ATMosfeer editie 13 - januari 2014

ATMOSFEER nr. 13 - januari 2014

Brandweer

Een kwestie van oefenen

Comirec

No waste to waste

Havenschap Moerdijk Natuurmanagementplan

Van de redactie Het woord "duurzaam" is haast niet meer weg te denken uit de huidige maatschappij. Te pas en te onpas wordt het gebruikt. Wat betekent dit begrip nu precies?

Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.

(VN-commissie Brundtland uit 1987)

In een adem met duurzaamheid wordt vaak "maatschappelijk verantwoord ondernemen" genoemd. Wat wordt daar dan precies mee bedoeld?

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo), is een vorm van ondernemen gericht op economische prestaties (profit), met respect voor de sociale kant (people), binnen de ecologische randvoorwaarden (planet): de zogenaamde triple-P-benadering.

(Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO))

Duurzaamheid is dus maar een onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Alle aspecten van maatschappelijk verantwoord ondernemen passeren in deze ATMosfeer de revue. ATM is zeker niet de enige die hier bewust mee bezig is.

Zowel buurman Comirec als VLK in Noordwijk hebben hun bedrijven gefundeerd op afvalscheiding wat leidt tot materiaal terugwinning en recycling. Het zorgt voor werkgelegenheid, winst en materiaalhergebruik. Aan alle drie de "p's" wordt invulling gegeven.

Marjolein Zegers stort zich geheel op hergebruik van oude (afval) materialen en maakt er weer mooie verrassende

INHOUD 2 3 4 8 10 12

COLOFON

Namens de redactie, Arno Nijssen

14 16 18 20 22 23

Van de redactie Van de directie Brandweer No waste to waste Natuurmanagementplan VLK groep

Eindredactie: Jacques de Jong Arno Nijssen Piet Rolloos Sanne Wagemakers

dingen van. Zeg maar gerust Kunst.

Aan de "p" van planet wordt, met het streven om industrie en natuur naast elkaar te kunnen laten bestaan, door het Havenschap invulling gegeven. Zij neemt het voortouw om een natuurmanagementplan voor het industrieterrein op te stellen. Ook in deze ATMosfeer brengen we kort ons eigen duurzaamheidverslag onder de aandacht. Dat wellicht de naam "mvo-verslag" beter op zijn plaats was, bewijst het artikel van ons nieuw redactielid Sanne. Zij heeft eens op een rijtje gezet wat ATM allemaal doet voor haar directe omgeving (people).

Veiligheid is sinds 5 januari 2011 in heel Nederland, maar zeker in de regio Moerdijk, een onderwerp dat bovenaan de bestuurlijke agenda staat. Ook bij ATM heeft dit onderwerp hoge prioriteit. De vrijwillige keuze om onder het veiligheidsregime van het pBRZO te vallen is hier een uiting van. De bedrijfsbrandweer is de spil waar het in het geval van calamiteiten om draait; vandaar extra aandacht voor dit onderwerp in deze editie.

Het technische artikel in dit nummer, overigens met gevoel voor historie, geeft inzicht in de prijsberekening van de zuivering van verontreinigd afvalwater. Deze openheid kan geschaard worden onder het kopje "people".

Als laatste mvo-onderwerp wordt in dit nummer het overstappen van papieren naar digitale facturen genoemd.

U weet inmiddels zelf wel aan welke "p's" hiermee invulling wordt gegeven. Veel leesplezier.

Interviews: Michel van Straten AdriĂŤnne Nijssen Vormgeving: www.artfullmedia.nl

2 ATMOSFEER januari 2014

Vuillast Duurzaamheidsverslag Betrokken bij de omgeving Recycling-art E-facturering Nieuwsflits

ATMosfeer is een uitgave van: ATM Afvalstoffen Terminal Moerdijk B.V. Tel: 0168-389225 Fax: 0168-389270 E-mail: info@atmmoerdijk.nl

Van de directie ATM ontwikkelt zich op alle fronten door. Het boekjaar 2013/2014 ligt voor driekwart achter ons en we presteren iets boven budget. Zeker in deze tijden een resultaat om gezamenlijk trots op te zijn.

Onze aandeelhouder Shanks stimuleert ons hier verder in door een aanzienlijk gedeelte van haar totale investeringsbudget aan ATM beschikbaar te stellen. Eerder waren er al toezeggingen voor een nieuwe vatenloods, een nieuwe tankput, een ontgassingsinstallatie voor de scheepvaart en modificaties aan het steiger.

Inmiddels is daar nog een grote toezegging bijgekomen. Tijdens de grote onderhoudstop in het eerste kwartaal van 2014 zal een nieuw ESP (elektrostatisch filter) worden geplaatst met een drie maal grotere capaciteit dan de huidige. De investering zal geheel ten goede komen aan het eenvoudiger voldoen aan de telkens strenger wordende emissie-eisen.

"Tijdens de grote onderhoudstop in het eerste kwartaal van 2014 zal een nieuw ESP (elektrostatisch filter) worden geplaatst met een drie maal grotere

capaciteit

dan

de

huidige."

In de achterliggende periode is de bouw van de nieuwe opslagloods voor verontreinigde grond volledig afgerond en in kleine kring feestelijk geopend. Inmiddels is aan de waterkant een grote warmwatertank geplaatst die ons servicelevel aan de scheepvaart nog verder zal verhogen. Beide projecten hebben een aanzienlijke invloed op onze veranderende skyline.

keerplaats.

Een welkome uitbreiding van de parkeercapaciteit.

Ons eerste duurzaamheidsverslag is inmiddels ook verschenen en onder diverse stakeholders verspreid. In deze editie van de ATMosfeer hiervoor aandacht. De reacties die we tot nu toe mochten ontvangen, zijn zeer positief en motiverend voor de volgende uitgave.

In het bestuurlijk overleg over het e-noseproject op het industrieterrein Moerdijk heeft ATM haar medewerking voor het tweede jaar toegezegd. Wij verwachten van dit project veel op het gebied van snelle en objectieve geurklachtenafhandeling.

Onder het mom van groei zou de zogenaamde scope uitbreiding van ons milieumanagementsysteemcertificaat (NEN-EN- ISO 14001) ook genoemd kunnen worden. Gold het certificaat tot voor kort enkel voor onze vestiging in Moerdijk, sinds november 2013 zijn ook onze verkoopkantoren in België en Duitsland gecertificeert.

Verder blijven we onze deuren openstellen voor een ieder die geïnteresseerd is in ons bedrijf. We gaan er tegenwoordig ook zelfs actief "de boer mee op". Zo zijn er op scholen in de omgeving gastcolleges gegeven waar onze rol in de maatschappij is uitgelegd. Mocht u geïnteresseerd zijn in een bezoek aan ons bedrijf, maak dan even afspraak via: sanne.wagemakers@atmmoerdijk.nl.

Tot slot maak ik graag van de gelegenheid gebruik om u het allerbeste te wensen voor 2014!

Jonny Kappen

Niet alleen in de hoogte maar ook qua oppervlakte zijn we een beetje gegroeid. In goed overleg met provincie Noord-Brabant en het Havenschap Moerdijk hebben we, vooruitlopend op de grondwatersanering, het voormalige Wärtsilä terrein in gebruik genomen als par-

3

Hope for the best, prepare for the worst ATM neemt proactieve en preventieve veiligheidsmaatregelen om bedrijfsrisico's te beheersen, maar heeft onder andere een eigen bedrijfsbrandweer wanneer de veiligheid onverwachts toch verstoord wordt. Onze 60 gemotiveerde brandweerlieden van de bedrijfsbrandweer zijn er om mensen te beschermen, de gevolgen van een mogelijke calamiteit te bestrijden en te beheersen en om schade aan milieu en procesinstallatie te beperken. Hopelijk is de bedrijfsbrandweer van ATM niet te vaak nodig, maar zoals president Obama ooit zei: 'We all hope for the best, but we have to be prepared for the worst'.

