120 - Vjetori i lindjes së Gjeneral Prenk Pervizit by Agron Shele

GJENERAL PRENK PERVIZI 120 vjetori

1)- Pjetёr Hidri, Gjeneral Prenk Pervizi, Toena, 2002. 2)- G jenral Prenk Pervizi nё Shtypn shqiptar, Dorian, 2010. 3)- Lek Pervizi, Im Atё Gjeneral, Dorian, Bruxelles, 2015 4)- Tingёllime tё vona, Dorian, Bruxelles, 2014. 5)- Prenk Pervizi, Luiafta e Abisinisё, Dorian, 2014.

GJENERAL PRENK PERVIZI 120 vjetori 1897-2017 Intevista, artikuj, shkrime, pregatitur nga i biri

Lek Pervizi

©Dorian Rue de la Victoire, 18 1060 Bruxelles D/2017/11.451/17 ISBN 978-2-930531-18-2 6

GJENERAL PRENK PERVIZI 1897-2017

PERMBAJTJE Faqe 11-40..Gjenerali Prenk Pervizi shtigjёve tё nacionalizmit nga H. Haliti-Akturk.. 41-43, . Fjala e Muharrem Bajraktarit nё varrimin e Prenk Pervizit 45-54, Gjeneral Prenk Pervizi, nga Dr. Pjetёr Hidri 57-63.Njё Gjeneral shqiptar nё Belgjikёn e Mbretit Boduin nga Gjovalin Kola. 64-78, .Prenk Pervizi Gjeneral i Mbtojtjёs Kombёtare, nga Eugjen Shehu. 79-81, .Prenk Pervizi Gjeneral i Monarkisё shqiptare, nga Peter Tase. 82—88, Gjneral Prenk Pervizi, Dash Kaloçi 89-94, .Atё qё historia e Hoxhёs harroi pёr 50 vjet, nga Bajame Hoxha (Celiku). 95-101, Përshkrim kronologjik, shkollat, jeta, detyrat. 105-120 Vlerёsime nga tё huajt: Julian Amery, Waklther Peinsipp, Robert Elsie, P. Sebastiano Monari, Oppen Articles, Wikiwana, etj. 121..Bibliografia. 8

HYRJE

Kur mё tetor 1990 arritёm nё Belgjikё dhe vendosёm nё Bruksel, e para punё ishte me gjet varrin e prindi tonё. Ku mundёm tё vendosim njё tufё lulёsh tё freskёta pas 45 vjet qё kishin kaluar nё burgjet e kampet e diktaturёs komuniste. Nga ana tjetёr kontaktuam me shqiptarё qё e kishin njohur dhe ishin shoqёruar me tё. Njё brengё na mbeti, sepse nuk gjetёm asgjё tё tij. Pavarёsisht se Belgjika, sendet e tij pas vdekjёs e ksihte tё ligjёruar se pёrveç familjarёve, s’i dorёzohёshin askujt. Po mos tё kishte njeri tё familjёs, sendet ruhёshin pёr 25 vjet tё dyllosura. Por ç’ndodhi ? S‘po citojmё emra pёrsoansh, veçse na doli se disa shqiptare kishin arritё tё ndёrhyjnё, pёr ato gjёra dhe tё venё dorё mbi to. Kёshtu humbi gjithçka qё ai kishte, si plaçka etjera,. Por kryesorja ishte se humbёn dorёshkrime e shёnime e dokumenta pёrsonale tё tij. Ne, sado qё u pёrpoqёm, s’na hapi kush rrugё dhe aty ku ndёrhymё morёn pёrgjigje mohuese. Ndёrkohё kalonin vitet. Pas vitit 1995, qё nё njё far mёnyre ne kontaktonim me shqiptarё tё ndryshёm, njё pёrson nga qytetin Namyr, i quajtur Akturk, kishte mbetur i zhgёnjyer me ne. Si ёshtё e mundur qё djali i Prenk Pervizit s’ka ardhur tё mё takojё ? Mua, qё Prenk Pervizin e kam njohur dhe i kam bёrё dhe njё intervistё direkte shumё tё rёndёsishme, ku ka qenё i pranishёm edhe koloneli Muharrem Bajraktari, mik i pandarё i tij? Intervistё qё arrita ta botoj vetёm pas renjёs sё komunizmit nё gazetёn “ZERI” tё Prishtinёs. Si mё erdhi kjo ankesё e tij, qё unё s’dija asgjё pёr tё, dhe s’mё kishte folur ndonjё shqiptar, i çova fjalё me njё mik, duke i kёrkuar falje, por edhe se s’kam dijtё gjё fare pёr tё as me ka folur kush, as qё mё ka ra ajo gazetё nё dorё. Atёherё ai mё dergon kopjёn e gazetёs ku ishte botuar intervista. Patjetёr se shkova nё Namyr 9

dhe u takuam e biseduam pёr sa ai dinte e kishte folur e ndejtur me tim etin dhe Muharrem Bajraktarin. Dhe si prindi im kishte pranuar tё japё atё intervistё. E cila ka njё vlerё historike tё rёndёsishme, sepse intervista pёrmban atё rrjedhё tё saktё tё historisё shqiptare tё pёrjetuar prej tij, shumё e vlefshme pёr historianёt. Intervista jep, ndonse tё pёrmbledhura, gjithё ngjarjet qё ndoqёn njera tjetrёn, ku Prenk Pervizi, ishte i pranishёm e ndikues, Ku nё rastet mё kritike krizash, ai u dha zgjidhje me aftёsitё e tij ushtarake. Dhe pёrsa i pёrket marёdhanjёve me Ahmet Zogun, ai ruajtur gjithmonё njё miqёsi tё sinqertё, e brendashkruar me detyrat. Prenk Pervizi nuk i ka lejuar kurrё vetes qё tё kalonte kufijt e miqёsisё e detyrave. As ka ndёrhyrё kurrё pranё Zogut, pёr pёrfitime e interesa personale e familjare. Dihet se ai s’pranoj qё tё bёhej as adjutant i Mbretit, ku s’e joshte as pёrfitimi i gradёs gjeneral qysh mё 1928. E pamё tё udhёs tё botojmё kёtё intervistё edhe pёr njё arёsye krejtёsisht tё veçantё, sepse gjithё sa ёshtё shkruar pёr Prenk Pervizin nga pёrsona tё ndryshёm, s’i shmangёn njё presje jetёs e veprimtarёs tij, qё mbetёn gjithmonё e njejta, pa pёsura ndryshime. E themi kete sepse ka raste te tjera, pёr njerёz tё tjerё, se ç’thuhёt e shkruhёt tani, nuk thuёt as nuk shruhёt me vonё, Pra nё biografitё e disa pёrsonave e figurave edhe tё njohura, bёhёn ndryshime, qё tregojnё haptas, orvatje pёr tё manipuluar ngjarjet sipas qejfit e oreksit. Ndёrsa biografia e Prenk Pervizit mbetёt e pa cenuar, njё e vetme, autentike, dhe prandaj njё dokument mё se i rёndёsishёm pёr historianёt qё duan tё shkruajnё njё histori sa mё tё vёrtetё tё Shqipёrisё e tё shqiptarve.

GJENERAL PRENK PERVIZI

shtigjeve të nacionalizmit Intervistё, Bruksel, 1974. Nga Hajrush Haliti-Akturk Botuar ne Gazetёn “ZERI”, Prishtinё, 1995

TAKIM ME GJENERALIN

Në Bruksel kaluan dekadat e fundit të jetës disa nga personalitetet eminente shqiptare të cilat, gjithsesi do të zënë vend në faqet e historisë, siç ishin Muharrem Bajraktari, Fiqri Dine, Prenk Pervizi e të tjerë. Kontakti me këta burra të cilët kurrë nuk u pajtuan me "hipnozën" e komunizmit, gjithmonë ishte i mirëseardhur për gjithë ata që, në mënyrë konkrete e të drejtpërdrejtë dëshironin të mësonin për rrjedhat e vërteta historike. Kush ishte gjeneral Prenka ? Prenk Pervizi ishte një nga personalitetet e respektuara të hierarkisë ushtarake shqiptare i cili në momentin më të përshtatshëm të anarkisë së shtetit të shqiptarve e që nuk kishte stazh të gjatë, arriti që, me profesionalizmin e tij ushtarak, të bëjë organizimet e duhura për të ruajtur dinjitetin shtetëror. Prenk Pervizi, figurë eminente, u kalit nëpër peripeci por gjithnjë ruajti ndershmërinë kombëtare si një nacinalist i përbetuar, si njeri që i iu përkushtua nderit shqiptar deri në pleqërinë e shtyer. Për Prenk Pervizin kisha dëgjuar rrëfime të ndryshme, gjatë kohës pas 11

Luftës së Dytë Botërore, deri sa si emigrant i dëbuar nga trojet e Kosovës dhe i gjendur në Turqi, mësoja për shumë figura të urrejtura nga komunistët, por të cilar kishin vazhduar qëndresën e tyre në diasporë

Kundërshtarët e hegjemonizmit komunist Në kohën kur, prapë si emigrant u gjenda në Belgjikë, ku isha vendosur me familje në Namyr, më rastisi të takohem me disa nga emigrantët e rezistencës kundër hegjemonizmit komunist. Kisha dëgjuar për Muharrem Bajraktarin, i vendosur në Bruksel, pastaj për Tahir Zajmin, ideologun dhe prijësin e Lidhjes së Dytë të Prizrenit. Kisha dëgjuar edhe gjenëraI Prenk Pervzin por e dija se ai për nëntëmbëdhjëtë vjet rresht kishte qëndrue si i ikur dhe i strehuar në Greqi. Pas nëntënbëdhjctë vjetësh, gjeneral Prenka kishtr arritur në Bruksel dhe ishte vendosur te miqtë e tij të vjetër Fiqiri Dine e Muharrem Bajraktari. Ai kishte arritur në Bruksel në vitin 1966, ndërkaq në vitin 1968, në atë vit të trazirave parastudentore në Kosovë e që, nga diaspora shikohëshin me një simpati të madhe e me një shpresë për rrjedhën e tyrë të mëtejshme. Përmes Muharrem Bajraktarit shpreha interes im të takohesha me atë strateg ushtarak, për atë atdhetar të flaktë të Shqipërisë etnike. Kisha dëgjuar shumë rrëfime për të, prandaj edhe kurreshtja ime ishte shumë e madhe. Përmes bacës Muharrem u takuam në kafenë e ashtuquajtur të xhamave, në Bruksel. Me °atë rast gjenerali u ngrit në këmbë kurse prezantimin e bëri baca Muharrem: - Prenk, kam nderin të njoftoj me një intelektual nga Kosova, kursc ai m'u drejtua: - Muharremi më ka folur për ty. E di se ke përjetuar tortura në Kosovë dhe se ke bërë përpjekje për ta mbajtur familjen në Turqi.. Unë ia ktheva: - Po më vjen të skuqem 12

me atë që më quajtët intelektual, sepse fjala intelektual ka peshë të madhc dhe veshtirë është të mbaj mbi shpinë këtë thirrje. Unë jam nji ish mësues nga Kososva dhe në këtë moment po e ndjej veten të kënaqur që gjëndem në mesin e dy figurave për të cilar kaherë kam dëgjuar.

Pren Pervizi e Muharrem Bajraktari kolegë e miq të pandarë.

Personalitete tё anatemuara Në atë kohë personalitetet si Muharrem Bajraktari me shokë nuk kishin ndonjë hapësirë manovrimi për shkak të ndjekjeve të regjimit komunist. Ato ndjekje ishin të shumëfishta, jo vetëm nga Sigurimi shqiptar, por edhe nga UDBja, prandaj edhe njerëzit tanë që gjendëshin jashta kufijve me hallet e tyre sociale, të cilët punonin në shtetet e Evropës, u rrinin larg. Kjo iste e kuptueshme, mbase askush nuk ua zinte për të madhe. E pashë të arsyeshme që, me atë rast, t'u thosha: - Zotërinj, këtu ka bukur shumë kosovarë, qofshin ata të shpërngulur më parë në Turqi, por edhe të tjerë që kanë ardhur drejtpërdrejt nga Kosova për të siguruar kafshatën e bukës. Ata nuk guxojnë të kontaktojnë me ju. Këtë me siguri ju e dini. Ata frikohen, ngase e kanë parasyshë hisrtorinë e fàlsifikuar, të cilën regjimi komunist ua ka imponuar. Falë asaj historie figurat si ju janë të anatemuara. Regjimi komunist ka bërë që azilkërkuesit kosovarë që gjenden në Perëndin të ndahen në dy grupe. Në një grup hyjnë ata që rreshtrohen për çështje ekonomike, kurse në grupin e dytë, të arratisurit në Turqi. Një pjesë tjetër përket atyre të ndjekurve nga pushtuesi serb dhe e ndiejnë vetin si refugjatë politikë, por ata e simpatizojnë Enver Hoxhën dhe regjimin e tij. Gjithherë kjo paraqet një fatkeqësi kombëtare nga e cila duhet dalë. Gjenerali Prenk Pervizi, mbetet një nga figurat më të shquara e Ushtrisë Kombëtar e t’ atdhetarizmit shqiptar. Komunizmi u orvat te ia errësojë vlerat e padiskutueshme, të një nga farkëtuesit e Shtetit të parë ligjor shqiptar, të cilit i kushtoi të gjithë energjite e aftësitë e veta si ushtarak i formuar në shkollat me te larta ushtarake europiane.

NJEREZIT TANE DUHETTA KUPTOJNE ESENCEN E BASHKIMIT

Ne bëmë aq sa mundëm për një Shqipëri etnike; ne me angazhimet tona treguam gjurmët e ujkut, kurse brezi juaj duhet të vazhdojë·ta gjejë dhe ta vrasë ujkun. Unë jam shumë i bindur se nuk do të zgjatë shumë kjo katrahurë e trishtueshme e regjimit komunist. Në këtë paraqitje time ndërhyri Muharrem Bajraktari, i cili tha: Fatkeqësisht kjo është një përçarje e madhe e me pasoja. Shqitarët ende nuk kuptojnë se vetëm bashkimi bën fuqinë. Pa bashkim të plotë nuk do ta kemi fatin e daljes në dritë. Njerëzit tanë duhet ta kuptojnë esencën e bashkimit dhe për këtë bashkim mund të ndihmojnë të gjithë, pavarësisht se ku punojnë. Ne e dimë se ti këtu kryen punë përkthyesi, se falë punës je i detyruar të kontaktosh edhe me ata të ambasadës jugosllave; por edhe me ata të tjerët të ambasadës turke. Këtë ta kërkon puna. Gjithashtu e dimë së ke pasur kontakte personale me Hidajet Hoxhën, sekretar në Ambasadën e Shqipërisë në Paris, po ashtu ke pasur kontakte edhe me mbretin Leka I, por kjo nuk luan rol përballë përkushtimit për atdhe.

Plane shumë të mira për mirëqenien e popullit shqiptar Pas këtyre fjalëve të Muharrem Bajraktarit, vazhdoi gjeneral Pervizi: - Or kosovar i dashur ne bëmë aq sa mundem për një Shqipëri etnike; ne me angazhimet tona treguam gjurmët e ujkut, kurse brezi juaj duhet të vazhdojë ta gjejë dhe ta vrasë ujkun. 15

Unë jam shumë i bindur se nuk do të zgjatë· shumë kjo katrahurë e trishtueshme e regjimit komunist. Unë e njoh mentalitetin e popullit tim dhe e di se çdo gjë që është jashta kombëtarës është e huaj për shqiptarët. Vëllezërit e mi, kudo qofshin, e dinë se komunizmi është pa themel të shëndoshë dhe se era e freskët e demokracisë do të fryejë dhe do të përfshijë gjitha trojet shqiptare dhe, nuk do të shkojë shumë gjatë dhe populli shqiptar do të gëzojë Lirinë dhe pavarësinë. Djalo - vazhdoi ai - ne i kishim planet shumë të mira për mirëqenien e popullit shqiptar, por Enver Hoxha na ra në shpinë dhe Kosovën ia dorëzoi marshallit Tito. lam i bindur se brczi i ri kosovar kurrë nuk do të pajtohet dhe do ta mposhtë ideologjinë që bën mure mes popullit shqiptar. Ky ishte ai takimi i parë me gjeneral Pervizin, ndërkaq pastaj kishte edhe takime të tjera nga të cilat rezultuan shënime me interes mbi portretin e tij; mbi veprimtarinë ushtarake në trojet shqiptare. Me dëshirë që të siguroja sa më shumë shënime mbi këtë strateg ushtarakk, kam shrytëzuar edhe ndihmën e Rifat Kolgjinit, me vendbanim në Bruksel, i cili kishte të dhëna interesate për plotsimin e portretit të Gjeneralit.

Kush ishte, pra, Prenk Pervizi ? Gjyshi Udhëheqës i kryegritjes së Kurbinit 1900-1912 Ai u lind me 4 maj të vitit 1897 në Skuraj të Kurbinit, në një familje të vjetër e të përmendur për tradita patriotike. Mësimet'e para i kreu në Shkodër më 1914, kurse Akademinë Ushtarake në Vjenë të Austrisë gjatë viteve 1914-1918, kurse Shkollën e Luftës Torino të ltalisë gjatë viteve 1930-1933, duke arritur njëkështu nivelin më të lartë të përgaritjeve ushtarake. 16

Me fjalë të tjera, Prenk Pervizi u formua si kuadër ushtarak në ato qendra ku formohëshin edhe kuadrot më të njohura evropiane. Kjo domethënë se nga ana teorike gjenerali i ardhshëm ishte i përgaritur përmes rrugës më të mirë, ndërkaq edhe nga ana e traditës kishte mbështetje të parët e tij. Kështu qysh në rini, senzibilohet me ngjarjet e kryegritjes së përgjithshme kombëtare në të cilën gjyshi dhe të Malësisë Lezhës e te Bregut të Matit. Është interesant të pëmendet se Prenka qysh në i tij, Gjin Pjetër Pervizi (*), luajti rol të rëndësishëm si udhëheqës i kryengritjes së Kurbinit e të Krujës dhe të Malësisë Lezhës e te Bregut të Matit. Është interesant të pëmendet se Prenka qysh në moshën pesëmbëdhjetvjeçe mori pjesë në luftën duke qenë pranë gjyshit Gjin Pjetrit që u printe 300 burrave të Kurbinit në ngritjen e flamurit kombëtar në Milot duke u brumosur me ndjenjat më fisnike të shqiptarizmit e që do shoqëronin gjatë tërë jetës. Ai shtet i ri shqiptar që doli nga Vlora më 1912, e ngarkoi me detyra të cilat u sanksionuan në Kongresin e Luslnjes më 1920 dhe, pastaj, u konkretizuan më vonë me Mbretërinë shqiptare më 1928-1939, së cilës i qëndroi besnik nga fillimi gjer në fund si kuadër i lartë ushtarak e personalitet i rëndësishëm. Prenk Pervizi që nga koha më e hershrne e rinisë së tij, gjithjë ishte i zgjuar c!he në Shërbim të ardheut, jo vetëm me pjesmarrje aktive në aksione luftarake, por edhe me organizime. Të gjitha këto kanë mbetur rë shënuara në kutesën e popullit, por edhe në anal et të cilat gjjthsesi do të hyjnë në shërbim të pasurimit faqeve të historisë kombëtare.

----------------------------------(*) Gjin Pjetrti, pёr shkak tё nipit, Gjeneral Prenk Pervizit, i konsideruar armik Nr. i i regjimit komunist, iu mohua historia. Historianёt e diktaturёs s’guxonin ta pёrfshinin nё veprat e tyre shpifarake gjoja historike, plot deformime e fallsifikime. 17

NE SHTABIN E OPERACIONEVe PER DEBIMIN E SERBEVE

Në mars të viti 1922 Prenk Pervizi ishte në mesin e atyre të cilët e shpëtuan ekzistcncën e shtetit shqiptar të dalë nga Kongresi i Lushnjes, duke shpartalluar bandat rebele të kundërshtarëve të qeverisë. Prenk Pervizin, që në vitin 1920, e shohim të marrë pjesë në mbrojtje të Kongresit të Lushnjes, kurse nga viti 1920 de ri më 1924 e shohim të caktuar në shtabin e operacioneve për dëbimin e forcave serbe nga rajonet veriore të shtetit shqiptar dhe në këto operacione është hashkë me Bajram Currin, Muharrem Bajraktarin, Fiqri Dinen, Hysni Demën, Ali Eœbarën, Gjon Deranin, Gjon Fushën, Lekë Margjinin e të tjerë. Që atëherë është dalluar me aftësinë ushtarake si luftëtar me ngritje akademike në qendrat më të njohura të Evropës.

Atëherë kur kundërshtitë brendashqiptare u jepnin kurajo ekstremisteve të ndryshëm Në mars të viti 1922 Prenk Pervizi ishte në mesin e atyre të cilët e shpëtuan ekzistcncën e shtetit shqiptar të dalë nga Kongresi i Lushnjes, duke shpartalluar bandat rebele të kundërshtarëve të qeverisë, në kohën kur Ahmet Zogu ishte minister i Brendshëm. Për merita lufte Prenk Pervizi, gjatë asaj kohe nderohet me gradën e kapitenit të klasit të parë, duke përparuar një grade më tepër nga bashkluftëtarët e tjerë që ishin moshatarë; por edhe me përvojë të njëjtë. Falë angazhimit të pakompromis të Prenk Pervizit përforcohet qeveria, e ndërkaq Ahmet.Zogu bëhet kryeministër. 18

Ngjarjet që pasojnë në Shgipërinë e atëhereshme Prenk Pervizin e gjejnë gjithnjë në pozitën e strategut dhe në anën e vlcrave nacionale të cilat e sensibilizojnë që, gjithnjë, të jetë një naçionalist i përbetuar. Të tillë e shohim edhe gjatë ngjarjeve të qërshor-dhjetorit të vitit 1924, atëherë kur kundërshtitë e brendëshme shqiptare i jepnin kurajo ekstremistëve të ndryshëm dhe, kësisoji, edhe orekseve të jashtme për ta gllabëruar shtetin shqiptar që veç sa kishte filluar të marrë një lloj fizionomie. Prenk Pervizi rreshtohet në krahun e qeverisë së ligjshme, siç deklaronte ai. Ishte bashkë me oficerët e tjerë si, Muharrem Bajraktari, Fiqri Dine, Ceno Beg Kryeziu, Llesh Topallaj, etj., që të gjithë të prirë nga Ahmet Zogu, që kishte postin ushtarak kolonel, por në të njejtën kohë siç u tha tha, ishte dhe kryeministër. Ky grup formon shtabin qendror të operacioneve dhe, me një aksion të rrufeshëm, brenda tri dit rikthyen qeverinë legale në Tiranë më 24 dhjetor 1924, me ç'rast Ahmet Zogu u zgjodh president. Ishte, pra, koha e kundërshtimeve me qeverin e Fan Nolit, i cili u detyrua të largohet jo vetëm nga posti, por edhc nga shteti. .

.Prenk Pervizi u caktua komandant i qendres Menyra se si u kthye Ahmet Zogu, pavarësisht nga obstruksionet e ndryshme mbi faktografinë historike, ishte e planifikuar mirë. Në kuadër të atij pIani, e me angazhimin e panderprerë të Prenk Pervizit - vihen themelet e shtetësisë, e sigurisë së shtetit. Për këtë dëshmon edhe operativa e ndarjes së Shqipërisë në katër zona dhe, ne krye të tyre zonave - u caktuan komandantët që ishin kapitenët më të aftë e më besnikë të Zogut, që i dolën zot vendit dhe që vazhdimisht ishin të 19

gatshëm të sakrifikohen për të mirën e shtetit. Prenk Pervizi u caktua komandant i qendrës. Komandantët e emëruar në katër zona kishin autorizime të mëdha. Ata ishin ne rangun e guvernatorit me fuqi të jashtzakonshme. Ky katërsh i autoriteteve ushtarake që kryekëput merreshin me sigurinë e banorëve dhe të mirave shtetërore, brenda një kohë të shkurtër arriti të sigurojë rendin dhe qetesinë në tërë territorin e Shqipërisë, duke u angazhuar në rimkëmbjen e saj, meqë ai vend trashëgohej nga prapambeturia e sundimit osman, sundim ky që fare nuk ishte interesuar për kurrfarë infrastruktim; prandaj çdo gjë ishtc e shkatërruar, s'kishte rrugë, objekte, s'kishte shkolla, spitale. Nuk kishte administratë shtetrore, as traditë për të administruar. Nuk kishre ekonomi të zhvilluar, etj

ANGAZHIM PERMAMENT NE TERREN KUNDER BANDAVE

Zogu kishte konsideratë të veçantë për Prenk Pervizin, ndonëse ky ishte disa vjet më i ri se ai. Zogu e çmonte Pervizin për origjinën e tij fisnore, mandej për përgatitjen e tij të lartë, për aftësitë ushtarake dhe për besën dhe burrërinë që e karakterizuan atë gjithmonë . Kjo burrëri e tij në raport me Zogun u dëshmua gjatë gjithë viteve (1918 e deri më 1929), kur Zogu ishte autoriteti më i madh në tokat shqiptare. Hapat zhvillimorë sikur ngjallen xheloztë e shteteve fqinjë, të cilët, si gjithherë, përpiqeshin të gjenin forma destabilizuese, duke nxitur edhe incidente në kufi, e të tjera. Në këtë frymë i kemi edhe nxitjet e trazirave në veri të Shqipërisë më 1926. Ata turbullira i pritnin me padurim shtetet fqinjë, Mbretëria e Jugosllavisë, ltalia dhe Greqia. Shih për këtë Ahmet Zogu e emëroi Prenk Pervizin komandant të operacioneve për uljen e tensioneve të shkaktuara 20

nga turbullirat. Brenda pak ditësh Prenk Pervizi ia doli të qetësojë situatën, duke shpëtuar vendin nga pjë krizë shumë e rrezikshme.

Autoriteti që t'i dilte zot Shqipërisë Veprimtaria e Prenk Pervizit me shokë, respekrivisht angazhimi i tij permanent në terren kundër bandave që infiltrohëshin brenda popullatës dhe përhapnin disfatizëm e pasiguri totale, përforcoi pozitën e Presidentit Zog i cili, më pastaj, konkretisht më 1928 avansoi duke e shpallur veten mbret të shqiptarve. Ata (katër zonëkomandantët) e konsideronin Zogun si të vetmin burrë që mund t'i dilte zot Shqipërisë, prandaj e miratuan atë avansim të tij duke vazhduar t'u qëndrojnë besnikë kërkesave të tija për siguri dhe mbrojtje. Prenk Pervizi dhe Ahmet Zogu kishin një miqësi e mirëbesim të fortë mes veti. Me Zogun Prenk Pervizi kishte lidhur miqësi qysh kur ishte student në Vjenë, gjatë viteve 1914-1918, kur vazhdonte Akademinë Ushtarake. Zogu asokohë zhvillonte një aktivitet të madh patriotik dhe kishte fituar respekt të jashtëzakonshëm në mesin e mërgimtarëve me qëndrim në Austri. Gjithashtu Zogu kishte kontakte edhe me të huajt dhe njëkështu, kishte arritur simpati edhe në rethet diplomatike të Evropës. Që atëherë Zogu kishte konsideratë të veçantë për Prenk Pervizin, ndonëse ky ishte disa vjet më i ri se ai. Zogu e çmonte Pervizin për origjinën e tij fisnore, mandej për përgatitjen e tij të lartë, për aftësitë ushtarake dhe për besën dhe burrërinë që e karakterizuan atë gjithmonë . Kjo burrëri e tij në raport me Zogun u dëshmua gjatë gjithë viteve (1918 e deri më 1929), kur Zogu ishte autoriteti më i madh në tokat shqiptare.

