλα σε όλα τα σταδια, Γιωργη Ζάρκου, εκδόσεις Κάλβος/ Έλληνες συγγραφείς 1981 2) Περιπετειώδες κοινωνικό και μαύρο νεοελληνικό αφήγημα, εισαγωγή-βιογραφικά-ανθολόγηση (1850-1950) δύο τόμοι,Γκόρπας Θωμάς, εκδ. «Σίσυφος«, Αθήνα 1981.

3) belopoulos.blogspot.gr 4) http://atexnos.gr 5) wikipedia.gr/wiki ■

43

Μάριος Παπαγεωργίου

Γερμανία, 1969 Σενάριο-Σκηνοθεσία: Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Ερμηνείες: Χάνα Σιγκούλα, Λίλιθ Ούνγκερερ, Ρούντολφ Βάλντεμαρ Μπρεμ, Ιρμ Χέρμαν, Ραίνερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Υπόθεση: Μια ομάδα δήθεν φίλων ξοδεύουν άσκοπα τις ημέρες τους έξω από ένα διαμέρισμα στο αστικό περιβάλλον του Μονάχου, καπνίζοντας, πίνοντας καφέ, παίζοντας χαρτιά, κάνοντας σχόλια επικριτικά ο ένας για τον άλλον, κοιμώντας ο ένας με τη γυναίκα του άλλου, και ουσιαστικά διαβρώνοντας τις μεταξύ τους σχέσεις. Θ’ ανασυνταχθούν, όμως, όταν θα φτάσει εκεί ένας Έλληνας μετανάστης, τον οποίον αποφασίζουν να πολεμήσουν όλοι μαζί ώστε να τον διώξουν. Όλοι εκτός… από μια από τις γυναίκες της παρέας, η οποία ερωτεύεται τον μετανάστη. «Ο Έλληνας γείτονας» επρόκειτο για την προσαρμογή ενός αντί-θεάτρου θεατρικού έργου του ίδιου του σκηνοθέτη σ’ ένα αντι-κινηματογράφου κινηματογραφικό έργο. Το φιλμ τοποθετεί τη δράση του τη χρονιά παραγωγής του (1969): όταν, δηλ., στην Ελλάδα, κατά την περίοδο του δικτατορικού καθεστώτος, όλο και περισσότερα μπουλούκια εργατών μετανάστευαν, με όνειρο μια καλύτερη οικονιμική αποτίμηση του εργασιακού μόχθου τους, σε μια Γερμανία που ένιωθε να την κυριεύει ένα ανεξέλεγκτο πλέον κύμα ξενοφοβίας. Παρόλο που φαίνεται πως η ξενοφοβία αποτελεί τον κύριο θεματικό πυρήνα του «Έλληνα γείτονα», ο Φασμπίντερ θέλοντας ν’ ανατρέψει την λογική της φαινομενολογίας, θέτει αυτό τον προβληματι-

44

σμό από το δεύτερο μισό του φιλμ και μετά, έτσι ώστε πρώτα ν’ ακολουθήσει το σύνολο των χαρακτήρων του προς την κάθοδο τους μέσα σ’ ένα έκπτωτο πολυσύστημα αξιών (αιτία), κι έπειτα να καταγράψει τη ρατσιστική συμπεριφορά τους προς του αλλοδαπούς εργάτες ως κοινωνικό φαινόμενο (αιτιατό). Παραθέτοντας, αρχικά, ως πρόλογο το απόφθεγμα του Γιάακ Καρσούνκε «Είναι προτιμότερο να κάνεις καινούρια λάθη παρά να επιμένεις στα παλιά μέχρι τελικής αναισθησίας», ο σκηνοθέτης εν συνέχεια χρησιμοποιεί την αριστοτελική μέθοδο / μαρξιστική διαλεκτική, για να το αντιπαρατάξει απέναντι στην αφασική, «ακίνητη» συμπεριφορά των χαρακτήρων του και την αναπόφευκτη υποταγή τους στους πιο στοιχειώδεις και ποταπούς κανόνες κοινωνικής δραστηριότητας. Οι χαρακτήρες του Φασμπίντερ (συγκεκριμένα, οι γερμανοί πολίτες) προβάλλονται ως άκαμπτα σύμβολα και αριθμοί μιας σκόρπιας κι ασυνάρτητης εξίσωσης, από την οποία διαδοχικά συνεπάγονται η αδράνεια, η αντι-ιδεολογική απάθεια, ο θάνατος της φιλίας η εκπνοή του έρωτα και η καταφυγή στη στείρα σεξουαλική εκτόνωση και στη συλλογική βία. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι στο τέλος ν’ απομένει για μια ακόμα φορά μετέωρη η ελπίδα για την αλλοτροίωση της πραγματικότητας, την αναζήτηση του γλυκού ήμαρ των ονείρων (δηλ. η αναγνώριση της Ομορφιάς και μόνο). Η άλλοτε διαλεκτική κι άλλοτε συνειρμική συνέπεια των μονίμως ακίνητων πλάνων-ταμπλώ (απόρροια των εξαιρετικών στυλίστικων διαλόγων) δημιουργούν κι αναπτύσσουν μια αίσθηση κοινωνικής σύγχυσης και παγωμάρας, που συνεχώς αντανακλούν ένα ευνουχισμένο από λυρικά στοιχεία περιβάλλον, στο οποίο κατά τ’ άλλα πάντα δεσπόζει ένα καταφώτεινο λευκό χρώμα, και μέσα στο οποίο οι άνθρωποι καθημερινά φυτοζωούν και εξαντλούνται στη ηθική και διαπροσωπική αδράνεια των μεταξύ τους σχέσεων. Κι όλα αυτά μέσα από ένα δεξιοτεχνικό πάντρεμα του σινεμά-βεριτέ του Γκοντάρ με το σινεμά σχέσεων του Κασσαβέτης και τους λειτουργικούς, πένθιμους και γεμάτο διαλογισμό ρυθμούς του σινεμά του Ντράγιερ. ■

Νικόλας Βασιλείου

Το τραγούδι αποτελεί τη ραχοκοκαλιά μίας καλής διαφήμισης, αφού μπορεί να την αναδείξει σε μεγάλο βαθμό και να διορθώσει τυχόν ατέλειές της, αποσπώντας τον θεατή. Επίσης σε βοηθάει να το συνδέσεις με την διαφημιζόμενη εταιρεία χάρη στις αλλεπάλληλες επαναλήψεις της. Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε σε 6 τραγούδια που μας έμαθαν οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας ή τραγούδια που έγιναν ευρέως γνωστά μέσω αυτών.

1) Kasabian – Fire Η σχετικά ήρεμη αρχή του Fire δεν σε προετοιμάζει για το δυναμικό ρεφρέν του που το ανέδειξε σε indie χιτάκι και φυσικά ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια που έχουν παιχτεί σε διαφημίσεις. Καταπληκτικό τραγούδι και ωραίο μουσικό ντύσιμο για να ακούς προσφορές πακέτων.

2) Dandy Warhols – Bohemian Like You Πάμε σε κάτι πιο παλιό. Από τα λίγα τραγούδια σε τέτοιου είδους διαφημίσεις, που έγιναν γνωστά όχι λόγω του ρεφρέν, αλλά λόγω της εκπληκτικής εισαγωγής, το χιτ των Dandy Warhols αποδείχθηκε ένα από τα τραγούδια που έψαχνα πολύ καιρό, γιατί μου είχε κολλήσει λόγω της διαφήμισης. Η εισαγωγή εννοείται πως έχει μείνει χαραγμένη σε όλους, ενώ και το ρεφρέν είναι απίστευτα κολλητικό.

πως ίσως αυτό το κομμάτι το αγάπησα περισσότερο λόγω του Pro, παρά λόγω της διαφήμισης. Άρτιο τραγούδι, με το ρεφρέν να κορυφώνεται και να τραγουδιέται από όλο το συγκρότημα.

6) Ten Years After – I’d Love To Change The World Το καλύτερο για το τέλος δεν λένε; Τι να πει κανείς για το απίστευτο I’d Love To Change The World; Το κομμάτι του Alvin Lee και των Ten Years After αποτελεί ένα από τα καλύτερα blues κομμάτια ever. Κυκλοφόρησε το 1971 και ακούγεται τόσο φρέσκο σαν να βγήκε την προηγούμενη δεκαετία. Τα φοβερά φωνητικά, το εξαιρετικό σόλο και αυτή η χαρακτηριστική εισαγωγή το κάνουν απλά το καλύτερο κομμάτι που έχει παιχτεί σε διαφήμιση κινητής τηλεφωνίας.

Bonus: Expert Medicine – If I Could Build My Whole World Around You

Είναι και σε διαφήμιση, αλλά το ακούς και στην αναμονή, όταν παίρνεις στο τηλεφωνικό κέντρο της Cosmote.

Bonus 2: Weezer – Perfect Situation

Καταπληκτικό τραγούδι, οριακά εκτός λίστας. ■

3) Kaiser Chiefs – Never Miss A Beat Φοβερή κομματάρα από τις εποχές που οι Kaiser Chiefs ανήκαν στην αφρόκρεμα της indie σκηνής. Παίζει σκηνές από το video clip να ήταν και στο background της διαφήμισης με το ίδιο το τραγούδι να κλέβει την παράσταση.

4) Cyanna – Shine Η ελληνική συμμετοχή στο σημερινό Six Songs. Οι Cyanna ακολουθούν τη συνταγή της επιτυχίας με ένα πολύ ενδιαφέρον ρεφρέν, ενώ και το υπόλοιπο τραγούδι ξεχωρίζει χάρη και στα ηλεκτρονικά στοιχεία που διαθέτει. Κολλητικότατο, οπότε λογική η ένταξή του σε διαφήμιση.

5) Imagine Dragons – On Top Of The World Πάμε στο πιο πρόσφατο τραγούδι της λίστας. Η αλήθεια είναι

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

45

Κωνσταντίνος Ριζόπουλος

46

πάχος, το οποίο είναι ακόμα πιο λεπτό στην άκρη και του επιτρέπει να πάλλεται. Τοποθετούμε το επιστόμιο στα χείλη μας και φυσώντας το καλάμι πάλλεται δημιουργώντας κύματα αέρα μέσα στο σωληνωτό μέρος του οργάνου. Ο ζουρνάς, το όμποε, το φαγκότο και το αγγλικό κόρνο χρησιμοποιούν διπλό γλωσσίδι. Δύο καλάμια δηλαδή, στενότερα από το μονό σε πλάτος, αντικριστά στερεωμένα πάνω σε ένα σωληνάκι. Τα τοποθετούμε μέσα στο στόμα μας και φυσώντας τα ελεύθερα άκρα τους πάλλονται παράγοντας τον ήχο. Η τρομπέτα, η κορνέτα, το τρομπόνι και όλα τα «χάλκινα» χρησιμοποιούν ένα περιστόμιο, ένα «επιστόμιο σε μορφή ρηχού δοχείου», το οποίο τοποθετούμε στα χείλη. Σε αυτά τα όργανα τον ήχο παράγουν τα ίδια τα χείλη. Φυσώντας με σχεδόν κλειστά τα χείλη, αφήνοντας ένα μικρό άνοιγμα στο μέσον, αυτά πάλλονται παράγοντας το λεγόμενο buzzing. Buzzing είναι ο βόμβος που παράγεται από την παλμική κίνηση των χειλιών. Το φλάουτο παράγει τον ήχο του όταν φυσάμε στην κόχη του επιστομίου του, αναγκάζοντας τον αέρα να κινηθεί σε κύματα μέσα στο σώμα του ορ-

Πηγή: eddariro.blogspot.gr

Για να μπορούμε να αναφερόμαστε σε πρόσωπα και πράγματα, δίνουμε ονόματα σε αυτά. Πολλές φορές τα κατηγοριοποιούμε για να μπορούμε να κάνουμε την διάκριση μεταξύ των ιδιοτήτων τους. Η ταξινόμηση των μουσικών οργάνων, γίνεται με κριτήριο τον τρόπο που παράγουν τον ήχο τους. Για την επιστήμη της μουσικολογίας και ειδικότερα για τον κλάδο της οργανολογίας, τα μουσικά όργανα που παράγουν τον ήχο τους από τον αέρα ονομάζονται αερόφωνα. Μία στήλη αέρα δονείται παράγοντας τον ήχο του οργάνου. Συνήθως η στήλη αυτή βρίσκεται στο εσωτερικό του σώματός του. Λέω συνήθως γιατί για παράδειγμα στην αιολική άρπα η παλλόμενη στήλη αέρα βρίσκεται έξω από το σώμα της. Στο φλάουτο, η στήλη αέρα πάλλεται στο εσωτερικό μέρος του σωλήνα που αποτελεί το σώμα του οργάνου. Τι σχέση έχουν όμως τα αερόφωνα με τα πνευστά; Τα πνευστά είναι και αυτά αερόφωνα, παράγουν δηλαδή τον ήχο τους με τον αέρα, αλλά χρειάζεται η «πνοή» του εκτελεστή. Ο εκτελεστής φυσάει σε αυτά προκαλώντας την κίνηση του αέρα. Σύμφωνα με τα παραπάνω, το ακορντεόν είναι αερόφωνο αλλά δεν μπορούμε να το αποκαλέσουμε πνευστό. Ας δούμε όμως σε ποιες κατηγορίες μπορούμε να κατατάξουμε τα πνευστά μουσικά όργανα. Οι κατηγορίες προκύπτουν από τον τρόπο με τον οποίο εκκινείται η δόνηση της στήλης του αέρα. Το κλαρίνο (ή κλαρινέτο στη δυτική μουσική), το σαξόφωνο, η κρητική μαντούρα, η νησιωτική τσαμπούνα κ.ά. παράγουν τον ήχο τους με ένα επιστόμιο, πάνω στο οποίο έχει εφαρμοστεί μία γλωσσίδα ή αλλιώς καλάμι. Η γλωσσίδα είναι κατασκευασμένη από καλάμι κομμένο σε λεπτό

.!

τονιστείτε.. σ υν γάνου (σωλήνα). Το φλάουτο παίζεται πλάγια φυσώντας στο επιστόμιο που βρίσκεται στο σώμα του οργάνου στην ίδια ευθεία με τις τρύπες για τα δάχτυλα. Αυτός ο τύπος φλάουτου ονομάζεται πλαγίαυλος. Υπάρχουν όμως και όργανα όπως η ποιμενική φλογέρα, που παίζεται φυσώντας στην μία του άκρη. Είναι ένας σωλήνας ανοιχτός και από τα δύο του άκρα. Αυτός ο τύπος φλάουτου ονομάζεται ευθύαυλος. Τύπος φλάουτου και μάλιστα ευθύαυλος, είναι και η γνωστή μας σχολική φλογέρα της οποίας η ορθή ονομασία είναι φλάουτο με ράμφος ή φλάουτο ντόλτσε. Ο αέρας κατευθύνεται σε μία

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

κόχη του οργάνου ακολουθώντας μία προκαθορισμένη διαδρομή που περνάει μέσα από το επιστόμιο. Το επιστόμιο βρίσκεται στο ένα άκρο του σωλήνα και έχει την μορφή «τάπας», αφήνοντας ένα μικρό λούκι για να περνά ο αέρας. Η άκρη του έχει κοπεί λοξά για να διευκολύνει τα χείλη να εφαρμόζουν επάνω του. Τα πνευστά όργανα με τη σειρά τους μπορούν να διαχωριστούν σε υποκατηγορίες σύμφωνα με επιπλέων κριτήρια. Για παράδειγμα ανάλογα με τη μορφή του σώματός τους μπορούν να χωριστούν σε κωνικά ή κυλινδρικά. Επίσης σε όργανα με επιστόμιο ή χωρίς, με οπές ή χωρίς, χρωματικά ή διατονικά κ.λπ.. ■

47

Γιάννης Ξηντάρας

Τα παιδιά (μας) τα αγαπάμε. Τα παιδιά (μας) θέλουμε να είναι ευτυχισμένα. Θα κάναμε τα πάντα για τα παιδιά (μας). Κι όμως ακόμα κι έτσι είναι αρκετές φορές που ερχόμαστε σε αδιέξοδο. Οι σχέσεις διαταράσσονται, στο προσκήνιο εμφανίζεται ο θυμός και τότε... Ας ξεκινήσουμε αναγνωρίζοντας ότι η παραπάνω κατάσταση, αν και ποτέ δεν είναι ευχάριστη,

48

είναι συχνή και μάλλον φυσιολογική. Ποτέ η ζωή μας δεν μπορεί να είναι μέλι – γάλα, κατά συνέπεια ούτε και οι σχέσεις μας. Πρώτο βήμα για την επανάκαμψη στην ομαλότητα είναι η αποδοχή του «προβλήματος». Να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματά μας γύρω από αυτό – και το ίδιο να κάνουμε και για τα παιδιά. Δεύτερο βήμα είναι να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας αυτό που νοιώθουμε – σε μια συνθήκη όσο το δυνατόν πιο ισότιμη. Δηλαδή και εμείς να εξηγήσουμε στο παιδί τι νοιώθουμε και σε εκείνο να δώσουμε το χώρο για να εκφράσει τι σκέφτεται και πώς νιώθει. Τρίτο βήμα: Ποτέ να μην παραλείπουμε να αναφερόμαστε στο «πόσο πολύ τα αγαπάμε», ακόμα κι όταν μας θυμώνουν, ακόμα κι όταν μας πληγώνουν, (εξάλλου ποτέ δεν πρόκειται να πάψουμε να τα αγαπάμε, οπότε γιατί να το κρύψουμε;). Τέταρτο βήμα: Μια κοινή δραστηριότητα μετά από ένα καβγα(δάκι) ξαναδίνει στην ομάδα/οικογένεια/σχέση την αίσθηση της σταθερότητας και της συνέχειας – το μήνυμα δηλαδή ότι «είμαστε εδώ, είμαστε μαζί, ακόμα κι όταν διαφωνούμε, ακόμα κι όταν θυμώνουμε». Κάτι τέτοιο προστατεύει τα παιδιά από μια αδιόρατη, μη λεκτική απειλή, αλλά ανακουφίζει εξίσου και τους γονείς, η επιστροφή στην οικογενειακή κανονικότητα. Τα προβλήματα είναι αναπόφευκτα... έτσι είναι η ζωή. Ας τα αντιμετωπίσουμε! ■

1) Ακούστε το παιδί σας. Να είστε πάντοτε διαθέσιμοι για διάλογο.

2) Να είστε ευγενικοί. Μην εμποδίζετε τον εαυτό σας να δείχνει στοργή, αρκεί να μην φέρνετε το παιδί σας σε δύσκολη θέση μπροστά σε φίλους.

3) Εμπλακείτε στη ζωή του παιδιού σας και παρακολουθήίστε τις ακαδημαϊκές του επιδόσεις. Η συμμετοχή σας είναι το ίδιο σημαντική ή ακόμα περισσότερο απ' ότι ήταν κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας.

4) Προσπαθήστε να γνωρίσετε τους φίλους του παιδιού σας. Είναι ο μόνος τρόπος να καταλάβετε καλύτερα τη συμπεριφορά του.

5) Να είστε σταθεροί. Θέστε όρια και δημιουργήστε ξεκάθαρους κανόνες.

6) Αποφύγετε τον υπερβολικό έλεγχο και μην είστε πολύ αυταρχικοί. Η αυτονομία είναι απαραίτητη για να ωριμάσει ο/η

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

έφηβος. Δώστε στο παιδί σας το περιθώριο, ώστε να αποκτήσει αυτοεκτίμηση και να παίρνει αποφάσεις χωρίς να ζητάει συνεχώς τη συμβουλή σας.

7) Καθοδηγήστε το παιδί σας στις πιο δύσκολες αποφάσεις. Δεν είναι αρκετά έτοιμο: να προγραμματίσει, να θέσει προτεραιότητες, να οργανώσει τις σκέψεις του, να ελέγξει τις παρορμήσεις του και να σκεφτεί τις συνέπειες των πράξεών του.

8) Να είστε ρεαλιστές: οι προσδοκίες σας δεν πρέπει να είναι ούτε υπερβολικά μεγάλες αλλά ούτε και ελάχιστες.

9) Βοηθήστε το παιδί σας να γίνει ένας ευαίσθητος και υπεύθυνος πολίτης. Βοηθήστε το να βελτιώσει το σεβασμό του για τον καθένα, ανεξαρτήτως φυλής, κοινωνικής τάξης ή θρησκεύματος.

10) Αγαπήστε το παιδί σας χωρίς όρους, ειδικά όταν κάνει λάθη. ■

49

Βασιλική Μαργέτη

Έφτασαν οι Απόκριες! Μάσκες, αποκριάτικα κοστούμια, σερπαντίνες, αποκριάτικοι χοροί, εύθυμη διάθεση γλεντιού, καρναβάλι… Όλα αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα με την περίοδο της Απόκριας! Αυτό όμως που προκαλεί έντονο ενδιαφέρον και αξίζει να σχολιαστεί είναι το γεγονός ότι οι πρώτες αποκριάτικες στολές, εκείνες των παιδικών χρόνων, δεν ξεχνιούνται εύκολα! Πιο συγκεκριμένα, αυτό που μένει χαραγμένο στη μνήμη είναι τα συναισθήματα χαράς και έντονου ενθουσιασμού για τη στολή και για όλα τα συνοδευτικά αξεσουάρ της και επιπλέον, η ευκολία με την οποία ένα παιδί «μπαίνει στο ρόλο» του ήρωα που υποδύεται για όση ώρα φοράει τη στολή του! Τι ιδιαίτερο έχει, λοιπόν, μια αποκριάτικη στολή για το άτομο που την φοράει και ποια είναι τα «μυστικά» που αποκαλύπτει για τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του; Η ψυχολογία της Απόκριας! Πολλοί ειδικοί ερευνητές πιστεύουν ότι η επιλογή της αποκριάτικης στολής δεν γίνεται τυχαία, όπως συνήθως νομίζουμε. Και, ενώ έχουμε την εντύπωση ότι κρυβόμαστε πίσω από την αποκριάτικη μάσκα μας, στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Όταν επιλέγουμε μια αποκριάτικη στολή, στην ουσία, βιώνουμε ένα κομμάτι της φαντασίας μας και φανερώνουμε στους άλλους καλά κρυμμένες πτυχές του εσωτερικού μας κόσμου/ εαυτού. Κατά μια έννοια, εκφράζουμε μια πλευρά του εαυτού μας, συνήθως πιο δημιουργική και απελευθερωμένη, η οποία έχει την ανάγκη να εκδηλωθεί. Μπορεί να έχει τη μορφή μιας κρυφής επιθυμίας, ενός καταπιεσμένου και βασανιστικού φόβου ή ακόμα, μιας δημιουργικής εκτόνωσης από την καθημερινή καταπίεση των υποχρεώσεων. Είναι γεγονός ότι η καθημερινότητα και οι απαιτητικοί της ρυθμοί, οι συσσωρευμένες ευθύνες στο σπίτι και στην εργασία, απαιτούν την απόλυτη προσοχή και αφοσίωση και για τον λόγο αυτό, ο χρόνος

50

χαλάρωσης που διαθέτει κανείς είναι αυστηρά περιορισμένος. Στη διάρκεια της Απόκριας, λοιπόν, δίνεται σε όλους η ευκαιρία να εξερευνήσουν, με ασφάλεια και καθόλου ριψοκίνδυνα, μια διαφορετική πλευρά του εαυτού τους και να «υποδυθούν» για λίγο κάτι ασυνήθιστο και ξεχωριστό…! Η «απομυθοποίηση» της μάσκας! Μήπως είναι εσφαλμένη η εντύπωση που υπάρχει σχετικά με τις αποκριάτικες μάσκες και, τελικά, αυτό που αποκαλύπτουν είναι πιο σημαντικό από αυτό που προσπαθούν να κρύψουν; Σύμφωνα με σχετικές θεωρητικές αναλύσεις, η αποκριάτικη μεταμφίεση: 1) Eκδηλώνει μια εσωτερική ανάγκη επικοινωνίας με τους άλλους με έναν τρόπο πιο… διαφοροποιημένο και ξεχωριστό!

2) Aποδεσμεύει και απελευθερώνει το άτομο από φόβους, ανασφάλειες και καταπιεστικές αναστολές.

3) Kαθιερώνει μια ελευθερία προσωπικής έκφρασης και υπέρβασης.

4) Eπιτρέπει στο «παιδί» που κρύβεται μέσα μας να αναδυθεί.

5) Ξεδιπλώνει κρυμμένες πτυχές του εαυτού.

6) Αποτελεί τρόπο εκτόνωσης των βαθύτερων ψυχικών-συναισθηματικών αναζητήσεων.

7) Επιτρέπει τον πειραματισμό με διάφορους ρόλους. Ανακαλύψτε τι κρύβεται πίσω από τις αποκριάτικες στολές! Ήρθε η ώρα να μάθετε περισσότερα για το αποκριάτικο κουστούμι που σκέφτεστε να φορέσετε φέτος τις Απόκριες ή που έχετε ήδη φορέσει τα προηγούμενα χρόνια!

1) Κοστούμια «τρόμου»: Τα ζόμπυ, οι βρικόλακες, οι σκελετοί και άλλα τέτοια τέρατα φανερώνουν

4) Κοστούμια «comic ηρώων και cartoon»: Οι στολές κλόουν και όλες οι όμοιές τους συμβολίζουν κάτι το εκκεντρικό, ιδιότροπο, παιχνιδιάρικο και νεανικό. Φανερώνουν την ανάγκη των ανθρώπων να ξεφύγουν από την καθημερινή τους σοβαρότητα και να νιώσουν πιο… παιδιά! Μάλιστα, κάποιοι ήρωες των cartoons έχουν αποκτήσει, με τα χρόνια, μια ισχυρή προσωπικότητα η οποία έχει ταυτιστεί απόλυτα με το όνομά τους, όπως για παράδειγμα, ο Bugs Bunny, ο οποίος έχει κατοχυρώσει πια τη φήμη του χαριτωμένου και γεμάτου αυτοπεποίθηση κατεργάρη!

5) Κοστούμια «του κακού»: Τα κουστούμια που παρουσιάζουν κάτι υποχθόνιο, σκοτεινό και διαβολικό δίνουν σε κάποιον τη δυνατότητα να εκφράσει τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού του χωρίς ενοχές! Επιπλέον, κάποια άτομα χρησιμοποιούν (συνειδητά ή ασυνείδητα) τα κουστούμια αυτά σαν έναν τρόπο για να απομακρύνουν ή να αποφύγουν κάποιον/ους ή για να απομονωθούν… κάτι που φανερώνει πιθανά σημάδια ανασφάλειας και υποδεικνύει ένα σχετικό εσωτερικό άγχος σχετικά με θέματα που αφορούν στις διαπροσωπικές σχέσεις.

την προτίμηση κάποιου να διασκεδάζει με οτιδήποτε μακάβριο, αλλόκοτο και γκροτέσκ.

2) Κοστούμια «αθωότητας»: Οι νεράιδες και οι πριγκίπισσες αντιπροσωπεύουν μια «κρυμμένη» νοσταλγία για τη νιότη, τη χαμένη αθωότητα και την παιδική αφέλεια και μια εσωτερική επιθυμία για επιστροφή σε μια πιο ασφαλή και απλοϊκή εποχή.

3) Κοστούμια «ζώων»: Γενικά, τα ζώα αντιπροσωπεύουν τα βασικά ένστικτα. Πιο συγκεκριμένα όμως, κάθε ζώο διαθέτει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που υπογραμμίζουν τη μοναδικότητά του. Για παράδειγμα, το λιοντάρι συμβολίζει την εξουσία και την αυτοπεποίθηση, ο σκύλος την αφοσίωση και την πίστη στα οικεία πρόσωπα, η αρκούδα τη σωματική δύναμη και την υπεροχή, η καμηλοπάρδαλη τη γαλήνη και την εσωτερική ηρεμία, η γάτα τον αισθησιασμό και την αυτονομία. Τα κοστούμια ζώων μπορεί να αντιπροσωπεύουν κάποια από τα φανερά ή κρυμμένα χαρακτηριστικά της ταυτότητας κάποιου ή εκείνα τα χαρακτηριστικά που κανείς θαυμάζει και θα επιθυμούσε να έχει!

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

6) Κοστούμια «σεξουαλικού περιεχομένου»: Κοστούμια με σεξουαλικό θέμα και περιεχόμενο αντιπροσωπεύουν τον αισθησιασμό, τον ερωτισμό και τη σεξουαλικότητα. Υποδεικνύουν ότι το άτομο, πιθανόν, αρέσκεται στο να αποτελεί το «κέντρο της προσοχής» όλων!

7) Κοστούμια «celebrities»: Τα κοστούμια των διασημοτήτων φανερώνουν την επιθυμία κάποιου να δείξει τις γνώσεις του για τα επίκαιρα θέματα, το πόσο ενημερωμένος είναι ή και να φανερώσει κάποια ενδιαφέροντά του, όπως μουσική ή κινηματογράφος. Επιπλέον, ένα κοστούμι «celebrity» είναι πιθανό να αντιπροσωπεύει κάποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας του ατόμου που το φοράει ή και να σατιρίζει συγκεκριμένα κοινωνικά θέματα τα οποία συνδέονται με την εικόνα του «celebrity» όπως για παράδειγμα, ευφυία, δύναμη, επαναστατικότητα, θέματα ηθικής και διαφθοράς κ.λπ..

8) Κοστούμια «super-ηρώων»: Τα κουστούμια με τέτοιο θέμα υποδεικνύουν ότι κάποιος διαθέτει ακόμα την επιθυμία και την έντονη διάθεση να σώσει τον κόσμο και να νικήσει το κακό, όπως όταν ήταν παιδί! Φαίνεται ότι του προσφέρει ικανοποίηση όταν νιώθει παντοδύναμος, δυνατός, θαυμαστός και αξιοσέβαστος. ■ www.psy-therapy.gr

51

Ελένη Αναγνωστοπούλου

Όλοι έχουμε νιώσει το μυαλό μας να μπλοκάρει σε μια στιγμή που χρειάζεται να πάρουμε μια σημαντική απόφαση ή να αδειάζει όταν πρέπει να παραδώσουμε ένα έργο σε μια συγκεκριμένη προθεσμία. Πολλές φορές ο νους μας βιώνει το απόλυτο κενό προσπαθώντας να βρει απάντηση, να δώσει λύσει λύση σε κάτι που μας προβληματίζει ή να επινοήσει κάτι που χρειάζεται άμεσα. Για τους ανθρώπους σε δημιουργικές θέσεις, η έμπνευση και η δημιουργικότητα είναι το παν. Η επιτυχία τους βασίζεται στην ανάδυση, τη μορφοποίηση και κυρίως την σταθερή ροή ιδεών για την υλοποίηση του έργου τους. Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές που οι ιδέες φαίνεται να στερεύουν και το μυαλό στέκεται άδειο και ανήμπορο μπροστά στην πρόκληση της δημιουργικότητας λες και έχει υποστεί κάποιο σατανικό ξόρκι νοητικής παράλυσης. Η αίσθηση αυτή είναι γνωστή σε όλους όσοι ασχολούνται με τη δημιουργία. Ο συγγραφέας κοιτάζει απελπισμένος το κενό χαρτί, ο γλύπτης το ακατέργαστο κομμάτι μάρμαρο, ο ζωγράφος τον λευκό του καμβά, ο συνθέτης το άδειο πεντάγραμμο, ο προγραμματιστής την επόμενη γραμμούλα στην οθόνη του υπολογιστή του... Όμως αυτό το “δημιουργικό μπλοκάρισμα” αφορά γενικότερα και οποιονδήποτε αναζητά δημιουργικές λύσεις σε ένα πρόβλημα ή μία κατάσταση, δηλαδή πρακτικά όλους μας! Ο καθένας μας, μπορεί να νιώσει αυτό το μούδιασμα, το άδειασμα, την διανοητική ακινησία, ανεξάρτητα από το τι κάνει και σε ποιό αντικείμενο εργάζεται. Πόσες φορές μας έχει τύχει να προσπαθούμε να θυμηθούμε ένα όνομα, να το νιώθουμε να “γαργαλάει την άκρη της γλώσσας μας” αλλά είναι αδύνατον να το φέρουμε στο μυαλό μας; Και ξαφνικά, συνήθως σε μια στιγμή χαλαρότητας, ξεπηδά από το πουθενά του νου μας η πολυπόθητη πληροφορία. Πόσοι εργαζόμενοι μπλοκάρουν νοητικά όταν πρέπει να κάνουν κάτι που απαιτεί νοητική συγκέντρωση και συν-

52

δυαστική σκέψη; Πόσοι μαθητές, εξαιρετικά προετοιμασμένοι, πηγαίνουν να γράψουν στις εξετάσεις τους αλλά εκείνη τη στιγμή φαίνεται να έχουν ξεχάσει όλα όσα πάσχιζαν να μάθουν τις προηγούμενες μέρες; Πόσοι γονείς σηκώνουν ψηλά τα χέρια όταν πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά τους να καταλάβουν πράγματα που οι ίδιοι γνωρίζουν αλλά δυσκολεύονται να τα εκφράσουν κατάλληλα πάνω στην ένταση της στιγμής; Οι απαντήσεις μας διαφεύγουν, οι λύσεις απομακρύνονται, οι προθεσμίες και οι ευκαιρίες χάνονται και, ενώ οι επιπτώσεις μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι μηδαμινές, κάποιες φορές μπορεί να είναι ακόμα και ολέθριες! Το αντίδοτο που προτείνεται, συνήθως, από τους ειδικούς για το δημιουργικό μπλοκάρισμα –και με την προϋπόθεση ότι είναι εφικτό να εφαρμοστεί στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο που βρισκόμαστε–, είναι να αποκοπούμε προσωρινά από την διαδικασία, διακόπτοντας την τρέχουσα νοητική μας λειτουργία. Ένα μικρό διάλειμμα, μια βόλτα ή ακόμα και ένας σύντομος ύπνος έχει αποδειχθεί πως είναι ικανά να βοηθήσουν τον εγκέφαλό μας να ξεμπλοκάρει και να επανεκκινήσει, κατά κάποιο τρόπο, τη δημιουργική διαδικασία. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Έχω αναφερθεί επανειλημμένως, από την συγκεκριμένη στήλη, στον μηχανισμό του στρες και στο τί ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο αλλά και στο σώμα μας όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση στρες, όπου το μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου μας ή ο λεγόμενος “συναισθηματικός” μας εγκέφαλος, αναλαμβάνει να μας προειδοποιήσει και να μας προφυλάξει από έναν πραγματικό κίνδυνο ή από έναν υποθετικό κίνδυνο που προσλαμβάνει ως πραγματικό. Κατά τη διαδικασία αυτή, ο συναισθηματικός μας εγκέφαλος μπορεί κυριολεκτικά να μπλοκάρει τον γνωσιακό, “λογικό” μας εγκέφαλο, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εξεύρεση δημιουργικών λύσεων, την ανάδυση λογικών συσχετι-

σμών, την αξιολόγηση κ.λπ. Μοιάζει, δηλαδή, σαν το αρνητικό συναίσθημα να περιορίζει ή ακόμα και να φιμώνει το μυαλό μας. Επιπλέον, το στρες που βιώνουμε εκείνη τη στιγμή μπορεί να μη γίνεται καν αντιληπτό συνειδητά. Αν, για παράδειγμα, πρέπει να προλάβω μια προθεσμία στη δουλειά μου, από την οποία εξαρτάται η προαγωγή μου ή ακόμα και το μέλλον της ίδιας της θέσης στην εργασία μου, είναι εύκολο να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός του στρες ακόμα και αν εγώ δεν το καταλαβαίνω. Ταυτόχρονα μπορεί να με πιέζουν έμμεσα αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις όπως, αγωνία για το μέλλον το δικό μου και της οικογένειάς μου ή για το δάνειο που κινδυνεύει να μην αποπληρωθεί αν χάσω αυτή τη δουλειά κ.λπ. Το μυαλό μου θα προσπαθήσει να βρει λύσεις αλλά, υπό το κράτος της συναισθηματικής πίεσης, το πιθανότερο είναι πως θα ζοριστεί πολύ ή και θα μπλοκάρει εντελώς, προσθέτοντάς μου επιπλέον άγχος. Σ’ αυτήν την περίπτωση, το αντίδοτο της αποστασιοποίησης μπορεί να βοηθήσει καθώς, οποιαδήποτε διακοπή από την παρούσα συναισθηματική φόρτιση μπορεί να ηρεμήσει προσωρινά τον συναισθηματικό μας εγκέφαλο, επιτρέποντας έτσι στον λογικό να βρει τις απαντήσεις που αναζητά. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι πολλές από τις μεγαλύτερες ιδέες των επιστημόνων

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

και τα αριστουργήματα καλλιτεχνών έχουν προκύψει κατά τη διάρκεια χαλαρών στιγμών ή ενός ύπνου των εμπνευστών τους. Μεταξύ αυτών, ο Άλφρεντ Άινστάιν, ο οποίος εμπνεύστηκε τη θεωρία της σχετικότητας κατά τη διάρκεια ενός σύντομου ύπνου του και ο Γερμανός συνθέτης Ρίχαρντ Βάγκνερ που ισχυριζόταν πως ολόκληρη η μουσική σύνθεση της περίφημης όπεράς του "Τριστάνος και Ιζόλδη" προήλθε από ένα όνειρό του. Τί γίνεται όμως αν, την στιγμή που καλούμαστε να βρούμε απαντήσεις και λύσεις, δεν έχουμε την δυνατότητα να πάρουμε έναν σύντομο υπνάκο; Φανταστείτε έναν μαθητή την ώρα των πανελλαδικών εξετάσεων, κυριευμένο από το στρες και ανήμπορο να θυμηθεί όλα αυτά που διάβαζε όλο το χρόνο, ξαφνικά να σκύβει μπροστά στο γραπτό του και να αρχίζει να ροχαλίζει, ελπίζοντας πως θα ξυπνήσει αρκετά έγκαιρα και με καθαρό νου, ώστε να θυμηθεί τις κρίσιμες απαντήσεις! Η αποστασιοποίηση από το πρόβλημα δεν είναι πάντα εφικτή και τότε, είτε θα ζοριστεί κάποιο τμήμα του εγκεφάλου μας για να μας βγάλει από τη δύσκολη θέση, είτε θα αποτύχουμε. Η πραγματική λύση βρίσκεται στην αποτελεσματική αποφόρτιση του στρες και στην χαλάρωση του συναισθηματικού εγκεφάλου μας, που θα επιτρέψει στις δημιουργικές απαντήσεις να αναδυθούν αβίαστα. Ένας εκπληκτικός τρόπος αποφόρτισης του στρες, συνειδητού ή μή, είναι οι Τεχνικές Συναισθηματικής Απελευθέρωσης, γνωστές ως EFT (Emotional Freedom Techniques). Οι τεχνικές αυτές, που χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο, αποφορτίζουν απλά και γρήγορα τα αρνητικά συναισθήματά μας, επιτρέποντας στο λογικό νου μας να ξεμπλοκάρει και να βρει τις κατάλληλες απαντήσεις και λύσεις ή τις δημιουργικές ιδέες που αναζητούμε. Για άλλη μια φορά το κλειδί της επιτυχίας φαίνεται να βρίσκεται στα συναισθήματα και στην αρμονική σχέση συναισθηματικού και λογικού εγκεφάλου. Μάλιστα, πρόσφατα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα πρωτότυπο βιβλίο για το θέμα αυτό από έναν, κορυφαίο στο είδος του, εφαρμοστή της μεθόδου. Ο Υπάτιος Βαρελάς, στο εξαιρετικό του βιβλίο “EFT Τεχνικές Συναισθηματικής Απελευθέρωσης”, εξηγεί με πολύ ωραίο και κατανοητό τρόπο τί ακριβώς συμβαίνει με τα αρνητικά μας συναισθήματα και πώς μας επηρεάζουν σε κάθε βήμα της ζωής μας. Οι πληροφορίες που παρέχονται στο βιβλίο αποτελούν μια πλήρη εισαγωγή στην μέθοδο του EFT, την οποία μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιήσει για να βγει από πάσης φύσεως συναισθηματικά αδιέξοδα. Απενοχοποιώντας και κατανοώντας τα συναισθήματά μας μπορούμε να λειτουργήσουμε καλύτερα σε όλους τους τομείς και να νιώσουμε πραγματικά καλά, ώστε να πορευθούμε από την άγνοια και την αδυναμία προς την γνώση και την δύναμη! ■

53

Αλεξάνδρα Κοφινιώτη

Είμαι στη συμπρωτεύουσα και απολαμβάνω τον ήλιο στην παραλία της. Τίποτα δεν μπορεί να μου χαλάσει την ηρεμία. Άλλωστε είμαι μακριά από την καθημερινή ρουτίνα μου. Τίποτα δεν μπορεί να μου κλέψει την χαρά. Τίποτα δεν μπορεί να μου αποσπάσει την προσοχή. Ή μάλλον μπορεί να μου την αποσπάσει; Κι όμως τα κατάφερε. Ένα μικρό μαλλιαρό πλασματάκι που είχε ξεφύγει από τον ιδιοκτήτη του και έκανε χαρούμενο βόλτες γύρω από τον Λευκό Πύργο. Έτρεχε, πηδούσε σαν λαγουδάκι, κυνηγούσε τα περιστέρια, κυνηγούσε τα παιδάκια και χαιρόταν όπως χαίρονται και εκείνα. Και ενώ χάζευα το μικρό σκυλάκι ξαφνικά είδα έναν κύριο να ψάχνει και να κρατάει το λουρί στο χέρι του.

54

Δεν ήθελε και πολύ να καταλάβεις ότι ήταν ο ιδιοκτήτης του. Του φώναξα και από εκεί που στο πρόσωπο του ήταν ζωγραφισμένη η αγωνία ξαφνικά λες και όλα άλλαξαν μόλις αντίκρισε το μικρό του. Η χαρά του ήταν μεγάλη. Αν δεν την δεις δεν μπορείς να την περιγράψεις με λόγια αυτή την εικόνα. Μου είπε: Σας ευχαριστώ. Η Λίζα είναι η ζωή μου… ΄Ετσι έμαθα και το όνομά της. Γυρίζοντας αργά το απόγευμα και αφού είχα παρατηρήσει ότι πολλοί ήταν εκείνοι που κρατούσαν από ένα κατοικίδιο στα χέρια και έκαναν «χαλαρά» όπως λένε και οι Θεσσαλονικείς την βόλτα τους, μου ήρθε η είδηση ότι τρία μικρά πλασματάκια είχαν γεννηθεί και τα δυο έψαχναν για οικογένεια. Η αλήθεια ήταν ότι δεν το σκέφτηκα καθόλου. Η ιδέα και μόνο ότι θα έμπαινε στη ζωή μου, στη ζωή μας ένα καινούργιο πλασματάκι σε συνδυασμό με το πόσο καλό θα έκανε στα παιδιά μου η επαφή με ένα κατοικίδιο, με έκανε να γελάω συνέχεια και μου έδωσε έναν άλλο αέρα. Είπα κατευθείαν ΝΑΙ και άρχισε όλη η οικογένεια να μπαίνει σε ρυθμούς προγραμματισμού, προμήθειας εξοπλισμού αλλά και μεγάλης αγωνίας μέχρι να έρθει. Πέρασαν 20 ημέρες από εκείνη την απόφαση και εκείνο το βράδυ στο λιμάνι αντίκρισα δυο ματάκια και ένα κορμάκι που έτρεμε και από φόβο και από κρύο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το πώς αισθάνθηκα όταν την πήρα αγκαλιά και την τύλιξα στην κουβερτούλα της. Η σιγουριά που αισθάνθηκε στην αγκαλιά μου ήταν το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε να μου χαρίσει. Ένιωθα ότι κρατούσα πάλι τα μωρά μου. Σ’ αυτό το σημείο θα επικαλεστώ τα λόγια της κ. Αλεξάνδρας Καππάτου (Ψυχολόγου -Παιδοψυχολόγου), η οποία λέει ότι, η σχέση

του παιδιού με τα ζώα είναι παλιά, βαθιά και γεμάτη μυστικά. Μιλούν τελείως διαφορετικές γλώσσες και παρ’ όλα αυτά επικοινωνούν θαυμάσια. Σίγουρα η παρουσία ενός ζώου στη ζωή του παιδιού μπορεί να συμβάλει θετικά στη σωστή του ανάπτυξη. Το ζώο γίνεται φίλος, σύντροφος και συνένοχός του στις ζαβολιές. Το ζώο προσφέρει την αίσθηση της ελευθερίας, είναι πιο γρήγορο, πιο ελαφρύ, ακούραστο και το πεδίο δράσης του φαντάζει ατελείωτο. Το παιδί δεν βλέπει το ζώο ως υποκατάστατο φίλου ή αδελφού. Το βλέπει ως μια ύπαρξη που καλύπτει ανάγκες του, χωρίς να το κρίνει. Το ζώο είναι ένας συνομιλητής με άκρως ιδιαίτερα προσόντα. Είναι ο υπομονετικός ακροατής που δεν βρίσκει καμιά ιστορία ακατανόητη ή ανιαρή, που δεν διακόπτει για να ρωτήσει κάτι ούτε παρεμβαίνει. Ακούει τα πάντα και μ’ ένα γρύλισμα ή ένα κούνημα των αφτιών του φανερώνει ότι η ιστορία του άρεσε. Δείχνει κατανόηση για τους κακούς βαθμούς, αλλά και για την ακεφιά, χωρίς να του ζητά εξηγήσεις. Το ζώο είναι ο

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

προστάτης και δίνει δύναμη στο παιδί με την παρουσία του. ΄Εχει απόλυτα δίκιο. Η ζωή μας άλλαξε. Το γέλιο είναι σε καθημερινή βάση στο σπίτι μας. Η χαρά του και η τρέλα του όταν μας βλέπει δεν περιγράφεται. Απορώ πως τα πετάνε στα σκουπίδια, πως τα κακοποιούν. Μας προσφέρει τόσα πολλά χωρίς να ζητάει. Λίγο νερό, λίγη τροφή και ένα χάδι και η ουρίτσα του κουνιεται πιο γρήγορα από υαλοκαθαριστήρα από την χαρά και την ευγνωμοσύνη του. Άλλαξε η ζωή μας. Άλλαξε η ζωή μου. Πιστεύω ότι όλοι μπορούμε χωρίς υπερβολές να υιοθετήσουμε ένα πλασματάκι και να το βοηθήσουμε. Η ποιότητα ζωής και των δυο μας σίγουρα θ αλλάξει προς το καλύτερο. Ο δικός μας θησαυρός λέγεται ΄Ελμα, είναι θηλυκό, είναι 2,5 μηνών, είναι ένα πλάσμα γεμάτο αγάπη στο βλέμμα του και το λατρεύουμε. Σκεφτείτε το… ■

55

Πέγκυ Ρέππα

Mε αφορμή την 5η Οκτωβρίου ως ημέρα «Εκπαιδευτικών» θα ήθελα να καταθέσω τις σκέψεις μου για ποια στοιχεία συνιστούν έναν καλό δάσκαλο.

1) Απαιτείται γνωστική επάρκεια αλλά και γνώση των καθηκόντων του και των υποχρεώσεών του. Επίσης θα πρέπει να είναι γνώστης της παιδικής-εφηβικής και γονικής ψυχολογίας.

2) Θα πρέπει να κερδίζει και όχι να απαιτεί τον σεβασμό των μαθητών του.

3) Να εκπέμπει ενδιαφέρον και σεβασμό όχι μόνο για τους δυνατούς αλλά κυρίως για τους αδύναμους μαθητές.

4) Να απολαμβάνει τη διδασκαλία και να την αντιμετωπίζει σαν καπετάνιος που οδηγεί τους μαθητές στο ταξίδι της γνώσης.

56

5) Να είναι ευέλικτος και να προσαρμόζει το μάθημα στις ανάγκες και απαιτήσεις των μαθητών του.

6) Να είναι καλός ακροατής και να ενθαρρύνει τους μαθητές του.

7) Να μπαίνει συχνά στη θέση τους.

8) Να βλέπει στα μάτια των μαθητών του, τα μάτια των δικών του παιδιών.

9) Μα πάνω απ’ όλα να ΑΓΑΠΑ τους μαθητές του όπως τα δικά του παιδιά.

10) Να έχει υπομονή και επιμονή.

11) Να συζητά μαζί τους θέματα σύγχρονου προβληματισμού και να τους περνά τα σωστά μηνύματα.

12) Να εφαρμόζει την τεχνολογία και να διαχειρίζεται σοφά τον πλούτο του διαδικτύου.

13) Να ενημερώνεται συνεχώς (π.χ. μέσω εκπαιδευτικών σεμιναρίων) για τις νέες εξελίξεις στην εκπαίδευση και στο αντικείμενο που διδάσκει.

14) Και όπως πολύ σωστά είπε ο τεράστιος Παλαμάς: «Σμίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές». Όλοι μαζί λοιπόν, γονείς και εκπαιδευτικοί να είμαστε σε εγρήγορση και ανά πάσα στιγμή να «αφουγκραζόμαστε» τα παιδιά μας. Τότε λοιπόν δεν θα έχουμε να φοβηθούμε τίποτα. Κλείνοντας διάβασα στον Καζαντζάκη το εξής: «Το χρέος και το κέρδος του αληθινού δασκαλου: να προσπαθήσει να μάθει ο,τι μπορεί από το μαθητή του, να μυριστεί κατά πού τραβά η νιότη και να πλωρίσει κατά κει κι αυτός την ψυχή του». ■

.!

τονιστείτε.. σ υν Ο Νίκος Καζαντζάκης με παιδιά.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

57

Μιχάλης Μεταξάς Ήταν απόγευμα ζεστό σχεδόν καλοκαιρινό, γαλανό όπως κάθε ανοιξιάτικο απόγευμα στην Αθήνα. Όμως τα χρόνια που με χωρίζουν από τότε και τα όσα μπορεί να συμβούν στη ζωή κάθε ανθρώπου, δυστυχώς την ακριβή ώρα και ημερομηνία να λησμονήσουν πέτυχαν, όχι όμως εκείνο το νεανικό χρώμα και την θαλπωρή της συζήτησης, που έγινε από δύο εφήβους -που την περίοδο εκείνη ( ’83 – ’85), εξέδιδαν το καθόλα καλλιτεχνικό και άκρως αιρετικό περιοδικό «ΡΣ»- και τον γέροντα ζωγράφο-συγγραφέα στο εργαστήρι του, σ’ ένα στενό (Γουέμπστερ 6) κάτω απ΄ την βαριά σκιά της Ακρόπολης. Ο Γαλαξιδιώτης ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου δεν βρίσκεται εδώ και 32 χρόνια στη ζωή.

58

Οι συνομιλητές του ο Μιχάλης Μεταξάς και ο Βασίλης Γιάτσης έχουν τον δρόμο τους τραβήξει, μα πάντα παραμένουν πιστοί κι αγαπημένοι, κοινωνοί κοινών ιδεών και των ίδιων εφηβικών ιδανικών. Η συνομιλία που ακολουθεί -σε έντυπη μορφή- καταγράφηκε σ΄ ένα παλιό και διόλου επαγγελματικό κασετόφωνο. Ένα βράδυ καθώς ψαχούλευα τις αναμνήσεις μου μέσα σε μια κασετοθήκη σχεδόν ανέγγιχτη εδώ και πολύ καιρό ξέθαψα μια μαυροκόκκινη MAXELL κασέτα των ’90. Στο πρώτο άκουσμα -μετά από τόσο καιρό- μού δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι τρία φαντάσματα συνομιλούν για ποίηση, ποιητές, ζωγράφους, ζωγραφική και πολιτική. Το φάντασμα του ζωγράφου που δεν ζει πια και των δύο εφήβων που χρόνια τώρα δεν υπάρχουν. Αμέσως απομαγνητοφώνησα την κασέτα και άρχισα να σκέφτομαι πώς και πού να τη δημοσιεύσω. Μου δόθηκε η ευκαιρία λοιπόν μέσω του STIGMA. Σήμερα ακόμα πιο ευσυγκίνητος άκουσα την ίδια κασέτα και ακόμα πιο βέβαιος θαρρώ πως αξίζει τον κόπο να διαβάσει κάποιος τις αγνές σκέψεις δύο εφήβων και του γέροντα ζωγράφου.

Δεν ήταν καινούργιο για το καινούργιο. Από κάπου έβγαινε. Από τη γαλλική γλώσσα. Β.Γ. Πιστεύετε δηλαδή ότι όλα βγαίνουν από κάποια προηγούμενα. Ο Ρεμπώ ήταν κάτι που ξέφευγε από τα όρια και αυτό που είπε: «Ν΄ αλλάξουμε τον κόσμο, ν΄ αλλάξουμε τη ζωή» ήτανε κάτι παρόμοιο μ΄ αυτό που είπε ο Μαρξ «Να μεταμορφώσουμε τον κόσμο» στέκονται δίπλα αυτά τα δύο. Ούτε ο ένας ούτε ο άλλος τον άλλαξαν δυστυχώς. Μ.Μ. Εσείς από τους λογοτέχνες που υπάρχουν σήμερα ποιον κρίνετε μεγαλύτερο; Τον όρο μεγάλο είναι δύσκολο να τον πει κανείς. Σήμερα μ΄ αρέσουν πολύ οι άνθρωποι οι οποίοι δεν είναι λογοτέχνες γράφουν π.χ. δοκίμια. Ας πούμε ένας τον οποίο έπρεπε προχθές να κάνουν ακαδημαϊκό και κάναν κάποιο ασήμαντο. Αυτός είναι ο Δημαράς. Μ.Μ. Για τον Καζαντζάκη τι γνώμη έχετε; Έζησα την εποχή που ζούσαν σύγχρονα ο Καζαντζάκης και ο Σικελιανός. Ο Σικελιανός ήταν ένας άνθρωπος που έκανε θέατρο αλλά το θέατρο που έκανε ο Καζαντζάκης ήταν απίθανο μπροστά σ΄ αυτό που έκανε ο Σικελιανός. Ο ένας ζούσε κάποια στιγμή την ποίησή του και πολύ έντονα τα χρόνια της Κατοχής και έγραψε και αντίσταση και ποιήματα που σφράγισαν την εποχή. Ο άλλος ο Καζαντζάκης συγκεντρωνόταν ο κόσμος και μίλαγε ο κόσμος γι΄ αυτόν και αυτός τους άκουγε. Μ.Μ. Πώς κρίνετε το γεγονός ότι αυτοί οι δύο είτε από ιδιομορφία, ιδιοτροπία ή επειδή θέλαν να γίνουν γνωστοί θέλανε να αναστήσουν έναν άνθρωπο και κάναν προσευχές, του δίναν το φιλί της ζωής κ.λπ.. Απ΄ ό,τι ξέρω αυτά είναι παραμύθια.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Μ.Μ. Για τον Βάρναλη τι γνώμη έχετε; Θαυμάσιος άνθρωπος, πολύ καλός φίλος, λαμπρός ποιητής αλλά δεν είναι το ανάστημα ούτε του ενός ούτε του άλλου. Μ.Μ. Όσον αφορά τον Καβάφη τον κρίνετε ως το μεγαλύτερο ποιητή που έβγαλε η Ελλάδα τον αιώνα αυτό;

σ υν

Μ.Μ. Την περίπτωση του Ρεμπώ πως την κρίνετε εσείς;

τονιστείτε..

.!

