ΑΘΗΝΑ 2019
ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΑ ΤΩΝ
ΠΑΙΔΩΝ
Χειραγωγία των παιδων • Διονυσίου ιερ. πυρρου θετταλου ΕΞΩΦΥΛΛΟ – ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 5ΑΝΔΡΟΝ ΣΕΛ. 164 ΑΘΗΝΑ 2019 ISBN: 978-618-5323-37-0 ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΕΝΤΑΝΔΡΟΝ
ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΑ τῶν
ΠΑΙΔΩΝ ἤτοι Πραγματεία Στοιχειώδης περὶ χρεῶν τοῦ Ἀνθρώπου, περὶ χρηστοηθείας μετά τινων Ἠθικῶν μύθων, καὶ τίνων Διαλόγων, ἐν ἧ προσετέθη καὶ μία σύντομος ἐπιτομὴ τῆς Γενικῆς ἱστορίας, καὶ ἐν συντόμῳ οἱ βίοι τῶν Ἡρῴων τῆς Ἑλλάδος, Συνερανισθεῖσα ἐκ διαφόρων συγγραφέων. Ὑπὸ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΙΕΡ. ΠΥΡΡΟΥ ΘΕΤΤΑΛΟΥ. Δαπάνη τοῦ Εὐγενεστάτου Κυρίου Μανουὴλ Μαλέα τοῦ Εὐπατριδοῦς Χίου. Χάριν τῶν Κοινῶν σχολείων τῆς Ἑλ λάδος
ΕΝ ΒΙΕΝΝΗ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΙΑΣ. ἐκ τῆς Τυπογραφίας Ἴῳ. Βάρθ. Σβεκίου Πρῴην Βενδότου 1813
Εργοστάσιο κατασκευής χάρτου. Χαλκογραφία, Παρίση 1767.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΦΙΛΟΓΕΝΕΣΤΑΤΕ ΚΥΡΙΕ ΜΑΝΟΥΗΛ Μαλέα Χαῖρε! Ἰδού, φίλε μου, κατὰ τὴν ζήτησίν σου λαμβάνει τέλος ἡ παροῦσα XΕIΡΑΓΩΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ, καὶ ἐκδίδεται τὸ δεύτερον δἰ ἐξόδων σου, διὰ νὰ διανέμηται δωρεὰν εἰς τοὺς φιλομαθεῖς της πατρίδος σου καὶ τῆς λοιπῆς Ἑλλάδος νέους. Ἡ κοινὴ Πατρὶς θέλει σὲ ὁμολογὴσειν ἀπείρους τὰς χὰριτας διὰ τὴν προθυμίαν, τὴν ὁποίαν ἐδειξας καὶ δεικνύεις πρὸς τὴν βελτίωσιν αὐτῆς Εἴθε δὲ νὰ μιμηθῶσι καὶ ἄλλοι ὁμογενεῖς τὸν τοιοῦτον ὑπὲρ τῆς Πατρίδος ἠμῶν ζῆλον σου!
5
Σὲ εὔχομαι ὑγείαν μὲ ὅλα τὰ καταθύμια. Ὁ σὸς Εἰληκρινὴς φίλος Διονύσιος Πυρρὸς ὁ Θετταλὸς
6
Πρὸς τοὺς ἐντευξομένους Διδασκάλους τῶν ἀρχαρίων παίδων Ἡ μέθοδος, τὴν ὁποία μεταχειρίζεσθε, διδάσκοντες τοὺς παίδας τὰ κοινὰ γράμματα εἰς τὴν Ο’κτώηχον καὶ Ψαλτήριον κτ., εἶναι ἡ αἰτία, διὰ τὴν ὁποίαν καὶ οἱ παῖδες διδασκόμενοι, προχωροῦσι βραδύτατα εἰς τὴν σπουδήν, καὶ σεῖς διδάσκοντες, ἀπαυδίζετε ἀπὸ τοὺς πολλοὺς κόπους· καὶ ὁ λόγος εἶναι προφανής· διότι ἀρχίζοντες οἱ παῖδες, νὰ ἀναγινώσκωσιν εἰς βιβλίον γεγραμμένον, ὄχι εἰς τὴν ὁμιλουμένην μας διάλεκτον, ἀλλὰ εἰς ὕφος ἑλληνικόν, και μὴ καταλαμβάνοντες παντελῶς τὰ ἀναγινωσκόμενα, κυριεύονται ἀπὸ μεγαλωτάτην ἀηδείαν, καὶ δυσαρέσκειαν, καὶ ἑπομένως ἀμελούσιν ἐξολόκληρου, χάνοντες εἰς μάτην τὸν πολύτιμον καιρόν των, τὸν ὁποῖον ἠθελον ἐξοδεύσειν εἰς ἀπόκτησιν καμμιᾶς ἄλλης ἐπιστήμης. Εὐχῆς ἔργον εἶναι λοιτὸν τὸ νὰ ἀρχίσωσι νὰ
7