Door: Sanne Wagemakers Al ruim 23 jaar werkt Teus Brand, manager Veiligheid, bij ATM: voorheen bij de Electro Technische Dienst en de laatste jaren als hoofd van deze afdeling. "Door mijn werkervaring bij de ETD weet ik exact hoe onze fabrieken werken en die kennis is cruciaal voor mijn huidige functie. Ik ben verantwoordelijk voor zowel de interne als de externe veiligheid.

Als afdeling kunnen wij enkel een gestructureerde veiligheidscultuur waarborgen wanneer de bedrijfsprocessen van ATM inzichtelijk zijn. Er is vanuit de hele organisatie draagvlak nodig voor de maatregelen die wij als afdeling Veiligheid 'voorschrijven'.

Gezamenlijk streven we naar een hoog veiligheidsbewustzijn op ons terrein."

Het vakgebied Veiligheid valt, samen met het vakgebied Milieu, onder de afdeling Compliance. Deze disciplines overlappen elkaar en zorgen ervoor dat ATM in compliance is ĂŠn blijft.

"ATM is het buurbedrijf van het afgebrande ChemiePack en onder andere hierdoor wordt er door de overheid nog meer gefocust op het naleven van wet- en regelgeving. Vooral de aantoonbaarheid van een veilig bedrijf is belangrijker geworden."

De afdeling Veiligheid is groeiende. In de toekomst wordt ATM vrijwillig een BRZO-bedrijf (Besluit Risico's Zware Ongevallen) met PBZO-plicht (Preventie Beleid Zware Ongevallen, een lichtere categorie) waardoor de veiligheid nog meer prioriteit krijgt.

No time to waste ATM heeft een eigen bedrijfsbrandweer om de eer-

4 ATMOSFEER januari 2014

Teus Brand

ste brandbestrijding op zich te kunnen nemen en de aanrijtijden van de overheidsbrandweer te overbruggen. Tevens is de bedrijfsbrandweer uitgerust met een schuimblusvoertuig. "Met de komst van de nieuwe brandweerkazerne op het industrieterrein kunnen we onze eigen brandweerzorg gedeeltelijk uit handen geven. Zij staan namelijk 24 uur per dag, 7 dagen in de week, 365 dagen per jaar met 6 brandweerlieden goed uitgerust paraat en kunnen in 6 minuten ter plaatse zijn. Ondanks dat we (nog) geen BRZO-bedrijf zijn, betalen we nu al vrijwillig een BRZO-tarief aan de kazerne."

Vooruitlopend hierop overweegt ATM een eigen crashtender aan te schaffen, ondanks dat de nieuwe kazerne deze ook heeft. "Wanneer er brand is, telt elke minuut en dan is 6 minuten best lang. Met een crashtender kunnen we zelf snel veel schuim op een (beginnende) brand zetten en mogelijke uitbreiding voorkomen. Een goed uitgeruste bedrijfsbrandweer kan wel degelijk het verschil maken‌"

Bedrijfsbrandweerplichtig Of ATM nu wel of niet een BRZO-bedrijf wordt, een aanwijzing tot een bedrijfsbrandweer krijgt ze. Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant is bevoegd om een bedrijf als 'bedrijfsbrandweerplichtig' aan te wijzen wanneer deze in het geval van een brand of ongeval een potentieel risico vormt voor de openbare veiligheid. "We hebben alle mogelijke noodscenario's die zich bij ATM voor kunnen doen uitgewerkt.

Het noodscenario met het grootste effect is maatgevend voor de inrichting van onze bedrijfsbrandweer. Deze brandweerzorg kan gedeeltelijk worden uitbesteed aan de overheidsbrandweer, maar wanneer er bijvoorbeeld meer dan 6 brandweerlieden nodig zijn om het grootste scenario te bestrijden, moeten we dit zelf aanvullen." Daarnaast kunnen bepaalde scenario's opgevangen worden door de inzet van stationaire middelen zoals schuimblusinstallaties in de tankputten en in de pompkamers van onze vrachtwagenlosplaatsen. "Overal in de fabriek hangen camera's en met één druk op de knop kun-

nen we snel delen van de fabriek voorzien van een schuimlaag."

Crisiscommunicatie De bedrijfsbrandweer is gericht op het bestrijden en beheersen van calamiteiten, maar deze moet natuurlijk ook snel ter plaatse kunnen zijn? "We zijn bezig met de implementatie van een eigen alarmeringysteem. We willen een eigen systeem waarmee we onze bedrijfsbrandweer en andere belanghebbenden, afhankelijk van de betreffende noodscenario's, snel op kunnen roepen en overige betrokkenen snel feitelijk kunnen informeren. Dit systeem stelt ons in staat om tijdens bedrijfscalamiteiten op een consistente manier crisisinformatie uit te zenden.

We streven ernaar om het alarmeringssysteem aan te laten sluiten op het veiligheidsalerteringsysteem Moerdijk, wat momenteel uitgerold wordt over heel het industrieterrein."

Ontruimingsoefening kantoor Op donderdag 24 oktober heeft bij ATM een ontruimingsoefening plaatsgevonden met als noodscenario een keukenbrand in het kantoor. Het kantoor is allereerst vol gezet met rook, vervolgens is het ontruimingsalarm afgegaan waarna de eigen bedrijfsbrandweer succesvol is uitgerukt.

Binnen 4 minuten was al het personeel geëvacueerd.

Het doel van de oefening was om te observeren hoe er wordt gereageerd op het ontruimingsalarm. Over het algemeen is de ontruimingsoefening goed en snel verlopen, maar zijn er nog wel een aantal aandachtspunten. Daar is het immers een oefening voor…

5

februari 1990 was er een tankbrand, waar zijn jarenlange ervaring bij de vrijwillige brandweer van Prinsenbeek goed van pas kwam. "ATM had toen ook al een bedrijfsbrandweer en al snel werd ik de bevelvoerder. Eigenlijk heb ik van mijn toenmalige hobby als vrijwillige brandweerman mijn werk gemaakt!"

Cees Mulders

Cees Mulders is veiligheidscoรถrdinator bij ATM en tevens bevelvoerder van de bedrijfsbrandweer. Tijdens bedrijfscalamiteiten voert hij het bevel, maar buiten de dagdienst doet de wachtchef van de dienende ploeg dit. "Onze bedrijfsbrandweer bestaat uit 60 lieden die gedeeltelijk in de dagdienst en gedeeltelijk in de ploegendienst werken. Per ploeg zijn er minimaal 4 brandweerlieden aanwezig en zij bedienen ook de stationaire middelen zoals de sprinkler- en schuimblusinstallaties. Onze jongens kennen de bedrijfsprocessen en de stoffen waarmee we hier op het terrein werken."

In januari 1990 is Cees bij ATM komen werken en in

Oefenen, oefenen, oefenen Wekelijks traint de bedrijfsbrandweer op het ATMterrein en Cees coรถrdineert dit. "Deze trainingen zijn gebaseerd op de mogelijke noodscenario's die zich bij ATM voor kunnen doen. Alle noodscenario's worden dan ook geoefend door alle brandweerlieden. Volgend jaar willen we bij deze oefeningen ook onze bedrijfs-EHBO en de brandweerlieden van de kazerne Moerdijk-Haven zo veel mogelijk betrekken." Jaarlijks traint de bedrijfsbrandweer ook op de Maasvlakte. "Dit is om de confrontatie met echt vuur te oefenen, want de wekelijkse trainingen op het ATM-terrein zijn uiteraard zonder vuur."