Βασίλης Γιάτσης

Δεν μπορώ να βάζω αυτές τις ετικέτες. Είναι μεγάλος ποιητής και δεν μπορείς να συγκρίνεις παραδείγματος χάριν τα αχλάδια με τα μήλα έχουν άλλη γεύση. Μ.Μ. Γιατί αν πούμε για τον Καβάφη, έχει δημιουργήσει την Αλεξανδρινή σχολή, κατάφερε να παραμερήσει μεγάλα ονόματα της εποχής όπως ήταν ο Παλαμάς, ο Σικελιανός. Σήμερα το λέτε αυτό εσείς οι νέοι. Τον καιρό τους δεν είχαν παραμεριστεί. Μ.Μ. Πώς κρίνετε εσείς τον Παλαμά που θεωρούσε τα ποιήματα του Καβάφη «ρεπορτάζ ανά τους αιώνες». Φυσικό είναι να πει κανείς και κουβέντες επιπόλαιες. Μ.Μ. Πάντως υπήρχε μια διαμάχη μεταξύ Αθήνας και Αλεξάνδρειας. Και η Αθήνα έχει να επιδείξει τους ήρωές της και η Αλεξάνδρεια. Β.Γ. Άσχετα με την τέχνη και όλα αυτά πώς βλέπετε το μέλλον του κόσμου; Μαύρο και άραχνο. Αν δεν πάψουμε να κάνουμε θεότητα την τεχνολογία θα βρεθούμε μια μέρα να έχουμε γίνει μπαρούτι όλοι. Γιατί η τεχνική, η επιστήμη η οποία δεν μπαίνει στην υπηρεσία του ανθρώπου αλλά των συνταγματαρχών για να μην πούμε των στρατηγών είναι φοβερό να ξοδεύονται τόσα χρήματα για εξοπλισμό και όχι για παιδιά που πεινάνε. Αν πάμε έτσι αλίμονό μας.

59

Β.Γ. Ποιο είναι το μέλλον σ’ αυτόν τον κόσμο όσο αφορά την τέχνη, την ζωγραφική; Έχετε κάποια σχέδια; Εγώ έχω ζήσει 80 χρόνια. Κανονικά θα μπορούσα να συνταξιοδοτηθώ τρόπος του λέγειν αλλά έβαλα μια υπερφίαλη προσπάθεια και τα γιόρτασα για να ξεχάσω και ξαναρχίζω φτου κι απ΄ την αρχή. Αν καταφέρω και ζήσω μερικά χρόνια ελπίζω να τα ζήσω αλλιώς. Μ.Μ. Πάντως στα έργα σας παίζει κύριο ρόλο η Αθήνα την οποία την έχετε ζήσει στις διάφορες εποχές και την επαναλαμβάνετε στα έργα σας. Μήπως αυτό το πράγμα θα μπορούσε να είναι μει-

60

ονέκτημα; Δεν είναι εντελώς επανάληψη. Αν δείτε στις 9 Απριλίου θα κάνω ένα πείραμα για να αποδείξω σε μια έκθεση στην Γκαλερί του Πιερίδη θα εκθέσω 2030 Αθήνες. Εκεί δα δείτε ότι κάθε Αθήνα έχει άλλη μορφή παρόλου που μοιάζει. Μ.Μ. Τον Μυταρά πώς τον κρίνετε ως ζωγράφο; Πολύ καλός. Είναι μορφωμένος έχει ταλέντο και ψάχνεται. Β.Γ. Να σας ευχαριστήσουμε που μας δεχτήκατε. Μ.Μ. Και να σας αδειάζουμε τη γωνιά.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Σπύρος Βασιλείου (Γαλαξείδι 1902 ή 1903 - Αθήνα 1985) Ζωγράφος, αγιογράφος, σκηνογράφος, χαράκτης και συγγραφέας. Από τα μαθητικά του χρόνια είχε φανερώσει την ιδιαίτερη κλίση του για την ζωγραφική που μπόρεσε αργότερα να την αναπτύξει σπουδάζοντας στην Αθήνα, χάρη στην οικονομική υποστήριξη των προκρίτων του τόπου του. Φοίτησε (1921-1926) στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δασκάλους του τον Αλέξανδρο Καλούδη και το Νικόλαο Λύτρα του οποίου η διδασκαλία για τη χρωματική ελευθερία τον επηρέασε αποφασιστικά. Τρία χρόνια μετά την αποφοίτησή του οργάνωσε (1929) στην Αθήνα την πρώτη ατομική του έκθεση και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, τότε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, διέκρινε ειλικρίνεια, δροσιά και ζωντάνια στα τοπία και τις προσωπογραφίες του. Το 1930 κέρδισε το Μπενάκειο Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τη φιλοτέχνηση σχεδίων που αφορούσαν την διακόσμηση βυζαντινού ναού. Το χρηματικό ποσό που συνόδευε το βραβείο τού επέτρεψε να ολοκληρώσει τις σπουδές του στην Ευρώπη. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα (1936 -1939) ο Βασιλείου ασχολήθηκε με την αγιογραφία. Ο Φώτης Κόντογλου θεώρησε τη δουλειά του πιστή στα βυζαντινά πρότυπα. Στην περίοδο της Κατοχής, ασχολήθηκε με την ξυλογραφία η επίδραση της οποίας φαίνεται στο πολύπλευρο έργο του.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Από πολύ νωρίς έδειξε το ενδιαφέρον του για την σκηνογραφία. Φιλοτέχνησε πάνω από 100 σκηνικά. Όμως πάνω απ΄ όλα ο Σπύρος Βασιλείου ήταν ζωγράφος. Μέσα απ΄ τη ζωγραφική του προσπάθησε να αποδώσει το ελληνικό στοιχείο με μια ποιητική πραγματικότητα. Διαλέγει το χώρο όχι μόνο ως φυσικό τοπίο αλλά και το τι συναισθήματα αυτό εμπεριέχει. Ο Βασιλείου φιλοτέχνησε θαλασσινά τοπία, την οικογενειακή ζωή, την Αθήνα του τότε και του τώρα, πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, η Ερέτρια, ο Μόλυβος κ.ά. αλλά και νεκρές φύσεις. Η ζωγραφική του χαρακτηρίζεται από ένα λαϊκίζον στοιχείο ενώ γενικά το έργο του είναι ένας ήρεμος, υποβλητικός φαινομενικά ασυνάρτητος κόσμος ρεμβασμού και αναπόλησης. Εξέθεσε έργα του στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Το 1960 με τον πίνακα «Φώτα και Σκιές» χάρισε στην Ελλάδα το Βραβείο Guggenheim. Ως συγγραφέας εξέδωσε μαζί με τον Αγήνορα Αστεριάδη «Τα παιδικά Σχέδια» και μόνος του το λεύκωμα «Γαλαξειδιώτικα Καράβια». ■

61

Ειρήνη Βρεττού

2002, Σάββατο πρωί. Ένα κοριτσάκι έχει πάρει την κουβέρτα από το κρεβάτι του και την έχει μεταφέρει στον καναπέ. Με μισόκλειστα μάτια ακόμα, ψάχνει το τηλεκοντρόλ της τηλεόρασης. Είναι ώρα για «Μίκι Μάους», όπως θα έλεγαν η μαμά και ο μπαμπάς! Έχω ταυτίσει την παιδική μου ηλικία με την φωνή του, την πιο οικεία φωνή, που ηχεί στο μυαλό μου ακόμη και σήμερα όταν βλέπω την αγαπημένη μου anime σειρά με "πρωταγωνιστή" τον ίδιο. Δεν είναι άλλος από τον ηθοποιό Αργύρη Παυλίδη, με αρκετές μεταγλωτίσεις στο ενεργητικό του, παραστάσεις, αλλά και σκηνοθεσίες τόσο σε θεατρικές σκηνές όσο και σε σειρές κινουμένων σχεδίων.

1) Σας γνωρίσαμε μέσα από τους χαρακτήρες και τα πλάσματα που έχετε κληθεί να υποδυθείτε σε μεταγλωττίσεις. Πώς νιώσατε την πρώτη φορά που μπήκατε στο στούντιο Cross για να κάνετε την πρώτη σας μεταγλώττιση; Με θυμάμαι να κατεβαίνω κάτι σκαλιά, με αυτό το απροσδιόριστο συναίσθημα του μετέωρου χρόνου, σαν αυτό πάνω στο φορείο λίγο πριν μπεις πρώτη φορά στο χειρουργείο. Δεν ξέρεις πώς είναι εκεί μέσα, αλλά ξέρεις πως όταν βγεις δεν θα είσαι όπως πριν. Μέσα στο μισοσκόταδο και σε κάτι αμήχανα ευγενικές καλησπέρες, βλέπω στην οθόνη τον Τζον Μπόι και τον Βασίλη Καΐλα μπροστά σε ένα μικρόφωνο. Τον Καΐλα τον είδα πρώτη φορά να παίζει μπάλα σε ένα άχτιστο οικόπεδο, στην Αγγελικής Χατζημιχάλη, στην Πλάκα. Ήμασταν γείτονες πιτσιρικάδες. Μπήκα και εγώ στην ομάδα. Είχαμε γήπεδο έναν ωραίο αρχαιολογικό χώρο στο Ζάππειο. Ο ρόλος που θα με δοκιμάζανε ήταν ο Μπεν, ο αδερφός του Τζον Μπόι και σε αυτήν την σκηνή πούλαγε μεταχειρισμένα αυτοκίνητα. «Έχεις δουλέψει σε μάντρα με μεταχειρι-

62

σμένα;» με ρώτησε ο σκηνοθέτης, όταν τελειώσαμε την εγγραφή. Ο Σπύρος Μηλιώνης. Του χρωστάω. Με είχε δει με τα παιδιά του στο θέατρο, έπαιζα τον Τομ Σώγιερ και έτσι άρχισαν όλα. Αγαπηθήκαμε πολύ γρήγορα και βεβαίως τον ταλαιπώρησα αρκετά. Μην μου δώσεις αέρα εμένα. «ΣΤΟΠ, ΣΤΟΠ», έχω ακόμα την φωνή του στα αφτιά μου. Πρωί - πρωί στην ΕΡΤ, χρόνια μετά, ξεψάρωτος πια, κουβαλώντας πολλά ξενύχτια πάνω μου στην εγγραφή... «ΣΤΟΠ, πάμε από την αρχή Αργύρη μου, παιδάκι ρεμπέτης δεν υπάρχει». Με τον Καΐλα φύγαμε μαζί από εκείνο, το ευλογημένο για εμάς, υπόγειο στην Ιπποκράτους, εκείνο το βράδυ. Και πήγαμε πολύ μακριά. Σε άλλα μικρόφωνα, σε θέατρα, σε τηλεοράσεις, ταξίδια στα κύματα. Μου έχουν με την γυναίκα του, την Άννα, κρατημένο ένα δωμάτιο στο σπίτι τους, γιατί θα με γηροκομήσουν, λέει.

2) Δένεστε συναισθηματικά με τον χαρακτήρα και τη σειρά στην οποία έχετε δουλέψει; Ποια είναι η αίσθησή σας όταν αυτή ολοκληρώνεται;

Δένομαι συναισθηματικά με ό,τι κάνω. Είμαι από ζόρικο χωριό και εκδηλωτικό. Αγαπάω τα εργαλεία της δουλειάς και την διαδικασία της. Ως εκ τούτου, συγκρούομαι με τους ανθρώπους. «Είσαι δύσκολος», μου είπε ο ηχολήπτης χθες που δουλεύαμε το “Βρέχει κεφτέδες” «αλλά εγώ εσένα γουστάρω». Τα κινούμενα σχέδια έχουν τον δικό τους κόσμο. Προσπαθούμε με την δική μας λογική να τον κατανοήσουμε. Δεν είναι εύκολο. Οι μεταγλωττιστές έχουμε την δυνατότητα να μπούμε μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Τώρα μένει το αν θα μας δεχτεί ή όχι. Εσύ να μου πεις τώρα, γιατί από τα τόσα παιδικά που έχεις δει, σου έχουν μείνει δύο-τρία. Δεν δανείζουμε την φωνή μας πουθενά, γιατί τα πλάσματα του ψηφιακού κόσμου δεν χρειάζονται δάνεια. Τις ζωές τους φοράμε και με αυτές πορευόμαστε για 15, 25 ή 52 εικοσάλεπτα. Και όταν τελειώνει, τελειώνει. Μας περιμένουνε μετά κι άλλα σκαλιά και άλλες ζωές σε οθόνες και μισοσκόταδα, εκεί που όλα είναι πιο μεγάλα, γιατί όλα είναι σημαντικά. Είκοσι λεπτά ύπαρξης είναι όλο κι όλο. Ό,τι προλάβεις.

την Ασπασία Παπαθανασίου μέχρι τον Δημήτρη Μυράτ και την Βούλα Ζουμπουλάκη. Γύριζα σπίτι μου μετά την παράσταση και σκεφτόμουνα πως ούτε για αμπιγιέρ τους δεν κάνω.

4) Υπήρξε κάποιος ρόλος που σας δίδαξε πράγματα ή και επηρέασε τον τρόπο που σκέφτεστε; Οι ρόλοι για μένα είναι αιώνιες υπάρξεις, φαντάσματα του περιβάλλοντός μου, κάτι σαν τους πεθαμένους συγγενείς, να πούμε. Δάσκαλοι, φίλοι και γυναίκες που ερωτεύτηκα. Ό,τι ξέρω για την ζωή το έμαθα από αυτούς. Τους αναζητάω. Θέλω να φορέσω τα ρούχα τους. Μερικές

3) Γιατί υποκριτική; Τι σας «έσπρωξε» σε αυτήν; Η υποκριτική είναι άθλημα για μεγάλους. Εγώ μπήκα στο θέατρο μικρός. Ήμουν έφηβος, ηθοποιός στο Κ.Θ.Β.Ε. Μαθητής στο “Δεύτερο Αρρένων” και σπουδαστής στην Δραματική σχολή του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Όλα αυτά μαζί και ταυτοχρόνως μύλος. Όμως, η εναλλακτική ήταν οι παραλιακές καφετέριες, οι οικογενειακές ταινίες την Κυριακή στην ασπρόμαυρη τηλεόραση, ο ΠΑΟΚ, ο «Άρης», ο «Ηρακλής» και τα Σαββατοκύριακα στην Χαλκιδική, σε έναν αέναο κύκλο σε αυτήν την πόλη, όπου οι ενέργειες των ανθρώπων μου φαίνονταν ίδιες και μόνο τα ονόματά τους άλλαζαν μέσα στα χρόνια. Από το μπαλκόνι μου, στον δεύτερο, στην πλατεία Ναυαρίνου, έβλεπα το μέλλον μου να γίνεται το χρονικό ενός προδιαγεγραφέντος βίου. Ο κόσμος του θεάτρου, που τότε ήταν για μένα διαφυγή και καταφύγιο, άρχισε σιγά - σιγά να γίνεται οικογένεια και σπίτι. Βολεύτηκα μέσα στων αλλονών τα πάθη.Υποκριτική, κατάλαβα τι είναι μετά, όταν η ανθρώπινη μοίρα με έβαλε να παίξω δίπλα σε κάτι θηρία. Κατράκης, Καρακατσάνης, Ληναίος, Φέρτης, Μοσχίδης, Μιχαλακόπουλος, έπαιξα με όλους αυτούς. Από

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

63

φορές τους κυνηγάω, άλλες τους ονειρεύομαι άλλες πάλι με βρίσκουνε αυτοί. Πάντα όμως, όταν συναντιόμαστε, το δίκιο τους ζητάνε. Και για να αναγνωρίσεις το δίκιο του άλλου, πρέπει να τον γνωρίσεις και να τον αγαπήσεις.

5) Ποια είναι η σχέση σας με τη νέα γενιά των ηθοποιών; Παρατηρείτε κάποια ελαττώματα ή προτερήματα συγκριτικά με τη δική σας; Βλέπω και χαίρομαι πολύ την προσπάθεια μιας γενιάς να αρθρώσει τον δικό της λόγο. Για να χτίσεις πρέπει να γκρεμίσεις. Έτσι έκανε ο Κουν, ο Μιχαηλίδης, Το Θέατρο Καισαριανής, ο Βογιατζής και τόσοι άλλοι. Οι νέοι ηθοποιοί είναι εκπαιδευμένοι, μορφωμένοι, παθιασμένοι και πολύ σοβαροί στην δουλειά τους. Εγώ ακόμα και στις πιο δραματικές σκηνικές στιγμές, αν βρω συνένοχο, είμαι πάντα έτοιμος για την πλάκα του δευτερολέπτου. Δεν θέλει και πολύ για να εισβάλει η αληθινή ζωή στην ευαίσθητη σκηνική μου ισορροπία. Αυτός ο μικρός, αδιόρατος για πολλούς σκηνικός κομπογιανιτισμός μου όμως, που εμένα με κρατάει σε εγρήγορση, θεωρείται πια πολύ σοβαρό σκηνικό έγκλημα. Δεκτόν. Το σύγχρονο θέατρο απαιτεί καθαρά καλογυμνασμένα σώματα. Εμένα μου αρεσουν τα σώματα που έρχονται από καταιγίδες και κουβαλάνε θύελλες. Η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει την δική μου μελαγχολία.

6) Η κρίση κατά πόσο έχει επηρεάσει το θέατρο; Η κρίση δεν έχει επηρεάσει τίποτα και κανέναν. Τα λαμόγια μείνανε λαμόγια και οι πρίγκιπες, πρίγκιπες. Μόνο τα στομάχια των τελευταίων σφίγγονται τις νύχτες. Η αξιοπρέπεια είναι προσωπική υπόθεση. Το θέμα είναι, τι εικόνα έχεις για τον εαυτό σου, πριν κοιμηθείς.

7) Απολαμβάνετε περισσότερο τις μεταγλωττίσεις στο στούντιο ή τις παραστάσεις στο θέατρο; Και στις δύο περιπτώσεις ακολουθώ αυστηρούς κανόνες διατεταγμένης υπηρεσίας. Η απόλαυση δεν έχει καμμία θέση εδώ. Δεν έχω καμιά σχέση με τους

64

χαζοχαρούμενους που βγαίνουν στις τηλεοράσεις και λένε πόσο ωραία περνάνε στις πρόβες ή στο στούντιο. Λες και με νοιάζει εμένα αν ο κατασκευαστής μιας καρέκλας, την ώρα της δουλειάς, ρίχνει και κανά ζεμπέκικο. Εμένα με νοιάζει νά ’ναι γερή η καρέκλα. Κι άμα δεν πονέσουν τα χέρια του, αυτό δεν γίνεται. Η μετουσίωση της αδρεναλίνης σε αγωνία, φόβο, εκνευρισμό, θυμό ή ευχαρίστηση κατά την διάρκεια της εργασίας, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

8) Υπάρχει κάποιος ρόλος που θα θέλατε να υποδυθείτε αλλά δεν σας ευνόησαν οι συνθήκες για να γίνει κάτι τέτοιο; Δεν θυμάμαι να σου πω την αλήθεια. Οι ρόλοι στην δική μου γενιά ήταν κάτι σαν την στρατιωτική επετηρίδα. Έπαιξες αυτό, τώρα ήρθε η ώρα και γι’αυτό. Μετά έγιναν αποτέλεσμα επιτυχημένης τηλεοπτικής παρουσίασης. Μάλλον θα ’πρεπε να ’χα κάναν τέτοιο καημό και εγώ... Δεν θυμάμαι. Δεν προλάβαινα κιόλας. Διακοπές πήγα πρώτη φορά 39 χρονών. Γενικά, τα έργα με ενδιαφέρουν, όχι οι ρόλοι.

9) Όταν δεν ασχολείστε με το θέατρο πώς σας αρέσει να περνάτε τον χρόνο σας; Το καλύτερό μου είναι ένα μικρό καΐκι δεμένο αρόδου, μακριά από τον ντόκο δηλαδή, και να βολοδέρνω όλη μέρα εκεί μέσα. Το έχω ανακηρύξει ιδιώνυμο ανεξάρτητο κρατίδιο. Περιπλανώμενη νήσος. Η αυτονομία του νερού. Το τελευταίο καταφύγιο του αλλοπαρμένου.

10) Είστε άνθρωπος που κάνει όνειρα για το μέλλον ή προτιμάτε να απολαμβάνετε το παρόν; Παρόν χωρίς όνειρα δεν υπάρχει. Δίπλα στο «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα», να μην βάλουμε το «είμαι ελεύθερος», αλλά το «είμαι ηλίθιος και χρειάζομαι ψυχιατρική βοήθεια». Έχω δικαίωμα να έχω παρόν και έχω δικαίωμα να ονειρεύομαι και να διεκδικώ τα όνειρά μου. Έτσι είμαι ελεύθερος.

.!

τονιστείτε..

Ήμουν έξι χρόνια στον θίασο του Θύμιου Καρακατσάνη. Η υπέροχη, για μένα, σκηνική του βία με έχει σημαδέψει. «Δεν θα κάνεις τίποτα στην ζωή σου», μου έλεγε, «επειδή δεν έχεις στόχους». «Έχω στόχους άστοχους», γέλαγα εγώ, αλλά δίκιο είχε αυτός. Άλλα έξι ή εφτά χρόνια στον θίασο της Ξένιας Καλογεροπούλου, στο παιδικό θέατρο. Από εκεί κρατάω έναν δυσεύρετο θεατρικό πολιτισμό. Να σταματήσουμε εδώ. Τα χρόνια μου είναι γεμάτα θεατρίνους, αερικά που βγαίνουν από το βιβλίο για κανα-δυο ώρες και άντε πάλι. Μα ποιος μπορεί να πει, αυτές οι κανα-δυο ώρες, πόσος στ’ αλήθεια χρόνος είναι;

σ υν

11) Από τους ανθρώπους που έχετε γνωρίσει στον χώρο σας μέχρι σήμερα ποιους ξεχωρίζετε και γιατί;

12) Έχετε ταξιδέψει όσο θα θέλατε; Ποιος είναι ο αγαπημένος σας προορισμός; Έχω ταξιδέψει πολύ λίγο. Αν εξαιρέσεις κάθε είδους σκηνή σε σχολείο, πολιτιστικό σύλλογο, σινεμά, πλατεία, γήπεδο, δημοτικό θέατρο αρχαίο ή όπου αλλού σε όλη την επικράτεια έχω πάει περιοδεία με την δουλειά.

13) Υπάρχει κάποια δουλειά σας που να την αγαπάτε περισσότερο από τις υπόλοιπες; Η αγάπη είναι σαν την τσιπούρα, για να σου κάνει καλό, πρέπει να είναι φρέσκια. Αλλιώς έχει σέπια, γίνεται νοσταλγία και ενέχει τον κίνδυνο του εγκλωβισμού σε περασμένα μεγαλεία. Αγαπάω περισσότερο αυτό που κάνω σήμερα. Βέβαια όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν. Ξανακάνουμε τα «Πόκεμον», ας πούμε, μετά από τόσα χρόνια. Γι’ αυτό σου λέω... Για τις παλιές αγάπες μην μιλάς...

14) Αν για 30 δευτερόλεπτα όλος ο κόσμος είχε τη δυνατότητα να σας ακούσει αυτή τη στιγμή, τι θα του λέγατε; Ελάτε να σταματήσουμε να βρίζουμε, να χτυ-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

65

66

.! Στο Θέατρο Λύχνος. «Η Στρατιωτική Ζωή Εν Ελλάδι – Χειρόγραφον Έλληνος Υπαξιωματικού Ανωνύμου», κάθε Τετάρτη στις 21:00. Ένας μορφωμένος, μιλάει 5 γλώσσες, 18χρονος Κωνσταντινουπολίτης, ευφορείται από την Μεγάλη Ιδέα και έρχεται στην Αθήνα να υπηρετήσει με πάθος στον Ελληνικό στρατό. Εδώ όμως είναι οι Βαυαροί, μιλάμε για το 1860, και ένα πολύχρωμο ανθρώπινο μωσαϊκό, που συνθέτει την μεταεπαναστατική Ελλάδα. Είναι ένας παράδοξος άνθρωπος, σε μια παράδοξη εποχή. Θα γράψει ό,τι είδε και ό,τι έζησε και έτσι εμείς θα έχουμε το μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο για τα ήθη και τα έθιμα στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Γνώρισα το κείμενο την δεκαετία του ’70. Eυτυχώς μεγάλωσα μέσα σε βιβλιοθήκες, μαζί με τα γραπτά του Ηλία Πετρόπουλου και του Νίκου Τσιφόρου. Δεν το ξέχασα ποτέ. Έχει την αβάσταχτη ελαφρότητα της νιότης. Την αθωότητα, το χιούμορ της και την περιπέτεια. Είναι σαν κόμικς και ντοκυμαντέρ. Η αγάπη του ήρωά μας για την Ελλάδα και τον στρατό της θα τον πάει από τα μπουντρούμια του κάστρου της Χαλκίδας μέχρι τα βουνά της Αταλάντης προς καταδίωξη ληστών. Προσπαθούσα 3-4 χρόνια να το φέρω στην σκηνή. Το γύρναγα από ’δω κι από ’κει... Ήθελε τον χρόνο και τους ανθρώπους του. Τον σκηνογράφο Κώστα Βελινόπουλο που έχει την εικαστική επιμέλεια της παράστασης και μας αγαπάει. Τον μουσικό και δάσκαλο Τάσο Στάβερη που έκανε την μουσικολογική έρευνα και έφερε στην σκηνή τις μουσικές και τα τραγούδια της εποχής. Τον νέο μουσικό Μάριο Ιβάν Παπούλια που εκτός από το βιολί του και καμμιά δεκαριά όργανα ακόμη, φέρνει στην παράσταση με μοναδικό τρόπο το τραγούδι του λήσταρχου Νταβέλη και τους ντελάληδες με τα νταούλια τους. Τον Γαβριήλ Μελισσουργάκη που σχεδίασε τις εικόνες και τα πρόσωπα της ζωής του Ανώνυμου Κωνσταντινουπολίτη και τον πολυτεχνίτη Βασίλη Παπαγεωργίου που έφτιαξε με τα χέρια του το τουμπαρισμένο πολεμικό κάρο, τα όπλα και ό,τι υπάρχει στην σκηνή. «Να το αγοράσουμε αυτό

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τονιστείτε..

15) Με τι ασχολείστε επαγγελματικά αυτόν τον καιρό, πού σας βρίσκουμε; Μελλοντικά σχέδια;

Βασίλη μου, μην παιδεύεσαι». «Άμα το αγοράσουμε δεν θα ’χει ψυχή», μου ’λεγε στις πρόβες. Καμμιά τριανταριά χρόνια τώρα δεν κάνω τίποτα χωρίς αυτόν. Στο πρόγραμμα γράφει ότι σκηνοθέτησα αυτήν την παράσταση. Στην πραγματικότητα, συνεργάστηκα με συνδημιουργούς της. Μπορεί γι’ αυτό να την αγαπάμε όλοι το ίδιο. Ένα βράδυ στο θέατρο δεν είχε έρθει κανείς. Την είχα αράξει στην καρέκλα μου στο καμαρίνι με τα ρούχα μου κανονικά. Την είχα ανθιστεί από νωρίς πως σήμερα δεν θα παίζαμε. Παλιά καραβάνα, τα πιάνω αυτά. Ο Τάσος κι ο Μάριος είχαν έρθει νωρίς, είχαν κουρδίσει καμμιά εικοσαριά όργανα που παίζουν, είχαν ντυθεί κανονικά με τα Θεοφιλικά Βελινοπούλια κοστούμια της παράστασης και τώρα, 9 παρά τέταρτο, ήταν όρθιοι απέναντί μου και με κοίταζαν. «Δεν έχει έρθει κανείς, δεν θα παίξουμε, κερνάω μπύρες», τους είπα, παριστάνοντας τον ψύχραιμο. «Βάλε τα ρούχα σου και κατέβα στην σκηνή», μου είπε ο Στάβερης, «σε πέντε θα φυσήξω την πρώτη σάλπιγγα, θα παίξουμε κανονικά». «Έχουν έρθει οι άλλοι ρε και μας περιμένουν, τελείωνε», μου λέει σοβαρά και ο Μάριος. Μάλιστα. Σ’ αυτόν τον θίασο, μέχρι τώρα, ο παλαβός που μίλαγε για φαντάσματα ήμουν εγώ. Τώρα γίναμε πολλοί. Σε λίγο ήμουν στην σκηνή. Ο Βασίλης είχε στήσει το σκηνικό και είχε πάρει την συνηθισμένη του θέση. Ο Παναγιώτης Γιατρός, υπεύθυνος για τους φωτισμούς, έκανε όπως πάντα τελευταίους ελέγχους. Σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Στο παρά πέντε ήρθε ένας πιανίστας, φίλος του Μάριου, τον ήξερα κι εγώ από τα πιάνο μπαρ του ’90, έμεινε κι αυτός. Ξεκίνησε η παράσταση και από το επαγγελματικό μυαλό μου πέρασε η σκέψη πως όλο αυτό κάποια στιγμή θα καταρρεύσει. Το θέατρο χρειάζεται τους θεατές του. Παίξαμε όπως ποτέ και όταν τελειώσαμε ήταν όλοι δακρυσμένοι. Το θέατρο χρειάζεται θεατές, αλλά έχει και φαντάσματα. Αυτή ήταν η δικιά τους νύχτα. Σχέδια δεν κάνω, γιατί πιστεύω πως όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια οι θεοί γελάνε. Να μείνουμε στα όνειρα.

σ υν

πάμε και να σκοτώνουμε ο ένας τον άλλον. Η γη έχει καλή ζωή για όλους. Έχουμε όλοι δικαίωμα σε αυτήν.

Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας, κ. Παυλίδη! Εύχομαι κάθε επιτυχία! Σας ευχαριστώ και εγώ κ. Βρεττού. Θα θυμάμαι πάντα την υπομονή σας στο Θέατρο Λύχνος, μέχρι να μιλήσουμε. Ελπίζω να είναι άξιος ο κόπος σας. ■

67

«Αυτοί οι τύποι έχουν σκοτώσει πολλούς δικούς μας. Νομίζω ότι ο Βούδας θα με συγχωρήσει για την πράξη μου», είπε ο αρχηγός της Νοτιοβιετναμέζικης αστυνομίας Nguyen Ngoc Loan και εκτέλεσε με συνοπτικές διαδικασίες, σε έναν δρόμο της Σαϊγκόν τον αξιωματικό των Βιετκόνγκ Nguyen Van Lem. Η φωτογραφία του φωτορεπόρτερ Eddie Adams τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ διότι κρίθηκε ότι αποτέλεσε σύμβολο της σκληρότητας του πολέμου.

68

Η φωτογραφία αυτή ελήφθη μετά από άδεια που έδωσε ο πατέρας του νεκρού παιδιού από το Αφγανιστάν στον Δανό φωτογράφος, Erik Refner, να παραβρεθεί στην προετοιμασία ταφής του στον προσφυγικό καταυλισμό του Jalozai του Πακιστάν και να απαθανατίσει το μεγαλείο του στερνού ταξιδιού.

.!

τονιστείτε.. σ υν Στην πλούσια συλλογή του Ιστορικού Αρχείο Κρήτης υπάρχει μία φωτογραφία του 1939 της περίφημης Nelly’s ( Έλλη Σουγιουλτζόγλου - Σεραϊδάρη). Η πασίγνωστη Nelly’s στη φωτογραφία αυτή απαθανάτισε το σαγηνευτικό και εξίσου μυστηριώδες χαμόγελο μίας κρητικοπούλας που έμεινε γνωστή ως η «Μόνα Λίζα της Κρήτης». ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

69

να σταγονόμετρα και ενεργοποιητές κίνησης που πυροδοτούν τη φωτογραφική μηχανή σε ένα ακριβές δευτερόλεπτο, επιτρέποντας στον φωτογράφο να παγώσει την κίνηση σε αυτή την ακριβή στιγμή. Όλα αυτά τα εξειδικευμένα εργαλεία καθιστούν όλη αυτή τη διαδικασία ελεγχόμενη, αλλά αν διαθέτετε κάμερα και

εξωτερικό φλας, μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε αυτόν τον τύπο φωτογραφίας. Οι σταγόνες νερού είναι ένα ενδιαφέρον θέμα για φωτογραφία, καθώς σας δίνει την ευκαιρία να εξερευνήσετε τεχνικές που κανονικά δεν θα κάνετε και πιθανόν να σας δώσουν κάποιες εξαιρετικές εικόνες για το πορτφόλιό σας.

© Φωτογραφιών: Νίκος Σίμος

Όλοι έχουμε δει εκείνες τις υπέροχες φωτογραφίες με μεγάλες σταγόνες υγρών που δείχνουν να εκτοξεύονται και αναρωτιώμαστε πως μπορούμε και εμείς να κάνουμε τέτοιες λήψεις. Λοιπόν, αυτές οι υπέροχες εικόνες πραγματοποιούνται συνήθως σε στούντιο, με ηλεκτρονικά προγραμματιζόμε-

70

Νικόλαος Σίμος

Προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε συμβουλές που βρήκαμε στο διαδίκτυο και που κάποιες από αυτές ακολουθήσαμε και εμείς και σας τις παραθέτουμε για να πειραματιστείτε. Η δημιουργία της δικής σας σκηνής σταγονιδίων νερού είναι αρκετά εύκολη, αν και θα πρέπει να συγκεντρώσετε μερικά στοιχεία προτού ξεκινήσετε: 1) Macro Lens (δεν είναι απαραίτητο, αλλά θα παράγει τα καλύτερα αποτελέσματα).

2) Δοχείο/Νεροχύτης (για νερό).

3) Τρίποδα.

4) Ασύρματη σκανδάλη ή ειδικό καλώδιο επέκτασης (release cable).

5) Σταγονόμετρο, ή υγρό σφουγγάρι, με ένα σύστημα για να το κρατάτε στη θέση του πάνω από το υγρό.

6) Πηγή φωτός (λυχνία/παράθυρο/ φλας).

7) Χρώμα τροφίμων (σε περίπτωση που θέλετε να προσθέσετε λίγο χρώμα!). Βεβαιωθείτε ότι έχετε επιλέξει μια κατάλληλη θέση που δεν θα σας πειράξουν μερικές πιτσιλιές και που θα σας μπορέσετε να επιτύχετε τον σωστό φωτισμό. Φυσικά, επειδή μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλες λέξεις, σας παραθέτουμε δύο video που έχουμε επιλέξει και έχουμε ακολουθήσει και εμείς και ελπίζουμε ότι στο τέλος θα είστε σε θέση να συλλάβετε μερικές όμορφες πιτσιλιές! ■ VIDEO 1 VIDEO 2

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

71

Γιώργος Γιαννακάκος

Το BOOZE Cooperativa υφίσταται στο νεοκλασικό κτήριο της οδού Κολοκοτρώνη 57 από το 1989 και στην μοντέρνα ιστοσελίδα του αυτοπροσδιορίζεται ως ο πρώτος εναλλακτικός, καλλιτεχνικός συνασπισμός της Αθήνας. Πράγματι, στον απέριττο όσο και στο βιομηχανικού ύφους χώρο του η μουσική, η τέχνη, το καλό ποτό και φυσικά ο καφές του επιτρέπουν στον επισκέπτη του να μελετήσει, να ερωτευθεί, να παίξει σκάκι, να γράψει χωρίς να ενοχληθεί, να συνεργαστεί και να πλοηγηθεί στο internet δίχως να νοιώσει στιγμή ανεπιθύμητος. Στους καλόγουστα διακοσμημένους με μεταμοντέρνα αισθητική χώρους του η θεατρικότητα, με την ψυχεδέλεια, η ροκ έκφραση με στοιχεία art deco δα-

72

νεισμένα αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις φερμένα από το παρελθόν του κλασικού προπολεμικού σπιτιού της Αθήνας συνδυάζονται και δημιουργούν ένα κέλυφος εντός του οποίου η εμπνευσμένη τέχνη με την αυθεντική φιλοξενία συνυπάρχουν ελεύθερες και προστατευμένες από επιρροές κακόγουστες και κιτς. Το booze είναι ένα hot spot θα λέγαμε που η ζωτικότητα, η συναναστροφή, η νεανική και όχι μόνο ένταση με τη ενσωμάτωση των εκθέσεων που πραγματοποιούνται, των παραστάσεων χορού και performances, των συναυλιών, διαλέξεων, σεμιναρίων και φυσικά των παρουσιάσεων βιβλίων παραπέμπουν σε ένα σύγχρονο Cabaret Voltaire της Αθήνας όμοι αρκετά με εκείνο της Ζυρίχης. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

73

σ υν

τονιστείτε..

.!

Στην αρχαιότητα κατά μια αρχαία περσική συνήθεια, έπρεπε ως σημάδι υποταγής ο υποτασσόμενος να δίνει «γην και ύδωρ». Όταν λοιπόν οι Πέρσες έστειλαν κήρυκες στην Ελλάδα, για να ζητήσουν «γην και ύδωρ», πολλές πόλεις της Ελλάδας έδωσαν, εκτός των Αθηναίων και των Σπαρτιατών οι οποίοι όχι μόνο δε φοβήθηκαν, αλλά σκότωσαν τους κήρυκες του Πέρση βασιλιά. Λέγεται μάλιστα ότι οι Αθηναίοι τους έριξαν σε πηγάδι, οι δε Σπαρτιάτες σε βάραθρο, λέγοντάς τους: «Πάρτε τώρα σεις οι ίδιοι γην και ύδωρ».

74

Δεν είναι γνωστός ποιος είπε τη φράση αυτή, αλλά έμεινε παροιμιώδης από τον Κωνσταντίνο Κανάρη που θέλοντας να στιγματίσει τη γραφειοκρατεία, ως πρωθυπουργός, σε μια συζήτηση με τον τότε υπουργό, Χαρίλαο Τρικούπη του είπε: «Μπρε μου, οι... θεσούχοι το πάνε: εγώ 'λεγα στο σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.

Γιώργος Δούναβης

Η φράση «ερρίφθη ο κύβος», οφείλεται στον Έλληνα ποιητή Μένανδρο (342-290 π.Χ.). Χρησιμοποιήθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα, ο οποίος επιστρέφοντας από τη Γαλατία, αποφάσισε να περάσει με τον στρατό του τον Ρουβίκωνα ποταμό το έτος 49 π.Χ., πράγμα που σήμανε την έκρηξη του εμφύλιου πολέμου. Η απόφασή του αυτή γέννησε και την άλλη φράση «διέβη τον Ρουβίκωνα» που εννοεί αμετάκλητη και μετά από σοβαρή σκέψη απόφαση. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

75

Βιργινία Παναγιώτου

Έεεεελα, δεν το πιστεύω...!

Πρόγραμμα – προτάσεις: 1. Κυριακή 18.03.2018 Φωτοβόλτα στην Ελευσίνα.

2. Κυριακή 15.04.2018 Φωτογράφηση στο κτήμα Λεβίδη.

3. Σάββατο 28.04.2018 Έκθεση φωτογραφίας στο Booze Cooperativa (Kολοκοτρώνη 57 – Αθήνα), με θέμα “ΧΡΟΝΟΣ”. Έκτακτες δράσεις του Ομίλου θα ανακοινώνονται στο site του Σωματείου και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.

Η εκδοτική ομάδα του Σωματείου μας Πέντανδρον έχει προγραμματίσει την έκδοση σε e-book των ακόλουθων λογοτεχνικών κειμένων και ενός ειδικού λεξικού σε τεύχη: 1. Ωδαί του Ανδρέα Κάλβου.

2. Στου γλιτωμού το χάζι του Θεόδωρου Ντόρου.

3. Ο έρωτας στα χρόνια του φόβου ανθολόγιο ποίησης Δημωφέλεια 2017.

4. Λεξικό Δανείων και Αντιδανείων.

5. Η γυναίκα της Ζάκυθος του Διονύσιου Σολωμού.

6. Έρανος του Ανδρέα Θεοτόκη.

7. Των αδόξων ποιητών πεισιθανάτιοι στίχοι Ανθολόγιο (τόμ. Α′) ■

Τ

Τ Τ

Η Ελπίδα Κατή είναι άριστη μαθήτρια της Α' Λυκείου, με πηγαίο ταλέντο στην ρυθμική κι ενόργανη γυμναστική από την ηλικία των τεσσάρων ετών, καθώς και στην υποκριτική. Προέρχεται από γνωστή καλλιτεχνική και δημοσιογραφική οικογένεια σε Ελλάδα και Αμερική. Μελλοντικός της στόχος επίτευξης, οι σπουδές στα οικονομικά, σε συνδυασμό με καλλιτεχνικές αναζητήσεις και δημιουργίες, σε φωτογραφία και κινηματογράφο. Η συγκεκριμένη μαυρόασπρη φωτογραφία μας παραπέμπει σε ρομαντική ταινία εποχής του παλαιού Γαλλικού σινεμά. ■

76

▶ Ο αριθμός των εν ζωή ανθρώπων πάνω στη Γη σήμερα είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό όλων των νεκρών ανθρώπων στα χρονικά. ▶ Η Ρωσία έχει τα περισσότερα κινηματοθέατρα απ' όλο τον κόσμο. ▶ Ο Ναπολέοντας φοβόταν τις γάτες. ▶ Ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Καλιγούλας διόρισε το άλογό του Συγκλητικό. ▶ Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ δεν είχε ομφαλό, καθώς του αφαιρέθηκε κατά τη διάρκεια μίας επέμβασης. ▶ Ο παγκόσμιος πληθυσμός μπορεί να χωρέσει μέσα στα σύνορα του Τέξας. ▶ Ένα πακέτο κράκερ την ημέρα αντιστοιχεί σε 5 λίτρα μαγειρικού λαδιού τον χρόνο. ▶ Ο πίνακας της Μόνα Λίζα ήταν κρεμασμένος στην κρεβατοκάμαρα του Ναπολέοντα. ▶ Σε πάνω από το 90% των συντριβών αεροσκαφών υπάρχουν επιζώντες. ▶ Οι πόρνες στη ρωμαϊκή εποχή χρέωναν την αντίστοιχη τιμή 8 ποτηριών κόκκινου κρασιού. ▶ Ο Γκάντι δεν επέτρεψε στη σύζυγό του να πάρει πενικιλίνη για να σώσει τη ζωή της από την πνευμονία, αλλά ο ίδιος πήρε κινίνη για να σωθεί από την ελονοσία. ▶ Στην Αρχαία Ελλάδα, τα παιδιά των πλουσίων οικογενειών βυθίζονταν σε ελαιόλαδο κατά τη γέννησή τους για να παραμείνουν καραφλά για όλη τους τη ζωή. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τι θα βρω εδώ μέσα....

3

Editorial

44

Περί Τεχνών

4

Απο...δράσεις

48

Ιατρική

7

Οι e-book εκδόσεις μας

50

Ύλη όλο... Μέλη!

8

Βιβλιοπροτάσεις

54

Συνέντευξη

10

Ανακοινώσεις

66

Φωτο...stigma

14

Επιστήμη

70

Παρουσίαση

26

Νομικά

74

Τιπούκειτος

28

Απόψεις

76

Προγραμματισμός

36

Αφιέρωμα

76

Το ήξερες αυτό..;;

42

Ασπούδαχτοι της λήθης

Το χεράκι τους έβαλαν οι: Αλεξόπουλος Αριστοτέλης (Διεθνολόγος) Αντωνακάκης Αντώνης (Μαθηματικός) Βασιλείου Νικόλας (Οικονομολόγος) Βρεττού Ειρήνη (Γραφίστρια) Γιαννακάκος Γιώργος (Στρατιωτικός) Δάγκινης Ιωάννης (Ε.Δι.Π. Παν/μίου Αιγαίου) Δημητρόπουλος Παναγιώτης (Συγγραφέας) Δούναβης Γιώργος (Καθ. Αγγλ. Φιλολογίας) Θέσκελος (Αρθρογράφος) Κοφινιώτη Αλεξάνδρα (Οικονομολόγος) Λιναρδάτος Διονύσης (Φυσικός) Μαράκη Μαρία (Αγιογράφος)

Μεταξά Μαρία (Μουσειολόγος) Μεταξάς Γιώργος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Μεταξάς Μιχάλης (Βιβλιοθηκονόμος) Μπέη Γεωργία (Δικηγόρος) Ξηντάρας Γιάννης (Ψυχολόγος) Παναγιώτου Βιργινία (Make up Artist) Πουσναρά Αντζουλέτα (Καθ. Μουσικοκινητικής) Ρέππας Γιώργος (Καθ. Αγγλικών) Ριζόπουλος Κωνσταντίνος (Μουσικός) Σίμος Νικόλαος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Χαϊλάζης Βασίλης (Δικηγόρος) rettou

G R A P H I C S

Γραφιστική Επιμέλεια

Ειρήνη Βρεττού Photo by: Engin_Akyurt pixabay.com/el/

ΕΓΓΡΑΦΗ

Σελιδοποίηση/Διορθώσεις

Μιχάλης Μεταξάς

Κάνετε subscribe (κοινώς «εγγραφή») για να λαμβάνετε το STIGMA στο e-mail σας..! (κάτω μέρος της αρχικής μας σελίδας)

STIGMA ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μ. ΜΕΤΑΞΑΣ - Ν. ΣΙΜΟΣ - Μ. ΜΕΤΑΞΑ - Β. ΧΑΪΛΑΖΗΣ «Εκδιδόμαστε» κάθε τρίμηνο..!! Έως τότε, συντονιστείτε... Τηλ.: 693 445 8408 ● www.athlepolis.gr ● e-mail: info@athlepolis.gr www.facebook.com/athlepolis ● www.facebook.com/groups/prisma.athlepolis ISSN: 2529-1769

Υπάρχουν ίσως και άλλοι τρόποι να χάσεις, με αξιοπρέπεια, με υποχωρήσεις, με ανεκτικότητα, με χειροκρότημα αλλά να είσαι σίγουρος, αγαπητέ αναγνώστη, ότι δεν θα είναι ο οδυνηρότερος ούτε θα έχεις προσεγγίσει την Ομορφιά. Το ΔΣ

σ υν

Καμμιά φορά όταν προσπαθώ να δημιουργήσω κάτι έχω στο νου μου πως τόσο οι αισθήσεις μου όσο και οι σκέψεις μου θα επιστρέψουν σε λίγο ή σε πολύ καιρό, θα ξανασυναντηθούν στο μέλλον, εγγύς ή απώτερο, βιώνοντας αυτό το κάτι και θα το κριτικάρουν πολύ σκληρά χωρίς δισταγμό και με την πικρή ειρωνική διάθεση του σαρκασμού. Δίκοπο μαχαίρι λοιπόν να ξεκαθαρίζεις τους ανοιχτούς λογαριασμούς σου με την τέταρτη διάσταση, αφού με τις άλλες τρεις παίζει συνεχώς μαζί σου τα γνωστά εκείνα παιδικά παιχνίδια, το κρυφτό, το κυνηγητό και το κλέφτες και αστυνόμοι. Όταν κάποιος απελευθερώνει τις ιδέες δημιουργώντας κάτι, θα πρέπει να σπάει τα δεσμά του και θα πρέπει να είναι έτοιμος να πληρώσει τον βαρύ φόρο αίματος που απαιτείται, τίμημα μιας πάλης που μόνο οι ελεύθερες συνειδήσεις δίνουν. Γιατί θα πρέπει να γνωρίζει πως αυτή η βίαιη θραύση, ή διάρρηξη των καθιερωμένων είναι σαν την Ομορφιά που όταν προσπαθείς να την αγγίξεις τραβιέται απότομα διδάσκοντάς σου ότι αυτός είναι ο επώδυνος τρόπος να χάνεις.

τονιστείτε..

.!

Αγαπητοί αναγνώστες

Δράσεις και αποδράσεις..!!

Γεωργία Μπέη

1.5.2018 - 15.5.2018 Έκθεση φωτογραφίας «Χρόνος: Ροή -Στιγμή -Αποτύπωση»

Μεγάλη ήταν η προσέλευση φίλων της φωτογραφίας και του ομίλου μας στα εγκαίνια της έκθεσης «Χρόνος: Ροή Στιγμή Αποτύπωση», που πραγματοποιήθηκε από 1 έως 15 Μαΐου στον χώρο εναλλακτικής αισθητικής Booze Cooperativa στην Κολοκοτρώνη 57 στο κέντρο της Αθήνας. Ο ευχάριστος χώρος του Booze Cooperativa γέμισε από δεκάδες φίλους, αν και ο καιρός δεν συμμάχησε, οι οποίοι απόλαυσαν την έκθεση συνοδεία μουσικής, ποτού και ευχάριστης συζήτησης μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. ΒΙΝΤΕΟ

4

ΑΛΜΠΟΥΜ

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

5

σ υν

τονιστείτε..

.!

6

ΧΡΟΝΟΣ ροη -στιγμη -αποτυπωμα

Μαρία Μαράκη

«H δύναμη του φωτογραφικού ενστίκτου που με μόνο εργαλείο τον φωτογραφικό φακό απαθανατίζει ένα χωροχρονικό γεγονός». Η έκθεση φωτογραφίας που διοργάνωσε το Σωματείο μας μέσω του φωτογραφικού του ομίλου ΠΡΙΣΜΑ πραγματεύεται ακριβώς αυτήν την διαπίστωση τον χρόνο ως κινητή εικόνα της Αιωνιότητας ή ως αριθμό της κινήσεως κατά το πριν και μετά ο οποίος ενυπάρχει αμετάβλητος στον συνεχώς μεταβαλλόμενο τρισδιάστατο χώρο. Ως έννοια είναι σύμφυτος με τον άνθρωπο

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

χωρίς παράδοξα και αυταπάτες, αλλά γεμάτος από σχετικότητες και ιδανικές οπτικές απεικονίσεις. Τα μέλη και οι φίλοι φωτογράφοι του ομίλου μας συμμετείχαν στην απεικόνισή του, με φωτογραφικά έργα τους (δίπτυχα, τρίπτυχα, τετράπτυχα), αποδίδοντας τη ροή (κίνηση), τη στιγμή (πάγωμα) και το αποτύπωμα του. Στο πολυτελές Άλμπουμ που εξέδωσε η εκδοτική ομάδα Πέντανδρον περιελήφθηκαν όλες οι φωτογραφίες που εκτέθηκαν για 15 μέρες στο Booze Cooperativa. ■

Επιλέγουμε και εκδίδουμε... www.athlepolis.gr

7

Παναγιώτης Δημητρόπουλος

EΝΑ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ Συγγραφέας: Κατερίνα Δημόκα Εικονογράφος: Γεωργία Στύλου Εκδόσεις : Μεταίχμιο Ο μικρός Σταύρος νοσταλγεί τη γιαγιά Ευδοκία... Ένα ευαίσθητο και πρωτότυπο βιβλίο για την απώλεια. Ο μικρός Σταύρος νοσταλγεί τη γιαγιά Ευδοκία.. Χωρίς αυτήν έχει μια "σχεδόν οικογένεια". Βλέπετε, η γιαγιά με την αρρώστια της μετακόμισε σε μια

8

όμορφη και ήσυχη αλλά μακρινή γειτονιά, όπου δυστυχώς δεν πιάνει το τηλέφωνο. Έτσι κι ο Σταύρος παίρνει ένα παιχνίδι, ένα μικρό πράσινο τηλέφωνο, και με

σύνδεση τη φαντασία του συνομιλεί με την αγαπημένη του γιαγιά. Το ένα πράσινο τηλέφωνο είναι ένα καλογραμμένο και εξαιρετικά ευαίσθητο, πρωτότυπο βιβλίο για την απώλεια. ■

Βιβλία που διαβάσαμε και σας προτείνουμε!

Μαρία Μεταξά

με τα γάργαρα νερά που χύνονται στον Νέστο, οι παραμυθένιοι καταρράκτες με τα πέτρινα γεφύρια, τα θερμά νερά με τα χιλιάδες αγριολούλουδα που συνθέτουν τελικώς έναν παραδεισένιο καμβά.

τησ μυγασ το παραμυθι σε χρονουσ σκοτεινουσ Σωτηρία Ιωαννίδου Eκδόσεις: iWrite

«Η φαντασία είναι η αφετηρία της δημιουργίας", δεν χρειάστηκε κάτι παραπάνω για να εκφράσει στην ολότητά του αυτό που ήθελε να πει ο George Bernard Shaw. Δηλαδή... αυτό είναι η φαντασία, η ικανότητα να φανταζόμαστε το ανύπαρκτο. Η διαδικασία να σχηματίζουμε στο νου μας εικόνες ή ιδέες πέρα από την εμπειρική πραγματικότητα. Αν μάλιστα καταφέρεις να αναδεύσεις με τρόπο σωστά μελετημένο τη γνώση με το προσωπικό σου βίωμα τότε μπορείς να γίνεις και συγγραφέας. Η Σωτηρία Ιωαννίδου είναι μια νέα γυναίκα που όμως κουβαλά στη φαρέτρα της πολυάριθμες προσλαμβάνουσες. Αυτές προέρχονται κατά κύριο λόγο από την καταγωγή της από την ελληνική επαρχία (γεννημένη σε χωριό της Κοζάνης) και την περιδιάβασή της μαζί με τον πατέρα της στο Παρανέστι που αποτελεί την βασική πύλη εισόδου σε μια ενδοχώρα στην οποία κυριαρχούν οι ορεινοί όγκοι της Ροδόπης με τα παρθένα δάση, τα άφθονα ρέματα

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Έχοντας συνθέσει όλα αυτά τα στοιχεία παρέδωσε στο αναγνωστικό της κοινό το βιβλίο «Της Μύγας το παραμύθι». Στο παραμύθι αυτό, ένα κορίτσι μεταμορφώνεται σε μύγα. Η μεταμόρφωση του ανθρώπου σε έντομο, έχει αναμφισβήτητα τον δικό της συμβολισμό που παραπέμπει στον Κάφκα και ασφαλώς τη δική της ισχυρή δυναμική. Το κορίτσι περιπλανάται σε κόσμους ανήλιους και σε χρόνους σκοτεινούς. Η περιπλάνηση αυτή είναι όμως συνυφασμένη και με την πλάνη, όπου οι απόκοσμες κόγχες του μυαλού μας συχνά ορίζουν την διαφυγή από την πεπλανημένη μας πραγματικότητα. Οι γραμμές της φαντασίας και της πραγματικότητας είναι πολλάκις δυσδιάκριτες καθώς περιβάλλονται από εικόνες με χρώματα που όμοιά τους απαντάς στα μονοπάτια του ονείρου.

Θα περιμένω την επόμενη κατάθεση ψυχής της Σωτηρίας Ιωανίδου γιατί ακριβώς αυτό με ενδιαφέρει. Να ταξιδέψω μαζί της με τον ιδιαίτερο αυτό τρόπο που το κάνει. Με έναν τρόπο ασυνήθιστα αγωνιώδη προσφέροντας όμως συγκίνηση και μαγεία στον αναγνώστη. Αναμφισβήτητα η φαντασία είναι ο μαιευτήρας της επιστημονικής προόδου και ο προθάλαμος της κάθε νέας πραγματικότητας. Εξ' ου και η ρήση του Αϊνστάιν, "η φαντασία είναι σπουδαιότερο εφόδιο από τη γνώση επειδή η γνώση περιορίζεται σε αυτό που καταλαβαίνουμε μια δεδομένη, μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ενώ η φαντασία αγκαλιάζει όλα αυτά που θα κατανοήσουμε και θα γνωρίσουμε στο μέλλον"... ■

Η γραφή της Σωτηρίας Ιωανίδου είναι περιγραφική αλλά και διάστικτη από αλληγορίες. Σελίδα με σελίδα οι αναζητήσεις στα ονειρικά μονοπάτια γίνονται ολοένα και πιο έντονες γιατί ο άνθρωπος πάντα αισθάνεται την ανάγκη να ξεφεύγει απ΄ τον χώρο του εγκλεισμού του και για το λόγο αυτό μοιάζει να παλεύει με τη μορφή του και την οντότητά του χωρίς πάντα το αποτέλεσμα να είναι ικανοποιητικό. Στην προσπάθειά του να ανασκευάσει τη φρίκη του χάνεται ακόμα και μέσα στον περίγυρό του. Η περιδιάβασή του όμως μόνο ενδιαφέρουσα μπορεί να κριθεί.

9

Το Αθλητικό Επιστημονικό Πολιτιστικό Σωματείο ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. προκηρύσσει τον 2ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ-Ποίησης με θέμα: «Μύρτις: το Τραγούδι της Σιωπής». Η Μύρτις δεν είναι το 11χρονο κορίτσι που το πρόσωπό της αναπλάστηκε 2500 χρόνια μετά την ομαδική ταφή του. Η Μύρτις δεν είναι ένα από τα πολλά θύματα ενός πολυετούς πολέμου, αλλά το Θύμα των μικρών και μεγάλων συμφερόντων του κάθε πολέμου. Θα μπορούσε να λέγεται Αρετή ή Φιλία, να ονομάζεται Ελπίδα ή Αρμονία, Ευτυχία ή Γαλήνη, Χαρά ή Ζωή μα η τύχη της όρισε να θαφτεί ανώνυμα μαζί με τόσους συμπολίτες της, θύματα κι εκείνοι του «Λοιμού των Αθηνών», θύματα όλοι του ανθρώπινου αλληλοσπαραγμού και της αιώνιας λήθης. Η Μύρτις σήμερα που οι άναρθρες κραυγές των επηρμένων πολεμοκάπηλων δεν λένε να κοπάσουν, αλλά όλο και

10

πιο κοντά μας ακούγονται, αναστήθηκε και αποτελεί το διαχρονικό σύμβολο της αθωότητας που θυσιάζεται στον βωμό της ανθρώπινης Ανοησίας. Μύρτις λοιπόν ένα τραγούδι, μία ωδή για την ειρήνη ή αν το θέλετε κατά του πολέμου. Η συμμετοχή στον διαγωνισμό αυτό είναι ελεύθερη σε όλους και όλες, με μόνη προϋπόθεση την ελληνική γλώσσα. Τα ποιήματα που θα σταλούν για το διαγωνισμό θα πρέπει: 1) Να μην έχουν δημοσιευτεί σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο.