ἀναγινώσκωσιν οἱ παῖδες εἰς βιβλίον γεγραμμένον εἰς τὴν καθομιλουμένην μας διάλεκτον. Δἰ αὐτὸ τοῦτο, διὰ νὰ ἐλαφρώσω καὶ σᾶς ἀπὸ τοὺς πολλοὺς κόπους, καὶ διὰ νὰ ὠφελήσω τοὺς παῖδας τὸ κατὰ δύναμιν, ἔγραψα τὴν παροῦσα βίβλον εἰς τὴν καθομιλουμένην μας διάλεκτον συνερανισάμενος τὰ πλείονα ἀπὸ διαφόρων συγγραφέων Ἰταλῶν. Δέχθητέ την λοιπόν, φιλοφρόνως, διδάσκοντες τοὺς νέους δἰ αὐτῆς, ἀπὸ τὴν ὁποίαν, ὄχι μόνον θέλουσι μαθεῖν νὰ ἀναγιγνώσκωσιν, ἀλλὰ καὶ νὰ στολίσωσι τὰ ἤθη τῶν· διότι αὐτὴ περιέχει πρῶτον· ὅλα τὰ φυρικὰ χρέη καὶ δικαιώματα, τὰ ὁποῖα χρεωστεῖ πᾶς ἕνας πρὸς ἑαυτόν, καὶ πρὸς τὸν πλησίον του· δεύτερον· σύντομον χρηστοήθειαν διδάσκουσαν, πὼς νὰ ζήση τὶς εἰς τὴν κοινωνίαν τῶν ἀνθρώπων· τρίτον· μύθους ἠθικοὺς καὶ τέταρτον· διαλόγους τινὰς πρὸς γνῶσιν τῆς φιλοσοφίας.
8
Τὴν βίβλον ταύτην ἐξέδωκα τὸ πρῶτον εἰς τὴν Βενετίαν· ἀλλὰ διὰ τὴν ἐκεῖθεν ἀπουσίαν μου ἀφηρέθησαν πολλὰ· νῦν δὲ διὰ ζητήσεως καὶ δαπάνης τοῦ φιλογενεστάτου κυρίου Μανουηλ Μαλέα τοῦ εὐπατριδους ἐκδίδω αὐτὴν τὸ δεύτερον, διορθώσας καὶ ἀναπληρώσας τὰ ἐλλείποντα, καὶ προσθέσας ἐν τέλει Βιογραφίαν σύντομον. Διονύσιος Ἱερ. Πύρρος ὁ Θετταλός.
9
10
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ * Γιατρός, κληρικός και δάσκαλος, ο Διονύσιος Πύρρος ανέπτυξε ευρεία συγγραφική δραστηριότητα με κείμενα ποικίλου περιεχομένου. Παρακολούθησε μαθήματα σε σχολές του ελλαδικού χώρου αλλά και την Ευρώπη και αναγνωρίστηκε με τον τίτλο του «ιατροφιλοσόφου», ενώ τιμήθηκε και με το αξίωμα του «αρχιμανδρίτη του οικουμενικού θρόνου». Ακόμη, υπήρξε -μεταξύ άλλων- ο ιδρυτής επιστημονικού σχολείου και χαρτοποιείων στον ελλαδικό χώρο συμμετέχοντας παράλληλα ως ιδρυτικό στέλεχος σε επιστημονικές εταιρίες, που λειτούργησαν μετεπαναστατικά. Γεννήθηκε στην Καστανιά Τρικάλων το 1774 –ή σύμφωνα με άλλες πηγές το 1777- και έμεινε ορφανός από πατέρα σε ηλικία πέντε ετών. Στην οικογενειακή του κατάσταση αναφέρεται η ύπαρξη ενός ακόμη αδελφού, του ιερομονάχου Ιωακείμ. Είναι γνωστός ως Διονύσιος Πύρρος «ο Θετταλός», ενώ το αρχικό του επίθετο ήταν Πούρος ή Μπούρος. [Σάθας, 1868: 709 και ΕΕΕ, 1988: 397] Έμαθε τα πρώτα γράμματα στη γενέτειρά του και κατόπιν χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος στη μονή Μεταμορφώσεως στα Μετέωρα από τον Αμβρόσιο τον πρώην Τρίκκης. Στη συνέχεια μετέβη στα Τρίκαλα για να διδαχθεί την ελληνική γραμματική από τον Κοζανίτη Στάμκο και μετά από σύντομο διάστημα βρέθηκε στον Τύρναβο, όπου άκουσε τις παραδόσεις του Ιωάννη Πέζαρου. Θα ακολουθήσει περιοδεία του στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, το Άγιο Όρος, τη Λήμνο, την Τένεδο και τη Θράκη με τελικό προορισμό του την Κωνσταντινούπολη. Εκεί εργάστηκε αρχικά ως οικοδιδάσκαλος και έπειτα από κάποιο διάστημα ως γραμματέας του μητροπολίτη Χαλκηδόνος Ιερεμία. Κατά την παραμονή του στην Πόλη χειροτονείται ιερέας από τον μητροπολίτη Δέρκων
11