Brandweerkazerne Moerdijk-Haven Sinds 1 februari 2013 heeft haven- en industrieterrein Moerdijk een eigen kazerne voor zowel 24-uurs overheidsbrandweerzorg als 24-uurs bedrijfsbrandweerzorg. Volcontinu staan 6 brandweerlieden pa-

Jaarlijkse brandweertraining bedrijfsbrandweer op de Maasvlakte

6 ATMOSFEER januari 2014

raat om met een tankautospuit, een industrieel schuimblusvoertuig en een hoogwerker uit te rukken. Leon Havermans is Hoofd Parate Dienst van de 24-uursposten in Bergen op Leon Havermans Zoom, Roosendaal en Moerdijk-Haven. "We kunnen met de nieuwe post geen wonderen verrichten door risico's uit te sluiten. Daarentegen leveren we wel degelijk een toegevoegde waarde door, binnen de mogelijkheden die we hebben, het beste product en de nodige slagkracht te leveren. We zijn een jonge organisatie met jonge honden en we hebben tijd nodig om te leren en het werkveld te verkennen. Ik coach ze, probeer er vooral voor mijn mensen te zijn en ze hun werk te kunnen laten doen." Hiervoor werkte Leon als veiligheidsdeskundige bij General Electric Plastics dus hij kent het werkveld wel degelijk. "Ik ben gestopt

bij General Electric omdat ik graag iets terug wilde doen voor de maatschappij. Van deze keuze heb ik nooit spijt gehad."

Bedrijfsbrandweer versus overheidsbrandweer "De bedrijfsbrandweren en de overheidsbrandweer kunnen niet zonder elkaar: wij hebben niet alle verstand van de bedrijfsprocessen en de bedrijfsbrandweer doet deze zorgtaken erbij. Ieder zijn vak.

De bedrijfsbrandweren zijn als het ware de ogen en oren van de overheidsbrandweer. Wanneer wij ter plaatse komen, nemen wij formeel het bevel over, maar in de praktijk werken we vooral samen. Ondanks de vele veiligheidsmaatregelen die genomen worden om bedrijfsrisico's te beheersen, kunnen er zich onverwachte situaties voor doen op een industrieterrein met ongeveer 400 bedrijven. Wanneer een bedrijf open en transparant is en ons meeneemt in het ontstane probleem, kunnen wij een des te beter product leveren."

Brandweerkazerne Moerdijk-Haven

7

Net voor het ter perse gaan van de ATMosfeer werd bekend gemaakt dat Comirec haar faillissement heeft aangevraagd.

Er wordt daarnaast gezocht naar investeerders om een doorstart mogelijk te maken. Gezien deze ontwikkeling vinden we het toch de moeite waard om dit artikel te publiceren. Wij wensen hen daarbij veel succes.

No waste to waste Comirec scheidt resten uit shredderinstallaties Door Michel van Straten Het spreekwoord 'beter een goede buur dan een verre vriend' zou op kunnen gaan voor ATM en Comirec. ATM is op het Moerdijkse industriegebied aan de Vlasweg gelegen. Comirec, the Company for Micro Recycling, ligt aan de Oostelijke Randweg. De bedrijfsterreinen zijn slechts door een hek van elkaar gescheiden. Beide bedrijven zijn ook in dezelfde branche werkzaam: het verwerken van afvalstoffen.

Maar waar ATM zich bezighoudt met de verwerking van gevaarlijk afval tot secundaire grondstof of brandstof, zoekt Comirec naar oplossingen om restmateriaal dat overblijft na het shredderen van auto's, televisietoestellen en elektrische huishoudelijke apparatuur een bestemming te geven. Hetzelfde geldt voor geshredderd schroot afkomstig van milieustraten, ook wel welvaartsschroot genoemd.

"Onze grondstof is het materiaal dat 40, 50 jaar lang gestort werd," licht plantmanager Henk Leusink (51) toe. In ĂŠĂŠn van de bunkers van de bedrijfshal pakt hij een handje shredderafval en plukt het met zijn andere hand uit elkaar. Er zit van alles in: stukjes kunststof, metaaldeeltjes, houtspaanders, restjes van elektrische bedrading. "Wij zien dus mogelijkheden in materiaal dat door velen nog als afval gezien wordt. Onze bedrijfsfilosofie is dat afval eigenlijk niet bestaat. Vandaar onze slogan 'no waste to waste'. Er hoeft niets verloren te gaan. Alles willen we weer in de markt terugbrengen."

installatie operationeel en konden de eerste SLF-stromen gescheiden worden. In de zomer van 2012 volgden nog wat aanpassingen aan de installatie. In het najaar had men alles onder controle en Henk Leusink kon vanaf 1 januari van dit jaar in een drieploegendienst gewerkt worden.

Leusink wijst er ook met enige trots op dat zowel in de bedrijfshal als op het buitenterrein alles verzorgd is. "Vinden we ook belangrijk," onderstreept Leusink.

"Wanneer je met dit soort materiaal werkt, kan een bedrijfscomplex heel snel verrommelen. En dat is nergens goed voor: niet voor het imago en niet voor de werkomstandigheden. Ja, je schoenen zullen hier stoffig worden, maar daar heb je het ook wel mee gehad."

Bunkers Een rondgang door de bedrijfshal laat een enorme installatie zien, waar op verschillende plaatsen gesorteerde materialen uitvallen en zich in bunkers ophopen.

"Het is onbegrijpelijk hoeveel ferro er eigenlijk nog inzit," illustreert Henk Leusink door een stuk ondefinieerbaar metaal ter hand te nemen. "Bij het shredderen vissen ze dit er in principe uit, maar men gaat daar altijd nog grof te werk. Vandaar." Weer even later staat Leusink stil bij een hoeveelheid kunststofresten. Hij pakt een doorschijnend stukje kunststof. "Hoogstwaarschijnlijk afkomstig van een beeldscherm," is zijn inschatting.

De shredderresten die Comirec verwerkt, worden ook wel aangeduid als Shredder Light Fraction, kortweg SLF. Het bedrijf heeft nog maar een korte bestaansgeschiedenis. In 2011 werd gestart met de bouw van een zelf ontworpen scheidingsinstallatie die voorzien was van geavanceerde technieken. In januari 2012 was de

8 ATMOSFEER januari 2014

Uiteindelijk leidt het scheidingsproces tot een uitsortering in ferro, non-ferro en kunststoffen en dat allemaal

weer in verschillende kwaliteiten. Het uitgesorteerde materiaal vindt vervolgens zijn weg naar fabrikanten die het als grondstof in hun productieproces gebruiken.

Van het brandbare restmateriaal gaat Comirec zogenaamde energiepellets maken, die benut kunnen worden in bijvoorbeeld energiecentrales en cementovens.

Ferro-metalen zijn magnetische metalen zoals ijzer, kobalt en nikkel. Non-ferrometalen zijn de overige metalen.

Toekomst Het laat zich raden dat een bedrijf als Comirec met veel aanloop- en ontwikkelkosten te maken heeft. Om te groeien moet er geïnvesteerd worden. "We zijn dan ook enorm blij met een subsidie in het kader van Life + die we van de Europese Commissie hebben gekregen voor een periode van twee jaar," stelt de plantmanager. "Maar daarbij hebben we het vizier gericht op de nabije toekomst. SLF mag als brandbaar materiaal bij wijze van uitzondering nog gestort worden, maar de tarieven zijn relatief ongunstig. Tel daarbij het gegeven op dat in 2015 het recyclingpercentage van autowrakken - nu nog ongeveer 65% - omhoog moet naar 95%, hetgeen wij ook kunnen realiseren. Er dienen zich dus volop kansen aan."

Sorteerinstallatie

Perfectioneren Comirec biedt momenteel aan zo'n dertig mensen werk en verwerkt op jaarbasis ongeveer 60.000 ton SLF. "De bedoeling is om uit te komen op 200.000 ton.

Het streven is om de scheidingsinstallatie stap voor stap verder te perfectioneren, zodat de gesorteerde materialen aan zuiverheid winnen en daardoor als grondstof hoogwaardiger worden," blikt Henk Leusink vooruit. "Over een jaar of tien zie ik ons een nog grotere bijdrage aan het milieu leveren. En ook aan de werkgelegenheid in de regio. Ik denk aan een verdubbeling van het aantal arbeidsplaatsen."

"ATM en Comirec zijn goede buren, we hebben overleg met elkaar," zo besluit Henk Leusink. "Maar mogelijk kunnen we in de nabije toekomst meer voor elkaar gaan betekenen. Wat voor de één restwarmte is, kan de ander soms goed gebruiken. Maar er zijn meer zaken te bedenken waarbij je samen kunt werken. Ik weet dat de intentie er is en ik weet ook dat het Havenschap Moerdijk op dit vlak een proactieve rol speelt.