Prenk Pervizi gëzonte statusin e të kërkuarit për punë me peshë Pasi që ato komanda të caktuara në katër zona i kryen detyrat e tyre me dinjitet, më 1930 Prenk Pervizi me gradën major dërgohet në Torino për ta kryer Shkollën e Luftës, bashkë me Ali Erebarën dhe Sami Kokën. Ali Erebara pastaj kaloi në jetën civile si avokat, kurse Sami Koka u tërhoq për shkak sëmundje, kështu që Prenk Pervizi mbetet i vetmi oficer madhor me përgatitje të lartë e të plotë ushtarake. Falë këtyre arritjeve dhe, pse dinte disa gjuhë të huaja , caktohet për ta përfaqësuar ushtarakisht Shqipërinë në kontaktet ndërkombëtare jashta shtetit . Deri më 1935 qëndroi si inspektor i studentëve jashtë shtetit, me qendër në Firencë të Italisë . Angazhimet e mëtejshme të Prenk Pervizit i shohim gjithnjë të autoritetshme, gjithnjë me peshë jo vetëm kombëtare, por edhe ndërkombëtare, sepse Prenk Pervizi falë ngritjes profesionale ushtarake dhe falë njohjes së gjuhëve të huaja gëzonte statusin e të kërkuarit për punë me peshë. Kësisoji e shohim në dhjetor të vint 1935 e deri në prill të vitit 1936 në rolin e përfaqësuesit të Shqipërisë në komisionin ndërkombëtar të vëzhguesve të huaj në luftën e Abisinisë, duke qëndruar prane shtabeve të gjeneralëve Badoglio e Graziani. Ky ishte një komision i vëzhguesve i përbërë nga deIegatët e atyre shteteve të cilët nuk i kishin vënë sanksione Italisë për shkak të okupimit të Abisinisë. Ato shtete në kuadër të cilëve ishte edhe Shqipëria, ishin: Amerika, ]aponia, Austria, Rumania, Portolgalia dhe Hungaria . Ky komision pati rast të takohet edhe me Musolinin. Ai pati rast të takohet edhe me shumë përfaqësues ushtarakë të shteteve të ndryshme, por takimi me Musolinin ishte i rëndësishëm ngase, nga ai takim, Prenk Pervizi mësoi shumë të vërteta mbi hegjemonizmin e shteteve të fuqishme mbi shtetet (dhe popujt) e pambrojtur. 22

NDODHI ZBARKIMI I FORCAVE USHTARAKE ITALIANE NE BREGDETIN SHQIPTAR Oborrtarët e këshilluan Zogun që të mos bëhen shpenzime të kota në angazhimin për t'u mbrojtur nga italianët, meqë në atë kohë marrëdhëniet shqiptaro-italiane ishin jashtëzakonisht të mira dhe nuk shihej ndonjë rrezik . Dihet që Prenk Pervizi mbetet i vetmi oficer madhor me prёgatitje të lartë e të plotë ushtarake. Falë këtyre arritjeve dhe, pse dinte disa gjuhë të huaja , caktohet për ta përfaqësuar ushtarakisht Shqipërinë në kontaktet ndërkombëtare jashta shtetit . Deri më 1935 qëndroi si inspektor i studentëve jashtë shtetit, me qendër në Firencë të Italisë . Angazhimet e mëtejshme të Prenk Pervizit i shohim gjithnjë të autoritetshme, gjithnjë me peshë jo vetëm kombëtare, por edhe ndërkombëtare, sepse Prenk Pervizi falë ngritjes profesionale ushtarake dhe falë njohjes së gjuhëve të huaja gëzonte statusin e të kërkuarit për punë me peshë. Kësisoji e shohim në dhjetor të vint 1935 e deri në prill të vitit 1936 në rolin e përfaqësuesit të Shqipërisë në komisionin ndërkombëtar të vëzhguesve të huaj në luftën e Abisinisë, duke qëndruar prane shtabeve të gjeneralëve Badoglio e Graziani. Ky ishte një komision i vëzhguesve i përbërë nga deIegatët e atyre shteteve të cilët nuk i kishin vënë sanksione Italisë për shkak të okupimit të Abisinisë. Ato shtete në kuadër të cilëve ishte edhe Shqipëria, ishin: Amerika, ]aponia, Austria, Rumania, Portolgalia dhe Hungaria . Ky komision pati rast të takohet edhe me Musolinin. Ai pati rast të takohet edhe me shumë përfaqësues ushtarakë të shteteve të ndryshme, por takimi me Musolinin ishte i rëndësishëm ngase, nga ai takim, Prenk Pervizi mësoi shumë të vërteta mbi hegjemonizmin e shteteve të fuqishme mbi shtetet (dhe popujt) e pambrojtur. 23

Nga këto kontakte që ai kishtc, e sidomos kontakti me Musolinin, e bindi se viktima tjetër e Italisë pas Abisinisë do të ishte Shqipëria. Kjo bindje e tij u përforcua me Manovrat e Mëdha të cilat Italia i zhvilloi në gusht të vitit 1936, me ç'rast, jo vetëm Musolini, por edhe Mbreti Viktor bënë të kuptohen qëllimet gllabëruese ndaj Shqipërisë. I ngulfatur nga këto bindje Prenka e shihte të rrugës t'ia bënte me dije Zogut, duke kërkuar nga ai që të ndërmirrte masa sa më urgjente për t'u bërë ballë sulmeve eventuale italiane. Pervizi e kishte nuhatur mirë qëllimin okupues të shtetit të Italisë ndaj Shqipërisë. Këto çështje që, sipas Pervizit, ishin të një rendësie të parë Zogu ua la obrrtarëve të cilët e këshilluan që të mos bëhen shpenzime të kota në angazhimin për t'u mbrojtur nga italianët, meqë në atë kohë marrëdhëniet shqiptaro-italiane ishin jashtzakonisht të mira dhe nuk shihej ndonjë rrezik. Por ky ishte mendim i lakeive, ndërkaq profesionisti ushtarak Pervizi e kishtc nuhatur mirë qëllimin okupues të shtetit të ltalisë ndaj Shqipërisë, prandaj insistonte që të mos rrihej duar kryq para një rreziku qe nuk ishte larg. Mandej ndodhi pikërisht ashtu siç shprehte dyshimin Prenk Pervizi; ndodhi okupimi, respektivisht zbarkimi i forcave ushtarake italiane në bregdetin shqiptar në orën 6,30 të mëngjesit të atij prilli të zi të vitit 1939. Forcat italiane zbarkuan në Durrës dhe në rajone të tjera bregdetare, duke mos hasur në asnjë rezistencë serioze, në asnjë qëndresë të organizuar ushtarakisht. Sidoqë, më vone, u shkruan faqe të tëra mbi mbrojtjen shqiptare nga invazioni italian, mbi rezistencen e madhe, e të tjera; e vërteta është se në Durrës ajo rezisrencë nuk zgjati më shumë se një orë e jo siç është thënë: Kjo vetëm nga qëndresa heroike e personale të kapterit të Marinës së Mbretërisë Shqiptare, Mujo Ulqinaku, që ra në kryc të detyrës si hero i vërtetë i flijuar për nderin e atdheut. Përmdryshe do shënuar se ishte një rezistencë sporadike, nga disa të shtena pushkësh të qytetarve durrsakë nga dritaret e shtëpive te tyre. 24

Në vend të rezistencës ishte ikja drejt kënetave të Gjolit e të Ishmit .

MUJO ULQINAKU

Hero Kombёtar E vërteta gjithashtu është se oficerët më të aftë e më të të përgatitur; në vend që të ishin caktuar për mbrojtjen e atdheut, i kishin strukur skutave, pa ushtri e pa armatim. Eshtë interesant të thuhet se, me rastin e zbarkimit të italianëve, është më mirë të thuhet se para se ata të zbarkonin kishte edhe sabotime në mesin e ushtarëve dhc oficerëvc shqiptarë. Kjo mund të dëshmohet edhe me faktin se topat që ishin në pozicionet et tyre në kodrën e Durrësit, u gjetën pa gjilpëra (!) Shih për këtë, duke hetuar mirëfilli këtë sabotim, edhe ato pak xhandarë që ishin të pranishëm dhe nga të cilët, mund (dhe duhej) pritej një formë rezistenc iken nëpër kenetat e Gjolt e të Ishmit. Ikja e tyre konfirmohej pas akteve te tradhëtisë që kishte ndodhur me largimin e oficerëve ushtarakë dhe me sabotimin e prishjen e armëve, siç ishte rasti i topave në kodrën e Durrësit. Ngjarjet e mëvonshme pas zbarkimit të italianëve i përshtateshin një anarkie totale, nga e cila e pësoi popullata në rend të parë, por e pësuan edhe gjithë ata patriotë të betuar për mbrojtje të atdheut. Në mesin e tyre ishte edhe Prenka i cili si edhe të tjerët, ishte i shtrenguar të gjente ndonjë shteg. 25

Shtatë prilli i vitit 1939 gjëmoi kobshëm për shtetin shqiptar. Mbreti Zog nuk pati kohë të mendojë për asgjë, e besa s'ishte i aftë as të gëzohej (e kremtojë) për lindjen e djalit, Lekës, që ndodhi pikërisht në atë kohë. Në orën tetë të shtatë prillit u gjend në Qafèthanë, për të kaluar në Jugosllavi, por nuk e lejuan autoritetet kufitarc jugosllave, përveç mbretëreshes Gjeraldinë me fèmijën e sapolindur triditësh, dhe me suitën e vet të grave. Mbreti ishte i detyruar të ngujohet në postën kufitare të Qafèthanës. Aty vendosi për në Korçë, në shtëpinë e Gani Kullës në Zemblak, duke i çuar fjalë Prenk Pervizit përmes djelmëve të Gani Kullës. Nga Folorina u dërguan mesazhe në të katër anët, por më kot, Shqipëria u okupua dhe shtetasit e Shqipërisë duhej t'i përshtateshin vullnetit të okupatorit.

Prenk Petvizi ishte i dekurajuar nga ngjarjet që zhvilloheshin shpejt e shpejt. Ai tani nuk kishte ndonjë ushtri të madhe, meqë krejt ishte e shkapërderdhun, pastaj edhe depot e armëve ishin zbrazur. Populli kërkonte armë e armë askund. Ushtria e Pervizit numëronte vetëm gjashtëdhjetë ushtarë e njëzet oficerërë, të cilët rrugët drejt brendisë së Shqipërisë, kështu që në mengjesin e tetë prillit italianët arrijnë në Tiranë . Prenka, me ato pak ushtarë dhe popullin bën plane për t'iu kundërënë forcave italiane, por i vjen lajmi se mbreti Zog e priste në Zemblak ku kishte sosur natën e tétë prillit

Sipas planit të Prenk Pervizit, mbreti Iargohet në Greqi Prenk Pervizi, si gjithmonë, edhe kësaj radhe i përgjigjet ftesës së mbretit dhe arrin në Korçë dhe takohet me të. Me atë rast Pervizi si strateg, si ushtarak i regjur i propozon Zogut që të mos marrin rrugën e ikjes përtej kufijve, por që të dalin në mal, që të organizohen luftarakisht për t'u bërë italianëve rezistencë. Prenk Pervizit ishte se po të dite mbreti në mal, pas tij do të shkonte edhe populli dhe njëkështu rezistenca do të ishte shumë më e madhe. Por mbreti e refuzon këtë kërkesë të Pervizit me motiv se italianët pastaj do të masakronin popullin dhe s'do të lenin asgjë mbi tokë. Për këtë, mbreti, ia cakton detyrën Prenk Pervizit që të organizojë largimin e tij drejt Greqisë dhe Prenka, si gjithherë besnik i tij, bën atë gjë që i urdhërohet. Me komandën e Prenk Pervizit, e në bashkëpunim me oficerët e gardës, kolonel Hysen Selmanin, djalin e Gani Kullës toger Mehdi Kullën e të tjerë oficerë, kalimi në Greqi u realizua pa pengesa. Fillimisht u vendosën në Folorinë. Mbreti e mbajti Prenkën afér vetes gjatë gjithë kohës. Nga Folorina u dërguan mesazhe në katër anët, por më kot. Shqipëria u okupua dhe shtetasit e Shqiperisë duhej t'i përshtatëshin vullnetit të okupatorit. Në Folorinë u bënë plane të ndryshme dhe një ndër ato plane, propozimi i Zogut, ishte që ushtarakët më në krye Prenk Pervizin të kthehëshin në Shqipëri dhe të organizonin rezistencën luftarake. Kthimi i tyre menjëherë u realizua dhe Prenka u gjend në Tiranë, pikërisht në shtëpinë e tij ku u takua me Muharrem Bajraktarin, Fiqri Dinen, Hysni Demën, Sali Vuçitërnin, Ali Erebarën e të tjerë patriotë, duke zbatuar urdhrat e mbretit Zog, i cili do të vazhdontr të mbante lidhje me ta. Ndërkohë në male kishte rezistues qё mbanin uniformat e ushtrisë shqiptare, por të pa organizuar në mënyrë kompakte. 27

ZOGU I PARE MBRET I SHQIPTARVE

PO TE DILTE MBRETI NE MAL PAS TIJ DO TESHKONTE EDHE POPULLI . Forma veprimi të organizuara kundër italianëve Prenk Pervizi me shokë e kishte obligim moral, mbase edhe ushtarak, që të gjenin forma veprimi të organizuara kundër italianëve dhe, për këtë, kishte rrezikuar të gjendej në shtëpinë e tij në Tiranë, shtëpi kjo e cila u bë një lloj çerdheje për afrimin e atyre që pajtoheshin me rezistencën kundër ushtrisë italiane. Përkundër të gjitha sabotimeve, mandej edhe tradhtive të ndryshme pikërisht ne kuadër të ushtrisë një pjesë e madhe e ushtrisë shqiptare e pranonin konfrontimin me italianët, andaj edhe nuk pranonin urdhrat e tyre. ltalianët me zbarkimin në trullin shqiptar e kishin parasysh aleancën me një pjesë të ushtrisë shqiptare cila, sipas tyre, do të inkuadrohej brenda ushtrisë italiane. Por Prenk Pervizi me shokë, të cilët e njihnin si kreun e ushtarake, ishin kundër çdo bashkëpunimi me okupuesin, prandaj edhe bënin plane për t’iu kundërvenë në të gjithë format dhe në të gjithë pikat. Këto qëndrime Prenk Pervizi ua bëri të njohura edhe gjeneralëve italianë duke u shpjeguar se e kishin të kotë qëndrimin në Shqipëri. Ai pati kontakte me gjeneralët Guzzoni e Pariani. Bile ky i fundit ishte mëkëmbësi i mbretit të Italisë. Qëndrimi mospërfillës i Prenk Pervizit ndaj forcave të huaja u dëshmua edhe në aksione konkrete në terren, edhe jo vetëm kundër ushtrisë italiane në Shqipëri por edhe në frontin e luftës italo-greke ku iu kundërvue ushrisë fashiste duke mos pranuar që të luftonin për italianët.

DISFATA ITALIANE PER SHKAK TE USHTRISE SHQIPTARE Ushtria italiane në këtë luftë me grekët kishte pësuar humbje të mëdha, ndërkaq shkaktarët kryesorë të humbjes së tyre ishin braktisja e organizuar e frontit të luftës nga ushtria shqiptare e udhëhequr nga Prenk Pervizi. Lidhur me këtë ekzistojnë edhe raportet nga frontet e luftës të mareshallit Badoglio, i cili raportonte para mbretit Viktor dhe para qeverisë së Musolinit. Ai thoshte në ato raporte se disfata e ushtrisë italiane u bë për shkak të ushtrisë shqiptare e jo të asaj greke. Ai në raportet e tij thoshte se "ushtria shqiptare na ka tradhtuar ... " Raportet e mareshallit Badoglio ishin aq bindëse sa që, edhe vetë Duçeja do t’ia raportonte Hitlerit, i cili ishte shumë i zhgënjyer nga paaftësia italiane në frontin me grekët. Kur tashti në distancë merren në analizë raportet ushtarake, përkatësisht raportet e forcave mes ushtrive të konfrontuara, shihet se Hitleri e kishte shlyer ltalinë si aleate mu për shkak të paaftësisë së saj në frontet e luftës dhe, për këtë, Gjemania ndërmerr aksione të mëdha invaduese. Brenda afatit kohor prej dy javësh e shkel Jugosllavinë dhe Greqinë për ta shpëtuar Italinë nga turpi. Ky operacion gjerman shkatoi shpërbërjen e Jugosllavisë dhe pas asaj shpërbërje u krijuan shtete e Kroacisë dhe Sllovenisë. Ndërkaq disa toka iu kthyen Hungarisë, Rumanisë e Bullgarisë. Me këtë rast Kosova dhe trojet e tjera shqiptare iu ngjiten Shqipërisë. Këto aksione që ishin kryekëput gjermane, nacionalistët shqiptarë deshten ti shfrytëzojnë, duke bërë përpjekje që Kosova të mbetej tash e tutje shqiptare pa të drejtë që të futet nën pushtetin serb. Pas konfrontimeve negative në jug, në luftën humbëse kundër grekëve, italianët morën masa ndaj ushtrisë shqiptare, duke e hequr nga fronti e duke e izoluar në malet e veriut, si në Pukë e gjetke.

Prenk Pervizi përforconte radhët

Njëkështu, italianët arritën ta izolojnë ushtrinë shqiptare në Pukë të prirë nga Prenk Pervizi. Megjithkët Prenk Pervizi nuk e kishte ndërmend të ndalej. Ai përforconte radhët. Në ndërkohë ra në kontakt me komandantë të tjerë, si me Muharrem Bajraktarin që ishte në krye të forcave të Lumës, pastaj me Llesh Marashin, Abaz Kupin dhe forcat e Mit-hat Frashërit, si dhe me patriotë të tjerë. Gjithashtu ra në kontakt me gjeneralin Aqif Pennetin që ishte në Kosovë, me Mehdi Frashërin në Romë etj. Pas këtyre kontakteve për konsolidimin e radhëve në frontin e përbashkët, vetëm pritej një mesazh i Zogut pa të cilin mesazh nuk mund të bënin aksione. Mirëpo, anglezët që kishin një mision pranë forcave nacionaliste-zogiste te Abaz Kupit i penguan konfrontimet dhe mund të jetë shkaku i tyre pengesë edhe për Zogun që të japë mesazhe lufte. Prandaj edhe forcat të udhëhequr nga komandantët e gatshëm u stopuan. Prenk Pervizi megjithkëtë nuk ndejti duarkryq, e as që e mori arratinë ashtu siç kishin vepruan edhe shumë të tjerë. Në gushtin e vitit 1943 atë e shohim pёrkr&ahёs tё Mbledhjed Mukjes ku mirren vendimet me interes për bashkimin kombëtar të forcave, pavarësisht nga përkatësitë ideologjike e partiake, edhe Prenk Pervizi ishte mbështetësi kryesor i këtij qëndrimi të kësaj mbledhjeje të rëndësishme. Me atë rast, në qeverinë që do të formohej, Prenk Pervizi ishte propozuar në detyrën e komandantit të përgjithshëm të forcave të armatosura shqiptare.

Dorëzimi pakushte ushtrisë italiane Siç dihet më 8 shtator të vitit 1943 ndodhi kapitullimi i Italisë, ndërkaq Prenk Pervezi me një grup oficerësh madhorë, në mesin e të cilëve ishin edhe gjeneralët Aqif Permeti e Gustav Mirdashi, marrin në dorëzim komandën nga gjenerali Dalmazzo, duke ia imponuar dorëzimin pa kushte të ushtrisë italiane në gjithë territorin e Shqipërisë. Pas këtij dorëzimi ushtria italiane u shpëmda duke u vendosur e strehuar, pa armë, pranë familjeve të krahinave të ndryshme të Shqipërisë.

USHTRIA SHQIPTARE E PERFORCUAR ME TRUPA VULLNETARE TE KOSOVES

Krerët e Shqipërisë të gjendur në male (ndonëse kishin mundësi të largohëshin) për një kohë të shkurtër u asgjësuan pothuaj të gjithë. U pushkatuan ose u vranë shumica, si Prek Cali, Mark dhe Llesh Gjonmarkaj, Llesh Marashi, Cen Elezi, Halil Alija, Anton Arapi, Let Nosi, Maliq Bushati, gjeneral Aqit Permeti e shumë të tjerë . Më 23 shtator të vitit 1943 Asambleja Kushtetuese vendosi krijimin e një qeverie të bashkimit kombëtar, ku vendet kryesore i zunë zogistët. Me atë rast kryeministër i parë u zgjodh Rexhep Krasniqi,pas tij Ibrahim Biçaku, dhe i fundit Fiqri Dine. Ministër i Mbrojtjes gjeneral Prenk Pervizi, kurse komandant i xhandarmërisë kolonel Hysni Dema, etj. 32

Si komandant i mbrojtjes kombëtare, gjeneral Pervizi e kishte për detyrë të dorës së parë mbrojtjen e kufijve etnikë të veriut të Kosovës për të penguar orvajtjet e Serbisë për ripushtimin e Kosovës. Për këtë gjeneral Pervizi pat bërë disa vizita në Kosovë për të përforcuar frontin në ata pjesë ku ishin të stacionuar regjimentet e rregullta të ushtrisë shqiptare, që udhëheqeshin nga komandantët, kolonel Qazim Komani e Fuad Dibra, dhe oficerë të tjerë efektivë si Shefki Shatku, Lekë Mergjini, Gjon Qipin e të tjerë. Regjimentet u përforcuan me trupa vullnetare të Kosovës nën komandën e prijësve të tyre e që, pastaj morën gradat përkatëse sipas rangut dhe kontigjenteve të forcave të tyre.

Kosovën brenda kufijve të Shqipërisë e kundërshtonin serbët e rusët.

Prenk Pervizi punonte asisoji që përfundimi i luftës ta gjente Kosovën brenda kufijve të Shqiperësë etnike. Por këtë ide e kundërshtonin jugosllavët dhe rusët, dhe fatkeqësisht as aleatët amerikano-anglezë nuk kishin qëndrime të prera, ose thënë ndryshe - Kosovën e shihnin nën juridiksionin e shtetit sllav. Në këtë derjtim jugosllavët pastaj krijuan partinë shqiptare të komunistëve, përmes së cilës do të arrinin në përçarjen kombëtare, duke denoncuar vendimet e arritura në Mukje, e duke kurdisur një luftë nacionalçlirimtare të udhëhequr nga këshilltarët jugosllavosovjetikë dhe të furnizuar nga ab ngloamerikanët, për të vetmin qëllim që Kosdva t'i kthehej Serbisë, dhe që, më vonë, edhe Shqipëria të përfshiihej në Federatën Jugosllave të Titos, e në perandorinë pansllav të Stalinit.

Vetë Enver Hoxha me stafin e tij ishte i pari që e tradhëtoi Mukjen. Kjo ishte një politikë e menduar (dhe e panifikuar) gjatë nga nomenklatura pansllave, e cila nomenklaturë politike gjhithmonë kërkonte rrugëdalje në bregun shqiptar. Për këtë u bënë nënshkrime të mëdha, mbase edhe vrasje e shkatërrime të qenies shqiptare kudo që ajo të paraqitej me idenë kombëtare për mbrojtje të vetvetes. Nacionalistët shqiptarë në asnjë mënyrë nuk mund ta aprovonin një politikë të tillë shkatërrimtare për shqiptarët, një politikë tradhtare, prandaj nuk pranuan të bashkëpunojnë adhtoi me forcat komuniste të Enver Hoxhës, sado që pëlqimi për një politikë kombëtare në Mukje ishte i pranueshëm për të gjithë. Vetë Enver Hoxha mes stafin e tij, ishte i pari që tradëtoi Mukjen. Jo vetëm Prenk Pervizin por edhe gjithë të tjerët në krye të ushtrisë shqiptare, të asaj ushtrie profesionale që e kishtc traditën dhe shkollimin e duhur nuk pranuan koncepte me emblemën e internacionalismit komunist. Komunistët shqiptarë në të vërtetë e kishin krahun drejt imperatorisë hegjemoniste sllave, drejt Rusisë. Falë këtij qëndrimi gjenerali me përvojë, Prenk Pervizi, bashkë me bashkëpunëtorët më besnikë dhe ata ushtarë që ishin rreshtuar pranë tij u gjend në male, duke pasur premtimin anglez se do të furmizohej me armë dhe, kësisoji, do të arrihej krijimi i forcave të rezistencës nacionaliste. Këto forca do të ishin nën komandën e gjeneral Prenk Pervizit. Ky plan, megjithkëtë, u sabotua prej vendimit të komandës aleate të Mesdheut, komandë kjo e cila nuk pranonte të ndihmonte nacionalizmin shqiptar, por në të kundërten do të ndihmonte forcat komuniste

Prenk Pervizit partizanët ia dogjën shtëpitë në Laç e në Skuraj Nderkaq gjendja shkoj drejt keqesimit. Anglezët u larguan. Nacionaliste u strehuan në malet e krahinave të tyre (ata qe nuk iken, si Abaz Kupi me shokë). Por para se me u largue anglezet morën vesh djegien e shtëpisë së Prenk Pervizit në Laç, ku ai kishte propozue te krijonte frontin e rezistencës. Anglezët ishin shprehur se nuk duhej ta bente atë punë, për të mos u bërë shkak i një lufte civile vllavrasëse. Le të djegin komunistët e t’u mbetej atyre faji, për të cilën do të jepnin llogari, kur te merrte fund lufta e të qëtësohej gjendja në Shqipëri. Ata do të ndërhynin në këtë mes, që të zbatohëshin rregullat demokratike. Kështu Prenk Pervizi u detyrua të strrhohej në malett e Kurbinit në pritje deri dy vjet të një ndërhyrje të Aleatëve, sipas premtimeve te dhena. Kjo nuk ndodhi, Du vjetët kaluan. Atëherë Gjenerali vendosi të largohet në Greqi. I vetmi vend ku mund të gjente shpëtim.

I STREHUAR TE MIQT E VJETER MIRDITORE Kalimi në Greqi i jepte edhe një shans që të bashkëbisedonte me aleatët të cilët, ndoshta, do të mund të dakordoheshin për t'i ndihmuar në formimin e një fronti kundër komunistave, për ta përmbysur atë sistem në Shqipëri. I veshur si fshatar kurbinas dhe i shoqëruar nga kusheriri i tij Llesh Nikollë Lleshi, ai zbriti nga malet e Skurajve dhe të Kurbinit dhe u fut në Tiranë, pikërisht në atë kohë të kulmit të ushtrimit të terrorit komunist. 35

Ishte kjo një ndërmarrje tejet e guximshme e cila mund të kishte pasoja të mëdha por Prenk Pervizi ishte mësuar me rreziqe të tilla gjatë tërë jetës së tij aktive ushtarake. Ai qëndroi në Tiranë i fshehur e i strehuar te disa miq të vjetër që ishin kryesisht mirditorë, siç ishte Ndue dhe Llesh Geziqi të cilët e mbajtën në shtëpinë e tyre dhjetë ditë rresht. Prenk Pervizi në shtëpinë e miqve organizoi arratisjen e tij në Greqi, mendihmën e miqve besnikë, dy djemve të tij dhe shoferit trim nga Korça, Llazi Sterjo, i cili e mori me makinën e vet duke e përcjellur deri në Bilisht të Korçës prej ku pastaj Prenk Pervizi kaloi kufirin i transformuar si gazetar i huaj. Ky transformim para organeve policore kufitare për të nuk ishte i vështirë ngase njihte gjuhë të huaja. Gjatë asaj kohe kur Pervizi kishte arritur në Greqi forcat e ndjekjes të Sigurimit gjendeshin në malet e Kurbinit duke e kërkuar për likudim gjeneralin.

LAJMERIMI RADIOS FOLORINES NE GREQI Forcat komuniste të ndjekjes u tërhoqen nga malet e Kurbinit vetëm atëherë kur gjenerali u lajmërua përmes valëve të Radio Florinës në Greqi. Me atë rast foreat e Sigurimit moren vërejtje të rënda, ndërkaq në komandën e kufirit u bënë shkarkime me urdhërin e vetë diktatorit. Në Greqi Prenk Pervizi qëndroi 19 vjet në saje të një miku të vjetër që ishte shumë i pasur . Edhe gjatë qëndrimit në Greqi Prenk Pervizi gjithëherë ishte në kontakt me rrjedhat historike të vendit të tij, mandej disa herë edhe u angazhua drejtpërdrejti në organizimin e ndonjë grupi i cili do të bënte diverzione dhe ishte në kontakte me autoritete të huaja prej të cilëve kërkonte mbështetje. Në këtë drejtim është interesant të theksohet koha e luftës në Vietnam. Pas konsulltimit që pati me Muharrem Bajraktarin e 36

oficerë të tjerë të mërguar, paraqiti një plan për krijimin e një force ushtarake shqiptare që do të merrte pjesë në luftën antikomuniste në Vietnam. Për këtë dërgon një letër në adresë të kryetarit të atëhershëm të SHBA-ve, Xhon Kenedit. Një kopje e dokumentave iu drejtua Komitetit "Shqipëria e Lirë" në Amerikë që ta ndiqte porosinë te qeveria e Washingtonit, duke theksuar rëndësinë që ky organizim ushtarak do të kishte për shpëtimin e Shqipërisë. Komiteti të eilit iu drejtua gjeneral Pervizi nuk bëri gjë, nuk i përcolli siç duhej porositë në adresën e qeverisë amerikane dhe kjo iniciativë u hesht.

GJENERAL PRENK PERVIZI NE GREQI (1946-199

Athinë, 28 Nëntor 1957, 45vjetori i Pvarёsisё. Muharrem Bajraktari, Prenk Pervizi e Fiqri Dine me nje grup bashkatdhetarësh duke festuar ditën e Flamurit e tё Pavarёsisё.

VENDOSJA NE BELGJIKE NE VITIN 1966 E DERI NE VEDKJE 6 shtator 1977. Në vitin 1965 Prenk Pervizi kaloi në ltali ku qeveria italiane i propozoi të inkuadrohej në ushtrinë efektive të ltalisë, me kusht që të merrte nënshtetësinë italiane. Ai atje kishte mjaft miq me të cilët ishte shkolluar, por Pervizi e refuzoi atë propozim dhe, një vit më vonë, domethënë më 1966 vajti në Be1gjikë, u vendos në Bruksel, aty ku ishin edhe miqt e tij Muharremi e Fiqriu. Gjatë gjithë kohës së mërgimit ai mbajti një qëndrim të 38

PRENK PERVIZI nё Belgjikё 1966-1977

pavarur nga partitë politike duke kritikuar përçarjet e shqiptarve e duke i ftuar vazhdimisht shqiptarët për të qenë të bashkuar. pavarësisht nga opinionet e tyre politike. Në festën e fundit të 28 Nëmorit 1976, ku mori pjesë, mbajti një fjalim që mbeti i ngulitur në mendjet e të gjithëve. duke theksuar se sa herë që shqiptarët kanë qenë të bashkuar kanë arritu suksese të mëdha në historinë e tyre, prandaj, thoshte ai, gjithsesi duhet arritur ky bashkim për ta shpëtuar Shqipërinë nga komunizmi

. I ngarkuar me peshën e viteve por edhe nga sëmundja që e zuri befasisht, gjeneral Prenk Pervizi vdiq me 7 shtator të vitit 1977 në Bruksel. Miku i tij i madh Muharrem Bajraktari i qëndroi pranë deri në momentin e fundit të jetës së tij.