Γρηγόριο και εν συνεχεία αναχωρεί με τον αδελφό του Ιωακείμ για τα Ιεροσόλυμα, όπου πρόκειται να επισκεφτεί τους Αγίους Τόπους. [Σάθας, 1868: 710] Από το 1803 έως και το 1805 βρίσκεται στις Κυδωνιές και παρακολουθεί μαθήματα στην τοπική σχολή, που φημιζόταν εκείνη την περίοδο ως κέντρο ελληνικής παιδείας [Aραβαντινός, 1960: 174]. Όπως ο ίδιος αναφέρει, διδάχθηκε εκεί μαθηματικά, φυσική και φιλοσοφία από το Βενιαμίν το Λέσβιο καθώς και αρχαίους Έλληνες συγγραφείς μαζί με κάποια άλλα μαθήματα από τον Γρηγόριο. Επόμενος σταθμός του η Χίος, όπου συμπλήρωσε την εκπαίδευσή του με παραδόσεις ρητορικής, θεολογίας και αστρονομίας από τον Ιωάννη Τσελέπη. Θα επιστρέψει στην Μικρά Ασία για να διδάξει έπειτα από αίτημα των Σμυρναίων να σταλεί από τη Χίο ιερομόναχος διδάσκαλος. Παραμένει στη θέση αυτή για σύντομο διάστημα και κατόπιν αναχωρεί για την Ιταλία εφοδιασμένος με επιστολές προυχόντων της Χίου (πρόκειται για τους Ράλληδες και τους Ροδοκανάκηδες ) προς τους εμπόρους του Λιβόρνο. [ΕΕΕ, 1988: 397και 398] Φθάνει στην πατρίδα του και από εκεί φεύγει για την Νεάπολη διαμέσου Κέρκυρας. Μετά από ολιγοήμερη παραμονή στην πόλη συνεχίζει το ταξίδι του προς την Τοσκάνη, όπου αποδέχεται πρόταση των Ορθοδόξων του Λιβόρνο να ασκήσει καθήκοντα εφημέριου στην τοπική εκκλησία για τους επόμενους οκτώ μήνες [ΜΜΕ, 1926: 946]. Στη συνέχεια θα επισκεφθεί την Πίζα, τη Φλωρεντία, τη Μπολώνια και το Μιλάνο, στο αστεροσκοπείο του οποίου παρακολούθησε μαθήματα πρακτικών μαθηματικών και αστρονομίας. Από εκεί μεταβαίνει στην Παβία και εγγράφεται στο πανεπιστήμιο της πόλης το 1807. Σπουδάζει ιατρική και φιλοσοφία και λαμβάνει το διδακτορικό του δίπλωμα στις 14 Απριλίου 1813 για να βρεθεί κατόπιν ως ακροατής των διαλέξεων στις ακαδη-
12
μίες του Μιλάνο και της Πάδοβας. Θα ολοκληρώσει την περιοδεία του στην Ευρώπη για την συμπλήρωση της εγκυκλοπαιδικής του μόρφωσης με την επίσκεψή του στο πανεπιστήμιο της Βιέννης, όπου θα φτάσει διαμέσου Βενετίας και Τεργέστης. Διαμένει στην αυστριακή πρωτεύουσα για σύντομο διάστημα και έπειτα αναχωρεί για το Μιλάνο με σκοπό να επιστρέψει στον ελλαδικό χώρο και να ασκήσει στη Χίο το επάγγελμα του γιατρού. [Σάθας, 1868: 710] Από την Ιταλία θα μεταβεί στη Ζάκυνθο για να καταλήξει στην Πάτρα, όπου κατά την σύντομη παραμονή του εκεί συναντήθηκε με τον Χαρίλαο Τρικούπη. Επόμενος σταθμός του η Αθήνα, όπου μεταβαίνει για λόγους περιέργειας, όπως αναφέρει ο ίδιος, Θα παρατείνει τελικά την επίσκεψή του στην πόλη μετά από παρότρυνση του αρχιερέα Γρηγορίου και του ηγουμένου της μονής Αγίων Ασωμάτων Πετράκη [ΕΕΕ, 1988: 398]. Ο τελευταίος τον έπεισε να μείνει και να διδάξει ιατρική, φυσικές επιστήμες, μαθηματικά και φιλοσοφία. Διαμένει στην Αθήνα από το 1813 έως το 1815, περίοδο κατά την οποία ιδρύει το πρώτο επιστημονικό σχολείο (από εκεί