Het Havenschap brengt de bedrijven letterlijk bij elkaar.

In die zin zijn we ook heel content met het feit dat we in Moerdijk onze plek hebben gevonden."

Life + logo

"We willen overigens niet geheel afhankelijk zijn van de autobranche," vervolgt Leusink. "De autodealers klagen momenteel steen en been. Mensen blijven langer in hun auto rijden en dat vertaalt zich uiteindelijk weer in minder sloopauto's. Wij merken dat nu ook in het aanbod. Vandaar dat we ook geïnteresseerd zijn in andere afvalstromen."

Ferro-afscheider

9

'Plaats voor containers, maar ook voor oeverzwaluwen' Havenschap Moerdijk neemt voortouw bij Natuurmanagementplan

Door Michel van Straten

De tijd dat plant en dier zonder pardon opzij werden geschoven voor de aanleg van woonwijken, havens, wegen en industrieterreinen, ligt al ver achter ons. Overal waar de mens in ons land beslag legt op de ruimte, worden er zorgvuldige afwegingen gemaakt door de inrichters. Zo ook in Moerdijk.

Het Havenschap Moerdijk mag dan als kerntaak hebben 'het doen aanleggen, ontwikkelen, exploiteren en beheren van het industrieterrein en de zeehaven', bij de uitwerking daarvan hecht het veel waarde aan verduurzaming, milieuaspecten en de kwaliteit van het woon- en werkklimaat van de medewerkers en de bewoners in de directe omgeving.

venschap Moerdijk het initiatief zou nemen tot een plan om economische ontwikkelingen (Profit), investeringen in natuur (Planet) en omgevingskwaliteit voor de mens (People) hand in hand te laten gaan.

Jacco Rentrop & Roland-Jan Buijs

De toekomstplannen om het haven- en industrieterrein Moerdijk door te ontwikkelen tot een duurzaam bedrijventerrein werden in mei van het afgelopen jaar samengebracht in de intentieverklaring Natuurmanagementplan op en rondom het haven- en industrieterrein Moerdijk. Onder de intentieverklaring kwamen de handtekeningen te staan van vertegenwoordigers van het Havenschap Moerdijk, Staatsbosbeheer Regio Zuid, de gemeente Moerdijk, de provincie NoordBrabant en de Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk.

Het plan is het eerste resultaat van de gesloten Green Deal. Participerende partijen kwamen overeen dat Ha-

10 ATMOSFEER januari 2014

Dankzij de voortrekkersrol van het Havenschap Moerdijk is er de komende tijd volop werk aan de winkel voor Jacco Rentrop, programmamanager Ruimtelijke Ontwikkeling, Milieu en Duurzaamheid van het Havenschap. Het Havenschap wordt op hun beurt ondersteund door Roland-Jan Buijs (van Buijs Eco Consult B.V.). Als ecologisch adviseur brengt hij zijn kennis en ervaring met soortgelijke projecten in.

Integraal plan "Het is een plan voor nu en straks," laat Jacco Rentrop weten. "Met dit plan nemen we ook afstand van allerlei postzegelplannetjes. Het is een integraal plan, waarbij de belangen voor bedrijfsleven, de natuur en de mens op een verantwoorde manier in balans zijn. Het plan moet er niet alleen voor zorgen dat economische groei mogelijk blijft, maar dat tegelijkertijd natuurwaarden op en om het haven- en industrieterrein worden versterkt.

Hierdoor wordt het voor de omgeving een plek waar het prettig is om te werken en die zelfs voor de omwonenden ontspanningsmogelijkheden biedt. We willen

dat economische groei en ecologische ontwikkelingen elkaar niet hinderen door heldere, collectieve afspraken met overheidsinstanties. Voor bedrijven stellen we een integrale aanpak van ontheffings- en vergunningentrajecten voor. Dus daarmee ook vermindering van regeldruk en procedures."

"Er zijn tal van mogelijkheden om de biodiversiteit te vergroten," meent Roland-Jan Buijs. "Denk aan beplanting van de leidingstroken zodat er vlinderstroken kunnen ontstaan, aan vegetatiedaken, aan het opwaarderen van bestaande groenstroken of het metselen van wanden voor oeverzwaluwen. Een mogelijkheid is ook om niet in gebruik zijnde terreingedeelten, zoals bijvoorbeeld de voormalige Shell reservegronden, tijdelijk te laten begroeien. Alleen moet het dan niet zo zijn dat een bedrijf in allerlei procedures verwikkeld raakt, wanneer het terrein uiteindelijk in gebruik wil nemen. Het plan wil in voorkomende gevallen ook compenseren.

Door intensivering en uitbreiding komen meeuwen en sterns in het gedrang. De Sassenplaat is dan een verantwoorde uitwijkplaats. Het is goed om te weten dat zich al een natuurvereniging uit de buurt heeft gemeld om iets met die wanden voor oeverzwaluwen te gaan doen. Hiermee gaat het letterlijk leven."

via weg, water en spoor, alsmede meer transport via de buisleidingenstraat en zullen er dus aanpassingen noodzakelijk zijn. De voorgenomen intensivering zal ongetwijfeld effect hebben op de milieugebruiksruimte, de aanpalende natuurgebieden Hollands Diep en Biesbosch en de omringende woonkernen. Het Natuurmanagementplan geeft hier antwoorden op.

"In principe zijn er al groene initiatieven op het havenen industriegebied," stelt Rentrop. "Zo bestaat de werkgroep Natuur, die vier keer per jaar bijeenkomt.

Vertegenwoordigers van bedrijven wisselen ideeĂŤn uit, stemmen af over nieuwe wet- en regelgeving, meeuwenproblematiek en over diverse praktische zaken.

Een bedrijf hing bijvoorbeeld nestkastjes op. Slaat zoiets aan, dan nemen anderen dat weer over. Wat dat betreft zijn we voorbereid om het niet bij een intentieverklaring te laten en daadwerkelijk tot actie over te gaan."

Ambitie In de ontwikkelings- en uitvoeringsfase van het Natuurmanagementplan is er ook plaats voor de jeugd. "Er zijn al contacten met onderwijsinstellingen," zo besluit Buijs. VMBO'ers, MBO'ers en HBO'ers kunnen straks op een aantrekkelijke manier school en praktijk combineren in een contextrijke beroepsomgeving als Moerdijk."

Rentrop gelooft niet dat de mindere economische periode die Nederland momenteel doormaakt van invloed is op het Natuurmanagementplan. "Ik ga er vanuit dat de economie wel weer aantrekt. Maar mindere tijden of niet, onze ambitie blijft overeind: we willen de duurzaamste haven van Europa worden. Op termijn moet dat ook onze positie versterken. Bedrijven willen graag op een goed toegeruste en aantrekkelijke plek gevestigd zijn."

Intensivering 'Moerdijk' is zowel voor Nederland (vierde zeehaven) als specifiek voor Noord-Brabant (tweede economische motor) van enorm belang. Jaarlijks doen zo'n 2000 zeeschepen en 13.000 binnenvaartschepen de haven aan. Het is een logistieke hotspot, waar zo'n 400 bedrijven gevestigd zijn. Direct of indirect verdienen er bijna 17.000 mensen hun boterham. Wil 'Moerdijk' zijn huidige positie behouden, dan is uitbreiding (uitgifte van ca 120 ha bedrijfsterrein) en verdere intensivering van het bestaande areaal noodzakelijk. Hiermee is ook een stijging van de overslag te verwachten: van 20 miljoen ton per jaar naar 26 tot 30 miljoen ton. Vanzelfsprekend leidt dit ook tot meer verkeersbewegingen

11

'VLK, vier bedrijven, één naadloos geheel' Door Adriënne Nijssen Het enige dat lastig is op de route naar de VLK-groep (Van Leeuwen Katwijk Groep) in Noordwijk is het kleine stukje naar het parkeerdek. Een helling zo stijl dat ik vrees terug achteruit te zakken. Maar gelukkig, mijn kleine C1 trekt het net en met knikkende knieën stap ik, eenmaal boven, uit mijn auto.