Gjithashtu i qëndruan pranë edhe miqtë e shumtë të mërgimit në diasporë. Në ceremonialin e varrimit të tij nuk mund të merrte pjesë asnjë anëtar i aferm i familjes së tij, meqë ata për 45 vjet rresht u gjenden të persekutuar në burgje e kampe përqëndrimi, ku lanë 23 viktima (nga trungu familjar dhe kushёrijtё e fisi). Krejt çka ishte në emër e pronёsi tё tij, shtёpi, dokumentё etj. ishin djegur e konfiskuar. Kjo intervistё esklusive mbetet si njё dokument themelor i jetёs dhe veprimtarise se Gjeneral Prenk Pervizit, tepёr e veçantё dhe e rёndёsishme pёr tu marrё nё konsideratё nga historianёt, pёr shtrimin e drejtё tё historisё. Shtojmё se nё intervistёn mungojnё disa detaje qё ne kemi arritё tё plotёsojmё nё njё 39

vepёr biografike pёrmbledhёse, ku pёshkruhёt nё mёnyre tregimtare gjithё jeta e tij, ashti siç ёshtё zhvilluar me detyrat e misionёt qё ka kryer brenda e jashtё shtetit. Vendimtare nё jetёn e tij, ёshtё njohja me Ahmet Zogun qё nё vite e para tё djalёrisё e bashkёpunimin e vazhdueshёm nё pёrpjekjet pёr forcimin e Shtetit tё ri shqiptar tё sapo dalё nga Kongresi i Lushnjёs e nё vazhdim sa sundoi nё Shqipёri. I vetmi njeri i njohur botёrish nga shqiptarёt si mik, besnik e krah i djathtё i Mbretit Zog, nё kushtet mё tё vёshtira, tё cilit mё se njёherё i doli zot nё situatat mё tё rrezikshme, deri nё ngjarjёt e 7 prillit 1939 kur e mbrojti dhe mori urdhёrin qё ta shoqёronte nё Greqi. Fundi i Mbretёrisё shqiptare.

Falendёrim Njё falёndёrim e mirёnjohje e posaçme i shkon Gazetarit Hajrush Haliti-Akturk qё arriti tё marrё kёtё intervistё historike tё veçantё nga njё nga protagonistёt kryesorё tё historisё shqiptare siç ishtev Gjeneral Prenk Pervizi. Intervista u mundёsue nga kolonel Muharrem Bajraktarin, miku i madh tё Prenk Pervizit, qё e mundёsoi kёtё intervistё ku ishte dhe vetё i pranishёm pёr rёndёsinё qё ajo kishte, si dёshmi e pёrveçme pёr historinё shqiptare. Sigurisht se Prenk Pervizi, aty jep njё pasqyrё sa mё tё saktё tё ngjarjёve qё shoqёruan historinё sjhqiptare tё kohёs modene, nga 1914 deri 1946, ku ai ishte pёrfhsirё, sa qёndroi nё Shqipёri, e nё vazhdim deri nё ditёn e fundit tё jetёs tij, 6 shtator 1977.

Fjala e Kolonel Muharrem Bajraktarit në varrimin e Prenk Pervizit më 7 shtator 1977 Të Nderuem bashkatdhetarë, Po përcjellim sot për në banesën e fundit një nga figurat më të shqueme të patrioizmit shqiptar dhe figurën ma të naltë ushtarake që ka pasun ushtria shqiptare, si edhe mikun më të shtrejtë timin, dhe bashkatdhetarin e nderuem e të dashun të mërgatës sonë, gjeneralin Prenk Pervizi. E kam pasun mik të ngushtë, koleg e bashkëluftëtar të disa betejave, kundër forcave serbe, kundër banditizmit, kundër rebelizmit të nxitun nga armiqtë e huaj, serbë, grekë dhe italianë, për të copëtue vendin tonë edhe ma tepër nga ç'e kishin copëtue. E kam njohun në detyrat më të vështira të përbashkëta, per afirmimin e shtetit të ri ligjor shqiptar, të sapo dalë nga Kongresi i Lushnjës më 1920, duke përballue operacione të vështira, për të vendosun rendin e qetësinë kudo. E kam admirue për cilësitë e rralla dhe për përgatitjen e naltë ushtarake. Ai ishte pajisun edhe me virtytet më të mira shqiptare, si besa, burrnia, trimnia, bujaria, urtësia, fisnikëria dhe dashunija për Atdhe e Komb. I doli zot Atdheut në ma shumë se një çast të vështirë e të rrezikshëm, duke zgjidhun situata kritike, për vetë ekzistencën e Shtetit shqiptar. Ndërhymjet e tij qenë vendimtare për fatet e Atdheut dhe koha e historia kanë për të nxjerrë në pah e në dritë veprimtarinë e tij patriotike në dobi të çështjes kombëtare. Njё vepёr e madhe e tij, asht mposhtja e Kryengritjёs antikombёtare sё Dukagjinit, e organizueme nga Jugosllavia me disa tradhёtarё e renegatё, ku ai tregoi aftёsi tё larta ushtarake si strateg, duke e shpёtue vendin nga njё krizё tё madhe destabilizuesi, e krijueme nga serbet e italianёt. Ky sukses i dha 41

famё si njё oficer me pregatitje e aftёsi tё larta Si në Shqipni. ashtu edhe në mërgim, ai qëndroi i pavarun nga partitë politike, tue ba thirrje e tue na frymëzue vazhdimisht për Bashkim.Veçanërisht mbas ardhjes në fuqi të komunizmit ai u përpoq, bashkë me patriotët e tjerë, për të arritë atë Bashkim të nevojshëm që ti bante ballë gjëndjes së pushtimit të sllavo- komunistëve Me Prenkën më ka lidhё një jeté e tanë dhe asnjé çast nuk qëndruem pa qenë në marrëveshje me njëni-tjetrin. si në kohën e Mbretnisë, po edhe gjatë pushtimi te huej italo-gjerman dhe ma vonë në mal, në qëndresën kundër komunizmit. U detyruem të largohemi nga Shqipnia, sepse komunizmi po bahej gati për t'u bashkue me Federatën jugosllave e s'kishte vend ma për ne. Aleatët na lanë në baltë dhe ne vendosëm të krijojmë qëndresën jashtë kufijve. U perpoqëm, por gjithmonë na sabotuen të huejt. Prenka, siç dîhet u arratis nga Shqipnia në një mënyrë tepër të guximshme, që e bani Sigurimin të luej menç dhe kjo ishte një mëritë e aftësive dhe trimnisë së tij të pashoqe. Fjalimet e tij mbeten të paharrueshëm, për thellësinë e trajtimit për të nxitun Bashkimin e të gjitha forcave politike në mërgim, si e vetmja mënyrë për të arritun një sukses në luftën kundër komunizmit, që në Shqipni po bante namin mbi atdhetarët e mbi famijet tona. Duke përciellur mikun e madh e bashkatdhetarin e shquem, patriot e burrë shteti, gjeneralin Prenk Pervizin, ne përcjellim një pjesë të randësishme të historisë se Shqipnisë që lidhet me emrin e tij, ku ai luejti gjithmonë një rol qendror e vendimtar! Deri në çastin e fundit ai qëndroi si burrë fisnik e nuk e dha kurrë veten, me pikëllimin e vetëm që nuk po vdiste në truellin e shejtë të atdheut të shtrejë e nuk do të varrosej atje ku janë varrosun prej shekujsh të parët e tij. Një pikëllim që mbetet për të gjithë mërgatën. Asnjë njeri i familjes së tij nuk gjendet këtu sot. Ata janë të mbyllun atje, ndër burgjet e kampet e internimit të diktaturës komuniste. Prandaj e ndjej për nder e detyrë t'ia bajmë varrimin edhe në emën të familjes së tij 42

te martirizueme. Na takon t’u përcjellim amanetet e mikut e bashkatdhetarit tonë, djemve dhe nipave të Prenkës, kur të vijë koha e lirisë për Shqipninë. Qoftë i përjetshëm dhe i nderuem kujtimi yt, or mik i shtrejtë Prenk Pervizi !

PRENK PERVIZI

MUHARREM BAJRAKTARI

Nё mёrgim nё Belgjikё dy kolegët e miq të pandamë të një jetë të tanë kushtue Atdheut e Kombit Shqiptar

Katёr zonё-komandantёt 1924-1929

PRENK PERVIZI 1897- 1977

M. BAJRAKTARI 1896-1990

FIQRI DINE 18977-1960

HYSNI DEMA 1898-1952

Katërshja dominuese e periudhës 1924-1929 që anglezi Julian Amery (Lord Amery) quajti “Kuadrumvirat (sundimi i të katërve). Këta burra hyjnë në radhën e patriotëvee ushtarakë të cilët bashkëpunuan me Mbretin Zog për t’i shërbyrn Atdheut.Të katët kёto burra u arratisën më 1946 e jetuan e vdiqen ne dhe të huaj. Padyshim se u asht mohue e injorue gjithё jeta e veprimaria patriotik nga ana e historianёve tё regjimit komunist e nё vazhdim edhe sot e kёsaj dite nga pasuesit e tyre qё vazhdojnё tё fallsifikojnё historinё shqiptare.

Pjesë nga librit

GJENERAL PRENK PERVIZI N/Kolonel Dr. Pjetër Hidri Në mëngjesin e 7 prillit 1939 vetëm krismat e mitralozit të kapterit të Marinës Mbretërore Shqiptare, Mujo Ulqinaku. u dëgjuan në tokën dhe detin shqiptar. Kështu Italia fashiste zbarkoi në Durrës e gjetkë duke mos hasur asnjë qëndresë të organizuar, dhe pushtoi vendin tonë. Shqipëria kishte rënë në duart e tradhëtisë së madhe që ia largoi dhe ia shpërndau bijtë e saj më të denjë në skajet më të largëta të Atdheut. duke i çmundësuar që t'i vinin gjokset e tyre në mbrojtje të lirisë dhe të pavarësisë, për të cilat ideale kishin luftuar gjyshërit e tyre me armë në dorë. Po ku ishte ushtria Shqiptare e komandantët shtatmadhorë të saj? Oficerët më të aftë e të përgatitur ishin tretur skutave. pa ushtri e pa armatime. Derisa edhe shulat e topave në pozicionet e tyre në kodrën e Durrësit u gjetën pa gjilpëra! Dhe ato pak ushtarë e xhandarë, me komandantët e tyre u larguan nëpër kënetat e Gjolit të Ishmit, kur mësuan për tradhëtinë. Burrat që mund t'i dilnin zot vendit i kishin shpëmdarë si kokra misri, pa asnjë kompetencë ushtarake dhe mjerisht larg krahinave të tyre, ku mund të përsërisnin atdhedashurinë, aftësitë e trimëritë lëgjendare që kanë karakterizuar kurdoherë popullin shqiptar. Ku ishin: Prenk Pervizi, Muharrem Bajraktari, Fiqiri Dine, Hysni Dema etj.? Këta trima. që krijuan shtetin me aftësitë e tyre të jashtëzakonëshme, pse nuk u gjendën në ballë të luftës? Pse qeveria dhe Oborri Mbretëror ia prishën rnendjen Mbretit dhe nuk e lanë t' i dëgjonte fjalët e vërteta të Prenk Pervizit? Këtyre burrave të shtetit, atdhetarë e trima, u duhej besuar mbrojtja e vendit dhe jo injorantëve, aventurierëve dhe tradhëtarëve. Prenk Pervizi nuk u lajmërua as me telefon, as me telegram e as me korrier. Këtë lajm, fatkeqësisht, ai e mori vesh prej radiove të huaja. Tri ditë me radhë i gjithë popuili i Korçës qëndronte para postëtelegrafës, duke pritur lajme që nuk vinin. Populli kërkonte armë! Asnjë armë nuk kishte në depo, që dikush ia kishte besuar ato xhandarrnërisë, sepse mendohej se Prenk Pervizi, si atdhetar i saktë që ishte, mund të merrte fuqinë në dorë. Sa keq! Kaq poshtë kishte rënë besimi ndaj personaliteteve të vërteta ushtarake. 45

Ndërkohë. Prenk Pervizi po përgatitej të merrte vendim për organizimin e qëndresës popullore, duke marrë armë nga Greqia. Prenka, si oficer që ishte përgatitur në shkollat ushtarake perëndimore, kishte njohur e zënë mjaft miq e shokë nga vendet e tjera, midis tyre edhe nga Greqia dhe ishte i sigurtë se ata do t'a ndihmonin me armatime. Kolonelin nuk e zinte vendi, ai po kalonte çaste kritike tensionimi dhe po mendonte se si të gjente një rrugëdalje nga kjo gjendje shumë e rëndë. Në një çast të papritur realizohet lidhja telefonike me pallatin mbretëror në Tiranë. Një zë i panjohur thoshte se nuk është nevoja për t'u shqetësuar. Mos u besoni radiove të huaja. Italianët kanë zbarkuar por po përballohen me sukses. Do t'ju dërgohen armë dhe udhëzime. Të gjithë mbetën të habitur. Tradhtia po dilte sheshit!

NDARJA ME MBRETIN

Ndërkohë kur Gjenerali Prenk Pervizi po vlerësonte gjendjen për të përcaktuar masat që duheshin marrë për të shpëtuar vendin nga kjo katastrofë, e lajmërojnë se mbreti kishte arritur në Zemblak të Korçës në shtëpitë e Kullajve, miq besnikë të Prenk Pervizit. Atëherë Prenka kuptoi që çdo gjë kishte marrë fund. Mbreti pas gjëmimit të kobshëm, të papritur e të pabesueshëm të 7 prillit, tri ditë pas lindjes së trashëgimtarit, princit Leka i Parë, nuk pati më kohë të mendonte për asgjë dhe në orën tetë të mëngjesit u gjet në QafëThanë për të kaluar në Jugosllavi. Autoritetet kufitare nuk e lejuan atë, përveç Mbretëreshës Geraldinë me fëmijën tri ditëshe dhe suitën e saj të grave. Mbreti u ngujua në Postën e Qafë-Thanës. Aty e mblodhi pak veten dhe i ra ndërmend për Prenk Pervizin dhe fjalët e tij. Si nuk ia vuri veshin? Tani ishte tepër vonë. U nis menjëherë për në Korçë dhe zuri vend te shtëpia e Gan i Kullës në Zemblak, duke i dërguar njoftim Prenk Pervizit me një nga djemtë e Gani Kullës. Në këto rrethana, Prenka gjendet menjëherë në Zemblak, në shtëpinë e kullajve, ku gjendej Mbreti me suitën e tij. Takimi me Mbretin qe dramatik. Tashmë Zogu e kishte kuptuar si qëndronte e vërteta, por ishte tepër vonë. Ligështimi kishte arritur kulmin. Prenka, si ushtarak me përvojë i dha kurajo dhe organizoi menjëherë mbrojten e rajonit, që e gjeti si mos më keq.Njerëzit morën zemër, sepse ia njihnin autoritetin Prenkës, 46

por, tashmë çdo gjë kishte marrë fund. Mbreti u përqafua me besnikun e madh e atdhetar, kolonel Pervizin, duke i kërkuar atij shprehimisht falje dhe aq më tepër duke e bërë vetën fajtor që nuk i mori parasysh paralajmërimet e propozimet e tij të drejta. Por, duke iu shfryrë oborrtarëve, ministrave dhe funksionarëve, që ishin të pranishëm, i bëri fajtorë të drejtëpërdrejtë për katastrofën dhe përgjegjës për izolimin e tij prej personaliteteve të shquara ushtarake e besnike, që gjithmomë i kishin dalë zot Atdheut. Veçanërisht në këtë ditë vendimtare, që ai dhe kombi kishin shumë nevojë për ta, jo vetëm e kishin larguar prej tyre, por e kishin futur edhe në kallëpe të dyshimta me insinuata e me thashetheme injorantësh. Aq shumë iu neveritën Zogut këta dallkaukë, saqë në ato çaste dëshpërimi të madh nuk donte t'i shikonte më dhe mundësisht, tï shporreshin nga sytë sa më parë. Në këtë situatë tragjike edhe Prenka gjeti rastin që t'i shprehej para Mbretit ndaj oborrtarëve shumë ashpër e në mënyrë demaskuese, gjë që bëri që Zogu të mbetej i shastisur nga që të palarat e oborrtarëve po i dilnin në shesh. Ai i bëri ata shkaktarë të vërtetë të katastrofës, me paaftësinë e tyre dhe aq më tepër me intrigat për të fituar e mbajtur funksione e privilegie, që nuk i meritonin aspak, në kurriz të njerëzve të aftë, që jetën dhe energjitë e tyre krijuese dëshironin t'ia kushtonin Atdheut, jo vetëm për t'i shërbyer, por, kur të vinte çasti të ishin të gatshëm e të zotë që ta mbronin me çdo sakrificë, duke flijuar edhe jetën e tyre të shtrenjtë. Ata kishin vendosur në funksione të rëndësishme njerëz injorantë dhe që nuk kishin aftësitë profesionale për kryerjen e detyrave. Prenka iu drejtua Mbretit për këto çrregullime që e çuan Shqipërinë de ri në këtë dramë duke i thënë: - Ku është mbrojtja e vendit? Ku janë kuadrot e Ushtrisë të edukuar me artin ushtarak dhe me përvojë e kompetenca që për të luftuar e qëndruar aty ku e kërkon Atdheu? Plot nga këto kuadro ka pasur e ka Shqipëria, por ju i kini hequr qafe dhe i ken i degdisur në skajet më të largëta të vendit nga frika se mos ju përmbysin e ju zinin postet, që në të vërtetë nuk i meritoni, dhe mirë do të kishte qënë të ishte bërë ashtu, që të ishin qeruar hesapet me kohë me nullitete të kallepit tuaj. Unë Prenk Pervizi, oficer shtatmadhor, për të komanduar një ushtri të tërë, kam përfunduar nga intrigat tuaja komandant i gjashtëdhjetë ushtarëve me nga një pushkë të shtrembër, dhe me njëzet oficerë që i keni sjellë si të dyshimtë, kur, në fakt ata janë besnikë të vërtetë të Mbretit dhe të Atdheut". ( Ushtarët e oficerët e batalionit që

komandonte Prenka mbanin nga një pushkë e një revoIe dhe ata pak fishekë që mbanin në brez). Ishte dita e tretë që italianët gjendeshin në Tiranë prej drekës së 7 prillit. Depot e armëve ia keni lënë në juridiksion xhandarmërisë. Asnjë armë nuk u gjet në to. Populli i Korçës është ngritur peshë dhe kërkon annë. Nuk na vjen asnjë lajm prej tri ditë e netësh rresht, duke qëndruar përpara postës, pa ngrënë e pa gjumë, gjithë qyteti. Edhe kur u lidhëm, më në fund na doli zëri i një tradhëtari nga pallati mbretëror, duke na thënë se asgjë nuk ka ndodhur, prisni udhëzilme dhe armë. Ndërkaq ju ia mbathni. Meritoni që t'ju var të gjithëve këtu, por nuk ma lejon nderi dhe besa e shqiptarit. Por, atë që nuk mundem ta bëj unë, do ta bëjë populli i egërsuar, që ju ka demaskuar si fajtorët kryesorë të kësaj tragjedie dhe kobi të madh. Këto ishin vetëm një pjesë e fjalëve të shprehura të zemërimit të papënnbajtur të Prenk Pervizit. Oborrtarët që e dëgjuan i zuri tmerri, sepse ia njihnin kokën Prenkës dhe patën shumë frikë se mos i varte me të vërtetë. Mbreti kishte shtangur nga të gjitha këto të vërteta që po dilnin në shesh. Prenka ju drejtua përsëri Mbretit, duke i thënë se kishte ardhur çasti për të marrë një vendim: - Të dalim në mal dhe të lëshojmë kushtrimin në gjithë Shqipërië për të filluar luftën popullore. Me armë do të furnizohemi nga Greqia, dhe vetë do të përgjigjem për anën ushtarake. Kjo ishte një zgjidhje. Mbreti nuk e pranoi një propozim të tillë, që, sipas tij, nuk donte ti sillte edhe të tjera vuajtie ende më të mëdha popullit nga ato që i kishte sjellë dhe për të cilën ai e ndjente veten përgjegjës dhe i kërkonte të fala popullit, që nuk diti dhe nuk e lejuan dallkaukët që të afronte rreth vetes njerëzit e mençur e besnikë, të aftë për të përballuar edhe situatat më të ndërlikuara. Prenk Pervizi edhe një herë ia bëri të qartë Mbretit: ose me dalë në mal, ose me u nis një sahat e më parë prej aty, para se t'a merrte vesh populli i Korçës se ku gjendej. Ky popull do t'i shqyente oborrtarët dhe do ti varte në vend, siç e meritonin, por ai mendonte se edhe Mbreti, edhe vetë ai ishin në rrezik të përfshiheshin prej tërbimit të papënnbajtur të korçarëve .. Zogu ia njohu Prenk Pervizit të gjitha meritat e mohuara prej padrejtësisë së madhe, prej makinacioneve të intrigantëve e tradhëtarëve që tani po dukeshin sheshit. Ai kërkoi prej Prenkës që të organizonte sa më parë daljen e tij në Greqi, meqë situata ishte tepër e rrezikshme. Dhe Prenka i mençur, trim e besnik e kreu këtë porosi të fundit të Mbretit me sukses. Kështu ai, me gjithë përcjellën e tij civile dhe ushtarake, falë Prenk Pervizit, kaloi në Greqi pa u penguar dhe u vendos në Follorinë. Në këtë

veprim dhanë ndihmesën e tyre edhe oficerët e gardës, kolonel Hysen Selmani, oficerët Ded Lufi, Mul Delia, Mehdi Kulla, Mehdi Ndreu, Etem Bjarami, etj. Mbreti qëndroi në këtë vend 2 muaj duke pritur ndonjë ndërhyrje ndërkombëtare. Ai e mbajti Prenkën pranë vetes gjatë gjithë kohës. Me ndihmën e tij Mbreti dërgoi mesazhe në të katër anët. Por pati vetëm zëra në shkretëtirë! Askush nuk e luajti as gishtin as bishtin! Madje pati nga ata që e miratuan aktin e turpshëm të Italisë fashiste. Zogu pati bashkëbisedime të gjata me Prenk Pervizin dhe shqiptarë të tjerë, që kishin marrë pjesë në rrjedhën e ngjarjeve. Ata që i kishin dalë të pabesë, ai i përzuri. Shumica e tyre u larguan për në Turqi, andej nga ku edhe kishin ardhur. Në rrethanat e krijuara, Zogu e pa të arësyeshme që njerëzit të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Pas një nate pagjumë, Mbreti e thërret kolonel Pervizin dhe iu lut që të zbatonte urdhërin e fundit të tij. Kërkoi prej Prenkës që t'u printe këtyre njerëzve dhe t'i kthente në vatrat e tyre dhe të pritej se si do të zhvilloheshin, ngjarjet në situatën ndërkombëtare. Prenk Pervizi nuk mund të pranonte këtë gjë dhe iu lut Mbretit që të mos përsëriste ndonjë gabim tjetër ndaj tij. Mbreti u shpreh se, përkundrazi, ai dëshironte të konfirmonte besimin ndaj tij, duke e ngarkuar me detyrën tepër delikate që, bashkë me shokët e miqtë e tyre dhe atdhetarë të tjerë, të mos lejonin që populli të nëpërkëmbej dhe të mjerohej më tepër. Prandaj, ai e ngarkoi Prenkën me funksionet më të larta në emër të tij, si përfaqësues i drejtpërdrejtë dhe me kompetenca të plota. Prenk Pervizi mbajti një fjalim që i bëri të gjithë të qanin. Njerëzit, duke dëgjuar këtë fjalim, u bindën se edhe besniku më i madh i Zogut po kthehej së bashku me to. Ky veprim kishte një domethënie të madhe. Prenk Pervizi kthehej në Shqipëri si Kryekomandant i të gjitha Forcave të Armatosura me gradën gjeneral. Bashkërendues i veprimeve dhe i plotfuqishëm në emër të Mbretit. Pra ai ishte me detyrën e mirëfilltë të zëvëndësit të Zogut në Shqipëri. Kështu Prenk Pervizi dhe të gjithë kuadrot e Ushtrisë, duke filluar nga oficerët madhorë e poshtë, u rikthyen në Shqipëri me urdhër të vetë Mbretit Zog. Prenka kur u largua nga shtëpia për të përcjellë Mbretin në Greqi, e porositi Prenën që të përgatitej për të përballuar vështirësi të mëdha. Familja e tij ishte shpëmdarë. Tre djemtë ishin në Itali, nënë Mrika në Laç dhe zonja Prena mbeti e vetme në Korçë. Gjatë qëndrimit në Greqi, që zgjati dy muaj e më shumë, në ballkonin e shtëpisë së tij në Korçë qëndronte flamuri kombëtar. Disa personalitete që bashkëpunonin me italianët vajtën disa herë e i kërkuan zonjës Prena që të hiqte flamurin nga ballkoni. Ajo u përgjigj se atë flamur 49

e kishte vendosur i zoti i shtëpisë dhe se vetëm ai mund ta hiqte. Në qoftë se zotërinjtë dëshirojnë, le ta heqin vetë. Atë punë askush nuk e merr përsipër. Edhe kur Prenka u kthye nga Greqia, me urdhër të Mbretit, e gjeti flamurin mbi ballkon ashtu siç e kishte vendosur vetë. Ky është një shembull i qartë i vendosmërisë së një gruaje shqiptare që e kishte rrënjosur thellë në shpirt dashurinë për Atdheun dhe ndjenjën e shqiptarisë. Ndërkohë, zonja Prena kishte strehuar dhe mbante pranë djalin e madh të Abaz Kupit, Petritin, që studionte në liceun francez në Korçë. Pas kësaj tragjedie kombëtare, familja u shpërngul në Laç e Tiranë.

NË LUFTËN ANTIFASHISTE NACIONAL-ÇLIRIMTARE

Sapo u kthye në Shqipëri, Prenka bëri një mbledhje në shtëpinë e tij në Tiranë me Muharrem Bajraktarin, Fiqiri Dinen, Hysni Demën, Sali Yuçitermën, Ali Erebarën dhe nacionalistë të tjerë, duke u transmetuar atyre urdhërat e këshillat e Mbretit, i cili do të vazhdonte të mbante lidhje të fshehta me to. Të gjithë ranë dakord që të ndiqeshin udhëzimet e Mbretit. Ndërkohë në mal do të mbahet një gjendje qëndrese për t'u bërë trysni italianëve që të mos përhapeshin më tepër. Ai bashkëpunoi me bashkëluftëtarët e tij për këto plane, por e shikonte se shprësat ishin tepër të pakta, sepse tashmë kishte filluar Lufta e Dytë Botërore. Ushtria Shqiptare që kishte urdhër të mos shpërndahesh, do të qëndronte e pavarur dhe formale. Prenka nuk do të pranonte të angazhohesh me veprimet e ushtrisë italiane kundër popullit dhe vendit të vet. Këto kushte Gjenerali Prenk Pervizi ua bëri të qarta gjeneralëve italianë të pushtimit, Guzzonit dhe Parianit, ky i fundit mëkëmbës i mbretit të Italisë në Shqipëri. Gjenerali italian Pariani e thirri në takim të veçantë Pervizin dhe i tha shprehimisht se ata e dinin se në zcmrën e Prenk Pervizit qëndronte këmbëkryq Ahmet Zogu, por ata dëshironin që nacionalistët shqiptarë të mos bëheshin shkak për acarimin e gjendjes. Kjo përkonte me dëshirën dhe udhëzimet e vetë Mbretit. Për besnikërinë e Gjenneral Pervizit ndaj Mbretit Zog, dëshmon shkresa koefidenciale e Komandës Italiane ku shkruhet: “.....komponentët kryesorë të·shoqatës sekrete “KEIKA" që siç është thënë janë të zgjedhura 50

nga Zogu, vazhdojnë të jetojnë me ca ortakë të njejtë që mbajnë' akoma kontakte sekrete, midis të cilëve kolonel Prenk Pervizi". Ky qëndrim i Ushtrisë Shqiptare u pa në Luftën !talo Greke të viteve 1940-1941. Ndonëse ajo ishte përfshirë në armatën italiane, duke parë qëllimin e tyre për t'a përdorur si mish për top, mori qëndrim dhe u tërhoq nga kjo luftë nën udhëheqen e Gjeneralit të vet, Prenk Pervizit. Batalioni vullnetar "Gramozi", i përbërë vetërn prej mirditasve, nën komandën e Frrok Dodës, u urdhërue që të siguronte trupat italiane gjatë tërheqes, në kohën e kundërmësymjes së përgjithëshme të Ushtrisë Greke, këtë urdhër e kishte marrë në mungesë të Prenk Pervizit, i cili gjendej në Tiranë që prej tre ditësh. Kur ai kthehet nga Tirana dhe vëren se batalioni ishte i rrethuar dhe rrezikohej të asgjesohej plotësisht, protestoi energjikisht për këtë pranë komandës italiane e cila nuk mund të merrte vendime për Ushtrinë Shqiptare pa miratimin e komandës përkatëse. Njëkohësisht njoftoi oficerët shqiptarë që të mos zbatonin asnjë urdhër pa u këshilluar me të . Gjeneral Prenka mori vendim shumë të guximshëm për kalimin e vijës së frontit për të marrë kontakt me trupat e rrethuara. Me makinën e tij dhe me shoferin trim, Kol Pre la, dhe kapitenin besnik dhe hero, Prenk Mark Perzefin, arriti që nën breshërinë e zjarrit të armëve të trupave greke, të kontaktonte me trupat shqiptare pa u dëmtuar. Ishin çaste të një drame të kobshme për këta bij të Mirditës dhe të Shqipërisë, që do të bëheshin therror për nderin dhe besën e shtëpive të tyre, të krahinës dhe të Atdheut dhe aspak për italianët! Përshëndetja e fundit qe sa tragjike aq edhe burrërore. Djemtë e Shqipërisë ishin të vetëdijshëm për çka po ndodhte. Kur Prenk Pervizi u kthye, asnjë e shtënë nuk u dëgjua nga ana e grekëve, të cilët, si duket, e kishin kuptuar gjestin dhe veprimin e gjeneralit shqiptar, i cili ndërmori një aksion aq të guximshëm, që nuk i shkonte ndërmend askujt, i kuptueshëm vetëm për shqiptarët. Batalioni "Gramozi" nuk kishte pranuar propozimet për t'ju dorëzuar grekëve. Mirditasit nuk mund të pranonin kurrë që të bënin një gjë të tillë, që të dërgonin koriten e turpin në shtëpitë e tyre, në fis dhe në gjithë Mirditën. Ata ishin të gatshëm që më mirë të vdisnin me nder sesa të njolloseshin për tërë jetën. Pas kësaj ngjarjeje, Ushtria Shqiptare u mpi krejtësisht. Një hije e zezë kishte mbuluar fytyrat e luftëtarëve. Djerntë e Mirditës u vranë duke luftuar siç u kishte hije burrave dhe asnjë nuk shpëtoi. Por italianët nuk u shqetësuan aspak për këto "humbje", përkundrazi urdhëruan batalionin tjetër "Tomorri", që të zinte pozicionet për të 51