2) Η συμμετοχή για τον κάθε διαγωνιζόμενο ορίζεται σε ένα ποίημα.

3) Να μην υπερβαίνουν το καθένα την μία (1) σελίδα Α4.

4) Τα ποιήματα θα πρέπει να πέραν του ονοματεπώνυμου του συγγραφέα να συνοδευονται με ψευδώνυμο και να αποστέλλονται με e-mail στην ηλεκτρονική διεύθυνση: info@athlepolis.gr. Σε περίπτωση βράβευσης θα επικοινωνήσουμε μαζί σας μέσω e-mail.

Ο διαγωνισμός ξεκινάει την 01/06/2018 και λήγει στις 31/8/2018. Μπορείτε να επικοινωνείτε μέσω του site: www.athlepolis.gr. Η κρίση των ποιημάτων θα γίνει από τετραμελή Κριτική Επιτροπή, την οποία αποτελούν οι: Ορφέας Σπαρτιιώτης (Ποιητής), Κώστας Καρούσος (Ποιητής), Βασιλάκος Κώστας (Ποιητής) και Ελένη Κοντόζογλου – Συκά (Ποιήτρια). Τον Δεκέμβριο όσα ποιήματα κατατεθούν θα δημοσιευθούν και θα παρουσιαστούν τον Ιανουάριο 2019 στο κοινό σε ειδική εκδήλωση σε Πολιτιστικό Κέντρο. Στην ίδια εκδήλωση θα βραβευτούν οι νικητές και θα απονεμηθούν έπαινοι και αναμνηστικά διπλώματα.■

.!

τονιστείτε.. σ υν Το Αθλητικό Επιστημονικό Πολιτιστικό Σωματείο ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. προκηρύσσει τον 1ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ-Παραμυθιού με θέμα: «Μύρτις: το Παραμύθι της Σιωπής». Η Μύρτις δεν είναι το 11χρονο κορίτσι που το πρόσωπό της αναπλάστηκε 2500 χρόνια μετά την ομαδική ταφή του. Η Μύρτις δεν είναι ένα από τα πολλά θύματα ενός πολυετούς πολέμου, αλλά το Θύμα των μικρών και μεγάλων συμφερόντων του κάθε πολέμου. Θα μπορούσε να λέγεται Αρετή ή Φιλία, να ονομάζεται Ελπίδα ή Αρμονία, Ευτυχία ή Γαλήνη, Χαρά ή Ζωή μα η τύχη της όρισε να θαφτεί ανώνυμα μαζί με τόσους συμπολίτες της, θύματα κι εκείνοι του «Λοιμού των Αθηνών», θύματα όλοι του ανθρώπινου αλληλοσπαραγμού και της αιώνιας λήθης. Η Μύρτις σήμερα που οι άναρθρες κραυγές των επηρμένων πολεμοκάπηλων δεν λένε να κοπάσουν, αλλά όλο και πιο κοντά μας ακούγονται, αναστήθηκε

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

και αποτελεί το διαχρονικό σύμβολο της αθωότητας που θυσιάζεται στον βωμό της ανθρώπινης Ανοησίας. Μύρτις λοιπόν μια ιστορία για την ειρήνη ή αν το θέλετε κατά του πολέμου. Η συμμετοχή στον διαγωνισμό είναι ελεύθερη σε όλους και όλες, με μόνη προϋπόθεση την ελληνική γλώσσα. Τα παραμύθια που θα σταλούν για τον διαγωνισμό θα πρέπει: 1) Να μην έχουν δημοσιευτεί σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο.

2) Η συμμετοχή για τον κάθε διαγωνιζόμενο ορίζεται σε ένα παραμύθι.

3) Το κάθε παραμ'υθι δεν πρέπει να υπερβαίνειτις 2500 λέξεις.

4) Το παραμύθι θα πρέπει να πέραν του ονοματεπώνυμου του συγγραφέα να συνοδεύεται με ψευδώνυμο και να αποσταλλεί με e-mail στην ηλεκτρονική διεύθυνση: info@athlepolis.gr. Σε περίπτωση βράβευσης θα επικοινωνήσουμε μαζί σας μέσω e-mail. Ο διαγωνισμός ξεκινάει την 01/06/2018

και λήγει στις 31/8/2018. Μπορείτε να επικοινωνείτε μέσω του site: www.athlepolis.gr. Η κρίση των παραμυθιών θα γίνει από τετραμελή Κριτική Επιτροπή, την οποία αποτελούν οι: Σωτηρία Ιωαννίδου (Συγγραφέας), Αλέξανδρος Ακριτίδης (Συγγραφέας), Παναγιώτης Δημητρόπουλος (Συγγραφέας), και Αγγελική Κομποχόλη (Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κριτικός). Τον Δεκέμβριο όσα παραμύθια κατατεθούν θα δημοσιευθούν και θα παρουσιαστούν τον Ιανουάριο 2019 στο κοινό σε ειδική εκδήλωση σε Πολιτιστικό Κέντρο. Στην ίδια εκδήλωση θα βραβευτούν οι νικητές και θα απονεμηθούν έπαινοι και αναμνηστικά διπλώματα. *Συντονίστρια της Κριτικής Επιτροπής ορίζεται η κα Σωτηρία Ιωαννίδου. ■

11

Η Ευρωπαική Ημέρα Μουσικής είναι ένα πολιτιστικό γεγονός, που διεξάγεται κάθε χρόνο στις 21 -24 Ιουνίου σε ολόκληρη την Ευρώπη. Άρχισε να γιορτάζεται στο Παρίσι το 1982, με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Πολιτισμού Ζακ Λανγκ, ενώ το 1985 ο θεσμός εξαπλώθηκε έξω από τα γαλλικά σύνορα. Η Αθήνα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1985, ήταν η πρώτη εκτός Γαλλίας χώρα στην οποία πραγματοποιήθηκε η Γιορτή της. Το Αθλητικό Επιστημονικό Πολιτιστικό Σωματείο (ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ.) συμ-

12

μετέχει σε αυτήν διοργανώνοντας, υπό την αιγίδα του Δήμου Παλλήνης, Γιορτή Μουσικής στην πλατεία του Γέρακα, στις 24 Ιουνίου και ώρα από 19:00 μέχρι 24:00. Καλούμε λοιπόν μουσικά σχήματα και συγκροτήματα του Δήμου μας, αλλά και από ολόκληρη την Ανατολική Αττική που θέλουν να συμμετάσχουν στην Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής, να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@athlepolis.gr μέχρι 15/6/2018. Προϋποθέσεις συμμετοχής: 1. Οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να

αποστείλουν demo με 3 κομμάτια από το πρόγραμμα που θα παίξουν σε μορφή mp3 τουλάχιστον 192kbps.

2. Η διάρκεια του προγράμματος να είναι έως 30 λεπτά.

3. Να δηλωθεί ο αριθμός μελών του συγκροτήματος και τα αντίστοιχα όργανα.

4. Συγκροτήματα με μέλη κάτω των 18 ετών θα πρέπει να καταθέσουν την έγγραφη συγκατάθεση των γονέων τους. Την καλλιτεχνική επιμέλεια της δράσης έχει ο κ. Βασίλης Ράπτης διευθυντής του Τονικού Ωδείου Παλλήνης. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

13

σ υν

τονιστείτε..

.!

Θέματα επί...στητού!

Γιάγκος Δάγκινης

Ως βιομηχανικές επαναστάσεις ορίζονται οι περίοδοι της σύγχρονης ανθρώπινης ιστορίας που έφεραν μια δραστική αλλαγή κοινωνικοοικονομικά στην ανθρωπότητα και σχετίζονται ή οδηγούνται από τεχνολογικές καινοτομίες. Με έναρξη γεννωμένης το 1760 μέχρι και σήμερα, είδαμε τρεις μεγάλες βιομηχανικές επαναστάσεις ενώ σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη μια τέταρτη. Η πρώτη βιομηχανική επανάσταση χρονικά προσδιορίζεται την περίοδο 1760 -1840, και ξεκίνησε από τη Μεγάλη Βρετανία. Σε αυτήν πραγματοποιήθηκε η μετάβαση από τις χειρωνακτικές μεθόδους παραγωγής που περιορίζονταν από τη μυϊκή δύναμη στις μηχανές. Το φάσμα των μεταβολών περιελάμβανε διαδικασίες παραγωγής σιδήρου, αυξανόμενη χρήση της ατμοπαραγωγής, ανάπτυξη εργαλειομηχανών και άνοδο του εργοστασιακού συστήματος εφόσον χρησιμοποιήθηκε η ισχύ από τη διαχείριση του νερού και του ατμού για να μηχανοποιήσει την παραγωγή με ατμομηχανές κ.ά. (Εικ. 1). Η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση έλαβε χώρα κατά τα τέλη του 19ου

14

αιώνα και των αρχών του 20ου, με ποιο ακριβή οριοθέτηση την περίοδο 1870 με 1914. Στην επανάσταση αυτή η ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιήθηκε στη δημιουργία μαζικής παραγωγής. Η πρόοδος στην τεχνολογία επέτρεψαν την

ευρεία υιοθέτηση των προϋπάρχοντων τεχνολογικών συστημάτων, όπως τα τηλεγραφικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, η παροχή φυσικού αερίου και νερού και τα συστήματα αποχέτευσης, τα οποία νωρίτερα είχαν συγκεντρωθεί σε επιλεγμένες

Εικ. 1 Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση, Πηγή: https://worldhistoryleverett.wordpress.com.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

15

Εικ. 2 Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση, Πηγή: https://myedexpert.com

πόλεις. Χάρη στην ταχεία εκβιομηχάνιση, την εφεύρεση γραμμών συναρμολόγησης, την εισαγωγή νέων τεχνολογικών συστημάτων, τη διευρυμένη εφαρμογή ηλεκτρικής ενέργειας, την τεράστια επέκταση των σιδηροδρομικών και τηλεγραφικών δικτύων, επέτρεψε μετά το 1870 μια άνευ προηγουμένου μετακίνηση ανθρώπων και ιδεών. Αυτή η μετακίνηση δημιούργησε ένα νέο κύμα παγκοσμιοποίησης. (Εικ. 2). Οι δύο πρώτες βιομηχανικές επαναστάσεις έκαναν τους ανθρώπους πλουσιότερους και πιο αστούς. Έτσι, σχεδόν ένα αιώνα αργότερα, το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, εμφανίστηκε η τρίτη βιομηχανική επανάσταση. Προσδιορί-

16

ζεται ότι ξεκίνησε με την εισαγωγή των ηλεκτρονικών συστημάτων και των ηλεκτρονικών υπολογιστών στις αρχές της δεκαετίας του '80 και του διαδικτύου στη δεκαετία του '90. Αυτή η επανάσταση σημείωσε την άνοδο-ανάπτυξη των ηλεκτρονικών συσκευών με τα τρανζίστορ και τους μικροεπεξεργαστές. Πλέον η χρήση των ηλεκτρονικών και η τεχνολογία πληροφοριακών συστημάτων εφαρμόστηκε για την αυτοματοποίηση της παραγωγής. Οι νέες τεχνολογίες οδήγησαν στην παραγωγή μικροσκοπικού υλικού, το οποίο π.χ. άνοιγε τις πόρτες, καθώς και αξιοσημείωτες εφαρμογές στη διαστημική έρευνα και τη βιοτεχνολογία. Ταυτόχρονα εμφανίστηκε μια νέου τύπου

ενέργεια, η πυρηνική ενέργεια, η δυναμική της οποίας ξεπέρασε τους προκατόχους της. Στη βιομηχανία, η τρίτη βιομηχανική επανάσταση δημιούργησε την εποχή της αυτοματοποίησης υψηλού επιπέδου στην παραγωγή χάρη σε δύο σημαντικές εφευρέσεις αυτοματισμού, τους προγραμματιζόμενους λογικούς ελεγκτές (PLC’s) και τα ρομπότ (Εικ. 3). Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη μια τέταρτη βιομηχανική επανάσταση η οποία βασίζεται στην τρίτη. Σχετίζεται με τις τεχνολογίες που μας περιβάλλουν και δημιουργεί ερωτήματα όπως, αν αυτές οι τεχνολογίες είναι μέσα που μπορούμε να εντοπίσουμε, να κατανοήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε συνειδητά για να βελτιώσουμε τη ζωή μας ή πρόκειται για κάτι περισσότερο από αυτό. Δηλαδή αν η τεχνολογίες αφορούν ισχυρά αντικείμενα και παράγοντες που επηρεάζουν την αντίληψή μας για τον κόσμο, αλλάζουν τη συμπεριφορά μας και επηρεάζουν την έννοια του να είσαι άνθρωπος. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, χαρακτηρίζεται από μεταβολές. Μεταβολές που ακολουθούν συμπεριφορά εκθετικής συνάρτησης και τη συγχώνευση της τεχνολογίας με άλλους τομείς δημιουργώντας ασάφεια στις γραμμές διαχωρισμού μεταξύ της φυσικής, της ψηφιακής τεχνολογίας και της βιολογίας. Οι αλλαγές επηρεάζουν πολυάριθμους κλάδους, βιομηχανίες και οικονομίες σε όλο τον κόσμο. Η έκταση και το βάθος αυτών των αλλαγών αποτελούν ένδειξη για μετασχηματισμούς σε ολόκληρο το σύστημα παραγωγής, διαχείρισης και διακυβέρνησης.

Εικ. 3 Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση, Πηγή: The Economist

Οι τεχνολογίες που αναδύονται επηρεάζουν τη ζωή μας με τρόπους που υποδεικνύουν ότι είμαστε στην αρχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Μιας νέας εποχής που χτίζει και επεκτείνει τον αντίκτυπο της ψηφιοποίησης με νέους και απρόβλεπτους τρόπους. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση μπορεί να περιγραφεί ως η εμφάνιση «κυβερνο-φυσικών συστημάτων» που περιλαμβάνουν εντελώς νέες δυνατότητες για ανθρώπους και μηχανές. Οι δυνατότητες αυτές εξαρτώνται από τις τεχνολογίες και την υποδομή της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση αντιπροσωπεύει εντελώς νέους τρόπους με τους οποίους η τεχνολογία ενσωματώνεται μέσα στις κοινωνίες, ακόμα και στο ανθρώπινο σώμα. Παραδείγματα περιλαμβάνουν: • Νέες μορφές τεχνητής νοημοσύνης.

• Πρωτοποριακά υλικά που είναι ελαφρύτερα, ισχυρότερα και πιο ανθεκτικά από τα παλιά όπως ίνες άνθρακα που

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τι είναι η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση

αντικαθιστούν τον χάλυβα και το αλουμίνιο σε προϊόντα που κυμαίνονται από αεροπλάνα έως ποδήλατα.

• Νέες τεχνικές που επιτρέπουν στους μηχανικούς να διαμορφώνουν αντικείμενα σε μικρή κλίμακα.

• Η επεξεργασία γονιδιώματος* ενός ζωντανού οργανισμού (*ένας τύπος γενετικής μηχανικής με την οποία DNA εισάγεται, διαγράφεται, τροποποιείται ή αντικαθίσταται στο γονιδίωμα** (**το γενετικό υλικό ενός οργανισμού).

• Νανοτεχνολογία που δίνει στα προϊόντα βελτιωμένα χαρακτηριστικά, όπως οι επίδεσμοι που βοηθούν στη θεραπεία των τραυμάτων.

• Μηχανές που λειτουργούν πιο αποδοτικά και • προσεγγίσεις της διακυβέρνησης που βασίζονται σε κρυπτογραφικές μεθόδους όπως το blockchain ( Blockchain είναι πλατφόρμα λογισμικού για ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία όπου νέα τεχνολογία εφαρμόζεται στη δημιουργία ενός καλύτερου χρηματοπιστωτικού συστήματος).

Τι είναι η 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση αφορά τη γενιά μας, καθώς πρόκειται να αλλάξει τον κοινωνικό ιστό της εποχής μας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Klaus Schwab, ιδρυτή και πρόεδρο του World Economic Forum «ο αντίκτυπος είναι βαθύς καθώς αυτή η επανάσταση εξελίσσεται με μεγαλύτερη ταχύτητα, επηρεάζοντας διάφορες βιομηχανίες, οικονομίες και χώρες ανά τον κόσμο και ζητώντας μια συνολική αναθεώρηση των υφιστάμενων συστημάτων και διαδικασιών». Αντίθετα με τις προηγούμενες, αυτή η βιομηχανική επανάσταση έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις σε εμάς από τεχνολογική, βιολογική, οικονομική, κοινωνική και ηθική πλευρά. Συνεπώς, αξίζει να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να εξετάσουμε τι είδους μετασχηματισμούς βιώνουμε και πώς μπορούμε, συλλογικά και μεμονωμένα, να διασφαλίσουμε ότι τα οφέλη που δημιουργούνται θα είναι για όλους. ■

17

Ο όρος "computers" στην εποχή του Β΄ΠΠ, αναφέρονταν στις κοπέλες που είχαν ως αποκλειστική απασχόληση την εκτέλεση των πολύπλοκων και πολυάριθμων μαθηματικών πράξεων που χρειάζονταν στις διάφορες εφαρμογές της επιστήμης, της τεχνολογίας και του στρατιωτικού τομέα. (Εικ.1) H ιστορία του σπασίματος του κώδικα Enigma από τον A. Turing και τους συνεργάτες του στο Bletchley Park στη διάρκεια του Β’ΠΠ είναι γεγονότα αρκετά γνωστά, κυρίως μετά την κινηματογραφική μεταφορά της δραματικής ζωής του Turing (The Imitation Game), το 2014. Αυτή είναι όμως μόνο η μισή ιστορία, καθώς η κρυπτογραφική μηχανή Enigma χρησιμοποιήθηκε μεν από τους Γερμα-

Εικ. 1

18

νούς από το τέλος του Α΄ΠΠ μέχρι το τέλος του Β΄ΠΠ, αλλά από 1941 και μετά οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν όλο και περισσότερο την πιο πολύπλοκη (και πολύ ταχύτερη) μηχανή Lorenz, που οι εργαζόμενοι στο Bletchley Park (Εικ.2) είχαν βαφτίσει Tunny.

To σύνολο μάλιστα των κρυπογραφικών δραστηριοτήτων στο Bletchley Park συχνά αναφέρονταν σαν Ultra (από το Ultra secret, υψηλότερη διαβάθμιση από το Top secret), χωρίς να υπονοείται κάποια συγκεκριμένη μέθοδος ή συσκευή. Τα πρώτα ασύρματα μηνύματα της Τunny καταγράφηκαν από τους Βρετανούς τον Ιούνιο του 1941, ενώ ένα χρόνο

Εικ. 2 To κεντρικό κτήριο του Bletchley Park. Τον χειμώνα του 1945, στο κορύφωμα της αποκρυπτογραφικής δραστηριότητας περίπου 9000 άτομα εργάζονταν στο συγκρότημα

αργότερα το καλοκαίρι του 1942, ο ταξίαρχος J. Tiltman που εργάζονταν στο Bletchley Park αποκρυπτογράφησε (με το χέρι φυσικά) το πρώτο μήνυμα από Tunny μήκους 4000 χαρακτήρων, μέσα σε 10 ημέρες. Μάλιστα το πρώτο μήνυμα που αποκρυπτογραφήθηκε είχε σταλεί από την Αθήνα στη Βιέννη, και το λάθος του αποστολέα που βοήθησε στο σπάσιμο του κώδικα, ήταν ότι έστειλε το ίδιο (μακροσκελές) μήνυμα δύο φορές χωρίς να αλλάξει τη θέση των τροχίσκων κωδικοποίησης (βλ. παρακάτω), ενώ έκανε κάποιες μικροαλλαγές στο κείμενο. Να σημειωθεί εδώ, ότι οι Βρετανοί διέθεταν πολύ ευαίσθητους ασύρματους δέκτες, με αποτέλεσμα να διαβάζουν στην Αγγλία μηνύματα ακόμα και από το Ανατολικό Μέτωπο! Ο Bill Tutte που εργάζονταν στο τμήμα του Μ. Νewman στο Bletchley Park, βρήκε τον τρόπο για τη μηχανική επεξεργασία των κρυπτογραφημένων μηνυμάτων της Tunny, ενώ ο Tommy Flowers που είχε εμπειρία σε ηλεκτρονικά συστήματα κατασκεύασε τον πρώτο Colossus Μk1 στις αρχές του 1944, χρησιμοποιώντας (μεταξύ άλλων) 1600 ηλεκτρονικές λυχνίες. Επρόκειτο ουσιαστικά για τον πρώτο προγραμματιζόμενο ψηφιακό ηλεκτρονικό υπολογιστή στον κόσμο,

Γιώργος Μεταξάς

που αύξησε κατά πολύ την ταχύτητα αποκρυπτογράφησης, ενώ η μεγάλη επιτυχία ήταν η υποκλοπή της γερμανικής στρατηγικής πριν τη μάχη του Κουρσκ, το καλοκαίρι του 1943, που προωθήθηκε στους σοβιετικούς, ώστε να κερδίσουν τη μεγαλύτερη αρματομαχία στον κόσμο.

O Tommy Flowers σχεδόν έναν χρόνο αργότερα, την 1η Ιουνίου 1944 και λίγες ημέρες πριν την απόβαση στη Νορμανδία (D-day) λειτούργησε ο βελτιωμένος Mk2, επιβεβαιώνοντας την παραπλάνηση των Γερμανών για το σημείο απόβασης (περίμεναν ότι θα γίνει στο Καλαί), και προσφέροντας πολύ σημαντικές υπηρεσίες στη επιτυχή εξέλιξη της ίδιας της απόβασης, αλλά και στη συνέχεια του πολέμου. Μέχρι το τέλος του πολέμου 11 Colossus Mk2 βρίσκονταν σε λειτουργία, οι οποίοι όμως στη συνέχεια καταστράφηκαν μαζί με όλα τα σχετικά έγγραφα και σχέδια, καθώς θεωρούνταν πολύ ευαίσθητο υλικό για την εθνική ασφάλεια. Και μόνο μετά το 1970 άρχισαν να εμφανίζονται άρθρα και αναφορές για το έργο στο Bletchley Park. Η ίδια μυστικότητα δεν επέτρεψε να δοθούν τα εύσημα στους ανθρώπους που τα δικαιούνταν, παρά πολύ αργότερα και όταν κάποιοι δεν ήταν πια στη ζωή. Το 1994 ξεκίνησε μια προσπάθεια ανακατασκευής του Colossus Mk2, η οποία ολοκληρώθηκε και δοκιμάστηκε με επιτυχία, και σήμερα η μηχανή αυτή βρίσκεται ως έκθεμα στο Bletchley Park που έχει μετατραπεί σε μουσείο. Η κωδικοποίηση της Enigma ξεκινούσε με την τοποθέτηση τόσο των καλωδίων στον βυσματο-πίνακα όσο και των τροχίσκων σε ορισμένη θέση, που την υποδείκνυε ειδική λίστα (που ανανεώνονταν κάθε μήνα) για τη συγκεκριμένη

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εικ. 3 H Enigma (άνω) με ανοικτό το επάνω κάλυμμα που απο καλύπτει τους 3 τροχίσκους κωδικοποίησης, και ανοικτό και το εμπρός κάλυμμα που αποκαλύπτει τον βύσματοπίνακα, ενώ κάτω φαίνεται η αρχή λειτουργίας της.

ημέρα και αριθμό μηνύματος. Έτσι, το πάτημα ενός πλήκτρου στο πληκτρολόγιο (αριστερά) έστελνε ρεύμα που περνούσε από τον συνδυασμό των καλωδίων (κόκκινη διαδρομή), πριν συνεχίσει μέσα από τους τροχίσκους (που άλλαζαν τον συσχετισμό τους σε κάθε

πάτημα που πλήκτρου), για να επιστρέψει μέσω του «ανακλαστήρα» Β (μπλε διαδρομή) και με αντίστοιχο τρόπο, ώστε να ανάψει ένα (διαφορετικό από το αρχικό) γράμμα στον φωτεινό πίνακα, δεξιά (Εικ.3). Στο παράδειγμα, το πάτημα το γράμματος Τ, «παρήγαγε» το γράμμα G, ενώ σε επόμενο πάτημα του Τ, θα προέκυπτε ένα άλλο γράμμα. Το γράμμα του φωτεινού πίνακα στη συνέχεια στέλνονταν ασύρματα με Μορσικό κώδικα στον λήπτη, ο οποίος έχοντας μια παρόμοια συσκευή Enigma και έχοντάς τη ρυθμισμένη σύμφωνα με την ίδια λίστα για τις θέσεις των καλωδίων και των τροχίσκων, πατούσε το κωδικοποιημένο γράμμα στο πληκτρολόγιό του και έπαιρνε στον φωτεινό πίνακα το αποκωδικοποιημένο αποτέλεσμα. Ο Α. Τuning αυτοματοποίησε και επιτάχυνε κατά πολύ τη διαδικασία ψαξίματος των πιθανών συνδυασμών, κατασκευάζοντας το αυτόματο ηλεκτρομηχανικό σύστημα Bombe. Οι κώδικες της Enigma αρχικά έσπασαν από την απροσεξία των αποστολέων που συχνά περιλάμβαναν τις ίδιες τυποποιημένες φράσεις στα μηνύματά τους, όπως «Ηeil Hitler» ή «ουδέν νεώτερον», που η μηχανή φυσικά κωδικοποιούσε κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο. Σημαντικά βοήθησε και το γεγονός ότι οι Βρετανοί είχαν ήδη μηχανή Enigma στα χέρια τους, κάτι που δεν ίσχυε στην περίπτωση της μηχανής Tunny (Εικ.4). Η αρχή λειτουργίας της Tunny έμοιαζε κάπως με της Enigma, στο ότι και αυτή χρησιμοποιούσε τροχίσκους (δώδεκα συνολικά) που ο συσχετισμός τους άλλαζε σε κάθε περιστροφή, ώστε το ίδιο γράμμα να κρυπτογραφείται σε διαφορετικό γράμμα προς αποστολή, με κάθε πάτημα του πλήκτρου του γράμματος.

19

Εικ. 4 Η Βombe του Turing Εικ. 4 Ο Α. Τuning

Εδώ σταματούν όμως οι ομοιότητες, και μία βασική διαφορά είναι ότι τα γράμματα στην Tunny μετατρέπονταν αυτόματα στο δυαδικό σύστημα, έτσι ώστε κάθε γράμμα να αντιστοιχεί σ’ έναν μοναδικό συνδυασμό 5 συμβόλων που αποτελούνταν από τελείες (.) και χι (Χ), κάτι παρόμοιο με τον κώδικα Μορς. Επιπλέον, σε κάθε αρχικό γράμμα προστίθετο και ένα κωδικό γράμμα που το παρήγαγε η ίδια η μηχανή κωδικοποίησης, με τρόπο που θα δούμε λίγο αργότερα.Ας υποθέσουμε τώρα για παράδειγμα, ότι το γράμμα Μ (που θέλουμε να στείλουμε) αντιστοιχεί στα σύμβολα . . Χ Χ Χ, ενώ το κωδικό γράμμα που παράγει η μηχανή με το (συγκεκριμένο) πάτημα του πλήκτρου του Μ, είναι το Ν που αντιστοιχεί στα σύμβολα . . Χ Χ . Αν προστεθούν αυτά τα γράμματα (δηλαδή τα δυαδικά σύμβολά τους) ακολουθώντας τον κανόνα: ίδια σύμβολα = τελεία, διαφορετικά σύμβολα = χι, η πρόσθεση των πιο πάνω γραμμάτων θα δώσει: Μ=..ΧΧΧ Ν= ..ΧΧ.

20

+ = . . . . Χ, όπου αυτή η διαδοχή τελειών και χι αντιστοιχεί στο γράμμα Τ, που είναι αυτό που θα αποσταλεί αυτόματα και ασύρματα προς τον δέκτη. Ο χειριστής του δέκτη, συμβουλεύονταν την ειδική λίστα QEP για την ημέρα και αριθμό του μηνύματος (έναν διψήφιο αριθμό που έστελνε ο αποστολέας χωρίς κωδικοποίηση), και ρύθμιζε τους τροχίσκους της μηχανής του έτσι ώστε να παράγει την ίδια διαδοχή κωδικών γραμμάτων, όπως η μηχανή κρυπογράφησης. Τώρα συμβαίνει κάτι φαινομενικά παράδοξο, αλλά απόλυτα συμβατό με την πράξη XOR της άλγεβρας Boole. Όταν στο Τ (στο παράδειγμά μας) που θα ληφθεί, προστεθεί το ίδιο κωδικό γράμμα, δηλαδή το Ν, θα προκύψει πάλι το αρχικό Μ, και για την επιβεβαίωση: Τ = . ...Χ Ν= ..ΧΧ. + = . . Χ Χ Χ, που είναι πράγματι το Μ. Αυτό δουλεύει για όλους τους συνδυασμούς, και είναι ιδιότητα της άλγεβρας Boole. ■

Εικ. 5 H «Τunny», χωρίς το κάλυμμα και το πληκτολόγιό της. Φαίνονται οι δώδεκα τροχίσκοι που δουλεύουν σε ομάδες των 5 + 2 + 5. Φυσικά πρόκειται για γερμανική μηχανή (Lorenz) που βρέθηκε μετά τον πόλεμο, καθώς οι Βρετανοί ποτέ δεν κατάφεραν να αποκτήσουν μία κατά τη διάρκεια του πολέμου..

(Στο τεύχος Αυγούστου θα παρουσιαστεί το δεύτερο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr)

σ υν

τονιστείτε..

.!

Θέσκελος

Προκειμένου να αποκτήσετε μία στοιχειώδη εικόνα του έμβιου κόσμου σας παρουσιάζουμε το γενεαλογικό του δέντρο. Με βάση αυτό θα δείτε την εξέλιξη απ’ τις απλούστερες μορφές ζωής μέχρι τον άνθρωπο. Οι κατηγορίες των απολιθωμάτων Όπως ήδη έχουμε προαναφέρει τα απολιθώματα που βασικά αποτελούν το αντικείμενο της Παλαιοντολογίας, έχουν χωριστεί απ’ τους Παλαιοντολόγους σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα πάντοτε με το είδος, το μέγεθος, με τη διάρκεια της παρουσίας τους στη γη κ.λπ.. Απολιθώματα με βάση το είδος τους είναι τα εξής: 1) Σωματικά απολιθώματα: ονομάζουμε όλα τα απολιθωμένα σκελετικά στοιχεία, (σκληρά μέρη τους) που βρέθηκαν μέσα σε πετρώματα.

2) Ιχνοαπολιθώματα ή Βιοδηλωτικά: ονομάζουμε τα απολιθώματα εκείνα όπου δηλώνουν την παρουσία τους και δραστηριότητα όντων κατά το παρελθόν πάνω στη γη. (π.χ. πατήματα, χνάρια, ίχνη ερπυσμού κ.λπ.).

3) Χημικοαπολιθώματα: ονομάζουμε

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τις περιπτώσεις εκείνες όπου σε απολιθωμένους σκελετούς ή σε πετρώματα διατηρούνται διάφορες ουσίες οργανικές όπως αμινοξέα αβέβαιης προέλευσης αλλά και ταξινομικής θέσης. Αυτό το είδος απολιθώματος το συναντάμε σε μικροσκοπικά παρασκευάσματα και για πολλά απ’ αυτά είναι σχεδόν αδύνατο να ειπωθεί αν είναι ζωικής ή φυτικής προέλευσης ή αν πρόκειται για μορφές ανόργανης ουσίας. Μικροπροβληματικά: ονομάζουμε διάφορους μικροσκοπικούς και προβληματικούς απολιθωμένους οργανισμούς. Απολιθώματα ανάλογα με το μέγεθός τους είναι τα εξής: 1) Μικροαπολιθώματα: όπου το μέγεθος τους δεν ξεπερνά σε μήκος τα 15-20 εκ.

2) Μακροαπολιθώματα: όπου το μέγεθος αυτών περιορίζεται σε λίγα εκατοστά.

3) Νανοαπολιθώματα: ονομάζουμε τέλος αυτά όπου το μέγεθος τους γίνεται αντιληπτό με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Μ’ αυτά ασχολείται ένας κλάδος της Παλαιοντολογίας που λέγεται Νανοπαλαιοντολογία.

Ανάλογα με τη διάρκεια της παρουσίας τους στη Γη, και στην περίπτωση δεν εννοούμε στη διάρκεια που επέζησαν, αλλά σε εκείνη των ειδών ή γενών όπου τα απολιθώματα αυτά εντάσσονται. Με βάση λοιπόν αυτό το κριτήριο τα απολιθώματα υποδιαιρούνται στις εξής κατηγορίες: Καθοδηγητικά απολιθώματα: ονο-

Εικ. 1 Απολίθώμα τριλοβίτη.

21

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 Η ΚΑΤΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΛΙΘΩΜΑΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΑΙΩΝΕΣ

ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΙΚΑ ΑΠΟΛΙΘΩΜΑΤΑ

ΚΑΜΒΡΙΟ

ΤΡΙΛΟΒΙΤΕΣ, ΒΡΑΧΙΟΠΟΔΑ, ΑΡΧΑΙΟΚΥΑΘΙΔΕΣ

ΟΡΔΟΒΙΟΣΙΟ

ΓΡΑΠΤΟΛΙΘΟΙ, ΤΡΙΛΟΒΙΤΕΣ, ΒΡΑΧΙΟΠΟΔΑ

ΣΙΛΟΥΡΙΟ

ΑΜΜΩΝΙΤΟΕΙΔΗ, ΤΡΙΛΟΒΙΤΕΣ, ΝΑΥΤΙΛΟΕΙΔΗ

ΔΕΒΟΝΙΟ ΛΙΘΑΝΘΡΑΚΟΦΟΡΟ ΠΕΡΜΙΟ ΤΡΙΑΔΙΚΟ

ΑΜΜΩΝΙΤΟΕΙΔΗ, ΕΛΑΣΜΑΤΟΒΡΑΓΧΙΑ, ΦΥΚΗ

ΙΟΥΡΑΣΙΚΟ

ΑΜΜΩΝΙΤΟΕΙΔΗ, ΟΣΤΡΑΚΩΔΗ, ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΟ CALPIONELAE

ΚΡΗΤΙΔΙΚΟ ΚΑΙΝΟΖΩΙΚΟΣ

μάστηκαν έτσι από τον γεωλόγο L. Von Buch και έχουν ξεχωριστή σημασία στη βιοστρωματογραφία, διότι καθορίζουν τη σχετική ηλικία των στρωμάτων μέσα στα οποία έχουν βρεθεί κλεισμένα. Αυτή η κατηγορία υποδιαιρείται σε δύο άλλες υποκατηγορίες, τα στρωματογραφικά και φασικά. Τα στρωματογραφικά που επικράτησαν, χωρίζονται σε δύο νέες υποκατηγορίες όπου η πρώτη περιλαμβάνει παλαιοντολογικά είδη ή γένη ενώ η δεύτερη ομάδες καθοδηγητικών απολιθωμάτων. Απ’ αυτά συμπεραίνουμε ότι όλα τα καθοδηγητικά απολιθώματα δεν έχουν την ίδια στρωματογραφική αξία. Άλλα χρησιμοποιούνται προκειμένου

22

ΑΜΜΩΝΙΤΟΕΙΔΗ, ΒΡΑΧΙΟΠΟΔΑ, ΚΩΝΟΔΟΝΤΑ, ΑΝΘΟΖΩΑ, ΤΡΙΛΟΒΙΤΕΣ ΑΜΜΩΝΙΤΟΕΙΔΗ, ΤΡΙΛΟΒΙΤΕΣ, ΚΩΝΟΔΟΝΤΑ, ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ, ΑΝΘΟΖΩΑ, ΠΤΕΡΙΔΟΦΥΤΑ ΑΜΜΩΝΙΤΟΕΙΔΗ, ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ, ΒΡΑΧΙΟΠΟΔΑ, ΚΩΝΟΔΟΝΤΑ, ΑΝΘΟΖΩΑ, ΠΤΕΡΙΔΟΦΥΤΑ, ΓΥΜΝΟΣΠΕΡΜΑ

ΑΜΜΩΝΙΤΟΕΙΔΗ, ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ, ΒΕΛΕΜΝΙΤΕΣ, ΕΛΑΣΜΑΤΟΒΡΑΓΧΙΑ, ΟΣΤΡΑΚΩΔΗ, CALPIONELAE ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ, ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ, ΕΛΑΣΜΑΤΟΒΡΑΓΧΙΑ, ΓΑΣΤΕΡΟΠΟΔΑ, ΑΓΓΕΙΟΣΠΕΡΜΑ, ΚΑΙ ΚΟΚΚΟΙ ΓΥΡΗΣ

να χαρακτηρίσουν μεγάλες χρονοστρωματογραφικές ενότητες και άλλα μικρές τέτοιες ενότητες . Στον πίνακα 2 παρουσιάζονται οι σημαντικότερες ομάδες καθοδηγητικών απολιθωμάτων όπως αυτά εμφανίζονται στους διάφορους γεωλογικούς αιώνες. Απολιθώματα συχνότητας: Τα απολιθώματα αυτά χωρίς να θεωρούνται καθοδηγητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά αυτό τρόπο. Αντί συμπερασμάτων Ευελπιστώ ότι η παρουσίαση αυτή δεν κούρασε και κέντρισε το ενδιαφέρον σας. Μία σειρά από φωτογραφίες διαφόρων

απολιθωμάτων ίσως σας προβληματίσει δημιουργώντας ερωτηματικά παρόμοια με αυτά που και στην εργασία αυτή αναφέρονται. Τέλος, ελπίζουμε πως επιτελέσαμε το σκοπό που στην εισαγωγή θέσαμε. Όσοι από τους αναγνώστες ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα, να ανακαλύψουν τα μυστικά της τόσο γοητευτικής και σίγουρα πολύ σημαντικής επιστήμης για τον άνθρωπο και τον έμβιο κόσμο πορεία του πάνω στον πλανήτη που μας φιλοξενεί, μπορεί να βρει πλούσια βιβλιογραφία στη βιβλιοθήκη του ΙΓΜΕ. ■

(β)

(α)

(δ)

(γ)

(ε)

(στ)

Εικ. 1 Απολιθώματα (α) Φιδιού με πόδια, (β) αμωνίτη, (γ) ψαριού, (δ) ξύλου, (ε) Isocrinus nicoleti Encrinite, (στ) Ukhaatherium nessovi, θηλαστικό που έζησε στην Κρητιδική περίοδο και βρέθηκαν το 1994 στην Ερημο Γκόμπι.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

23

Η δορυφορική τεχνολογία έχει φέρει κυριολεκτικά επανάσταση στις ανθρώπινες δραστηριότητες τα τελευταία χρόνια. Οι τεχνητοί δορυφόροι αναπτύσσονται ταχύτατα και τα σύγχρονα δορυφορικά συστήματα παίζουν συνεχώς μεγαλύτερο ρόλο στην καθημερινή μας ζωή. Τεχνητός δορυφόρος ονομάζεται κάθε συσκευή που τοποθετείται σε τροχιά γύρω από τη Γη. Η εκτόξευση γίνεται με τη βοήθεια πυραύλου με αρκετούς ορόφους, οι οποίοι είναι ξεχωριστοί και αποτελούνται από πολλά μέρη. Όταν εξαντληθούν τα καύσιμα ενός ορόφου, ο επόμενος όροφος ενεργοποιείται και αρχίζει να λειτουργεί. Επειδή ο κάθε προηγούμενος όροφος αποσπάται και απορρίπτεται, το μέρος που απομένει έχει μικρότερο βάρος και το αρχικό σώμα συνεχίζει το ταξίδι του με ολοένα μεγαλύτερη ταχύτητα, μέχρις ότου φτάσει στο προβλεπόμενο ύψος με συγκεκριμένη ταχύτητα. Σήμερα έχουμε και μαζική εκτόξευση δορυφόρων με έναν κοινό πύραυλο (Εικ. 1). Αφού ο δορυφόρος διαχωριστεί από τους ορόφους του πυραύλου, αρχίζει να περιφέρεται γύρω από τη Γη. Η τροχιά του καθορίζεται από την αρχική θέση, την ταχύτητά του και τις δυνάμεις που του ασκούνται. Οι πιο ισχυρές από αυτές οφείλονται στη βαρύτητα της Γης, στις βαρυτικές δυνάμεις του Ήλιου, της Σελήνης και των πλανητών, στην πίεση της

24

ηλιακής ακτινοβολίας, στην ποικιλομορφία του μαγνητικού πεδίου της Γης και σε διάφορα ατμοσφαιρικά φαινόμενα. Ο δορυφόρος ακολουθεί αρχικά ελλειπτική τροχιά και με κατάλληλους χειρισμούς επιτυγχάνεται τελικά η τοποθέτησή του στην επιθυμητή τροχιά. Ένας τεχνητός δορυφόρος αποτελείται συνοπτικά από δύο βασικά μέρη: την πλατφόρμα του και το ωφέλιμο φορτίο του. Η πλατφόρμα περιλαμβάνει κυρίως τη μηχανική κατασκευή και το σύστημα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Περιλαμβάνει επίσης συστήματα ελέγχου θερμοκρασίας, θέσης και τροχιάς και εξοπλισμό παρακολούθησης τηλεμετρίας και ελέγχου. Το ωφέλιμο φορτίο περιλαμβάνει τις κεραίες και τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό

του. Ανάλογα με το είδος της τροχιάς τους οι δορυφόροι ταξινομούνται σε: 1. Δορυφόρους ελλειπτικής ή εξαιρετικά ελλειπτικής τροχιάς (Highly Elliptical Οrbits-HEO), με τη Γη να βρίσκεται στη μία από τις δύο εστίες της έλλειψης και 2. Δορυφόρους κυκλικής τροχιάς, με το κέντρο της να είναι το κέντρο της Γης. Ανάλογα με το ύψος της τροχιάς τους, οι δορυφόροι διακρίνονται σε: 1. Δορυφόρους χαμηλής τροχιάς (Lowaltitude-Earth-Orbit-LEO), που κινούνται σε απόσταση 100 έως 500 ml από την επιφάνεια της Γης.

2. Δορυφόρους μεσαίας τροχιάς (Medium-altitude-Earth-Orbit-MEO), που κινούνται σε απόσταση 6.000 έως 12.000 ml από την επιφάνεια της Γης και

Εικ. 1 Πηγή: http://spacenews.com

σ υν

τονιστείτε..

.!

Διονύσης Λιναρδάτος

3. Δορυφόρους γεωσύγχρονης τροχιάς (Geosynchronous-Earth-Orbit-GEO), που κινούνται σε απόσταση 22.300 ml (35.786 km) από την επιφάνεια της Γης σε κυκλικές τροχιές και συμπληρώνουν μια πλήρη περιστροφή κάθε 24 ώρες. Ένας γεωσύγχρονος δορυφόρος περνά από ένα σταθερό της επιφάνειας της Γης την ίδια ώρα κάθε ημέρα (Εικ. 2). Ειδική κατηγορία γεωσύγχρονων δορυφόρων είναι οι στάσιμοι ή γεωστατικοί δορυφόροι, οι οποίοι κινούνται σε κυκλικές ισημερινές τροχιές, με αποτέλεσμα να φαίνονται ακίνητοι όταν τους παρατηρούμε από σταθερό σημείο της Γης. Η περιοχή του διαστήματος που κινούνται οι γεωστατικοί δορυφόροι ονομάζεται «Clarke Belt» προς τιμή του συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Arthur C. Clarke, ο οποίος ήδη το 1945 πρότεινε σε άρθρο του την εγκατάσταση δορυφόρων που φαίνονται στατικοί. Περαιτέρω, με κριτήριο την κλίση που έχει το επίπεδο της τροχιάς τους σε σχέση με το επίπεδο του Ισημερινού, οι δορυφόροι διακρίνονται σε: 1. Δορυφόρους πολικής τροχιάς, όταν το τροχιακό επίπεδό τους είναι κάθετο στο επίπεδο του Ισημερινού.

2. Δορυφόρους ισημερινής τροχιάς, όταν το τροχιακό επίπεδό τους έχει πολύ μικρή κλίση σε σχέση με το επίπεδο του Ισημερινού και

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εικ. 2 Πηγή: http://www.intelsat.coml

Εικ. 3 Πηγή: http://www.schoolphysics.co.uk

3. Δορυφόρους κεκλιμένης τροχιάς, όταν το τροχιακό επίπεδό τους παρουσιάζει κλίση ως προς το επίπεδο του ισημερινού (Εικ. 3). Σημειώνεται ότι για την αποφυγή συγκρούσεων και επικαλύψεων, έχουν ορι-

στεί με διάφορες διακυβερνητικές και διακρατικές συμφωνίες συντονισμού, οι χρησιμοποιούμενες τροχιές των δορυφόρων και οι θέσεις τους σ' αυτές καθώς και ποια κράτη θα μπορούν να χρησιμοποιούν τους δορυφόρους στις τροχιές αυτές. ■

25

Βασίλης Χαϊλάζης

1) Ασφάλεια του πολίτη -υπάρχουν λύσεις; Δυστυχώς τα τελευταία –ιδίως- χρόνια, η εγκληματικότητα στην Ελλάδα σε περιστατικά κλοπών και ληστειών …ανέβηκε επίπεδο! Οι κακοποιοί μπαίνουν στα σπίτια από οποιοδήποτε σημείο που παραμένει ανοιχτό (προσοχή μεγάλη ιδίως τις βραδινές ώρες). Δεν τους αρκεί πλέον να κλέψουν ό,τι βρουν και να φύγουν, αλλά επιζητούν την μεγάλη μπάζα! Χρηματοκιβώτιο ή πολλά μετρητά χρήματα. ΄Ετσι δεν διστάζουν να προβούν σε βασανισμούς ή ακόμα και σε εκτελέσεις νοικοκυραίων . Αυτό γιατί γνωρίζουν ότι πολλά χρήματα, τα οποία λόγω των capital controls έχουν «φύγει» από τις Τράπεζες, βρίσκονται κρυμμένα στα σπίτια. ΄Εχουμε πλέον να κάνουμε με σκληρούς, αλλοδαπούς στην πλειοψηφία τους κακοποιούς, οι οποίοι προβαίνουν ακόμα και σε φρικιαστικές πράξεις (σιδέρωμα ή βιασμούς) με το πρόσφατο …αποφυλακιστήριο στην τσέπη (λόγω του Νόμου Παρασκευόπουλου). Επειδή το κράτος δεν έχει θέση για όλους τους εγκληματίες, άφησε πολλούς από αυτούς ελεύθερους και εκείνοι αμέσως επέστρεψαν στο μοναδικό «επάγγελμα» που έμαθαν να ασκούν, δηλαδή τις ληστείες! Οι Αστυνομικοί που βρίσκονται; Οι Διοικητές των τμημάτων παραπονούνται ότι δεν έχουν προσωπικό ούτε για την κάλυψη των αναγκαίων υπηρεσιών (σκοπών κλπ.). Επομένως ούτε λόγος για περιπολίες στους δρόμους! Μάλιστα ένας Διοικητής, όταν διαμαρτυρήθηκα σχετικά, με συμβούλευσε «να βάλω κάμερες έξω από σπίτι μου» !!! ΄Ετσι θα προστατευθώ! Βλέπετε στην Ελλάδα έχουμε πολλά «υψηλά» ιστάμενα πρόσωπα, τα οποία χρήζουν προστασίας και απασχολούν μεγάλο αριθμό αστυνομικών. Βέβαια οι πολιτικοί πρέπει να προστατεύονται από τους πολίτες (οι οποίοι πολύ τους αγαπάνε), έτσι δεν απομένουν αστυνομικοί για περιπολίες, παρά το

26

γεγονός ότι οι ληστείες συνεχώς αυξάνουν. Πού είναι οι καιροί, που εμείς οι παλαιότεροι θυμόμαστε ανθρώπους να κοιμούνται στις ταράτσες και τα μπαλκόνια! Βέβαια το ροχαλητό πήγαινε…σύννεφο, όμως (παρά ταύτα) υπήρχε γραφικότητα (και ασφάλεια). Βλέπετε σήμερα οι αστυνομικοί, εκτός από τους πολιτικούς φυλάνε και τα Συμβολαιογραφεία, όπου πολλοί «πολιτικοί» κτίζουν καριέρες, διαμαρτυρόμενοι κατά των πλειστηριασμών. Επομένως πρέπει η πολιτεία να αποτραβήξει αστυνομικούς από την ασφάλεια …υψηλών προσώπων και από τα Συμβολαιογραφεία και να διορίσει (με αξιολογικά κριτήρια) πολλούς νέους με προσόντα, οι οποίοι να αναλάβουν τη φύλαξη των πολιτών με συνεχείς περιπολίες στους δρόμους, οι δε αιτήσεις να κατατεθούν στον ΑΣΕΠ και όχι σε κομματικά γραφεία και μάλιστα όσοι αλλοδαποί συλλαμβάνονται για ληστεία μετά από έκτιση της ποινής τους να αποστέλλονται πάραυτα στην χώρα καταγωγής τους. Μία λύση (ανάγκης) θα ήταν να ανατεθεί σε ορισμένες περιπτώσεις (όπως πρεσβείες κλπ.), η φύλαξη στον Στρατό. Αυτό συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη, π.χ. στο Παρίσι.

2) Άμυνα -Υπέρβαση Υπάρχουν λόγοι οι οποίοι αποκλείουν τον άδικο χαρακτήρα της πράξης και έτσι ο δράστης δεν τιμωρείται ποινικά, γιατί ο νόμος θεωρεί ότι δεν υπήρξε αδίκημα (έγκλημα) ΄Εναν τέτοιον λόγο αποτελεί και η «ΑΜΥΝΑ» , η οποία ρυθμίζεται από τα άρθρα 22 και επόμενα του Ποινικού Κώδικα, σύμφωνα με τα οποία «άμυνα είναι η αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου, στην οποία προβαίνει το άτομο για να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον τους.

Επομένως τα απαραίτητα στοιχεία (προϋποθέσεις) για να υπάρχει (μη τιμωρητή) κατάσταση άμυνας είναι : α) Να υπάρχει αναγκαίο μέτρο (αναγκαία προσβολή), δηλαδή όταν μπορείς να κτυπήσεις τον επιτεθέντα με ένα ξύλο ή να τον πυροβολήσεις στα πόδια, να μην του δημιουργήσεις 5-6 «κουμπότρυπες» στο στήθος, πυροβολώντας αδιάκριτα. β) Να υπάρχει επίθεση, η οποία να είναι άδικη, δηλαδή αυτή να τιμωρείται από το νόμο, πράγμα που δεν συμβαίνει π.χ. όταν παρανομείς και έρχεται αστυνομικός να σε συλλάβει. γ) Η επίθεση να είναι παρούσα, δηλαδή να υπάρχει τη στιγμή που κάποιος υπερβαίνει την αναγκαία προσβολή του επιτεθέντα. Αυτό δεν συμβαίνει όταν τον συναντάς μετά από 1-2 μέρες στο παζάρι, θυμάσαι τι έγινε, «σου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι» και του καταφέρεις μερικά κτυπήματα. Τότε πηγαίνεις κατηγορούμενος για σωματική βλάβη (από πρόθεση μάλιστα). Ως προς το αναγκαίο μέτρο της άμυνας υπάρχει ο κανόνας ότι αυτό κρίνεται α) από το βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης. ΄Όταν κινδυνεύει η ζωή σου μπορείς να αφαιρέσεις ακόμα και την ζωή του επιτεθέντα, όμως εάν αυτός σου επιτεθεί με μία βέργα, δεν επιτρέπεται εσύ να βγάλεις «κουμπούρι» και να αρχίσεις σκοποβολή στο σώμα του! δ) Το αναγκαίο της άμυνας κρίνεται και από το είδος της βλάβης που απειλείται. Εάν ο επιτεθείς επιδιώκει να κόψει ένα δέντρο του κήπου σου επειδή τον ενοχλεί, «δεν θα του ανοίξεις το κεφάλι με πετροπόλεμο». Και ε) Τέλος, εκτός από τις λοιπές περιστάσεις κρίνεται και ο τρόπος και η έκταση της επίθεσης. Εάν ο αντίπαλος επιτίθεται ως άλλος

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

…Σαμουράι, κραδαίνοντας έναν μπαλτά, τότε, εάν δεν μπορείς να γλυτώσεις …τρέχοντας, καλύτερα να μπεις στο σπίτι σου και να ταμπουρωθείς, εάν ούτε αυτό προλαβαίνεις, τότε εφήρμοσε τα κόλπα του Κουνγκ-Φου. Εάν δεν τα γνωρίζεις, πρόβλημά σου, γιατί μάλλον δεν θα ζεις για να επικαλεστείς οποιαδήποτε κατάσταση άμυνας, η οποία (όμως) θα σε έσωζε στην προκειμένη περίπτωση. Αφού επισημάνουμε ότι κατάσταση άμυνας μπορεί να επικαλεστεί και κάποιος τρίτος, ο οποίος προστρέχει σε βοήθεια εκείνου που δέχεται επίθεση, θα τελειώσουμε με τις εξής επισημάνσεις ότι :΄Οποιος υπερβαίνει τα (περιγραφέντα) όρια της άμυνας, τιμωρείται: α) Εάν η υπέρβαση έγινε με πρόθεση (δηλαδή ήθελε την υπέρβαση, ενώ μπορούσε να ενεργήσει περισσότερο ήπια), με ποινή, η οποία είναι μειωμένη σε σχέση με την κανονική ποινή της ανθρωποκτονίας ή της βαριάς σωματικής βλάβης, ανάλογα με το αποτέλεσμα της άμυνας. και β) Εάν η υπέρβαση έγινε με αμέλεια (δηλαδή δεν επεδίωκε την υπέρβαση), τότε τιμωρείται ως εξ αμελείας παραβάτης του ποινικού νόμου, δηλαδή πολύ ελαφρύτερα. Πάντως υπάρχει και η περίπτωση να μείνει κάποιος (ο αμυνόμενος) εντελώς ατιμώρητος, εάν υπερέβη τα όρια της άμυνας έστω από πρόθεση, όμως εξ αιτίας του φόβου ή της ταραχής, στην οποία είχε περιέλθει (την οποία όμως πρέπει να αποδείξει). Τελικά, εάν κάποιος σας επιτεθεί με σπαθί, πρέπει να γνωρίζετε ξιφομαχία, γιατί εάν χρησιμοποιήσετε πιστόλι, δύσκολα θα αποφύγετε την κατηγορία της

υπέρβασης της άμυνας (εκτός εάν τον σημαδέψετε στα πόδια), διαφορετικά πρέπει να αποδειχτεί ότι κινδύνευσε η ζωή σας. ■

27

Μιχάλης Μεταξάς

Σκέψου, και θα πεθαίνεις σαν διωγμένος εγκληματίας, μιμήσου και θα ζεις ευτυχισμένος σαν βλάκας έγραφε ο μέγας Ονορέ Ντε Μπαλζάκ. Και αργότερα ο άλλος μεγάλος της αμερικάνικης λογοτεχνίας Μαρκ Τουέην πρόσθετε: Όποιος έχει τους ηλιθίους με το μέρος του, έχει και την πλειοψηφία. Θα κυβερνήσει. Τελικά αναλογίζομαι πως λίγη λογοτεχνία αρκεί για να αφυπνιστεί η αποχαυνωμένη συνείδηση της κοινωνίας! Όμως, τόσο η λίγη λογοτεχνία όσο και η διαδικασία της αυτοκριτικής και αυτογνωσίας απαιτεί πολλά περισσότερα. Απαιτεί σκέψη και ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ. Πριν αναφερθούμε σε αυτά, δυο λόγια για την ηλιθιότητα σίγουρα θα βοηθήσουν. Ο ηλίθιος δεν είναι μία ανώνυμη οντότητα είναι ο τύπος ανθρώπου που έχει όνομα, πατρώνυμο, επίθετο και ιδιότητα. «Πίθηκος», «στρουθοκάμηλος», «παπαγάλος», «ξερόλας». Ο πιθηκισμός είναι το πυρηνικό του όπλο. Ο στρουθοκαμηλισμός το πεδίο δράσης του και ο παπαγαλισμός η κληρονομιά του. Ευλόγως συνάγεται ότι η ξερολίαση είναι η έμφυτη ιδιότητά του. Η μοναδικότητά του έγκειται στο ότι «προκαλεί ζημιά χωρίς να ωφεληθεί ο ίδιος τίποτε, παρ' ό,τι ζημιώνεται». Διαφέρει δε ολοκληρωτικά από

28

όλους τους άλλους τύπους ανθρώπων. Ειδικότερα: ο ευφυής, το άκρως αντίθετο του, ωφελεί με τις ενέργειές του τους άλλους αλλά και τον εαυτό του λειτουργεί ομαδικά υποτάσσοντας το είναι του στο είμαστε. Ο φουκαράς (ο καθημερινός τύπος, ο ψηφοφόρος) ωφελεί μεν τους άλλους, αλλά ο ίδιος ζημιώνεται είναι το θύμα της εκμετάλλευσης. Και τέλος ο ληστής (ο πολιτικός, ο δάσκαλος, ο δικαστής ο πνευματικός, ο εκπρόσωπος του κάθε θεού) ζημιώνει τους άλλους για να ωφεληθεί ο ίδιος και με το έργο του παράγει ηλίθιους εις το διηνεκές, που με τη σειρά τους παράγουν ληστές. Ο ηλίθιος δεν σκέπτεται, δεν εμβαθύνει και κυρίως δεν διαθέτει την κοινή λογική, μόνον νομίζει και πιστεύει. Έτσι εξαπατά τον εαυτό του. Είναι μάταιος κόπος η καταβολή όποιας προσπάθειας, και ο χρόνος χαμένος να απαγκιστρωθείς από την συντριπτική πλειονότητα των ηλιθίων. Κι αυτό γιατί όλοι μας κάποια στιγμή του βίου μας πριν ή μετά από αυτήν είμασταν έξυπνοι. Την κρίσιμη στιγμή, όμως, όλοι γίναμε ηλίθιοι και δυστυχώς ο ηλίθιος είναι πάντα πιο επικίνδυνος από τον ληστή.Και ξέρετε γιατί, διότι όπως έλεγε ο υιός Αλέξανδρος Δουμάς οι ληστές μερικές φορές ξεκουράζονται... ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

29

σ υν

τονιστείτε..