αποφοίτησαν οι πρώτοι γιατροί της μετέπειτα ελληνικής πρωτεύουσας), ένα βοτανικό κήπο με 300 είδη φυτών και ένα ορυκτολογικό μουσείο στο σπίτι του Δημήτρη Καλλιφρονά. Έπειτα από παράκληση του πασά της Ευβοίας Οσμάν, θα αναχωρήσει κατόπιν για την Εύβοια προκειμένου να του προσφέρει τις ιατρικές του υπηρεσίες και θα μείνει μαζί του για τους επόμενους οκτώ μήνες. Στο μεταξύ, όμως, έχει διαλυθεί η επιστημονική σχολή στην Αθήνα και ο Δ. Πύρρος αποφασίζει να περιοδεύσει στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο για ένα διάστημα είκοσι μηνών περίπου. Ανάμεσα στις περιοχές που επισκέφθηκε ήταν τα νησιά του Σαρωνικού, η Σύρος, η Πελοπόννησος και η Στερεά με τελικό προορισμό την Κωνσταντινού-
13
πολη, όπου έφτασε το 1818. Νωρίτερα είχε προσκληθεί από την ‘Φιλόμουσο Εταιρεία’ (1817) ως δάσκαλος της ιατρικής και των επιστημών στο νεοσύστατο ‘Γυμνάσιο των Αθηνών’ [Βρετός, 1857: 324]. Κατά την παραμονή του στην Πόλη ήρθε σε επαφή με τον αρχίατρο του σουλτάνου, Μουσταφά Πεχξέτ Εφένδην, ο οποίος τον εφοδίασε με την απαιτούμενη ιατρική άδεια και τον συνέστησε σε πολλούς άλλους προύχοντες. Εξασκεί το επάγγελμά του εκεί για τα επόμενα δύο χρόνια και στις 20 Φεβρουαρίου 1820 ο πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ τον τιμά με το αξίωμα του ²αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού Θρόνου² αναθέτοντάς του παράλληλα να εκφωνεί λόγους στις εκκλησίες. [ΕΕΕ, 1988: 397και 398] Μετά την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης βρίσκεται στο Άγιο Όρος και προσπαθεί να κατασκευάσει πυρίτιδα σύμφωνα με την Φαρμακοποιία του, αλλά αποτυγχάνει λόγω έλλειψης των απαραίτητων υλικών. Ο Σάθας αναφέρει την παραμονή του στην Αθήνα κατά την ίδια περίοδο [Σάθας, 1868: 711]. Εν συνεχεία λαμβάνει την εντολή από την κοινότητα του Αγίου Όρους να περιοδεύσει σε διάφορες περιοχές της επαναστατημένης χώρας προς ενίσχυση των ομογενών του. Στάλθηκε, λοιπόν, αρχικά στην Σκόπελο και την Ύδρα για να βοηθήσει τις απειλούμενες από τους Τούρκους μονές και στη συνέχεια πήγε στην Πελοπόννησο. Στην Τρίπολη συνέβαλε στη διάσωση των τραυματιών του Αγώνα και την καταπολέμηση της επιδημίας πανούκλας που είχε πλήξει την πόλη, ενώ εκφωνούσε και κηρύγματα σε εκκλησίες για να ενθαρρύνει τους κατοίκους. Με την εισβολή του Ιμπραήμ στη Λακωνία τον συναντούμε στο Μυστρά, όπου είχε ιδρύσει στα 1827 το πρώτο χαρτοποιείο σε ελληνικό χώρο και το οποίο αναγκάστηκε σύντομα να εγκαταλείψει και να καταφύγει διαμέσου Κυθήρων στο Ναύπλιο. Ένα δεύτερο εργαστήριο παρασκευής χαρτιού, που είχε συστήσει τον ίδιο χρόνο μαζί
14