mbrojtur tërheqjen e ushtrisë së tyre. Prenk Pervizi ra në marrveshje me majorin Spiro Moisiu që, sapo të fillonte kundërmsymja e madhe greke dhe tërheqja e ushtrisë italiane, trupat shqiptare të braktisnin frontin e luftës. Veprimet luftarake duhej të kryheshin në mënyrë të atillë që të mos pësoheshin humbje në njerëz. Kështu u veprua: Spiro Moisiu, që ishte oficer i aftë, diti të zbatonte planin pa u dëmtuar, me përjashtim të një të plagosuri të cilin ushtari trim, Nikoll Pal Gjini, nip i Prenk Pervizit, arriti t'a shpëtonte duke e mbartur në krahë nën mbulimin me zjarr të shokëve. Italianët pësuan një disfatë aq të madhe saqë vendosën që major Spiro Moisiun t'ia dërgonin gjyqit ushtarak. Prenk Pervizi menjëherë ua bëri të qartë autoriteteve italiane se ky gjyq do të zhvillohej për të gjithë komandantët shqiptarë, duke përfshirë edhe atë. Në këtë situatë autoritetet italiane nuk e zhvilluan një gjyq të tillë nga frika se mos gjendja do të keqsohej më shumë e me pasoja të rrezikeshme për ta. Me urdhër të Gjeneral Pervizit, Ushtria Shqiptare e braktisi frontin e luftes duke u shkaktuar italianëve një disfatë të madhe. Mareshali Badoljo do të raportonte para Mbretit Viktor Emanueli dhe para qeverisë së Musolinit se disfata në frontin grek erdhi nga tradhëtia e Ushtrisë Shqiptare. Kështu do të fliste edhe vetë Duçja para Hitlerit, i cili ishte tepër i zhgënjyer nga fakti se Ushtria Italiane po dilte flluskë sapuni. Komanda e Lartë e Ushtrisë Italiane, vendosi që t'a zhvendoste gjithë Ushtrinë Shqiptare e ta përqendronin në veri, Prenk Pervizin e dërguan në Pukë, ndërsa Spiro Moisiun në Laç. Disa reparte i shpëmdanë në rajone të tjera. Kjo ishte një formë intemimi. Pas ca kohësh, për shkak të një incidenti tjetër, Prenk Pervizin e nxorën në dispozicion, me qëndrim në Shkodër. Ushtria Shqiptare në këte mënyrë filloi qëndresën, duke mos pranuar që t'u nënshtrohej urdhravc të komandës Prenk Pervizi ua kishte bërë të qartë autoriteteve italiane se për Ushtrinë Shqiptare urdhërat do t'i jepte vetëm komanda shqiptare. Kjo ishte arsyeja që ato e nxorën Gjeneralin në dispozicion. Por Ushtria Shqiptare nuk bënte asgjë pa urdhërat e tij .. Ndërkohë, Prenk Pervizi mbante kontakte të vazhdueshme me forcat që qëndronin në mal, të Muharrem Bajraktarit, L1esh Marashit, Abaz Kupit, me forcat e Mit-hat Frashërit etj., si edhe me nacionalistë të tjerë, si me Gjeneralin Aqif Permeti në Kosovë, Mehdi Frashërin në Romë etj. Në këto kushte pritej një nesazh nga Mbreti Zog, por rezultoi që e pengonin vetë

anglezët, të cilët për më tepër kishin një mision ushtarak pranë forcave nacionaliste-zogiste të Abaz Kupit. Për këtë lidhje me sa thamë shkruan JulianAmery (Lord Amery) në librin e tij « Bijt e Shqipës » 1946. ... - ltalianët i dhanë (Gjeneral Prenk Pervizit) një komandë në fushatën kundër Greqisë. por kishin dyshuar se mos kishte marëdhënje me anmikun (grekun) dhe e transfëruan në Shkodër (në Pukë) .... ... Gjatë vjetëve të tjera ai u mundua të krijonte një organizatë me oficerat shqiptarë ... duke u tërhequr në malet e Kurbinit, ku qindroi deri në shtator 1943. » Në këto kushte, familja e Gjeneralit u tërhoq e gjitha në Laç. Në shtëpinë e tyre në Laç zhvillohej një veprimtari e gjërë atdhetare. Shtëpia ishte e mbushur me armë të fshehura, duke pritur ndonjë mesazh nga Mbreti Zog, që nuk erdhi kurrë. Në gusht të vitit 1943 Prenk Pervizi mori pjesë në mbledhjen e Mukjes, ku u vendos të krijohej Bashkimi Kombëtar në luftë kundër pushtuesit. Në qeverinë që do të formohej, gjeneral Pervizi parashikohej të ishte Komandanti i Përgjithshëlm i Forcave të Armatosura Shqiptare. Por ai e ndjeu shpejt mosrealizimin e idealeve të Mukjes, trysninë përçarëse të forcave jugosllave, të cilat synonin që edhe Shqipëria të bënte pjesë në Federatën Jugoslla\ve. Më 8 shtator 1943 Italia Fashiste kapitulloi. Prenka ndodhej në Tiranë, ku, së bashhku me një grup oficerësh madhorë, midis tyre edhe gjeneralët Aqif Permetin dhe Gustav Mirdashin, u paraqitën në Komandën e Lartë të Ushtrisë Italiane në Shqipëri, te gjenerali Dalmazzo, kryekomandanti i Ushtrisë Italiane. Ky i fundit i beri dorëzimet gjeneralit Pervizi dhe, me kërkesën e tij, lëshoi urdhër për gjithë njësite e trupave italiane që të dorëzonin armët dhe efektivat tek forcat shqiptare kudo që të ndodheshin. Prenk Pervizi i cili i njihte mirë ligjet e luftës, nuk e pa të arsyeshme ta zinte rob shtabin ushtarak të komandës së lartë të Ushtrisë Italiane, por i la të lirë të gjenin rrugën për t'u kthyer në Itali. Këtë e bëri në radhë të parë duke u bazuar në të drejtën ndërkombëtare të luftës, pasi Ushtria Italiane kishte kapitulluar, pastaj këtë e bëri për çeshtje nderi, bese dhe burrërie që gjithmonë i kanë karakterizuar shqiptarët. Në krye të Komandës së Përgjithshme të ushtrisë u vendos Gjeneral Prenk Pervizi dhe në krye të Komandës së Xhandarmerisë kolonel Hysni Dema. Në këtë situatë u mblodh Asamblea Kushtetuese, më 23 shtator 1943, për 53

të vendosur formimin e shtëtit dhe të qeverisë që t'i përshtatej gjendjes. Kështu u forrnua Regjenca e përbërë nga Këshilli i Lartë prej 4 vetash. Mehdi Frashëri, Anto, Harapi, Lef Nosi e Fuad Dibra. U formua qeveria më kryeministër Fiqiri Dinen dhe Komandant Mbrojtjes Kombëtare u caktua Gjeneral i Prenk Pervizi, ndërsa Komandant i Xhandamerisë u emërua kolonel Hysni Dema. "Me 23 tetor 1943, Prenk Pervizi ish-Gjeneral që nga 5 nëntori 1942, gradohet gjeneral divizioni dhe emërohet Komandanti i Mbrojtjes Kombëtare". Si Komandant i Mbrojtjes Kombëtare, Prenk Pervizi i vuri rëndësi të dorës së parë mbrojtjes së kufijve etnikë veriorë të vendit duke përfshirë këtu edhe Kosovën, nga orvatjet e Serbisë për t’i ripushtuar me forcë. Për këtë arsye bëri disa vizita në Kosovë për të forcuar frontin ku ishin vendosur regjimentet e rregullta të Ushtrisë Shqiptare nën komandën e kolonelëve Qazim Komani e Fuat Dibra (jo regjenti) dhe të oficerëve të tjerë aktivë e të aftë, si Shefki Shatku, Lekë Margjini, Gjon QIpi etj. Por ngjarjet rrodhën ndryshe. Për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë nuk ishin dakort as jugosllavët as rusët; prandaj ata mbajtën një rol përçarës midis forcave politike shqiptare për çeshtjen kombëtare. Regjimentet u përforcuan me trupa vullnetare kosovare nën komandën e prijësve të tyre, të cilët morën gradat përkatëse sipas rangut dhe kontigjenteve të forcave që komandonin. Situata në Ballkan dhe në Evropën Juglindore po pësonte ndryshime shumë të shpejta. Trupat gjerrnane brënda dy javëve pushtuan Jugosllavinë dhe Greqinë për të shpëtuar aleatët italianë nga gjendja që ishte krijuar. Ndërkohë u krijuan dy shtete: Kroacia dhe SlIovenia. Një pjesë e territoreve të tyre iu kthyen Hungarisë, Rumanisë dhe Bullgarisë. Me këtë rast Kosova dhe trojet e tjera shqiptare iu bashkangjiten Shqipërisë, që u gjet e përfshirë në kufijtë etnikë të saj. Nacionalistët shqiptarë menduan ta shfrytëzonin këtë rast e të mos lejonin t’i kthehej Kosova Serbisë, të cilën gjermanët e kishin detyruar të strukej në kufijtë e vet të dikurshëm. Gjëndja paraqitej mjaft e përshtatëshme për Kosovën që mbarimi i luftës t'a gjente brenda kufijve të Shqipërisë etnike. Por të këtij mendimi nuk ishin as jugosllavët, as rusët, e fatkeqësisllt, as aleatët angloamerikanë. Jugosllavët synonin që jo vetëm Kosova t'i kthehesh Serbisë, por më vonë edhe vetë Shqipëria të përfshihesh në Federatën Jugosllave të Titos e në perandorinë pansllave komuniste të Stalinit.

Nacionalistët shqiptarë nuk mund të miratonin një politikë të tillë tradhëtie e skllavëruese për Shqipërinë dhe shgiptarët. Kështu vepruan Prenk Pervizi, Agif Permeti. Muharrem Bajraktari, Abaz Kupi, L1esh Marashi, Fiqiri Dine, Hysni Dema e oficerë të tjerë të njohur zogistë.Prenk Pervizi filloi të riorganizonte ushtrinë, duke aktivizuar rreth vetes të gjithë kuadrot më të aftë, të përkushtuar e me përvojë dhe, mbi të gjitha, me ndjenja atdhetare. Rëndësi të veçantë ai i dha frontit të Kosovës ku ushtria e rregullt shqiptare u bashkua me forcat vullnetare kosovare dlle zhvilluan luftime të ashpra e të suksesshmë për mbrojtjen e kufijve etnikë. Gjeneral Pervizi shkoi vetë për një inspektim njëmujor në frontin e Kosovës, duke dhënë udhëzime për qëndresë, në mënyrë që çlirimi t'a gjente Shqipërinë brenda kufijve të saj etnikë. Për këtë arsye në Kosovë dërgoheshin ndihma të mëdha materiale dhe oficerë nga më të aftët. Kjo vertetohet nga korespondenca e Zyrës së Operacioneve, me objekt situatën në Kosovë, ku theksohet: "Ka mundësi që Pervizi me cilësitë e tij prej komandanti të kthejë politikën e tij kundër nesh për të ndryshuar situatën aktuale brenda në Prishtinë".' Ngjarjet precipituan dhe Qeveria Nacionaliste me Këshillin e Lartë të Regjencës dolën në mal në marrëveshje me anglezët, të cilët premtuan se do të ndihmonin për krijimin e forcave të armatosura të qëndresës nacionaliste në mal, nën komandën e Gjeneralit Prenk Pervizi. Ky plan u sabotua prej një vendimi të Komandës Aleate të Mesdheut, që nuk pranonte të ndihmonte nacionalizmin shqiptar, por përkundrazi do të ndihmoheshin forcat komuniste! Nuk dihet se për ç'arsye aleatët (misioni anglez) i dhanë urdhër qeverisë nacionaliste për të braktisur Tiranën dhe të dilte në mal gjoja për të dhënë përshtypjen se ishin kundër gjermanëve. Ndërkohë gjermanët, nëpërmjet Gjeneralit Fitztung, i kishin propozuar Prenk Pervizit, të shpallte diktaturën ushtarake të kryesuar nga ai, duke i premtuar ngritjen e 30 batalioneve të rregullta të armatosura me të gjitha armatimet e nevojshme. Prenk Pervizi e refuzoi propozimin dhe doli në mal bashkë me qeverinë. Nacionalistët, me nismën e misionit anglez, sulmuan dy autokolona gjermane, gjë që nuk kishin tentuar t'a bënin më parë. Në këto rretllana, Gjenerali i dha urdhër familjes të strehohej në Skuraj, nga frika e hakmarrjes së nazistëve.

Prenk Pervizi qëndroi në mal me anglezët në shtator tetor 1944 deri kur i përcolli shëndosh

Prenk Pervizi dhe oficerёt anglezё me tё cilёt qёndroi nё mal mё gusht-tetor 1444.

Gjen. PRENK PERVIZI

Kap. JULIAN A1MERY (mё vonё Lord Amery)

Kol. BILL MACLEAN

Kol. DAVID SMILEY

NJË GJENERAL SHQIPTAR NË BELGJlKËN E MBRETIT BODUIN Gjovalin Kola Sapo hynë në kryeqytet, në Tiranë, në fund të nëntorit të vitit 1944, forcat e drejtuara nga Partia Komuniste filluan një spastrim të përgjakshëm, i cili do të zhdukte e burgoste të gjithë shefat e Ballit Kombëtar (Fronti kombëtar jokomunist) dhe zogistët (përkrahësit e mbretit Zog) që nuk kishin mundur të largoheshin nga vendi. Disa prej tyre kërkuan strehë në malet e Veriut, ku, të mbështetur nga bajraktarë e luftëtarë nacionalistë, krijuan« grupe të ezistencës antikomuniste».2 Nga nëntori 1944 et deri në shtator 1946, një nga udhëheqësit kryesorë të këtyre grupeve ishte një gjeneral mbretëror dhe ishministër i Mbrojtjes Kombëtare në Qeverinë e Regjencës, Prenk Pervizi. Së bashku me drejtues të tjerë të lartë nacionalistë si Mark Gjonmarkaj në Mirditë, Muharrem Bajraktari në Kukës, Fiqri Dine e Hysni Dema në Dibër, ai donte të organizonte një rezistencë popullore kundër regjimit të Enver Hoxhës. Por një nismë e tillë qe e vështirë për t'u realizuar. Nga njëra anë, ushtria komuniste iu përvesh një lufte të ashpër kundër bandave të armatosura, që vepronin në vise të ndryshme të vendit, nga ana tjetër, me mbylljen e kufijve nga Jugosllavia, grupet e rezistencës mbetën të izoluara në malësitë e Veriut. Në këto kushtë, i ndjekur këmbakëmbës nga forcat e Sigurimit, Prenk Pervizit s'i mbetet gjë tjetër veçse të lërë Shqipërinë e të vendoset në Greqi, ku qëndroi deri në vitin 1965. Pas një kalimi të shkurtër në Itali, nga 1966 e deri sa vdiq, më 7 shtator 1977, ai jetoi në Belgjikë, në një hotel emigrantësh politikë, në qytetin La Louvière, i cili strehonte ministra e Pervizi nuk ishte vetëm këtu. Që nga viti 1956, në Belgjikë kishte nisur të vendosej gradualisht një komunitet emigrantësh shqiptarë, i ardhur nga viset malore e fshatare të Shqipërisë. Shumica prej tyre kishin qëndruar më parë në kampet e refugjatëve të Gerovo-s në Kroaci dhe Triestes në Itali. Të porsaardhurit u strehuan kryesisht në lagjet brukselase të Schaerbeek-ut dhe të Anderlechtil. Në të vërtetë, ky lokalizim në këto komuna do të vazhdojë të ruhet edhe 57

nëpër etapat e mëtejshme të emigrimit të shqiptarëve në Belgjikë 3. Përveç të tjerave, kjo është arsyeja që në vitin 1968, në komunën e Schaerbeek-ut, në kopshtin Prévost Delaunay të Parkut Josaphat, është ngritur një statujë në Belgjikë, 1966-1977për nder të Skëndërbeut, në piedestalin e së cilës është gdhendur ky kushtim: «Heroit kombëtar, udhëheqësit të lavdishëm të shqiptarëve, mbrojtësit të atdheut dhe të qytetërimit evropian, me mirënjohje të thellë me rastin e 500-vjetorit të vdekjes. Nga emigrantët shqiptarë të botës së lirë».(4) I lindur më 4 maj 1897 në Skuraj të Kurbinit, ai ndjek fillimisht Kolegjin e Françeskanëve në Shkodër nga 1904-1914. Ai vazhdon studimet e larta ushtarake në Akademinë e Vjenës në vitet 1914-1918 dhe fiton gradën e nëntogerit. Pas kthimit në Shqipëri, për pak vjet ai ngrihet në gradën e kapitenit më 1924. P. Pervizi kryen funksione të ndryshme në xhandarmëri dhe në ushtri në një periudhë të vështirë, kur po ndërtohej shteti i ri shqiptar shtarakë të lartë nga vendet e Lindjes: Shqipëria, Rumania, Bullgaria, Hungaria etj. Sigurisht, -----------------------------1) Shkëputur dhe përkthyer nga libri, Pourquoi la Belgique dans l 'histoire albanaise? të autorit Gjovalin Kola, Grafimmo, Bruksel, 2006, f.66-76. 2) G. Castellan, Histoire de l'Albanie et des Albanais, Éd. Armeline, Crozon, 2002, f.91 3) Kolë Gjeloshaj, «Qui sont les Albanais de Belgique?», Agenda interculturel, f.6

Kush ishte Prenk Pervizi?

. Me cilësinë e komandantit, në periudhën 1929-1934, ai thellon studimet në Shkollën e Shtatmadhorisë të Torinos, në Itali. Me t'u kthyer, Pervizi emërohet në Komandën e Mbrojtjes Kombëtare me gradën e nënkolonelil. Në vitet 1935-1936, ai përfaqëson Shqipërinë në Komisionin Ndërkombëtar të Vëzhguesve të huaj në Luftën e Abisinisë, kurse dy vjet më vonë, në manovrat e mëdha të Italisë. I emëruar nga mbreti Zog, ai merr detyrën e komandantit të zonës së Korçës më 1936. Pas ikjes së mbretit dhe pushtimit fashist Italian, në prill 1939, P.Pervizi vendos të qëndrojë në Shqipëri dhe i kërkon ushtrisë shqiptare që të mos luftojë kundër popullit. Në këto kushte, Komanda e Lartë italiane krijon forcat e milicisë fashiste. Ushtria shqiptare nuk pranon gjithashtu të marrë pjesë në luftën midis Italisë dhe Greqisë më 1940, çka sjell izolimin e disa ushtarakëve shqiptarë, midis të cilëve edhe të Prenk Pervizit në Pukë. Pas këtij mënjanimi, pason gradimi i tij gjeneral, por duke 58

qenë vazhdimisht, si edhe ushtarakë të tjerë të lartë patriotë, i survejuar nga afèr prej SIMI-t (Sherbimit Sekret Italian Me kapitullimin e Italisë fashiste në shtator 1943, Pervizi emërohet ministër i Mbrojtjes në Qeverinë e Regjencës duke kaluar në gradën gjeneral divizioni5. Siç kishte vepruar me autoritetet italiane, ai bën të njëjtën gjë edhe me gjermanët, duke mos pranuar që ushtria shqiptare të krijojë trupat SS, çka u bë shkak për ndarjen mes tyre. Deri në mesin e nëntorit 1944, ai bashkohet me Misionin Anglez në Shqipëri dhe, pas ardhjes së regjimit komuniste, me forcat e rezistencës. Luftën për të çliruar popullin shqiptar, i ci Ii «ishte kthyer në një skllav të klikës 'së kuqe»6, gjeneral Prenk Pervizi e vazhdoi edhe jashtë shtetit, tashmë si emigrant politik. Ai merr pjesë në Komitetin për Shqipërinë e Lirë, me qendër në Romë. Në vitet 1952-1956, ai organizon një forcë të armatosur që duhej të ndërhynte në Shqipëri, sapo mbreti Zog të arrinte në Greqi. Por ky plan nuk u vu dot në zbatim, sepse anglezët e penguan mbretin shqiptar të largohej nga Egjipti, ku ishte strehuar si emigrant politik. Të mbështetur nga anglezët, grekët vunë si kusht të hiqej dorë nga kërkesa për Çamërinë dhe Epirin e Veriut, por nacionalistët nuk pranuan të bënin pazare të tilla për atdheun. Në kohën e luftës në Vietnam, Pervizi hartoi një dokument me anë të të cilit i propozohej Qeverisë së SHBA-së që të dërgohej atje edhe një repart me luftëtarë shqiptarë. Për këtë qëllim ai iu drejtua edhe Komitetit Shqiperia e Lirë, i exili ishte transferuarnë New York. Kryetari i këtij Komiteti , Rexhep Krasniqi, i dërgon atij këtë përgjigje më 6 maj 1966 : “ Ju keni dhënë një ide shumë të mirë për të marrë pjesë në luftën kundër agresionit komunist, i cili synon të vërë nën skllavërinë e tij edhe Vietnamin e Jugut. Por Komiteti ynë është vënë në dijeni edhe nga Qeveria amerikane se ajo, në parim, nuk angazhon trupa vullnetare të hueja në këtë luftë, fati i të cilave mund t’ishte ai i trupave të shpartalluara të Legjionit të huaj francez “. Pas vdekjes së mbretit Zog më 1961, aktiviteti i emigracionit politik shqiptar u dobësua dhe, disa vite më vonë, gjeneral Pervizi largohet nga Greqia ku kishte synuar të bënte që andej një ndërhyrje të organizuar ushtarake për ta rrëzuar regjimin komunist. Në vitin 1966, duke kaluar nëpër Itali, ai vendoset përfundimisht në mbretërinë e Belgjikës. Prenk Pervizi gjen këtu shokët e tij të vjetër të luftës : Muharrem Bajraktarin e Fiqri Dinen. Të tre i kishin bërë shërbime të shquara atdheut të tyre në periudhën e ngritjes së shtetit shqiptar dhe modernizimit të monarkisë. Duke ndjekur gjithmonë me besnikëri idenë e tij se problemi më i madh është bashkimi i shqiptarëve, gjeneral Pervizi qëndroi i pavarur nga partitë politike.

Gjatë gjithë karrierës së tij si ushtarak i lartë, ai nuk u anëtarësua as në partinë e mbretit Zog. Në një diskutim të mbajtur në Belgjikë me rastin e Festës Kombëtare të Shqipërisë, Ditës së Flamurit, më 28 Nëntor 1971, diskutim «që do të mbahet mend gjatë nga ata që ishin të pranishëm», ai tha ndër të tjera edhe këto fjalë : «Ju e dini se unë jam i pavarur dhe nuk marrë pjesë në asnjë parti apo lëvizje politike. Pra, kam të drejtë ta përçmoj atë që mbjell mosmarrëveshje dhe përçarje në gjirin e emigracionit. Bashkimi është shpëtimtar për ne. Komunistët e bashkuar në nivel ndërkombëtar erdhën në pushtet, sepse ne ishim fatkeqësisht të përçarë.» Më në fund, ai përsëriti mesazhin e tij : « Mund të shtrohet pyetja : Cila është detyra e emigracionit? Kjo vetëkuptohet: Bashkimi ! Vetëm të bashkuar mund t'i shërbejmë atdheut ! Rroftë Shqipëria e Lirë!» --------------------------------5) Prof.Dr.Proletar Hasani, Kush e ka drejtuar Ushtrinë Shqiptare, Tiranë, 2001,f.36. 6) Pjetër Hidri, Gjeneral Prenk Pervizi, Toena, Tirane, 2002, f..154 7) Gjeneral PPervizi në përditshëm, Broshurë, faqet e shtypit.Bruksel, 1999, 01. 8 Hajrush Haliti-Akturk, « Gjeneral Prenk Pervizi, shtigjeve të nacionalizmit », Zëri, Prishtinë, shtator 2000. 9 Pierre et Bruno Cabanes, Passions albanaises. De Berisha au Kosovo, Paris, Odile Jacob, 1999. f. 132.

Fatkeqësitë e familjes së tij në Shqipëri

Ajo që u ndodhi njerëzve të tij : nënës, gruas, fëmijëve dhe të afërmëve të mbetur në Shqipëri, është një histori tragjike që simbolizon fatin e familjeve të mëdha shqiptare në regjimin komunist. Dhuna ishte e verbërt dhe e pasosur. Represioni i zbatuar ndaj tyre nuk ka pasur asnjë moment paqëtimi dhe «godiste në fillim kundërshtarët e regjimit, pastaj të afërmit, për t'u shtrirë më pas te fqinjët e te njerëz të tjerë që nuk kishin Iidhje të drejtpërdrejtë me viktimat». Pas arratisjes së tij, 15 persona, nga të cilët 4 gra, pjesëtarë ose të afërm të familjes së tij, u pushkatuan ose vdiqën në burgje e kampe internimi ; dhjetëra bashkëvendas nga Skuraj e Kurbini u futën nëpër burgje. Periudha e burgimit e lIogaritur për të gjithë këta të burgosur arrin shifrën 628 vjet. Pra, siç shihet, hakmarrja komuniste ishte e tillë që për veprimin e njërit, në këtë rast të gjeneral Prenk Pervizit, të gjithë njerëzit e rrethit të tij merren peng e paguajnë shtrenjtë për të, pa qenë drejtpërdrejt fajtorë ll. Familja e tij: nëna, gruaja dhe tre djemtë e kaluan gjithë jetën - deri në rënien e komunizmit- në kampe e internime, në jug të vendit. Të gjithë kanë historitë e tyre, njëra nga më tronditëse e më prekëse se tjetra, por më e 60

veçanta midis tyre është ndoshta ajo e djalit të madh të gjeneralit, Valentin Pervizit. I lindur në vitin 1920 në Shqipëri, Valentini studion që nga mosha 15vjeçare nëpër shkollat italiane, në fillim në Torino e pastaj në Romë e Modena, ku edhe u diplomua oficer më 1941. Me t'u kthyer në atdhe, së bashku me gruan e tij italiane, Maria Gorizia, ai burgoset në dhjetor 1944. Gruaja e tij takon njërin nga drejtuesit e lartë komunistë të asaj kohe, kryeministrin e ardhshëm, Mehmet Shehu, për t'i kërkuar sqarime për burgosjen e burrit të saj të pafajshëm. Por Shehu i thotë me ironi këto fjalë : «Zonjë, në vend që të na falenderoni që nuk e kemi pushkatuar burrin tuaj, vjen e na lutesh që ta lirojmë atë nga burgu... »(12) Ndërsa Maria kthehet zemërplasur në vendin e saj, Valentini mbetet në burg dhe dërgohet pastaj në kamp internimi. Në Itali, e shoqja nuk rresht së kërkuari pranë Ministrisë së Jashtme që të ndërhyhej për lirimin e burrit të saj. Por me pak shpresa, sepse në letrën e tij të dërguar në Romë, në tetor 1967, ambasadori italian në Tiranë, Norberto Lehman, shkruan se «sa të ekzistojë regjimi komunist në Shqipëri, Valentin Pervizi, i quajtuar armik i popullit, nuk do të lirohet kurrë». (13) 47 vjet më vonë, më 20 shkurt 1991, në ditën kur në Tiranë rrëzohej statuja e Enver Hoxhës, që zotëronte sheshin kryesor të kryeqytetit, (Shën)- Valentini fluturoi drejt Italisë në kërkim të dashurisë së tij të parë. Në të vërtetë, Maria italiane, si dikur grekja Penelope, e kishte pritur njeriun e saj të zemrës. Por takimi i tyre në në aeroportin e Romës ka qenë tronditës : bashkëshortët njohën njëri-tjetrin vetëm pasi salla u boshatis nga udhëtarët. Atëherë, ata kuptuan se sa kishin ndryshuar dhe se ishin pikërisht ata të dy, tashmë pleq që duhej të takoheshin. Valentini i kaloi vitet e fundit të jetës së tij me gruan e tij në Bologne, ku dhe vdiq në vitin 1999, në moshën 79-vjeçare. Vetëm Genci, djali i dytë, i diplomuar për aviacion në vitin 1943, po në Itali, nuk mundi ta shihte me sy rënien e diktaturës në Shqipëri. Ai vdiq më 1989, kurse familja e tij u largua dhe u vendos në Nju-Jork të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. . -------------------------------------------10 Gazeta Shqiptare, 23 mars 2002. 11 Ivaylo Ditchev, « D'Oncle Enver à Oncle Sam: les ruines de l'utopie », Albanie utopie. Huis clos dans les Balkans. Éditions Autrement, Paris, 1996, f. 36. 12 Pjeter Hidri, Vep.e cil. f. 138. 13 Gazeta Shqiptare, 24 gusht 2002.