.!

Νικόλαος Σίμος

Αν μια κοπέλα ζητήσει 50 € για ένα παθιασμένο φιλί, το μυαλό θα πάει το αρχαιότερο επάγγελμα του κόσμου. Αν ζητήσει 500 € θα την χαρακτηρίσεις «πολυτελείας». Αν όμως το κάνει στην τηλεόραση, στα πλαίσια ενός παιχνιδιού -λέμε τώρα- τότε είναι απλώς μια παίχτης ριάλιτι. Είναι; Η αλήθεια είναι ότι παρόλο που δύσκολα πλέον εκπλήσσομαι από την κατρακύλα της τηλεόρασης και της κοινωνίας, αυτή τη φορά έγινε η ανατροπή! Βέβαια, για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, χόρτασα βυζιά, κώλους και χειλούμπες (ας τα πω στήθη και οπίσθια για να μην κακοχαρακτηριστώ)!!! Όμως ήταν όλα ψεύτικα! Πλαστικά! Επίπλαστα! Λες και είχαν γίνει έντιτ στο Φώτοσοπ!!! Έτσι, και για να μην ξεχνώ την φαλλοκρατική μου φύση, μετά τα πρώτα επιφωνήματα έκπληξης και -γιατί όχι- χαράς, μου ήρθαν στο μυαλό στίχοι του συγχωρεμένου Τζίμη Πανούση. Κάνω βουτιές σε βόθρο με εικόνες, φουσκώνω τα βυζιά μου με ορμόνες Θέλω να γίνω σαν Αμερικάνος, μ' αρέσει στα κρυφά (κι) ο Μητροπάνος Διότι, περί αυτού πρόκειται. Περί βόθρου. Και όχι διότι είμαστε μια πουριτανή κοινωνία. Όχι διότι το σεξ είναι ταμπού. Διότι στο βωμό της τηλεθέασης, θυσιάζουμε οποιαδήποτε αισθητική και εκμεταλλευόμαστε την ηλιθιότητα που ίπταται τριγύρω και ρέει άφθονη ανάμεσά μας. Και δεν χρειάζεται κάποια ειδική μελέτη ή η διάγνωση ενός ψυχολόγου για να διαπιστώσει κανείς το ύψος, ή μάλλον το βάθος της ηλιθιότητας. Αρκεί κανείς να αφιερώσει λίγα λεπτά για να απολαύσει τους διαλόγους των «παιχτών». Σαν εισαγωγι-

30

κά ταινίας πορνό!!! Παντελής έλλειψη γνώσης της Ελληνικής γλώσσας, μιας γενιάς που μεγαλώνει με γκρίκλις και εμότζις και προσπαθεί να αρθρώσει λόγο προτάσσοντας υπερήφανα στήθη που αγνοούν τους νόμους της βαρύτητας, ολοστρόγγυλα οπίσθια , μπράτσα και σίξπακς!!! Και όλα αυτά με στάση σώματος που παραπέμπει σε οξεία βλάβη της σπονδυλικής στήλης. Διότι δεν μπορώ να εξηγήσω διαφορετικά το γεγονός ότι τα κορίτσια στέκονται όλα ωσάν τελικό σίγμα και τα αγόρια σαν να κρατούν καρπούζια στις μασχάλες. Δυστυχώς, η τηλεόραση, το τηλεοπτικό προϊόν, φέρει μεγάλη ευθύνη για την κατάσταση αυτή. Διότι από τη μια διαμορφώνει καταστάσεις και από την άλλη τις αναπαράγει και τις συντηρεί προκειμένου να αυξηθούν τα αποθεματικά στα ταμεία των καναλιών και τα μερίσματα των μετόχων. Και όλα αυτά, σε ένα τηλεοπτικό κοινό, μια κοινωνία, που αντί απλώς να αλλάξει κανάλι κάθεται υπνωτισμένο και δημιουργεί πρότυπα καθ’ εικόνα και ομοίωση… Διερωτάται κανείς βέβαια ποιος είναι ο ρόλος του ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου! Περιορίζεται στο να βάζει πρόστιμα αν ακουστεί η λέξη «μαλάκας» πριν την ενδεκάτη βραδινή; Αντιλαμβάνεται το εύρος της καταστροφής στις επόμενες γενιές; Ή μήπως τελικά αυτό είναι το ζητούμενο; Γενιές που αφήνουν τα πανεπιστήμια και πλακώνονται σε σιλικόνες και αναβολικά. Ανθρώπους που δεν σκέφτονται, αλλά «καταπίνουν» ότι τους σερβίρουν, αρκεί να έχει γκλάμουρ. Αυριανούς ψηφοφόρους και μηδενική ικανότητα κρίσης. Και αφού το τηλεοπτικό προϊόν είναι το θέμα του κειμένου αυτού, δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερη ατάκα από το «Ρίξτο Ηλία!!!!!!» ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

31

σ υν

τονιστείτε..

.!

Αντώνης Αντωνακάκης

Άλλη μια εξεταστική περίοδος πλησιάζει ολοταχώς. Τα χρόνια που ήμουν εγώ μαθητής, η περίοδος αυτή ήταν γεμάτη άγχος γιατί κρινόταν η προαγωγή μας στην επόμενη τάξη ή η επανάληψη της ίδιας τάξης. Ο δρόμος δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα όμως, γιατί το σύστημα ήταν αρκετά περίπλοκο με αρκετές διαδρομές και διακλαδώσεις που αρκετές από τις οποίες οδηγούσαν στο να επαναλάβει κανείς την τάξη και βέβαια να γίνει ο περίγελως των συμμαθητών του. Οι παρασπονδίες που συγχωρούνταν ήταν ελάχιστες και αυτές βέβαια σήμαιναν ότι ο μαθητής έπρεπε να εξεταστεί ξανά τον Σεπτέμβρη. Τα τελευταία χρόνια όμως, οι εξετάσεις έχουν αποφορτιστεί από αυτή τους την βαρύτητα. Πλέον είναι πολύ δύσκολο για ένα μαθητή να μείνει στην ίδια τάξη, ενώ μετεξεταστέος μένει από άσχετους με την επίδοση λόγους, όπως από απουσίες. Ο μέσος μαθητής εξασφαλίζει το βαθμό του μαθήματος από τους προφορικούς βαθμούς των τετραμήνων ή των τριμήνων και ο γραπτός δεν έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Η βαρύτητα αυτή γίνεται ακόμα λιγότερη αν υπολογίσει κανείς ότι ο προαγωγικός βαθμός βγαίνει από το μέσο όρο των βαθμών των μαθημάτων χωρίς να έχει σημασία αν σε κάποια από αυτά εξασφαλίζει βαθμό κάτω από τη βάση ακόμα και αν είναι από τα παλιά λεγόμενα κύρια μαθήματα! Έτσι λοιπόν, είναι πιθανό να προαχθεί μαθητής με ελλιπείς γνώσεις στα μαθηματικά και στη γλώσσα, μόνο και μόνο γιατί πήρε καλούς βαθμούς στα αγγλικά και στα θρησκευτικά!!!!

32

Όλα αυτά έχουν κάνει τους μαθητές να αντιμετωπίζουν τις εξετάσεις ως μια απλή ενόχληση. Αυτό που ήρθε να επισφραγίσει την απόλυτη υποβάθμιση της εξεταστικής διαδικασίας είναι οι τελευταίες διατάξεις για εξεταστική διαδικασία σε λίγα μαθήματα στο Γυμνάσιο (4) και στις πρώτες τάξεις του Λυκείου με τις τωρινές νομοθετικές προτάσεις! Θυμάμαι χαρακτηριστικά περίπτωση μαθητή που ερχόταν να γράψει εξετάσεις χωρίς να φέρνει στυλό γιατί λέει το είχε για γουρσουζιά!!! Το αποτέλεσμα είναι να υποβαθμίζεται όλο και περισσότερο το επίπεδο μόρφωσης των μαθητών που τελικά τελειώνουν τη μέση εκπαίδευση όντας λειτουργικά αναλφάβητοι!!! Ένα άλλο αποτέλεσμα αυτής της υποβάθμισης, είναι ότι οι μαθητές συνηθίζουν την στρατηγική της ήσσονος προσπάθειας αγνοώντας ότι η μετέπειτα πορεία τους στη ζωή απαιτεί επιμονή και υπομονή και σκληρή εργασία. Όταν στα τρυφερά και γόνιμα χρόνια της εφηβείας ο νέος δεν συνηθίζει στην εντατική και επίπονη εργασία, είναι πολύ δύσκολο να την υιοθετήσει αργότερα. Επίσης, αυτή η έλλειψη εμπειριών εξετάσεων για τους μαθητές, δεν τους επιτρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες παραγωγής γραπτού λόγου. Γίνεται δυσκολότερο λοιπόν να εκφράσουν αυτό που θέλουν να πουν ή να παραγάγουν ένα κείμενο που να είναι συνεκτικό και αυτοτελές σε περιεχόμενο και ουσία. Τέλος, έρχεται και η απαίτηση της κοινωνίας «όχι στην εντατικοποίηση της παιδείας» και το αποτέλεσμα είναι αυτό που βιώνουμε γύρω μας. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

33

σ υν

τονιστείτε..

.!

ΜΟΝΑΔΕΣ (ΣΤΑΘΜΟΙ) ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ: ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ Αριστοτέλης Αλεξόπουλος

4) Τα Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά της Παράκτιας Ζώνης Με τα νέα δεδομένα για τη σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος και κατά συνέπεια του θαλάσσιου περιβάλλοντος που θεμελιώνει και η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, σκοπός της διαχείρισης των ακτών είναι η προστασία και διατήρηση των φυσικών πόρων και των οικοσυστημάτων παράλληλα με τις μεθόδους ανάπτυξης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων συμβατές προς το περιβάλλον. Παλαιότερα αλλά μέχρι και σήμερα η παράκτια ζώνη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και στην οικονομική ανάπτυξη μίας χώρας διότι υπάρχει σ’ αυτήν μεγάλη συγκέντρωση φυσικών πόρων. Γνωρίζουμε ότι περίπου το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 70% της βιομηχανικής δραστηριότητας, το 30% της γεωργικής παραγωγής και σχεδόν το σύνολο της αλιείας και υδατοκαλλιέργειας δραστηριοποιούνται στις παράκτιες περιοχές. Η Ελλάδα διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες σε μήκος ακτογραμμές στο Ευρωπαϊκό έδαφος και επομένως προσφέρεται για την ανάπτυξη ποικίλων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Με δεδομένη την ταχεία ανάπτυξη της αστυφιλίας, στοιχείο που παρατηρείται και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, τη γρήγορη και ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη ήταν φυσικό να υπάρξουν άμεσες αρνητικές επιπτώσεις στην παράκτια ζώνη. Οι ακτές αποτελούν ευαίσθητες περιοχές όπου υπάρχει παρουσία του μεγαλύτερου αριθμού υγροβιότοπων1, παράκτιων δασών, δέλτα ποταμών, λιμνοθαλασσών, διάφορα 1

34

ο 4ο πρωτόκολλο της σύμβασης της Βαρκελώνης (1976) που Τ αφορά στην προστασία της Μεσογείου παρουσιάζει μία ιδιαιτερότητα που δεν συναντά κανείς σε περιφερειακό επίπεδο. Πρόκειται για την προστασία ορισμένων περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών, τα κριτήρια επιλογής των οποίων σχετίζονται με τη βιολογική και οικολογική τους αξία, τη γενετική ποικιλία, τα επίπεδα πληθυσμού, τα δείγματα οικοσυστημάτων και αναφέρονται στη σχέση οικονομικής ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος. Για την Ελλάδα προβλέπεται η προστασία 16 ιστορικών περιοχών: Αθήνα, Κέρκυρα, Κρήτη, Δήλος, Δελφοί, Επίδαυρος και Ναύπλιο, ‘Αθως, Μυκήνες και Τίρυνθα, Μυστράς, Ολυμπία, Πάρος με τα λατομεία της, Ρόδος, Θεσσαλονίκη, Σάμος, Σαντορίνη, Θάσος με τα λατομεία της.

(Δ' ΜΕΡΟΣ)

είδη χλωρίδας και πανίδας, ωστόσο απειλούνται από την αθρόα συγκέντρωση τουριστικών δραστηριοτήτων (εκτιμάται σε πάνω από 90%). Με την πάροδο του χρόνου πολιτικά και κοινωνικά συμφέροντα διαμόρφωσαν μία αρνητική εικόνα της παράκτιας ζώνης. Συχνά παρατηρούνται συγκρούσεις συμφερόντων για τη χρήση της, ενώ χάρη της χωροταξίας και πολεοδομίας επιχειρείται εκτεταμένη κερδοσκοπία στις ακτές. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η συνεχής δημιουργία αυθαίρετων παραθεριστικών και τουριστικών κατοικιών που σήμερα αποτελούν μόνιμους τόπους διαμονής, λ.χ. οι ακτές της νοτιο-ανατολικής Αττικής. Αυτό έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την πτώση ή ακόμη και την απώλεια της τουριστικής αξίας μεγάλων τμημάτων της παράκτιας ζώνης. Περισσότερο ανησυχητικό είναι το φαινόμενο των νέων χρήσεων της ζώνης αυτής που αφορά στην εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων, λ.χ. επεκτάσεις των λιμενικών ζωνών, λατομεία, μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που αλλοιώνουν τον περιβάλλοντα χώρο. Παράλληλα οι νέες απαιτήσεις στις ναυτιλιακές δραστηριότητες και στις συνδυασμένες μεταφορές όπως ναυπηγοεπισκευαστικές κλίνες, καθαρισμός δεξαμενών, διυλιστήρια συντελούν στην περαιτέρω υποβάθμιση των φυσικών πόρων της παράκτιας ζώνης. Επομένως η προστασία του ελεύθερου εμπορίου και του ανταγωνισμού δύσκολα συμβιβάζεται με την προστασία του περιβάλλοντος. Στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου, τα κράτημέλη της σύμβασης της Βαρκελώνης (1995) για τον επαναπροσδιορισμό των στόχων του Μ.Π.Δ. (Μεσογειακό Πρόγραμμα Δράσης) έθεσαν το ζήτημα της μείωσης της υπερσυγκέντρωσης του πληθυσμού στην παράκτια ζώνη (το 1985 ο πληθυσμός άγγιζε τα 130 εκ. στα 46.000 χλμ ακτών της Μεσογείου, ενώ το 2025 προβλέπεται να ξεπεράσουν τα 200 εκ.) και το πρόβλημα του ελέγχου της τουριστικής βιομηχανίας. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του UNEP (United Nations Environment Program) η Μεσόγειος δεν είναι ιδιαίτερη μολυσμένη θάλασσα σε αντιδιαστολή με άλλες ημίκλειστες θάλασσες.

.!

τονιστείτε.. σ υν Το σοβαρότερο πρόβλημα ρύπανσης που αντιμετωπίζει, προέρχεται από την έντονη οικονομική δραστηριότητα στην παράκτια ζώνη, λ.χ. τις διάφορες εγκαταστάσεις ξηράς και τα αστικά κέντρα. Πρόσθετα τα περισσότερα ατυχήματα των δεξαμενόπλοιων και άλλων εμπορικών πλοίων (περίπου 60%) συμβαίνουν εντός των λιμενικών χώρων, στοιχείο που ενισχύει την παραπάνω εκτίμηση. Στον Ελληνικό χώρο και ιδιαίτερα στον Σαρωνικό κόλπο τα προβλήματα ρύπανσης εστιάζονται σε ορισμένες περιοχές όπως ανατολική Ελευσίνα, Κερατσίνι, Ψυττάλεια. Γενικότερα ο κόλπος της Ελευσίνας είναι ημίκλειστος με αργή ανανέωση των υδάτων ενώ η περιοχή από τη Ψυττάλεια μέχρι και τις ναυπηγικές εγκαταστάσεις του Σκαραμαγκά παρουσιάζει ένα μόνιμο ευτροφισμό εξαιτίας της εκβολής του κεντρικού αποχετευτικού αγωγού του λεκανοπεδίου. Η ρύπανση της παράκτιας ζώνης από τις διάφορες βιομηχανίες, λ.χ. χαλυβουργία, διυλιστήρια, ναυπηγεία, χημικές βιομηχανίες (το 65% των βιομηχανιών της Αττικής βρίσκονται στις δυτικές ακτές του Σαρωνικού και επομένως έχουν άμεση πρόσβαση στο θαλάσσιο περιβάλλον) και τα αστικά λύματα (περίπου 78% του αστικού πληθυσμού), οι διάφορες χωματερές, οι στρατιωτικές σχολές και ο ναύσταθμος, τα μεταλλεία (κυρίως στη ζώνη Κινέττας - Σκαραμαγκά), μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι τάσεις ανάπτυξης παραμένουν οι ίδιες (Χλωμούδης, 1996). Πρόκειται δηλαδή για μία συνεχή υποβάθμιση της δυ-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τικής παράκτιας ζώνης διότι εξακολουθούν να δημιουργούνται νέες βιομηχανικές μονάδες. Ειδικότερα, το πολεοδομικό συγκρότημα του Πειραιά επεκτείνεται γύρω από το λιμάνι με νέες προβλήτες, θέσεις για μαρίνες και αποθηκευτικούς χώρους2. Φαίνεται πως γίνεται προσπάθεια για εξοικονόμηση χώρου διότι πέρα από τα όρια της περιοχής Μοσχάτο - Ελευσίνα, υπάρχει και προς τις δύο αντίθετες κατευθύνσεις συγκέντρωση παραθεριστικών και μόνιμων κατοικιών. Επομένως το κρίσιμο ερώτημα είναι σε ποια ακριβώς τοποθεσία πρέπει να εγκατασταθεί μία μονάδα υποδοχής καταλοίπων δεδομένου ότι απαιτείται μεγάλη έκταση διαθέσιμης γης, δίχως να υποβαθμίζεται ακόμη περισσότερο η παράκτια ζώνη. ■ (Στο τεύχος Αυγούστου θα παρουσιαστεί το πέμπτο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr).

2

ύμφωνα με το ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνα 1983 που θεσμοθετήθηκε με Σ το Ν. 1515/85 σχετικά είναι τα άρθρα 2 και 3 όπου εκφράζεται η αναγκαιότητα για ποιοτική αναβάθμιση και προστασία των ακτών της Αττικής με το χαρακτηριστικό της παράκτιας ζώνης ως κατεξοχήν ζώνη αναψυχής. Τα κυριότερα προβλήματα της παράκτιας ζώνης της Αττικής είναι: υπερσυγκέντρωση πληθυσμού και δραστηριοτήτων, κρίση αστικού χώρου, κορεσμός στην παροχή τουριστικής υποδομής, νέες επεκτάσεις οικισμών και αυθαίρετη δόμηση, κατάληψη των ζωνών αιγιαλού και παραλίας, παράνομη περίφραξη κατοικιών, έλλειψη έργων υποδομής.

35

Μαρία Μεταξά

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων εκτίθεται η επιτύμβια στήλη με πολύστιχη επιγραφή που αναφέρεται στο θάνατο μιας νέας γυναίκας με το όνομα Συμφέρουσα η οποία έχει καταγωγή από τη Λιβύη και η οποία κατοικούσε στην πόλη Απτέρα. Η στήλη βρέθηκε σε σπίτι των Μεγάλων Χωραφιών και χρονολογείται στον 3ο αιώνα μ.Χ. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον η ανάγνωση του περιεχομένου. Εδώ είμαι θαμμένη εγώ η Συμφέρουσα, Τριάντα ετών, ξένη από Λιβυκή γενιά, Που εξομοιώθηκα σ’ όλα με τους θεούς για τη σωφροσύνη και τη θερμή αγάπη. Ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά μου άρεσαν πολύ στη μεγαλόπρεπη πόλη, στο δήμο των Απτεραίων, οι οποίοι με έθαψαν με λύπη για τον αιφνίδιο θάνατο ξεπροβοδίζοντάς με ήσυχα στον Άδη. Καλά νάστε όλοι εσείς οι περαστικοί και συ λαέ των Απτεραίων, οι οποίοι με φροντίδα και με τιμή με θάψατε γρήγορα σε μέγα μνήμα. Κι εγώ που τάγραψα αυτά είμαι ο Νείκων, που υπήρξα άντρας της, μα πια δεν είμαι γιατί απ΄ το μάτι το κακό σε άλλον εγώ την ευτυχία μου παρέδωσα, κι ακόμα την ποθώ πολύ για την σωφροσύνη της, καθώς και παραπάνω είπα. Και δεν μπορώ να βρω παρηγοριά. Φωνάζω γοερά και δεν μ’ ακούει. Με τη στοργή που την κρατώ, όπως και πρώτα μα δεν μπορώ να βρω παρηγοριά γιατί σαν τ’ αεράκι ήσυχα πέταξε.■

36

σ υν

τονιστείτε..

.!

Μαθαίνουμε...!

Στο βιβλίο του η Γέννεση της Τραγωδίας» (1872) και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο 15, ο Νίτσε κάνει μία ιδιαίτερα μνεία στο ελληνικό έθνος αποδεικνύοντας ότι ο Νίτσε είναι πολύ μπροστά από την εποχή του. Η στάση ορισμένων κύκλων στην Ευρώπη απέναντι μας σε συνδυασμό με τη δυσπιστία που υπάρχει γύρω από τους Έλληνες έχει προβληματίσει κατά καιρούς και τους πιο αυστηρούς κριτές μας. Ο φιλόσοφος Φρειδερίκος Νίτσε δίνει μία ξεχωριστή απάντηση... Διαβάστε το χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο: «Αποδεδειγμένα σε κάθε περίοδο της εξέλιξης του ο δυτικοευρωπαϊκός πολι-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

τισμός προσπάθησε να απελευθερώσει τον εαυτό του από τους Έλληνες. Η προσπάθεια αυτή είναι διαποτισμένη με βαθύτατη δυσαρέσκεια, διότι οτιδήποτε κι αν δημιουργούσαν, φαινομενικά πρωτότυπο και άξιο θαυμασμού, έχανε χρώμα και ζωή στη σύγκριση του με το ελληνικό μοντέλο, συρρικνωνότανε, κατέληγε να μοιάζει με φθηνό αντίγραφο, με καρικατούρα. Έτσι ξανά και ξανά μια οργή ποτισμένη με μίσος ξεσπάει εναντίον των Ελλήνων, εναντίον αυτού του μικρού και αλαζονικού έθνους, που είχε το νεύρο να ονομάσει βαρβαρικά ότι δεν είχε δημιουργηθεί στο έδαφος του... Κανένας από τους επανεμφανιζόμενους εχθρούς τους δεν είχε την τύχη να ανακαλύψει το κώνειο, με το οποίο θα

μπορούσαμε μια για πάντα να απαλλαγούμε απ' αυτούς. Όλα τα δηλητήρια του φθόνου, της ύβρεως, του μίσους έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή να διαταράξουν την υπέροχη ομορφιά τους. Έτσι, οι άνθρωποι συνεχίζουν να νιώθουν ντροπή και φόβο απέναντι στους Έλληνες. Βέβαια, πού και πού, κάποιος εμφανίζεται που αναγνωρίζει ακέραιη την αλήθεια, την αλήθεια που διδάσκει ότι οι Έλληνες είναι οι ηνίοχοι κάθε επερχόμενου πολιτισμού και σχεδόν πάντα τόσο τα άρματα όσο και τα άλογα των επερχόμενων πολιτισμών είναι πολύ χαμηλής ποιότητας σε σχέση με τους ηνίοχους, οι οποίοι τελικά αθλούνται οδηγώντας το άρμα στην άβυσσο, την οποία αυτοί ξεπερνούν με αχίλλειο πήδημα»..■

37

Τον Απρίλιο του 1914, ο ΓερμανοΕλβετός ζωγράφος Paul Klee, πραγματοποιεί μαζί με τον August Macke και

τον Louis Moillet το ταξίδι του στην Τυνησία, το οποίο αναμφισβήτητα έμελλε να καθορίσει την εξέλιξη του έργου του

γιατί του έδωσε τη δυνατότητα να πειραματιστεί με τη χρήση των χρωμάτων της Μεσογείου. Όταν στις 16 Απριλίου

Όταν το φως της Μεσογείου συναντά το χρώμα της εξωτικής Τυνησίας.

38

Ταξιδεύουμε!

Μαρία Μεταξά

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

39

ολοκλήρωσε τον πίνακα με τίτλο Μπροστά στις πύλες του Καϊρουάν σημείωνε στο ημερολόγιο του "Το χρώμα και εγώ είμαστε ένα. Είμαι ζωγράφος".

20 χλμ από την πρωτεύουσα της Τύνιδας, βρίσκεται το Sidi Bou Said που οφείλει το όνομά του στον Τυνήσιο Σούφι Βάλι, Abu Said al-Baji, (1156-1231). Η πόλη Sidi Bou Said είναι χτισμένη στην κορυφή ενός απόκρημνου βράχου με θέα την Μεσόγειο και κυριολεκτικά κόβει την ανάσα του έκπληκτου ταξι-

40

διώτη. Είναι μια πόλη γραφική αλλά και πολύ μαγευτική γιατί καταφέρνει να συνδυάζει το μεσογειακό χρώμα με τα αρώματα της Ανατολής καθώς πολυάριθμα λουλούδια κρέμονται από τους τοίχους και τις πόρτες των σπιτιών. Το Sidi Bou Said είναι μια ακμάζουσα μητρόπολη με τουρίστες παντού και είναι μια πολύ συνηθισμένη στάση για τα τουριστικά γκρουπς που προέρχονται από την πρωτεύουσα που συνήθως επισκέπτονται τα ρωμαϊκά ερείπια της Καρ-

χηδόνας αλλά και τα σουκ στα οποία μπορεί κάποιος να βρει εκπληκτικά και μοναδικά σουβενίρ. Δικαίως αποτελεί εξέχον τουριστικό θέρετρο της Τυνησίας ενώ θεωρείται και η πόλη των καλλιτεχνών, των συγγραφέων και γενικώς των διασήμων γιατί κατά καιρούς την επισκέφτηκαν ή και έζησαν ο Paul Klee, ο Gustave-Henri Jossot, ο Γάλλος φιλόσοφος Michel Foucault ο διάσημος αποκρυφιστής Aleister Crowley, ενώ ο συγγραφέας Andre Gide διατη-

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟ

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

σείο και στεγάζει το κέντρο μουσικών εκδηλώσεων arabes et mediterranéennes. © Φωτογραφιών: Μαρία Μεταξά

ρούσε σπίτι στην πόλη.

Mια πόλη όπου παντού δεσπόζει το λευκό χρώμα αλλά και το μπλε του κοβαλτίου. Όταν ο ζωγράφος και μουσικολόγος Βαρώνος Rodolphe d'Erlanger επισκέφτηκε το Sidi Bou Said εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ που αποφάσισε να ζήσει και να δημιουργήσει χτίζοντας μάλιστα ένα εντυπωσιακό παλάτι που ονόμασε Ennejma Ezzahra στους τόνους του μπλε και άσπρου. Σήμερα το κτίριο είναι μου-

To χρώμα ενδιέφερε τόσο εμπειρικά όσο και συναισθηματικά, τον Paul Klee. Με το ταξίδι του όμως στην Τυνησία ανακάλυψε την ένταση του χρώματος και το νότιο φως. Στο Sidi Bou Said ανακάλυψε το χρώμα σαν ουράνιο τόξο. ■

41

Για τον Θεόδωρο Ντόρρο εισηγητή του Μοντερνισμού ή κατά κάποιους (και του Υπερρεαλισμού συγγραφέα της πρώτης ποιητικής συλλογής με τον πρωτότυπο και ίσως στοχαστικό τίτλο «ΣΤΟΥ ΓΛΥΤΩΜΟΥ ΤΟ ΧΑΖΙ» τα στοιχεία που μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρωθεί για τη ζωή του, ή το έργο του είναι ελάχιστα. Τον Δεκέμβριο του 1930, όπως διαβάζουμε στον κολοφώνα της ποιητικής του συλλογής, τυπώθηκε στη Γαλλία – ίσως στο Παρίσι. Η συλλογή αυτή όπως αναφέρει ο συγγραφέας στο verso της σελίδας τίτλου (σελίδα vi) ....ΔΕΝ ΠΟΥΛΙΕΤΑΙ, ΣΤΕΛΝΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ Σ’ ΟΠΟΙΟΝ ΤΟ ΖΗΤΗΣΕΙ. Παραθέτει δε και τις διευθύνσεις του τόσο στο Παρίσι όσο και στην Νέα Υόρκη για κάθε ενδιαφερόμενο φιλότεχνο. Μια πολύ απλή, λιτή, σε μικρό σχήμα 14x19 έκδοση με καλής ποιότητας χαρτί, αν κρίνω από την κατάσταση του αντιτύπου, που έφτασε στα χέρια μου και (καλύπτει) εκτείνεται σε 91 σελίδες μαζί με τα περιεχόμενά του χαρτόδετο και ραφτό. Χωρίς να λείπουν κάποια ορθογραφικά λάθη, με βάση την ορθογραφία της εποχής, ή οι διττογραφίες θα έλεγα ότι η συλλογή αποτελεί άρτια έκδοση για Έλληνα εγκατεστημένο στο εξωτερικό. Έλκει το μάτι μου το τυπογραφικό στοιχείο «ρω»

42

στο εξώφυλλο, που μόνον εκεί άλλωστε (4), χρησιμοποιήθηκε στο όνομα και στο επίθετό του. Θα έλεγα ότι μάλλον μοιάζει με λατινικό «πι» και χρησιμοποιήθηκε για λόγους τυπογραφικής εμφάνισης του εξωφύλλου και όχι ιδιοτροπίας του συγγραφέα. Δεν μιλάμε βέβαια για εκδότη αφού πρόκειται για μία ελεύθερη, εκτός των εμπορικών πραγμάτων έκδοση. Το εξώφυλλο μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως αρκετά συντηρητικό σε σχέση με άλλα σύγχρονά του υπερρεαλιστικά ή προγενέστερά του ντανταϊστικά κλπ. Πρόκειται για μια συλλογή με δεκαπέντε τιτλοφορούμενα ποιήματα η οποία τοποθετείται στον εξής χρονικό και ποιητικό περιβάλλοντα χώρο. Το 1931 ο Αναστάσιος Δρίβας δημοσιεύει την ποιητική συλλογή Μικρά Ελεγεία: σε ελεύθερο στίχο και ο Γιώργος Σεφέρης τη Στροφή. Το 1933 κυκλοφορούν τα Ποιήματα του Νικήτα Ράντου. και οι Αγάπες Του Χρόνου του Γιώργου Σαραντάρη. Το 1934 εμφανίζεται η ποιητική συλλογή Εκλογή Α΄ του Τάκη Παπατσώνη που κατά τον Νάσο Βαγενά: «…ο Παπατσώνης ως το 1930 είχε δημοσιεύσει τόσα ποιήματα σε μοντέρνο ελεύθερο στίχο, που αν είχαν συγκεντρωθεί σε βιβλίο θα αποτελούσαν μια στιβαρότατη ποιητική συλλογή». Την ίδια χρονιά βλέπει το φως της δημοσιό-

Το εξώφυλλο της Α' έκδοσης.

τητας το Μαραμπού του Νίκου Καββαδία πρώτο του έργο του ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 1935, η συλλογή Υψικάμινος του Ανδρέα Εμπειρίκου ταυτίζει τον ποιητή με τον ακραιφνή Υπερρεαλισμό κίνημα. Σ’ αυτόν τον ποιητικό οργασμό, σ’ αυτήν την ποιητική ανθοφορία μεγάλων και μικρότερων σε αξία ποιητών (η ιστορία θα το δείξει) έρχεται ο Ντόρρος από το Παρίσι με άλλη ποιητική νοοτρο-

Μιχάλης Μεταξάς

Χειρόγραφο του Ντόρρου.

Επιστολή του Θ. Ντόρρου στον Θράσο Καστανάκη.

Το verso της σελίδας τίτλου.

πία και σίγουρα κουλτούρα να ταράξει τα νερά και τα ποιητικά δρώμενα στην Ελλάδα με αυτήν την ποιητική του δωρεά.

H ζωή του Θ. Ντόρρου παραμένει ελάχιστα γνωστή. Ελάχιστα στοιχεία μέχρι σήμερα έχουμε συγκεντρώσει που φυσικά δεν επαρκούν ώστε να φωτίσουν πλήρως τη σκοτεινή προσωπικότητά του. Ο Ντόρρος καταγόταν από την Πελοπόννησο και είχε άλλους δυό αδελφούς. Ο πατέρας του είχε μεγάλο κατάστημα ειδών προικός στην Αμερική, με υποκατάστημα στο Παρίσι. Το υποκατάστημα αυτό διηύθυνε ο Α. Νοϊος γύρω στα 1930. Ο Ντόρρος είχε σπουδάσει φιλολογία, φαίνεται όμως ότι εργαζόταν στις

επιχειρήσεις του πατέρα του. Ήταν ψηλός (1.80), πράος, ευγενικός αλλά απαισιόδοξος. Όταν έγραψε τα ποιήματα του (Στου γλυτωμού το χάζι) ήταν περίπου 35 χρονών, που σημαίνει ότι θα πρέπει να γεννήθηκε το 1895, ενώ όταν αυτοκτόνησε, θα ήταν 59 χρονών. Ήδη από την

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

εποχή εκείνη (1930-1935) μιλούσε, μαζί με τη γυναίκα του για αυτοκτονία Στην αυτοκτονία του Ντόρρου αναφέρεται ένα απόσπασμα από το προσωπικό ημερολόγιο της Ελπίδας, δεύτερης γυναίκας του Θρ. Καστανάκη. Από το απόσπασμα αυτό συνάγονται τα ακόλουθα: Ο Ντόρρος αποσύρθηκε σ’ ένα χαμένο γαλλικό χωριό, μαζί με τη γυναίκα του, και όλον τον υπόλοιπο καιρό έζησε εκεί χωρίς να δώσει το παραμικρό σημείο ζωής. Φαίνεται ότι είχε καταστραφεί οικονομικά και αντιμετώπιζε πολλές οικονομικές δυσχέρειες. Ίσως να ήταν αυτός ο λόγος της αυτοκτονίας του. Για τον Καστανάκη, ο αλκοολισμός οδήγησε τον Ντόρρο στην αυτοκτονία. ■

43

Μάρια Μαράκη

Πρόκειται για εικόνα του τέλους του 16ου - α΄ μισού του 17ου αιώνα με θέμα τα πρώτα βήματα του Χριστού. Στο αριστερό μέρος της εικόνας παριστάνεται η Θεοτόκος, υψηλόκορμη και στραμμένη προς τα δεξιά. Έχει τα χέρια απλωμένα προς τον Χριστό, ο οποίος παρουσιάζεται ως μικρό παιδί που βηματίζει προς την αγκαλιά της μητέρας Του, απλώνοντας τα χέρια Του προς το μέρος της. Τα χαρακτηριστικά Του παραπέμπουν μάλλον στην ηλικία των δύο ή τριών ετών παρά στην ηλικία κατά την οποία αρχίζουν τα παιδιά να βηματίζουν, κατά τους έξι με οκτώ πρώτους μήνες της ζωής τους. Η εικόνα θεωρείται μοναδική στον κόσμο ως

44

προς τη θεματολογία της. Είναι αξιοπερίεργο μάλιστα ότι ούτε στα Ευαγγέλια, ούτε στα Απόκρυφα καταγράφεται κάποιο σχετικό επεισόδιο, οπότε δημιουργούνται φυσιολογικά ερωτηματικά για την προέλευση της παράστασης. Η πιθανότερη ερμηνεία είναι να προέρχεται από το απόκρυφο ευαγγέλιο του Ιακώβου, όπου γίνεται λόγος για την παιδική ηλικία της Παναγίας και τα πρώτα επτά βήματά της. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πως η εικόνα είναι έργο καλού ζωγράφου, που εργάστηκε σύμφωνα με την τεχνοτροπία της κρητικής σχολής. Η εικόνα φυλάσσεται σήμερα στην αίθουσα του Σκευοφυλακίου της Μονής Λειμώνος στη Λέσβο.■

Νικόλας Βασιλείου

Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε με το mashups. Τι είναι το mashup; Το mashup είναι ο συνδυασμός 2 ή περισσότερων τραγουδιών σε ένα ενιαίο σύνολο. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό εγκυμονεί κινδύνους. Έχω ψαχτεί με τα mashups και έχω και γνωστούς που είναι DJs, οι οποίοι φτιάχνουν πολύ συχνά τέτοιου είδους τραγούδια. Καλώς ή κακώς τα περισσότερα mashups που βγαίνουν εκεί έξω είναι απλοί συνδυασμοί beatακίων που περνάνε αδιάφοροι, ενώ κανάλια στο Youtube που ασχολούνται μπορεί σαν συνολικό αποτέλεσμα να βγάλουν κάτι μέτριο. Π.χ. έχω ακούσει mashup των 2 αγαπημένων μου συγκροτημάτων, των Metallica και των Megadeth και μου πέρασε ως κάτι τελείως αδιάφορο. Επίσης το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αισχρό, βλέπε ένα αρκετά γνωστό που συνδύαζε το Psychosocial των Slipknot και το Baby του Justin Bieber και δεν ακούγονταν. Έτσι επέλεξα 3 mashups, τα οποία έκαναν τη διαφορά και πέρασαν κάτι το ενδιαφέρον. Αυτό που διαπίστωσα είναι ότι το καλό mashup δεν χρειάζεται να περιέχει 2 τραγούδια από το ίδιο είδος μουσικής. Όπως θα δείτε πιο κάτω μπορείς να πάρεις κάτι rock ή metal και σε συνδυασμό με ένα pop χιτάκι να φτιάξεις κάτι πολύ καλό. Και όμως γίνεται. Ξεκινάμε!

Green Day and Oasis Boulevard of Broken Dreams & Wonderwall

Davis των Korn και να έχεις καλό αποτέλεσμα; Και όμως. Το ενδιαφέρον ριφάκι, τα φοβερά φωνητικά του Jonathan και το κολλητικό ρεφρενάκι της Taylor μας δίνουν ένα αποτέλεσμα υπεράνω των προσδοκιών και ένα νέο τραγούδι που σίγουρα ξεπερνάει το αρχικό της Swift και πλησιάζει πολύ την κομματάρα των Korn. Αυτό που με εκπλήσσει πάντα είναι το πόσο τέλεια προσαρμόζονται τα φωνητικά του Davis από ένα nu metal κομμάτι σε ένα pop. Μπράβο στον δημιουργό.

Linkin Park & PSY Gangnamcut Ναι και εγώ το είπα ηλίθια ιδέα. Το εγχείρημα αυτού του τύπου ήταν να παντρέψει το Gangnam style με όλα τα τραγούδια του Hybrid Theory, του καλύτερου δίσκου των Linkin Park και ενός από τους καλύτερους της προηγούμενης δεκαετίας. Στα περισσότερα έπεσε στην παγίδα του mashup και δημιούργησε μέτριο αποτέλεσμα, αλλά ο συνδυασμός με το Papercut είναι απλά φοβερός. Τα φωνητικά δένουν όμορφα με τη μουσική των LP και ξεπετάγονται ακριβώς στα σημεία που πρέπει. Ίσως έπρεπε να αρκεστεί σε αυτό. ■

Απίστευτα καλό. Εκτός από τις δύο κομματάρες των Green Day και των Oasis, ανά σημεία ξεπετιούνται Travis και Eminem. Πολύ όμορφος συνδυασμός μουσικής και στίχων που οδηγεί σε μία τρομερή κορύφωση στα ρεφραίν. Μία κορύφωση που ομολογουμένως δεν περίμενα και με άφησε με το στόμα ανοιχτό. Υπόδειγμα καλού mashup.

Korn and Taylor Swift We Are Coming Undone Γίνεται να πάρεις ένα ποπ χιτάκι της (ομολογουμένως κλαψιάρας) Taylor Swift, να το ντύσεις με τα φωνητικά του Jonathan

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

45

Κωνσταντίνος Ριζόπουλος

Από το μακρινό παρελθόν η ακρόαση της μουσικής ήταν συνυφασμένη με ποικίλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Η μουσική και τα τραγούδια συνόδευαν τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του και εξακολουθούν να τον συνοδεύουν μέχρι και σήμερα. Οι ακροατές όμως δεν είχαν την ευκαιρία να ακούν τη μουσική πολύ συχνά. Εκτός ίσως από τη μουσική που παρήγαγε ο ίδιος ο λαός στην καθημερινότητά του. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι πολλές φορές ο απλός άνθρωπος τραγουδούσε ή έπαιζε με αυτοσχέδια μουσικά όργανα, κυρίως κρουστά, κάνοντας υποφερτή την πολλές φορές κουραστική του εργασία. Όμως μουσική πιο επιτηδευμένη, παιγμένη από μουσικά όργανα που να έχουν κατασκευαστεί για την εκτέλεση της μουσικής, δεν άκουγε πολύ συχνά. Ίσως λίγες φορές τον χρόνο. Αργότερα σε κάποιες κοινωνίες, υπήρχαν περισσότερες ευκαιρίες για ακρόαση αλλά για περιορισμένο αριθμό ακροατών. Οι ακροάσεις γίνονταν σε συγκεκριμένους χώρους. Η παρουσία των μουσικών φυσικά ήταν απαραίτητη και οι ακροατές μπορούσαν να παρακολουθούν τους μουσικούς επί το έργο τους. Στις κοινωνικές εκδηλώσεις η μουσική και τα τραγούδια δεν ήταν αντικείμενο ακρόασης και θέασης, αλλά το μέσο για τη συνοδεία του χορού. Πολύ αργότερα εμφανίζεται ο δίσκος πάνω στον οποίο αποτυπώνεται πλέον η μουσική. Με τον δίσκο η μουσική μπορεί να παραχθεί οποιαδήποτε μέρα και ώρα και η ακρόαση δύναται να είναι και ιδιωτική. Η έλευση του ραδιοφώνου συμβάλει επίσης στην δυνατότητα για συχνή ακρόαση της μουσικής. Παρόλο που μέσω του ραδιοφώνου δεν μπορούμε να δούμε τους μουσικούς ή οποιασδήποτε μορφής εικόνα, τα πρώτα και για αρκετά χρόνια, οι ακροατές κοιτούν το ραδιόφωνο ενό-

46

σω ακούν τη μουσική. Η εξέλιξη του ραδιοφώνου, αλλά και των ηχογραφημάτων σε διάφορες μορφές απελευθερώνει την ακρόαση από την εστίαση της προσοχής σε αυτή. Ο ακροατής έχει εξοικειωθεί με το μέσο, και πλέον μπορεί να συνδυάζει την ακρόαση με άλλες εργασίες που πραγματοποιεί ταυτόχρονα. Πολλές φορές απλά ακούει χωρίς να είναι ενεργός αποδέκτης της επίδρασής της, χωρίς να αντιδρά στα ερεθίσματα που απευθύνονται στα συναισθήματα του ακροατή. Η εικόνα είναι αυτή που θα τραβήξει την προσοχή του ακροατή καθιστώντας τον και πάλι «θεατή» της μουσικής. Όταν η δημιουργία και κυρίως η αναπαραγωγή της κινούμενης εικόνας θα γίνει μια απλή διαδικασία, όταν η μετάδοση της εικόνας θα μπει στο σπίτι του πιο καθημερινού ανθρώπου, θα παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην «παρακολούθηση» της μουσικής. Η εμφάνιση του videoclip θα μετατρέψει το ακρόαμα σε θέαμα. Θα χρησιμοποιηθεί για λόγους προώθησης της μουσικής, συνδέοντας σε πολλές περιπτώσεις, τον ρυθμό εναλλαγής των εικόνων με αυτόν της μουσικής. Η εικόνα που προβάλλεται «καταστέλλει» τη φαντασία του ακροατή παρέχοντάς του «έτοιμες» εικόνες, αποτρέποντάς τον από το να δημιουργήσει τις δικές του χρησιμοποιώντας προηγούμενη οπτικοακουστική εμπειρία. Είναι γνωστό ότι η εικόνα έχει πολύ μεγάλη δύναμη και η γρήγορη εναλλαγή των εικόνων δημιουργεί μια αίσθηση που μπορεί να μας παρασύρει στο να προσέξουμε το έργο του σκηνοθέτη και να αγνοήσουμε αυτό του συνθέτη. Η μεγάλη ποσότητα πληροφορίας που μεταδίδεται μέσω του γρήγορου αυτού ρυθμού υποχρεώνει το μυαλό να βρίσκεται σε εγρήγορση για να μπορέσει να την αποκωδικοποιήσει. Ως αποτέλεσμα έχει η μουσική

.!

τονιστείτε.. σ υν Πηγή: Εικόνα από τον δίσκο του Jake West με τίτλο Close your eyes 2016 https://jakewestm and listen, usic.bandcamp.com/a lbum/close-your-eyes-a nd-listen-ep

να βρίσκεται σε δεύτερο πλάνο και να συνδέεται στο μυαλό μας μόνο μέσω των συγκεκριμένων εικόνων. Πολλές φορές η ακρόαση της μουσικής από μέσα που δεν προβάλουν εικόνα, δεν είναι καθαρή ακρόαση αλλά η ανάμνηση του ήχου που συνοδεύει το σχετικό videoclip. Για να είμαστε όμως ακριβείς, αυτό που περιγράφουμε δεν ισχύει για όλες τις μουσικές παραγωγές ούτε για όλους τους ακροατές, είναι όμως η κυρίαρχη τάση. Με αυτή τη μακροσκελή εισαγωγή θα θέλαμε να αναγγείλου-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

με την έναρξη μίας σειράς άρθρων-μουσικών προτάσεων με τον γενικό τίτλο «Ακρόαση με τα μάτια κλειστά». Πρόκειται για την παρουσίαση μουσικών έργων που η όραση δεν θα βοηθούσε στην καλύτερη κατανόησή τους. Θα γίνει μία προσπάθεια να δίνεται το πλαίσιο ή ίσως η αφορμή για τη δημιουργία τους, πολλές φορές και τα λόγια του ίδιου του συνθέτη, που θα βοηθήσουν τον ακροατή να «νοιώσει» τον ρυθμό, να διακρίνει τις μελωδίες, να βιώσει την αρμονία, να αισθανθεί τα ηχοχρώματα. Μέχρι το επόμενο τεύχος κλείστε τα μάτια και ... ■

47

Γιάννης Ξηντάρας

Η ευτυχία είναι ένα υπέρτατο ζητούμενο στη ζωή όλων μας. Μια συνθήκη που μοιάζει απαραίτητη για να αποκτήσει ένα ξεχωριστό νόημα η καθημερινότητά μας, οι σχέσεις μας με τους άλλους, αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό. Από την άλλη μεριά η δυστυχία μοιάζει με κατάρα. Κανείς δεν το εύχεται για κανέναν και όλοι θέλουμε, ιδίως όσους αγαπάμε να είναι ευτυχισμένοι, προκειμένου να έχουν «μια καλή ζωή». Υπάρχουν μυστικά για την ευτυχία; Τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους; Πώς καταφέρνουν κάποιοι να είναι και άλλοι όχι; Τι τους διαφοροποιεί; Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να σταθούμε και να αναλύσουμε όσες θεωρούμε βασικές παραμέτρους για την ευτυχία με κριτήριο την προσβασιμότητα τους από κάθε άνθρωπο σε κάθε στιγμή της ζωής τους. Κατά συνέπεια θα αναφερθούμε σε άυλα αγαθά και αξίες οι οποίες δεν αγοράζονται ούτε δεν εξαγοράζονται, ενώ αντιθέτως υπάρχουν ελεύθερα και αρκεί να τα συνειδητοποιήσουμε και να τα διεκδικήσουμε για τις ζωές μας. Αυτό και μόνο αρκεί για να τα αποκτήσουμε και να τα διεκδικήσουμε για τις ζωές μας. αυτό και μόνο αρκεί για να τα αποκτήσουμε! Ποιες είναι αυτές οι αξίες; 1. Καλοσύνη Δείξτε καλοσύνη. Αφήστε στην άκρη τις κακίες, την εκδικητικότητα, το μίσος, τον πόλεμο των διαπροσωπικών σχέσεων. Όπως ακριβώς και οι πόλε-

48

μοι μεταξύ των κρατών έτσι και η ανθρώπινη κακία φθείρει, «στενεύει», χωρίς να προσφέρει ανάπτυξη και ανθοφορία. Αντιθέτως η καλοσύνη θα σας ανοίξει ψυχικά και αυτός ο χώρος θα γεμίσει ευχαρίστηση…

2. Φιλία Οι φίλοι είναι βάλσαμο. Είναι συντροφιά, είναι παρηγοριά, είναι γνώση. Οι φίλοι θα μας σταθούν στα δύσκολα, θα μας συντροφεύσουν στα εύκολα και στα ωραία, θα μοιραστούμε μαζί τις χαρές και τις λύπες. Οι φίλοι είναι χρυσάφι, μία σταθερή αξία στο χρηματιστήριο των ανθρώπινων αξιών.

3. Συγχώρεση Αν μπορούμε να συγχωρούμε, αν μπορούμε να δείχνουμε κατανόηση στην ανθρώπινη αδυναμία (συχνά και μικρότητα) τότε μπορούμε να διαφυλάξουμε την ψυχή μας απ’ το σκοτάδι της κακίας και του πόνου. Αντίθετα, όταν δεν μπορούμε να συγχωρέσουμε, ο θυμός, το πείσμα και ο πόνος διογκώνονται και δεν αφήνουν χώρο για θετικά συναισθήματα.

4. Ζήστε στο Παρόν Ο ενεστώτας είναι ο μόνος χρόνος που υπάρχει. Το παρελθόν πέρασε, ενώ το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμη. Ό,τι ζούμε είναι τώρα. Μην μένετε αγκυλωμένοι σε ότι έγινε, ούτε προσκολλημένοι σε κάτι που ακόμη δεν έχει γίνει. Σε κάθε άλλη περίπτωση πέραν του ενεστώτα χρόνου η ζωή δεν υπάρχει, δεν

ζούμε τη ζωή μας, την μια και μοναδική.

5. Ευχαριστώ Ο προάγγελος της ευτυχίας είναι η ευχαρίστηση. Αναγνωρίστε το καλό στη ζωή σας και καλωσορίστε το. Αποδεχτείτε τα δώρα που σας δίνει η ζωή στην καθημερινότητά σας. Ένα ωραίο πρωινό, η λιακάδα ή η βροχή, λίγος ελεύθερος χρόνος, ο σύντροφός σας ή τα παιδιά σας, ένα ωραίο γεύμα, μία έξοδος, λίγη

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ξεκούραση… Άπειρα μικρά στιγμιότυπα στην καθημερινότητα που αν τα αναγνωρίσουμε και τα απολαύσουμε αρκούν για να αποτελέσουν ένα μεγάλο άθροισμα που θα μας κάνει ευτυχισμένους. Η ευτυχία κρύβεται στα απλά, τα καθημερινά, τα μικρά, τα προσωπικά. Η ευτυχία - ίσως τελικά είναι στο χέρι μας και είναι πιο εύκολη η κατάκτησή της απ’ ό,τι νομίζουμε! ■

49

Αλεξάνδρα Κοφινιώτη

Και ξαφνικά εκεί που κάθεσαι και πίνεις τον πρωινό καφέ σου ακούς από το διπλανό τραπέζι μια συζήτηση. Μια συζήτηση που αφορά στις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Στήνεις αυτί, όχι γιατί είσαι κουτσομπόλα, αλλά πολύ απλά γιατί σ' ενδιαφέρει και σένα να μάθεις τι είναι, πως γίνεται, γιατί το σπίτι στο νησί μένει έτσι και τα έξοδα τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Έτσι λοιπόν ανακαλύπτεις ότι τα τελευταία δύο τουλάχιστον έτη παρουσιάζεται αλματώδη ανάπτυξη τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς, του θεσμού της οικονομίας του διαμοιρασμού (Sharing Economy). Η βραχυχρόνια μίσθωση που κρύβεται πίσω από τις λέξεις airbnb ή homeaway ή booking όπου ιδιοκτήτες ακινήτων, τα οποία είχαν καταστεί μη εκμεταλλεύσιμα λόγω της κρίσης τα τελευταία χρόνια, αποκτούν κάποιο εισόδημα, το οποίο αν μη τι άλλο θα κάλυπτε τις δαπάνες (ΕΝΦΙΑ, συντήρησης του οικήματος κ.λπ.), που συνεπάγεται η κατοχή κάποιου ακινήτου. Έτσι πράγματι η επιτυχία αυτών που πρώτοι αξιοποίησαν το νέο θεσμό τόσο στην εξεύρεση πελατών, όσο και στην απόκτηση ικανοποιητικού σε αρκετές περιπτώσεις εισοδήματος, είχαν ως αποτέλεσμα την ταχύτατη εξάπλωση του θεσμού. Εάν υποθέσουμε ότι ισχύουν οι προϋποθέσεις χαρακτηρισμού της μίσθωσης ως εισόδημα από εκμετάλλευση ακινήτων, θα έχουμε τα εξής πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα: ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ - Δεν υπάρχει υποχρέωση απόκτησης σήματος ΕΟΤ.

- Απαλλαγή από ΦΠΑ.

50

- Απαλλαγή από υποχρέωση τήρησης βιβλίων.

- Απαλλαγή από τέλη (διαμονής κλπ.).

- Φορολόγηση με την κλίμακα εισοδήματος ακίνητης περιου σίας.