με τον οπλαρχηγό Νικηταρά κοντά στο Άργος, οδηγήθηκε στην χρεοκοπία όταν δεν χρηματοδοτήθηκε από τον Ιω. Καποδίστρια λόγω έλλειψης των απαιτούμενων οικονομικών πόρων. [Σάθας, 1868: 711] Με την έλευση του Όθωνα θα βρεθεί στην Αθήνα, όπου τα τελευταία χρόνια της ζωής του εξασκεί με επιτυχία το επάγγελμα του γιατρού. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρώτος πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, αλλά δεν επεδίωξε να εκλεγεί καθηγητής στη νεοσύστατη Ιατρική Σχολή (1837) του Οθωναίου Πανεπιστημίου. Ακόμη, ήταν ένα από τα πρώτα μέλη της Αρχαιολογικής Εταιρείας, που ιδρύθηκε επίσης το 1837. Θα πεθάνει στην Αθήνα στις 12 Φεβρουαρίου 1853. [ΕΕΕ, 1988: 398] Ο Δ. Πύρρος υπήρξε πολυγραφότατος σε συγγράμματα ποικίλου περιεχομένου, όπως γεωγραφικά, παιδαγωγικά, γεωλογικά, ιστορικά, εκκλησιαστικά, μαθηματικά, αστρονομικά καθώς και ιατρικά. Μεταξύ αυτών αναφέρουμε ενδεικτικά την Γεωγραφία Μεθοδική Απάσης Οικουμένης, που αποτελεί εράνισμα από παλαιούς και νεότερους συγγραφείς, καθώς και το Χειραγωγία των Παίδων με δύο επανεκδόσεις [Βρετός, 1857: 156 και 170]. Εξέδωσε, ακόμη, μια Γραμματική, μια Αριθμητική και μια Πρακτική Αστρονομία, ενώ κυκλοφόρησε σε πολλές ανατυπώσεις το έργο του Περιγραφή της εν Τήνω ευρεθείσης αγίας και θαυματουργού εικόνας... Ανέκδοτα παρέμειναν το κείμενο της Ορυκτολογίας του Βερνέρου, η Διατριβή περί της αρχαίας ελληνική μουσικής, η Περιήγησις της Ελλάδος και πόλεμοι αυτής αρχαίοι και νεώτεροι κ.α. Η ιατροφαρμακευτικού χαρακτήρα εργογραφία του περιλαμβάνει –συν τοις άλλοις- τα βιβλία: Φαρμακοποία, Εγκόλπιον των ιατρών και Βοτανική Πρακτική.
15
Στο τελευταίο περιέχονται και 200 εικόνες βοτάνων, που ζωγράφισε ο ίδιος ο Δ. Πύρρος. Το όνομά του συνδέθηκε με την εισαγωγή στην φαρμακολογία πολλών νέων ουσιών για τη θεραπεία διαφόρων νοσημάτων. Μερικές από αυτές είναι το κινίνο για την ελονοσία, η δακτυλίδα η πορφυρά για τις καρδιοπάθειες, η ευθάλεια η άτροπος για την επιληψία κ.α. Ασχολήθηκε, ακόμη, με την μελέτη και περιγραφή ασθενειών όπως ο τύφος, η πανούκλα, η παγκρεατίτιδα κτλ., ενώ ερμήνευσε και την περίπτωση της εξωμητρίου κυήσεως συστήνοντας ως τρόπο αντιμετώπισής της την καισαρική τομή. Τέλος, ήταν ο πρώτος Έλληνας γιατρός που εφάρμοσε την τεχνητή αναπνοή όταν υπήρχε κίνδυνος πνιγμού, καθώς και την παρακέντηση περικαρδίου σε υγρή περικαρδίτιδα υπογραμμίζοντας την επικινδυνότητα αυτής της μεθόδου. [ΕΕΕ, 1988: 398] Όσον αφορά τις αντιλήψεις του για την ψυχική υγεία, ο Δ. Πύρρος αντιμετώπισε το θέμα από την σκοπιά του θεολόγου και ιατροφιλοσόφου. Ο ίδιος έκανε λόγο για μια άυλη και αμετάβλητη ψυχή, την οποία ένωσε ο Θεός με το φθαρτό σώμα διακρίνοντάς την από την αρχή της ζωής, που ενυπάρχει στα υπόλοιπα ζώα. [ΕΕΕ, 1988: 398]
16