Om meteen te genieten van een grandioos uitzicht op het bedrijf.

De VLK Groep, opgericht in 1951 bestaat uit VLK Papier- en metaalhandel, VLK Sloopwerken, VLK Containers en VLK Recycling. De bedrijven vloeien naadloos in elkaar over en kunnen op deze manier een groot scala van activiteiten bieden.

Als de trillingen in de knieën opgehouden zijn, loop ik richting kantoor. Om bijna om te vallen van verbazing.

Rondom ramen, het uitzicht zo mogelijk nog mooier dan op het parkeerdek. De ontvangst is allerhartelijkst, mijn koffie is al gebracht nog voor ik ben gaan zitten.

En ook Walter Batenburg, sinds drie jaar directeur van VLK Containers, laat niet lang op zich wachten.

Van Leeuwen Walter werkt al vijfentwintig jaar in de afvalsector. Na zijn middelbare opleiding MEAO en twee jaar HEAO begon hij in Den Haag bij een familiebedrijf dat al snel werd overgenomen door AVR Afvalverwerking. Weer wat later werd het bedrijf samengevoegd met Van Gansewinkel. Hij rolde als het ware het 'afvalvak' in.

"Bestaat daar eigenlijk wel een studie voor?" vraagt hij zich hardop af. Het antwoord kennen we geen van beiden.

Feit is dat Walter de afgelopen twintig jaar veel interne opleidingen deed, vooral bij AVR Afvalverwerking. De laatste vijftien jaar had hij vooral managementfuncties.

Medio 2011 nam de VLK Groep het containerservicebedrijf Van Leeuwen Containers over. Daar werd een directeur voor gezocht. Walters voornaamste reden om bij de VLK-groep te solliciteren hield verband met zijn eerste functie. "Familiebedrijven zijn bijzonder," zegt hij. "Er werken hier vijfendertig mensen. Zo'n zeszeven mensen op kantoor. De rest zit op sloopwerken, rijdt op de vrachtwagen of staat in de hal. Ik ken ze allemaal."

12 ATMOSFEER januari 2014

Hoewel hij de eerste jaren in zijn eigen Den Haag bleef wonen, verhuisde hij een half jaar geleden naar Katwijk. "Ik had gewoon geen zin om elke dag in de file te staan," Walter Batenburg zegt Walter. "Ik woon er prima en ben er gelukkig met mijn vriendin. Op die manier hou je ook meer vrije tijd over en die vul ik graag met alles wat met watersport te maken heeft en met judo en jiu-jitsu."

Als we het over familiebedrijven hebben wordt Walter bijna lyrisch. "De oude meneer Van Leeuwen begon vijfenzestig jaar geleden met zijn papier- en metaalhandel. Met de bakfiets haalde hij papier op en bracht dat met zijn vrachtwagen naar een oud-papierfabriek. Recycling is pas dertig jaar een hot item. Maar Van Leeuwen doet dat dus al 65 jaar. Een pionier mag je gerust zeggen. Cradle to Cradle is niet alleen een mooie gedachte, hier wordt het ook elke dag uitgevoerd."

Puinbreker

Familie Jan en Andries van Leeuwen, de tweede generatie vormen de huidige directie. "En de derde generatie zit ondertussen al op kantoor om de administratie op te pakken," vertelt Walter.

Walter mag dan directeur van Van Leeuwen Containers zijn, het is duidelijk dat de afdeling Recycling ook zijn hart heeft, hij kan er gepassioneerd over vertellen.

Walter wijst op een berg menggranulaat die op het terrein ligt. "Komt van onze mobiele puinbreker, één van de grootste van Europa. Alle gradaties puin kunnen met deze machine gebroken worden, de machine heeft maar liefst een capaciteit van 350 ton per uur.

Om daar een beeld bij te krijgen, dat zijn ongeveer vijftien volle vrachtwagens. Voor één huis heeft de machine slechts een half uur nodig. Het menggranulaat dat ontstaat wordt gebruikt voor wegenbouw en als voorbelasting voor nieuwbouwterreinen en bedrijfsterreinen. Een fundering die een half jaar moet inzakken, waarna het terrein bebouwd kan worden."

Zowel bedrijven als particulieren kunnen voor alle soorten van bouw- en sloopafval terecht bij VLK. Alle vergunningen en transportdocumenten hiervoor nodig, worden door VLK verzorgd. "Als je in Nederland met afval rijdt ben je verplicht je aan regels te houden. Daar zijn vervoersdocumenten voor nodig en daar zorgt VLK voor. Wij melden ook maandelijks aan het Landelijk Meldpunt Afvalstoffen, alle afvalstoffen die zijn afgegeven aan recyclingbedrijven. Bij ons of bij andere partijen," legt Walter uit. Daarmee maakt de VLK-groep de administratie voor hun klanten een stuk gemakkelijker.

Recycle Alle materialen die ingezameld worden, worden op het terrein gescheiden. Bij de papier- en metaalhandel worden alle verschillende soorten papier, koper, roestvrijstaal, zink etc. gescheiden. Bij wat Walter noemt de 'afvaltak' wordt het afval gescheiden in brandbaar, groen, dakafval (bitumen lagen die op vooral platte daken liggen), puin en hout.

"Op deze manier kunnen haast alle materialen worden gerecycled," legt Walter uit. Dat doet het bedrijf niet zelf, VLK sorteert voor en zorgt dat alle producten bij de juiste verwerkers terecht komen.

In Nederland wordt ongeveer 95% gerecycled. "Ook verbranden is recycling. Dat levert warmte, stoom en gedestilleerd water op dat weer voor de industrie gebruikt wordt," verteld Walter. "Uit kunststof worden drempels, speeltoestellen en andere kunststofproducten gemaakt. Papier is zelfs een oneindige stroom.

Daar wordt weer nieuw papier van gemaakt," somt Walter een paar voorbeelden op.

Natuurlijk wordt er ook over de band tussen ATM Moerdijk en de VLK-groep gesproken. "ATM verwerkt voor ons het teerhoudend asfalt. Wij doen veel in wegenbouw en krijgen veel asfalt aangeboden. In nieuw asfalt wordt geen teer meer gebruikt maar een flink aantal kilometers asfalt is nog altijd teerhoudend. Dit teerhoudend asfalt granulaat (TAG) wordt gereinigd door ATM Moerdijk. ATM beschikt over een thermische reinigings installatie (TRI) die noodzakelijk is voor reiniging van deze afvalstoffen. Onze opdrachtgever eist van ons dat we het op die manier laten verwerken in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Je kunt het bijvoorbeeld ook naar de Oekraïne laten vervoeren.

Daar wordt het gewoon gedumpt. Wij doen daar als VLK niet aan mee," zegt Walter.

Na al deze verhalen bekijken we vanuit het bijzondere kantoor, dat over de weegbrug is gebouwd, de bedrijvigheid op het terrein en is er gelegenheid om foto's te maken. Na een hartelijk afscheid moet ik toch echt de helling nog een keer nemen. En neem van me aan, naar beneden was zeker niet makkelijker als naar boven.

Onderweg naar huis denk ik na over het verhaal van Walter. En ineens vraag ik me zomaar af hoeveel kilometer van de honderd die ik te gaan heb, nog teerhoudend asfalt is. Ik vrees dat ik het antwoord nooit precies zal weten.

13

Berekening vuillast in verontreinigd water Met de toename van de verstedelijking en industrialisering in de loop van de 19e eeuw, ontstond er de behoefte om al het afvalwater dat de mens produceerde te gaan zuiveren. Overal stonk het en rivieren en sloten dreven vol met dode vis vanwege alle stoffen die in toenemende mate werden geloosd.

De oplossing die men bedacht was om afvalwater te laten zuiveren door bacteriën. Als je immers maar lang genoeg wachtte werd de vervuilde sloot vanzelf weer schoon, dus ook daar werd het afval door bacteriën afgebroken. Alleen werd er teveel afval geloosd. De aanwezige bacteriën groeiden als kool, maar onttrokken wel alle zuurstof aan het water met als gevolg de dode vissen. Want nagenoeg alle levende wezens hebben zuurstof nodig om te kunnen leven.