- Δεν υπολογίζεται προκαταβολή φόρου. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ - Χάνεται η δυνατότητα φορολογικής έκπτωσης δαπανών επί του ακινήτου, πέρα του οριζόμενου εκ του νόμου ποσοστού 5% επί του ακαθάριστου εισοδήματος.

- Δεν υπάρχει η δυνατότητα παροχών προς τους τουρίστες.

- Η φορολόγηση με την κλίμακα ακίνητης περιουσίας είναι σημαντική από κάποιο ποσό εισοδήματος και πάνω. Ο θεσμός της βραχυχρόνιας μίσθωσης των ακινήτων στο πλαίσιο της οικονομίας του διαμοιρασμού, όπως άλλωστε και αντίστοιχες αγορές που αναπτύσσονται σε άλλους τομείς, όπως στη μεταφορά προσώπων έναντι κομίστρου, εγείρουν μία σειρά ερωτηματικών και δημιουργούν αντικρουόμενα συμφέροντα. Στην αγορά των ακινήτων, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις από τη μια μεριά μπορούν να αποτελέσουν μία σημαντική πηγή εισοδήματος για ιδιοκτήτες που κατέχουν μία αδρανή περιουσία την οποία πλέον μπορούν να εκμεταλλευτούν. Από την άλλη μεριά όμως πλήττονται επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν επενδύσει σημαντικά ποσά στον τομέα του τουρισμού και βλέπουν να απειλούνται από αυτήν την ταχύτατα αναπτυσσό-

μενη νέα αγορά. Επίσης δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι σε κάποιες και ειδικά στις πιο τουριστικές περιοχές της χώρας, υπάρχει μία προφανής δυσαναλογία ανάμεσα στο εισόδημα που μπορεί να αποκτήσει κάποιος ιδιοκτήτης ακινήτου μέσω της βραχυχρόνιας μίσθωσης, έναντι αυτού που θα αποκτήσει μέσω της κλασικής μακροχρόνιας μίσθωσης του ακινήτου αυτού. Αυτό δημιουργεί σοβαρές παρενέργειες στην αγορά, καθώς προκαλεί δυσκολία στην ανεύρεση κατοικιών για μίσθωση (θυμηθείτε τον Σεπτέμβριο του 2017 που εκπαιδευτικοί σε δυο νησιά έμεναν σε ξενοδοχεία μέχρι να βρουν σπίτι για ενοικίαση) ασκώντας με αυτόν τον τρόπο ανοδική πίεση στις τιμές των ενοικίων. Εάν σε όλα αυτά τα ζητήματα, που ισχύουν διεθνώς και όχι μόνο στην Ελλάδα, προσθέσει κάποιος και την βραδύτητα με την

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

οποία η Ελληνική πολιτεία προσπαθεί να δημιουργήσει κανόνες και πλαίσιο λειτουργίας της νέας αγοράς, δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα που θα πρέπει γρήγορα να καταλαγιάσει, για να μπορούν όλοι οι εμπλεκόμενοι να δραστηριοποιηθούν στην αγορά επί ίσοις όροις, στο πλαίσιο ενός υγιούς ανταγωνισμού. Έτσι μετά απ’ όλη τη συζήτηση που άκουσα και ύστερα από αρκετό ψάξιμο μέσα από το διαδίκτυο, μέσα σε 20 ημέρες ετοίμασα το οίκημά μου και το παρέδωσα στα χέρια των εταιρειών που προωθούν τις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Σε όσους εμπλεκόμαστε σ' αυτήν την ιστορία εύχομαι πραγματικά καλή τύχη και καλές εισπράξεις για να μπορέσουμε να τα διατηρήσουμε και να πληρώσουμε τον κύριο ΕΝΦΙΑ όπως θα έλεγε και ο Ζήκος που δεν ήξερε ποιος είναι ο ΙΚΑΣ. ■

51

Έκπληκτοι παρακολουθούμε τις εξελίξεις στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Πολιτικές κόντρες, επιχειρηματικές ίντριγκες, υπόδικοι πρόεδροι, επισόδεια, εισβολές προέδρου με όπλο στον αγωνιστικό χώρο και πολλές ακόμα ομορφιές. Κι όλα αυτά με ένα Grexit να πλανάται πάνω απ' το δύσμοιρο ποδόσφαιρο που κατά βάθος είναι ένα λαοφιλές και για τους περισσότερους εντυπωσιακό σπορ με πολλές όντως συγκινήσεις. Μετά τα μνημόνια λοιπόν και τις απειλές εκπαραθύρωσηςκοινώς- Grexit ο όρος αυτός φαίνεται πως ευδοκιμεί και στον χώρο του αθλητισμού. Σαν οργανωμένο κράτος(!) κάνουμε ό,τι μπορούμε για να δείξουμε πως μπορουμε και χειρότερα. Θυμάμαι πριν χρόνια όταν κατακτούσαμε ολόκληρο EURO τους αρμόδιους (λέξη κωμωδία στη χώρα μας) να τονίζουν με βαρυσήμαντες δηλώσεις πως αρχίζει πια η εκτόξευση του ελληνικού ποδοσφαίρου... κι από την τεράστια κι αναπάντεχη επιτυχία φτάσαμε στην πλήρη απαξίωση του με τεράστια και γοργά άλματα. Βέβαια και το ποδόσφαιρο αποτελεί μικρογραφία της κοινω-

52

νίας μας και δεν θα μπορούσε να ξεφύγει απ΄ αυτά τα στεγανά. Υπεύθυνοι φυσικά εμείς που σαν γονείς αντί να χειροκροτούμε σ' ένα παιδικό ποδοσφαιρικό αγώνα όλα τα παιδάκια, τα βάζουμε με τον διαιτητή, με τα ίδια τα παιδιά και στο τέλος χειροδικούμε με τους άλλους γονείς! Όλοι νομίζουν πως έχουν κι ένα Μέσσι για γιο αγνοώντας ότι είναι απλά παιδιά και παίζουν. Οι ίδιοι οι πατεράδες προσπαθούν να δειχθούν μέσω των παιδιών τους. Γι' αυτό λοιπόν σαν χώρα πάντα θα πλανάται ένα GREXIT είτε στο ποδόσφαιρο,είτε στην οικονομία γιατί δε θέλουμε ν αλλάξουμε νοοτροπία εμείς κι απλώς θέλουμε οι άλλοι να γίνουν σαν εμάς αδιαφορώντας αν είμαστε λάθος. Το επίσης άσχημο είναι πως οι απειλές (αληθινές ή όχι) για Grexit δεν μας κάναν σοφότερους ούτε πιο υπεύθυνους, απλά συνεχίζουμε στην κατηφόρα μας με μοναδικό φρένο τον τοίχο που κάποτε θα συγκρουστούμε και ίσως ο γδούπος μας συνεφέρει. ■

σ υν

τονιστείτε..

.!

Γιώργος Ρέππας

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

53

Νικόλαος Σίμος Τον Βασίλη τον γνωρίζω από 12 ετών, όταν συναντηθήκαμε στην 1η Γυμνασίου. Όλα τα σχολικά μας χρόνια, τίποτα δεν προδήλωνε την ενασχόλησή του με την τέχνη. Δεν ήταν ποτέ ο καλός μαθητής. Ούτε κι εγώ ήμουν. Ίσως αυτό μας έφερε πιο κοντά. Μετά το Λύκειο, τα ίχνη μας χάθηκαν, για να ξαναβρεθούμε σχεδόν 20 χρόνια αργότερα σε κάποιο reunion. Ήταν τότε που έμαθα την ακαδημαϊκή του πορεία με τα 2 πτυχία που θα ζήλευαν πολλοί, αλλά και γνώρισα τις δημιουργίες του. Γνώρισα τον ζωγράφο Βασίλη, τον γλύπτη Βασίλη. Το αφιέρωμα/συνέντευξη είναι απόρροια του θαυμασμού μου για την πορεία του και τις δημιουργίες του.

1) Πώς ξεκινήσατε την ενασχόληση με τη ζωγραφική και τη γλυπτική; Τι σας επηρέασε; Η αφετηρία της ενασχόλησής μου με τη ζωγραφική ήρθε αρκετά αργά σε σχέση με πολλούς συνα-

54

δέλφους μου, εφόσον πρώτα είχα διέλθει από έναν διαφορετικό κύκλο σπουδών, της Ψυχολογίας, που όμως ποτέ δεν το εξάσκησα ως επάγγελμα αλλά ήταν ένα πολύ ισχυρό εργαλείο για την καλλιτεχνική μου δράση. Γενικώς μέχρι να καταπιαστώ με τη ζωγραφική έκανα διάφορα άλλα πράγματα στη ζωή μου, όμως αυτά ως εμπειρίες συνδέθηκαν με την τέχνη μου. Οι επιρροές μου τώρα έρχονται από το στενό αλλά και το ευρύτερο μου περιβάλλον. Μεγαλωμένος λοιπόν σε μια γειτονιά σαν τη Πλάκα είχα πάρα πολλές επιρροές τόσο από το ύφος του χαρακτήρα της γειτονιάς, όσο κι από τους ανθρώπους που συναναστρεφόμουν κι εγώ καθημερινά, και οι γονείς μου. Επίσης οι γονείς μου παρότι διατηρούσαν κατάστημα στην Πλάκα ασχολούνταν με το να φτιάχνουν πράγματα με τα χέρια τους. Η μητέρα μου για παράδειγμα είχε σπουδάσει σχέδιο μόδας και κατασκεύαζε ρούχα και τη θυμάμαι να σχεδιάζει. Ο πατέρας μου ζωγράφιζε ερασιτεχνικά. Οι περισσότεροι φίλοι τους ήταν καλλιτέχνες που είχαν τα εργαστήρια τους στη γειτονιά. Για παρά-

2) Ξεχωρίζετε ή αγαπάτε περισσότερο μία από τις 2 τέχνες που ασχολείστε; Σας εξιτάρει περισσότερο η τρισδιάστατη υπόσταση των γλυπτών ή μήπως ο συνδυασμός χρωμάτων και σχημάτων της ζωγραφικής αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση; Όταν κάποιος εισάγεται στη Σχολή Καλών Τεχνών πρέπει να επιλέξει έναν βασικό τομέα τον οποίο θα ακολουθήσει κατά διάρκεια των σπουδών. Παράλληλα όμως υποχρεωτικά επιλέγει κάθε χρόνο κι έναν άλλον τομέα σε δευτερεύουσα βάση. Επέλεξα λοιπόν τη γλυπτική για τρία χρόνια στην πενταετή σπουδή μου. Με τράβηξε τόσο, ώστε η πτυχιακή μου στο τέλος να αποτελείται από γλυπτική και video art. Αυτό δε σημαίνει ότι βάζω σε δεύτερη μοίρα τη ζωγραφική. Αλλά τις θεωρώ και τις δυο πολύ ουσιαστικές και σε διαφορετικές περιόδους σύμφωνα με τις ανάγκες της έκφρασης μου καταπιάνομαι με τη μια η την άλλη, η και τις δυο παράλληλα.

3) Τι είναι πρωτότυπο, διαφορετικό, ουσιώδες, τι είναι εφήμερο, τι μπορεί να είναι παντοτινό και πώς το ξεχωρίζετε; Αυτό είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί καθώς νομίζω πως τα πάντα έχουν εκφρασθεί με ποικίλους τρόπους σε σημείο εξαντλήσεως. Παρόλα αυτά τα ζητήματα παραμένουν, αν πούμε ότι η τέχνη καταπιάνεται με αυτά και υπάρχουν αξιόλογες απόπειρες για να απαντηθούν. Θα έλεγα λοιπόν πως πρωτότυπο είναι κάτι που έχει ή δεν έχει ειπωθεί, ή εκφράζεται από μια διαφορετική οπτική, κάτι που προσπαθεί να ανατρέψει τα δεδομένα. Κάτι που είναι αντίθετο η διαφορετικό με αυτό που μας έχει εντυπωθεί σαν γνώση. Έχουμε ζήσει σ’ έναν κόσμο που πρέπει να πειστούμε πως είναι κάπως, κι έχει συγκεκριμένα δεδομένα, καθώς οι επιστήμονες οι πολιτικοί οι

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ανθρωπολόγοι οι φυσικοί κι ένα σωρό άλλοι επιστήμονες που συμβάλλουν στην εικόνα που έχουμε σχηματίσει για τον κόσμο κι ότι τον περιβάλλει μας καθορίζουν την εικόνα μας αυτή. Το ίδιο συμβαίνει και σε πιο μεταφυσικές αναζητήσεις τον θρησκευτικό τομέα για παράδειγμα όπως έχει η κάθε θρησκεία εμπεδωθεί ως πραγματικότητα στο νου του κάθε λαού σύμφωνα με το που ανήκει. Αν κάποιος έχει τη γνώση εκείνη να παράξει μια εικόνα είτε αυτό είναι ένα έργο τέχνης είτε οτιδήποτε άλλο έτσι ώστε να ανατρέπει κάτι από τα παραπάνω, με έναν πειστικό τρόπο βέβαια αυτό αποτελεί πρωτοτυπία σε έναν βαθμό. Είναι πολύ μεγάλο βέβαια το θέμα αυτό, αλλά στο επίπεδο που μπορεί να απαντηθεί σε μερικές αράδες, αυτή είναι σε γενικές γραμμές η άποψη μου.

σ υν

δειγμα απέναντι από το μαγαζί μας μου έμενε ένας πολύ γνωστός λαϊκός ζωγράφος ο Γιώργος Σαββάκης και πήγαινα και τον χάζευα καθώς ζωγράφιζε. Ένα σωρό άλλοι καλλιτέχνες ζούσαν και εργάζονταν στην Πλάκα, αγιογράφοι μουσικοί, τραγουδιστές κ.λπ.. Τους έβλεπα κάθε μέρα και πολλοί από αυτούς ήταν οικογενειακοί φίλοι. Έτσι λοιπόν η επιρροή ήταν αρκετά έντονη. Οπότε κάποια στιγμή επήλθε το πλήρωμα του χρόνου κι άρχισα να ασχολούμαι με τη ζωγραφική.

τονιστείτε..

.!

Μιχάλης Μεταξάς

4) Ποια είναι τα μηνύματα που θέλετε να μεταδώσετε με την τέχνη σας; Δεν έχω περισσότερες επιδιώξεις σε σχέση με τα μηνύματα που θέλω να μεταδώσω μέσα από αυτό που κάνω από ό,τι οι περισσότεροι καλλιτέχνες, η εσωτερική ανάγκη μου είναι άλλωστε αυτή που με οδηγεί να δημιουργήσω μια νέα εικόνα κι είναι τόσο έντονη ώστε με αφήνει έξω από τη σκέψη πως κάποιο μήνυμα πρέπει να περάσω. Επίσης είναι σίγουρο ότι ο καθένας κάνει τη δίκη του ανάγνωση όταν βρίσκεται απέναντι από ένα έργο τέχνης. Αυτό που με ενδιαφέρει στο έργο μου να είναι αν δυνατόν και μέσα από μια αυτοαναφορικότητα, να καταφέρνει να γίνεται παράλληλα και πιο οικουμενικό να αφορά κι άλλους κι όχι μόνο εμένα. Ζούμε σε έναν κόσμο που βομβαρδίζεται από εικόνες και μηνύματα, θα ήθελα απλά όταν κάποιος βρίσκεται μπροστά στο έργο να είναι σαν μια ειλικρινής συνάντηση κι ένας ενδιαφέρον διάλογος.

5) Λειτουργείτε υπό συναισθηματική φόρτιση όπως ένας ποιητής γράφει ένα ποίημα ή αφιερώνετε ώρες υποχρεωτικά κάθε μέρα στη δουλειά σας σαν να πηγαίνατε π.χ. σ’ένα γραφείο; Ισχύουν και τα δυο. Κάποιες στιγμές νιώθω ότι πρέπει να εργαστώ κάποιες συγκεκριμένες ώρες ώστε να παράξω συγκεκριμένο όγκο δουλειάς. Άλλες φορές πάλι μέσα από μια συναισθηματική φόρτιση οδηγούμαι στο να ζωγραφίσω κάποιο έργο πάνω στο οποίο όμως λίγο η

55

περισσότερο θα είναι εμφανής η διάθεσή μου.

6) Ποιοι καλλιτέχνες παλιοί ή σύγχρονοι είναι σημαντικοί για σας και ποιοι σας έχουν επηρεάσει; Είμαι πάρα πόλλοι οι καλλιτέχνες ζωγράφους και γλύπτες που θεωρώ σημαντικούς αλλά θα αναφέρω ενδεικτικά μερικούς που και με έχουν επηρεάσει και διαρκώς μελετώ: Ρέμπραντ, Ρούμπενς, Τέρνερ, Καραβάτζιο, Σαρντέν, Μαρκ Σαγκάλ, Ρενουάρ, Μαγκρίτ, Ματίς, Λούσιαν Φρόιντ, Ντέιβιντ Χόκνεϊ. Από γλύπτες: Μιχαηλίδης, Άγγελος, Ροντέν, Τζιακομέτι, Χένρικ Μουρ, Ισάμου Νογκούτσι.

56

7) Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η γλυπτική, παραδοσιακή ή μοντέρνα με τον χρόνο; Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στο δικό σας έργο; Η γλυπτική γενικά εξελίσσεται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα πορεία όπου η μοντέρνα γλυπτική παίρνει στοιχεία από την παραδοσιακή κι εγώ θα έλεγα κι ότι συλλέγει στοιχεία κι από ακόμη αρχαιότερες περιόδους γλυπτικής. Υπάρχει βέβαια ορισμένες φορές μια σύγχυση μια σύγχυση μεταξύ τρισδιάστατων κατασκευών κι εγκαταστάσεων που συγκαταλέγονται στη γλυπτική σήμερα. Αυτό συμβαίνει γιατί στις περισσότερες σχολές άμα τον κόσμο δεν διδάσκεται η γλυπτική που διδάσκονταν μέχρι πριν από αρκετά

χρόνια πίσω. Σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από τη παραδοσιακή γλυπτική προκειμένου να πρωτοτυπήσουν χάθηκαν πολύ βασικά στοιχεία έκφρασης του εικαστικού λόγου που προσφέρει η κλασική γλυπτική. Παρόλα αυτά βλέπω πως ακόμα και στα πιο στα πιο σύγχρονα έργα, τουλάχιστον στα πιο σημαντικά οι αναφορές στη κλασική γλυπτική είναι εμφανείς οπότε καταφέρνει πάντα να διεκδικεί τη θέση που της αρμόζει.

8) Σας επηρεάζουν τα παγκόσμια γεγονότα; Τα απεικονίζετε μέσα από τα έργα σας ή προτιμάτε να τα αφήνετε απ’ έξω; Όλα τα γεγονότα με επηρεάζουν και αυτά που συμβαίνουν γύρω και σε όλα τα μήκη ανά τον κόσμο. Είναι όμως πράγματα που τρέχουν και αλλάζουν. Αυτά που δεν αλλάζουν είναι ζητήματα που απασχολούν χιλιάδες χρόνια την ανθρωπότητα. Ο τρόπος που δουλεύω στα έργα μου απαιτεί χρόνο και άλλου τύπου μελέτη οπότε δεν θα προλάβαινα ίσως να απεικονίσω κάτι που συμβαίνει τώρα ίσως να έχει πάψει να είναι επίκαιρο. Αυτό βέβαια ως σήμερα. Ίσως κάποια στιγμή στο μέλλον λειτουργήσω έτσι και κάνω κάποια έργα που είχαν τη μορφή ενός ημερολογίου που καταγράφει και σχολιάζει τα τρέχοντα γεγονότα.

9) Τι προσφέρει σήμερα η τέχνη στους υπόλοιπους, σ’ εμάς τους «κοινούς θνητούς»; Η τέχνη οφείλει να προσφέρει σε όλους μας είτε είμαστε καλλιτέχνες είτε όχι κάποια ευχαρίστηση και τροφή για σκέψη και προβληματισμό για να την καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου σε μια πιο ποιοτική βάση. Μας βάζει σε μια άλλη σφαίρα από αυτή που ζούμε καθημερινά. Είμαι άλλωστε κι εγώ κοινός θνητός οπότε τουλάχιστον, αυτό αξιώνω από την τέχνη γενικά. Όπως βέβαια κι ο καθένας μας που ίσως είναι κι ένας εν δυνάμει

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

καλλιτέχνης. Όπως είπε και ο Γιόζεφ Μπους ο κάθε άνθρωπος είναι καλλιτέχνης. Η τέχνη λοιπόν θα πρέπει να μας δείχνει διαδρομές και να αποτελεί εισιτήριο για ταξίδια σε νέους κόσμους. Να μας κάνει να προβληματιζόμαστε η να νιώθουμε τέρψη και να εγείρει συναισθήματα. Η τέχνη έχει τη δυνατότητα να ρίξει φως σε πολλές άγνωστες πτυχές και να αποκαλύψει πολύ σημαντικά πράγματα για την καλύτερη πορεία του ανθρώπου. Αν αυτό βέβαια αφήνεται συμβαίνει σήμερα, και αν η τέχνη υπηρετεί αυτόν τον σκοπό, η απλώς καθοδηγείται από τους κυριαρχούντες φορείς σε άλλες κατευθύνσεις αυτό είναι μεγάλη συζήτηση.

10) Το ίντερνετ έχει φέρει την τέχνη πιο κοντά μας, με εικονικές επισκέψεις σε μουσεία και με τα προσωπικά site ή σελίδες των καλλιτεχνών όπως το δικό σας. Ποια είναι η άποψή σας γι’ αυτόν τον τρόπο έκθεσης της δουλειάς σας; Κοιτάξτε, το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει πολύ καλό εργαλείο βοηθητικά πάντα σε κάποιον που θέλει να δει γενικά κάποια πράγματα άμεσα χωρίς να πρέπει να πάει στον φυσικό χώρο που βρίσκεται το ζωντανό έργο κερδίζοντας χρόνο. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τη δια ζώσης επίσκεψη σε ένα μουσείο ή γκαλερί κ.λπ.. Η φωτογραφία με το πραγματικό έργο απέχουν κατά πολύ. Αν κρίνω από μένα, το Ίντερνετ με διευκολύνει να δω μερικά έργα καλλιτεχνών εύκολα και γρήγορα, όμως αν θέλω να μελετήσω και να δω στην πραγματική της διάσταση και την τέχνη ενός δημιουργού θα πρέπει να τα δω από κοντά και να νιώσω εκτός την οπτική τους διάσταση, και την ενέργεια που εκπέμπουν.

11) Θεωρείτε τη φωτογραφία τέχνη; Θα σκεφτόσασταν να ασχοληθείτε με αυτή; Θα μπορούσατε να συνυπάρξετε σε μια

57

κοινή έκθεση; Ναι, η φωτογραφία είναι τέχνη, έχει βασικά στοιχεία που έχει και η ζωγραφική όπως είναι η σύνθεση. Κάποιος πρέπει να γνωρίζει τι θα εντάξει μέσα στην εικόνα που θέλει να συνθέσει και τι θα αφήσει απέξω. Απαιτεί γνώση και ταλέντο για να μπορέσει κάποιος να απαθανατίσει ένα στιγμιότυπο κι αυτό παράλληλα να είναι ενδιαφέρον. Θεωρώ τη φωτογραφία σημαντική. Εγώ έχω σκεφθεί απλά ότι ίσως να ασχοληθώ κάποια στιγμή περιστασιακά με τη φωτογραφία προκειμένου να την εντάξω σε ένα σύνολο έργων μιας κάποιας θεματικής για κάποια μελλοντική έκθεση για παράδειγμα. Και φυσικά έχω συνυπάρξει σε ομαδική έκθεση με φωτογραφικά έργα.

12. Πείτε μας για τα μελλοντικά σχέδιά σας. Ετοιμάζετε κάποιες εκθέσεις, δράσεις, εκδηλώσεις; Κοιτάξτε προσπαθώ να δουλεύω όσο περισσότερο γίνεται ακόμα κι όταν δεν υπάρχει κάποια προγραμματισμένη καλλιτεχνική δράση ούτως ώστε μέσα από τη δουλειά να γεννηθούν και να παντρευτούν έργα τα οποία θα μπορούσαν να ενταχθούν σε κάποια θεματική. Το ερχόμενο καλοκαίρι θα γίνει η δεύτερη Μπιενάλε στα Κύθηρα κάτι που ξεκινήσαμε

58

το καλοκαίρι του 2016. Θα πρέπει να οριστεί ο τίτλος της Μπιενάλε που θα διαρκέσει ενάμιση μήνα και πάνω σε αυτό οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες να εργαστούμε επάνω στα έργα αναφορικά με τα έργα που θα παρουσιαστούν εκεί. Παράλληλα δουλεύω και μελετώ σε μια σειρά έργων για ατομική έκθεση που θα ήθελα να πραγματοποιήσω στην Αθήνα το 2019.

13) Τέλος, ποια θα ήταν η συμβουλή σας και το μήνυμα που θα θέλατε να δώσετε μέσα από το έργο σας στα παιδιά που είναι το μέλλον αυτού του τόπου; θα ήθελα μεταφέρω καταρχάς ένα πιο γενικό μήνυμα που δεν έχει να κάνει με το έργο μου αυτό καθαυτό αλλά με το τι πιστεύω σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος. Αυτό είναι απόρροια της ενασχόλησής μου με την τέχνη και πως αυτή με επηρεάζει σε επίπεδο ιδιοσυγκρασίας. Θα τους έλεγα λοιπόν να μη σταματήσουν ποτέ να ονειρεύονται και να οραματίζονται, να λειτουργούν πάνω σε αυτήν τη κατεύθυνση προσπαθώντας να υλοποιήσουν το όραμά τους. Ίσως να μην πετύχουν αυτό που ακριβώς φα-

.!

τονιστείτε.. σ υν ντάζονται, αλλά κάτι άλλο, ίσως και ακόμη καλύτερο. Άλλωστε αυτό που έχει σημασία είναι το ταξίδι και όχι ο προορισμός. Μέσα από τις διαδρομές τους στη ζωή να προσπαθούν και να παίρνουν τα γνωστικά εργαλεία εκείνα που θα τους βοηθούν να πετύχουν τους στόχους και τα όνειρα τους. Μελετώντας και ζυγίζοντας το κάθε τους βήμα να προχωρούν κρατώντας πάντα ψηλά τα ιδανικά και τις αξίες. Επιπροσθέτως κατά την πορεία τους, να επιδιώκουν εκτός από τους προσωπικούς τους στόχους, και ομαδικές δράσεις με σύμπνοια και πνεύμα ομαδικότητας. Έτσι οι επιτυχίες τους θα αποκτούν άλλη σημασία και οντότητα. Η συμβουλή μου επίσης θα ήταν τα παιδιά να επιζητούν την ίδια την ενασχόληση είτε με τη ζωγραφική είτε με οποία άλλη μορφή τέχνης τους αρέσει γενικά. Αυτό από μόνο του αποτελεί

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ένα πολύ ισχυρό εχέγγυο για να δημιουργήσει κανείς ένα υγιές ψυχολογικό εσωτερικό περιβάλλον χωρίς βέβαια να αποκόβεται από τις όποιες ασχολίες, κι έτσι θα βρει νοήματα και λύσεις πάνω σε πολύ σημαντικά ζητήματα. Φαίνεται απλό και σαν παιχνίδι ίσως αλλά αυτό ακριβώς θα είναι το κίνητρο για μια πολύ ενδιαφέρουσα και γόνιμη προσέγγιση της ίδιας της ζωής γενικότερα. Ο Βασίλης Κουτουζής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Μετά από σπουδές κλινικής ψυχολογίας στο Liberty University of California, σπούδασε ζωγραφική στην Α.Σ.Κ.Τ. με δασκάλους τον Γιάννη Ψυχοπαίδη και τον Πάνο Χαραλάμπους. Παρακολούθησε το εργαστήριο Γλυπτικής με δάσκαλο τον Νίκο Τρανό. Είναι εκπαιδευτής αυτόνομης κατάδυσης. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος ομαδικών εκθέσεων. ■

59

Ειρήνη Βρεττού Συχνά στις μετακινήσεις μας μέσα αλλά και έξω από την πόλη, η ματιά μας συλλαμβάνει εικόνες αποτυπωμένες σε τοίχους σπιτιών, σε μάντρες παλιών εργοστασίων, αλλά και σε μάντρες αυτοκινήτων, σε πάρκινγκ, σε στάσεις τρένων και λεωφορείων, σε τούνελ. Όλες αυτές οι άχρωμες τσιμεντένιες επιφάνειες που κάποτε μας χάλαγαν την αισθητική μας, σήμερα πια έχουν αντικατασταθεί από ζωγραφισμένες εικόνες που αρκετές από αυτές διεγείρουν την οπτική μας και συχνά στεκόμαστε να τις θαυμάσουμε και να τις φωτογραφίσουμε. Το γκράφιτι είναι αυτό. Η τέχνη του δρόμου. Μια λαϊκή τέχνη με πολλές αποδόσεις. Ο Στέλιος Νάτσιος ανήκει σε αυτή τη γενιά των δημιουργών που το παραγόμενο αποτέλεσμα της δουλειάς του μας ενδιαφέρει να παρουσιάσουμε εξαιτίας της πρωτοτυπίας του, των πλούσιων εικόνων και χρωμάτων αλλά και της ειδικής τεχνικής του που τον κάνει να ξεχωρίζει μέσα από τους καλλιτέχνες της γενιάς του.

1) Θα χαρακτήριζες την τέχνη του γκράφιτι street art ή όχι;. Πού και πώς την κατατάσσεις; Το graffiti σε σχέση με το street art είναι πιο κατανοητό ως προς το τι πρεσβεύει, για τον λόγο του ότι είναι μία πράξη διαμαρτυρίας, ακτιβιστική ή αντισυμβατική, ενώ το street art είναι ένας γενικότερος όρος επέμβασης στο δημόσιο χώρο. Πολλές φορές βλέπουμε τις ίδιες τεχνικές και στα δύο, αλλά η πράξη το κατατάσσει ανάλογα. Δεν έχει να κάνει το παράνομο ή το νόμιμο, αλλά το ότι το graffiti είναι κίνημα όπου οι artists της εν λόγω σκηνής παίρνουν το ρίσκο να είναι ''ελεύθεροι'' να εκθέσουν τα έργα τους οπουδήποτε, χωρίς περιορισμούς. Ενώ το street art είναι ένας γενικότερος όρος διότι εμπεριέχει ζωγραφική, γλυπτική, προβολή βίντεο ή performance στο δημόσιο χώρο.

2) Έχουν τα γκράφιτι προσωπική ταυτότητα; Μπορεί κανείς να αναγνωρίζει τον καλλιτέχνη μέσα από το έργο του; Ο κάθε graffiti artist έχει προσωπικό στυλ μετά από χρόνια εμπειρία και μπορεί να αναγνωριστεί μέσω αυτού. Υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί κάποιος να αντιγράψει τις τεχνικές κάποιου άλλου ή να προπαγανδίσει αντιγράφοντας μια γραμματοσει-

60

ρά διαφήμισης ή εταιρείας ή μιας γνωστής εικόνας γενικότερα, όπου σ΄ αυτήν την περίπτωση αναγνωρίζεις ποιος το έχει κάνει από τον τρόπο που το απέδωσε. Τα υπόλοιπα μπορείς να τα αναγνωρίσεις από τις υπογραφές - tags.

3) Ποιων καλλιτεχνών θαυμάζεις τη δουλειά, ξένων ή Ελλήνων; Από τα εγχώρια μ' αρέσει η δουλειά των Alex Martinez, Bizarre και WD. Και από το εξωτερικό υπάρχουν πολλοί που θαυμάζω από μικρή ηλικία, αλλά θα σταθώ στις τοιχογραφίες των EL Mac (ΗΠΑ), Etam crew (Πολωνία), Aryz (Ισπανία), Os Gemeos (Βραζιλία)... γενικότερα, όμως, είναι και πολλοί άλλοι που έχουν κάνει απίστευτες δουλειές, αλλά στους παραπάνω βρίσκω στοιχεία που εκτιμώ ιδιαιτέρως.

4) Θα αντέγραφες ένα γκράφιτι προκειμένου να το καλυτερέψεις; Υπάρχουν περιπτώσεις που έχω επηρεαστεί από μία ιδέα, αλλά όχι να την αντιγράψω εξ ολοκλήρου. Αυτό, επίσης είναι κάτι που ίσως να έκανα τα πρώτα χρόνια που ξεκίνησα να ασχολούμαι, και σίγουρα όχι για να καλυτερεύσω κάποιο κομμάτι όσο για να καλυτερεύσω τις δικές μου τεχνικές.

Αλεξάνδρα Κοφινιώτη

5) Πόσο ακριβά είναι τα υλικά σας;

8) Τι προσθέτει ή αφαιρεί η τέχνη του γκράφιτι σε μία γειτονιά;

Τα υλικά ζωγραφικής, γενικότερα, εξαρτώνται από την ποιότητα. Ό,τι δώσεις θα πάρεις. Άμα θες το καλύτερο πρέπει να το πληρώσεις κάτι παραπάνω. Βέβαια, όλα ξεκινάνε απ' το τι θέλεις να φτιάξεις. Μπορείς να αγοράσεις υλικά χαμηλής ποιότητας που εξυπηρετούν καλύτερα τις τεχνοτροπίες που θέλεις να αποδώσεις. Ωστόσο, στο τέλος, σημασία δεν έχει το κόστος των υλικών όσο οι δυνατότητες του καλλιτέχνη που τα χρησιμοποιεί.

Από τη στιγμή που ένας καλλιτέχνης τοποθετεί ένα έργο του σε μία γειτονιά, προσθέτει δηλαδή κάτι στα ήδη υπάρχοντα, δεν είναι σωστό να μιλάμε για αφαίρεση. Το πάν έχει να κάνει με την ευστοχία και την ευστροφία που διαθέτει ο καθένας προκειμένου αυτό που έχει δημιουργήσει να καταφέρει να ευδοκιμήσει και να εξυπηρετήσει τους σκοπούς και τους στόχους που είχε στο μυαλό του κάνοντάς το. Το ίδιο ισχύει και για τους γκραφιτάδες.

6) Υπάρχουν σημεία (π.χ. αρχαιολογικοί χώροι κ.ά.) που δεν αρμόζει σε έναν γκραφιτά να χρησιμοποιήσει γι' αυτόν τον σκοπό;

9) Απεικονίζεις παγκόσμια γεγονότα στη δουλειά σου; (αν ναι αναφερέ μας ορισμένα). Περισσότερο στρέφομαι στην απεικόνιση της ουσίας του ανθρώπου,

Όσον αφορά εμένα, δε θα ζωγράφιζα σε τέτοιους χώρους, διότι τους εκτιμάω και αντιλαμβάνομαι την ομορφιά τους ως έχουν. Παρ' όλα αυτά, αυτό είναι κάτι που εμπίπτει αποκλειστικά και μόνο στον αξιακό κώδικα που διαθέτει ο κάθε γκραφιτάς.

7) Τι άποψη έχεις για την εικόνα που έχει αυτή τη στιγμή η πόλη που ζεις; Σε πολλές πόλεις της Ελλάδας υπάρχει το πρόβλημα των μη σωστά δομημένων χώρων, οπότε αυτό γίνεται συνήθεια για τον κόσμο που ζει σε αυτές. Και επειδή στις μέρες μας είναι πολλή μεγάλη η έξαρση προς τις τέχνες και την έκφραση γενικότερα, τα άτομα που εκφράζονται π.χ. μέσω του graffiti συνήθως αποτυπώνουν αυτό το φαινόμενο του μπάχαλου των πόλεων στους τοίχους. Οπότε η εικόνα που μπορεί να έχει ένας επισκέπτης είναι το χάος που επικρατεί μέσα σ' αυτή. Με άλλα λόγια, το να επιρρίπτονται οι ευθύνες για την κακόγουστη εικόνα των πόλεων στους γκραφιτάδες είναι παράλογο, διότι όλοι έχουμε ευθύνη για την εν λόγω κατάσταση. Η Αθήνα για παράδειγμα πέρα από τα graffiti ή τις αφίσες που με τον καιρό γίνονται μια μάζα βρώμικου χαρτοπολτού είναι και η εικόνα των σκουπιδιών, η κατάσταση των πεζοδρομίων, η πολεοδομία που απ’ τα παλιότερα χρόνια λειτουργούσε μέσω βύσματος και τέλος, είναι η μπαχαλάδικη νοοτροπία του κράτους γενικότερα. Άρα, το μερίδιο ευθύνης καλό θα ήταν να είναι μοιρασμένο αναλόγως.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

61

όπως για παράδειγμα τον τρόπο σκέψης του, στάση ζωής του κ.λπ.. Μ' αρέσει να παίζω με τις αντιθετικές έννοιες στο σύνολο των έργων μου, κι αυτό είναι κάτι που εν μέρη μπορεί να το κατατάξει κανείς σε παγκόσμιο επίπεδο. Όχι όμως σε συγκεκριμένα γεγονότα.

10) Όταν μιλάμε για γκράφιτι, μιλάμε για Τέχνη; Το τι είναι τέχνη είναι κάτι καθαρά υποκειμενικό. Αφορά δηλαδή την οπτική του καθενός. Εγώ προσωπικά θεωρώ τέχνη ό,τι αγγίζει τον ψυχισμό μας. Και ο ψυχισμός είναι κάτι που από άνθρωπο σε άνθρωπο διαφέρει. Όσον αφορά τη γραφή ή την τυπογραφία για παράδειγμα έχουμε να κάνουμε με τεχνική και τεχνογνωσία. Ενώ όσον αφορά το περιεχόμενο έχουμε να κάνουμε με τέχνη. Έτσι και τα graffiti μπορούν να χωριστούν είτε σε καλλιτεχνικά αριστουργήματα είτε απλώς σε τεχνικές με χρώμα.

11) Προσχεδιάζεις ένα έργο ή ξεκινάς στην τύχη; Έχω κάνει στην τύχη κάτι το οποίο βγήκε πολύ καλό, έχω κάνει και τσαπατσουλιές. Πλέον, ωστόσο, έχω βάλει στη δουλειά μου το προσχέδιο για να

62

βγαίνει το αποτέλεσμα όπως ακριβώς το έχω στο μυαλό μου.

12) Είσαι μέρος μιας ομάδας ή λειτουργείς μόνος; Έχω υπάρξει σε ομάδες στο παρελθόν, αλλά τώρα κατά κύριο λόγο δουλεύω μόνος μου, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν απολαμβάνω τη συνεργασία μου με άλλα άτομα όταν συμβαίνει.

13) Ζητάς άδεια για να κάνεις σε έναν τοίχο ένα γκράφιτι; Από τη στιγμή που ζητάω άδεια παύει να είναι graffiti. Είναι τοιχογραφία.

14) Ανάμεσα στους ομότεχνούς σου υπάρχουν κώδικες επικοινωνίας, και κανόνες που τηρείτε, που ακολουθείτε; Πολύ περιγραμματικά είναι η εχεμύθεια και ο σεβασμός προς το έργο του άλλου. Πράγμα, που όπως είναι φυσικό δεν τηρείται από όλους.

15) Σε τι διαφέρει το ελληνικό γκράφιτι από εκείνο στις άλλες χώρες;

τονιστείτε..

16) Η καλλιτεχνική αξία ένός γκραφιτά από τι φαίνεται; Υπάρχουν κλίμακες αξίας στο έργο σας;

σ υν

.! Σε τεχνικό επίπεδο δε διαφέρει και πολύ. Το σίγουρο , όμως, είναι πως στην Ελλάδα μπορείς να κάνεις graffiti πολύ πιο εύκολα απ' ότι σε άλλες χώρες του κόσμου.

Στη σκηνή του graffiti ένα έργο μπορεί να αποκτήσει αξία εξαιτίας του μέρους που είναι τοποθετημένο. Για παράδειγμα, το να ζωγραφίσει κάποιος κρυφά σε ένα πολύ κεντρικό σημείο στην πόλη, απαιτεί μεγάλο ρίσκο και αυτό είναι κάτι που εκτιμάται ιδιαιτέρως σε αυτόν τον κύκλο. Ένας ακόμα παράγοντας είναι η ποσότητα, δεδομένου του ότι προδίδει έναν ενεργό γκραφιτά και τον κάνει δημοφιλή. Η καλλιτεχνική αξία ενός γκραφιτά φαίνεται από τους λόγους που προείπα.

17) Το γκράφιτι είναι μια μορφή «στρατευμένης τέχνης» ή απλά διακοσμεί εφήμερα ένα σημείο της πόλης; Δεν θα έλεγα ότι είναι στρατευμένη τέχνη, αλλά ούτε και κάτι το διακοσμητικό. Το graffiti ήταν, είναι και θα είναι κίνημα. Συν τοις άλλοις, όταν μιλάμε για graffiti μιλάμε για λαϊκή τέχνη.

18) Επιλέγεις τις επιφάνειες στις οποίες θα κάνεις ένα γκράφιτι; Αν ναι, με τι κριτήρια; Νομίζω πως κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι απολαμβάνει να ζωγραφίζει σε καθαρές, χωρίς φθορές επιφάνειες. Παρ' όλα αυτά με γοητεύουν εξίσου πολυεπίπεδα σημεία όπως σκάλες, γωνίες, σωλήνες, ρωγμές και πόσα άλλα ακόμα. Αυτό που με ελκύει τόσο σε αυτά είναι το ότι μπορείς να παίξεις με την οπτική, μπορείς δηλαδή να φτιάξεις ένα έργο αποτελούμενο από πολλές επιφάνειες. Σε γενικές γραμμές ένας τοίχος μπορεί να με εμπνεύσει κατευθείαν ή να μου κινήσει την περιέργεια για το τι θα μπορούσα να κάνω πάνω του.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

63

64

.! ◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Αν κάποιος graffiti artist ενημερώνεται σχετικά με τις καλές τέχνες, του δίνει συνήθως μία ώθηση στο να ακολουθήσει μία πορεία προς τα καλλιτεχνικά. Αυτό έχει συμβεί σε πολλές περιπτώσεις, αλλά πέρα από αυτό, όλοι μπορούν να παρέμβουν στον δημόσιο χώρο, χωρίς να μετράει το αν και κατά πόσο έχουν θεωρητικό ή αισθητικό υπόβαθρο. Όλοι μπορούν να βγουν στο δρόμο και να μιλήσουν με χρώμα. ■

τονιστείτε..

Έχουν άμεση σχέση. Το internet έχει βοηθήσει πολύ, από το να παρακολουθείς άλλους artists που μπορεί να βρίσκονται στην άλλη μεριά του πλανήτη, μέχρι του να παρακολουθούν αυτοί εσένα. Παλιότερα έπρεπε να αγοράζεις βιβλία ή περιοδικά για να βλέπεις κάτι από άλλες χώρες. Αυτό είχε τη μαγεία μιας άλλης εποχής που υποστήριζε μία πιο αληθινή underground κουλτούρα. Οπότε με internet ή χωρίς η κατάσταση έχει και υπέρ και κατά.

20) Οι γκραφιτάδες έχουν ή θα έπρεπε να έχουν θεωρητικό, αισθητικό και βέβαια τεχνικό υπόβαθρο;

σ υν

19) Ίντερνετ και γκράφιτι έχουν σημεία επαφής;

65

Η φωτογραφία λήφθηκε κατά τη Γενοκτονία των Αρμενίων από τους τούρκους το 1915 και απεικονίζει έναν

αξωματούχου του τουρκικού κράτους, ο οποίος περιπαίζει με ένα κομμάτι ψωμί πεινασμένα αρμενόπουλα.

Το εξερευνητικό όχημα της NASA, Spirit, έλαβε την πρώτη εικόνα του πλανήτη μας από επιφάνεια άλλου πλανήτη του Ηλιακού μας Συστήματος του Άρη (εξαιρουμένης φυσικά της Σελήνης).

66

.!

τονιστείτε.. σ υν Η νεαρή γυναίκα φωτογραφήθηκε το 1875 στις Φιλιππίνες από τον Ολλανδό φωτογράφο Francisco Van Camp. Η λεζάντα της φωτογραφίας την αναφέρει ως Mestiza Sangley. Πρόκειται για όρο που χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα για να περιγράψει τους ισπανόφωνους μιγάδες των Φιλιππίνων σε αντιπαραβολή με τους Φιλιππινέζους μιγάδες που έχουν κινεζική καταγωγή. Αυτό που καθιστά τη φωτογραφία μοναδική είναι ότι η εξωτικής ομορφιάς κοπέλα ποζάρει κόντρα στα ήθη της εποχής, που

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

επέβαλλε οι γυναίκες να καλύπτουν την περιοχή του στήθους με παραδοσιακό σάλι (μαντίλι). Στην πραγματικότητα αυτό ήταν ένα πρόσχημα, καθώς πίσω από τις κατηγορίες κρυβόταν ο άγραφος κανόνας που δεν επέτρεπε σχέσεις γηγενών και δυτικών. Έτσι, οι επικριτές υποστήριξαν, ότι αφού η κοπέλλα τόλμησε να εμφανιστεί έτσι, είναι ερωμένη του φωτογράφου και γυναίκα χωρίς ηθικό περιεχόμενο. Ήταν μια βαριά και ανυπόστατη κατηγορία, που στόχο είχε την διαπόμπευσή της. ■

67

Έχετε δει ποτέ μια φωτογραφία του καπνού, τέλεια φωτισμένη σε ένα μαύρο ή λευκό φόντο; Πώς φωτογράφοι συλλαμβάνουν την ουσία του καπνού τόσο άψογα; Ευτυχώς, αυτή η τεχνική δεν είναι τόσο δύσκολη. Παρακάτω θα βρείτε μερικές συμβουλές σχετικά με τον τρόπο φωτογράφισης του καπνού.

Εγκατάσταση 1. Κρεμάστε το μαύρο πανί για φόντο. Βεβαιωθείτε ότι το ύφασμα κρέμεται όσο πιο επίπεδα γίνεται.

2. Τοποθετήστε την πηγή καπνού σε ένα τραπέζι μπροστά από το μαύρο πανί (περίπου 30-40 εκ. μπροστά του).

3. Τοποθετήστε τη λυχνία έτσι ώστε

το φως να κατευθύνεται απευθείας στο άκρο της πηγής καπνού. Όπως θα δείτε αργότερα, το φως από τη λάμπα δεν θα επηρεάσει την τελική φωτογραφία.

4. Τοποθετήστε το εξωτερικό φλας σας απέναντι από τη λυχνία, έτσι ώστε να είναι επίσης στραμμένο απευθείας στην άκρη της πηγής καπνού. Ρυθμίστε τη δύναμη του εξωτερικού φλας στο 1/16 για να ξεκινήσετε. Βεβαιωθείτε ότι το φλας δεν είναι στραμμένο στο φόντο. Προαιρετικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα μαύρο χαρτόνι στο πλάι του φλας ώστε

© Φωτογραφία του Γιώργου Βεντούρη

Απαιτούμενος εξοπλισμός: Μια κάμερα DSLR, Ένα τρίποδο, ένα μαύρο πανί, ένας ανακλαστήρας, αρωματικά sticks (παράγουν αρκετό καπνό), ή

κάποια άλλη πηγή καπνού ( δοκιμάσαμε με ηλεκτρονικό τσιγάρο) μία λάμπα ένα εξωτερικό φλας με ραδιοφωνική ενεργοποίηση ή καλώδιο επέκτασης.

68

Νικόλαος Σίμος

Ρυθμίσεις κάμερας Καλύτερα να φωτογραφίζετε σε μορφή RAW, ώστε να έχετε μεγαλύτερη δυνατότητα επεξεργασίας των εικόνων. Το RAW θα κάνει πολύ πιο εύκολη τη ρύθμιση της έκθεσης και της ισορροπίας λευκού, αν και απαιτεί περισσότερη μνήμη. Το διάφραγμα θα πρέπει να ρυθμιστεί γύρω από το f/8, ώστε να διασφαλιστεί ότι ο καπνός σας παραμένει εστιασμένος. Η ταχύτητα κλείστρου σας θα πρέπει να ρυθμιστεί στην ταχύτητα συγχρονισμού του φλας - τυπικά, αυτό είναι περίπου 1/200 ή 1/250. Το ISO σας πρέπει να ρυθμιστεί στο 100, διασφαλίζοντας ότι έχετε την ελάχιστη ποσότητα θορύβου στην τελική εικόνα. Όσο υψηλότερο είναι το ISO, τόσο πιο ορατός είναι ο θόρυβος. Η ισορροπία του λευκού σας δεν έχει σημασία αν κάνετε λήψη σε μορφή RAW, αλλά μπορείτε να την κρατήσετε στο αυτόματο.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Για να εστιάσετε την εικόνα, ρυθμίστε την κάμερα επάνω στο τρίποδο, ανάψτε τη λάμπα και επικεντρωθείτε στην άκρη της πηγής καπνού. Δεδομένου ότι ο καπνός θα έρχεται από αυτό το σημείο, αυτό θα εξασφαλίσει ότι η φωτογραφία σας θα είναι στο επίκεντρο. Αφού το κάνετε αυτό, βεβαιωθείτε ότι ο δακτύλιος εστίασης είναι ενεργοποιημένος στη χειροκίνητη λειτουργία και, στη συνέχεια, γυρίστε τη φωτογραφική μηχανή ελαφρώς προς τα πάνω και προς τα αριστερά, όπου ο καπνός θυμιάματος θα ανεβαίνει. Θέλετε να βεβαιωθείτε ότι δεν μπορείτε να δείτε την πηγή καπνού οπουδήποτε μέσα στο πλαίσιο. Ξεκινήστε τη φωτογράφηση! Το φλας σας πρέπει να συγχρονίζεται με το κλείστρο σας και το φως από τη λάμπα δεν πρέπει να επηρεάζει την εικόνα σας. Πραγματοποιήστε μερικές δοκιμαστικές λήψεις και ρυθμίστε ανάλογα τη ένταση του φλας. Μπορείτε να χτυπήσετε ελαφρά τον καπνό ή ακόμη και να προσθέσετε άλλο ένα stick για να δημιουργήσετε πιο περίπλοκα σχέδια καπνού. Δεδομένου ότι το σχήμα και η κατεύθυνση του καπνού αλλάζει συνεχώς, μπορείτε να λάβετε όσες φωτογραφίες θεωρείτε κατάλληλες. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα προκύψει! Δημιουργικότητα Είστε περιορισμένοι μόνο από τη δική σας φαντασία, ώστε να παίζετε με διαφορετικά χρώματα, στρώματα και ακόμη και άλλα θέματα μέσα στην εικόνα! Παρακολουθήστε σχετικά videos. ■

© Φωτογραφιών: Νίκος Σίμος

να κατευθύνετε το φως στον καπνό και όχι στο φόντο. Εάν χρησιμοποιείτε ραδιοσυχνότητα, βεβαιωθείτε ότι το φλας σας συγχρονίζεται με την κάμερα. Εάν χρησιμοποιείτε ένα προεκτάσιμο καλώδιο, βεβαιωθείτε ότι το ένα άκρο είναι συνδεδεμένο με τη φωτογραφική μηχανή σας.

5. Τοποθετήστε τον ανακλαστήρα (αν δεν έχετε ανακλαστήρα, μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε ένα μεγάλο φύλλο από λευκό χαρτόνι) ακριβώς απέναντι από το φλας, έτσι ώστε το φως από το φλας να αντικατοπτρίζει το χαρτόνι.

6. Κοιτάξτε γύρω από το δωμάτιο και βεβαιωθείτε ότι όλοι οι ανεμιστήρες είναι απενεργοποιημένοι και τα παράθυρα είναι κλειστά. Η υπερβολική ροή αέρα θα διαταράξει τον καπνό.

7. Απενεργοποιήστε τυχόν επιπλέον φώτα.

VIDEO 1 VIDEO 2

69

Γιώργος Γιαννακάκος

Ένας παράδεισος που η αμαρτία καθαγιάζει όχι μόνο τον ουρανίσκο μας με την τεράστια ποικιλία φρέσκων, πολύχρωμων και αστείρευτης έμπνευσης τερψιλαρυγγίων που διαθέτει αλλά και την ψυχική διάθεση του κάθε καταναλωτή αφού η ευγένεια και το χαμόγελο προσφέρονται αφειδώς από τον Θανάση Καραδόντη και Δημήτρη Σταμπέλο τους δύο ιδιοκτήτες του ζαχαροπλαστείου DELICIEUX. Κοινός παρονομαστής και των δύο η αξία των ποιοτικών υλικών που επιλέγουν προκειμένου τα γλυκά και τα παγωτά που θα παρασκευάσουν να ξε-

70

χωρίζουν για την μοναδικότητά τους. Αρχή τους είναι ότι πέρα από την φαντασία και τις δημιουργικές ιδέες, που πρέπει να διαθέτει ένας τεχνίτης-ζαχαροπλάστης πρέπει να πάντα να παρακολουθεί την συνεχώς εξελισσόμενη τεχνογνωσία του επαγγέλματός τους. Γιατί μόνον έτσι θα μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και προτιμήσεις των πελατών, αλλά και στον ανταγωνισμό, που ευτυχώς για εκείνους ακολουθεί από μακριά και πίσω τους. Για μας, άλλωστε, τους απαιτητικούς καταναλωτές αυτό που μετράει δεν είναι μόνο το προσφερό-

© Φωτογραφιών: Αντώνης Αντωνακάκης

σ υν

τονιστείτε..

.!

Αντζουλέτα Πουσναρά

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

71

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

μενο προϊόν, αλλά κυρίως οι άνθρωποι πίσω από τις προθήκες που με μεράκι και αγάπη σκύβουν πάνω στον πάγκο του εργαστηρίου σεβόμενοι την ποιότητα, την παράδοση και τη εσωτερική ανάγκη να προσφέρουν χαρά με την δουλειά τους.

72

Το DELICIEUX, λοιπόν, δεν είναι μόνον νοστιμιά, ποιότητα, χημεία των υλικών και συνταγές, είναι ο συνδυασμός της δεξιοτεχνίας, και ορισμένες φορές της καλλιτεχνίας, μιας απαιτητικής τέχνης που με παράδοση και σύγχρονη οπτική ικανοποιεί κάθε παιδί μικρό ή μεγάλο. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

73

© Φωτογραφιών: Αντώνης Αντωνακάκης

σ υν

τονιστείτε..

.!

Η φράση αυτή χρησιμοποιείται όταν χαρακτηρίζουμε κάτι τερατώδες, άγριο, σκληρό και βρωμερό και συνήθως χρησιμοποιείται για άνθρωπο, Η φράση αυτή προήλθε από απόσπασμα του Ευριπίδη (383 - Μ. sc. 360/1), ο οποίος χαρακτηρίζει τον Μινώταυρο «αποφώλιον τρέφος» δηλαδή τερατώδες θρέμμα.

Όταν ο κύκνος καταλαβαίνει πως το τέλος του φτάνει τραγουδάει το καλύτερό του τραγούδι, έτσι πιστεύεται, και έτσι αναφέρεται στον Φαίδωνα του Πλάτωνα. Μεταφορικά δε χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει το τελευταίο έργο ενός ανθρώπου.

74

σ υν

τονιστείτε..

.!

Γιώργος Δούναβης

Παλιά τα όπλα ήταν «εμπροσθογεμή», δηλαδή γέμιζαν από εμπρός και χρησιμοποιούσαν μια γέμιση μπαρουτιού με διάφορα εκρηκτικά. Το μπαρούτι, όπως ήταν τριμμένο και είχε μορφή σκόνης, το έλεγαν και «πούλβερη» που στα Λατινικά pulvis (-eris) σημαίνει σκόνη. Έτσι βγήκαν οι φράσεις: «Να γίνεις στάχτη και πούρμπερη» καθώς και «από τον καιρό της πούρμπερης» κ.ο.κ. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

75

Βιργινία Παναγιώτου

Έεεεελα, δεν το πιστεύω...!

Πρόγραμμα – προτάσεις: 1. Κυριακή 17.06.2018 Φωτογράφηση στο κτήμα Λεβίδη.

2. Κυριακή 24.06.2018 Πραγματοποίηση μουσικής εκδήλωσης με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής στην πλατεία του Γέρακα 3. Σάββατο 14.07.2018 Αστροφωτογράφηση στην λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου. Έκτακτες δράσεις του Ομίλου θα ανακοινώνονται στο site του Σωματείου και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. ■

76

Η εκδοτική ομάδα του Σωματείου μας Πέντανδρον έχει προγραμματίσει την έκδοση σε e-book των ακόλουθων λογοτεχνικών κειμένων και ενός ειδικού λεξικού σε τεύχη: 1. Ωδαί του Ανδρέα Κάλβου.