Εργογραφία 1. Εκκλησιαστικόν Παραλληλοκύκλιον, Λιβόρνο, 1806 2. Χειραγωγία των Παίδων, ήτοι πραγματεία περί χρεών του ανθρώπου, Βενετία, 1810 3. Άτλας, ήτοι νέα Γεωγραφική Χάρτα, Μεδιόλανα, 1814 4. Γεωγραφία Μεθοδική απάσης της Οικουμένης, Βενετία, 1818 5. Φαρμακοποιΐα, γενική εκ των πλέον νεωτέρων σοφών χυμικών και φαρμακοποιών, Κωνσταντινούπολη, 1818 6. Σαπιλερέ Φαζιλέτ Κουλαουζού, Ασιτανετέ, 1819 7. Η προς Θεόν Ομολογία Πίστεως και το απάνθισμα του Ψαλτηρίου προς καθημερινήν χρήσιν και προσευχήν εκάστου Χριστιανού, Βενετία, 1827 8. Γραμματική Διονυσιάς, Ναύπλιο, 1827 9. Αριθμητική, Ναύπλιο, 1828 10. Χυμική των τεχνών, Ναύπλιο, 1828 11. Εγκόλπιον των ιατρών, ήτοι πρακτική ιατρική, Ναύπλιο, 1831 12. Τριών ειδών Υδρόγειοι Σφαίραι, Αθήνα, 1835 13. Πρακτική Αστρονομία, Αθήνα, 1836 14. Επιστολή προς τον ευγενέστατον άρχοντα των Θεσσαλών κύριον Αθανάσιον Παπα-Πολημέρου, Αθήνα, 1837 15. Βοτανική πρακτική προσαρμοσμένη εις την ιατρικήν και οικονομίαν, Αθήνα, 1838 16. Η ζωή του Ιησού Χριστού, Αθήνα, 1843 17. Άτλας νεώτερος περιέχων γενικώς τε και μερικώς όλας τας βασιλείας του παλαιού και νέου κόσμου εις είκοσι τέσσαρας γεωγραφικούς πίνακες, Αθήνα, 1845
17
18. Βίος, πράξεις και κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αθήνα, 1846 19. Ιερά Ιστορία και Βίοι των τριών βασιλέων Σούλ, Δαβίδ και Σολομώντος, συγκροτηθείσα κατ’ επιτομήν εκ της όλης ιεράς ιστορίας των εβδομήκοντα, Αθήνα, 1847 20. Βίοι των δώδεκα στρατηγών και διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αθήνα, 1848 21. Περιήγησις ιστορική και βιογραφία Διονυσίου Πύρρου του Θετταλού, Αθήνα, 1848 22. Περιγραφή της εν Τήνω ευρεθείσης αγίας και θαυματουργού εικόνος της κυρίας ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας και των θαυμάτων αυτής, Αθήνα, 1849 23. Φαρμακοποΐα γενική πλουσιωτάτη και εντελεστάτη του σοφού Αντωνίου Καμπανά, διδασκάλου της εν Ιταλία Φερράρας, Αθήνα, 1850 24. Πανθέκτη ιερά εκκλησιαστική, Αθήνα, 1852 25. Ορυκτολογία του Βερνέρου, (ανέκδοτο) 26. Διατριβή περί της αρχαίας ελληνικής μουσικής, (ανέκδοτο) 27. Περιγραφή της νήσου Κέω, (ανέκδοτο) 28. Περιήγησις της Ελλάδος και πόλεμοι αυτής αρχαίοι και νεώτεροι, (ανέκδοτο Ε. ΑΜΥΓΔΑΛΑΚΗ Α. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ
*ΠΗΓΗ: ht t p : / / w w w. lib. u o a . g r / k atoptron / loadUserPersonBiography.do?personId=62
18
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
• Χειραγωγία των παιδων • Διονυσίου ιερ. πυρρου θετταλου •ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΘΛ.Ε.ΠΟΛΙ.Σ. • ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 5ΑΝΔΡΟΝ • ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ • ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 2019 • ΠΑΡΕΧΕΤΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΔΩΡΕΑΝ Αριθμός έκδοσης 14
ISBN: 978-618-5323-13-4