Begin Vanuit deze gedachte werden rond 1920 de eerst waterzuiveringen gebouwd, zoals wij die nu nog kennen. Hoge concentraties bacteriën werden op een plaats vastgehouden, maar het was dus wel nodig om deze bassins te beluchten. Het verbruik aan zuurstof was gigantisch en zonder extra zuurstof zouden de bacteriën het loodje leggen en hun werk niet meer doen.

Om echter een waterzuivering te bedrijven is geld nodig.

De installaties moeten gebouwd worden, er moet personeel zijn om alles te bedienen etc. Voor het inbrengen van lucht zijn pompen nodig, die dan weer stroom verbruiken.

Alles bij elkaar is een bepaald bedrag nodig om één kubieke meter afvalwater te zuiveren. Dit verschilde per installatie omdat in de ene waterzuivering meer afval terecht kwam dan in de andere.

Het verschil in bedrijfskosten wordt zo voor een redelijk deel bepaald door de hoeveelheid lucht die nodig is.

BZV Nu werd er gezocht naar een methode om de lozingen op de waterzuiveringsinstallaties zodanig te kanaliseren dat degene die de meeste vervuiling aanleverde ook het meeste betaalde.

Men kan dus voor elke stof proefondervindelijk vaststellen hoeveel zuurstof er nodig is om die af te breken. Onderzoek in het laboratorium wees uit dat na vijf dagen de meeste stoffen helemaal afgebroken zijn.

Dit onderzoek werd uitgevoerd door aan een vaste hoeveelheid water met daarin een bekende hoeveelheid van

14 ATMOSFEER januari 2014

Rioolwaterzuivering

een zuivere stof (bv. ethanol) in contact te brengen met bacteriën. Deze stop je bij elkaar in een afgesloten flesje, waarbij je er voor zorgt dat er voldoende zuurstof in het water opgelost is.

Na vijf dagen wordt er gekeken hoeveel zuurstof er verdwenen is. En omdat bekend is hoeveel monster er in het flesje is gedaan én hoeveel zuurstof verbruikt is, kan uitgerekend worden hoeveel zuurstof deze stof per gram verbruikt.

Uiteraard kan men deze test ook gebruiken om van mengsels van stoffen het zuurstofverbruik te bepalen.

Uiteindelijk heeft deze bepaling de naam Biologisch Zuurstof Verbruik meegekregen en omdat de test normaal gesproken 5 dagen duurt is de gebruikelijk afkorting BZV5.

CZV De hoeveelheid lucht die nodig is om het afvalwater te zuiveren, is logischerwijs afhankelijk van de vervuilingsgraad.

Om een waterzuivering te kunnen bedrijven is het wenselijk om snel te weten hoe hoog het BZV gehalte is. Het grote nadeel van de BZV bepaling is dus de tijdsduur. Daarom ging men op zoek naar een bepaling die hetzelfde resultaat opleverde maar minder lang duurde.

Men probeerde om de organsiche stoffen kapot te maken, te oxideren, met chemische stoffen. Na enig zoeken kwam men uit bij de chemische stof kaliumdichromaat (K2Cr2O7).

Dit is een oranje gekleurde stof met sterk oxiderende eigenschappen. Door deze stof samen met een oplossing van een zuivere stof in zuur milieu te koken wordt de zuivere stof in korte tijd helemaal afgebroken. Hierbij verandert de kleur van de oplossing van oranje naar groen, met allerlei tussenstadia (zie bijgaande foto). Deze bepaling wordt Chemisch Zuurstof Verbruik genoemd, afgekort CZV. Uiteraard kun je deze methode ook weer gebruiken voor allerlei mengsels.

De uiteindelijk meting kan op twee manieren plaatsvinden.

De kleurverandering is een maat voor de hoeveelheid oxi-

dator die gebruikt is. Is er namelijk niets verbruikt, dan blijft de oplossing oranje en wordt alles verbruikt dan wordt de oplossing helder groen.

De andere methode is vaststellen hoeveel kaliumdichromaat er nog over is. Dit kan door de oplossing te titreren met een stof die gemakkelijk reageert met de oxidator. Hier wordt een oplossing van ijzer voor gebruikt.

Zowel bij de BZV als de CZV bepaling komt het er uiteindelijk op neer dat een stof met zuurstof omgezet wordt in water (H2O) en koolzuurgas (CO2). Men kan het dus zien als een verbrandingsreactie: ethanol + zuurstof ➜ koolzuurgas + water Chemisch opgeschreven ziet de reactie er als volgt uit: C2H5OH + 3 O2 ➜ 2 CO2 + 3 H2O

CZV bepaling

Verschil Als nu bekend is hoeveel zuurstof het kost om een stof af te breken én hoeveel van de oxidator nodig is om hetzelfde resultaat te bereiken, dan is er een verband tussen deze twee grootheden, de zogenaamde CZV/BZV verhouding.

Dit is een maat voor de afbreekbaarheid van afvalwater.

In de ideale situatie zijn CZV en BZV aan elkaar gelijk. De verhouding is dan 1.

In de praktijk is het echter zo dat de verhouding van 1 zelden of nooit wordt bereikt. De verhouding is bijna altijd groter dan 1 en er komen wel verhoudingen voor van 25 of meer.

Dit komt omdat de BZV over 5 dagen gemeten wordt, maar als een stof moeilijker af te breken is dan duurt dit proces langer. Zo zal de verhouding een stuk dichter bij 1 komen te liggen als de BZV over een periode van drie weken gemeten wordt.

Een andere oorzaak kan zijn dat de stoffen in het water giftig zijn voor de bacteriën. In het meeste extreme geval gaan alle bacteriën in korte tijd dood. De BZV is dan nul, terwijl de CZV bijvoorbeeld 10000 mg O/l is. Meestal is er sprake van het gedeeltelijk afsterven van de bacteriepopulatie, maar wat wel resulteert in een vertraging van de afbraak.

Men zou dus kunnen denken dat de verhouding CZV/BZV ook een maat is voor de giftigheid van het afvalwater.

Maar stoffen kunnen gewoon moeilijk afbreekbaar zijn, zonder dat zij giftig zijn. Dus men moet zeer voorzichtig zijn om deze verhouding te gebruiken als maat voor de giftigheid.

De CZV bepaling is inmiddels een vertrouwde bepaling die vandaag de dag gebruikt wordt om een waterzuivering te sturen op zuurstofbehoefte.

De BZV bepaling is naar de achtergrond verdrongen en wordt alleen nog als controleparameter gebruikt voor de afbreekbaarheid van afvalwater.

Stikstof Bij het bedrijven van een waterzuivering speelt op de achtergrond nog een andere reactie mee, de omzetting van stikstof. Eiwitten zijn een belangrijke bron van stikstof voor mens en dier. In het lichaam wordt overtollig stikstof omgezet in ureum, wat via de urine uitgescheiden wordt en dus op die manier in het afvalwater terecht komt.

Maar ook bij het koken van groenten en bakken van vlees komen de nodige eiwitten of afbraakproducten daarvan vrij.

Bij het afgieten komen deze dus in de riolering terecht.

Maar ook als de wasmachine draait komen er de nodige eiwitten in het afvalwater terecht. Industrieel afvalwater kan ook andersoortige stikstofverbindingen bevatten.

De afbraak van stikstof is een proces wat ruim 4,5 keer zoveel zuurstof vraagt dan de afbraak van koolstof.

De stikstof (N) die in het afvalwater aanwezig is wordt tijdens het beluchten omgezet in nitraat (NO3), waarbij voor een molecuul stikstof omzetten 2 moleculen zuurstof nodig zijn. Chemisch gezien vinden de twee volgende reacties plaats: 2NH4 + 3O2 ➜ 2NO2 + 2H2O+ 4H (1) en daarnaast of tegelijkertijd 2NO2 + O2 ➜ 2NO3 (2) De analyse bestaat uit twee stappen: destructie van het monster gevolgd door destillatie (zie foto).