2. Στου γλιτωμού το χάζι του Θεόδωρου Ντόρου.

3. Ο έρωτας στα χρόνια του φόβου ανθολόγιο ποίησης Δημωφέλεια 2017.

4. Έρανος του Ανδρέα Θεοτόκη.

5. Των αδόξων ποιητών πεισιθανάτιοι στίχοι Ανθολόγιο (τόμ. Α′). ■

▶ Η λέξη «Κυριακή» δεν υπάρχει μέσα στη Βίβλο. ▶ Ο θόρυβος που προκαλούν οι καταρράκτες της Victoria ακούγεται σε απόσταση 64 km. ▶ Οι χήνες συχνά ζευγαρώνουν μία φορά και για μια ζωή και μπορούν να πεθάνουν, κυριολεκτικά, από τη στεναχώρια τους όταν πεθάνει το ταίρι τους. ▶ Η αυτοκινητοβιομηχανία Mitsubishi κυκλοφόρησε το μοντέλο «Pajero» χωρίς να γνωρίζει ότι η λέξη «Pajero» στα ισπανικά σημαίνει «αυνανιστής». ▶ Πάνω από 1 δισεκατομμύρια άνθρωποι σκοτώθηκαν από μαρμότες (αγριοπόντικα). ▶ Οι φράουλες δεν ανήκουν στην οικογένεια των μούρων. ▶ Ο καφές δεν παρασκευάζεται από κόκκους. ▶ Η ατμομηχανή εφευρέθηκε στην αρχαία Ελλάδα. ▶ 2.036 πυρηνικές εκρήξεις είχαν γίνει γνωστές μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. ▶ Οι μέλισσες μπορούν να μυρίσουν με τα γόνατά τους. ▶ Οι καμήλες έχουν τρία βλέφαρα. ▶ Πάνω από το 25% των πληκτρολογίων στα νοσοκομεία είναι φορείς σταφυλόκοκκου. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τι θα βρω εδώ μέσα....

3

Editorial

46

Ιατρική

4

Απο...δράσεις

48

Ύλη όλο... Μέλη!

7

Οι e-book εκδόσεις μας

52

Συνέντευξη

8

Βιβλιοπροτάσεις

58

Φωτο...stigma

12

Επιστήμη

64

Παρουσίαση

24

Νομικά

66

Τιπούκειτος

26

Απόψεις

68

Προγραμματισμός

34

Αφιέρωμα

68

Το ήξερες αυτό..;;

40

Ασπούδαχτοι της λήθης

42

Περί Τεχνών

Το χεράκι τους έβαλαν οι:

Στην μνήμη των 99 νεκρών της φονικής πυρκαϊάς στο ΜΑΤΙ Αττικής

Αλεξόπουλος Αριστοτέλης (Διεθνολόγος) Αντωνακάκης Αντώνης (Μαθηματικός) Βασιλείου Νικόλας (Οικονομολόγος) Δημητρόπουλος Παναγιώτης (Συγγραφέας) Δούναβης Γιώργος (Καθ. Αγγλ. Φιλολογίας) Θέσκελος (Αρθρογράφος) Ιωαννίδου Σωτηρία (Συγγραφέας) Κοφινιώτη Αλεξάνδρα (Οικονομολόγος) Λιναρδάτος Διονύσης (Φυσικός)

Μαράκη Μαρία (Αγιογράφος) Μεταξά Μαρία (Μουσειολόγος) Μεταξάς Γιώργος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Μεταξάς Μιχάλης (Βιβλιοθηκονόμος) Μπέη Γεωργία (Δικηγόρος) Ξηντάρας Γιάννης (Ψυχολόγος) Παναγιώτου Βιργινία (Make up Artist) Ριζόπουλος Κωνσταντίνος (Μουσικός) Σίμος Νικόλαος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) Χαϊλάζης Βασίλης (Δικηγόρος)

Γραφιστική Επιμέλεια

ΠΕΝΤΑΝΔΡΟΝ Photo by: ΑΘΛΕΠΟΛΙΣ|ΜΑΤΙ|

ΕΓΓΡΑΦΗ

Σελιδοποίηση/Διορθώσεις

Μιχάλης Μεταξάς

Κάνετε subscribe (κοινώς «εγγραφή») για να λαμβάνετε το STIGMA στο e-mail σας..! (κάτω μέρος της αρχικής μας σελίδας)

STIGMA ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μ. ΜΕΤΑΞΑΣ - Ν. ΣΙΜΟΣ - Μ. ΜΕΤΑΞΑ - Β. ΧΑΪΛΑΖΗΣ «Εκδιδόμαστε» κάθε τρίμηνο..!! Έως τότε, συντονιστείτε... Τηλ.: 693 445 8408 ● www.athlepolis.gr ● e-mail: info@athlepolis.gr www.facebook.com/athlepolis ● www.facebook.com/groups/prisma.athlepolis ISSN: 2529-1769

Σίγουρα όχι, αφού δεν γινόμαστε καλύτεροι Άνθρωποι!!! Το ΔΣ

σ υν

Τελικά ο ομαδικός πόνος και θάνατος αποτελούν πηγή έμπνευσης, πνοή ζωής; Μπορεί, αλλά ποιος είπε ότι το μαύρο δεν αποδίδεται με 99 κραυγές κι ότι αυτές δεν χρωματίζονται από τον πύρινο αγέρα. Ποιος είπε πως οι γλώσσες της φωτιάς δεν γλυκοφιλούν τη σάρκα χωρίς οίκτο, χωρίς προκατάληψη, χωρίς διάκριση. Κανείς! Όλοι θυμώνουν, μα όλοι ξεχνούν. Έτσι είναι η φύση του ανθρώπου. Όλοι μας θρυμματίζουμε στην χούφτα μας τις σκέψεις που γέννησε αυτό το θαύμα της μηδαμινότητάς μας και ύστερα με μια γερή ανάσα φυσούμε τα θρύμματα στην λάσπη, στον άνεμο, στην θάλασσα. Ποιος είπε πως η φλόγα δεν κέρδισε το κύμα; Ποιος τόλμησε να κρύψει τα ουρλιαχτά των λαμπαδιασμένων και τ’ αναφιλητά, σε εικόνες απόκοσμες και απόλυτης οδύνης; Κανείς! Γιατί όλοι βουβάθηκαν ν’ ακούσουν και ν’ αφουγκραστούν τον άνεμο που στην πνοή του αναζητάει τις ψυχές όσων φύγαν άδικα. Και τελικά ψεύτικες κι απατηλές υποσχέσεις, δικαιολογίες άκουσε και ανευθυνότητα εισέπραξε. Και ήταν βέβαιο πως μόνο αυτό θα άκουγε. Μα αλήθεια ποιος τιμωρήθηκε, ποιος λογοδότησε και ποιος θα μετανιώσει; Κανείς! Κανείς και ποτέ δεν ευθύνεται, κανείς δεν απολογείται. Η κοινωνία μας, κοινωνία της τάξης και της υπερ-πολυνομίας όλους τους δικαιώνει, όλους τους αγιοποιεί. Κανείς δεν θα θυμάται τα παιδιά που κάηκαν, κανείς τους ενήλικες, γιατί η ζωή ξέρει τον πόνο να ντύνει με έμπνευση, τον θάνατο με χρώμα, και να σαλεύει σαν αγριολούλουδο ανάμεσα στα κουφάρια των καμένων κορμών πλάι στη θάλασσα μέσα στους βράχους. Κι έτσι προχωράμε με ακούραστα βήματα, αποτυπώνοντας τις φευγαλέες εκείνες εικόνες που αμαυρώνουν το είδος μαςκαι τον πολιτισμό μας. Άραγε ο πόνος και ο θάνατος 99 συνανθρώπων μας αποτελούν πηγή έμπνευσης, πνοή ζωής για να γίνουμε καλύτεροι Πολίτες.

τονιστείτε..

.!

Αγαπητοί αναγνώστες

Δράσεις και αποδράσεις..!!

Γεωργία Μπέη

24.6.2018 Ευρωπαϊκή μέρα μουσικής »

Μπορεί ο καιρός να μην συμμάχησε και να μας τρόμαξε δύο φορές με τις ψιχάλες, όμως τελικά δεν κατάφερε να χαλάσει μια βραδιά γεμάτη μουσική!!! Όσοι πέρασαν από την κεντρική πλατεία του Γέρακα απόλαυσαν τη Φιλαρμονική του Δήμου μας, το σύνολο κιθαριστών Παλαιού Φαλήρου, το εργαστήρι Jazz αυτοσχεδιασμού του Τονικού Ωδείου Παλλήνης, τον Γαβριήλ Χατζημιχαήλ με την κιθάρα του, την Κατερίνα Τσουλούφη μαζί με τον Γιώργο Αστρίτη, την POP Rock BAND, τους Rainy Colours και τους Wookpeckers Band. Το παρόν στην εκδήλωση, εκτός τους κόσμου που γέμισε την πλατεία, έδωσε ο Δήμαρχος Αθ. Ζούτσος, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Κωστής Σμέρος, ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης Παναγιώτης Μερτύρης η πρόεδρος του τοπικου συμβουλίου Γέρακα κα Μικαέλα Σιμεωνίδου, οι αντιδήμαρχοι κα Ζινέλη Καλλιόπη, ο κος Θεόδωρος Σταματίου, ο κος Μπαξεβάνης Δημήτριος και οι δημοτικοί σύμβουλοι Άγγελος Λιακόπουλος και Βάσω Μελισσά. Έκπληξη της βραδιάς αποτέλεσε η ψήφος εμπιστοσύνης του Δημάρχου προς το σωματείο μας δια της πρότασής του να στηρίξει την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής και να την κάνουμε μαζί θεσμό για την Ανατολική Αττική!!! Αυτή η πρόταση αποτέλεσε για εμάς την ηθική επιβράβευση της

4

πορείας μας. Μιας πορείας που ξεκίνησε το 2013 και με σταθερά βήματα προχωρά και ανεβάζει τον πήχη αποδεικνύοντας ότι το ΑΘΛΕΠΟΛΙΣ ήρθε για να μείνει και να προσφέρει! Πέραν όμως της Δημοτικής Αρχής, των καλλιτεχνών και του κόσμου που στήριξε την εκδήλωση, οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στους χορηγούς της εκδήλωσης, που χωρίς τη συνδρομή τους δεν θα ήταν δυνατή η πραγματοποίησή της. Ευχαριστούμε θερμά τον μεγάλο χορηγό κ. Αθανάσιο Μαρτίνο που είναι πάντα πρόθυμος να στηρίξει πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ευχαριστούμε επίσης τον κ. Βαγγέλη Αλμπάνη, ιδιοκτήτη του Cook & Grill, που από την πρώτη στιγμή προσφέρθηκε να μας στηρίξει, όπως κάνει πάντα στο Δήμο μας. Σημαντική ήταν και η στήριξη του ζαχαροπλαστείου Delicieux που μας «γλύκανε» με τη χορηγία του, του TENTAGON που μάλλον μας προστάτευσε από επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα, των φροντιστηρίων ΕΥΡΩΔΥΝΑΜΗ, που σε μια εποχή δύσκολων οικονομικών συγκυριών συνεισέφεραν στην πραγμάτωση της εκδήλωσης. Τέλος, θέλουμε να ευχαριστήσουμε τα μέλη του φωτογραφικού μας ομίλου «ΠΡΙΣΜΑ» Αλέξανδρο Χαχλιούτη και Σταύρο Γαβαλά, που φωτογράφισαν και βιντεοσκόπησαν την εκδήλωση μέχρι το τέλος της!!! ΒΙΝΤΕΟ 1

ΒΙΝΤΕΟ 2

ΑΛΜΠΟΥΜ

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

5

τονιστείτε. ν υ σ .. !

13.7.2018 Αστροφωτογράφηση στη λίμνη Δόξα

Στις 13 Ιουλίου ο φωτογραφικός μας όμιλος έκλεισε στα μέλη του ραντεβού για Αστροφωτογράφηση στη Λίμνη Δόξα στην Πελοπόνησσο. Όσοι βρέθηκαμε το βράδυ εκείνο στο εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου μέσα στη λίμνη αποτυπώσαμε τον Γαλαξία με φόντο τη λίμνη και τα δασωμένα βουνά.■

6

ΑΛΜΠΟΥΜ

ΩΔΑΙ ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΛΒΟΥ

Μαρία Μαράκη

Γνωρίζουμε από πηγές ότι ήταν μοναχικός και ευερέθιστος στις κοινωνικές και επαγγελματικές του συναναστροφές, ιδιόρρυθμος, αν κρίνουμε από τις αποφάσεις του να αυτοεξοριστεί στην Αγγλία, να σιωπήσει λογοτεχνικά και να μην μας κληροδοτήσει ούτε ένα πορτρέτο του, και σίγουρα ένθερμος πατριώτης. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πως πρόκειται περί μίας μοναδικής προσωπικότητας εξορισμένης μέσα στην κοινωνία, μέσα στην πατρίδα του και μέσα στον χρόνο. Μυστήριο πυκνό καλύπτει την ζωή του, την δράση

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

του και την ποιητική του σιωπή... Ο τολμηρός καλβικός ποιητικός λόγος έχει ως όχημα έκφρασης το ιαμβικό μέτρο και το ανομοιοκατάληκτο πεντάστιχο. Ιδιοφυής ο λόγος του και παράλληλα μοναδικός αποτελεί ποιητικό ανεπανάληπτο, αφού ούτε μιμητές βρήκε, ούτε γνώρισε την εποχή που έζησε ο δημιουργός του την απήχηση που είχε ο σύγχρονός του Δ. Σολωμός, με τον οποίο κατά τις πηγές ουδέποτε συναντήθηκε ή σύναψε σχέσεις. ■

Επιλέγουμε και εκδίδουμε... www.athlepolis.gr

7

Παναγιώτης Δημητρόπουλος

ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΠΟΥ ΚΟΙΜΟΤΑΝ Συγγραφέας: Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ Εικονογράφος: Ρεμπ. Ντοτρεμέρ Εκδόσεις: Μεταίχμιο "Εσένα που κρατάς αυτό το βιβλίο στα χέρια σου, σ' ευχαριστώ για τον χρόνο που αφιερώνεις για να το ξεφυλλίσεις. Το έγραψα και το εικονογράφησα με πολλή φροντίδα και κέφι. Κοίτα εκεί. Ναι, εκεί, σ' αυτήν τη σελίδα, αυτούς τους δύο άντρες που συζητούν. Νομίζω ότι θα πάνε μια βόλτα. Μπορείς να τους ακολουθήσεις διακριτικά, αν θέλεις. Άκουσέ τους. Θα πουν μια ιστορία που θα σου θυμίσει κάτι, μου φαίνεται...". Η Ωραία Κοιμωμένη του Σαρλ Περό ζωντανεύει μέσα από την ιδιαίτερη ματιά και τη μοναδική εικονογράφηση της Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ. ■

8

Βιβλία που διαβάσαμε και σας προτείνουμε! Μιχάλης Μεταξάς

Κάποτε μόνος σ' ένα παμπάλαιο σπίτι (ερείπιο σχεδόν), στην άκρη της πόλης ένας ζωγράφος ονόματι... όχι....Το όνομα του δεν μας είναι γνωστό. Όσοι τον είχαν γνωρίσει, γρήγορα καταλάβαιναν ότι είχαν μπροστά τους μια ευφυία ή έστω έναν, αν μη τι άλλο, παράξενο θεράποντα της τέχνης. Παρόλο που προσπάθησα με υπομονή και επιμονή να μάθω περισσότερα γι' αυτόν, που, πότε και πώς έζησε, μου στάθηκε αδύνατο. Το μόνο που με κάνει ακόμη να πιστεύω ότι υπήρξε είναι η όλη μυθολογία που αναπτύχθηκε γύρω από έναν πίνακα που υποτίθεται πως είναι έργο δικό του. Όσοι μιλούν για τον πίνακα αυτό εκφράζουν ποικίλες απόψεις, εν πολλοίς αντικρουόμενες. Ήταν, λένε, τεραστίων διαστάσεων, αποτελούμενος από πολλά κομμάτια, ένα είδος puzzle με θέμα ασαφές για το θεατή, και πάντως μακάβριο. Λένε επίσης ότι ένας φίλος του εν λόγω ζωγράφου, συγγραφέας, διέπραξε το φρικτό λάθος να τον αναποδογυρίσει, όχι τόσο από φιλοπεριέργεια, αλλά γιατί κάτι στην ανατριχιαστική εικόνα, κάτι που παρομοίαζε με μαύρο, αηδιαστικό, μουχλιασμένο σαπρόφυτο του κέντρισε το ενδιαφέρον και τον παρότρυνε σ'αυτή την κίνηση. «Έχω τη γνώμη πως ό,τι αξίζει τη μεγαλύτερη επιείκεια στον κόσμο, είναι η

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

αδυναμία του ανθρώπινου μυαλού να συσχετίζει τις γνώσεις του. Ζούμε σ' ένα μακάριο νησί άγνοιας, που βρίσκεται στη μέση των μαύρων θαλασσών της αιωνιότητας και δεν νοείται να ταξιδέψουμε μακριά απ' αυτό. Ως τα τώρα, οι επιστήμες, που η καθεμιά τραβάει το δικό της δρόμο, μας έχουν βλάψει λίγο. Αλλά κάποια μέρα οι σκόρπιες γνώσεις θα ενωθούν και τότε θα μας αποκαλυφθεί τόσο τρομερή η πραγματικότητα και η θέση που κατέχουμε σ'αυτήν, που ή θα τρελαθούμε από την αποκάλυψη ή θα ξαναγυρίσουμε, απορρίπτοντας αυτό το θανατηφόρο φως, στον εφησυχασμό, την άγνοια και την ασφάλεια ενός νέου μεσαίωνα».

σχολήσεις και τις μελέτες του. Το μόνο βέβαιο πάντως είναι ότι ακολούθησε τη μοίρα -τη βέβηλη μοίρα- των καταραμένων του Verlaine. Όσο ζούσε η φήμη των γραπτών του δεν ξεπερνούσε παρά μη μόνο ένα μικρό, περιορισμένο κύκλο θαυμαστών, φανατικών πάντως. Με τη σύντομη ζωή του -πέθανε το 1937- βεβαίωσε για

Ο αναποδογυρισμένος πίνακας παρουσίαζε τώρα μια αποτρόπαια εγκεφαλική σύνθεση που το αντικείμενο της θα ήταν άδικο και άκαρδο εκ μέρους μου να μη σας αποκαλύψω αλλά να είστε βέβαιοι ότι δεν θα το κάνω παρά μη μόνο εμμέσως. Ο συγγραφέας και δράστης της περιβόητης κίνησης θεωρείται σήμερα από κριτικούς και αναγνώστες η κορυφή στο είδος (;) της φαντασίας. Γεννήθηκε στα 1890, στις 20 Αυγούστου στη μικρή πόλη του Providence, στο Rhode Island και πολλά και διάφορα εικάζονται για τις ενα-

9

μια ακόμη φορά το κοινολεκτούμενο ότι κανένας προφήτης δεν αναγνωρίζεται στον τόπο του. Κι η αλήθεια είναι πικρή. Μόνο μετά το θάνατό του άνοιξαν οι πύλες των εκδοτικών οίκων ανά τον κόσμο προκειμένου να υποδεχτούν αυτόν για τον οποίο εκφράζεται η γνώμη πως επισκίασε ακόμη και τον ίδιο του το δάσκαλο -τον Ε.Α. Poe- τον κύριο του φαντασιακού στην γοτθική του έκφανση. Ο Lovercraft υπήρξε προφήτης του εαυτού του. Η αλήθεια του ήταν ο τρόπος ζωής του και τα έργα του είναι εκείνος ο κρυμένος στη γωνιά του δρόμου, δίπλα στα σκουπίδια, αλήτης που κρατάει καλά φυλαγμένο το τρομερό μυστικό του κάτω από ένα βρώμικο, ξεφτισμένο παλτό. Ο Lovercraft έντυσε το ψέμα ταπεινωτικά και το ψέμα αυτό είναι μια αλήθεια που δεν λέει να χάσει τίποτα από την μεθυστική της ζωντάνια. Σε παρασύρει όπως ο ποταμός που φούσκωσε από την αναμενόμενη νεροποντή και σε ξεβράζει στην ανοιχτή θάλασσα να κολυμπήσεις συμβιώνοντας με τις πλέον ακραίες, οδύσσειες προσπάθειες του νου. Η μαεστρία του ταλέντου και της δημιουργικής φαντασίας του μπορεί να μπλέξει τον αναγνώστη του -και τον μπλέκει, ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας - σ' ένα παιχνίδι στο οποίο το κάθε δεδομένο καταρρέει κακόβουλα -όπως θάλεγε κι ο ίδιος- ή ορθώνεται πάλι μόνο του στην έπαλξη ενός αγώνα γεμάτου αποκρουστικά γέλια ή επιθανάτια αγωνία. Κριτικοί και ανθολόγοι έγραψαν γι΄αυτόν -όπως άλλωστε απέδειξαν και για τον Poe- ότι αποκλείεται να έγραψε αλλά ότι απλώς (!) κατέγραψε. Η διαφορά είναι προφανής νομίζω. Ο Γιώργος Μπαλάνος αναφέρει σ' ένα εισα-

10

γωγικό του σημείωμα ότι ο ανθολόγος Γκροφ Κόνκλιν είπε πως... «αναμφίβολα είχε ζήσει ένα τουλάχιστον μέρος απ' το καθετί που έγραψε...» Αν όντως ισχύει αυτή η κρίση ή και υποψία, τότε με μια απλή αναδρομή στα αντικείμενα που πραγματεύεται στα διηγήματα του ο Lovercraft μπορείτε με τη σειρά σας να φανταστείτε τον εαυτό σας να παίρνει μέρος σε κυνήγι φαντασμάτων που ανήλεα και χωρίς οίκτο και έλεος σκοτώνουν όλους εκτός από σας στο «Καταχθόνιος τρόμος» ή να εμφανιστείτε μετά από αιώνες σ 'ένα συμπόσιο παγώνοντας το αίμα των παρισταμένων γιατί ούτε κι οι ίδιοι γνωρίζετε ότι είστε ένα γκόουλ στο «Παρείσακτος» αλλά επίσης να διακινδυνέψεται ακόμη μία φορά στη ζωή σας σ' ένα μιασματικό «Αποτρόπαιο σπίτι» οι προκάτοχοι του οποίου έχουν όλοι πεθάνει ή τρελαθεί ή ακόμη να λιποθυμάτε μόνο από απ' την αίσθηση της αμμωνίας και του πάγου στο «Δροσερός αέρας» αλλά και να περάσετ την πιο εφιαλτική νύχτα της ζωής σας αλυσοδεμένος στον τάφο της Νιτόκρυς στο «Φυλακισμένος Φαραώ» ή να πάρετε τη θέση της θείας Σάρας στο «Σφαλισμένο δωμάτιο» ή τέλος να πειστείτε ότι η μυθολογία Κθούλου είναι το πεπρωμένο το δικό σας αλλά και των ανθρώπων που αγαπάτε. Το βέβαιο είναι ότι τα διηγήματά του πέρα από το αν γράφηκαν με την συμβολή της εμπειρίας του, έχουν τέλεια συνάφεια και όλα καθορίζονται από την ομοιογένεια ύφους γραφής και ιδεολογίας. Ο ίδιος ήταν πεπεισμένος ότι ο αρχαίος εκείνος μύθος, ότι η γη κάποτε κατοικήθηκε κάποτε από μια άλλη φυλή όντων σχεδόν θεϊκή ή με υπερφυσικές δυνάμεις η οποία με την χρήση μαύρης

μαγείας έχασε την επαφή της με τον κόσμο μας αλλά θα επιστρέψει, είναι αλήθεια. Τον μύθο αυτό χρησιμοποιεί σε όλα του τα έργα και εμπνέεται από αυτόν. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε το «Ο τρόμος του Ντάνγουιτς», τα «Στοιχειωμένα βουνά» την «Κατάρα», και το «Η περίπτωση του Τσαρλς Ντέξτερ Γουόρντ» στα οποία παρελαύνουν στοιχεία αυτού του εκπληκτικού σε έκταση μύθου ή αναφέρονται βιβλία ανομολόγητου χαρακτήρα όπως το «Νεκρονομικό» του παράφρονα Άραβα Αμπτού Αλχαζέρντ του οποίου το μοναδικό σωζόμενο αντίτυπο, λένε, ότι βρίσκε-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ται στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Μισκατόνικ και το «χειρότερο» τμήμα του εικάζεται ότι βρίσκονταν στην κατοχή του διαβόητου αποκρυφιστή Alister Crowley. (θυμηθείτε τους Black Sabbath και τους Led Zeppelin ή έστω τους L.P.Lovecraft, τον Αδόλφο Χίτλερ και την σημασία που έδωσε στην οργάνωση που ο Crowley συμμετείχε την Golden Dawn), καθώς και άλλα βιβλία όπως τα «Ανομολόγητα Δόγματα» του Φον Γιουστ, τα «Πνακωτικά Χειρόγραφα», τα «7 Κρυπτικά Βιβλία του Χσαν» το «Μαγγανικό Χειρόγραφο» το «Βιβλίο της Δύναμης» κ.ά. Η πιστότητα εξάλλου των όσων γράφει ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της

αληθοφάνειας και σιωπηρά μας πείθει μ' εμπνευσμένα επιχειρήματα για την αλήθεια των γραφόμενών του. Η περίπτωσή του ήταν σίγουρα τόσο μοναδική και οδυνηρή που καλό θα ήταν να προβληματιστούμε - όπως εκείνος - σε βάθος με προβλήματα που σηκώνουν λύσεις απείρως δυσκολότερες απ΄το να αναποδογυρίσουμε έναν, οποιονδήποτε πίνακα ή να δούμε την οπίσθια πλευρά του να γράφει με αιμάτινο, βρώμικο μελάνι πως 'σε τούτο το σύμπαν δεν υπάρχει πίκρα μόνο αλλά και βάλσαμο κι αυτό είναι το νηπενθές της λησμονιάς. ■

11

Θέματα επί...στητού!

Γιώργος Μεταξάς

Αν και σήμερα θεωρείται αυτονόητο ότι είμαστε εξοικιωμένοι με τους αυτόματους μηχανισμούς και τα ρομπότ, είναι ενδιαφέρον να θυμόμαστε ότι η προσπάθεια για αυτόματους μηχανισμούς και μάλιστα ανθρωπόμορφους είναι πολύ παλιά. Μάλιστα, την περίοδο μεταξύ του 18ου και 19ου αιώνα κατασκευάστηκαν πολύ αξιόλογοι αυτόματοι μηχανισμοί, προφανώς καθαρά μηχανικοί, που ακόμα και σήμερα προκαλούν τον θαυμασμό. Φυσικά η λέξη «ρομπότ» δεν είχε επινοηθεί ακόμα, καθώς πρώτος τη χρησιμοποίησε ο Τσέχος θεατρικός συγγραφέας Κάρελ Τσάπεκ το 1920, με την έννοια του «χαμάλη» (εικ.1). Πριν από τον Τσάπεκ, η λέξη που εξέφραζε τους μηχανισμούς που μιμούνταν την μορφή και την κίνηση ανθρώπων αλλά και ζώων, ήταν η ελληνική «αυτόματο» και σαν ένας από τους πρώτους τέτοιους (φανταστικούς ακόμα) μηχανισμούς από την εποχή της ελληνικής μυθολογίας αναφέρεται ο Τάλως, ο χάλκινος γίγαντας που περιπολούσε και προστάτευε την Κρήτη.(εικ. 2)

12

Εικ. 1 Ο Κάρελ Τσάπεκ (1890 – 1938)

Εικ. 1 Αρχαίο κρητικό νόμισμα που βρέθηκε στη Φαιστό, με την παράσταση του Τάλω.

Πραγματικά αυτόματα όμως, με την έννοια της λειτουργικής μηχανικής κατασκευής δημιουργήθηκαν κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους, και μάλιστα η ανακάλυψη του Μηχανισμού των Αντικυθήρων έχει αποδείξει ότι λεπτοί και πολύπλοκοι μηχανισμοί με γρανάζια και άξονες ήταν απολύτως μέσα στις δυνατότητες των τεχνιτών της εποχής εκείνης. Από τους γνωστότερους κατασκευαστές αυτομάτων εκείνης της περιόδου ήταν οι Κτησίβιος και Ήρων από την Αλεξάνδρεια, που πρόσφεραν συχνά τις υπηρεσίες τους (κυρίως ο δεύτερος) προς τους ιερείς για τη δημιουργία υποβλητικής ατμόσφαιρας για την ενίσχυση του θρησκευτικού αισθήματος του κοινού (και των εσόδων των ιερέων). Αντίθετα, οι Ρωμαίοι δεν εκτιμούσαν ιδιαίτερα τους λεπτούς μηχανισμούς και τις εξεζητημένες κατασκευές, προτιμώντας το πολύ πιο πρακτικό δομικό πεδίο για να δείξουν το ταλέντο τους και τις αρένες για να ικανοποιήσουν τα γούστα τους. Είναι πάντως ενδιαφέρον ότι η κατασκευή αυτόματων γνώρισε σημαντική

ανάπτυξη από τους Άραβες και Κινέζους (και κάποιους Ιταλούς) κατά τον Μεσαίωνα, για να επιστρέψει δυναμικά στην Ευρώπη με την Αναγέννηση. Ο Φρειδερίκος ο Μέγας μάλιστα (μέσα του 18ου αιώνα) ήταν φανατικός οπαδός τους, ενώ η περίοδος 1860 – 1910 θεωρείται η «χρυσή εποχή των αυτόματων» με τους περισσότερους κατασκευαστές να συγκεντρώνονται στο Παρίσι, ενώ όσα έργα τους έχουν επιζήσει μέχρι σήμερα είναι περιζήτητα από τους συλλέκτες. Γύρω στο 1200 μάλιστα ένας Άραβας κατασκεύασε έναν μηχανικό τυμπανιστή, με τον ήχο να παράγεται με την ίδια αρχή σύμφωνα με την οποία παίζουν τα μηχανικά πιάνα μέχρι και σήμερα. Πάντως, στο πρακτικό πεδίο τα αυτόματα θεωρείται ότι συνεισέφεραν στην ανάπτυξη μηχανισμών και δεξιοτήτων, που αξιοποιήθηκαν στην κατασκευή των πρώτων μηχανικών αργαλειών κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση τον 19ο αι.. Ένα αυτόματο που έκανε μεγάλη εντύπωση και καριέρα στην Ευρώπη για να συνεχίσει και στις ΗΠΑ, ήταν ο «Τούρκος που παίζει σκάκι», που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1770 από τον Ουγγρικής καταγωγής Wolfgang von Kempelen (εικ. 3) στην αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία, στο γνωστό ανάκτορο Schönbrunn κοντά στη Βιέννη. Η κατασκευή παρουσίαζε ένα ανθρώπινο ομοίωμα σε φυσικό μέγεθος με χαρακτηριστικά και ρούχα που παρέπεμπαν σε Τούρκο (εικ. 4). Ήταν καθισμένος εμπρός από ένα σχετικά μεγάλο έπιπλο του οποίου όλοι οι χώροι είχαν πόρτες ή συρτάρια που άνοιγαν για να αποκαλύψουν τους πολύπλοκους μηχανισμούς που έκρυβαν, ενώ εμπρός του είχε μία σκακιέρα στην οποία αντιμετώπιζε με επιτυχία ακόμα και αρκετά καλούς αντίπαλους. Φυσικά σήμερα μια «σκεπτόμενη μη-

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

χανή» εκείνης της εποχής μοιάζει αδιανόητη, αλλά η ανθρωπότητα ζούσε τότε σε μια περίοδο που η επιστήμη έκανε σημαντικές προόδους και τίποτα δεν θεωρείτο απίθανο. Αφού ο Kempelan εντυπωσίασε την Μαρία Θηρεσία, ξεκίνησε περιοδεία στην Ευρώπη με πρώτο σταθμό το Παρίσι, όπου μάλιστα ο τελευταίος αντίπαλος του «Τούρκου» πριν μεταφερθεί στο Λονδίνο ήταν ο Β. Φρανκλίνος, πρέσβης τότε στη Γαλλία των νεοσύστατων ΗΠΑ. Μετά το Λονδίνο η περιοδεία συνεχίστηκε σε πόλεις της Γερμανίας και της Ολλανδίας, ενώ το 1804 ο γιός του Kempelan πούλησε το μηχάνημα στον J. N. Mälzel, έναν Βαυαρό μουσικό. Το 1809, ο Ναπολέων Βοναπάρτης έπαιξε στο Schönbrunn σκάκι με τον Τούρκο, αλλά ο φιλύποπτος Κορσικανός κάτι υποψιάστηκε και προσπάθησε με «ζαβολιές» να αποκαλύψει το μυστικό

Εικ. 3 Ο Wolfgang von Kempelen (1734 – 1804)

Εικ. 4 Σύγχρονη ανακατασκευή (1989) του «Τούρκου που παίζει σκάκι» από τον John Gaughan, που ξόδεψε 120.000$ και 5 χρόνια εργασίας για την ανακατασκευή του αυτόματου. Το σκάκι είναι το αυθεντικό, το μόνο που διασώθηκε από το πρωτότυπο.

της σκακιστικής δεινότητας του αυτόματου, χωρίς όμως τελικά να τα καταφέρει. Το 1811 ο Mälzel περιόδευσε με τον Τούρκο στο Μιλάνο όπου αρχικά τον πούλησε αλλά λίγο αργότερα μετάνιωσε και τον ξαναγόρασε, για να συνεχίσει τις περιοδείες στο Παρίσι και το Λονδίνο. Το 1826 μετέφερε τη συσκευή στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στη Ν. Υόρκη, όπου δημιούργησε μία έκθεση στην οποία παρουσίαζε τον Τούρκο και άλλα αυτόματα. Ενδιάμεσα όμως έκανε και περιοδείες, και σε μία απ’ αυτές και ενώ βρίσκονταν στο Richmond της Βιρτζίνια είχε την ευκαιρία να περιεργαστεί τον Τούρκο ο Edgar Allan Poe, που βάσιμα υπέθεσε ότι υπήρχε κρυμμένος άνθρωπος στο εσωτερικό του, χωρίς όμως να μπορέσει να εξηγήσει τον τρόπο λειτουργίας της συσκευής (εικ. 5). Το 1838 ο Mälzel πέθανε ξαφνικά και ο Τούρκος πέρασε στα χέρια του φίλου του John Ohl και στη συνέχεια του για-

13

τρού J. K. Mitchell από τη Φιλαδέλφεια, ο οποίος δώρησε τελικά τη συσκευή στο Κινέζικο Μουσείο της πόλης του. Όμως, το 1854 μία πυρκαϊά που ξεκίνησε από το διπλανό Εθνικό Θέατρο της Φιλαδέλφεια επεκτάθηκε και στο Κινέζικο Μουσείο, με αποτέλεσμα η συσκευή να καταστραφεί, εκτός από το σκάκι που ήταν αποθηκευμένο αλλού. Το μυστικό του Τούρκου τελικά αποκαλύφθηκε δημόσια από τον γιό του J. K. Mitchell, Dr S. Mitchell, με μία σειρά

άρθρων σ’ ένα περιοδικό για το σκάκι. Μία άλλη συσκευή που όμως ήταν πραγματικό αυτόματο και μάλιστα ένα απ' τα πιο εντυπωσιακά δείγματα, βρίσκεται σήμερα στο Franklin Institute της Φιλαδέλφεια, και θεωρείται κατασκευή περίπου του 1800 από τον Ελβετό Henri Maillardet, που εργάζονταν στο Λονδίνο. Η συσκευή έφθασε στο Ινστιτούτο το 1928 μισοκατεστραμένη από πυρκαϊά, και παρέμεινε αποθηκευμένη μέχρι το 2007 που ο μηχανικός Andrew Baron

Εικ. 5 Αν ο Πόε μπορούσε να δεί το εσωτερικό του Τούρκου θα έβλεπε αυτή την εικόνα. Μάλιστα, ο εκάστοτε παρουσιαστής της συσκευής άνοιγε διαδοχικά όλα τα ανοίγματα της συσκευής για να δείξει ότι στο εσωτερικό της δεν βρίσκονταν παρά πολύπλοκοι μηχανισμοί, αλλά δεν τα άνοιγε όλα μαζί, οπότε ο κρυμμένος σκακιστής (συνήθως ένα μαίτρ του είδους) καθισμένος επάνω σε μία σανίδα που ολίσθαινε, μετακινούνταν ώστε να παραμένει κάθε φορά αθέατος. Οι πολύπλοκοι μηχανισμοί, συνήθως ωρολογιακοί, δεν είχαν ουσιαστική λειτουργία παρά μόνο τη δημιουργία εντυπώσεων στο κοινό. Τα πιόνια του σκακιού είχαν μαγνήτη στο κάτω μέρος τους, ενώ στο κάτω μέρος της σκακιέρας που ήταν ενσωματωμένη στο έπιπλο υπήρχαν χαραγμένα αντίστοιχα τετράγωνα, έτσι ώστε ο κρυμμένος σκακιστής να ανιχνεύει την κάθε κίνηση.

14

την ανακατασκεύασε, οπότε έκπληκτος διαπίστωσε ότι εφόσον στερέωνε στο κινούμενο χέρι ένα στυλό, το αυτόματο μπορούσε όχι μόνο να σχεδιάσει τέσσερα σκίτσα και να γράψει τρία ποιήματα με καλλιγραφικά γράμματα, αλλά και να δηλώσει εγγράφως το όνομα του κατασκευαστή του (εικ. 6).

Εικ. 6

Ένα άλλο (κινηματογραφικό αυτή τη φορά) αυτόματο που μοιάζει λειτουργικά με αυτό του Maillardet, «συμπρωταγωνιστεί» στην κινηματογραφική ταινία του 2011 “Hugo” του σκηνοθέτη M. Scorsese (εικ. 7).

Μπορεί ο υπολογιστής Deep Blue της IBM να μην ήταν ανθρωπόμορφος, είχε όμως τη δυνατότητα (χωρίς τρικ φυσικά) να νικήσει τον παγκόσμιο πρωταθλητή του σκακιού Garry Kasparov σε επαναληπτικό διεθνή αγώνα το 1997 (τον πρώτο αγώνα έναν χρόνο νωρίτερα, τον είχε κερδίσει ο Kasparov) (εικ. 8). Τελικά, μπορεί ο «Τούρκος που παίζει σκάκι» να μην ήταν πραγματικό αυτόματο, δεν ήταν όμως ως προς την πρωτοτυπία και την υλοποίηση της όλης ιδέας καθόλου κατώτερος απ' τις άλλες κατασκευές του είδους, ενώ αναμφισβήτητα απέκτησε τη μεγαλύτερη φήμη απ’ όλες. ■

Εικ. 7 Κινηματογραφικό αυτόματο από την ταινία του 2011 “Hugo” του σκηνοθέτη M. Scorsese

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εικ. 8 Deep Blue της IBM εναντίον Garry Kasparov σημειιώσατε 1

15

Α' ΜΕΡΟΣ

Όλοι μας έχουμε σταθεί ανάμεσα σε σιδηροδρομικές ράγες. Κι όλοι μας έχουμε παρατηρήσει ότι στο βάθος και όσο αυτές ξεμακραίνουν, τόσο περισσότερο μας φαίνονται να ενώνονται (εικ. 1). Όλοι μας κάποια στιγμή της ζωής μας έχουμε δει να «βγαίνει» το φεγγάρι στον ορίζοντα τεράστιο και υπέρλαμπρο κι αργότερα όταν είναι στο ζενίθ του ουρανού να είναι μικρό και λιγότερο λαμπερό. Όλοι μας επίσης έχουμε προσέξει ότι τα κοντινά αντικείμενα, πράγματα ή φυ-

σικά τοπία, τα βλέπουμε πιο καθαρά και με τις λεπτομέρειες τους, ενώ τα μακρινά πιο γκρίζα, πιο ενιαία, πιο αόριστα και με λιγότερες λεπτομέρειες. Όλοι μας έχουμε σταθεί μπρος σ’ έναν πίνακα ζωγραφικής και θαυμάζοντας τον παρατηρούμε ότι ο ζωγράφος έχει χρησιμοποιήσει αριστοτεχνικά το φως και τη σκιά ώστε να αποδώσει το θέμα του. Όλοι μας γνωρίζουμε απ’ τις εμπειρίες μας ότι δύο όμοια αντικείμενα αν το ένα είναι κοντά μας και το άλλο μακρύτερα

Εικ. 1

16

μας φαίνονται να έχουν διαφορετικό μέγεθος, μιας και το μακρινότερο από μας δείχνει μικρότερο. Όλα αυτά τα παραδείγματα - και άλλα τόσα που θα μπορούσα να καταγράψω έχουν μία κοινή συνιστώσα, αφορούν και στο τι αλλά και στο πώς βλέπουμε κάποια πράγματα. Όλα αυτά λοιπόν αποτελούν παραδείγματα βάσει των οποίων θα αναλύσουμε αυτό που αποκαλείται ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται -το πώς,

Θέσκελος

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

17

αφορά άλλο σημείο αυτού του κειμένου τη φύση, τη ζωή, το σύμπαν, το σώμα του και γενικότερα κάθε τι που τον περιβάλλει, με τις αισθήσεις του όπου οι βασικές - έχουν καθιερωθεί να λέγονται έτσι - είναι πέντε και αντιπροσωπεύονται με τα ανάλογα αισθητήρια όργανα: η ακοή, η γεύση, η όσφρηση, η αφή και η όραση. Η όραση η σημαντικότερη - για πολλούς ίσως ανθρώπους - αίσθηση του ανθρώπου που έχει ως αισθητήριο όργανο της το μάτι, τον οφθαλμό.

νεται από 2-8 mm. Ο μηχανισμός αυτός (συστολής-διαστολής) ονομάζεται διαστολέας της κόρης και συμβάλλει στην εστίαση του φακού. Ο ερεθισμός που δέχεται το μάτι σχηματίζεται σε ένα σημείο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα που είναι η εσωτερική επιφάνεια του οφθαλμού σε ένα σημείο που ονομάζεται ωχρά κηλίδα. Μέσα στον οφθαλμό υπάρχουν δύο ειδών υγρά που διατηρούν την ομοιογένεια αλλά και το σχήμα του και αυτά είναι το υαλοειδές και υδατοειδές υγρό.

Η ανατομία του ανθρώπινου οφθαλμού θεωρείται δικαίως ως ένα απ’ τα θαυμαστότερα δημιουργήματα της φύσης. Τα τμήματα απ’ τα οποία αποτελείται είναι πολυποίκιλα και σύνθετα και φυσικά μία ανάλυση τους δεν θα είχε θέση σε μια τέτοια εργασία. Εμείς απλώς θα τα αναφέρουμε όσο το δυνατό πιο περιληπτικά. Τα μέρη (εικ. 2) που απαρτίζουν τον οφθαλμό είναι: ο βολβός με διάμετρο 2,5 cm και ο οποίος καλύπτεται από το σκληρό χιτώνα, έναν παχύ χιτώνα, που είναι το λευκό του οφθαλμού. Το άνοιγμα του οφθαλμού καλύπτεται από μία μεβράνη που ονομάζεται κερατοειδής χιτώνας. Πίσω απ’ αυτήν βρίσκεται η ίριδα η οποία είναι ένα διάφραγμα μεταξύ του κερατοειδούς και του φακού. Στο κέντρο της ίριδας βρίσκεται μία οπή που ονομάζεται κόρη του ματιού. Η κόρη του ματιού ανάλογα με το φως που δέχεται συστέλλεται και διαστέλλεται, έτσι η διάμετρος της κυμαί-

Κάθε οφθαλμός συγκρατείται από έξι μυών που δρουν κατά ζεύγη και αντίθετο τρόπο ελέγχοντας έτσι: - το πρώτο ζεύγος, την επάνω και κάτω κίνηση των οφθαλμών - το δεύτερο ζεύγος, την μέσα και έξω κίνηση και - το τρίτο, την κυκλική κίνηση. Οι μύες ελέγχονται και συντονίζονται από κέντρα που βρίσκονται στο στέμμα του εγκέφαλου. Οι οφθαλμοί πραγματοποιούν τρεις τύπους σημαντικούς για την αντίληψη κινήσεων, οι οποίοι είναι: α) κινήσεις σύγκλισης: όταν οι οφθαλμοί εστιάσουν σε οτιδήποτε αποτελεί το κέντρο της προσοχής του ανθρώπου. β) κινήσεις παρακολούθησης: όταν οι οφθαλμοί παρακολουθούν ένα αντικείμενο που κινείται στο χώρο και όταν διατηρούν την προσήλωση τους όταν κινείται ο άνθρωπος στον χώρο, και γ) κινήσεις μεταφοράς: όταν οι οφθαλ-

18

μοί προσηλώνονται εκ νέου από το ένα σημείο προσοχής στο άλλο. Τέλος πρέπει να αναφέρουμε ότι οι οφθαλμοί μας ποτέ δεν παραμένουν σταθεροί στο ίδιο σημείο, αλλά αδιαλείπτως κινούνται, κάτι που οι νευροφυσιολόγοι ονομάζουν φυσιολογικό νυσταγμό. Εξαιτίας λοιπόν του φυσιολογικού νυσταγμού δεν διεγείρονται ορισμένα όμοια νευρικά κύτταρα -κάτι που θα προκαλούσε αμαύρωση της οπτικής εικόνας- αλλά πολλούς κι ανόμοιους γειτονικούς δέκτες. Πραγματοποιήθηκε ένα πείραμα όπου με ένα σύστημα καθρεφτών αποτράπηκε ο φυσιολογικός νυσταγμός το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό και αναμενόμενο, το υποκείμενο του πειράματος (ο άνθρωπος) τυφλώθηκε στιγμιαία. Στον αμφιβληστροειδή χιτώνα που προαναφέραμε υπάρχουν νευρικά κύτταρα που ονομάζονται φωτοδέκτες και είναι ευαίσθητα στα φωτόνια. Το πιο ευαίσθητο σημείο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα είναι η ωχρά κηλίδα, ενώ σε μία περιοχή μερικών μοιρών προς τα κάτω βρίσκεται το τυφλό σημείο απ’ όπου βγαίνουν οι νευρικές ίνες που συνιστούν το οπτικό νεύρο. Έτσι, αφού ολοκληρώσαμε την περιγραφή των μερών του οφθαλμού, θα πρέπει να εξηγήσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο οφθαλμός (εικ. 3).Το φως περνάει από την κόρη στο φακό

τονιστείτε. ν υ σ .. ! Εικ. 2 Η ανατομία του ανθρώπινου οφθαλμού.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

19

αφού διασχίσει το υαλοειδές υγρό και πέφτει στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Εκεί υπάρχουν οι φωτοδέκτες ενώ μπροστά τους υπάρχουν νευρικές συνδέσεις και αιμοφόρα αγγεία. Το φως λοιπόν πρέπει να περάσει διά μέσου αυτών πριν φθάσει στα νευρικά κύτταρα. Τα νευρικά κύτταρα είναι δύο ειδών: τα κωνία, που υπολογίζονται στα 7 εκατομμύρια, και τα ραβδία, που υπολογίζονται στα 120 εκατομμύρια (εικ. 4). Τα κωνία διεγείρονται στο έντονο φως ενώ αντίθετα τα ραβδία διεγείρονται στο χαμηλό ή αμυδρό. Τα κώνια είναι υπεύθυνα για το ότι αντιλαμβανόμαστε τα διάφορα χρώματα. Πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι όσο απομακρυνόμαστε από το πιο ευαίσθητο σημείο του αμφιβληστροειδούς, την ωχρά κηλίδα, τα κώνια μειώνονται και αυξάνονται τα ραβδία, ενώ οι δέκτες που ενώνονται με ένα διπολικό κύτταρο αυξάνονται. Αυτό σημαίνει ότι μόνο στο κέντρο υπάρχει εξειδίκευση της διέγερσης. Κάθε διπολικό κύτταρο είναι συνδεδεμένο μέσω μιας δεύτερης σύναψης μ’ ένα κύτταρο, το γαγγλιακό. Το γαγγλιακό κύτταρο έχει ως συνέχεια του ένα επίμηκες σώμα που αποτελεί μία από τις ίνες του οπτικού νεύρου. Τα κωνία και τα ραβδία, πιστεύουν οι επιστήμονες σήμερα, πρέπει να περιέχουν κάποια φωτοχημική ουσία που λειτουργεί φωτοχρωστικά, δηλαδή όταν το φως έρθει σ’ επαφή μ’ αυτή προκαλείται μια πρόσκαιρη αποσύνθεση ενώ με την απουσία φωτός ανασυντίθεται. Από αυτήν την αποσύνθεση προκύπτει κάποια αλλαγή ή μετατροπή στη σύναψη μετα-

20

ξύ φωτοδέκτη και διπολικού κυττάρου. Αυτή η αλλαγή ερεθίζει την οπτική ίνα. Ο ερεθισμός αυτός που ονομάζεται ώση έχει χαρακτήρα ηλεκτρικής διέγερσης. Η ώση μεταφέρεται από το διπολικό στο γαγγλιακό κύτταρο και στη συνέχεια στο οπτικό νεύρο. Όταν η νευρική ίνα μεταφέρει μία ώση στο νευρικό κύτταρο χρειάζεται περίπου ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου για να μπορέσει να επαναλάβει πάλι την ίδια λειτουργία. Οι νευροφυσιολόγοι εντόπισαν επίσης στο αισθητήριο όργανο της όρασης δύο είδη λειτουργίας: τη λειτουργία της διέγερσης και τη λειτουργία της παρεμπόδισης. Έτσι όταν έχουμε έντονο φωτισμό διεγείρονται τα νευρικά κύτταρα που παρεμποδίζουν τη διέγερση, ώστε να αποφευχθεί η ομοιόμορφη διέγερση, όλων των κωνίων και φυσικά να επιτευχθεί η ανίχνευση των διαφορών της εντάσεως του φωτός. Ενώ όταν έχουμε κανονικές συνθήκες φωτισμού τότε οι δύο λειτουργίες αλληλοεπηρεάζονται κάτι που επιτρέπει την ορθή κωδικοποίηση των αισθητήριων σημάτων. Η μεταφορά των ώσεων στους ινιακούς λοβούς του εγκεφάλου πραγματοποιείται μέσω του οπτικού χιάσματος. Η ώση καταλήγει στον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος αδιερεύνητος ακόμη, η πλέον πολυσύνθετη πολύπλοκη και τελειότερη κατασκευή του σύμπαντος - λένε κάποιοι ειδικοί ότι για να μπορέσουμε να αντικαταστήσουμε μέρος των εγκεφαλικών λειτουργιών χρειαζόμαστε ένα δεκατετραώροφο κτήριο γεμάτο με

τους πλέον σύγχρονους υπολογιστές δέχεται μόνον τους ερεθισμούς που ο αρμονικός συνδυασμός των λειτουργιών της διέγερσης και παρεμπόδισης επιτρέπουν. Έτσι είναι προφανές ότι για την ορθή λειτουργία του όλου συστήματος απαιτείται εναρμόνιση όλων των επιμέρους λειτουργιών. Αξίζει να αναφέρουμε εδώ πως στην κωδικοποίηση των ερεθισμών οι παράγοντες εκείνοι που παίζουν καθοριστικό ρόλο είναι: α) ότι το οπτικό νεύρο μεταφέρει ώσεις που οδηγούν στην οπτική αντίληψη ανεξάρτητα του ποιος είναι ο ερεθισμός, β) ότι το τμήμα εκείνο του αμφιβληστροειδούς που στέλνει τις ώσεις στον εγκέφαλο φανερώνει και το πού βρίσκεται η πηγή του ερεθισμού και, γ) ότι τα αισθητήρια όργανα δεν στέλνουν μόνον ώσεις αλλά κάθετα και οριζόντια επικοινωνούν μεταξύ τους. Έτσι καταλαβαίνουμε ότι η δομή αυτή επιτρέπει μία πολυσύνθετη κωδικοποίηση των ερεθισμών που προέρχονται από πολλές και διαφορετικές πηγές. Στο δεύτερο μέρος θα μιλήσουμε για το ουσιαστικό μέρος αυτής του εργασίας, την αντίληψη. (Στο τεύχος του Φθινοπώρου θα παρουσιαστεί το δευτερο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis. gr).

Εικ. 3 Οι μύες του οφθαλμού

Εικ. 4 Τα κωνία και τα ραβδία του οφθαλμού

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

21

Όλοι μας υποβάλουμε τη φορολογική μας δήλωση ηλεκτρονικά στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ή έχουμε ακούσει για τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας ή το ποσοστό ανεργίας που παρουσιάζονται στις περιοδικές Εκθέσεις της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η οποία αποτελεί Ανεξάρτητη Αρχή. Επίσης, πολλοί είναι οι πολίτες που απευθύνονται καθημερινά στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, στον Συνήγορο του Πολίτη, στον Συνήγορο του Καταναλωτή ή σε κάποια άλλη Ανεξάρτητη Αρχή για να υποβάλουν καταγγελία ή να ενημερωθούν για το τι ορίζει η νομοθεσία στα θέματα που τους απασχολούν. Τι είναι όμως οι Ανεξάρτητες Αρχές, τις οποίες ακούμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια; Οι Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές ή Ανεξάρτητες Αρχές, όπως έχει επικρατήσει να αποκαλούνται, είναι ένας σύγχρονος θεσμός που έχει εισαχθεί για να αντιμετωπίσει το κράτος αποτελεσματικά την πολυπλοκότητα των θεμάτων που ανακύπτουν σε διάφορους ευαίσθητους τομείς του πεδίου ευθύνης του. Οι Ανεξάρτητες Αρχές αποτελούν συνήθως συλλογικά όργανα µε αυτοτελή διοικητική δομή και προϋπολογισμό που απασχολούν εξειδικευμένα στελέχη με μεγάλη εμπειρία, στοιχεία που τους προσδίδουν ευελιξία στην αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Ο ρόλος τους είναι να ρυθμίζουν και να εποπτεύουν αποτελεσματικά τομείς της δημόσιας διοίκησης καθώς και της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας, ασκώντας κανονιστικές, γνωμοδοτικές, διαιτητικές, ελεγκτικές και διαμεσολαβητικές αρμοδιότητες. Οι κανονιστικές Αποφάσεις των Ανεξάρτητων Αρχών δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης και έχουν ισχύ νόμου. Στο πλαίσιο των ελεγκτικών αρμοδιοτήτων τους, οι Αρχές μπορούν να επιβάλουν πρόστιμα στους παραβάτες σε περίπτωση που διαπιστώσουν παραβάσεις της σχετικής νομοθεσί-

22

ας που άπτεται των αρμοδιοτήτων τους. Ειδικότερα, οι Ανεξάρτητες Αρχές καλούνται να ασκήσουν αποτελεσματικά μια σειρά από λειτουργίες του κράτους με σκοπό: 1) την αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων και δυσλειτουργιών των παραδοσιακών δομών της Δημόσιας Διοίκησης, 2) την αποτελεσματική προστασία θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων έναντι των σύγχρονων απειλών, ενόψει και της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, 3) την ανταπόκριση σε ρυθμιστικές προκλήσεις που αφορούν την εύρυθμη λειτουργία εξειδικευμένων και σύνθετων τομέων της οικονομίας, όπως η ενέργεια, οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες, οι μεταφορές και τα ταχυδρομεία, και 4) τη διασφάλιση στο μέγιστο βαθμό, της ισονομίας, της ισότητας, της αξιοκρατίας, της διαφάνειας, της νομιμότητας, του δημοσίου συμφέροντος καθώς και της προστασίας των πολιτών.