Takim në varrezën belge Vetëm dja1i i vogël i gjeneralit ndoqi gjurmët e të atit e më 1990 arrin në Belgjikë Lek Pervizi me familjen e tij, pa mundur, megjithatë, ta gjente gjallë babanë e tij. Ky takim i ëndërruar qyshnë vitin e mbrapshtë 1946, tani bëhej në varrezën belge të Saint-Paul-it në La Louvière. Ekziston një fotografi shumë e bukur për këtë takim pas vdekjes, e cila është botuar në biografinë Gjeneral Pervizi dhe e fikson këtë moment të paharruar. Në qendër shihet varri i tij me një kryq të madh sipër, ku janë vendosur tufa me lule; pas qëndron djali i tij, Leka, tashmë i thinjur dhe shtatlartë si i ndjeri, me gruan e tij, Xhulianën, me të birin, Leonardin, e me miq të familjes, kurse në sfond janë vendosur dy flamuj të mëdhenj shqiptarë. Vështrimi i këtyre njerëzve i thotë të gjitha. Gjenerali që kishte jetuar 31 vjet jashtë si emigrant politik, pa familjen e tij, tani nuk do të ishte më i vetëm, sepse djali, nipërit e mbesat do t'i bënin vizita te varri i tij. Si nëpër përralla apo legjenda, ndodh edhe në jetë që historia e familjes të vazhdohet nga i vogli i meshkujve. I lindur në Shqipëri më 1929, Lek Pervizi ndjek studimet në Itali sikurse dy vëllezërit e tij, Valentini dhe Genci. Pas 5 vjetësh në Institutin Santa Maria të Romës, ku dallohet për talentet e tij për pikturë e letërsi, ai kthehet në atdhe gjatë Luftës së Dytë Botërore. Mirëpo, që në moshë fare të re, 15 vjeç, Leka gjendet i përfshirë në dramën e familjes së tij me ardhjen e regjimit komunist: ai do ta paguante për 45 vjet et shumë shtrenjt përkatësinë e tij klasore dhe të qenit bir i Prenk Pervizit. Fillimisht, e përjashtojnë nga e drejta e shkollimit e më pas, duke filluar nga maji i vitit 1950 ai do të kalonte nëpër burgje e kampe përqendrimi, i detyruar të kryejë gjithfarë punësh për të fittuar bukën e gojës. Gruaja e tij, zonja Pervizi, ka pasur të njëjtin fat : «Më 1948, pas prishjes me Jugosllavinë, babai im i kërcënuar me vdekje arratiset në Mal të Zi. Atëherë, familja ime u arrestua menjëherë : nënën me mua, fëmijë 40 ditëshe, na internuar, kurse motrën 2 vjeçe e shpëtoi një mike jona duke e fshehur në fshat». Më 1990, familja Pervizi pati rastin të largohet nga Shqipëria e të vendoset në Belgjikë, ku gjen atdheun e saj të dytë. Ajo që është me rëndësi, ka të bëjë me faktin se Lek Pervizi, megjithë vitet e moshës, nis të jetojë këtu një jetë të re. Dhe kjo është një ekzistencë e dyfishtë: ai vazhdon

jetesën e nisur dhe rijeton të kaluarën duke shkruar për të poezinë dhe kujtimet e paharruara. Kjo do të thotë se shërimi nga ajo që ka provuar tragjikisht, ka filluar tashmë dhe do ta përfundojë me sukses ciklin e tij. Përmbledhja e tij me poezi, Ankimi i zanave, (Complainte de nymphes, 2005) botuar nga Editions Thélès në Paris është, siç e ka përshkuar në paraqitjen e saj, Paule De Smet, - poete e filologe belge- «një këngë e ndritshme që vjen nga errësira, është një tingull shprese që vallëzon nëpër ferr.»(15) Kjo përmbledhje është gjithashtu një homazh i autorit për të gjitha viktimat e pafajshme që vuajtën nga terrori i çdo diktature. Libri në fjalë, do të ndiqet nga botimi i një tjetri vëllim poetik, Labirinthet (Les Labyrinthes) dhe të tjera libra proze, kujtimesh, dëshmish etj. Krijimtaria e tij futet në letërsinë e autorëve të Evropës Lindore, të cilët, duke u nisur nga përvoja e tyre e burgimit dhe e internimit, përshkruajnë vuajtjet dhe mendimet njerëzore që kanë lindur në kushtet e sistemit të Gulagut stalinian, «trashëgues i terrorit leninist».16 Kjo lloj letërsie ka ekzistuar edhe në Shqipëri dhe është prodhuar e qarkulluar në mënyrë të fshehtë (samizdat). Atë e kanë shkruar madje autorë të shquar, (17) çka tregon triumfin e njeriut dhe vullnetin e tij për të reflektuar e thënë të vërtetën pavarësisht nga çmimi që duhej paguar për të. Siç shkruan George Steiner «në një shoqëri të asfiksuar nga represioni, vepra e artit kthehet në dëshminë më të lartë e më domethënëse».(18) Letërsia nuk është pasioni i vetëm i Lek Pervizit. Ai është gjithashtu piktor dhe historian. Sapo ka përfunduar shkrimin e një vepre në frëngjisht, me të cilën është marrë shumë vjet me radhë, të titulluar, Shqipëria, vend për t'u njohur, (L'Albanie, un pays à connaître), e cila do të botohet së shpejti. Më 1993, ai themeloi revistën Kuq e Zi (Rouge et Noir), i pari botim periodik shqip në Belgjikë që nga mbyllja e Albania të Konicës në vitin 1909. Ai është edhe kryetar i Association-it Culturelle Euro Belge Albanaise (ACEBA) «Mère Térésa» (Shoqatë Kulturore EuroBelgoShqiptare), e krijuar më 2004 dhe aktivitetet e së cilës njihen tashmë në Bruksel19.

PRENG PREVIZI GJENERALI I MBROTJES KOMBËTARE Nga Eugjen SHEHU 11.08.2013 Në gjelbërimin e atyre kodrave të buta,nën malin e Krujës,në ato djepe që prej erës ende kërcasin e këndojnë bëmat e shenjta të Gjergj Kastriot Skenderbeut,ndodhen akoma rrënojat e një kulle të vjetër,të harruar,gati të mbuluara prej barit dhimbës në moshën e shekullit. Në gjoks të tyre,në fshatin e vogël Skuraj,do të lindëte në majin e vitit 1897, Prenga ai djalosh i zgjuar e trim i cili do të arrinte gradën e gjeneralit në moshën 46 vjeçare, pasi shërbeu plot 26 vjet në Ushtrinë Kombëtare Shqiptare. I paisur me një natyrë tepër studioze, Preng Previzi dërgohet prej prindërve të vet, në Shkodër ku nën ndjek e mbaron shkollӫn fillore e gjimnazin nӫ kolezhin Saverian nӫ Shkodӫr. Dallohet per vijimin e shkeklqyeshӫm tӫ mӫsimeve Ishin ditë të mbushura me ngjarje.Vitet 1912-1914,fitorja e pavarsisë shqiptare,ngritja e flamurit në Vlorë,nuk mund të kalonin pa u ndjerë edhe në Shkodër.Ky djep kuluture e tradite të hershme e përjetoi ngritjen e flamurit në Vlorë përmes krismave të armëve që trimat e Malësisë së Shkodrës e Dukagjinit,“u dhuronin“ trupave 64

serbo-malazeze që mbanin të rrethuar qytetin. Ai do tӫ pӫrjetonte bashke me student tӫ tjerӫ kurbinas, mirditas e kruetanӫ, ngritjen e flamurit nӫ Milot, nga xhahai tij, Gjin Pjeter Prervizi, udhӫheqӫsi i i kryengtritjӫs sӫ Kurbinit e Krijӫs. Gjin Pjetri kuishte çue e marrӫ studentӫt e krahinӫs qӫ tӫ ishin tӫ pranishӫm nӫ atӫ ngjarje historike tӫ papӫrsӫritӫshme. Sidoqoftë, nëse në seminarin Saverian në Shkodër,edukatorët përpiqeshin të mbyllnin sa më tepër nxënësit,brenda mureve të skolastikës së ngurtë,të rinjtë jetonin kohën në krejt ngjarjet dramartike qӫ èuen nӫ fitoreӫne e Pavarӫsisӫ. Mbase duhet të veçojmë një fakt tepër domethënës nga jeta e Preng Previzit në këtë periudhë. Ndonëse ishte tepër i ngjeshur programi shkollor,biri i krujës kurdoherë gjente kohë të lexonte literaturë të huaj në Italisht e Gjermanisht.Mandej në bangat e Seminarit Saverian,Preng Previzi merr mesim nga ajka e kulturӫs dhe patriotizmit shqiptar, si Mjeda, Fishta, Gurakuqi, Harapi, Kamsi, Nikaj, etj. Lidhet në një miqësi të ngushtë me atdhetarin Gjergj Fishta,miqësi që do të vazhdonte për decenie të tërë.Fishta i madh i cili jepte mësim në këtë Seminar,do të pëlqente pos të tjerave tek karakteri fisnik i Previzit,ato shkëndijat të një bote të madhe,të paqme,hyjnore.Nën ndikimin e mësuesit të vet,Preng Previzi do të thellojë njohuritë e veta jo vetëm në rrafsh të kulturës e qytetërimit perëndimor,por edhe lidhur me ngjarjet e fundme në trojet etnike shqiptare.Mësimet në Shkodër i ka mbaruar me rezulltate të shkëlqyera në pranverën e vitit 1914,me ç’rast përmes emocioneve do të dije se çdo të bëhet me të ardhmen e tij.Pranvera dhe vera e vitit 1914,do të shkonte në Shqipëri përmes ngjarjeve tragjike me një densitet të jshtëzakonshëm.Forcat regresive të yshtura prej Beogradit dhe Athinës,përpiqeshin të mbytnin ate shtet-foshnjë,të dalë me aq dhimbje e mundime prej lëvizjeve të shqiptarëve për independencë.Sikur të mos mjaftonin fqinjët shoven,ndaj kufijve shqiptarë u vërsulën edhe diplomancitë e fuqive të mëdha evropiane me ç’rast trazirat ballkanike sa vinin e shtoheshin. Preng Previzi,falë aftësive dhe intuitës shkollore,ka fituar ndërkaq një bursë austriake prej administratës Austriake 65

nӫShkodӫr . Ne fakt ishte xhahxhai tij qe kishte ndikuar pӫr ta dӫrguar me burse ne Austri. Por ndodhen ngjarje te papritura, Xhahaxhi Vdes ne shkurt 1914, dhe ne qershor pelcet Lufta e Madhe Boterore. Rrugӫt mbyllӫn. Si me ia ba ? Kӫti ndӫrhyn fat. Tre oficerӫ Austiake qӫ i kishe zenӫ lufta nӫ malet e Shqipӫrisӫ, e s’dinin kah me shkue, takohӫn rastӫsisht me Prengӫn qӫ e fliste gjermanishtӫn. Ata i kӫrkojnӫ ndihmӫ pӫr te kaluar ne Bullafgar, aleate e tyre. Keshtu shtӫpia e Prengӫs e merrf pӫrsipeӫ kӫtӫ aksion, dhe Austriakӫt me gjithӫ Prengӫn kalojnӫ pa rreziqe dhe drejt e ne Vjenӫ. Kӫshtu nӫ shtatorin e vitit 1914 nӫ moshӫn 17 vjeç dhe me anӫ tӫ miqve austriakӫ, hyn e vazhdon Akademinӫ Ushtarke tӫ Vjenӫs, mӫ 1918. Akademi e cila padyshim asaj kohe ishte ndër më të dëgjuarat në Evropë. Edhe këtu,Preng Previzi,ai djalosh trim i Skurajt,ajo natyrë studionjëse,do të ishte model në çdo aspekt.Në mes të kursantëve nga vise të ndryshme të Evropës,Preng Previzi,do të binte në sy,sidomos për etjen e tij në përvetsimin e dijeve.Tashmë modelet ushtarake të dhjetra betejave,organizimi dhe drejtimi i tyre,do të shpinin djaloshin shqiptar“ në vitet e largme të luftërave duke e paisur ate me die e nocione të reja për rolin dhe organizimin e ushtrisë shqiptare.Kthehet në Shqipëri në nëntorin e vitit 1918,me një diplomë të shkëlqyer të shkollës së se kadetӫve dhe me rekomandimet përkatëse për të vazhduar më tej studimet siperore ushtarake.Tashmë Preng Previzi njeh disa gjuhë e kultura,ka njohuri të thella për Artin Ushtarak bashkëkohor,por njëherazi nuk ka hequr dorë nga studimet e tij në rrafsh të letërsisë evropiane.Kanë mjaftuar vetëm disa ditë pushime pranë familjes, ku dhe martohet me te fejuemen qe e ama e kishte tehequr pranӫ vetes, se ajo kishte mbetur jetime nga baba, dhe jetonte vetem me nanen e saj. Mӫ tej me gradën e togerit,me uniformën e Ushtrisë Kombëtare Shqiptare emrohet rrethkomandant nӫ Krujӫ, ku fiton respektin e kruetanӫve pӫr cilӫsitӫ e aftӫsitӫ e tij ushtarke. Ai do te ngrihej ne kapiten dhe caktohet nӫ mbrojtjӫn e Kongresit tӫ Lushnjӫs nӫ janar 1920. Ketu afrohӫt nga Ahmet Zogu, me tӫ cilin 66

ishte njohur e miqӫsuar qyshӫ nӫ Austri. Zogu, minister i Brendshem e ngarkon me detyrӫ pӫr qetӫsimin e gjendjӫs e dorӫzimin e armӫve. Previzi i është drejtuar viseve Shqiptare të Dibrës,Lumës dhe Hasit. Në dimrin 1918-1920, në këto vise do mësynin mijëra forca serbo-malazeze,me ç’rast kërkonin daljen e tyre në Adriatik.Qeveria shqiptare e Turhan Pashës,duke mos qenë e zonja t’u bënte ballë këtyre vërshimeve të mëdha,u bëri një thirrje patriotëve shqiptarë për të mbrojtur kufijtë e tyre nga një copëtim i mëtejshëm PRENK PERVIZI, kapiten , duke dërguar në këto vise Foto Marubi 1923 edhe disa dhjetra ushtarë dhe oficerë të ushtrisë kombëtare.Preng Previzi,në krye të repartit të tij,ende 20 vjeçar por I pajisur dhe njohӫs i artit ushtarak, do tӫ bashkӫpunonte me kapedanët popullorë të këtyre trevave.Në veçanti,ai donte me forcat e Elez Isufit të këtij trimi nga Nëntë Malet e Dibrës. Me Bajram Currin Major Preng Jakun, etjerӫ luftӫtarӫ pӫr debimin e serbeve, aksion qe u krye shkelqyeshӫm e ku Prenga u dallue ne veprimet strategjike.Një varg dokumentash historike,flasin për ate lidhje të vazhdueshme të Preng Previzit,me Elez Isufin dhe Alush Agӫn e Lumës, Muharrem Bajraktarin, Hysni Demӫn e Fiqri Dinӫn. përgjatë vijës së Drinit ku më së paku,në çdo muaj janë zhvilluar rreth 25 ditë luftime me serbët pushtues.Në këto luftime ku njoftohej çdo ditë për të vrarë e 67

plagosur nga të dy palët ndërluftuese,karakteri i Prengës u burrërua.Ai fitoi tanimë dimensionin e qëndresës,të mos përkuljes ndaj çdo vështirësisë,përballë çdo fatkeqësie.Njëherazi,ky bir i Krujës,do të mësonte jo vetëm ligjet e luftës,por edhe trimërinë e pashoqë dibranëve të cilët në çdo rast dijtën të vënë interesat e Shqipërisë përballë interesave të vogla të kullave të tyre.Në këto luftime,pos Elez Isufit,Preng Previzi do të lidhej ngushtë gjithashtu,me tӫ birin e tij,Cen Elezin.Luftërat kundër serbëve do vëllazëronin më shumë këto burra paçka se njeri mysliman e tjetri katolik.Ende pa u shuar zjarri i luftërave në Lumë e Has,në vjeshtën e vitit 1919,Preng Previzi thirret në Tiranë dhe komanda eprore duke falenderuar për trimëritë dhe aftësitë e treguara,mjafton pjesmarrjen e tij në mbarëvajtjen e punimeve të Kongesit të Lushnjës.Duke mos diskutuar aspak mbi rreziqet aty,Preng Previzi,në krye të pak ushtarëve niset sërish drejt Lushnjës dhe vendoset në afërsi të fshatit Vajkan prej nga pritej sulmi i mundshëm i forcave italiane. Pa u ndalur në vendimet historike të Kongersit të Lushnjës,në polemikat e debatet e zhvilluara aty,une mund të ndalem vetëm me pak rreshta që Mid’hat Frashëri,në cilësinë e deputetit të shoqatës mbarëshqiptare „Vatra“ i dërgon ato ditë në Paris,drejtorit të një gazete të përditshme,Pol Luisit,një artikull.Pos të tjerave në këtë letër shkruhet ; „Shqiptarët nuk kanë rreshtur së manifestuari dëshirën e tyre të vendosur për pavarsinë e plotë të vendit të tyre dhe sovranitetin e rikonfirmuar pa asnjë ndërhyrje nga jashtë.Një provë për këtë është qeveria e re, e dalë nga Asambleja Kombëtare,mbajtur në Lushnjë më 23 janar.Pra në rast se duam të sigurojmë paqën në Ballkan dije të frenojmë lakmitë imperialiste,ne duhet të mbajmë parasysh edhe aspiratat shqiptare“.( Arkivi Qendror i shtetit, fondi 35 , dosja 112 , fleta 1 ). Në krye të ushtarëve të Mbrojtjes Kombëtare,në janarin e vitit 1920, për gati një muaj rresht,Preng Previzi mbajti qëndrim të vendosur në mbrojtje të Kongresit të Lushnjës.Provokacioneve italiane si edhe bashkëpuntorëve të tyre,Prenga iu përgjigjej 68

ftohtësisht por edhe trimërisht duke u dëshmuar aytre se punimet e këtij kuvendi madhor,do të mund të ndërpriteshin vetëm nëse forcat italiane do të kalonin përmbi kufomat e gjakosura trimërisht të shqiptarëve.Më pas,në përfundim të këtij kongresi Preng Previzi së bashku me një grusht trimash matjanë do të shoqëronte Ministrin e Mbrendshëm të dalë aty,Ahmet Zogun,nëpër peripecitë e mëdha të rrugës për në Tiranë. Nëse qeveria e dalë prej Kongresit të Lushnjës,zhvilloi me sukses punimet dhe vajti triumfuese në Tiranë,këtu padyshim ka shkëlqyer edhe trimëria e togerit Preng Previzi.Pos trimërisë dhe vendosmërisë së terguar në Lushnjë,Preng Previzin do ta shohim në një varg detyrash të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare në Tiranë.Organizator i talentuar,biri i Krujës do të ndikonte së tepërmi jo vetëm në vendosjen e një disipline të ndërgjegjshme,por sidomos në pikëpamje të modernizimit të ushtrisë kombëtare.Ndërkaq ai ka marrë gradën e kapidenit dhe emri i tij ngjall repsekt jo vetëm në mjediset e gazermave por edhe më tej,në shoqërinë shqiptare të kohës. Ngjarja e 8 marsit 1922, kur forcat rebele te opizites sulmuen Tirane per grusht shtei, ishte Prenk Previzi qӫ u bani ballӫ dhe I shpartalloi, duken shpetuay vendin nga nje krizӫ e rezzikshme destabilizuese. Gradohet kapiten I klasit parӫ pӫr merita lufte dhe me medaljen e trimӫrisӫ. Nga ky moment ai mbete si krah I dh-jatgte I Ahmet Zogut, qӫ nga Ministӫr nӫ nӫntor 1922 bajet Kryeministӫr. Ngjarjet e qershorit të vitit 1924,do të përcilleshin me dhimbje në ndërgjegjen e Prengës.Ajo çka historiografia shqiptare e quajti për decenie me rradhë si revolucion demokrafiko-borgjez,ishte në fakt një grusht shteti e disa njerëzve që ëndërronin demokraci të kulluar duke shkatërruar pikërisht qelizat e shtetit modern.E vërteta është se ky i ashtuquajtur revullucion,degjeneroi në marrjen e pushtetit prej një grumbulli njerëzish të paaftë dhe që s’mundën ta mbanin dot ate,as pesë muaj,pa fajin e Nolit i cili ishte përkushtuar diplomacisë dhe gjendej jashtë Shqipërisë.Besnik i kulturës gjermanike,i ligjӫve të shtetit (pamvarësisht se ç’shkallë mund të ishtin ata) Preng 69

Previzi,që në momentet e parë të „revullucionit“ alla marksiste”, dhe dorӫheqjӫn. Por duke parӫ se rjedha e ngjarjӫve po shkonte ne dӫm te Atdheut, e ndjek Ahmet Zogun nӫ Jugosllavi, ku pӫrfhsihet nӫ shtabin qendrir tӫ operacionӫve pӫr rikthimin e qeverisӫ ligjore nӫ Shqipӫri. Shtabi perbahet nga Ahmet Zogu, kreyar me gradӫn Kolonel, dhe anetar nga kapitenet: Prenk Previzi, Muharrem Bajraktari, Fiqri Dine e Hysdni Dema. Rikthehet sërish me Ahmet Zogun në fundvitin 1924. Me ketӫ rast Zogu merr nje vendim te randӫsishӫm. E ndan Shqiperinӫ nӫ katӫr zona ushtarke, ku vendos si Zonkomandant ato katӫr oficerӫ, Me ketӫ rast, Zonӫkomant i Qendrӫs me seli nӫ Tiranӫ emrohet Prenk Pervizi, fuqiplotӫ, nӫ rol guvernatori ushtarak. Kjo periudhӫ pesӫ vjeçare e sundimit tӫ kӫtyre katӫ komandantӫve me Zogun nӫ Krye, eshte vendilmtare pӫr stabilitetin dhe afirmimin e Shqiperisӫ, perj ku Zogu mundi tӫ ngrihet nga Kryeministӫ jnӫ President dhe Mbret. duke kërkuar të shkojë në ate detyrë që pat dhënë dorëheqje. Gjatӫ kӫsaj kohӫ Prenk Previzi ka pӫr prioritet riorganizimi e Ushtrisӫ sonë Kombëtare.. Në bazë të këtij rikonstruktimi,Ushtria Kombëtare u përcaktua në katër zona të mëdha gjeografike dhe operative.Pikërisht në zonën e qendrës,ç’ka përfshinte Tiranën,Krujën,Durrësin,Elbasanin dhe rrethinat e tyre,me dekret mbretëror,emërohet zonëkomandant,kapiten i klasit të Parë,Preng Previzi.Në krye të kësaj detyre,ky bir i Krujës,do të shpaloste jo vetëm aftësitë e veta ushtarake por sidomos shqiptarizmën e tij.Kërkend nuk fyejti,këkend nuk shau,madje edhe në momentet shumë të vështira dijti të trajtojë me urtësi vartësit e vet.Mbase vlen të theksojmë se edhe emërimet e tjera të Ahmet Zogut,në tri zonat e tjera,ishte mjaft domethënëse.Kështu në zonat veriore dhe verilindore ishin caktuar si komandantë vendi trimat Fiqri Dine dhe Muharrem Bajraktari,ndërsa në jug me qendër Vlorӫn ushtaraku Hysni Dema.Të katër këta prijës ushtarakë për vite me radhë i lidhi një miqësi e pazakontë.Në konturet e kësaj miqesie,ravijëzohej qartë ndjenja e atdhedashurisë e cila kapërcente çdo lloj interesi vetiak apo pazar të bërë në dëm të marëvajtjes së 70

Ushtrisë Kombëtare Shqiptare.Veçanërisht me Muharrem Bajraktarin,birin e Krujës do ta lidhte miqësia e përjetshme.Bajraktari do të ndihej në shtëpinë e Prengës në Tiranë,njëlloi si në shtëpinë e vet në malet e Lumës Nӫ kӫtӫ kohӫ ndodh papritur e ashtuqujtura kryengritje antshqiptare e Dukagjinit e nxitur dhe organizuar nga Jugosllavia me anӫ tӫ disa agjentve e tradhӫtarӫ, qӫ donin tӫ bashkonin zonӫn katolike tӫ Malӫsisӫ sӫ Madhe e Pukӫn, me Malin e Zi, pra me Jugosllavinӫ. Nje rrezik I madh I kanoàsej vendit. Njuӫ ndӫrhyrje e parӫ usjhtarke kishte dӫshtuar. Presidenti Zog, pӫr t’i ba ballӫ situatӫs thӫrret urgjentisht PrenK Previzin, tӫ cilin i jep fuqi tӫ jashtӫzakonshme komandӫn e operacionӫve. Prenga me nje strategji qӫ mund tӫ queht fantatike e mposhti kryengritjӫn pa gjakderdhje e damtime, qӫ çuditi kӫshilltarӫt ushtarke tӫ huej, anglezӫ e hollandezӫ. Kjo ia ngriti famӫn e prestizhin nӫ qiell. Por ngjali dhe smirӫn dhe xhelozinӫ e disa oborrtarӫve mediokrӫ e servilӫ, qӫ ndikuan tӫ Zogu mos me i dhanӫ pozitӫ tӫ madhe ne ushtri as grada tӫ larta. Tepӫr i ri e mund tӫ rritej mendja ?! Nӫ mbarim tӫ detyrӫs si Zonӫkomandant Zogu i akordon nje leje gjatemujore me bredh si turist ne Europӫ, ku Prenga vendosӫt nӫ Paris me gjithӫ gruien e tij. Kӫtӫ e bani me thellue frӫngjishtӫn dhe me thithӫ qytetrimi e persosur euopian ku Parisi ishte tashmӫ njӫ qendӫr boterore. Pas kӫsaj pauze, në vitet 1929-1934 ai studion në Shkollӫn e Luftӫs të Torinos, ku pӫr tre vjet ka si shok vetӫ Princin Umberto, trashӫgimtarin e fronit tӫ Italisӫ. Me tӫ cilin,lidh miqӫsi. Nӫ torino merr me vete edhe familjen me ç’rast djemtë,Lekën,Valentinin dhe Gencin, i shollon ne kolezhe prestigjoze. .Vetë, si një prind i mrekullueshëm gjen kohë jo vetëm të bisedojë me djemtë e gruan por edhe t’u mëkojë atyre dashurinë për fshatin e vogël Skuraj,Krujën dhe krejt viset shqiptare. Diplomohet shkëlqyeshëm edhe në këtë shkollӫ tӫ lartӫ të luftës dhe në vitin 1934,në vjeshtë, kthehet sërish në atdhe duke marrë edhe lëvdatat e trupës mësimore italiane dhe nje dekoratӫ tӫ lartӫ, SS Maurizio e Lazzaro. Gradohӫt Nӫnkolonel. Kthimi i Previzit në Tiranë,u prit me admirim nga rrethet intelektuale 71

ushtarake.Ai pat rrezatuar kulturën ende pa shkuar në Itali e tani pritej të ndikonte edhe më shumë në modernizimet e ushtrisë sonë kombëtare.Por pak kohë,Previzi mundi të qëndroi në Tiranë.Ai kishte nisur të shfaqte hapur tani tendencat antiitaliane,me ç’rast edhe nuk shihej me sy të mirë prej disa pseudopatriotëve shqiptarë.Caktohet në një detyrë në Korçë dhe plotësisht i bindur për misionin e vet,Preng Previzi dëshmon edhe në jugun e Shqipërisë aftësitë organizative ushtarake.Punon pa u lodhur e përpiqet që në çdo gazermë shqiptare të ketë një mendim e mentalitet të shenjtë për simbolet kombëtare.Festa e flamurit,do të përcillej kurdoherë në këto garnizone,përmes zërit të butë të ushtarit të lartë dhe tӫ dashurisë atërore së tij për vartësit.Gjithsesi rregullat e ngurta të jetës ushtarake,nuk do të mund të fshinin nga shpirti i tij gjurmët e atij artisti të heshtur i cili thërret gazin dhe harenë edhe atëherë kur ato janë të padukshme.Mban korrespondencë të vazhdueshme me mësuesin e tij të dashur Fishtën dhe me një letër nga Korça i shkruan : „Mbasi Korçën pikturore e pate në stinën e dimërit,duhet të vini ta shifni edhe në verë e cila besoj se do t’u pëlqejë më tepër“.( Arkivi Qendror i shtetit,dosja 36,fleta 46 ). Nӫrkaq, del kӫrkesa nga ana e palӫs italiane pӫr tӫ çuar njӫ Vӫzhgues Ushtarak nӫ Luftӫn e Abiksinisӫ, ku Italia ishte pӫrfshi. Ishte krijue njӫ komison i vezhguesve ushtarkӫ ndӫrkombӫtarnga shtetet qӫ njuk kishin pranuar vendosjӫn e sancionӫve (bojkot). Nӫ emrai qӫ i paraqitӫn Mbreti Zog, ky caktoi Prenk Previzion, si i vtemi qӫ mund tӫ pӫrfaqӫsonte si duhet Shqipӫrinӫ. Kӫshtu Prenk Previzi, ndoqi atӫ luftӫ nga fillimi deri nӫ fund, gjashtӫ muaj. Nӫ kthim dha disa intervista dhe foli ne disa konferenca pӫr atӫ misio. Ndӫrsa kishte pӫrpiluar,, ita lisht e shqip, relacionin e plotӫ tӫ asaj lufte, botuar ne buletini ushtarke. Pӫr tӫ mos e zgjatur, fuill paqs , merre pjesӫ nӫ Manovrat e Mӫdha i tӫ Italisӫ, ku ka nje shkӫmbim fjalӫsh me Benito Musolinin, qӫ linte me kuptue qellimin e keq per Shqipӫrinӫ, i pӫrgjigjet prerasi. Pӫr kӫto i referon Mbreti Zog dhe i kӫrkon qӫ tӫ pӫrgatitja e mbrojtjhӫs sӫ vendit, sepse Musolini 72