Het CZV gehalte en 4.57*N-gehalte bepalen dus hoeveel zuurstof er nodig is om het afvalwater geheel te zuiveren.

Deze twee gehaltes samen is de basis voor de berekening van het aantal zogenaamde inwonerequivalenten (IE). Een kreet die men thuis terugziet op de rekening die iedereen jaarlijks van het waterschap ontvangt aangaande de rioolbelasting. Ook ATM maakt gebruik van deze twee parameters om de prijs voor de behandeling van afvalwater vast te Stikstofbepaling stellen.

15

Duurzaamheidsverslag Vanuit onze nadrukkelijke wens om transparantie te bieden aan ál onze stakeholders, verscheen in oktober 2013 voor het eerst ons duurzaamheidsverslag. In het duurzaamheidsverslag presenteren we ons bedrijf in algemene zin en rapporteren we over onze operationele, financiële en commerciële prestaties.

De nadruk ligt echter op onze bijdrage aan mens, milieu en maatschappij.

We willen samen veilig en duurzaam vooruit en dat is dan ook de rode draad van ons duurzaamheidsverslag. Hoewel het erg duurzaam klinkt, gaan we in de ATMosfeer niet dezelfde teksten hergebruiken. Daarom op deze twee pagina's een greep uit onze prestaties.

16 ATMOSFEER januari 2014

Het volledige duurzaamheidsverslag is te raadplegen via www.atmmoerdijk.nl.

Mocht uw interesse uitgaan naar een papieren exemplaar, dan kunt u dit alsnog opvragen via sanne.wagemakers@atmmoerdijk.nl

17

Betrokken bij de omgeving Als verwerker van gevaarlijke afvalstoffen levert ATM een belangrijke bijdrage aan een beter milieu. Het afgelopen jaar kon maar liefst 95 procent van het binnenkomende afval, dankzij een duurzaam verwerkingsproces, weer nuttig worden ingezet als secundaire grondstof of brandstof.

Met onze 210 medewerkers leveren we daarnaast ook een bijdrage aan de werkgelegenheid in de omgeving. 27 procent van de collega’s komt namelijk uit de gemeente Moerdijk. Los van onze bijdrage aan het milieu en de werkgelegenheid, willen we ook graag een bijdrage leveren aan onze directe omgeving. Dit doen we met onze social investments en het regionale inkoopbeleid wat we hanteren.

Door: Sanne Wagemakers

27% van de medewerkers komt uit gemeente Moerdijk

Festival Ontpop op 21 september 2013, georganiseerd door Jongerenwerk Moerdijk

18 ATMOSFEER januari 2014

Social investments ATM wil een bijdrage leveren aan initiatieven die het sociale leven in deze omgeving aangenamer maken.

Daarom worden sociale initiatieven in de omgeving Moerdijk financieel, zonder evenredige tegenprestatie, gesteund waarmee ATM haar lokale betrokkenheid en goodwill wil onderstrepen. Initiatieven die in aanmerking komen, vinden plaats in omgeving Moerdijk en komen ten goede aan een brede doelgroep binnen de lokale gemeenschap.

Een greep uit de verenigingen en stichtingen die wij de afgelopen jaren een warm hart hebben toegedragen: • CV de Spieringskruiers • Voetbalvereniging TPO • VV De Fendert • Ruimteorkest • CV De Kantemaaiers • VV Klundert • Tennisvereniging '76 Willemstad • Stichting Sinterklaas Moerdijk • Stichting Zomerkamp Noordhoek Standdaarbuiten • Stichting Moerdijk Danst • Havenkoor Fortitudo • RKBS Maria basisschool • Stichting Klundert bij Kaarslicht • Groene Ster Handbal Zevenbergen • Stichting Wensdroom Moerdijk • Stichting Sassedurpsfeest • VV Noordhoek • Tennisvereniging Stampersgat • Hockeyclub Zevenbergen • Jongerenwerk Moerdijk • Slagwerkkorps Oranje Garde • Stichting Omloop van Moerdijk • CV De Slikgatse Kemphanen • Stichting Oranje Comite Fijnaart • Tennisvereniging Klaverpolder • Stichting Wielerronde Zevenbergen • Stichting Tennispromotie Zevenbergen • Stichting Sinterklaas Strijensas • Black Sheep Swing Band

30% van de inkopen zijn in de gemeente Moerdijk

Naast de verenigingen en stichtingen uit de directe omgeving, steunen we ook al enige jaren Ecomare op Texel. Ecomare werkt aan natuurbescherming in de Wadden- en Noordzee door onder andere voorlichting, educatie en de opvang van vogels en zeehonden. Een initiatief waar we ook graag een bijdrage aan leveren.

Regionaal inkoopbeleid Regionale ondernemers worden door ATM zo veel mogelijk betrokken bij aankopen of aanbestedingen van producten en diensten. Met dit beleid leveren we ook een bijdrage aan de regionale economie. In 2012 heeft 30% van alle inkopen plaatsgevonden binnen gemeente Moerdijk en dit is goed voor â‚Ź12 miljoen. Binnen de Provincie Noord-Brabant is in 2012 voor â‚Ź30 miljoen ingekocht.

Profronde Zevenbergen op 4 augustus 2013

19

'Recycling-art' Door AdriĂŤnne Nijssen In het dagelijks leven is Marjolein Zegers-Hammer leerkracht in het basisonderwijs. Vier dagen per week is haar onverdeelde aandacht voor 'haar' kinderen. Maar 's avonds en in de weekenden is ze vaak bezig met haar handen. "Ik ben autodidact," zegt Marjolein. "Maar vanaf mijn negende ben ik altijd bezig geweest met schilderen, beeldhouwen, noem maar op. Het is voor mij hetzelfde als ademhalen. Zonder dat zou ik geen goede leerkracht meer zijn."

Marjolein wilde het liefst naar de edelsmidschool, de toneelschool of de modevakschool. Zoals in die tijd gebruikelijk was, kreeg ze geen toestemming van haar ouders, ze moest een vak leren. "Helaas dus altijd naast mijn werk. Ik heb me voorgenomen om later als ik groot ben, na mijn pensioen dus, fulltime kunstenaar te worden."

In haar vrije tijd besteedde Marjolein aandacht aan vele vormen van kunst. Het laatste anderhalf jaar spitst zich dat vooral toe op het schrijven van gedichten en recycling-art. Onder recycling-art verstaat men het kunstzinnig hergebruiken van materialen nadat ze als afval zijn afgedankt.

Fascinatie voor fietsbanden Marjolein kwam in aanraking met NUDGE, een organisatie die met hergebruik bezig is. "Door dat contact werd ik me als kunstenaar bewust van het feit dat ik voortdurend produceer en daarmee ook een schakel ben in de ketting van afvalproducenten. Ik wilde een positieve bijdrage aan het milieu gaan leveren," vertelt Marjolein. Ze ging op zoek naar een goedkoop afvalmateriaal om kunst mee te maken en raakte gefascineerd door fietsbanden. "Je kunt je amper voorstellen hoe gigantisch veel binnenbanden worden weggegooid terwijl er zoveel mooie dingen mee te doen zijn," zegt ze.

Een binnenband lijkt een heel toegankelijk materiaal maar Marjolein wilde de fietsband juist in een wereld brengen waar je hem niet verwacht. Ze begon met sieraden en tassen maar ontdekte dat er veel mensen zijn die zich daar mee bezig houden. "Die fase was wel belangrijk om het materiaal te leren kennen. De lange smalle repen hebben namelijk een beperking. Je kunt ze uiteraard aan elkaar naaien of nieten en soms doe

20 ATMOSFEER januari 2014

ik dat ook maar bij voorkeur laat ik de fietsband zoals hij is. Ik zocht naar andere wegen om binnenbanden te integreren zonder er veel afbreuk aan te doen. Ik had die periode van sieraden en tassen nodig om mijn eigen weg als kunstenaar te gaan. Wat ik wil, is via de fietsband mensen bewust maken van het feit dat niets is wat het lijkt."