Tα µέλη των Διοικήσεων τω Ανεξάρτητων Αρχών, οι οποίες συνήθως αποκαλούνται Ολομέλειες, απολαμβάνουν προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας. Ο τρόπος επιλογής τους καθορίζεται από το Σύνταγμα ή τον ιδρυτικό νόμο κάθε Αρχής. Ειδικότερα, σε ορισμένες Αρχές επιλέγονται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, σε άλλες Αρχές από το Υπουργικό Συμβούλιο και σε άλλες από τον Υπουργό, ο οποίος έχει την αρμοδιότητα χάραξης της πολιτικής σε τομείς συναφείς με τις αρμοδιότητες της αντίστοιχης Αρχής. ■

(Στο τεύχος του φθινοπώρου θα παρουσιαστεί το δεύτερο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr).

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Διονύσης Λιναρδάτος

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

23

Βασίλης Χαϊλάζης

Έχουμε το οργανωμένο κάμπινγκ, όπου πληρώνεις ημερήσιο μίσθωμα για τη χρήση του και αυτό λειτουργεί με άδεια του Ε.Ο.Τ., (από τον οποίο και ελέγχεται) και το «ελεύθερο» κάμπινγκ, δηλ. το «στήσιμο» σκηνής ή στάθμευση τροχόσπιτου σε χώρους δημόσιους. Ασφαλώς ο καθένας μας θα επιζητούσε να «στρατοπεδεύσει» σε παραλία δίπλα στο κύμα και να ακούει τον παφλασμό του ενώ κοιμάται ή κάτω από τον έναστρο ουρανό μέσα στη δροσιά και το θρόισμα των φύλλων του δάσους! Οι λόγοι για τους οποίους, κυρίως οι νεαροί και νεαρές επιλέγουν το ελεύθερο κάμπινγκ είναι οικονομικοί, γιατί κάνουν διακοπές χωρίς έξοδα ύπνου. Βέβαια ψηλά στις προτιμήσεις έρχεται και η άμεση επαφή με τη φύση. Ιδίως αυτό φαντάζει υπέροχο και στους μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους. Αυτά είναι τα πλεονεκτήματα του ελεύθερου κάμπινγκ, όμως υπάρχουν και σοβαρά μειονεκτήματα, όπως: α) Ο κίνδυνος πυρκαγιάς στο δάσος, όπου αρκετοί ανάβουν φωτιά για να μαγειρέψουν! β) Η μόλυνση του περιβάλλοντος με την απόρριψη σκουπιδιών (βλέπετε δεν είμαστε και ακριβώς Γιαπωνέζοι στο σημείο αυτό!!!), και γ) μερικές φορές η παρεμπόδιση των υπολοίπων στην χρήση μίας παραλίας. Αυτοί είναι οι λόγοι, για τους οποίους το ελεύθερο κάμπινγκ απαγορεύεται και τιμωρείται ποινικά, καίτοι τελευταία αρκετοί βουλευτές είχαν ζητήσει την αποποινικοποίηση. Η ποινική ρύθμιση έχει περάσει από πολλά στάδια. Ο βασικός νόμος εξακολουθεί να είναι ο 392/1976, ο οποίος όμως έχει υποστεί πολλές μεταρρυθμίσεις, ιδίως ως προς τις επιβαλλόμενες ποινές. Αρχικά η παράβαση ήταν πλημμέλημα , μετά έγινε πταίσμα και από το 2016 έγινε πάλι πλημμέλημα. Η βασική διάταξη της απαγόρευσης, όπως τροποποιήθηκε με το άρθ. 31 παρ.

5 του Ν. 4403/2016 προβλέπει ότι: «Απαγορεύεται η εγκατάσταση σκηνών, ρυμουλκούμενων και αυτοκινούμενων τροχόσπιτων σε αρχαιολογικούς χώρους, αιγιαλούς, παραλίες, παρυφές δημόσιων

24

δασών και εν γένει κοινόχρητους χώρους, καθώς και η φιλοξενία πέραν του ενός τροχόσπιτου από καταστηματάρχες ή ιδιώτες. Οι παραβάτες τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι τρεις (3) μήνες ή με επιβολή προστίμου του κατωτέρω εδαφίου, εφόσον δεν προβλέπεται βαρύτερη ποινή από άλλη διάταξη, διατασσομένη συγχρόνως υπό του δικαστηρίου της βίαιης αποβολής τους. Διαδικασία τηρείται η οριζόμενη από τα άρθρα 417 επ. του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την ανάκριση και εκδίκαση των επ’ αυτοφώρω πλημμελημάτων. Οι παραβάτες τιμωρούνται με πρόστιμο ύψους τριακοσίων (300) ευρώ ανά άτομο ή ανά κατασκηνωτικό ή ανά μεταφορικό μέσο, που επιβάλλεται από το βεβαιούν την παράβαση αστυνομικό ή λιμενικό όργανο και εισπράττεται, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 104 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.) του Ν. 2696/1999 (Α΄57). Σε ελέγχους από μεικτά συνεργεία την ποινή του προστίμου θα επιβάλλει το αστυνομικό όργανο που παρίσταται κατά τον έλεγχο». Παρατηρούμε ότι: 1) Απαγορεύεται η εγκατάσταση σκηνών ή τροχόσπιτων. Επομένως δεν υπάρχει παράβαση εάν στρώσεις μία κουβέρτα ή έναν υπνόσακο και κοιμηθείς (στρωματσάδα).

2) Η απαγόρευση βασικά αφορά παραλίες, δάση και γενικά κοινόχρηστους χώρους. Επομένως δεν παραβαίνεις το νόμο εάν κατασκηνώσεις σε ιδιωτικό δάσος (υπάρχουν και τέτοια). Σε αυτήν την περίπτωση κινδυνεύεις μόνο από την μαγκούρα του ιδιοκτήτη! Θέμα υπάρχει εάν είναι αναγκαία η ύπαρξη πινακίδας, η οποία να υπενθυμίζει την απαγόρευση στησίματος σκηνής,, ώστε να θεμελιούται το αξιόποινο. Κατά τη γνώμη μου, όχι.

3) Εάν σε βρει η Αστυνομία μέσα στη σκηνή μπορεί να «σε γράψει» και να ακολουθήσει η ποινική διαδικασία, όχι όμως εάν είσαι εκτός σκηνής και αρνηθείς ότι αυτή είναι δική σου (δεν σε έχουν δει βέβαια να βγαίνεις από τη σκηνή με την πετσέτα υπό μάλης). Ο χώρος της σκηνής θεωρείται άσυλο , επομένως δεν μπορεί να

εισέλθει η αστυνομία σε αυτή, εάν δεν συνοδεύεται από δικαστικό λειτουργό, όμως έχει τη δυνατότητα να κατάσχει την σκηνή (ή το τροχόσπιτο) ως μέσο διάπραξης εγκλήματος. Δεν έχει τη δυνατότητα βέβαια να κατάσχει τα προσωπικά σας αντικείμενα (κινητό τηλέφωνο, ρουχισμό, κ.λπ.).

4) Θέμα υπάρχει, εάν αντί για σκηνή υπάρχουν σεντόνια σε σκοινιά, εάν τότε υπάρχει παράβαση του νόμου. Κατά τη γνώμη μου ναι, εάν υπάρχει από κάτω και ο υπόλοιπος (αναγκαίος) εξοπλισμός, όπως στρώματα, κλινοσκεπάσματα κ.λπ.. Βέβαια η αιώρα από μόνη της δεν αποτελεί σκηνή, μπορεί όμως να κατασχεθεί εάν είναι δίπλα και κριθεί ότι εξυπηρετεί τη σκηνή, και 5) ποινικές κυρώσεις. Η Αστυνομία ή το Λιμενικό έχει δικαίωμα να ασκήσει μήνυση και να οδηγηθείς ακόμα και σε αυτόφωρη διαδικασία, ιδίως εάν βρίσκεσαι σε μεγάλη πόλη. Αυτό σπανιότατα βέβαια εφαρμόζεται, οπότε: α) Η Αστυνομία ή σου επιδίδει κλήση να δικασθείς στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο της περιοχής όπου έγινε η παράβαση. Θα δικασθείς σε δύο χρόνια περίπου με προβλεπόμενη ποινή μέχρι τρεις (3) μήνες φυλάκιση (άρθρο 31 παρ. 5 Ν. 4903/2016 ΦΕΚ Α 125/7.7.2016). Συνήθως το Δικαστήριο επιβάλλει φυλάκιση μερικών ημερών (με δικαίωμα αναστολής της ποινής).

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

β)΄Η θα επιβληθεί απ' την Αστυνομία πρόστιμο 300€, οπότε : -Μέσα σε 3 ημέρες έχεις δικαίωμα να υποβάλεις αντιρρήσεις στον προϊστάμενο του Αστυφύλακα (ο οποίος σε «έγραψε»).

-Μέσα σε 10 ημέρες να πληρώσεις το ήμισυ του προστίμου.

-Μετά και μέσα σε προθεσμία 2 μηνών πληρώνεις στον δικαιούχο Δήμο (ή Κοινότητα), χωρίς έκπτωση, το πρόστιμο και τέλος -εάν δεν πληρωθεί, το πρόστιμο βεβαιώνεται (εντός τριών μηνών) στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. φορολογίας του παραβάτη (όπου πληρώνεις υποχρεωτικά). Συνιστάται ιδιαίτερα να μην εύρουν τα Αστυνομικά όργανα φωτιά (ή υπολείμματα φωτιάς) και ρύπανση του περιβάλλοντος ή διαπιστώσουν υπερβολικούς θορύβους, γιατί τότε προστίθενται και άλλα αδικήματα, οπότε η ποινική μεταχείριση είναι πιο βαριά. Διαλέγετε λοιπόν και παίρνετε: Κοντά στη φύση και στον έναστρο ουρανό με κυνηγητό από τους «Μπάτσους» (συγνώμη, αστυνομικά όργανα) ή όχι; Μεγάλο το δίλημμα! Η εμπειρία όμως, σε κάθε περίπτωση είναι αξέχαστη! Πάντως υπάρχουν αρκετά νησιά, όπου δεν «κυνηγούν» το ελεύθερο κάμπινγκ, όπως στην Τήλο, η οποία είναι «ανεκτική». Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει στην Ικαρία και στη Σαμοθράκη (λόγω της ορεινής και πυκνόφυτης περιοχής). ■

25

Μιχάλης Μεταξάς

Της είπα βιαστικά να ετοιμαστεί. Έπρεπε να βρεθούμε στον τόπο του μεγάλου κακού. Πήρα την φωτογραφική μου μηχανή και γρήγορα, μα βαρύθυμα, φτάσαμε στο Μάτι. Ακόμα κάπνιζαν, μετά από 15 ώρες, τα χώματα και τα κουφάρια σπιτιών, αμαξιών και δέντρων. Το μικρό μου σκουτεράκι διόλου δεν βαρυγκώμησε και πιο πολύ η κόρη μου.

-Φωτογράφισε αυτό, και εκείνο, της έλεγα κι εκείνη με ερασιτεχνική μαεστρία έκανε την μηχανή να κελαηδά τα πύρινα κλικ της.

-Δες την μάντρα πως άνοιξε, τα λιωμένα καλώδια, δες τα μέταλλα των αμαξιών και κείνη την φραγκοσυκιά που αφυδατώθηκε σαν μούμια, μου έδειχνε, με μια υπόνοια τύψης. Φανταζόμασταν τους δύστυχους συνανθρώπους μας. Εξαϋλώθηκαν έγραψαν οι ειδήμονες κονδηλοφόροι. Απανθρακώθηκαν πλήρως είπαν στα κανάλια. Δεν ξέρω αν πράγματι λυπήθηκαν, αν σοκαρίστηκαν από το θέαμα ή πωλούσαν με την οκά τα κακά μαντάτα ή έχτιζαν το επαγγελματικό τους προφίλ; Εμείς σιωπηλοί αποτυπώναμε στο κακό την δυστυχία του πολιτισμού μας, απαθανατίζαμε τον πόνο και την καταστροφή των πραγμάτων. Δεν αναζητούσαμε

26

το έμψυχο. Δεν θέλαμε να καταγράψουμε το ανθρώπινο δράμα ή την απόγνωση των ζώντων. Γι’ αυτό και δεν μαύρισε το βλέμμα μας, ούτε η καρδιά μας το απόγευμα αυτής της Τρίτης. Δεν λυπηθήκαμε, ούτε νιώσαμε οίκτο. Δεν κλάψαμε, ούτε δακρύσαμε. Γιατί είμασταν αποσβολωμένοι και τριγυρνούσαμε στις απονεκρωμένες γειτονιές της πυρπολημένης πόλης και αναζητούσαμε με αγωνία να ανακαλύψουμε κάτι που θα μας έκανε να νοιώσουμε αγαλλίαση ή έλεος. Όμως ούτε την αγαλλίαση ούτε το έλεος ανακαλύψαμε αφού είχαν χαθεί για πάντα στο λιωμένο μέταλλο των οικοδομών και των αμαξιών, αφού είχαν ταφεί στην στάχτη και στη σκόνη, και στο σκοτεινό πέπλο από άνθρακα που σαν να έντυσε τη νύφη για το μεγαλειώδες ταξίδι της το τελευταίο. Αναζητούσαμε εκείνο που θα εξάγνιζε την μνήμη μας. Ξέραμε πως παρότι ο άνεμος έπνεε μέσα στο καρβουνιασμενο τοπίο και έφερνε στα ρουθούνια μας την κάπνα του θανάτου, πως παρότι θρόιζε ανάμεσα στα απογυμνωμένα κατακαμένα κλαδιά, αυτή η πνοή ξέραμε πως ήταν το μοιρολόι της ζωής και ο μόνος εξαγνισμός η επιβεβαίωση ότι ο κόσμος μας ΠΟΤΕ δεν ήταν όμορφος κι αγγελικά πλασμένος μα τραγικά ανήθικος και έξυπνα καμένος. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

27

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Νικόλαος Σίμος

Πριν προλάβετε να κρίνετε ή να χαρακτηρίσετε το κείμενο ως παράλογο, σας προτρέπω να αφιερώσετε λίγα λεπτά και να το διαβάσετε και σας ενημερώνω ότι υπήρξα φανατικός καπνιστής μέχρι πριν χρόνια, ενώ πλέον δεν καπνίζω ούτε ένα τσιγάρο. Αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία, αν και δεν θα στηριζόμουν και πολύ στις μελέτες των καπνοβιομηχανιών. Άλλωστε, δεν ήταν λίγες οι φορές που στο παρελθόν είχαν «χρηματοδοτήσει» έρευνες με αποτελέσματα που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντά τους. Τα χρόνια πέρασαν, και το κάπνισμα από μόδα και σύμβολο ανδρισμού ή γυναικείας χειραφέτησης μετατράπηκε σε – όχι ότι δεν είναι - ενοχλητική και βλαβερή συνήθεια. Εκατομμύρια δαπανώνται σε αντικαπνιστικές εκστρατείες, ενώ πλέον το κάπνισμα έχει απαγορευτεί σχεδόν παντού. Και όταν λέω παντού, εννοώ σχεδόν σε όλες τις χώρες και σχεδόν και όλους τους χώρους. Οι καπνιστές αντιμετωπίζονται ως παρίες, βρίσκονται υπό «διωγμό», την ίδια ώρα που επικρατεί μια αντικαπνιστική υστερία! Πρόσφατα διάβασα μάλιστα ότι η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρία ζητά την απαγόρευση του καπνίσματος σε κοινόχρηστους ανοιχτούς χώρους, πάρκα, παραλίες και χώρους άθλησης!!! Η παραβίαση των παραπάνω απαγορεύσεων αποτελεί αδίκημα και διώκεται, ενώ επιφέρει και χρηματικά πρόστιμα. Δέχομαι φυσικά ότι κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να αναπνέει τον καπνό ενός καπνιστή, ειδικά σε κλειστό χώρο και οφείλουμε όλοι να σεβόμαστε την επιθυμία για άκαπνη ατμόσφαιρα. Τι γίνεται όμως και το δικαίωμα του καπνιστή να απολαύσει

28

ένα απολύτως νόμιμο και αισχρά φορολογημένο τσιγάρο; Σε μια δημοκρατική κοινωνία πως προασπιζόμαστε τα δικαιώματα όλων; Υποθέτω όχι βάζοντας τους καπνιστές σε άθλια βρωμερά κλουβιά που τα αεροδρόμια «βαφτίσουν» Smoking Areas, όπως αυτού στον ολοκαίνουργιο Διεθνή Αερολιμένα Λάρνακας. Υποθέτω όχι βγάζοντας τους καπνιστές έξω από τα εστιατόρια, όρθιους, στο κρύο και τη βροχή, χωρίς θερμαντικά σώματα. Υποθέτω όχι διώχνοντας τους καπνιστές από τις παραλίες. Έχω την αίσθηση ότι η πολιτεία και μια σειρά «οργανώσεων», που δείχνουν τα δόντια τους στους ανυπεράσπιστους καπνιστές, οι οποίοι πληρώνουν εξωπραγματικούς φόρους για ένα νόμιμο προϊόν, και την ίδια ώρα που δαπανούν εκατοντάδες εκατομμύρια παγκοσμίως σε αντικαπνιστικές καμπάνιες, δεν τολμούν να απαγορεύσουν την παραγωγή και πώληση ενός τόσο επιβλαβούς προϊόντος όπως τι τσιγάρο. Και διερωτώμαι τι είναι αυτό που δεν τους αφήνει να προστατεύσουν αποτελεσματικά και δια παντός τη δημόσια υγεία, για την οποία κόπτονται τόσο; Τι είναι αυτό που υπερβαίνει την αξία της ανθρώπινης υγείας και κατ’ επέκταση ζωής; Τι είναι αυτό που κάνει την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρία να ζητά την απαγόρευση του καπνίσματος στο πάρκο αλλά δεν τολμά να ζητήσει την απαγόρευση πώλησης καπνικών προϊόντων; Φυσικά, τα ερωτήματα είναι ρητορικά. Κι αυτό διότι η Ελληνική Πολιτεία εισπράττει πάνω από 2,5 δις ευρώ από τους φόρους στα καπνικά προϊόντα (http://www.kathimerini.gr/937311/ article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/espeiranyperforologhsh-kai-8erisan-ligotera-esoda).

τονιστείτε. ν υ σ .. ! Τα κέρδη παγκοσμίως των καπνοβιομηχανιών ξεπερνούν τα 35 δις δολάρια και ο τζίρος αγγίζει τα 500 δις!!! Ας κοιτάξουμε λοιπόν την πραγματικότητα κατάματα. Εντελώς υποκριτικά

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

και για τα μάτια του κόσμου οι κυβερνήσεις επιβάλουν αυστηρούς κανονισμούς και απαγορεύσεις, όμως βαθιά μέσα τους εύχονται να συνεχιστεί το κάπνισμα και ει δυνατόν να αυξηθεί!!! Διότι «ΕΙΝΑΙ

ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΑΡΗ» και 500 δις δεν αγοράζουν απλώς κυβερνήσεις. Αγοράζουν κράτη!!! » ■

29

Σωτηρία Ιωαννίδου

Ήρθε η ώρα να πάρεις τη ζωή στα χέρια σου. Να ελευθερωθείς από τις ψεύτικες, ανύπαρκτες ανάγκες που σου δημιούργησαν. Ήρθε η ώρα να αποβάλλεις το φόβο από τη ζωή. Το φόβο για το άγνωστο, το καινούργιο. Δεν έχει καμία δύναμη επάνω σου, παρά μόνο εκείνη που του δίνεις εσύ… Σπάσε τη βιτρίνα και επέλεξε τη Ζωή. Μάθε να την αγαπάς. Ξεκίνα από την αρχή επιλέγοντας τα απλά, μα και σημαντικά για σένα πράγματα. Εκείνα που πραγματικά έχεις ανάγκη. Εκείνα που κουμπώνουν μέσα σου. Σπάσε τη βιτρίνα κι επέλεξε Εσένα! Επέλεξε την αλήθεια και την μοναδικότητα σου. Γιατί εκεί είναι η ομορφιά, στην διαφορετικότητά μας. Γιατί αν δεν αγαπήσεις τον εαυτό σου, αν δεν τον αποδεχτείς όπως είναι δεν θα μπορέσεις ποτέ να μάθεις ποιος πραγματικά είσαι και να τον βελτιώσεις. Μόνο μέσα από την αποδοχή του εαυτού μας εξελισσόμαστε. Και φυσικά αφού θα αγαπήσεις εσένα θα μπορέσεις να αγαπήσεις και εμένα. Σπάσε τη βιτρίνα και επέλεξε την Ευτυχία. Διεκδίκησε την θέτοντας καινούργιους στόχους. Συνέχισε με χαμόγελο. Σταμάτα να είσαι αιχμάλωτος των προσδοκιών των άλλων ανθρώπων. Σταματά να επιβάλλεις τον εαυτό σου να ταιριάζει με τις προτιμήσεις των άλλων. Σπάσε τη βιτρίνα και επέλεξε την Αλήθεια! Πέταξε τη μάσκα γιατί σιχαίνεσαι την υποκρισία και δεν αντέχεις άλλο να προσποιείσαι. Είσαι αυτό που είσαι και έχεις μόνο μια ευκαιρία στη ζωή κι αυτήν θα πρέπει να την εκμεταλλευτείς όσο καλύτερα

30

μπορείς ζώντας την δική σου μοναδική ζωή. Σπάσε τη βιτρίνα και επέλεξε τα Όνειρα Σου! Εκείνα που αγαπάς, εκείνα που σε γεμίζουν. Εκείνα που θα σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο και θα σε φέρουν πιο κοντά στην ευτυχία. Σπάσε τη βιτρίνα και επέλεξε Εσένα! Με όλα σου τα λάθη και τα ελαττώματα τα οποία θα παλέψεις με αγάπη και θα τα αποβάλλεις. Είσαι αυτό που είσαι και είναι αληθινό. Και αν φοβάσαι να πεις ότι φοβάσαι, και αν έχεις άλλη άποψη να την εκφράσεις και αν δυσανασχετείς με κάτι να το δείξεις. Προσπάθησε να είσαι πάντα ειλικρινής. Κάθε στιγμή και ώρα. Να είσαι Εσύ, σεβόμενος πάντα την ελευθερία του άλλου. Σπάσε τη βιτρίνα και ας μην είσαι αρεστός! Εκείνοι που θέλουν να μάθουν ποιος πραγματικά είσαι θα σε κοιτάξουν βαθιά στα μάτια και θα καταλάβουν. Ψήφισε την ψυχική σου ηρεμία και γαλήνη. Πιστός στα θέλω σου λειτουργώντας με βάση τις δίκες σου επιθυμίες και όχι των άλλων. Τι θα σκεφτούν δεν σε αφορά. Μάθε να σέβεσαι την διαφορετικότητα των άλλων. Σπάσε τη βιτρίνα και τα καλούπια! Κάνε βαθύτερες, αληθινές και πιο ποιοτικές σχέσεις. Επέλεξε ανθρώπους στη ζωή σου που έχουν πραγματική σημασία για σένα. Είσαι αυτό που είσαι και όχι αυτό που θέλουν οι άλλοι. Σπάσε τη βιτρίνα και κοίτα στον καθρέφτη! Αγάπησε τον εαυτό σου και ας μην είσαι τέλειος. Είσαι όμως αληθινός και θα παλέψεις για αυτά που αγαπάς γιατί σου δίνουν δύναμη, ενέργεια και ελπίδα-

τονιστείτε. ν υ σ .. ! Γιατί σε κάνουν να νιώθεις ότι μπορείς να αλλάξεις τον εαυτό σου και να κανείς τον κόσμο πιο όμορφο με τον δικό σου μοναδικό τρόπο. Με τον δικό σου μοναδικό χαρακτήρα. Σπάσε τη βιτρίνα και ζήσε με πάθος! Ζήσε με πάθος τη ζωή και μάθε μέσα από τα λάθη σου, από τις εμπειρίες σου. Μάθε τα όρια σου και τις δυνάμεις σου που είναι πολλές. Είσαι αυτό που είσαι και γι’ αυτό πρέπει να σε αγαπούν. Σπάσε τη βιτρίνα και ξεκίνα τη μάχη! Πάψε να προσπαθείς να αποδείξεις σε όλους ποιος είσαι. Θα κουραστείς. Σίγουρα θα έρθεις σε αντιπαράθεση για αυτά που αφήνεις και για αυτά που ξεκινάς, σίγουρα θα πρέπει να πληρώσεις το αντίτιμο των πράξεων σου καθώς θα διεκδικείς την ελευθερία σου, όμως είσαι αυτός που είσαι και όσοι το αποδεχτούν θα μείνουν στη ζωή σου. Να είσαι πάντα πρόθυμος να ζητήσεις συγγνώμη για τους ανθρώπους που μπορεί να πληγώσεις, να είσαι πάντα πρόθυμος να πεις ευχαριστώ σε εκείνους που σε βοηθάνε. Έχεις πολύ αγάπη μέσα σου. Άσε το φως σου να λάμψει. Βγες και χόρεψε στη βροχή… Να είσαι αυθεντικός. Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΗ ΣΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙΣ ΜΟΝΟ ΕΣΥ! ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

31

ΜΟΝΑΔΕΣ (ΣΤΑΘΜΟΙ) ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ: ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ Αριστοτέλης Αλεξόπουλος

5) Το Πρόβλημα της Διαθεσιμότητας των ΣΥΚ Σύμφωνα με τον κανονισμό 12 του 1ου παραρτήματος της σύμβασης MARPOL (1973/78) του IMO1 κάθε κράτος-μέλος αναλαμβάνει την υποχρέωση να εξασφαλίσει επαρκείς ΣΥΚ (reception facilities) με σκοπό να παραλαμβάνει τα πετρελαιοειδή κατάλοιπα τα οποία πρέπει να κρατηθούν πάνω στο πλοίο. Η ίδια διάταξη επαναλαμβάνεται και στο 2ο και 5ο παράρτημα (κανονισμός 7) σχετικά με τα χημικά και τα απορρίμματα. Αυτές οι μονάδες πρέπει να υπάρχουν σε τερματικούς σταθμούς φόρτωσης πετρελαίου (loading terminals), σε λιμένες επισκευών πλοίων (repair yards) και οπουδήποτε τα πλοία πρόκειται να παραδώσουν κατάλοιπα πετρελαίου ή ελαιώδη μίγματα. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία τους είναι η επαρκής χωρητικότητα για να ικανοποιηθούν οι σχετικές ανάγκες των πλοίων χωρίς να προκαλείται αδικαιολόγητη καθυστέρηση εντός λιμενικών χώρων, διότι το αντίθετο αποτέλεσμα πιθανόν να φέρει συγκρούσεις με τα εμπορικά συμφέροντα. Τα κράτη-μέλη του ΙΜΟ, συμπεριλαμβανόμενης και της Ελλάδας, δεν έχουν συμμορφωθεί με τις συμβατικές τους υποχρεώσεις περισσότερο λόγω υψηλού κόστους και λιγότερο λόγω άγνοιας του περιβαλλοντικού προβλήματος. Ανάλογα με τις ανάγκες και τις υποχρεώσεις των παράκτιων κρατών για την παροχή ΣΥΚ στα διάφορα λιμάνια, η έλλειψη εμπειρίας για τη δημιουργία τέτοιων μονάδων (know how) και η απαιτούμενη παράκτια έκταση κοντά στους λιμένες συμβάλλουν στη διόγκωση του προβλήματος της διαθεσιμότητας τους (Βλάχος - Αλεξόπουλος, 1995). Οι υπάρχουσες ευ-

κολίες υποδοχής χαρακτηρίζονται από τις εξής παραμέτρους: 1) Είναι αναλογικά με τις ανάγκες της διεθνούς ναυτιλίας ελάχιστες αριθμητικά και μη ορθολογικά κατανεμημένες.

2) Υπάρχει σημαντική απώλεια χρόνου, λόγω αδυναμίας των σταθμών ευκολιών υποδοχής για γρήγορη εξυπηρέτηση. Πολλοί σταθμοί ζητούν προειδοποίηση μέχρι και 72 ώρες προκειμένου να δεχτούν τα κάθε είδους απόβλητα με αποτέλεσμα να υπάρχει καθυστέρηση των πλοίων στα λιμάνια με το ανάλογο οικονομικό κόστος για τις πλοιοκτητικές εταιρείες.

3) Είναι ποσοτικά ανεπαρκείς αφού δεν διαθέτουν τα μηχανήματα και τους αποθηκευτικούς χώρους εκείνους οι οποίοι θα επέτρεπαν μία γρήγορη εκφόρτωση των κάθε είδους καταλοίπων και απορριμμάτων.

4) Ασκούν “πολιτική προτίμησης” ως προς ορισμένου τύπου κατάλοιπα τα οποία είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα, λ.χ. OIL RESIDUES, και προσπαθούν να αποτρέψουν την εκφόρτωση των “φτωχών” καταλοίπων και των απορριμμάτων με κάθε είδους πολιτική είτε τιμολογιακή, ή τελωνειακή, ή διοικητική, λ.χ. GARBAGE, ενώ υπάρχει πλήρης αδυναμία παραλαβής ορισμένων καταλοίπων που απαιτούν ειδικούς χειρισμούς εκφόρτωσης, αποθήκευσης και εν γένει επεξεργασίας π.χ. CHEMICAL RESIDUES.2 Σε ορισμένες θαλάσσιες περιοχές, π.χ. Μεσόγειος, Μαύρη Θάλασσα υπάρχει μεγάλη ανάγκη εγκατάστασης ΣΥΚ. Γι’ αυτό τον λόγο καταρτίστηκε ένα σχέδιο αμέσου δράσης μέσω της UNEP για την

2 1

32

MARPOL κυρώθηκε με τον Ν. 1269/82. Οι μεταγενέστερες Η τροποποιήσεις έγιναν αποδεκτές με τα Π.Δ. 404/86 «διατάξεις αναφορών περιστατικών ρύπανσης με επιβλαβείς ουσίες», 254/89 «αποδοχή τροποποιήσεων του έτους 1987 στο παράρτημα του πρωτοκόλλου 1978 της ΔΣ 1973», 103/92 «αποδοχή τροποποιήσεων των προσαρτημάτων ΙΙ και ΙΙΙ του παραρτήματος 2 της ΔΣ 1973» και 288/92 «αποδοχή τροποποιήσεων του παραρτήματος Ι του πρωτοκόλλου 1978» και του 46/92 « σχετικά με την προσθήκη των κανονισμών 13ΣΤ και 13Ζ του παραρτήματος Ι της ΔΣ MARPOL

ροβλήματα όμως εμφανίζονται και με τη συμπεριφορά των Π κρατών-μελών ως προς τις επιμέρους απαιτήσεις του ΙΜΟ, δηλαδή άρνηση υπογραφής της σύμβασης ή έστω των παραρτημάτων αυτής ή χρονική καθυστέρηση κατά το στάδιο της επικύρωσης και άρνηση παροχής στοιχείων που αφορούν τις ευκολίες υποδοχής στον ΙΜΟ από χώρες μέλη οι οποίες έχουν μάλιστα υπογράψει προ πολλού τη σύμβαση. Μόνο 24 κράτη διαθέτουν ΣΥΚ αν και παρουσιάζεται η εικόνα 800 περίπου ΣΥΚ παγκοσμίως από τους οποίους οι 30 δεν υπάρχουν ή δε λειτουργούν και οι υπόλοιποι είναι εποχιακοί ή περιορισμένου εύρους ή δεν υπάρχουν αξιόλογα στοιχεία για τη λειτουργία τους

τονιστείτε. ν υ σ .. ! προμήθευση επαρκών ΣΥΚ τουλάχιστον σε 20 Μεσογειακά λιμάνια μέχρι την 1.1.1993 και ένα σημαντικό ακόμη αριθμό σε κάποια άλλα λιμάνια μέχρι την 1.1.1995, το οποίο συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της σύμβασης MARPOL (παραρτήματα Ι, ΙΙ και V) έχοντας υπόψη ότι το 30% της παγκόσμιας μεταφοράς πετρελαίου διέρχεται από τη Μεσόγειο και χρησιμοποιεί τα 286 λιμάνια της. Από τις μέχρι τώρα έρευνες δεν φαίνεται να έχει γίνει κάποια αξιόλογη προσπάθεια δημιουργίας νέων σταθμών3. Τα κύρια προβλήματα για την επάρκεια των ΣΥΚ στη Μεσόγειο βασίζονται στην έλλειψη πολιτικών αποφάσεων των κυβερνήσεων των κρατών-μελών για κοινή συνεργασία και αντιμετώπιση του προβλήματος, στα προβλήματα επένδυσης και χρηματικής υποστήριξης για την κατασκευή νέων σταθμών, στην αναβάθμιση των ήδη υπαρχόντων εκκρεμοτήτων καθώς και στην κάλυψη των λειτουργικών εξόδων τους, στην απροθυμία κοινής εφαρμογής των διατάξεων των συμβάσεων και στον ανεπαρκή αριθμό εκπαιδευμένου προσωπικού στα Με1

ρύπανση της Μεσογείου Θάλασσας από τα εμπορικά πλοία παΗ ραμένει σε ένα μη αποδεκτό επίπεδο. Υπολογίζεται ότι εκχύνονται στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο της Μεσογείου 450.000 τόνοι πετρελαίου από ακάθαρτο έρμα, 60.000 τόνοι από σεντίνες και κατάλοιπα καυσίμων (bilge oil and sludge), 30.000 τόνοι τοξικές ουσίες (noxious liquid substances) και περίπου 500.000 m³ απορρίμματα (garbage) κάθε χρόνο.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

σογειακά λιμάνια. Λόγω της δεδομένης ανεπάρκειας τέτοιων σταθμών σε παγκόσμιο επίπεδο, μία εναλλακτική λύση που χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα είναι οι «πλωτές ευκολίες υποδοχής καταλοίπων», δηλαδή δεξαμενόπλοια τα οποία είναι κατάλληλα κατασκευασμένα και μπορούν να δέχονται και να επεξεργάζονται τα διάφορα κατάλοιπα και απορρίμματα των πλοίων, ενώ βρίσκονται μόνιμα εγκατεστημένα εντός των λιμενικών χώρων. Τα εμφανή πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι το χαμηλό κόστος εγκατάστασης, η δυνατότητα μετακίνησης τους και η αποφυγή χρησιμοποίησης παράκτιας έκτασης και τεχνολογικού εξοπλισμού των λιμανιών4.

4

την Ελλάδα έχουν εντοπιστεί 17 ΣΥΚ από τους οποίους οι 14 δέχοΣ νται μόνο ειδικού τύπου κατάλοιπα, οι 5 είναι ποιοτικά και ποσοτικά ανεπαρκείς και οι 2 δεν μπορούν να δεχτούν μεγάλης χωρητικότητας πλοία Σχετικά με τη μονάδα που λειτουργεί στον λιμένα του Πειραιά, χρησιμοποιείται ένα δεξαμενόπλοιο ως πλωτό εργαστήριο, το οποίο έχει συλλέξει περίπου 800.000 τόνους από τα οποία διαχώρισε 100.000 τόνους πετρελαίου (1983-1993). Με Υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 594Β/30.9.92) ανατέθηκε σε ιδιωτικές επιχειρήσεις η κατασκευή, οργάνωση και εκμετάλλευση πλωτών ΣΥΚ (λυμάτων και απορριμμάτων) για τον λιμένα της Θεσσαλονίκης..

(Στο τεύχος του Φθινοπώρου θα παρουσιαστεί το έκτο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr).

33

Ήταν 17 Ιούνη του 1771 όταν ο Σφακιανός ήρωας Δασκαλογιάννης άφηνε με τον πιο μαρτυρικό τρόπο την στερνή του πνοή στην πλατεία Αλ Μεϊντάν – στα σημερινά Λιονταράκια – στο Ηράκλειο. Αυτό ήταν και το τέλος της ένδοξης κρητικής Επανάστασης του 1770. Την ίδια εποχή στον Μπρόσνερο χωριό της επαρχίας Αποκορώνου στα Χανιά δρα ο πανούργος και παντοδύναμος τουρκοκρητικός γενίτσαρος Ιμπραήμ Αληδάκης Αγάς. Η τρομερή του φήμη έχει ξεπεράσει προ πολλού τα όρια της επαρχίας αυτής στην οποία δέσποζε με δόλο και κάθε είδους ατιμία. Κλέφτης, καταπατητής, αιμοδιψής και άπληστος, αλλά και ανδρείος, σωστό παλληκάρι ήταν ο μαλικιαναγάς (τιμαριούχος) Αληδάκης. Οι μόνοι που αντιστέκονταν και αψηφούσαν την εξουσία του ήταν οι σφακιανοί οι οποίοι του έκλεβαν τα γιδοπρόβατά του και με κάθε τρόπο τον αμφισβητούσαν. Ο Αληδάκης έβαλε σκοπό του να υποτάξει τους Σφακιανούς και να καταστεί απόλυτος κυρίαρχος των περιοχών γύρω από τα Λευκά Όρη. Ξεκίνησε λοιπόν να στρατολογεί άνδρες από όλη την Κρήτη και να τους συγκεντρώνει στον Μπρόσνερο, στον πύργο του. Οι Σφακιανοί πληροφορήθηκαν τους σκοπούς του Αληδάκη, και χωρίς δισταγμό αποφάσισαν να επιτεθούν πρώτοι στον Τούρκο. Αμέσως απέκλεισαν τον πύργο του και στην μάχη που έγινε ο Αληδάκης έπεσε ανδρεία το ίδιο και οι 120 φρουροί του. Ακολούθησε λεηλασία του πλούτου η οποία διανεμήθηκε ανάμεσα στους αγωνιστές και η καταστροφή του πύργου του. Σήμερα ο πύργος του πληγωμένος από τον χρόνο και την μανία των ανθρώπων υψώνεται αγέρωχα και σιγά-σιγά επισκευάζεται προκειμένου να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την πτώση των νεότερων γενίσαρων■

34

© Φωτογραφιών: ΑΘΛΕΠΟΛΙΣ

Μαθαίνουμε...!

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

35

Στις 26 και 27 Αυγούστου του 1994 πραγματοποιήθηκε στη βασιλική του Αγίου Μάρκου του Ηρακλείου της Κρήτης μια ιστορικής σημασίας συναυλία. Η μουσική ενός άγνωστου, μέχρι τότε, ηρακλειώτη αναγεννησιακού συνθέτη ηχούσε ξανά στα αυτιά των συμπολιτών του, για πρώτη φορά μετά από τέσσερεις και πλέον αιώνες. Την αναβίωση αυτή οφείλουμε στις έρευνες του ιστορικού και φιλόλογου Νικολάου Παναγιωτάκη, καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης και Διευθυντή του μοναδικού Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, ενός Ινστιτούτου-θησαυρού για το νεοελληνικό πολιτισμό, όπως έχει ήδη χαρακτηρισθεί. Ο παραπάνω ερευνητής αρχικά υποψιάστηκε και αργότερα επιβεβαίωσε πως κάποιος Francesco Londarit detto il Greco ((1518-1572) που, σύμφωνα με πηγή τού 1567, συμμετείχε σε συναυλίες κάποιας βενετσιάνικης αυλής της εποχής, ήταν Κρητικός. Οι σχετικές με τη ζωή και το έργο του μαρτυρίες άρχισαν να έρχονται στο φως η μια μετά την άλλη, με αποκορύφωμα την ανακάλυψη κοσμικών και

36

θρησκευτικών έργων του, τα οποία, αν και είναι σαφώς ενταγμένα στη δυτική πολυφωνική τεχνοτροπία της εποχής, μεταθέτουν ωστόσο την ανάδυση της νεοελληνικής παρουσίας στην έντεχνη μουσική κατά τρεις, τουλάχιστο, αιώνες παλαιότερα. Άλλωστε και η μέχρι τώρα θεωρούμενη πρώτη μουσική Σχολή της νεότερης Ελλάδας, η Επτανησιακή του 19ου αιώνα, κάθε άλλο παρά έκρυβε την προσήλωσή της στα δυτικά πρότυπα. Με αμείωτο ενδιαφέρον παρακολουθεί κανείς τον περιπετειώδη βίο του Λεονταρίτη, όπως τον εκθέτει ο Ν. Παναγιωτάκης στη σχετική μονογραφία του, βασισμένος σε μαρτυρίες εκατοντάδων νοταριακών εγγράφων, επιστολών και συμβάσεων του 16ου αιώνα από την Κρήτη, τη Βενετία, τη Ρώμη, τη Πάδοβα, το Μόναχο κ.α. Γεννήθηκε γύρω στο 1518 και ανατράφηκε στο Χάνδακα, το βενετσιάνικο Ηράκλειο, από τον Έλληνα καθολικό ιερέα και αξιωματούχο του καθεδρικού ναού του αγίου Τίτου Νικόλαο Λεονταρίτη και τη Μαρία Σιμιλινοπούλα, γόνο ελληνορθόδοξης οικογένειας κατώτερης τάξης. Στο μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο του ναού όπου υπηρετούσε ο πατέρας του φαίνεται να γνώ-

ρισε τα πρώτα του μουσικά ερεθίσματα. Ήδη σε ηλικία 17 χρονών αναφέρεται ως κατώτερος κληρικός και στα 19 του ως έμμισθος οργανίστας του Αγίου Τίτου, του οποίου η σχολή της ψαλτικής τέχνης φαίνεται στις πηγές να αποτέλεσε πραγματικό φυτώριο νέων μουσικών. Πολύ σύντομα ο Λεονταρίτης θα ανέλθει και σε ανώτερες βαθμίδες της καθολικής εκκλησιαστικής ιεραρχίας, για να βυθιστεί στη συνέχεια, όπως θα δούμε παρακάτω, σε δυσβάστακτα χρέη και ατιμωτικές κατηγορίες. Στη Κρήτη έζησε μέχρι τα 30 περίπου χρόνια του ο Λεονταρίτης. Όπως επισημαίνει ο Ν. Παναγιωτάκης σε μελέτη του για έναν άλλο, διασημότερο Κρητικό καλλιτέχνη, το ζωγράφο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (El Greco), που έμελλε λίγα χρόνια αργότερα να ακολουθήσει παρόμοια με του Λεονταρίτη πορεία, ασφαλώς αυτή η περίοδος είναι που σφραγίζει τη μετέπειτα εξέλιξη ενός καλλιτέχνη. Γι' αυτόν το λόγο οι μαρτυρίες που ήλθαν στο φως με αφορμή την ανακάλυψη του Λεονταρίτη και αφορούν σε πολλές ενδιαφέρουσες πτυχές της μουσικής ζωής της εποχής στη βενετοκρατούμενη με-

Μάνος Μικράκης

Πηγή Γκραβούρων: http://www.wikiwand.com

Παρουσιάζουμε!

γαλόνησο, είναι πολύτιμες. Κατά τρόπο ανάλογο με τη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τη λογοτεχνία και τις υπόλοιπες τέχνες, και η μουσική στη βενετοκρατούμενη Κρήτη αναδύεται μέσα από την αρμονική και αμοιβαία επωφελή συνύπαρξη της ανατολικής παράδοσης από τη μια, φορείς της οποίας είναι πρόσφυγες από την Πόλη και άλλες τουρκοκρατούμενες περιοχές, και του δυτικού αναγεννησιακού πολιτισμού από την άλλη, όπως τον γνώρισαν οι λατινοκρατούμενες κτήσεις. Σύμφωνα πάντα με αρχειακές μαρτυρίες, συνυπάρχουν δάσκαλοι τρομπέτας, φλάουτου, λαούτου και οργανίστες με τους συνεχιστές της βυζαντινής ψαλτικής και μελοποίιας, μεταξύ των οποίων και οι Μανουήλ Δούκας Χρυσάφης, Ιωάννης Βατάτζης, Βενέδικτος Επισκοπόπουλος και πολλοί άλλοι. Τα δυτικά μουσικά χειρόγραφα διαδίδονται στα μοναστήρια και τους ναούς του νησιού παράλληλα με τις συνθέσεις του

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ιωάννη Λάσκαρη, εντεταλμένου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο να διδάξει τη βυζαντινή μουσική στο Χάνδακα. Απόηχοι αυτής της συνύπαρξης μπόλιασαν τη νεότερη ελληνική μουσική στα πρώτα της σκιρτήματα, με τη γνωστή στα Επτάνησα «κρητική ψαλμωδία», που δεν ήταν άλλη από την πολυφωνική ορθόδοξη εκκλησιαστική μουσική που έφεραν μαζί τους οι Κρήτες πρόσφυγες στη νέα τους, ακόμα σε βενετικά χέρια, πατρίδα, μετά την υποδούλωση της Κρήτης στους Τούρκους το 1669.

Missa super Aller mi faut - 3. Credo Cantate Domino (1566)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ABRAHAM, G:The Concise Oxford History of Music, Oxford 1979. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ, Μ: Η δυτικίζουσα εκκλησιαστική μουσική μας στην Κρήτη και τα Επτάνησα, Λαογραφία, τ. 31 (1976-1978), σσ. 272-293 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ, Ν: Mαρτυρίες για τον Κρητικό μουσικοσυνθέτη Φραγκίσκο Λεονταρίτη και για τη μουσική στην Κρήτη τους δύο τελευταίους αιώνες της βενετοκρατίας, Κρητικά Χρονικά, τ.26 (1986), σσ. 192-245 ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ: Η μουσική κατά τη βενετοκρατία, Κρήτη: Ιστορία και πολιτισμός, τ. Β, Κρήτη 1988, σσ.

289-315 ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ: Μαρτυρίες για τη μουσική στην Κρήτη κατά τη βενετοκρατία, Θησαυρίσματα, τ. 20 (1990), σσ. 9-169. ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ: Φραγκίσκος Λεονταρίτης, Κρητικός μουσικοσυνθέτης του δεκάτου έκτου αιώνα. Μαρτυρίες για τη ζωή και το έργο του, Βενετία 1990. ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ, Γ.: Εισαγωγή στην ελληνική πολυφωνική εκκλησιαστική μουσική, Αθήνα 1990. ■

(Στο τεύχος Φθινοπώρου θα παρουσιαστεί το δεύτερο μέρος του άρθρου. Ολόκληρο το άρθρο θα δημοσιευθεί στο site του Σωματείου μας, www.athlepolis.gr).

37

ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

ο συριανοσ ajorelle Ο Καλλιτέχνης, Ποιητής, Συλλέκτης, Ερευνητής, Ο Μελετητής, Ο Κύριος, Ο Συμπαραστάτης, Ο Δίκαιος, Ο Συριανός Ο Μάνος Ελευθερίου. Ένας μεγάλος συριανός λογοτέχνης δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας. Ο Μάνος Ελευθερίου έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή σήμερα 22 Ιουλίου 2018. Γεννήθηκε στις 12 Μαρτίου 1938 στην Ερμούπολη της Σύρου και σε ηλικία 14 ετών μετακόμισε με την οικογένειά του από την Σύρο στην Αθήνα και τα πρώτα επτά χρόνια κατοίκησαν στο Χαλάνδρι. Το 1960 μετακόμισαν οικογενειακώς στο Νέο Ψυχικό. Το 1955 γνωρίστηκε με τον Άγγελο Τερζάκη ο οποίος τον ώθησε να παρακολουθήσει μαθήματα στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου ως ακροατής. Το 1956 γράφτηκε στο τμήμα θεάτρου της Σχολής Σταυράκου με καθηγητές τον Χρήστο Βαχλιώτη, τον Γιώργο Θεοδοσιάδη και τον Γρηγόρη Γρηγορίου. Το 1960 στα Ιωάννινα όπου βρέθηκε για να εκτελέσει την στρατιωτική του θητεία άρχισε να γράφει θεατρικά έργα και ποιήματα. Το 1962 σε ηλικία μόλις 24 ετών δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Συνοικισμός, με δικά του χρήματα αλλά δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία. Την ίδια εποχή στα

38

Ιωάννινα έγραψε τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8:00» που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον Οκτώβριο του 1963 ξεκίνησε να εργάζεται στο «Reader’s Digest» όπου και παρέμεινε για τα επόμενα δεκαέξι χρόνια. Στο μεταξύ κυκλοφόρησαν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, Το διευθυντήριο (1964) και Η σφαγή (1965), για τα οποία γράφτηκαν εξαιρετικές κριτικές. Το 1964 παρουσιάστηκε στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάστηκε με το συνθέτη Χρήστο Λεοντή, καθώς και τον Μίκη Θεοδωράκη (1967) με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω της Δικτατορίας. Τα συγκεκριμένα τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι. Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση Άγιος Φεβρουάριος, (1971) και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στον δίσκο Θητεία, του οποίου η ηχογράφηση άρχισε το Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974 με την Μεταπολίτευση. Κατά καιρούς είχε συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους Έλληνες συνθέτες, όπως με τον συνθέτη Σταύρο Κουγιουμτζή και τον τραγουδιστή Γιώργο Νταλάρα καθώς και με το Θανάση Γκαϊφύλλια στην Ατέλειωτη Εκδρομή (1975), τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Γιάννη Σπανό, τον Γιώργο Ζαμπέτα, τον Σταμάτη Κραουνάκη,

τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Αντώνη Βαρδή και πολλούς άλλους. Παράλληλα έγραφε και εικονογραφούσε παραμύθια για παιδιά και επιμελείτο την έκδοση λευκωμάτων με θέμα την Σύρο: Ενθύμιον Σύρας, Θέατρο στην Ερμούπολη κ.α. Την δεκαετία του ‘90 αρθρογραφούσε και συγχρόνως έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές στον Αθήνα 9,84 και στο Δεύτερο Πρόγραμμα. Το 1994 εξέδωσε τη πρώτη του νουβέλα με τίτλο Το άγγιγμα του χρόνου. Το 2004 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα Ο Καιρός των Χρυσανθέμων που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. Το 2013, ο Μάνος Ελευθερίου, βραβεύθηκε για την συνολική προσφορά του από την Ακαδημία Αθηνών. Η προσφορά του για την γενέτειρά του την Σύρο ήταν πλούσια και πολυποίκιλη. Ενδεικτικά αναφέρονται: • Δωρεές 40.000 τίτλων στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμουπόλεως, στο Ιστορικό Αρχείο (ΓΑΚ Νομού Κυκλάδων) και στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Ερμουπόλεως.

• Δωρεές εκατοντάδων αντικειμένων που αφορούσαν τη Σύρο του 19ου αιώνα και το αστικό θαύμα της Ερμούπολης, τα οποία είχε συλλέξει με προσωπικά έξοδα και αναζήτησή τους μέσα από ταξίδια που πραγματοποίησε ο ίδιος σε όλο τον κόσμο.

Γιώργος Δούναβης

• Δεκάδες εκθέσεις υπό την επιμέλειά του με θεματολογία που ο ίδιος επέλεγε από το προσωπικό του αρχείο και την έρευνα που ο ίδιος πραγματοποιούσε για τη συλλογή τους.

• Τετράτομη μελέτη με τίτλο «Το θέατρο στην Ερμούπολη τον εικοστό αιώνα» το οποίο αποτελεί μία από τις πληρέστερες καταγραφές της ιστορίας του Θεάτρου Απόλλων, για την οποία ο πέμπτος τόμος βρισκόταν υπό επεξεργασία μέχρι τον θάνατό του.

• Διηγήματα, πεζογραφήματα, μυθιστορήματα, ποιήματα που μελοποιήθηκαν και που αναφέρονται έμμεσα ή άμεσα στη Σύρο. Ενδεικτικά αναφέρονται: (2013) Μαύρα Μάτια – Ο Μάρκος

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905-1920, (2004) Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο • Επιμέλειες του ιδίου: (1993) Ενθύμιο Σύρας φωτογραφίες και καρτ ποστάλ από το 1860-1950, εκδόσεις Γνώση, (2000) Νεοκλασική Ερμούπολη, (Επιμέλεια. Φωτογράφιση Παναγιώτης Δενδρινός, Νίκος Δεσύπρης, Ιάκωβος Καρβώνης κ.ά.) Ελληνικά Γράμματα, (2001) Ενθύμιον Σύρου: Σύρος ένα νησί – Μια ιστορία (Επιμέλεια. Καρτ ποστάλ και φωτογραφίες του 19ου και του 20ού αιώνα, μετάφραση Sophia Phocas), Ελληνικά Γράμματα, (2004/2011) Ερμούπολη, Μια πόλη στη λογοτεχνία (Επιμέλεια Μάνος Ελευθερίου, επιμέλεια σειράς Κώστας

Ακρίβος, φωτογράφιση Καμίλο Νόλλας) Μεταίχμιο. Είναι τόσα πολλά που έχει προσφέρει ο Μάνος Ελευθερίου στη Σύρο και στην Ελλάδα γενικότερα, που δεν μπορούν αυτή τη στιγμή να αποτυπωθούν με κάθε λεπτομέρεια. Ίσως μόνο ένα βιβλίο αποκλειστικά για τον Μάνο Ελευθερίου θα μπορούσε να τα συμπεριλάβει όλα μαζί συγκεντρωμένα. Ένα ταξίδι αναπάντεχο. Άφησε όλους εμάς στην αντίπερα όχθη σίγουρα φτωχούς. Παρακαταθήκη τα έργα του και η ουσιαστική, γενναιόδωρη, μοναδική συμβολή του στον πολιτισμό. Με αυτά τραγουδώντας κατοικεί πια στην καρδιά μας.■

39

Ο Αρκάδιος Λευκός (πραγματικό όνομα Κωνσταντίνος Κωστουλάκης) μεσσηνιακής καταγωγής γεννήθηκε στο Ρέθυμνο της Κρήτης το 1905 μεγάλωσε στην Αθήνα όπου σπούδασε νομικά. Πολύ νεος εγκατασταθηκε στην Θεσσαλονίκη όπου και εργάστηκε ως δικηγόρος και στη συνέχεια ως δημόσιος υπάλληλος σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, τη Θεσσαλονίκη και τέλος στην Αθήνα, όπου έζησε ως το θάνατό του το 1983. Την πρώτη επίσημη εμφάνισή του στη λογοτεχνία πραγματοποίησε το 1932 με τη δημοσίευση σε συνέχειες στο περιοδικό Νέα Εστία της νουβέλας "Σε πόλεμο με τον εαυτό μου", η οποία έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους κριτικούς. Ακολούθησε η έκδοση του μυθιστορήματος "Κρίσις…" στη Θεσσαλονίκη (1934) που συζητηθηκε έντονα και επι μακρόν άλλα ο συγραφέας του λησμονηθηκε και αργότερακαι τρία ακόμη μυθιστορήματα με μεγάλα χρονικά διαστήματα ανάμεσά τους, κιτρινο και γαλαζιο" 1953, δαίμονες και σταυρο΄θι 1961, "πίσω από τον ήλιο 1965 ως το 1971 οπότε τιμήθηκε με το δεύτερο κρατικό βραβείο μυθιστορήματος για το έργο του "Συλλογή από μαχαίρια", βράβευση η οποία προκάλεσε την οργισμένη αντίδρασή του. Στον χώρο των λογοτεχνικών περιοδικών της επο-

40

χής οι εμφανίσεις του Λευκού σπανίζουν - κάποιες δημοσιεύσεις αποσπασμάτων έργων του σε περιοδικά όπως οι Μακεδονικές Ημέρες (1935), Μορφές (1948), Ποιητική Τέχνη (1948). Ο Αρκάδιος Λευκός τοποθετείται χρονικά στο χώρο της πεζογραφίας της γενιάς του Τριάντα και το σύνολο του πεζογραφικού του έργου κινείται θεματικά γύρω από τη ζωή περιθωριακών ανθρώπινων τύπων με στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού. [Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Αρκάδιου Λευκού βλ. Γιαλουράκης

Μανώλης, «Λευκός Αρκάδιος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 9. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Δασκαλόπουλος Δημήτρης, «Αρκάδιος Λευκός», Η μεσοπολεμική πεζογραφία -Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Ε΄, σ.196-214. Αθήνα, Σοκόλης]. Το περιεχόμενο των βιβλίων του αντέχει να διαβάζεται και στις μέρες μας. Παρά το γεγονός ότι συγκέντρωσε στις δεκαετίες που πέρασαν επαινετικές κριτικές που ο Αρκάδιος Λευκός προτίμησε

Μιχάλης Μεταξάς

την αφάνεια και όχι την συμμετοχή του στα λογοτεχνικά δρώμενα. Έγραφε και δημοσίευε με ψευδώνυμο. ..Απ' τ' αγαθά σου, ανθρωπότητα, που τόσο είχα ποθήσει, δε ζητώ πια τίποτα. Δεν έχω ανάγκη πια από τίποτα δικό σου! Σαν έν' αγρίμι θα ζήσω, όσο μου μένει... Και σα δε βάλεις μυαλό, και σα δεν αλλάξεις επιτέλους και ριχτείς κάποια μέρα στον τελευταίο σου πόλεμο, με τις βόμβες σου του υδρογόνου και του διαβολογόνου, ε, θα 'χει σημάνει πια το τέλος σου! Και στη Δευτέρα Παρουσία που θ' ακολουθήσει, να το ξέρεις, ω ανθρωπότητα αμετανόητη, πως όχι οι άνθρωποι πια, παρά τ' άγρια ζώα του δάσους θα 'ναι οι εκλεχτοί που θα βάλει το σύμπαν να βασιλέψουν από κει και πέρα πάνω στη Γη!"