ia kishte vene detyrӫ vetes tӫ pushtojӫ Shqiperinӫ. Fjalӫ nӫ vesh tӫ shurdhӫt. 7 Prilli i vitit 1939 do ta gjejë të mӫnjanuar nga mbrojtja e vendit, i painformuar nga qeveria as nga mbreti pӫr zbarkimin e Italisӫ fashiste. Nӫ orvajtjenh spontane pӫr tӫ krijuar nje qӫndresӫ popullore, i takon me prit, mbrojtӫ e pêrciell Mbretin Zog nӫ Greqi. Kӫshtu mori fund mbretӫria shqiptare. Prenk Previzin qӫ dha kontribut tӫ madh pӫ krijimin e saj Mbretӫrie, fati e çoi qӫ t’ishte deshmitar e pӫrciellӫs i fundit tӫ saj. Ajo qӫ nuk ӫshtӫ thenӫ as shkruar deri tani, se ishte vetӫ Mbreti Zog qӫ i imponoi Prenk Pervizit kthimin nӫ Shqipӫri, dhe nӫ emӫr tӫ tij, t’u fliste atyre qӫ e kishin ndjekur nӫ Greqi pӫr t’u kthye nӫ shtӫpitӫ e tyre, nӫ pritje tӫ pӫrfundimit tӫ Luftӫs Boterore qӫ tashme kishte nisur, shpresӫ e fundit e njӫ rikthimi tӫ Mbretit e Mbretӫrisӫ. Ky ishte nje fjalim historik qӫ nuk eshte regjistrua nga historianӫt., por qӫ tregon atdhetarizmin e Prenk Pervizit, dhe shpresen e fundit te Zogut. Nuk ka dyshim, se Zogu pranoi qӫ kishte qenӫ i padrejtӫ ndaj Prengӫs, duke ngarkuar me faj rrethin e tij oborrtar, dhe ia njeh meritat e gradta mӫ tӫ larta, pa çka se autoriteti tij tashmӫ ishte vetӫm virtua, por sepakut moralisht i justifikuar. Ai shprehӫmish i kishte thenӫ qӫ tӫ qendronte nӫ pozitӫn e tij ushtarake dhe tӫ pranonte ofertat e italianӫve, qӫ me siguri nuk do ta shkrifnin ushtrinӫ shqiptare dhe do ti mbanin kuadrot siç kishin qenӫ. Kӫto kӫshilla e parashikime te Zogut dolӫn tӫ vӫrteta. Me t’u kthyer nӫ Shqiperi Prenga thirret ne audiencӫ speciale nga Mӫkembӫsi, Gjeneral Pariani, i cili nӫ fjalӫt e para i drejtohet : - Ne e dijmӫ shumӫ mirӫ se po ta çajme zemrӫn tӫnde aty gjejmӫ kӫmbӫkryq Mbretin Zog. Ky ishte opinioni themelor i italianӫve, qӫ Prengӫn e konsideronin si besnik e krah i djathtӫ i Mbretit, me influencӫ tӫ madhe nӫ ushtri e popull. Me ketӫ rast Pariani e siguron se ushtrinӫ shqiptare do ta lejne ashtu siç ishte. Si pӫrgjigje Prenk Pervizi, e pranon kӫtӫ gjӫ, por thekson, se ushtria shqiptare do te rrije e pavarur, pasive, mosvepruese e nuk do tӫ marrӫ pjesӫ nӫ asnjӫ veprim kundӫr populli tij, pӫrkrahn forcave italiane. Gjӫ qe Pariani pranon. Kjo nuk eshte thene as shkruar, por ne kemi arritur te gjejme 73

deshmitarӫ faktikӫ tӫ atyre ngjarjeve, qӫ mjerisht nuk pasqyrohӫn nӫ historinӫ shqiptare, sepse historinӫ vazhdojnӫ ta trajtojnӫ historianӫt komunistӫ armiq tӫ tӫrbuar tӫ sӫ vӫrtetӫs. Nӫ kӫtӫ situatӫ Prenga u mbajt nӫ dispozicion, pa detyrӫ konkrete komanduese, por qӫ i njihej autoriteti si pӫrfaqӫsue lartӫ i ushtrisӫ shqiptare pӫr arӫsye tӫ pregatitjӫs sipӫrore nӫ artin ushtark, me Akademi nӫ Austri e Shkollӫn e Luftӫs sӫ Torinos, e njour si shkalla mӫ e lartӫ e studimeve ushtarake. Por ndodhi diçka qӫ do tӫ vinte nӫ PRENK PERVIZI, Kolonel provӫ ushtrinӫ efektiveshqiptare, nё luftёn italo-greke, 1940-41 pӫr ta dalluar nga forcat e milicisӫ fashiste merçenare, qӫ varӫshin nga Ministria e Fashizmit e merrnin pjesӫ pӫrkrah operacionӫve tӫ ushtrisӫ italiane nӫ Shqipӫri. Milicia fashite u krijue kastile si kundӫrvenje ndaj ushtrisӫ efektive shqiptare nӫ Shqiperi. .Sidoqoftë në çastet e mbrame,ai vendos të rije në Shqipëri e të kontriboje sa të jetë e mundur për ushtrinë e kombit të vet me ç’rast i pat falur vitet më të bukura të jetës.E vërteta është se ishin me dhjetra oficerë të lartë shqiptarë të cilët në fillim të viteve 40-të e ringritën ushtrinë shqiptare në pikëpamje të funksionimit të saj.Preng Previzi,tashmë ka kaluar hapur në krahun e nacionalizmit shqiptar duke besuar jo vetëm programet e tyre por edhe aftësitë dhe frymën perëndimore që ata përkrahnin. Por ndodhi diçka qӫ do tӫ vinte nӫ provӫ si ushtrinӫ shqiptare ashtu komandantӫ e saj. Plasi lufta italo-greke, dhe njesӫ e batalionӫ tӫ ushtrsӫ shqiptare u 74

pӫrfhsinӫ nӫ divizionӫt italiane. Prenk Pervizi, asokohӫ Kolonel, caltohӫt komandant regjimenti nӫ zonӫn Korçӫ-Ersekӫ, me trupa italiane dhe batalionin Tomorri i nӫn komandӫn e major Spiro Moisiut Si me veprue? Nӫ rastin tragjik kur italianӫt sakrifikojne nje njӫsit tӫ milicisӫ fashite te komùanduar nga majori kreshnik Frrok Doda, qӫ u asgjӫsua, e nuk varej nga kopmanda shqipt are, Prenk pervizi, e kundӫshton komandӫn e lartӫ italiane mu nӫ fytyre tӫ gjenerali Soddu, duke u shprehur se “Ushtrai shqiptare nuk bӫhet mish pӫr top”, dhe si rrjedhim ne marrӫveshje me komandӫn shqiptare leshon urdhin e braktisjes sӫ fronti tӫ luftӫs,, ku batalioni Tommori do tӫ tӫrhiqej ne pozita tӫ sigurta pa u demtuar asnje ushtar. Kjo u solli italianӫve nje disfatӫ tӫ madhe qӫ çoj nӫ pushtimin e Korçӫs. Ndaj masave represive me gjyqe ushtarake, Preng Previzi iu vu kundӫrvu ashpӫr komandӫs italiane, qӫ nuk guxuan tӫ marrin asnje ӫ masӫ, Por e hoqӫn gjithӫ ushtrinӫ shqiptare nga fronti, duke e izoluar Preng Previzi nӫ mallet e P>ukӫs, me shtabin e tij dhe nje pjesӫ tӫ ushtrisӫ, ndӫrsa Spiro Moisun me batlionn “Toimorri” nӫ Laç tӫ Kurbinit. Pӫr gjithӫ sa thamӫ dӫshmitar tӫ mirӫfilltӫ kemi pâsur majorin akademist tӫ ndjerin Mark Doçi, adjutant i Prenk Pervizit nӫ atӫ në atӫ luftӫ. Nga ana tjetӫr ekmi pasӫ si referencӫ librin e tӫ ndjerit Kolonel, Dr. Pjetӫr Hidri – Gjenrali Prenk Perrvizi, Toena, 2002. Tӫ merret vesh mirӫ, veçanӫrsiht nga historian, se qendrimi burrӫror dhe u vendosur i Preng Previzit nӫ frontin grek, ӫshtӫ kundӫrshtimi e kundӫrvenja e parӫ ndaj pushtimin italian, i pa evideincuar nga historianӫt e molepsur me ideoligji komunste, por fatkeqӫssisht edhe nga disa shkrimtarӫ apo prijes partishӫ tӫ djathta. Italianӫt duke e konsideruar si figurӫn ma tӫ shquar ushtarake dhe me ndikim e simpati tӫ madhe ne ushtri e popull, nuk guxonin tӫ merrnin ndonjӫ masӫ ndaj tij, pӫr tӫ evituar trubullira tӫ papӫrmbajtura. E ndiqnin nӫ çdo veprim e levizjet e tij ma e anӫ nӫ sherbimi skcret tӫ tyre SIMI.

Sa qӫ nӫ nje vizitӫ tӫ tij nӫ Kosovӫ, raportohӫt mos Preng Pervizi, shkakton atje me kosovarӫ ndonjӫ truibullirӫ. Pӫr tӫ zbuture gjendjӫn e acaruar nga kӫto rrethana dhe evituar ndonjӫ ashpӫrsim tӫ gjendjӫs kundӫr italianӫve, Preng Previzi gradohet Gjeneral brigate mӫ janar 1942, siç e ksihte parashikuar Mbreti Zog kur u nda me te ne Folorinӫ, njӫ gradӫ formale pa te drejtӫ komandimi, veç nӫ dispozion si kӫshilltar. Nga sa u tha, ӫshte pikӫrisht ushtria shqiptare qe dha kundӫrshtimet e para ndaj pushtuesit fashist, me nӫ krye Preng Previzin. Ndryshimet politike ne Itali me renjӫn e Musolinit, nӫ Mbledhjen e Mukjӫs, nӫ parashim tӫ kaptullimit tӫ Italisӫ, dhe formimir tӫ njӫ qeverie tӫ bashkimit Kombetar, Preng Pervizi u propozua pӫr postin e ministri tӫ Mbrojtjӫs Kombetare. Me 8 shtator 1943, kapitullimi I Italisӫ, ai me komandӫn e tij, I imponon dorӫzimin Gjneralit Dalmazzo,. Heq trikolorin Italian nga balkkoni dhe vendos flamirin kombetar. Edhe ky njӫ akt i pâ thenӫ as shkruar, Pse? Mos vallӫ do tӫ vazhdohet me tӫ tilla mohime e fshehje tӫ faktӫve mӫ domӫthenӫse tӫ historisӫ sonӫ ? Ngjarje tӫ tila nӫ nje shtet tӫ huaj do tӫ kishin marrӫ njohje tӫ madhe dhe do t’ishin pӫrfshi nӫ historinӫ e tyre. Nӫ atӫ vjeshtën e vitit 1943, del haptaz në përkrahje të ideve për një asamble kombëtare me përfaqsues të krejt viseve etnike shqiptare.Në bashkëpunim të ngushtë me Fiqri Dinën, Mehdi Frashӫri, Mid’hat Frashërin, Bedri Pejanin, e tӫ tjerӫ patriotӫ, bënë çmos që kjo asamble duke përfituar nga politikat europiane të ditës,të hedhë sytë sidomos në kufitë etnike shqiptare.Në ditët më pas,qeveria shqiptare e dalë prej kësaj asambleje,vendosi për „“organizimin e Mbrojtjes Kombëtare Shqiptare dhe Preng Previzi komandant i saj“.(Arkivi Qendror i Ushtrisë Tiranë,Fondi 249,dosja 11-58,fleta 155 ). Disa ditë më vonӫ nӫ tetor, Preng Previzi, në këtë funksion merr gradën e general divizioni e Ministӫr i Mbrojtӫs Kombӫtare. Ҫ’prej atij momenti e deri më sot,gradat e gjeneralit mbetën të lavdishme në supet e atij burri që për një çerek shekulli u ra kryq e tërthor trojeve amtare.Ai dijti jo vetëm të organizoj dhe aftësoj reparte shqiptare të asaj kohe,por edhe t’i 76

udhëheqë ato në përpjekje ndaj reparteve serbo-malazeze,bullgare e greke. Si rallëkush në histori në çerkeshekullin e formimit të Mbrojtjes sonë Kombëtare,Preng Previzi dijti të transmetonte me urtësi e largpamësi dijet e mëdha të tij,të fituara,në breza të tëra ushtarakӫsh shqiptarë.Prandaj ato grada të gjeneralit jo vetëm që nuk mund të përfliten,por duhen shkundur prej pluhurit të viteve e të zënë vendin e tyre në shtetin amë,si simbole të një sakrifice të denjë për atdheun.E theksoi këtë die ngase çerek shekulli pune vetmohuese,nuk mund të hidhen dot poshtë me një laps,të një grupi historianësh bollshevikӫ që kanë zhgaravitur historinë tonë duke u përpjekur të denigrojnë figura të tilla,të përmasave të Previzit.E vërteta është se qershorin e vitit 1944,biri i Krujës, e la funksionin në fjalë duke u përpjekur të mbajë kontakte sa më të afërta me nacionalistët shqiptarë.Ai parashihte luftën e rrezikshme që komunistët bënin për marrjen e pushtetit e duke mos dashur të derdhe gjak shqiptari bëri ç’mos për kompromise në të mirë të çështjes shqiptare.Duke marrë shkas nga biseda e përfaqsuesit anglez Julian Amery,me Nuredin Vlorën lidhur me situatën e krijuar në gushtin e vitit 1944,historiografia komuniste citon se :“Nuredin Vlora,pas këtij takimi,vuri në dijeni kryeministrin,Fiqri Dine,i cili së bashku me „gjeneralin“ pa ushtri Preng Previzin i cili njihej si „komandant i forcave ushtarake shqiptare“ më 18 gusht vrapuan për tek Abaz Kupi,në Krujë“.(Arkivi i Ministrisë së Punëve të Mbrendshme,Tiranë,dokumenta të zyrës së shërbimeve strategjike,19 gusht 1944, nr.1475 ). Natyrisht këta kuazihistorianë të degjeneruar do të bëjnë të paditurin,ngase në mijëra faqe është shkruar se komandant i përgjitshëm atëherë ishte diktatori xhelat E.Hoxha dhe pas tij shkonin mijëra shqiptarë.Kjo ironi për Preng Previzin nuk vlen aspak,përballë asaj vepre madhore së tij,për kombin e vet.Tek e mbramja historia e fund shekullit dëshmoi këtë.Në vjeshtën e vitit 1946,së bashku me dhjetra nacionalsitë të tjerë shqiptarë,Preng Previzi kalon në Greqi me brengën e madhe për murtajën komuniste që po mbërthente atdheun e vet.Aty,jeta e tij kalon 77

përmes privacionesh të mëdha deri sa një ditë emigron për në Belgjikë.Edhe këtu,do të jetonte duke bërë punë nga më të ndryshmet e duke shpresuar sidoqoftë në ditën e nesërme të atdheut.Në familjen Bajaraktari ende sot,ruhet një letër e dërguar prej Prengës,ku i thote Muharremit : „Malli për Shqipninë po ma than shpirtin,por dashtë zoti e fëmijët tanë kanë mujtë me pi ujë,të lirë, në ato gurra“.Mbyll sytë në spitalin Jolimont të Belgjikës , më 6 shtator 1977,kur ende ishte në valët e punëve për organizimin e emigrantëve shqiptarë në frontin e rezistencës antikomuniste. Ne tӫ redaksisӫ bӫjmӫ njӫ pauzӫ tӫ vogӫl pӫr paraqitur se ç’far shkruan, gazetari e historiani italiani Pjetro Sebastiano Monari nӫ librin e tij ; “L’Italia nella Seconda Guerra Mondiale – La Guerra di Grecia”. (Italia nӫ luftӫn e dytӫ botӫrore – Lufta e Greqisӫ. E botojmӫ pӫr t’i dhanӫ fund shtrebӫrimӫve tӫ historianӫve komunistӫ pӫr kӫtӫ luftӫ, ku ishin pӫrfshi dhe trupa shqiptare nӫn komandӫn e Prenk Pervizit.

PRENK PERVIZI

GJENERAL I MONARKISE SHQIPTARE

Peter Tase

Ditët e para të Prillit e gjetën Prenk Pervizin jashtë Tiranës. Në mëngjesin e 7 Prillit, 1939, Gjen. Pervizi ishte në Korçë dhe u informua nga radiot greke për fillimin e pushtimit të Shqipërisë nga Italia Fashiste. I ndodhur pa armatime dhe trupa këmbësorie të mjaftueshme, vendos të organizojë luftën popullore me ato armë të vjetra që dispononte vetë populli, por njëkohësisht i kërkoj vazhdimisht armatime edhe palës greke. Ndihma ushtarake greke ishte shumë e mundëshme por mungesa e vendosmërisë së mbretit Zog për të luftuar kundër fashistëve bëri që kjo inisiativë të mos instrumentalizohej. Preng Pervizi merr urdhër për të përcjell Mbretin Zog drejt Greqisë dhe plani i ofensivës anti-fashiste u harrua për momentin. Para se të dilte në Greqi, Prenk Pervizi serisht i bëri thirrje mbretit për të lëshuar kushtrimin dhe për të filluar luftën popullore në mal, por Ahmet Zogu nuk pranon këtë propozim, me qellimin e vetëm për të mos shkaktuar më tepër dëme në popull dhe në atë infrastrukturë të brishtë që Shqipëria kishte ndërtuar me ndihmën e kredive të ndryshme të lëshuara nga qeveria Italiane që prej vitit 1925. Pasi e shoqëron mbretin drejt Greqisë, Prenk Pervizi kthehet në Tiranë, i njihen arritjet e shquara si strateg i ushtrisë Shqiptare dhe i jepet mundësia të mbaj një fjalim prekës përpara gjithë atyre forcave të cilat e kishin shoqëruar mbretin dhe ishin kthyer serisht në Shqipëri. Mbretërisë Shqiptare i kishte ardhur fundi pas më shumë se 14 vjetësh nën sundimin gjysmë feudal të Ahmet Zogut. Si rrjedhoj e këtyre detajeve historiografike, shumë studjues të

huaj dhe vendas theksojnë se Prenk Pervizi e ndoqi nga fillimi deri në fund jetën e karrierën politike të Ahmet Zogut. Në fundin e vitit 1939, Gjen. Pervizin e ftuan për bisedime Gjeneralët italianë, Pariani dhe Guzzoni, të cilët deklaruan se nuk do të cënonin ushtrinë shqiptare. Pervizi i sugjeron komandës italiane se ushtria shqiptare në këtë rast do të qëndronte e pavarur dhe pasive, nuk mund të merrte pjesë në veprime kundër popullit të saj, krah ushtrisë italiane. Italianët pranojnë ato kushte të një ushtrie shqiptare formale dhe Gjen. Pervizi qëndron për pak kohë në dispozicion pa komandë të veçantë. Si kundervënie apo karshillëk ndaj ushtrisë shqiptare, Italianët krijojnë milicinë fashiste me mercenarë që vareshin nga Ministria e Fashizmit. Të gjithë oficerët shqiptar nuk pranuan të inkuadrohen në forcat e milicisë fashiste. Oficerët e milicisë ishin pa shkollim përkatës dhe agjentë të huaj të regjur në shërbimet mbështetëse të regjimit fashist. Në vitet 1940 – 1941, gjatë luftës Italo – Greke. Disa batalione shqiptare u përfshinë në divizionet italiane, Julia dhe Venecia. Prenk Pervizi u caktua në zonën e Korçës – Ersekës dhe Bilishtit. Ku në regjimentin e tij ishte përfshirë batalioni “Tomorri” me komandant major Spiro Moisiun. Në këtë kohë lindën kundërshtime dhe ndodhën incidente me palën italiane. Në momentin kur një njësi shqiptare u dëmtua rëndë, Prenk Pervizi, pati guximin e jashtëzakonshëm të kalonte frontin e luftës me makinë dhe shkoj për te takuar shqiptarët që ishin rrethuar nga forcat greke. Për fat nuk i ndodhi gjë. Mblodhi komandën shqiptare dhe u dha urdhër që të mos zbatonin asnjë vendim të komandës italiane, pa marrë miratimin e tij. Planifikoi me Major Spiro Moisiun dhe drejtues të tjerë ushtarak për të braktisur frontin sapo të shpërthente kundërsulmi i ushtrisë greke. Ndryshe nga paraqitja e historisë në kohën e regjimit komunist, kundërsulmi ndaj italianëve u organizua dhe u udhëhoq nga Prenk Pervizi, që komandonte forcat shqiptare në atë sektor, në marrëveshje me komandantët shqiptarë e kryesisht me major Moisiun, të cilëve u dha urdhër, që të linin frontin e të tërhiqëshin 80

në pozione të sigurta, pa u vrarë asnjë, me përjashtim të një ushtari të plagosur lehtë. Ushtria italiane pësoi një disfatë katastrofike, sa që gjen. Badolio do të justifikohej para Musolinit, duke thënë se disfata ishte shkaktuar nga “tradhëtia” e ushtrisë shqiptare, dhe Duçja do i transmetonte të njejtin lajm Adolf Hitlerit pak ditë më vonë. Italianët në front, u shkëputën menjëherë nga ushtria shqiptare. Badoljo shkarkohet dhe emërohet në vend të tij, Gjenerali Kavalero. Prenk Pervizin bashkë me shtabin e tij e degdisën dhe e izoluan në malet e Pukës. Megjithëse u ngrit në gradën e Gjeneralit, Prenk Pervizin e nxorën në dispozicion e ia hoqën funksionet drejtuese në ushtrinë shqiptare. Ai me një grup oficerësh vendos të krijoj një rezistencë aktive në marrëveshje me major Llesh Marashin në Malësinë e Shkodrës, major Abaz Kupin në Mat dhe kolonel Muharrem Bajraktarin në Lumë. Në këtë moment Italia fashiste kapitullon. Në gusht 1943 Pervizi ishte i pranishëm në mbledhjen e Mukjes, ku u hodhën bazat e Bashkimit Kombëtar. Në qeverinë nacionaliste që do të formohej, Pervizi u caktua në krye të Ushtrisë Shqiptare, dhe me 8 shtator, 1943, bashkë me disa oficerë të tjerë, merr në dorëzim Komandën nga Gjenerali Dalmazzo. Pas dorëheqjes së Gjeneral Aqif Permetit, emërohet në tetor 1943, Ministër i Mbrojtjës me gradën Gjeneral Divisioni. Në funksionin e Ministrit të Mbrojtjes (Komandant i Mbrojtjës Kombëtare), kërkon të riorganizojë Ushtrinë Kombëtare Shqiptare dhe prezanton një projekt modern, por hasi në kundërshtimin e komandës gjermane, të cilëve u kundërvihet me vendosmëri duke mos i lejuar që të krijonin forcat SS në Shqipëri. Nga kjo mosmarrëveshje, Pervizi doli në mal bashkë me Keshillin e Lartë të Qeverisë dhe u bashkua me forcat e tjera nacionaliste, si dhe me misionin anglez, me të cilin qëndroi deri në largimin e tyre në tetor 1944, duke i mbrojtur nga sulmet e forcave naziste.

LIDHJETGazeta

“ RD ” 1995

======================== GJENERAL PRENK PERVIZI Patriot dhe atdhetar i madh i çёshtjes shqiptare Dashnor Kaloçi Një nder ato figura të mëdha që gjithë jetën e vunë në shërbim të çështjes shqiptare, do të mbetet pa dyshim edhe ajo e gjeneralit nacionalist dhe patriot, Prenk Pervizi. Këtë personalitet të nacionalizmit shqiptar, regjimi komunist, jo vetëm që e la në harresë për afro gjysmë shekulli, por e denigroi, persekutoi atë dhe familjen e tij në një kalvar të pashembull vuajtjesh dhe mjerimesh. Po kush ishte gjeneral Prenk Pervizi? Ai u lind në Skuraj të malësisë së Kurbinit në një nga familjet më atdhetare të asaj krahine në vitin 1897. Fisi i Gjin Pjetёr Pervizit ku u lind dhe u rrit Prenka, nxorri burra të shquar, që me veprën e tyre në shërbim të Kombit bënë emër jo vetëm në atë krahinë, por në tërë Shqipërinë. Pёr t’u pёrmendur princi Pervizi i Madh i Skurajve, komandant i njё kalaje, qё i qendroi heroikisht sulmёve tё ushtrisё turke, qysh para Skanderbeut, shek. XIV. Një tjetёr nga këta burra ishte dhe Gjin Pjetri, patriot dhe luftëtar i madh, që u priu kurbinasve në luftrat antiosmane në çerekun e fundit të shekullit të kaluar deri në shpalljen e pavarësisë në vitin 1912. Gjin Pjetri, si një udhëheqës i madh popullor, u shqua sidomos në luftën e Pllanës, ku së bashku me malësorët bregamatas të udhëhequr nga Dedë Coku shpartalluan një taborr turk. Këtë luftë e ka përshkruar aq bukur At Gjergj Fishta në “Lahutën e Malsisë" ku flet për heroizmat e Gjin Pjetrit the Dedë Cokut si prijësa popullorë. Ditën e shënuar të shpalljes së pavarësisë, kur Ismail Qemali ngriti Flamurin në Vlorë, në Milot të Kurbinit, i takoi nderi i madh Gjin Pjetёr Pervizit që ta ngrinte atë flamur. Në ngritjen e flamurit në Milot nga Gjin Pjetri atë ditë do të merrte pjesë edhe i nipi i tij 15-vjeçar, Prenk Pervizi, përkrah axhës së tij. Porta e lartë për të nënshtruar malësinë e Kurbinit ia dogji dy herë kullat e

famëshme Gjin Pjetrit në katundin Skuraj në vitin 1881 dhe në vitin 1911, për ta detyruar atë të heqë dorë nga qëndresa antiosmane.. I rritur në këtë mjedis atdhetar, Prenka shpejt do të zgjonte interesat në shërbim të atdheut. Kështu, në vitin 1918 ai mbaron Akademinë Ushtarake në Vjenë të Austrisë dhe, me t'u kthyer në atdhe, emërohet si inspektor ushtarak pranë Komandës së Përgjithshne. Në vitin 1920 Prenka merr pjesë aktive në mbrojtjetë Kongresit të Lushnjës. Duke parë aftësitë e tij dhe përkushtimi për çështjen shqiptare, po atë vit nga ana e Ahmet Zogut caktohet nё shtabin e kamoandёs tё mbrojtjes së kufijve vcriore të Shqipërisë nga intervecioni serbo-malazez. Në mbrojtjen e këtyre kufijve, ai do të shquhej së bashku me Bajram Currin, major Preng Jakun, si një strateg e ushtarak i përgatitur. Duke parë aftësitë dhe të ardhmen e tij si ushtarak, në vitin 1930 dërgohet në Akadcminë Ushtarake të Shtatmadhorisë në Torino të Italisë. Këtë akademi Prenk Pervizi e mbaron për katër vjet me rezultate të larta.. Pas kthimit nga Italia ai emërohet inspektor dhe këshilltar ushtarak pranë Komandës së Përgjithshme në Tiranë. Në këtë detyrë ai jep një kontribut të çmuar për forcimin dhe modemizimin e Ushtrisë Shqiptare. Në vitin 193536 gjeneraJ Pervizi, falë aftësive të spikatura në fushën ushtarake dhe zotërimit të disa gjuhëve të huaja, merr pjesё nё komisionin ndёrkombёtar tё vёzhguesve tё huaj nё Luftёn e Abisinisё, ku njihet me gjeneralёt e famshёm italianё, Badoljo, Graziani e De Bono, e tё tjerё oficerё tё lartё tё shtatmadhorisё italiane. Lidh miqёsi tё ngushte me kolonelin amerikan, Palmer, edhe ai vёzhgues. Nga kёto takime kupton se Musolini ia ka vёnё syrin Shqipёrisё, pas Abisiniёsё. Me t’u kthye nё atdhe harton një plan strategjik pёr forcimin e aftësisë mbrojtëse të Shqipërisë të cilin ia paraqet Ahmet Zogut, tё cilit ia shpjegon qartas se Italia Fashiste do tё sulmonte Shqipёrinё. Kjo u pёrforcua nё manovrat e Mёdha tё Italisё, nё gusht 1936, ku Pervizi ishte derguar si delegacion ushtarak i Shqipёrisё e ku pati njё shkёmbim fjalёsh me Musolinin, i cili qartas kishte shprehur qёllimet e veta ndaj Shqipёrisё. Por plasi lufta e Spanjёs dhe kjo punё u la mё vonё nga Musolini. Prova : faktikisht sa mori fund lufta e Spanjёs mё 1 prill 1939, njё javё mё vonё, me 7 prill u sulmua Sqipёria. Por Prenk Pervizi kishte dashur t’i dalё para kёsaj pune e në kuadrin e këtij pIani strategjik ai, në krye të një delegacioni ushtarak, mё 1938, viziton ltalinë. Gjatë kësaj vizite ai merr kontakt me shumë ushtarakë të lartё italianë të cilëve u kërkon ndihmë për forcimin dhe modernizimin e ushtrisë shqiptare. Duke mos gjetur përkrahjen e duhur dhe mbështetjen e Italisë, gjeneral Pervizi, me t'u kthyer në atdhe merr pёrsёri takim me Mbretin Zog. Në këtë takim Gjeneral Pervizi i parashtron atij kërkesat për marrjen e një sërë masash, sepse ltalia fashiste po bënte përgatitje për të pushtuar 83