Broekriem In april van dit jaar nodigde NUDGE mensen uit om een product, gemaakt van afval, in te sturen. Vervolgens kon op die producten gestemd worden en de vijftig producten met de meeste stemmen zouden tijdens de

kunstmanifestatie verkocht worden in de museumwinkel van het GEM in Den Haag. Het GEM is een onderdeel van het Gemeentemuseum Den Haag en vertegenwoordigt de collectie hedendaagse beeldende kunst van het museum.

"Ik besloot mee te doen door iets te maken van binnenbanden van fietsen," zegt Marjolein. "Voor de wedstrijd zocht ik naar iets waar je de puurheid van de binnenband blijft zien. Bij sommige banden zitten de plakkertjes er nog op." Het werden broekriemen en ze waren een succes. Marjolein kreeg veel stemmen en haar broekriemen werden een half jaar verkocht in de museumshop van het GEM. "Dat stimuleerde me om door te gaan en nog meer mijn eigen weg te zoeken."

Voorbeeld Afgelopen voorjaar zag Marjolein een tafeltje bij het grof vuil staan. Ze nam het mee naar huis, wilde het gebruiken voor haar boot maar dat paste niet.

"Ik wilde het niet terugzetten en heb lang nagedacht over wat dan? Ineens wist ik het, ik wilde er iets mee in combinatie met fietsbanden. Die wil ik als rode draad door al mijn werk hebben." Uiteindelijk zaagde Marjolein het tafeltje in tweeën en naaide het weer aan elkaar met een binnenband. Ze noemde haar kunstwerk 'Together again'.

Niet lang daarna kreeg ze twee stoelen van een buurvrouw omdat ze overbodig geworden waren. Ook hier had Marjolein wel ideeën voor. Er werd geschuurd en geverfd en elk van de stoelen kreeg een binnenband als kenmerk. Ze noemde ze 'S(h)aved Chair' en 'Mondriaan meets me'.

Als er een schaap over de dam is volgen er meer, zegt een oud spreekwoord. Bij Marjolein klopte dat ook. Ze maakte een immens breiwerk van fietsbanden dat ze de naam 'XL' meegaf en een trapje dat de naam 'Stairway to heaven' kreeg. Met het laatste kunstwerk won ze een prijs in 'Kapel van Woorden, visuele poëzie'.

Met knikkende knieën hoorde ze de jury in Tilburg aan.

Ze kon haast niet geloven dat de lovende woorden

over haar gingen.

Inmiddels heeft ze al een aantal keren deelgenomen aan exposities in en rond haar woonplaats Amersfoort.

Bezoekers zijn enthousiast, vinden haar werk mooi om naar te kijken en roemen haar design.

Twee in één "Ik kom steeds meer op het punt dat ik denk dat mijn werk iets toevoegt. Wat ik bij dit proces bijzonder vindt, is de gelaagdheid. Dat ik van kleine armbandjes en kettingen tot kunstvoorwerpen kom. Ik merk op tentoonstellingen dat het materiaal mensen verrast en soms ook verward. De humor die ik in mijn kunstwerken probeer te brengen, vind ik belangrijk. Kunstwerken met een knipoog naar de werkelijkheid. Soms pas ik absurditeit toe zoals in 'XL'. Door voorwerpen uit te vergroten wil ik aangeven dat we het afvalprobleem nog steeds onvoldoende aanpakken. Als ik iets koop, zit het al in een cellofaantje en een doosje en dan moet er nog een zakje om. Ik vraag er niet om, het gebeurt gewoon.

Vroeger hadden we één vuilnisbak en die zat, met een gezin van vijf personen, soms niet eens vol. Nu hebben we met zijn tweeën elke week een container vol. Het kan echt minder, het moet echt minder."

De kunstwerken die haar het meest na staan, zijn de werken die uit twee afvalproducten zijn gemaakt en samen een nieuw product vormen zoals het tafeltje en de stoelen.

"Wat ik het liefst wil, is regelmatig blijven exposeren.

Voorlopig in en rond Amersfoort waar ik al enige bekendheid begin te krijgen." Natuurlijk wil Marjolein in de toekomst graag buiten de regio Amersfoort haar werk tentoonstellen maar daarvoor moet ze de ingangen nog vinden.

Wie werk van Marjolein wil zien kan daarvoor, na het maken van een afspraak, terecht in haar atelier in Amersfoort. Zie hiervoor: www.marjoleinzegers-hammer.nl

21

Weg met die papieren factuur Bij ATM werken we dagelijks aan een verdere verduurzaming van onze maatschappij door afval om te zetten in nieuwe grondstoffen.

Echter is het ons streven om ál onze bedrijfsprocessen zo maatschappelijk verantwoord in te richten, zo ook onze administratieve organisatie.

Door: Sanne Wagemakers Een groene sprong vooruit Als één van de grootste verwerkers van gevaarlijk afval versturen wij zo'n 20.000 papieren facturen per jaar.

Met al dat papier, toners, printers enzovoort belasten we het milieu alsnog. Daarom bieden wij onze klanten sinds begin oktober de mogelijkheid aan om facturen digitaal te ontvangen.

Klanten die kiezen voor e-facturering van ATM kiezen niet alleen voor een opgeruimde wereld, maar ook voor een opgeruimde administratie. Want naast het feit dat facturen niet meer eerst geprint hoeven te worden, per post worden verstuurd, om vervolgens bij de klant in de papieren administratie verwerkt te worden,

22 ATMOSFEER januari 2014

bespaart het ook kostbare tijd. Digitaal verzenden en digitaal archiveren, zo eenvoudig is het.

Twee manieren van e-facturering In de eerste optie kiezen klanten voor een factuur die als PDF-bestand per e-mail wordt verzonden. Wanneer klanten hogere eisen stellen aan e-facturering is een ingericht portaal de tweede optie.

Bent u klant van ATM en heeft u nog niet gekozen voor e-facturering? Meld u dan alsnog aan via: www.zodatruimtlekkerop.nl

Lancering E-facturering van ATM is begin oktober onder klanten op een ludieke manier geïntroduceerd door brievenbusdoosje te versturen met daarin een prop papier en eerder genoemde informatie.

Inmiddels wordt al 52% van de factureren digitaal verstuurd.

Nieuwsflits 1ste ADR Poortactie Bij ATM staat veiligheid voorop. Zo ook de aandacht voor het veilig vervoer van gevaarlijke afvalstoffen over de weg. Op donderdag 21 november zijn de veiligheidsfunctionarissen van ATM namelijk in dialoog gegaan met inkomende vrachtwagenchauffeurs om extra aandacht te vragen voor de ADR-voorschriften. Het ADR is onderdeel van de Nederlandse VLG (reglement voor het Vervoer over Land van Gevaarlijke stoffen). Het primaire doel van de ADR Poortactie was niet om te zoeken naar overtredingen, maar om het ADR bewustzijn te vergroten. Onder het genot van warme chocomelk en een worstenbroodje werden de vrachtwagenchauffeurs aan de tand gevoeld. De poortactie was een groot succes: de chauffeurs waardeerden het initiatief en ATM op haar beurt is zeer te spreken over de aanwezige kennis van ADR. Alle gecontroleerde ADR-vrachtwagens van die dag voldeden dan ook aan de voorschriften.

Nieuwe warmwatertank De nieuwe 800 m3 warmwatertank is geplaatst en inmiddels in gebruik genomen.

Voor de scheepvaart betekent dit een verbetering van de service omdat we meer schepen tegelijk kunnen wassen.

ATM blijft investeren aan de waterkant. Er is besloten om de opslagcapaciteit uit te breiden met 3x 10.000 m3.

De 3D tekening laat deze uitbreiding alvast zien.

➜ ➜ ➜ 23

Afvalstoffen Terminal Moerdijk B.V. Industrieterrein - Seaport M152 Vlasweg 12, 4782 PW Moerdijk Postbus 30, 4780 AA Moerdijk Nederland Tel.: +31 (0)168 389289 Fax: +31 (0)168 389270 E-mail: info@atmmoerdijk.nl Internet: www.atmmoerdijk.nl