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εκρηκτικό, βίαιο, οργισμένο, βαθύτατα ανθρώπινο και αδιάλλακτα αντιλυρικό το βιβλίο αυτό του Αρκάδιου Λευκού έγινε ομόφωνα δεκτό από την κριτική και ο συγγραφέας του χαιρετίσθηκε σαν μια κεραυνοβόλα παρουσία μέσα στα ελληνικά γράμματα. Αν το 1934 η "Κρίσις..." εξέφρασε την τραγωδία ενός μέσου ήρωα ή σχεδόν αντί-ήρωα μέσα στις τότε κοινωνικές συνθήκες, σήμερα, μια νέα εποχή κρίσης, το ξανά επίκαιρο αυτό έργο ενσαρκώνει μια διαχρονική αλήθεια που είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία του ανθρώπου. Ένα βιβλίο που υπήρξε σταθμός για την εποχή του και που στάθηκε πέρα από την εποχή του· ένα βιβλίο για τώρα και για πάντα... (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου). ■

41

Μάρια Μαράκη

Η υπέροχη αυτη αγιογραφία απεικονίζει τη Θεοτόκο ένθρονη, με το μικρό Χριστό στην αγκαλιά της, πλαισιωμένη από τον Πρόδρομο (αριστερά) και τον Άγιο Αυγουστίνο στα δεξιά της, ενώ πάνω από το θρόνο της ίπτανται τρεις άγγελοι. Πρόκειται για έργο του του 16ου αι. του αγιογράφου Ιωάννη Περμενιάτη. Ο Ιωάννης Περμενιάτης, με καταγωγή από την Κρήτη, έζησε και εργάστηκε στη Βενετία αφομοι-

42

ώνοντας στοιχεία της δυτικότροπης τεχνικής της Αναγέννησης, ειδικά όσον αφορά στη γενική σύνθεση των εικόνων, στην τοπιογραφία του φόντου και στη χρήση της προοπτικής, σε συνδυασμό με τυπολογικά στοιχεία της βυζαντινής παράδοσης, ειδικά στην απόδοση των μορφών και το πλάσιμο των προσώπων. μας έχει κληροδοτήσει θαυμάσια έργα όπως το παραπάνω. ■

Νικόλας Βασιλείου

Στο άρθρο αυτό θα συνεχίσουμε με την ενασχόλησή μας με το mashups. Αλλά ας θυμηθούμε τι είναι το mashup; Το mashup είναι ο συνδυασμός 2 ή περισσότερων τραγουδιών σε ένα ενιαίο σύνολο. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό εγκυμονεί κινδύνους. Έχω ψαχτεί με τα mashups και έχω και γνωστούς που είναι DJs, οι οποίοι φτιάχνουν πολύ συχνά τέτοιου είδους τραγούδια. Καλώς ή κακώς τα περισσότερα mashups που βγαίνουν εκεί έξω είναι απλοί συνδυασμοί beatακίων που περνάνε αδιάφοροι, ενώ κανάλια στο Youtube που ασχολούνται μπορεί σαν συνολικό αποτέλεσμα να βγάλουν κάτι μέτριο. Π.χ. έχω ακούσει mashup των 2 αγαπημένων μου συγκροτημάτων, των Metallica και των Megadeth και μου πέρασε ως κάτι τελείως αδιάφορο. Επίσης το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αισχρό, βλέπε ένα αρκετά γνωστό που συνδύαζε το Psychosocial των Slipknot και το Baby του Justin Bieber και δεν ακούγονταν. Έτσι επέλεξα 3 mashups, τα οποία έκαναν τη διαφορά και πέρασαν κάτι το ενδιαφέρον. Αυτό που διαπίστωσα είναι ότι το καλό mashup δεν χρειάζεται να περιέχει 2 τραγούδια από το ίδιο είδος μουσικής. Όπως θα δείτε πιο κάτω μπορείς να πάρεις κάτι rock ή metal και σε συνδυασμό με ένα pop χιτάκι να φτιάξεις κάτι πολύ καλό. Και όμως γίνεται. Ξεκινάμε!

System of a Down and Coldplay - Toxicity Fixed Για κάτι τέτοια λατρεύω τα καλά mashups. Ο συγκεκριμένος θεούλης πήρε τη μουσική ενός από τα πιο όμορφα και συναισθηματικά τραγούδια και τα υπέροχα φωνητικά του Serj Tankian στο Toxicity (προσωπικό αγαπημένο από SOAD) και τα πάντρεψε με έναν μοναδικό τρόπο. Ένα εξαιρετικό mashup που σου δείχνει πως δεν χρειάζεται τα τραγούδια να ανήκουν στο ίδιο ύφος ή στην ίδια θεματολογία για να είναι εξαιρετικό το αποτέλεσμα. Το τρομερό είναι πως έδεσε τα θυμωμένα φωνητικά με τις συναισθηματικές μελωδίες των Coldplay, γι’ αυτό βρίσκω το αποτέλεσμα τόσο καλό.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Led Zeppelin and Black Sabbath - Whole Lotta Sabbath Άλλο ένα φανταστικό mashup του Wax Audio. Τι γίνεται, όταν ένα από τα σημαντικότερα rock συγκροτήματα και η πρώτη metal μπάντα βρίσκονται σε ένα κοινό τραγούδι; Χαμός είναι η απάντηση. Το συγκεκριμένο mashup έχει διαφορετική δομή από τα συνηθισμένα. Έχουμε φοβερές εναλλαγές μεταξύ ενορχήστρωσης Zeppelin με φωνητικά Osbourne και ενορχήστρωσης Sabbath με φωνητικά Plant. Μερικές από τις μεγαλύτερες μουσικές προσωπικότητες σε ένα τραγούδι με απίστευτη κορύφωση. Το riff του Whole Lotta Love σε συνδυασμό με το στίχο “Generals gathered in their masses” και τον συγκλονιστικό τρόπο που το τραγουδάει ο Ozzy είναι οργασμός. age Against The Machine and Μελίνα Κανά R Μιλώ In The Name Μην "φύγεις" από το άρθρο! Δεν κάνω πλάκα! Βάλε και άκου το! Τώρα! Ο συνδυασμός αυτός είναι απίστευτος. Αφού άκουσα αυτό το mashup μου ήρθε η ιδέα να συγκεντρώσω τα αγαπημένα μου mashups και να φτιάξω αυτό το άρθρο. Η απίστευτη ενορχήστρωση των RATM συνδυάζεται με την παραδοσιακή μουσική και τη φωνή της Μελίνας Κανά. Το αποτέλεσμα είναι απίστευτο. Πραγματικά δεν περίμενα κάτι τέτοιο. Το συγκεκριμένο κανάλι έχει φτιάξει αρκετά mashups μεταξύ ελληνικών και ξένων τραγουδιών, με άλλα να είναι επικά και άλλα όχι, όμως το συγκεκριμένο ξεχωρίζει, γιατί είναι πωρωτικό και μιλάμε για έναν φοβερό συνδυασμό διαφορετικών ήχων σε ένα κομμάτι. Respect τόσο γι΄ αυτό όσο και για το συνδυασμό Στανίση-Nirvana, με τον οποίον έκλαψα από το γέλιο ■

43

Κωνσταντίνος Ριζόπουλος

Ξεκίνησε να μαθαίνει πιάνο από την ηλικία των τεσσάρων χρόνων, ενώ στα οκτώ του ξεκίνησε να μαθαίνει τρομπέτα. Συνέχισε τις σπουδές του στο πιάνο και την τρομπέτα στο κρατικό μουσικό πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης στον τομέα Jazz & Pop και στη συνέχεια σπούδασε κινηματογραφική-εμπορική μουσική στο Berklee College of Music ως υπότροφος . Ο Βερολινέζος Sebastian Studnitzky είναι ένας από τους πιο ενεργούς γερμανούς μουσικούς. Η μουσική του κινείται μεταξύ jazz, pop, worldbeat και electronic. Ανάμεσα στις δράσεις του είναι και η δημιουργία ηχοτοπίων για ασυνήθιστα events και installations. Χαρακτηριστικό του ήχου του είναι η προβολή του ελάχιστου, το minimal. Είναι από τους μουσικούς που προσπαθούν να «μιλήσουν» με τους ακροατές τους, χωρίς να θέλουν να τους εντυπωσιάσουν με «μουσικούς ακροβατισμούς» ή με τη θεαματική τους σκηνική παρουσία. Τα σόλο του δεν είναι πλημυρισμένα από χιλιάδες νότες αλλά από ένα «απόσταγμα» μελωδιών. Το παίξιμό του στο πιάνο είναι ισορροπημένο και ήρεμο, ενώ ο ήχος της τρομπέτας του είναι ζεστός, γλυκός και

44

τρυφερός. Η μουσική του ενεργοποιεί το συναίσθημα, παίζοντας με τις αποχρώσεις του ήχου. Η σιωπή, ίσως είναι αυτή που τον εμπνέει περισσότερο από ότι ο ίδιος ο ήχος. Το Memento είναι ένα έργο που παντρεύει τον ήχο της συμφωνικής μουσικής με αυτόν της jazz. Ο Studnitzky κάνει χρήση ενός κουαρτέτου εγχόρδων ή μιας ορχήστρας δωματίου στην προσπάθειά του να αποδώσει το συναίσθημα, ενισχύοντας την απλότητα των μελωδιών με εξίσου απλές αρμονίες εμπλουτισμένες όμως απ' τα ηχοχρώματα της ορχήστρας. Πρόκειται για μια ελεύθερη στιλιστικά, μουσική σύνθεση, χωρίς περιττές νότες, με έμφαση στην απλότητα και στην διαφάνεια. Το ομώνυμο κομμάτι είναι βαθειά συναισθηματικό και ισορροπημένο όσον αφορά στο μοίρασμα των ρόλων ανάμεσα στα όργανα. Η ενορχήστρωση κινείται σε απλές γραμμές παρέχοντάς μας τη δυνατότητα να διακρίνουμε τον διάλογο των οργάνων. Ακούστε τα, συζητούν μεταξύ τους! Καλή ακρόαση με τα μάτια κλειστά! ■ ΜΕΜΕΝΤΟ

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

45

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Γιάννης Ξηντάρας

Στη ζωή συχνά έχουμε να αντιμετωπίσουμε το θέμα των αποφάσεων. Δεν είναι λίγες οι φορές που θα θέλαμε κάποιος άλλος να αποφασίσει για εμάς, για να νιώσουμε πιο «ελαφροί», ανέμελοι. Έτσι, σκεπτόμενοι τα πιθανά αποτελέσματα των αποφάσεών μας, δημιουργείται μέσα μας άγχος και βιώνουμε μια κατάσταση ταραχής. Κι εκείνες τις στιγμές οι περισσότεροι ίσως από εμάς ..πόσο θα θέλαμε να δώσουμε το βάρος της απόφασής μας σε κάποιον άλλον! Αν παρατηρήσουμε τις ζωές μας θα δούμε πως ίσως ξοδεύουμε πολλή ώρα για να λάβουμε μία απόφαση. Άραγε υπάρχει κάποιο μυστικό που θα μπορούσε να μας απελευθερώσει απ' το βάρος αυτό, όταν είναι να αποφασίσουμε; Πάλι, αν έχουμε αποφασίσει να κινηθούμε προς κάποια κατεύθυνση, αναρωτιόμαστε αν είναι η σωστή, τι αντίκτυπο θα έχει μελλοντικά για εμάς ή και τους γύρω μας. Συνήθως μας κατακλύζει μία αγωνία και νιώθουμε αβοήθητοι μπροστά σε τέτοιες στιγμές. Αυτές μπορεί να αφορούν στις σπουδές μας, στην οικογενειακή μας κατάσταση, στη δουλειά μας, στην υγεία μας ή στις σχέσεις μας. Καθώς η καθημερινότητα μάς δίνει άπειρες ευκαιρίες για να διαλέγουμε, να αποφασίζουμε για απλά πράγματα έως πολύ σημαντικά, θα μπορούσαν να αναφερθούν κάποιες σκέψεις που ίσως μπορούν να μας ανακουφίσουν από το βάρος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων: Συνήθως όταν παίρνουμε μία απόφαση, σκεφτόμαστε το όφελος το δικό μας. Όμως σκεφτόμαστε

46

την ίδια στιγμή, τι αντίκτυπο θα έχουν οι αποφάσεις μας και για τους άλλους; Θα τους πληγώσουμε, θα προκαλέσουμε δυσκολίες στις ζωή τους; Άλλη σκέψη είναι αν αυτή η απόφαση, συνειδητά πια, θα μας κάνει καλό, δηλαδή.. πιο ευτυχισμένους, πιο ισορροπημένους ή είναι ένας τρόπος να βλάψουμε τον εαυτό μας. Παράδειγμα, αποφασίζουμε να συνεχίσουμε μία σχέση που μας δίνει πόνο, μας εξουθενώνει. Ή αποφασίζουμε να ξεκινήσουμε το κάπνισμα. Επίσης, βοηθά αυτή η απόφαση στο να επιτύχουμε και να εφαρμόζουμε εκείνες τις αρχές που μας κάνουν πιο ολοκληρωμένους, ελεύθερους από τους περιορισμούς των νοητικών μας αναταραχών; Αυτή η απόφαση μας επιτρέπει να βρούμε μέσα μας μια ηρεμία, μια αλήθεια... τέτοια που μπορούμε και στους άλλους ανθρώπους μέσα τους να αναγνωρίσουμε; Όλα αυτά θα μπορούσαμε να πούμε πως στηρίζονται σε μια ώριμη από τις εμπειρίες κοινή λογική. Ωστόσο.. .κοιτάζοντας τη ζωή μας, θα δούμε πως συμβαίνουν μερικές φορές πράγματα που δεν μπορούμε να τα κατανοήσουμε με την κοινή λογική. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ίσως χρειάζεται να αφεθούμε στα χέρια της ίδιας της ζωής, που έχει κι εκείνη τους δικούς της κανόνες και αρχές. Έχοντας κι αυτό στο πίσω μέρος του μυαλού μας, μπορούμε να αποκτήσουμε μια σταθερότητα και ηρεμία στην καθημερινότητά μας. Ίσως η δύσκολη καθημερινότητα και η μαγεία της ζωής πάνε χέρι-χέρι! ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

47

Αλεξάνδρα Κοφινιώτη

Είναι ένα από τα τελευταία βράδια στο Γέρακα πριν από τις διακοπές, κλείνω τα μάτια και προσπαθώ να μυρίσω την καλοκαιρινή βραδιά και να της επιτρέψω να μπει στο μυαλό μου και να το αδειάσει απ’ όλα. Αυτές οι βραδινές ώρες είναι εξαιρετικά δύσκολες. Είμαι βέβαιη ότι κι εσύ έχεις κουραστεί από όλο το χειμώνα, σωματικά και ψυχικά, θες πολύ να εξαφανιστείς, όμως πρέπει πρώτα να «αποσυμπιεστείς». Το μυαλό σου βασικά, χρειάζεται χρόνο για να ρίξει ρυθμούς, πρέπει να περάσει ένα διάστημα λίγων ημερών για να εγκαταλείψεις την καθημερινή ρουτίνα και βέβαια όσα σκέφτεσαι και κάνεις κάθε μέρα, σα ρομπότ, όλο τον χρόνο, σχεδόν επί επτά ημέρες την εβδομάδα. Λίγες ημέρες πριν, έχεις αντιληφθεί ότι το καλοκαίρι και πάλι για άλλη μια χρονιά, μας αιφνιδίασε, έκανε ξαφνικό μπάσιμο με καταιγίδες, βροχές και ψύχρα, έτσι θέλει να είναι φέτος, κι εσύ πάλι δεν είχες γρήγορες επιστροφές στην άμυνα. Το καλοκαίρι μπήκε ξανά ξαφνικά, όπως δεν μας έχει συνηθίσει τα τελευταία χρόνια. Δεν του χρειάζεται να αυτό-αναγγελθεί, δεν θέλει προπομπούς, κανείς δεν του στρώνει κόκκινο χαλί. Ξαφνικά μια μέρα, έτσι όπως τρέχω-τρέχεις-τρέχουμε, συνειδητοποιούμε ότι «κοίτα, ήρθε το καλοκαίρι…». Επίσης, τώρα αντιλαμβάνομαι ότι, όσα χρόνια κι αν θυμάμαι τον εαυτό μου, το καλοκαίρι για μένα ήταν πάντα εποχή φυγής κι αντάμωσης με τον παράδεισο. Κάποιες χρονιές ήταν έστω και μόνο μέσα στο μυαλό, γιατί (και) αυτό είναι το καλοκαίρι: Μια ψυχική διάθεση που σε κυριεύει απόλυτα όταν το μυαλό σου ταξιδεύει σε μέρη όχι απαραίτητα εξωτικά, αλλά εκεί που η καρδιά σου θέλει να βρίσκεται, ενώ μπορεί το σώμα σου να πνίγεται μέσα σε γραφεία

48

και νέφος και να πήζει από κυκλοφοριακό και φανάρια στο κέντρο της πόλης. Το κορμί σου μπορεί να παθαίνει ψήξεις από κλιματιζόμενους χώρους, κι ο νους σου να έχει πιάσει άλλα λιμάνια. Καλοκαίρι ίσον ταξίδι ακόμα και δίχως εισιτήρια στην τσέπη, για τόπους που η ζωή μπαίνει στις σωστές της διαστάσεις, εκεί που η καρδιά ζει χωρίς πίεση. Που μπορεί ακόμα και νιώθει. Ν α νιώθει… μεγάλη λέξη. Τι μας κάνει το καλοκαίρι. Ανακαλύπτουμε έναν άλλο εαυτό. Ίσως τον πραγματικό. Κάθε χρονιά αποκωδικοποιώ διαφορετικά το καλοκαίρι. Καλοκαίρι είναι μια μουσικούλα που παίζει σε κάποιο κατάστρωμα, καλοκαίρι είναι τα σεντόνια που είναι μουσκεμένα από ιδρώτα και μεθυσμένα από έρωτα, καλοκαίρι είναι ο καυτός ήλιος πάνω στο σώμα σου.... Καλοκαίρι είναι οι άδειοι δρόμοι, τα ξερά λουλούδια στις γλάστρες, καλοκαίρι, δυστυχώς, είναι και τα εγκαταλελειμμένα κατοικίδια σε κάποια βεράντα. Καλοκαίρι είναι οι άδειες δημόσιες υπηρεσίες, καλοκαίρι είναι όλες οι υποσχέσεις που και φέτος δεν θα κρατήσεις. Καλοκαίρι είναι οι έρωτες που κρατάνε μέχρι την πρώτη σταγόνα βροχής που θα το σκοτώσει, καλοκαίρι είναι τα φιλιά με το αλάτι στα χείλη. Καλοκαίρι είναι τα ξενύχτια, καλοκαίρι είναι να μην ξέρεις τι μέρα είναι, καλοκαίρι είναι μια ειδική κατάσταση σε αυτόν τον τόπο. Αλήθεια, το έχεις σκεφτεί ποτέ; Τι είναι για σένα καλοκαίρι; Φέτος σκέψου και αφέσου να σε ταξιδέψει εκεί που μόνο αυτό ξέρει και μπορεί να σου χαρίσει κάτι μαγικό. Καλό καλοκαίρι λοιπόν και live your myth μαζί του!!. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

49

Η περιπέτεια ξεκίνησε μια ήσυχη μέρα στο γραφείο όπου έσκασε το προωθητικό τηλεφώνημα: «Θα θέλατε να πληρώνετε 40% λιγότερα απ’ ό,τι πληρώνετε για τις επικοινωνίες σας και τη σύνδεση διαδικτύου;» Ποιος είναι αυτός που θα απαντούσε όχι σ’ αυτήν την ερώτηση, σκέφτηκα και απάντησα θετικά. Η πρόταση φαινόταν καλή και περισσότερο από περιέργεια και αίσθηση περιπέτειας συμφώνησα. Η συνέχεια ήταν εκπληκτικά γρήγορη και πριν το καταλάβω, είχα υπογράψει σύμβαση και είχα ανταλλάξει τα απαραίτητα χαρτιά. Αμέσως μετά, άρχισαν τα σύννεφα στον ουρανό της συμφωνίας: «ξέρετε, επειδή θα πρέπει να κατασκευαστεί ιδιαίτερη γραμμή για σας για να σας δώσουμε καλύτερη υπηρεσία διαδικτυακής σύνδεσης και αυτά τα αναλαμβάνει ο ΟΤΕ θα πρέπει να περιμένετε κάποιο διάστημα…». Πόσο δηλαδή; Τόλμησα να ρωτήσω και πήρα την καθηλωτική απάντηση: «Ο ΟΤΕ μας δίνει από 1 εργάσιμη μέχρι 6 μήνες για να το κατασκευάσει!!!!». Μετά το πρώτο σοκ, ρώτησα, «ναι αλλά θα έχω υπηρεσία στο ενδιάμεσο, έτσι δεν είναι;» πήρα την καθησυχαστική απάντηση, «Και βέβαια!». «Εντάξει λοιπόν σκέφτηκα, αν είναι να μεταβώ σε ένα καλύτερο ψηφιακό κόσμο, ας περιμένω. Άλλωστε δεν θα στερηθώ την υπηρεσία εν τω μεταξύ». Μετά από ένα μήνα (!) πήρα το χαρμόσυνο τηλεφώνημα: «Πότε μπορείτε κύριε

50

να έρθει ο υπάλληλός μας να σας συνδέσει;» και εγώ έσπευσα να κλείσω ραντεβού το συντομότερο δυνατό. Την καθορισμένη μέρα έρχεται ο υπάλληλος και μετά από τις αρχικές χειραψίες και χαμόγελα, έπεσε με τα μούτρα στη δουλειά. Σύντομα όμως, άρχισαν να μαζεύονται σύννεφα στο πρόσωπό του που τελικά, αναγκαστικά, τα εξωτερίκευσε: «Ξέρετε, δεν μπορώ να βρω το σήμα στην γραμμή που μου σημειώσανε και θα πρέπει να το δώσουμε βλάβη στον ΟΤΕ». «Εντάξει» λέω εγώ μέσα στην αφέλειά μου, «σύνδεσε σε παρακαλώ την παλιά σύνδεση για να συνεχίσω να έχω υπηρεσία». «Δεν γίνεται κύριε» μου απαντάει με ένα χαμόγελο που εμένα μου φάνηκε λίγο σαρδόνιο, «αν δεν το αφήσω συνδεδεμένο, δεν θα το φτιάξει ο ΟΤΕ». Θέλοντας και μη, αναγκάστηκα να δεχθώ την λύση του να μείνω συνδεδεμένος σε ένα νεκρό καλώδιο και να ελπίζω για την όσο το δυνατό πιο γρήγορη ανάστασή του που, σύμφωνα με τον τεχνικό, ήθελε «μια με τρεις εργάσιμες μέρες» όπως μου είπε. Ο «νεκρός» άρχισε να δείχνει σημεία ζωής 3 μέρες μετά (!) όταν μετά από τηλεφώνημα του τεχνικού τμήματος, μάθαμε ότι είχαμε τηλέφωνο!!! Ναι αλλά το ίντερνετ; Αναρωτηθήκαμε. «Θα σας πάρει κάποιος την Δευτέρα να το δείτε μαζί» ήρθε η απάντηση. Δευτέρα πράγματι πήρε ο τεχνικός και μετά από κάποιους ελέγχους που πραγ-

ματοποίησε, παραδέχτηκε ότι το πρόβλημα είναι στην καινούρια γραμμή και άρα πρέπει να το δώσουν βλάβη στον ΟΤΕ. «Χρόνος αποκατάστασης;» ρώτησα εγώ με τα τελευταία απομεινάρια αισιοδοξίας μου και η απάντηση ήρθε αμέσως τον συνομιλητή μου αλλά σχηματίστηκε και μέσα στο μυαλό μου: «μία με τρεις εργάσιμες μέρες!» Τελικά, 10 μέρες μετά, αυτές οι «μια με τρεις εργάσιμες» δεν φάνηκε να πέρασαν γιατί εγώ εξακολουθώ να είμαι χωρίς υπηρεσία. Από τα μισόλογα των τεχνικών με τους οποίους ήρθα σε επαφή, φαίνεται ότι ο ΟΤΕ σαμποτάρει τις άλλες εταιρίες με το να μην κάνει τις συνδέσεις όπως πρέπει. Το θέμα όμως είναι ότι αυτή η συμπεριφορά μένει ατιμώρητη με αποτέλεσμα να βασανίζονται, στην κυριολεξία, οι πολίτες. Μαθαίνεις πως σε γειτονικές χώρες που θεωρείς ότι το επίπεδο ζωής είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό της Ελλάδας, η ευρυζωνική σύνδεση έρχεται με το σπίτι και σπάνια είναι κάτω από 100 ΜBps. Ενώ εμείς παλεύουμε για συνδέσεις των 10-12- 18 Mbps. Για κερασάκι στην «ψηφιακή» τούρτα, ακούς και από τις ειδήσεις για την εγκατάσταση των πρώτων γραμμών Fiber to the Home που υπόσχονται αστρονομικές ταχύτητες και σκέφτεσαι: «Καλά πότε θα τα δούμε εμείς αυτά;» και η απάντηση έρχεται αβίαστα και αυθόρμητα: «σε μία με τρεις εργάσιμες!» ■

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Αντώνης Αντωνακάκης

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

51

Μιχάλης Μεταξάς Αντι προλόγου Καθόταν πάντα στὸ γραφεῖο του, ἐπιμελῶς τακτοποιημένο, μὲ καθαρισμένο τὸ τζάμι, χωρὶς τίποτε τὸ περιττὸ ἀπάνω. Ὅλες τὶς ὧρες, εἴτε δουλειᾶς, εἴτε ὅταν μίλαγε, κουβέντιαζε, διάβαζε (δικά του κείμενα, ἤ Ποίηση - Καβάφη πιὸ συχνά, Καρυωτάκη, Σολωμό, Κάλβο, Παλαμᾶ, Ρίτσο, Παπατζώνη, Μαλακάση, Ἄβλιχο, Ζ. Παπαντωνίου, Καββαδία κ.ἄ.), εἴτ' ὅταν ἔπαιζε ἀτελείωτες ὧρες σκάκι μὲ τὸν Μ. Jordan (ἀπογευματινὴ βάρδια), τὸν Γλ. Κοτταρᾶ (βραδινή) ἢ τὸ Ζαννῆ Μαργέτη (μεταμεσονύκτια), δὲν ὑπῆρχε γι' αὐτὸν σαλόνι ἤ καναπέδες! Σὰν ἐρχόταν κόσμος στὸ σπίτι του, κάθε ἀπόγευμα σχεδόν, μὰ κυρίως τὰ Σάββατα, στὴ Μηθύμνης, στρυμώχνονταν γύρω ἀπ' τὸ γραφεῖο του, ἀνταγωνιζόμενοι γιὰ τὶς πιὸ κοντινές, "προνομιακές" θέσεις. Λιγώτερο ἤ περισσότερο συχνοὶ ἐπισκέπτες, ἀπ' τὰ χρόνια τῆς Δικτατορίας καὶ δῶθε, πέραν τῶν "αὐτονόητων" Κ. Θ. Παπαλεξάνδρου καὶ Π. Τακόπουλου οἱ νέοι: Κ. Κουμπέτσος, Κ. Μάστρακας, Κ. Σοφιανός, Γ. Πατίλης, Ν. Νικητόπουλος, Ἄρης Μπερλῆς,

52

Ἀλ. Παπαθανασοπούλου, Γ. Συμεώνογλου, Β. Δανέζη, Ν. Κεσμέτη, Ἕ. Στριγγάρη, Μ. Κατσίγερας κ' οἱ ὡριμότεροι: Κ. Μπαστιάς, Ἄθως καὶ Κικὴ Δημουλᾶ, Μάρ. Χάκκας, Φ. Μπαρλᾶς, Τ. Ζερβός, Τ. Ροῦσσος, Γ. Τσιάκαλος, Γ. Δάρτζαλης, Δ. Τσάκωνας, Ν. Νικολαΐδης, Κ. Μανωλκίδης, Δ. Φλωράκης, μὰ καὶ οἱ Ν. Καροῦζος, Ν. Φωκᾶς, Ὀδ. Ζούλας, Τ. Γιαννόπουλος, Β. Φόρης, Δῆμος Μούτσης, καὶ τὰ κατοπινὰ χρόνια, στὴ Μονῆς Κύκκου, πέραν τῶν παλιότερων, οἱ Ζ. Κουντούρη, Μ. Μαρκαντωνάτου, Β. Γεωργοπούλου, Γ. Δρανδάκης, ὁ Κ. Φέρρης, μὰ καὶ τὰ νέα παιδιά: Β. Δουβαλέρης, Ἀφρ. Φροσύνη, Εὐ. Παναγιωτόπουλος, Σ. Μετεβελής, κ.ἄ. Ἔβλεπε τοὺς πάντες. Ὥς μέσα τους, βαθιά, ὥς τὸ ἔσχατο κύτταρό τους, ὥς τὴν τελευταία λεπτομέρεια, προβλέποντας καὶ τὴν ἐξέλιξή τους, τὴ στάση τους στὸν κόσμο... Ἔδινε, ἀφειδῶς, ἀκόμα κι ὅταν ἦταν βέβαιος πὼς δέ θ' ἀντέξουν τό "βαρὺ φορτίο" καὶ θὰ συμβιβαστοῦν. Καὶ πόσοι δὲν τόκαναν! Ὅμως, προσπαθοῦσε νάν' ἡ συνείδηση ὅλων καὶ καθενός χωριστά. Κάποιοι παῖρναν καὶ φεῦγαν... Ἀπ' τὸν ἑαυτό του μποροῦσε νὰ ξεφύγῃ κανείς.

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Ἀπ' τὸ Ῥένο, ποτέ! Ἔλεγε, γελῶντας: "Τὰ κρανία σας εἶναι διάφανα!", ἐννοῶντας ὅλους ἐκείνους ποὺ καὶ ξεκάθαρα δεῖξαν κατόπιν τὴν ἰδιοτέλειά τους. Παραταῦτα, αὐτοὶ ποὺ πέρασαν διὰ πυρὸς καὶ σιδήρου ἀπ' τή "Σχολή" τοῦ Ῥένου, φέρουν σημάδια ἀνεξίτηλα - ὥς κ' οἱ ἀρνητές. Φυσικά, ἐκεῖνοι πού "ἐκτέθηκαν" κάηκαν, τὸ πλήρωσαν, δυσκόλεψαν τὴ ζωή τους, ἐνῶ ἄλλοι βρέθηκαν καὶ στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Συστήματος, παριστάνοντας πὼς ποτέ τους δέ βρέθηκαν σ' αὐτὸ τὸ χῶρο...(Πηγή: http://www.renosapostolidis.gr/biography).

(Κάπως έτσι κάποτε βρεθήκαμε και του υποβάλλαμε αρκετές ερωτήσεις απ' τις οποίες μόνο τις απάντήσεις τεσσάρων μας επιτρέπετε να δημοσιεύσουμε. Αυτός ήταν ο Ρένος, ο μεγάλος μου φίλος). Ερώτηση :Υπάρχει Θεός;¶ Όταν ρωτάς αν υπάρχει Θεός ρωτάς αν υπάρχει τοιαύτη υπόσταση, όχι αν υπάρχει κάποιο τέτοιο νόημα. Νόημα τέτοιο υπάρχει αλλά είναι απ' τα νοήματα τα οποία δεν έχουν κανένα αντίκρισμα του πραγματικού, πλαστά. Λοιπόν υπάρχει Θεός όπως υπάρχει και εντελέχεια. Υπάρχει Θεός ως έννοια όπως υπάρχει η έννοια των επάλληλων κύκλων. Αλλά αυτό δεν είναι φαντάζομαι η απάντηση που γυρεύετε. Η απάντηση είναι στο αν υπάρχει υπόσταση της δυνάμεως αυτής. Κατ' εμέ δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως η ανάγκη. "Ουδέν κρέσον εύρων ανάγκας" λέει ο Ευριπίδης. Εγώ δεν πιστεύω σε κανέναν. Αν υπήρχε Θεός θα ήμουν εγώ, αλλά δεν είμαι το ξέρω. Βέβαια πολλοί άνθρωποι που συζητούν μαζί μου, μου λένε ότι "όσο πιστεύεις εσύ στο Θεό δεν έχω κανένα συναντήσει να πιστεύει τόσο". Δεν είναι έτσι. Εγώ, δεν πιστεύω σε πολλά πράγματα, όχι μόνο στο Θεό. Ούτε στη γνώση δεν πιστεύω. Εγώ είμαι αγνωστικός, όχι αγνωστικιστής. Άλλωστε δεν λέω ποτέ αγνωστικισμός αλλά αγνωσία. Και όχι μόνο είμαι αγνωστικός αλλά δεν έχω και την τρομερή φαγούρα της γνώσης, να τα ξέρω όλα. Είμαι πεπεισμένος ότι δεν μπορώ ποτέ να μάθω, αλλά ούτε και θέλω να ξέρω. Θα ήθελα να υπάρχει ένας κόσμος και ανεξαρτήτως της συνειδήσεώς μου δεν μπορώ να το αποκλείσω, είμαι μπερκλεϊκός, και να δυνηθώ αυτό που είναι εκτός της συνειδήσεώς μου να το γνωρίσω ως τι το εξ αντικειμένου. Αυτό το εξωφρενικό το οποίο και ο

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

53

54

Καντ το έχει αποκλείσει και πριν τον Καντ, ο Μπέρκλεϊ και πολύ σωστά. Θέλω να πω ότι τη στιγμή που λέμε υπάρχει κάτι στην ουσία, αυτό σημαίνει ότι κάτι αποτελεί περιεχόμενο, παράσταση της συνειδήσεώς μου. Άνευ της συνειδήσεώς μου δεν υπάρχει τίποτα αφ’ εαυτό. Εγώ δεν κατάλαβα ποτέ αυτές τις λέξεις π.χ. ψυχή. Είναι γενικολογίες. Όχι γιατί δεν είμαι ιδεαλιστής αλλά εγώ είμαι το σώμα μου και το σώμα μου είμαι εγώ. Δεν υπάρχει καμιά ψυχή. Μόλις αποσυνδεθούν αυτά τελείωσε. Βέβαια η σύνδεσή τους δεν είναι μηχανική αλλά οργανική με τη διαφορά ότι μόλις αυτή η αρμονική που αποτελούμε και η οποία παράγει τη συνείδησή μου, τη δυνατότητα να σκέφτομαι, να αγαπάω, χάνετε και σαπίζει ή γινόμαστε κάτι άλλο. Δεν βλέπω δηλαδή το υπερβατικό στοιχείο το οποίο θα μας οδηγούσε σε μια οδό σαν εκείνη που ο Ραφαήλ είχε ζωγραφίσει στους διαδρόμους της Καπέλα Σιξτίνα. Ο κόσμος είναι αυτός δεν υπάρχει τίποτα άλλο και μακάρι να ήταν και αυτός. Όλα είναι μορφές της εμπειρίας μου η οποία είναι δική μου υπόθεση και όχι κανενός εξ αντικειμένου. Το εξ αντικειμένου είναι πλάσμα της συνειδήσεώς μου. Ερώτηση : Πότε ένα έργο έχει ποιότητα; Ένα έργο έχει ποιότητα, έχει αξία, όταν ή εκφράζει ή υπερβαίνει την εποχή του ή και τα δύο. Αν μόνο την υπερβαίνει θα μείνει ακατανόητο, αν την εκφράζει και την υπερβαίνει θα γίνει κατανοητό και το ακατανόητο μέρος θα γίνει ένα άνοιγμα για το μέλλον. Βέβαια δεν είναι αναγκαίως προσδιοριστικό ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ένα έργο αξίζει εάν σώζει μέσα του το πραγματικό και βέβαια πραγματικό μπορεί να είναι το προβλεπόμενο εάν ορθώς προβλέπεται και επισυμβεί. Ερώτηση : Περί τέχνης και επιστήμης Εγώ θεωρώ την τέχνη κάτι το ανάλογο ή το παράλληλο προς ότι θεωρώ την επιστήμη. Η τέχνη θα μπορούσα να πω είναι μορφή γνώσης και αυτό το βλέπεις στις μεγάλες μορφές τέχνη βλέπε Ντοστογιέφσι δηλ. στις πιο άξιες λόγου. Αυτό είναι ψυχολογία. Ερώτηση : Σχετικά με τον έρωτα ή την παιδεραστία Εγώ νομίζω ότι έχουμε μια αντίληψη για αυτά τα πράγματα

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

55

διαμορφωμένη απ' την χριστιανική ηθική δηλ. από έναν ιουδαϊσμό, έναν σημιτισμό. Οι εβραίοι φέραν αυτή την ηθική καθώς φέραν και τον φανατισμό. Στην αρχαία Ελλάδα δεν υπάρχει φανατισμός. Οι εβραίοι βρόμισαν τον έρωτα με ηθική, είπαν ηθικό το να μη γαμώ ανήθικο το να γαμώ, ηθικό το να μη μαλακίζομαι ανήθικο το να μαλακίζομαι. Εγώ δεν είμαι αντισιωνιστής αλλά δεν μπορώ να μην το πω. Εμείς είμαστε επηρεασμένοι απ' αυτή την ηθική. Μας έχουν δημιουργηθεί ηθικές αναστολές που εγώ π.χ. μπορεί να επιθυμώ μια νέα κοπέλα αλλά ντρέπομαι να της το πω γιατί θα μου πει " Ντροπή σου παλιάνθρωπε γέρος άνθρωπος". Αυτό το πράγμα δεν υπήρχε καθόλου στην αρχαία Ελλάδα. Η ηδονή βρίσκεται απ' όπου στη δίνουν. Δεν αποκλείεται. Αυτό που λέμε έρως είναι μια μεγάλη σπουδαία σφαίρα της ζωής και έχει πολλές εκδοχές π.χ. ομοφυλοφιλία. Εγώ μπορεί να το απωθώ αλλά δεν έχει σημασία ποιες είναι οι αναστολές που έχουμε. Εγώ μεγάλωσα σε μια κοινωνία που οι πούστηδες δεν ήταν μόνο πούστηδες διά του πρωκτού, παρά συγχρόνως είχαν και έναν άσχημο χαρακτήρα, γυναίκιζαν ενώ δεν ήταν γυναίκες, οπότε όλα αυτά τα πράγματα μου δημιούργησαν όλες αυτές τις αναστολές.

1. Κ' ἐγώ, ἀπὸ τὴν πλευρά μου, πιστεύω πὼς ὅ,τι λέω πάει στὸ βάθος τῶν συνειδήσεων -κάποιων συνειδήσεων- καὶ δημιουργεῖ κριτήρια, στὰ ὁποῖα δὲν ἀντέχει ἡ πολιτικὴ ἀνουσιότητα καὶ κενότητα τῶν φορέων καὶ τῶν κομμάτων καὶ τῶν παρατάξεων καὶ τῶν σχημάτων τοῦ Κονφόρμ! Πιστεύω, ἐντέλει, πὼς λίγο ἀκόμα, ὄχι πολύ, θὰ χορεύουν στὸν Τόπο μας τὶς γελοῖες πολιτικὲς καντρίλλιες τους οἱ κενοί, γιατὶ θὰ ξυπνήσῃ, θὰ ξυπνήσῃ φοβερά, μήν πλανιέστε, ὁ Λαός αὐτός... Ἐγὼ πάντως καὶ θὰ πεθάνω ἀκόμα, ἀλλὰ θὰ κάνω τὸ πᾶν γιὰ νὰ τὸν ξυπνήσω, νὰ τὸν ξεσηκώσω!

2. Οἱ ἄνεμοι σὲ τέτοια σπίτια, φρέσκων ὑπάρξεων, χωρίς παρελθόντα, εἶναι βασιλιᾶδες - καὶ δέ σφυρίζουν καταπιεσμένοι. Ἁλωνίζουν ἐλεύθεροι καὶ παγκυρίαρχοι - ἐ π ι κ υ ρ ί α ρ χ ο ι!

56

3. Σήμερα πιὰ οἱ "μύθοι" δὲν ἀνθίζουν, γόνιμοι κι ἀνθρώπινοι, ἐξιλαστήριοι καὶ σωστικοί, ἀ π ο φ ο ρ τ ι σ τ ι κ ο ὶ ἀπὸ στόμα σὲ στόμα κι ἀπὸ καρδιὰ σὲ καρδιά. Ὁ Λόγος κ ό ν τ υ ν ε, θάμπωσε - ἔχασε τό "μέταλλό" του. Τώρα δ ά ν ε ι ο τὸ μέταλλο, μικροφωνικό, φονικό.

4. Νὰ κάνῃς πάντα ὅ,τι θέλεις!.. Πάντα ὑπάρχει δρόμος· μήν ἀκοῦς τὶς πόρνες τὶς σειρῆνες! Πάντα!.. Τότε θὰ δῇς: ὅλες οἱ "αἰτίες" συρρέουν νὰ δομήσουν ἐκ τῶν ὑστέρων τήν "τρελλή" σου "αὐθαιρεσία"!.. Οἱ ὑποκρίτριες!.. Νὰ τὴν κουκουλλώσουν τὴ θεία "αὐθαιρεσία"! Νὰ μή φλογίσῃ τὰ μέτωπα κι ἄλλων ἡ φλόγα της, ἡ πύρα της κι ἀπὸ τὰ πέρατα τοῦ κόσμου ὅταν ἀνάβῃ!..

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

57

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Αναμφίβολα αναγνωρίσατε το wallpaper εκατομμυρίων οθονών των Windows XP. Όταν λοιπόν στην Νάπα της Καλιφόρνια ο φωτογράφος Chuck

O'Rear τράβηξε τη φωτογραφία δεν περίμενε ότι θα κερδίσει από αυτήν 200 εκατομμύρια δολάρια.

Η σφραγίδα στον τάφο του Τουταγχαμών που είχε μείνει άθικτη για 3.245 χρόνια μέχρι το 1922.

58

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Nebula, φέρνοντας κοντά κοσμική γέννηση και αισθητικό μεγαλείο. Η φωτογραφία αυτή έμεινε στην ιστορία ως Οι Πύλες Της Δημιουργίας. ■

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Η γνωστότερη εικόνα που ελήφθη από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble το 1995 απαθανατίζει τον σχηματισμό ουράνιων σωμάτων στον αστερισμό Eagle

59

Σε έναν κόσμο όπου κυριαρχεί η ευκρινής, καθαρή, φωτισμένη φωτογραφία, το σκοτεινό πορτρέτο ή αλλιώς Low Key είναι εντυπωσιακό και αν μη τι άλλο ξεχωρίζει και αναφέρεται σε ένα στυλ φωτογραφίας που χρησιμοποιεί κυρίως σκοτεινές αποχρώσεις για να δημιουργήσει μια εντυπωσιακή εικόνα. Σε αντίθεση με τις High Key εικόνες, όπου οι περισσότεροι από τους τόνους είναι πάνω από το 50% γκρίζο και ο υψηλός φωτισμός επιδιώκει να φωτίσει το θέμα στο σημείο της μειωμένης αντίθεσης, το Low Key πορτρέτο έχει τόνους που είναι συνήθως κάτω από (πιο σκούρο) από το 50% και εντείνει την αντίθεση σε μια εικόνα με έντονα μειωμένο φωτισμό.

Το κλειδί εδώ δεν είναι μόνο να παράγουμε μια σκοτεινή εικόνα αλλά να χρησιμοποιούμε φωτισμό πολύ επιλεκτικά έτσι ώστε να φωτίζονται μόνο συγκεκριμένα τμήματα της εικόνας. Συνήθως προσπαθούμε να αποφύγουμε σκληρές σκιές, ειδικά στα πρόσωπα και γύρω από τα μάτια του ατόμου. Στις λήψεις Low Key, αντί να αποφύγουμε έντονες σκιές, θα πρέπει να τις θεωρήσουμε ως το κύριο στοιχείο της σύνθεσης που καθορίζει την αίσθηση ολόκληρης της φωτογραφίας. Ο φωτισμός και η τοποθέτηση του αντικειμένου πρέπει να είναι τέτοια βέβαια, ώστε οι σκιές να πέφτουν μόνο στα σωστά σημεία για να δημιουργήσουν την επιθυμητή οπτική.

Φόντο και Φωτισμός Το φόντο σας πρέπει να είναι σκοτεινό, συνήθως σκούρο γκρι ή μαύρο, και ο τόνος των ενδυμάτων θα έχει πιο σκούρα χροιά. Δεν χρειάζεται να είναι μαύροι αυστηρά, αλλά καλό θα είναι να αποφύγετε ενδύματα με μοτίβα, καθώς αυτό θα τραβήξει την προσοχή μακριά από το πρόσωπο. Μπορεί όμως να επιτευχθεί και χωρίς μαύρο σκηνικό ή την κάλυψη της νύχτας. Σε αυτήν την περίπτωση το μόνο που χρειάζεστε είναι ένα φλας, ένα πλέγμα (ίσως) και αρκετός χώρος ώστε το θέμα σας να βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 – 2 μέτρων μακριά από τους τοίχους. Όσο μπορείτε να κρατήσετε το φως του φλας μακριά από έδαφος, το φόντο ή άλλα αντικείμενα στη σκηνή, τόσο θα φωτίζεται μόνο το θέμα.

Low Key στην πράξη Παρόλο, που όπως είπαμε, το φως του περιβάλλοντος θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερα, αυτό δεν είναι απολύτως απαραίτητο καθώς το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας γίνεται από την κάμερα. Ακολουθεί μια φωτογραφία ενός μοντέλου με τη φωτογραφική μηχανή στη λειτουργία program για να κατανοήσετε τι θεωρεί η φωτογραφική μηχανή ότι είναι η σωστή έκθεση στη δεδομένη κατάσταση. Έχει γίνει μια αρκετά καλή δουλειά αλλά θα παρατηρήσετε πολλά υπερβολικά εκτεθειμένα τμήματα του προσώπου σε μια προσπάθεια να αντισταθμιστεί το φως του φόντου. ( Φωτο 1 και 2)

60

Νικόλαος Σίμος

Φωτό 1: Η φωτογραφία αυτή τραβήχτηκε σε 1/60 του δευτερολέπτου, στα f / 4 και ISO 250 με το φλας να φτάνει το ένα τρίτο.

Φωτό 2: Εδώ είναι και πάλι η ίδια φωτογραφία, μόνο αυτή τη φορά η φωτογραφική μηχανή είναι σε Manual Mode έτσι ώστε να μπορού-

με να αλλάξουμε τις ρυθμίσεις. Σε αυτή τη φωτογραφία, έχει γίνει χρήση φλας σε HSS (συγχρονισμό υψηλής ταχύτητας). Μειώσαμε την ταχύτητα κλείστρου στο 1/1000 του δευτερολέπτου και μείωσαμε το διάφραγμα στο f / 8. Αυτό επιτρέπει 1/64 λιγότερο φωτισμό από ό, τι πριν.

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

61

62

Αριστερά ένα ακόμα παράδειγμα σε εξωτερικό χώρο με απόσταση από το φόντο.… και το ίδιο μοντέλο σε έγχρωμη και ασπρόμαυρη LowKey. Μία απλή μέθοδος είναι να αυξήσουμε την ταχύτητα του κλείστρου και να μειώσουμε το διάφραγμα τόσο ώστε η φωτογραφία μας χωρίς φλας είναι εμφανίζεται τελείως σκοτεινή. Ολόμαυρη! Κατόπιν, διατηρώντας τις ίδιες ρυθμίσεις στη μηχανή μας (είπαμε ότι την έχουμε σε manual mode), χρησιμοποιούμε εξωτερική πηγή φωτισμού (συνήθως εξωτερικό φλας) για να φωτίσουμε το θέμα μας. Παρακάτω μπορείτε να δείτε μερικά παραδείγματα με χρήση ενός απλού φθηνού εξωτερικού φλας. Παρακολουθήστε τα ακόλουθα σχετικά videos. ■

VIDEO 2

© Φωτογραφιών: Νίκος Σίμος

VIDEO 1

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

63

Μαρία Μεταξά Είναι πολλά εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν την γενική εικόνα ενός τόπου που τον κάνουν να ξεχωρίζει έναντι άλλων. Και η αναφορά γίνεται εν προκειμένω για τα Χανιά η οποία δικαίως έχει αποκτήσει και όχι άδικα τη φήμη της πιο όμορφης πόλης της Κρήτης βεβαίως εξαιτίας του ενετικού και οθωμανικού της χαρακτήρα αλλά και χάρη στην γεωγραφική της τοποθεσία που της προσδίδει αυτήν την μοναδικότητα. Όχι πολύ μακριά από την Δημοτική Αγορά της πόλης των Χανίων που βρίσκεται στο κέντρο της πρωτεύουσας του Νομού και στα σύνορα της παλιάς πόλης βρίσκεται ο Δημοτικός Κήπος των Χανίων. Ο Κήπος φτιάχτηκε περί το 1870 με σκοπό να μπορούν οι κάτοικοι να απολαμβάνουν στιγμές ανάπαυλας και αναψυχής έξω από τα όρια των περίκλειστων τειχών και να μπορούν να συναθροίζονται στο Καφέ «Κήπος» ανταλλάσσοντας τις απόψεις τους, αλλά και τις πολιτικές τους θέσεις. Ιστορικές προσωπικότητες αλλά και άνθρωποι

64

του πνεύματος, των γραμμάτων και των τεχνών άφησαν το στίγμα τους. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Πρίγκηπας Γεώργιος, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Κώστας Καρυωτάκης και αργότερα ο Αριστοτέλης Ωνάσης, η Μαρία Κάλλας, η Σοφία Βέμπο, ο Μάνος Χατζηδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Κατράκης μοιράστηκαν με ντόπιους κατοίκους στιγμές χαλάρωσης και ηρεμίας σ΄ αυτόν τον υπέρκομψο χώρο. Ο Κώστας Καρυωτάκης πολύ εύστοχα χαρακτήρισε τον Κήπο των Χανίων με την Αίγλη του Ζαππείου κατονομάζοντάς την ως την «Αίγλη των Χανίων». Σήμερα το Καφέ του Κήπου των Χανίων επισκέπτονται ανυπερθέτως τουρίστες από όλον τον κόσμο απολαμβάνοντας την φινέτσα του χώρου, ενώ συχνά οι υπεύθυνοι φροντίζουν να αναδεικνύουν τον πολιτισμικό του χαρακτήρα διοργανώνοντας συχνά παρουσιάσεις βιβλίων και πάμπολλες πολιτιστικές εκδηλώσεις που προβάλλουν το φιλόξενο πνεύμα των κατοίκων της πόλης των Χανίων, αλλά και την κουλτούρα τους. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

65

© Φωτογραφιών: Μαρία Μεταξ'ά

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Είναι το πρώτο μέρος μιας φράσης ενός περίφημου χρησμού της αρχαίας Πυθίας και που όλος ο χρησμός είναι ο εξής: «Ήξεις, αφήξεις ου, εν πολέμω θνήξεις». Ο χρησμός αυτός ήταν μια έξυπνη απάτη, γιατί το πρώτο, με το κόμμα στο ου θα πει: θα πας δε θα έρθεις, θα πεθάνεις στον πόλεμο. Ενώ στο δεύτερο με το κόμμα στο αφήξεις, θα πει: Θα πας θα έρθεις, δεν θα πεθάνεις στον πόλεμο. Αυτούς τους χρησμούς δεν τους έδιναν γραμμένους κι έτσι όπως το έπαιρνε κανείς. Η φράση χρησιμοποιείται όταν πρόκειται, να υποδείξουμε μια ασάφεια.

Η λέξη ξουρίζει λανθασμένα εικάζεται ότι έχει σχέση με το ξυράφι και κατ’ επέκταση με το ξύρισμα. Η φράση κατά αρχάς υποδήλωνε τον πολύ ισχυρό αέρα, και μεταγενέστερα τον εξαιρετι-

66

κά ψυχρό αέρα. Η λέξη ξουρίζει προέρχεται όμως από το ρήμα εξορίζω και αναφέρεται στα πλοία, που τα παρασέρνει ο δυνατός άνεμος, π.χ. στα εξοριζόμενα πλοία.

τονιστείτε. ν υ σ .. !

Γιώργος Δούναβης

Στην Ιλιάδα ο στίχος (Σ 104) αναφέρει «…ἀλλ᾽ ἧμαι παρὰ νηυσὶν ἐτώσιον ἄχθος ἀρούρης…» δηλαδή «μον᾿ φόρτωμα της γης ανώφελο πλάι στα καράβια οκνεύω», έτσι χαρακτηρίζει τον εαυτό του «φόρτωμα ανώφελο» ο Αχιλλέας, αφού έχασε εμπρός στην Τροία τον αγαπημένο του φίλο Πάτροκλο. Τη φράση αυτήν τη μεταχειριζόμαστε σε ανάλογες περιπτώσεις... ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

67

Βιργινία Παναγιώτου

Έεεεελα, δεν το πιστεύω...!

Πρόγραμμα – προτάσεις: 1. Κυριακή 28.10.2018 Φωτογράφηση στο ηφαίστειο Σουσάκι.

2. Κυριακή 18.11.2018 Φωτογράφιση στον Κεραμικό 3. Σάββατο 22.12.2018 Φωτογραφίζοντας την χριστουγεννιατικη Ελευσίνα.

Έκτακτες δράσεις του Ομίλου θα ανακοινώνονται στο site του Σωματείου και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. ■

Η εκδοτική ομάδα του Σωματείου μας Πέντανδρον έχει προγραμματίσει την έκδοση σε e-book των ακόλουθων λογοτεχνικών κειμένων και ενός ειδικού λεξικού σε τεύχη: 1. Στροφή του Γιώργου Σεφέρη.

2. Στου γλιτωμού το χάζι του Θεόδωρου Ντόρου.

3. Έρανος του Ανδρέα Θεοτόκη.

4. Των αδόξων ποιητών πεισιθανάτιοι στίχοι Ανθολόγιο (τόμ. Α′).

5. Ο μαλικιαναγάς Αληδάκης και το τραγούδι του του Γιώργη Πάτερου.

5. Ο Πήριννα κλικ του Μιχαήλ Μεταξά ■

68

▶ Στον γνωστό άθλο του Ηρακλή, τα «χρυσά μήλα των εσπερίδων» ήταν ... πορτοκάλια! ▶ Η γνωστή συνοικία των Αθηνών ονομάστηκε «Κολωνάκι» από ένα κολωνάκι που ήταν χτισμένο εκεί για προληπτικούς λόγους, όπως συνηθιζόταν κατά την Τουρκοκρατία! ▶ Η φράση «του πήρε τον αέρα» προέρχεται από την αρχαιότητα και την εκμετάλλευση του ανέμου κατά τις ναυμαχίες έναντι του εχθρού! ▶ Η φράση «έφαγε χυλόπιτα» προέρχεται από το παρασκεύασμα χυλού που έδιναν παλιά οι ψευτογιατροί για τον περιορισμό του καημού των ερωτευμένων! ▶ Για να καταφέρει να περπατάει με τον περίφημο σέξι τρόπο της, η Μέριλιν Μονρόε είχε πριονίσει ένα κομμάτι από το τακούνι του ενός παπουτσιού της! ▶ Οι οδηγοί των πρώτων αυτοκινήτων ατμού ονομάστηκαν «σοφέρ», δηλαδή «θερμαστές», γιατί ζέσταιναν το νερό της μηχανής πριν ξεκινήσουν! ▶ Aν και ο πλυθυσμός της Kίνας ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο, τα επίθετα είναι κάτι περισσότερο από διακόσια.ή εφευρέθηκε στην αρχαία Ελλάδα. ■

◀ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