Shqipërinë. Që nga ky takim, mes gjeneral Pervizit dhe Mbretit Zog filluan kontradiktat. Mbreti nuk besonte për ato që parashtronte Pervizi në lidhje me Italinë. Po atë vit, në dhjetor të 38-ës gjeneral Pervizi kërkon një takim tjetër me Zogun dhe ky e priti në audiencë. Në këtë takim Pervizi i parashtron Mbretit një sërë kërkesash, ndër të tjera që t'i japë atij Komandën e Përgjithshme, sepse, sa tё merrte fund lufta e Spanjёs, përpjekjet e ltalisë fashiste për të pushtuar Shqipërinë do t’ ishin të pashmangshme. Dukc e ndier rrezikun që po i kanosej Shqipënsë, Pervizi ngulte këmbë te Mbreti Zog që të fillonin përgatitjet dhe mobilizimi i pёrgjithshëm. As këtë radhë Mbreti Zog nuk arriti ta kuptonte Pervizin. I ndikuar nga intrigat e oborrit ai jo vetëm që nuk pranoi t’i japë Komandën e Përgjithshme dhe të merrte masa për mbrojtjen Kombëtare por e dёrgoi Pervizin si komandant i garnizonit tё Korçёs, pёr ta larguar nga Kryeqyteti. i garnizonit tё Korçёs, pёr ta larguar nga Kryeqyteti. Zogu nuk ia dhe Komandën e Përgjithshme Pervizit, siç duket, i kishin shti frikёn se ai mos e pëtmbyste atë dhe i merrte fronin mbretëror. Këto fjalë mbretit ia thonin njerëzit që mbante afèr, si Abdurrahman Krosi (Lala) etj. 7 prilli 1939, Pervizin e gjen me gjithё Korçёn, tё palajmёruar pёr sulmin e Italisё fashiste. Lajmin e morёn nga radiot e huaja. Nё kёtё situatё ai vendos tё shpallё luftёn popullore, nga qё populli korçar ishte ngritur i tёri nё kёmbё e kёrkonte armё. Kjo punё dёshton sepse i vjen haberi se Mbreti e priste nё Zёmblak. Mbreti Zog takohet e hyn në bisedime me Pervizin dhe ato zhvillohen në shtepinë e nacionalistit Gani Kullaj. Gjatë bisedimeve të Zogut me Pervizin, Zogu pranon gabimet e tij jo vetëm ato në lidhje me Pervizin por edhe ndaj Shqipërisë. VIen pёr të shënuar se gjatë bisedës, situata u acarua. Dikush nga oborri desh tё nxirrte revolverin por u gjet para nagantit tё Pervizit. Zogu u shpreh se gabimet kishin ardhur nga qeveria dhe nga makinacionet intrigante të oborrit. Nuk la gjё pa u thёnё oborrtave, por ishte vonё. Ai atёhere ia njeh të gjitha gradat dhe meritat e mohuara Pervizit, duke kërkuar nga ay të mundësonte largimin e tij për nё Greqi sepse situata ishte acaruar dhe çdo gjë mund të ndodhte. Pervizi i pёrgjigjet qё ai duhej tё lёshonte kushtrimin pёr luftёn popullore nё mal, por Zogu nuk pranon me thanjen : « Njё tё keqe ia solla popullit, e nuk dua qё ai tё vuajё e tё dёmtohet mё pёr mua. » Kёshtu Pervizi bashkё me oficerët e gardes Hysen Selmanin, Ded Lufun me djalin e Gani Kullёs, Mehdi Kulla, dhe oficerët e tij, Etem Bjarami, Mul Delia, Medi Ndreu, dhe ushtarakё tё tjerё, organizojnё largimin e Mbretit Zog pёr nё Greqi Pasi largohen në Greqi, Zogu i lutet Pervizit të pranojë funksionet më të larta në emër të tij dhe të kthehet në Shqipëri në mënyrë që të mos lejonte marrjen nëpër këmbë të këtij populli të mbetur pa mbrojtje dhe mes 84

vuajtjesh. Gjeneral Pervizi, duke dëgjuar edhe disa nacionalistë tё tjerё, pranon propozimin e Mbretit që të marrë komandën e popullit që kërkonte të ndiqte Mbretin pas në Greqi, ai mban një fjalim historik, nga i cili nuk mbeti kush pa qa. Pas fjalës prekëse të tij njerëzit u bindën dhe u kthyen, kur panё se edhe besniku me i madh i Mbretit Zog po ktheje bashkё me ta. Çdo gjё kishte marrё fund. Pas ardhjes në Tiranë, gjeneral Pervizi me detyrën Komandantit të Përgjithshëm të Ushtrisë Shqiptare, takohet me gjeneralin italian, Pariani, dhe i kërkon atij të mos prekej Ushtria Kombëtare Shqiptare e cila do të duhej të kujdesej për mbrojtjen e kufijve shtetërore të Shqipërisë dhe nuk do te perdorej kurrё kundёr popullit tё tij. Gjeneral Pariani iu bind pa kushte kërkesave të Pervizit, sepsee nuk donte qe te shkatohej ndonje incident, duke e njohur popullaritetin e influecёn e Prenk Pervizit nё Shqipёri, që asokohë ishin shumë të mëdha. Me fillimin e Luftës italo-greke Ushtria Shqiptare papritur u përfshi e inkuadruar në armatën italiane në frontin italo-grek, por, duke pare qëllimin e kësaj lufte, ajo, nën komandën e Pervizit u tërhoq prej saj. ku e tërhoqi ushtrinë shqiptare nga fronti i luftës. Gjatë luftimeve që zhvilloheshin në kufirin shqiptaro- greke, komanda italiane, pa dijeninë e Pervizit (te cilin e kishin nise nё Tirane gjoja me sherbim) hodhi në luftim batalionin e vullnetarёve milicё “Gramozi" i cili u asgjesua. Pervizi sa po e merr vesh këtë pabesi të italianëve, niset menjëherë nga Tirana për në frontin e luftimeve dhe proteston pranë Komandës së Lartë ltaliane duke u thënë se « Askush nuk ka të drejtë të urdhërojë Ushtrinë Shqiptare, përveç Komandantit të saj. Nuk lejojmё qё Ushtria shqiptare tё pёrdoret si mish pёr top ! » Pasi rakordon veprimet me major Spiro Moisiun, e oficerёt e tjerё, vartёs tё tij, ai shkon vetë në front, ku italianët kishin hedhur batalionin tjetër shqiptar “Tomorri". Në sajë të planit tё koordinuar me major Moisiut batalioni “Tomorri" shpëtoi pa humbje dhe u tërhoq nga fronti, ndërsa ushtria italiane u thye keqas. Për këtë Komanda e Lartë Italiane kërkoi nxjerrjen para Gjyqit të Larte Ushtarak tё major Moisiut me akuzën për dezertim nga fronti. Pas ndërhyrjes së gjeneral Pervizit qё shprehimisht foli para shtabit italian : « Nё qoftё se asht fjala per njё gjyq ushtarak ndaj nje oficeri shqiptar, para ati gjyqi do te dali e gjithё komanda shqiptare bashkё me mue. » - për të mos e acaruar më shumë situatën e krijuar, ky gjyq nuk u bë. Duke parë situatën e krijuar italianët e transferuan gjithë Ushtrinë Shqiptare në Veri, kurse Prenk Pervizin e izoluan në Pukë, dhe major Moisiun në Laç.

Gjeneral Pervizi nuk u bindej urdhrave të Ushtrisë Italiane, ndaj, pas një incidenti tjeter, ata e nxorrën në dispozicion. Pas kësaj here gjeneral Pervizi e urdhëroi Ushtrinë Shqiptare që të mos i bindej urdhërave të Komandës Italiane. Dhe është fakt, që Ushtria Shqiptare fil1oi rezistencën ndaj Ushtrisë Italiane, duke dalё nё mal. Kapitullimi i ItaIisë fashiste e gjeti gjeneral Pervizin në Tiranë. Ai, bashkë me disa ushtarakë tё tjerë të zgjedhur, si Gjeneral Mirdashin, kolonelat Sami Kokёn, Tahsim Bishqemin, etj. paraqiten tek gjeneral Dalmazzo, kryekomandant i Ushtrisë ltaliane në Shqipëri, dhe merr nё dorёzim komandën. nga Gjeneral Dalmazzo, i cili me kërkesën e Pervizit, i lëshon një urdhër Ushtrisë ltaliane që, kudo që të ndodhej, t'i dorëzonte armët Ushtrisë Shqiptare. Ky eshte fakt me rendesi te madhe historike, ku roli i ushtrisё shqiptare dhe i komandantit tё saj, Gjeneral Prenk Pervizi, pёr tё mos iu nёnshtruar pushtuesit del i padiskutueshёm. Pas kapitullimit të ltalisë fashiste, gjeneral Pervizi, në krye të Ushtrisë Shqiptare, mori masa të mbledhë rreth vetes në ushtri kuadrot më të zotë. Një rëndësi të madhe ai i kushtoi në këtë kohë frontit të Kosovës, ku ushtria e rregullt shqiptare bashkë me vullnetarët kosovarë po bënte një luftë të ashpër për mbrojtjen e kufijve etnikë. Gjeneral Pervizi shkon për një inspektim njëmujor në frontin e Kosovës, ku pë herë të pare shkon një gjeneral shqiptar, e pritet nga Kosovarët si shpetimtar, duke i shtruar qylyma gjatё rrugёs. Ai jep udhëzime për një qëndresë luftarake në mënyrë që çlirimi ta gjejë Kosovën brёnda kufijve etnikë te Shqipërisë. Pas kësaj dihet si rrodhën ngjarjet. Njihet pabesia që iu bë forcave nacionaliste që të linin qytetet dhe të dilnin në male, gjoja për të justifikuar luftën kundër gjermanëve. Ushtria Kombëtare Shqiptare, e komanduar nga general Prenk Pervizi, e tradhtuar prej aleatëve, të cilët ndihmuan vetëm forcat komuniste, la qytetet dhe doli në maIe. Prenk Pervizi iu kundervu gjermanёve duke mos lejue formimin e njesive SS brёnda kufijёve tё Shqipёrisё. Gjermanёt nga ana e tyre nuk pranuan t’i shesin armatime Ushtrisё Shqiptare. Prenk Pervizi u bashkua me misionin anglez dhe me forcat e tjera nacionaliste. Prandaj forcat gjermane bombarduan malet e Skurajt e tё Velёs, ku ishin vendosur forcat nacionaliste, me Prenk Pervizin në krye. Ata bombarduen edhe kullat e tij në Skuraj dhe në Laç. Gjermanët ndërmorrën edhe një mësymje tietër kundër forcave të komanduara nga Pervizi në malin e Velёs, por ndeshën në qëndresën e njё njёsiti ushtarak tё Prenk Pervizoi, të komanduar nga Gjin Noku, ku u plagos njё toger gjerman, qё thuhet tё ketё qenё vetё Shtrausi. Pas një luftimi tё ashpёr, general Pervizi u bën të ditur gjermanëve se forcat shqiptare ishin në gjendje të përballonin çdo sulm që do të ndërrmerrej kundër tyre. Gjermanёt nuk guxuan tё ndёrmarrin tё tjera veprime. 86

Vetëm pak kohë pasi kullat e Pervizit në Skuraj dhe në Laç u bombarduan prej gjermanëve, ato u dogjën prej brigadave partizane, tё cilat grabiten dhe pasuritё e tjera. Mbledhja e Jaltës tashmë kishte ndarë zonat e influencës dhe Shqipëria kishte mbetur nën influencën Rusёve. Prenk Pervizi, i arratisur në mal dhe duke pare terrorin e madh që po ushtrohej ndaj forcave nacionaIiste prej regjimit të Hoxhës, i dërgon dy letra legatës franceze, me anë të të cilave i kërkon të ndërhyjnë menjëherë forcat aleate pёr stabilizimin e gjendjes së rëndë të krijuar. Qeveria e Francës dhe ajo angleze mjaftohen vetëm me një notë protese formale, me të cilën i kërkojnë qeverisë së Hoxhës të lejojnë pjesëmarrjen në votime dhe të nacionalistëve që qëndronin të arratisur nëpër male! Pasi priti afro dy vjet i arratisur në mal, duke parë edhe qëndrimin e aleatëve ndaj terrorit që po ushtronte qeveria komuniste mbi nacionalistët, ai vendosi të ikte në Greqi për të luftuar për çështjen shqiptare. Në verën e vitit 1946 krejt i vetëm, nga malësitë e Kurbinit ku kishte qëndruar gjatë asaj kohe niset për në Tiranë. Këtu ai hyn në lidhje me disa miq, të cilët e takojnë edhe me të bijtё Genc e Lek Pervizin. Me Gencin tё dy bashké, bënё planin e arratisjes, me ndihmën mirditasve Ndue e Llesh Gjeçi qё e strehuan nё Tiranё, edhe të ish shoferit të tij besnik Llazi Sterjo, nga Korça, gjenera Pervizi kalon një natë në fshatin Farkë te mirditasi tjetёr, Ndue Pjetri dhe të nesërmen merr rrugën nën hundët e Sigurimit për në Greqi... Gjer në kufi e përcollën miqtë e tij besnikë, Ku1lajt nga Zemblaku i Korçës. Mbas mbërritjes së tij në Greqi, radioja greke dha lajmin se gjenral Pervizi, në një intervistë dhënë asaj, denoncon terrorin dhe gjendjen e rëndë nё të cilën ndodhej Shqipëria nën sundimin e Hoxhës. Arratisja e tij në Greqi bën që forcat e Sigurimit të Shtetit të ndëshkohen rëndë nga Enver Hoxha. Nisën menjëherë edhe raprezaljet mbi familjet ku kishte qëndruar, e mbi ata qё e kishin ndihmuar në arratisje etj Gjeneral Pervizit nga ana e autoriteteve me të larta të Greqisë iu bë një pritje e madhe. Atë e vendosën në një nga hotelet më luksoze të Athinës. Grekët vlerësonin lart dhe i ishin mirënjohës Pervizit për largimin e batalioneve shqiptare nga fronti i luftës italo-greke. Gjatë qëndrimit në Athinë, rreth Pervizit bashkohen dhe nacionalistë të tjeré, ushtarakё e patriotë si Muharrem Bajraktari, Hysni Dema, Fiqiri Dine, etj. Në Athinë, nё marrёveshje dhe me Mbretin Zog, ai vazhdoi bisedimet me politikanë grekë dhe të forcave anglo-amerikane të cilëve u kërkon mbështetje për një organizim veprimesh të përbashkëta pёr heqjen e zgjedhës komuniste në Shqipëri. Por kjo gjë, me gjithë pёrpjekjet e Shqiptarve dhe disa veprimeve të forcave aleate nuk u arrit të bëhej. Patriotet shqiptarё nuk pranuan kondita e allishverishe nё dёm tё Shqipёrisё. Ndёrsa Anglo-amerikanët, 87

tashmë e kishin pranuar qëndrimin e Stalinit në Jalt, dhe rrinin qetё.të ndryshme. Prenk Pervizi u ndalua pak nё Itali. Italianёt i propozojnё t’i njohin gradёn Gjeneral dhe t’i caktojnё njё detyrё tё rёndёsishme ushtarke, me kusht qё tё merrt nёnshtetёsinё italiane. Ai nuk e pranon kёtё kompromis dhe kalon nё Belgjikё. Nga viti 1966 kur Pervizi shkoi në Bruksel, deri në vitin 1977, ku do të mbyl1te sytë përgjithmonë, ai zhvilloi një aktivitet të dendur politik e patriotik në shërbim të çështjes shqiptare. Nё çdo mbledhje i jepej fjala. Në vitin 1976 me rastin e 28 nëntorit festës së Flamurit, zhvillon një sërë aktivitetesh. Në një miting, ku merrte pjesë gati i gjithë komuniteti shqiptar, ai mban një fjalim, i cili u cilësua si testament i tij patriotik. Ky miting në Bruksel ishte shprehja e besёs dhe kontributit që duhej të jepte çdo shqiptar për idealet e larta kombëtare. Komunizmi - thoshte Prenk Pervizi. - është fyerja më e madhe që i është bërë besës, karakterit, fesë, traditës dhe dinjitetit të shqiptarit në të gjithë kohrat. Që me çlirimin e Shqipërisë mbi familjen e gjeneralit patriot dhe të gjithë farefisit do të ushtrohej një kalvar i gjatë përndjekjesh dhe një dhunë e paparë të cilat do të vazhdonin për 45 vjet radhazi. Kështu, në vitin 1944 të tre djemtë me, gjyshёn, nanё Mrika, dhe të ëmën, zonjёn Prena, qëndronin të fshehur në male pë t'i shpëtuar represionit komunist. Pas vitit 1945 djemtë Leka, Genci, Valentini, gjyshja dhe e ëma, si dhe farefisi e kaluan jetën në burgjet e kampet e intemimit që kishte ngritur diktatura në Berat, Porto Palenno, Kuçovë, Kamëz, Turan, Tepelenë, Levan, Kuç i Kurveleshit, Saver, Plug, Gradishtë të Lushnjës gjer në vitin 1991. Në këto kampe vuajtën burra, gra, pleq e fëmijë të afёrm të gjeneralit, i cili gjithë jetën e tij e vuri në shërbim të Shqipërisë. Pjesëtarët e familjes dhe farefisi i tij kryen gjithsej 628 vjet burgje, dënime dhe intemime. Pati 16 viktima, gjashtё të pushkatuar, tre të zhdukur, shtatё të vdekur në burgje e kampe. Shumica meshkujt, ndёr ta tri gra e dy fёmijё, qё vdiqen në kampet e internimit. Këto janë pasojat e pёrndjekjes së ashpër tragjike, që pësoj familja dhe farefisi i Pervizajve nën terrorin e pashembullt komunist të Enver Hoxhës dhe klikës së tij për gati gjysmë shekulli me radhë. Siç e thamë., gjeneral Prenk Pervizi mbylli sytë në mërgim në Bruksel të Belgjikës në moshën 80-vjeçare në vitin 1977. Në varrin e tij, ku mori pjesë gati gjithë mërgata shqiptare, fjalën e përmotshme e mbajti nacionalisti patriot, Kolonel Muharrem Bajraktari. Fjalim i pёrmasave historike, i denjё pёr kёtё burrё e gjeneral tё shquar tё Kombit Shqiptar.

ATE QE HISTORIA E HOXHES E HARROI PER 50 VJET GJENERALI DHE STRATEGU USHTARAK PRENK PERVIZI nga Bajame Hoxha (Çelikui) Ate qe historia e shqiperise e drejtuar nga diktarori Hoxha dhe sistemi totalitar per 50 vjet hoqi nga historia bijte me te shquar te atdheut, ne, pa humbur kohe dhe me shume respekt, duhet te kerkojme falje para varrit te tij te nderuar, Gjeneralit dhe strategut tone Prenk Pervizi. Ate qe historia e mohoi dhe e la jashte rreshtave te saj per dekata te tera, ne, pasardhsit e kesaj historie te hidhur dhe te rreme duhet menjehere te ndreqim kete gabim te madh sepse eshte i pafalshem per historianet dhe letraret e Shqiperise, qe me dashje ose pa, te lene jashte rreshtave te historise punen dhe vepren e nje ushtaraku qe gjithe jeten ja kushtoi atdheut per mbrojtjen e kufijve shqipetar dhe bashkim kombtar. Sot kam nderin te ulem e te shkruej per kete ushtarak te nderuar. Me shume respekt perulem para punes vepres dhe emrit te Prenk Pervizit qe ishte nje nga ushtaraket me te shkolluar te Shqi -peri se te asaj kohe dhe me vone. Ne nje dite pranvere me 4 maj 1897 ne fshatin Skuraj te Kurbinit ne nje fami1je me tradita patriotike lindi dhe u rrit Prenk Pervizi Gjenerali i ardhshem i Shqiperise se madhe. Qe ne moshe te mitur Prenka do te shquhej per zgjuarsi dhe inte1igjence te veçante. Ai u edukua me dashuri per atdhe dhe urrejtje per pushtuesin. Shpirti i tij i ri do te futej shpejt ne rrjedhen e ngjarjeve historike. Ne frymen e fisit te tij ai u edukua me nje ndjenje te larte atdhedashurie sepse ky fis, kjo familje fisnike, kishte nxjerre gjithmone luftetare e burra te shquar te cilet jeten e tyre e vune ne sherbim te kombit qe ne shekullin e kaluar dhe bene emer ane e mbane Shqiperise. Ne vitin 1912 Prenk Previzi ishte vetem 15 vjeç dhe merr pjese ne ngritjen e flamurit perkrah axhes se vet, Gjin Pjetrit, Ne 1918 mbaron me rezultate te skelqyera Akademitë dhe kthehet menjehere në atdhe. Prenka filloi nje kariere te veshtirë me kurajo e ndergjegje te larte prej ushtaraku te pregatitur ne menyre te persosur dhe arrin te kryej te gjitha detyrat e

ngarkuara me sukses. Aktiviteti i tij sa vjen dhe shtohet keshtu ai caktohet ne komanden i pergjithshem per Prenk Pertvizi në Shkollën e Luftës në Torino me gradën major 1929-1934 mbrojtjen e kufijve verior, me patriote e luftetare te tille, si Bajram Curri, Major Prenk Jaku, Elez Isufi, Aga i Lumes, Muharrem Bajraktarin et te tjere oficere. Prenka bashke me shoket e tij me 1920 merre pjese ne mbrojten e . Kongresin te Lushnjes dhe me pas deri ne vitin 1924 ne debimin e forcave serbe nga zonat e veriut. Nderkohe Presidenti Ahmet Zogu emron kater zonekomandante, ne rang guvernatoresh ushtarake, kapitenat : Prenk Pervizin, Muharrem Bajtaktarin, Fiqri Dine e Hysni Demën. Pas nje pune te ngjeshur dhe plot merita Prenk Pervizi dergohet ne Itali me 1930 per te kryer dhe per kater vjet te tjera Shkollën e Luftës (shtatmadherise) ne Torino. Ai kthehet ne Shqiperi dhe ernrohet ne komanden e pergjithshme te mbrojtjes kombetare. Ai shume shpejt çmohet per nje kontribut te larte dhe aftesi ushtarake per forcimin e moderzimin e ushtrise. Pra Prenk Pervizi duke njohur artin ushtarak ne menyre te persosur me mire se çdo kush ne Shqiperi u be i njohur dhe i pranishem ne te gjitha trevat dhe qytetet e vendit. Ate e deshen te gjithe nga jugu ne veri sepse punoi pa u lodhur ne mbrojtje te interesve te Atdheut. Puna dhe vepra e tij ne mbrojtjen e ushtrise dhe kufijve Shqipetar e bene mit. Shpejt ernri i tij prej ushtaraku u vu ne vargjet e kengeve popullore. Oficer shtatmadhor e zoterues i disa gjuheve te huaja, e perfaqesoi denjesisht Shqiperine ne takime nderkombetare si manovra te medha ushtarake etj. U caktua ne komisionin nderkombetar te vezhguesve te huaj ne luften ita-o-abisine me 1935-36. Keto ishin merita te padiskutueshme te nivelit te larte ushtarak dhe pajisjes me nje kulture te gjere. Per keto veprimtari mori grada e dekorata te larta. Per aftesite e ketij strategu kishte nevoje Shqipena dhe shqipetaret e asaj kohe dhe me vone, njesoj si per ajrin. Me gjithate regjimi i Hoxhes hodhi balte mbi kete figure te paarritshme ne ushtrine shqipetare. Më me 1943-44, Gjeneral Prenk Pervizi, perqendroj gjithe foreat e ushtrise shqiptare per ta mbrojtur Kosovën nga sulmet gllabërues te Serbise. Natyra me kete strateg ishte treguar bujare sepse e kishte paisur me vyrtytet me te larta. Ai trashegonte fisnikeri bujari urtesi e trimeri te pa shoqc. Ai u gradua gjeneral ne baze te fitoreve te pa shterrshme dhe trimerise se tij prej ushtaraku gjenial e te pavdekshem. Pra vet emri i gjeneralit Prenk Pervizi eshte pjese e rendesishme e historise shqiptare te cilen e shtremberoi regjimi i Hoxhes. Eshte ne nderin tone qe kjo figure te derdhet ne bronx e te ngrihetne pjedestal si simbol i ushtrse shqipetare. Gjenerali ne gushte 1943 eshte i pranishem ne mbledhjen e Mukjes ku vendoset bashkimi i popullit ne lufte 90

kunder pushtuesit por e kupton shpejt tradhetine e idealeve te Mukjes nga komunistct qe bien pre e agjenteve Jugosllave. Per t"u bere Shqiperia pjcsc c Federates Jugosllave. Kete politike dhe kete bashkpunim nuk e pranoi gjenerali. prandaj mohoi çdo mundesi bashkpunimi me Komunistet e dei ne mal per dy vjet me shume nacionalist te tjere Gjate gjith kesaj kohe ai e sheh se eshte e pamundur per te shpetuar Shqiperine nga dora Komuniste pasi takimi i Jaltes ja kisht lene Shqiperine nen protektariatin Rus. pra komunizmi ishte i pa shmangshem bashke me egersine e çfTenuar te Hoxhes. Me gjith dhimbjen e madhe qe ndjente per vendin, familjen dhe miqt e tij. ai detyrohet te zgjedh rrugen e arratisjes me zemer te plasur per çdo pellembe toke qe do te linte pas. Ai e dinte se komunizmi ishte fare e keqe e do te mbinte ne vendin e tij e do te thante çdo bukuti te nat)'Tes. Ai e dinte se famiJja e tij do te vuante perjetcsisht per deri sa te egzistonte komunizmi ne Shqiperi; pra ai po linte pas jeten e tij prej ushtaraku ku kishte te gjitha kujtimet e nje jete te ngjeshur me pune e sakrifica te medha, e ku nuk kishte pellembe toke qe s'e kishte shkelur ne mbrojtje te kufijve etnike. Ai e dinte se puna e tij nuk duhej te ndalej ketu. Atdheu e ushtria kishin ende nevoje per trurin e tij, pra puna ishte ne gjysem ashtu siç ishte dhe jeta e tij. Edhe nena e tij e vjeter tani e sygjynosur bashke me gruan e tij ne kampin e Beratit kishin nevoj per ate trim. Eshte e tmerrshmc te kalosh neper mend ende pa u larguar nga Shqiperia si filloi hakmarrja ndaj familjes se tij e çfaj rendonte mbi ta. Ai e dinte se kalvari i vuajtjeve dhe i torturavc per familjcn e tij sapo kishte filluar e fundin nuk e shikonte dot! Mjere familja e tij dhe mjer familjet e naeionalisteve te tjere çdo te vuanin ne te ardhmen nga regjimi kuq. Kampet ishin hapur. Burgjet mbusheshin per dit me te pafajshem. Ekzekutimet ne emer tepopullit s'do te kishin me fund per nje populi kaq te mire e kaq te pafajshem! Gjenerali e dinte se kampet qe po hapeshin ne Shqiperi ishin si ato te nazizmit e pse po i hapte Enver Hoxha. Cilet fajtore apo kriminele do te torturonte aty? Shteti po i hapte lufte shtetasve te vet qe ishin te pa arrnatosur. E tmerrshme per nje populi kaq trim qe po binte nen thundren e komunizmit me te eger. Pra Shqiperia u be me shume e Stalinit, e Titos, e Hoxhes e jo me e shqiptareve ne teresi. Shqiptaret do te kthehesshin te gjithe ne skllever kush me shurne e kush me pak, por gjithsesi familjet qe Hoxha do ti quante armike do te vuanin edhe per piken e ujit, edhe per thrrimen e bukes, te kontrolluara dite e nate nga sigurimi shtetit. I ndodhur perpare ketyre skenave barbare gjenerali s'mund te qendronte dot me, as neper male dhe as te bente ndonje marrveshje me komunistet. E vetmja zgjidhje mbeti largimi i tij ilegal pa u rene ne dore komunistve. Ky Gjeneral qe gjithe jeten ja kushtoj kombit te veto tani ndodhej i mbrojtur nga populli sepse qeveria po ta kapte do ekzekutonte menjehere. Enver Hoxhes 91

nuk i duheshin njerez patriote e trima te shkolluar ne akademiite me te njohura te evropes, as ingjiniere e profesore, por rreth vetes i duheshin vetem injorante e kriminele qe t'i sherbenin regjimit me verberi e perulesi. Ne nje dite vere te vitit 1946 ai Gjeneral e strateg i gjith ato luftrave e fitoreve mbi pushtuesit, fare thjesht. po ndahej nje here e pergjithmon me trojet e veta. Po ndahej me malet me fushat e Shqiperise se dashur qe i kishte shkelur pellembe per pellembe e u kishte sherbyer me shpirt ushtaraku si bir i vertete. Tani e vetmja rruge, i vetmi shpetim ishte ikja. Duhej tu kthente shpinen e te braktiste gjithe jeten e tij prej ushtaraku dhe detyren si prindi i mire qe kishte qene dhe si bashkeshort i shkelqyer. Ai zbriti nga malet e Kurbinit me burreri si trim e luftetar qe ishte, pa u trembur fare, por me dhimbje te pafund. Ne shpirtin e tij prej Gjenerali ai shikonte ende grimcat e nje jete gjithe sakrifica e lavdi, te cilat ia shkelen nje dite te nemur komunistet, te cilet po çonin ne gremine nje populi me tradita trimerie, duke e gjunjezuar dhe duke i marrin shpirtin dhe ia vra trurin. Ky populi per 50 vjet do te endej kuturi pa gjetur asnjehere veten. Ky populi qe po mbetej nen thundren gjakpirese te komunizmit do te raskapitej, do te torturohej brenda kufijve te vet. Nje pjese tjeter jo e paket do te mbyllej neper qelie e erreta te burgjeve dhe te kampeve pa lene jasht ketyre denimeve as femijet, foshnje apo te rritur. Keto qenie te pafajshme tashme do te ishin viktima sepse kampet kishin filluar te mermin shume jete femijesh. Ne ato kushte te mjerueshme, kur femija ne agoni kerkonte nje pike uje ne kasollen me thupra, ushtari i thoshte: -S'ka uje. ashtu duhet te vdesin armiqte! - dhe ne mengjes femija nuk ishte me! Nje nane do ti vdisnin brenda nje nate ne keto kampe te tre femijet e ajo i degjonte tek kerkonin nje pike uje e roja pertej thuprrave tallej dhe gezohej kur torturonte foshnjet qe perpeliteshin ne kthetrat e vedkjes. Te gjithe keto Gjenerali tashme i dinte edhe pse ishte ne mal. Ate e informonin per gjithçka. Keto lot nenash, keto plage qe po merrte populli i tij ng vet shqipetaret po i coptonin shpirtn prej ushtaraku qe e desh aq shume popullin e tij fisnik. Aty ku shkeli bisha komuniste u tha dhe bari, dhe njeriu humbi ne erresire, u verbua, ia nxorren syte dhe e detyruan te haje bar! Era ia freskonte ballin e djersitur. ndersa zemra i rrihte me shpejtesi ne gjoksin e tij prej trimi. Ai s'kishte frike nga askush e nuk e kishte njohur kurre friken edhe kur ishte nder beteja, por keto çaste ndryshonin. Ai s'po shkonte ne nje mision apo beteje nga do te dilte fitimtar, por drejt nje braktisjeje te madhe. Me gjithe dhimbjen qe kishte ne zemren e tij ai vuri doren mbi kraharor dhe ktheu koken pas dhe qendroi disa çaste ne heshtje. U hodhi dhe nje veshtrim le shpejt maleve e fushave dhe unis ashtu siç i kishte hije nje trimi. Ne Tirane Gjenerali u takua me miqte e tij besnike dhe djemte e tij. Trimi me flete kaloi nen hunden e komunizmit e te Enver Hoxhes, mes 92

spiuneve dhe sigurimsave. Ate se pa njeri. Ai u be ere e fluluroi me shoferin e tij besnik qe se tradhetoi kurre, korçaron trim LLazi Sterjo, qe mundi te fluturonte me makinen e tij bashke me gjeneralin nen tytat e posteblloqeve qe ruheshin me kujdes prej rojeve. Trimi s'kapet kurre. Ai mbrriti ne Zemlak te Korçes ne familjen fisnike patriote te Kullajve Kjo familje me tradita bujarie e besnike kisht perciell dhe mbretin Zog per ne Greqi, tani do te percillte edhe mikun e madh, Prenk Pervizin. Mbi kete familje me tradita patriotike do vinte nje kalvar i gjatë persekutimi qe s'do te ndalej per 45 vjet me radhe. Kjo familjc fisnike pas asaj dite pati te pushkatuar, te burgosur dhe te internuar deri ne kater breza. Keshtu Gjenerali duke u arratisur nen hunden e Enver Hoxhes i tha edhe nje here ketij katili, ne heshtje: - Jam me trim se ty dhe me i pregatitur. Iku fluturoi trimi me flete gjcnerali i ushtrise shqiptare qe kishte qene nje jete te tere ne krye te saj. Ai la pas me zemer le plagosur Shqiperine e tij te bukur dhe gjithçka tjeter te shtrenjte qe kishte! Gjenerali doli ne Greqi dhe jehuan gjithe radiot e botes dhe mediat (shtypi i kohes). Greqia e priti e respektoi si ushtarak e si gjeneral per 19 vjet me radhe. Pastaj kaloi ne Bruksel ketu u prit si nje strateg luftrash, si ushtarak me vlera te medha dhe si gjeneral i pa thyeshem. Shteti Belg i dha atij trajtim te veçante duke e respektuar per tere kohen qe jetoi ne Bclgjike. Por i mungoi dashuria e kombit e popullit te vet, qe e donin dhe e prisnin qe nje dite te kthehej. Por kjo nuk mund te realizohej. Ato nuk do te takoheshin me me te birin e tyre te lavdishem. Por ai i takonte dhe i takon dhe sot Shqiperise dhe shqiptareve, ai ishte i te gjithve. Kam njohur familjen e Gjeneralit qe kur isha femije. Ne na bashkuen kampet dhe idealet e perbashketa te prinderve tane. 1 kam njohur ne kampin Saver, Plug, Gradishte te Lushnjes. Ishin dhe miqte me te afert te dajes sim. Keshtu une i shikoja per dite dhe u rrita mes tyre dhe familjeve te tjera me te mira shqiptare, qe Hoxha i internoi e i burgosi per ti zhdukur fizikisht.

Kam njohur familjen e Gjeneralit qe kur isha femije. Ne na bashkuen kampet dhe idealet e perbashketa te prinderve tane. 1 kam njohur ne kampin Saver, Plug, Gradishte te Lushnjes. Ishin dhe miqte me te afert te dajes sim. Keshtu une i shikoja per dite dhe u rrita mes tyre dhe familjeve te tjera me te mira shqiptare, qe Hoxha i internoi e i burgosi per ti zhdukur fizikisht. Zonja e Gjeneralit ishte nje grua me virtyte te larta. Ajo karakterizohej nga urtesia, dashuria qe kishte per njeriun. Ishte fisnike e bujare. e palodhur. Edhe pse ishte per dite ne punet me te renda, ajo s'u ankua kurre. ajo qendroi e pa mposhtur deri ne fund le jetes se saj ashtu siç i kishte hije gruas se nje gjenerali te permendur. Ajo ishte krenare per vepren e punen e pa lodhur te 93

burrit te saj, e dinte se gradat e gjeneralit i shoqi i kishte merituar prej betejave dhe sukseseve te arritura. Kam njohur dhe tre djemt e Gjeneralit : Valentinin, Gencin e Lek Pervizi. Te tre djem shembullor e te pamposhtur. Kjo familje fisnike do te njihte burgjet dhe te gjithe kampet famekeqe te Komunizrnit. Genci dhe Leka u martuan dhe paten femije. Gruan e Lekes, Beba, e kisha shoqe te ngushte. (ashtu quhej sepse nje bebe qe shpetoi nga kampi i Tepelenes. ndersa emrin e kishte Gjuliana). Ata mbijetuan duke hapur te gjitha kanalet e myzeqese me krah, duke zevendesuar traktorin deri ne viti 1991. Ndersa Valentini qe kishte qene i martuar qe kur ishte student ne ltali e ngrysi jeten nen tortura, ne burgje dhe ne kampe, dhe mundi te mbijetonte pa krijuar familje tjeter deri ne demokraci, kur u takua me gruan e tij pas nje gjysme shekulli, e cila e kishte pritur ne Itali gjat gjith regjimit komunist. Ai s'pati femije nga kjo martese sepse regj;mi komunist i kishte ndare perjetesisht qe ne moshen e rinise.

PERSHKRIM KRONOLOGJIK Shkollat, karriera e detyrat . 4 maj 1897, lindi në Skuraj të Kurbinit. 6 shtator 1977, vdiq në Jolimomt tӫ Belgjikës.

Shkollat : 1904 – 1914, kreu fillorën dhe gjimnazin në Shkodër 1914 – 1918, kreu Akademinë Ushtarake në Austri, Vienë. 1929 – 1934, kreu Shkollën e Luftës (Shtatmadhorisë) në Torino Karrіera ushtarake. 1918:-1920 : Toger rethh komandanti i Krujës 1920-1922 : Kapiten me detyra të ndryshme. 1922 –1924 Kapiteni Kl. I-rë për merita lufte. 1924-1929- Zonë- komandant i Qendrës (Tiranë e rrethe) 1929- Major (në Shkollën e Luftës Torino) 1933 – N/Kolonel, pas mbarimit Shkollë Luftës. 1937 : Kolonel, më 25 vjetorin e Pavarësisë. 1942 -43: Gjeneral Brigate 1943-45 : General Divisoni, Ministër i Mbrojtjës. 1946-1977 : Gjeneral, emigrant politik.

Detyra e veprime ushtarake : 1918-1920. Reth komandan i Krujës Janar 1920 : në mbrojtje të Kongresit të Lushnjë 1920-1921 : Në shtabin e operacionëve pë dëbimin e Serbëve. 1921 : në shtabin e operacionit për shuarjën e rebelizmit të Mirditës. 8-9 Mars 1922 : mbrojtja e Tiranës kundӫr rebele, shpartallimi i grushtit shtetit. Nëntor –Dhjetor 1926 : shuarja e kryengritjës Dukagjinit 1929-1933 : Shkolla e Luftës e Torinos. 1933-1935 ; Ispektor i studenteve të Italisë. 95

1935-1936 : Në komisionin e Vezhguesve te Luftës së Abisinisë. 1936-1938 : Përfaqësues i Shqipërisë në Manovrat të Mëdha të Italisë. 7-9 prill 1939 : në Korçë, i panjoftuar për sulmin fashist, mbron e përciell Mbretin Zog në Greqi. 1941 : lufta italo-greke, urdhëron braktisjën frontit nga trupat shqiptare. 1941-1942 : si kundërmasë, izolohët në malet e Pukës. Janar 1942, gradohet Gjeneral brigate. 8 shtator 1943 : kapituillimi Italisë, merr në dorëzim Komandёn nga Gjenerali Dalmazzo. 1943 - 1944: Ministër i Mbrojtjës me gradën Gjeneral Divizioni. 1944 : gusht-tetoir, me misionin anglez në mal. 1944-1946 : I arratisur ne mal, largohët në Greqi. 1946-1977 : . emigrant politik në Greqi, Itali e Belgjikë ku vdes më 6 shtator 1977.

Dekorata :      

Medalje e Artë e Trimërisë (1922) Medalje e triumfit te Legalietit (1924) Urdheri Skendrbeut (1927) Urdhëri kalorsiak i SS. Maurizio e Lazzaro (1933) Urdhëri i Besës (1937) Urdhëri i Kurorës së Italisë (1937)

Ka dhe dekorata të tjera që duhet të verifikohën. Tituj:  Qytetar Nderi i Bashkisë Laç – Kurbin, 2002.  Qytetar Nderi i Skurajt-Kurbin, (vendlidja),2005.  Qytetar Nderi i Komunës Milot-Kurbin, 2005.

Pёrmbledhje e jetёs e veprimtarisё 1987-1977 1897, 4 Maj, lind nё Skuraj tё Kurbinit. 1904-1914, kryen gjimnazin në Shkodër. 1914-1918, kryen Akademinë ushtarake në Vjenë t’Austrisë. Njihet e miqёsohet me Ahmet Zogun.,kthehё s bszhkё nё Shqipni mё nentor 1918. . 1918 – 1920, toger, rrethkomandat i Krujës, kalon pranë Ministrisë së Mbrojtjes. Martohet me Prena Gjokolaj (Paçukaj) nga Rrësheni. Tetor 1920, merr pjesë aktivisht në mbrojtjen e Kongresit të Lushnjes me kuadrot e tjerë oficerë dhe forcat ushtarake shqiptare. 1920 – 1922, në Komandën e operacionëve për dëbimin e forcave serbe, dhe kundër bandave të veriut bashkë me, Ahmet Zogun, major Preng Jakun, Bajram Currin, Elez Isufin, Alush Agën e Lumës, Ahmet Satën, Dërvish Dumën, Muharrem Bajraktarin, Gjon Fushën, etj., ushtarakë. Njëkohësish më 1921 me major Preng Jakun, shuejnë kryengritjen e Mirditës, e nxitun prej Jugosllavisë. 8 mars 1922, i lidhur me Ahmet Zogun, mbron Tiranën, nga grushti i shtetit të Elez Isufit, duke i shpartalluar forcat rebele që orvateshin të pushtonin kryeqytetin e Parlamentin e të rrëzonin Qeverinë ligjore. Kjo i dha mundësi Ambasadorit anglez Ayres të ndërhynte për të qetësuar gjendjën. Gradohet kapiten i Kl. I-rë për merita lufte e dekorohet me medalje e trimnisë. Nё Nёntor Ahmet Zogu bahet Kryeministёr. 24 Qershor – 24 dhjetor 1924, Perkrah dhe ndjek Zogun në Jugosllavi, ku ban pjesë në shtabin qendror te operacioneve me në krye Zogun, kolonel. Shtabi Qendror i operacionëve përbahej nga: Kryetar Ahmet Zogu, dhe kapitenët, Prenk Pervizi, Muharrem Bajraktari, Fiqri Dine, Hysni Dema, Ceno Beg Kryeziu etj.

Nendor - Dhjetor 1926, pelcet kryengritja antikombëtare separatiste e Dukagjinit me epiqendёr Shalë e Shosh organizuar, nxitur e paguar nga Jugosllavia, që rrezikonte vetë ekzistencën e Shtetit Shqiptar. Zgjidhja e kësaj krize të rëndë, iu besua nga Presidenti A. Zog, Prenk Pervizit, që i dha komandën supreme të operacionëve me fuqi të jashtëzakonshme. Me një strategji befasuese e mposhti kryengritjen brenda një kohë rekord, që mrekulloi e çuditi edhe këshilltarë anglezë dhe hollandezë, dhe i dha lavdi të madhe emrit tij. . Gradohet major. Qëndron në këtë detyrë deri 1929. Gjatë kësaj kohë bashkëpunon me Gjeneralin Percy për formimin e kuadrove të Xhandarmërisë.

Fiqri Dine

Prenk Pervizi

Muharrem Bajraktari Hysni Dema

Katër Zonë Komandantët fuqiplotë të Shqipërisë, 1924-1929, qe bashkë me Zogun afirmuan Shtetin e Ri shqiptar, ku roli e ndikimi i tyne ka qenë vendimtar. Një fotografi historike, prove e padiskutueshm e randësisë e autoritetit që kishin këta katër burra që me te drejtë, Julian Amery e quejti “Kuadrimvirat” (sundimi i te katërve) sipas termit latinisht të romakëve 1924 – 1929, Presidenti A. Zog,

ndan Shqipninë në katër zona e krijon një kuadrumvirat (sundimi i të katërve) në rang guvernatorësh ushtarakë ose zonë-komandantë, me Prenk Pervizin, Muharrem Bajraktarin, Fiqri Dinen e Hysni Demën, me fuqi të jashtëzakonshme që vareshin vetëm prej tij. Prenk Pervizi caktohet zonëkomandant i Qendrës (Tiranës). Mbrenda pesë vjetëve ky kuadrumvirat i çeliktë vendos rendin e stabilizon përfundimisht vendin. Kjo përiudhë mund 98

të quhet si periudha që u dominua nga këto katër oficerë, në rang guvernatorësh ushtarakë, ku Prenk Pervizi luajti rol kryesor e qëndroi pranë Zogut, si krah i djathtë i tij. 1929 – 1934 vazhdon e kryen Shkollën e Luftës (Shtatmadhorisë) në Torino. Dallohet në manovrat të përfunimit të shkollës. Dekorohet me urdhërin e lartë kalorsiak, SS Maurizio e Lazzaro. Gradohët Nënkolonel. Transferohet në Firence ku caktohet me detyrën e inspektorit të stundentëve shqiptarë në Itali. Kthehët në Shqipëri, ku caktohet pranë Ministrisë së Mbrojtjes me detyra organizative, ku punon e ndikon për modernizimin e ngritjen profesionale të ushtrisë. Krijon e derjton kurset e plotёsimit ku jep vetё mёsim. 1935 - 1936 përfaqëson vendin në Komisionin Ndërkombëtar të Vezhguesve nё luftën e Abisinisë i përberë nga oficerë (kolonela), amerikanë, austriakë, japonezë, portugezë, rumunë, hungarezë, që qëndrojnë pranë shtabëve të Gjeneralëve, De Bono, Badolio e Graziani. Kupton qëllimin e pushtimit të Shqipërisë nga Italia (nga Musolini). paralajmeron Mbretin Zog për këtë rrezik. Me rasin e 25 vjetorit të Pavarësisë, 28 nentor 1937, gradohet kolonel e dekorohet me urdhnin e lartë të “Besës”, dhe me Urdhërin e Lartë të Kurorës së Italisë për misionin në Luftën e Abisinisë. 7 – 9 prill 1939 Pushtimi i Italisë fashiste e gjen në Korçë të palajmeruar e panjoftuar nga askush, as nga Ministria e Mbrojtjёs as nga Mbreti Zog. E merr vesh vetëm nga radiot e huaja. Me trupa tё pakta e pa armatime të mjaftueshme, vendos të organizojë luftën popullore me armët personale të popullit e furnizim armatimesh nga ana greke, tё premtuara ne rast rreziku nga Italia. Ky plan dështon sepse detyrohet t’i dalë zot mbrojtes e përcielljes së Mbretit Zog në Greqi. Para se të dale në Greqi, i ban thirrje mbretit për të leshuar kushtrimin dhe për të filluar luftën popullore në mal, por Zogu nuk pranon këtë propozim, sipas tij për të mos dëmtuar popullin e vendin. Kthehet në Shqipëri, me urdhër të fundit tё vetë Zogut, ku mban një fjalim n’emër tё tij. Ishte fundi i Mbretërnsë shqiptare. 1939 – 1940 Ka takim me Gjeneral Pariani (Mёkёmbёs), të cilit i parashtron se ushtria shqiptare do të qëndronte e pavarur dhe pasive, e nuk do të merrte pjesë në veprime kundër popullit të tij, krah ushtrisë italiane. Ai qëndroi përdokohë në dispozicion. Mbahet nën vëzhgimi te SIMI- it, ( Shërbimi sekret italian).

1940 – 1941, Lufta italo – greke. Disa batalione shqiptare u përfshinë në divisionet italiane, Julia e Venecia. Prenk Pervizi u caktua në zonën e Korçës – Ersekë –Bilishtit, komandant regjimenti ku përfshihej batalioni “Tomorri” i major Spiro Mosiut. Lindën kundërshtime me italianët e ndodhën incidente, me asgjёsimin e n jё njёsiti shqiptar. Prenk Pervizi, kundёsrhtoi pranё komandёs italiane ku u shpre se “ushtria shqiptare s’bahej mish per top”. Planifikon me komandën shqiptare e urdhëron braktisjen e frontit. Italianët pësojnё një disfatë të madhe. Ushtria shqiptare hiqet nga fronti. Prenk Pervizi, izolohet në malet e Pukës me një pjesë tӫ ushtrisë. I pari oficer i lartë shqiptar në histori që nuk pranoi që ushtria shqiptare të luftojë përkrah një ushtrisë pushtuese. Në kundështim me pashallarët shqiptarë, që jo vetëm që luftuan përkrah ushtrisë së pushtuesit turk, por edhe kundër popullit të tyre. 8 shtator 1943, Kapitullimi i Italisë. Merr në dorëzim Komandën nga Gjenerali Dalmazzo, duke i imponuar lëshimin e urdhërit të dorëzimit të ushtrisë italiane, pranë komandave shqiptare efektive apo të malit (edhe NCl, etj.) Kështu u krye kapitullimi i Italisë në Shqipëri. Pas dorëheqjes së Gjeneral Aqif Permetit, në shtator 1943, emërohet Ministër i Mbrojtjës me gradën Gjeneral Divizioni. 1943 – 1944, në funksionin e Ministrit të Mbrojtjes (Komandant i Mbrojtjës Kombëtare), kërkon të riorganizojë Ushtrinë Kombëtare Shqiptare nën një komandë të vetme, por gjen kundërshtimin e gjermanëve, të cilëve u kundërvihet me vendosmëri duke mos i lejuar që të krijonin forcat SS në Shqipëri . Nga ky kundërshtim i acaruar, ai doli në mal bashkë me Keshillin e Lartë e Qeverinë dhe u bashkua me forcat e tjera nacionaliste të malit, si dhe me misionin anglez, me të cilin qëndroi deri në largimin e tyre në tetor 1944, duke i mbrojtur nga sulmet e gjermanëve dhe të komunistëve. Sa ishte në Krye të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare, rëndësi e përparësi të madhe ai i dha frontit të Kosovës, për të përballuar sulmet e forcave serbe, ku kishte dislokuar dy regjimentë efektivë të përforcuara me njësi vullnetare kosovare, duke caktuar dy kolonelët, Qazim Komanin dhe Fuad Dibren, në komandën e atyne forcave. Plane qe u sabouan nga partia komunsite shqiptare, që ishte lidhur pas politikës jugosllave, ku Kosova ishte viktima e parë që iu dorëzua Serbisë „motër“. Ky sabotim e tradhëti ndodhi edhe nga ana e Aleatëve që hoqën dorë e nuk ndihmuan nacionalistët, që kërkonin ta mbanin Kosovën. Sa ishte ne krye ushtrisё kombёtare shqiptare, kambё serbi nuk shkeli ne Kosovё.

100

1944 – 1946, Me ardhjen e komunistëve në fuqi, qëndron dy vjet i shtrehuar në malet e forta të Kurbinit, i mbrojtur nga besnikëria e madhe e banorëve të kësaj krahine, në pritje të një veprimi të mbeshtetur nga Aleatët (sipas fjalës që kishin dhanë). Aleatët nuk ndërhynë fare. Në shtator 1946, ndërmerr aksionin tepër të guximshëm të arratisjes për në Greqi, duke kaluar përmes Tiranës, ku qëndron 10 dit i strehuar tek disa miq besnikë mirditorë (Llesh e Ndue Gjeçi). Përcillet me makinë deri në kufi nga ish shoferi i tij korçar, trim e besnik, LLazi Sterjo. 1946 – 1965, qëndron 19 vjet në Greqi. Orvatet të krijojë me atdhetarët e tjerë, një forcë ushtarake ndërhyrëse më 1950 – 54 (me Muharrem Bajraktari, Fiqri Dinen, Hysni Demen, (e të tjerë oficerë e patriotë) në marrëveshje me Mbretin Zog, që gjendej në Kajro. Por Grekët, dhe kryesisht Anglezët e pëngojnë këtë organizim, duke mos e lejue Mbretin të vinte në Greqi, e duke venë kondita të papranueshme. 1965 - kalon në Itali, ku i propozojnë të mbajë gradat e detyrat si Gjeneral, me kusht që të merrte nënshtetësinë italiane, gjë që ai nuk pranoi dhe kalon në Belgjikë si refugjat politik, ku u bashkua me mikun e madh, kolonel Muharrem Bajraktarin. Ndërkohë ai kishte hartuar një plan për krijimin e një detashment shqiptarёsh për të luftuar në Vietnamin e Jugut, plan qe ia paraqiti qeverisë amerikane me një letër dretue vetë Presidentit John Kennedy. Ky projekt s’u pranue nga fakti se nё atё luftё merrnin pjesё vetёm forca tё shtetёve anёtare OKB. 1966-1977, nӫ Belgjikӫ, i nderuar e respektuar nga shqiptarӫt dhe belgӫt. Lidhur me miqӫsi tӫ madhe me Muharrem Bajraktarin, nӫ bashkӫpunim pӫr ceshtjӫn kombӫtare shqiptare. U shque pӫr fjalimet e tij ne raste festash ku bente thirrje pӫr Bashkim, ku kritikonte ndasirat nӫ partina e organizata, qӫ krijonin mosmarrӫveshje e pӫrcarje. Mosha bёn tӫ veten dhe me 6 shtator 1977, pas një sëmundje të rendë e të shpejtë, ai ndërroi jetë në spitalin Jolimont, duke pasur te kryet, mikun e shtrenjtë Muharrem Bajraktarin e miq të tjerë shqiptarë. U përcoll në varrim nga gjithë mërgata e Belgjikës dhe të vendeve të tjera. Mbajtën fjalimet e rastit, Patër Ambroz Martini, kolonel Muharrem Bajraktari e patrioti Rifat Kolgjini. Familjarët e tij gjendëshin të mbyllur në burgjet e kampet e diktaturës. Vetëm pas 45 vjetëve të bijtë, Valentini dhe Leka me familjet e tyre patën mundësi t’ia nderonin varrin ku prehej prej kohësh i vetmuar, e të vendosnin lule te freskëta mbi atë varr.

101

FIOTOGTRAFI HISTORIK3E E SHTABIT Të LARTë TE USHTRIS KOMBETARE SHQIPTARE TIRANE, 28 Nëntor 1944.

Gjeneral Prenk Pervizi, Ministër i Mbrojtës dhe Zv. tij Gjeneral Mirdashi mes oficerëve madhorë në festën e 28 Nëndorit 1943. Kёta oficerë shtamadhorë u masakruen nga dikatura komuniste, përveç Prenk Pervizit , dhe Kol.Von Kishner (me shёrit tёb zi), tё arratisur.

102

Në 100 vjetorin e lindjës dhe 20 vjetorin e vdekjës, 1997, shqiptarët e Belgjikës e nderuen kujtimin e Prenk Pervizit bashkë me familjarët e tij që te ky varr u gjetën vetëm pas 45 vjet.

Lek Perviizi, i biri, te varri në 20 vjetori i vdekjës me djemi e nipin e familjës së patriotit Refat Kolgjinit mik i Gjeneralit

103

104

VLERESIME NGA TE HUAJT Kёto katёr burra, komandantё tё shquar, ishin qё e pёrktahёn Ahmet Zogun, nga rinia e fillimi i karrierёs tij politike deri ne hypjen ne Fron si Mbret i shqiptarve. Me mirё se e ka pёrkufizuar atё periudhё e rёndёsinё e tyre, Anglezi Julian Amery, qё arritё tё ngrihet nё Angli pozitёn e larrtё si Lord Amery, as njё historian shqiptar s’ka mundur tё arrijё qё me pak rreshta tё shkrueje sa per njё libёr tё terё.ja pёrkufizimi i dhenё nga Amery, nёlibrin e tij anglisht “Sons of the Eagle, qyshё nё parathanie, fq. 20:

Julian Amery Nga libri “Sons of the Eagle (Bijt e Shqipёs)

Faqe 20 : “...dhe regjimi i ri u vendos midis gegëve nga përpjekjet e një kuadriumvirati (sundimi i të katërve) krerësh. Këta ishin, Muharrem Bajraktari, Fiqri Dine, Xhemal Herri* dhe Prenk Pervizi, të cilët kishi ndjekur Zogun në ekzil në Jugosllavi dhe kishin luajtur një rol të rëndësishëm në revolucionin që ndodhi. Në kryerjen e detyrave të tyre ata fituan influencë të madhe, Por kur ata e kryen shërbimin ndaj kauzës mbretërore, Zogu ua theu fuqinë, që një ditë mund te kishte rrezikuar edhe atë vetë. Ne vend të tyre ai caktoi njerëz të rinj, që do t’ishin më të dëgjueshëm ndaj dëshirave të tij dhe më të varur nga privilegjet e tij. Kështu, brenda pesë vjetëve, diktatura mbretërore y bë absolute.” ---------------------------------(* Lapsus i A2mery që përmend Xhemal Herrin në vend të Hysni Demës, siç tregohёt nё fotografi. Siç dihet, N/kolonel Xhemal Herri, shef i zyrёs sekrete tё mbretit Zog, u vra nё shtёpinё e tij nё Krujё, , ngavetё Abaz Kupi, mё shtator 1944, nё rrethana misterioze. 105

Faqe 304: “- Miku dhe mbrojtësi ynë, Gjeneral Prenk Pervizi luejti një rol të randësishëm në revolucionin e 1924 ës. Me Muharrem Bajraktarin, Fiqri Dinen dhe Hysni Dema, formuen « quatrumviratin » (sundimi i katër vetëve) me anë të cilit regjimi i mbretnisë u vendos. Kur ai e kreu detyrën ndaj mbretnisë, Zogu ia hoqi këtë komandë dhe e caktoi me detyrë pranë Shtabit të Përgjithshëm, ku gëzonte nderime por nuk mund të ushtronte injluencë. Ndryshe nga kolegët, Prenk Pervizi qëndroi jashtë ambicieve politike”. Faqe 304: “...kur Kӫshilli i Regjencӫs i besoi Komandӫn Supreme tӫ Ushtrisӫ. Karriera e Kryekomandantit ishte e stuhishme, sepse, ndërsa politika e Gjermanëve ishte përçaj e sundo, Prenk Pervizi ishte i vendosun të mbante nën urdhnat e tij të gjithë forcat e armatosuna shqiptare. Konflikti me gjermanët ishte i pabarabartë, por përfundimisht ai doli fitimtar në rastin e parë të sfidës që i bahej autoritetit të tij. G jermanët kishin vendosë të krijonin në Shqipni një Division SS për ushtrinë e tyne... ....Gjermanët morën mësim... Ma vonë ata e krjiuen një divison SS në Kosovë, por këtë punë nuk e përseriten brenda kufijve të Mbretnisë Shqiptare....

106

Dr. Walther Peinsipp

“ Das Volk der Schypetaren” Wien, 1985 (Populli i Shqiptarve) Veshtrim historic … Fill pas udhëzimit të Wermachtit, shefi i forcave të Himlerit, kreu i SS dhe Gjeneral I Policisë, Jozef Fitztum, vendosi të krijojë në Shqipëri një division SS për forcimin e trupave të pushtimit. Komanda e një brigate iu besue kapitenit Selami Çelaj. Gjenerali I forcave t’armatosuna shqiptare, shqiptari Preng Pervizi, vendosi, me mbeshtetjën e Regjencës, me e kundërshtue nismën e Fitztumit e çdo orvatje tjetër për krijimin e atij divizioni. Një ditë, Pervizi, ndërsa hidhte një vështrim nga dritarja e zyrës mbi komandën gjermane kundruell, pa vartësin e tij me uniformë të një koloneli SS duke hy në atë komandë gjermane. Gjenerali shqiptar vendosi të nxierrë para përgjegjësisë vartësin në fjalë për mospërfillëj e komandës të ushtrisë shqiptare. Duke qenë se komandatura gjermane u tregue moskokëçarëse , kapiteni u ekzekutue me armë automatike prej njerëzve të shtabit të Pervizit. Gjenerali e kishte pa vetë skenën nga dritarja e zyrës. Po ashtu Fitztumi , se si ai kishte dhanë atë urdhnën, ku nuk mund ‘I iktei papërgjegjësisë. Fitztumi kërkoi nga Regjenca shqiptare shkarkimin dhe denimin e Gjeneralit. Anëtari Regjencës, Mehdi Bej Frasheri, musulman, me origjinë shqiptare dhe dikur guvernator i Jeruzalemit, e mori çështjen në dorë të tij, që gjeneralit t’i jepte një mësim të përshtatshëm. E thirri Pervizin dhe e ftoi Fitztumin që të ishte i pranishëm në takim. Ai e qortoi Gjenralin në prani të Kreut të SS : “ Unë ju lus se pari * t’I kërkoni të fala mikut tone gjerman, për aktin që kanë krye njërëzit e tu para derës së shtëpisë tij, duke dhunue të drejtën e banesës. Unë ju kërkoj ngulmisht që here tjetër, kur të vendosni me ekzekutue ndonjë oficer, ta bani në kazermat e jueja dhe jo në rrugë”. Fitztumi u detyrue të anullojë krijimin e divizionit SS në Shqiperi, prej kundërshtilmit të Pervizit. Këtë division ai e krijoi në Kosmet, ku nuk zbatohëshin urdhnat e shqiptarve. Përfaqësuesi i Himlerit u hakmuer ndaj Pervizit kur ky i kishte kërkue furnizim me armë e municione, që trupa e tij të kundështonin përpjekjet e komunistëve toskë për të marrë Tiranën. Kësaj kërkese Fitztumi i kishte zhgarravitë sipër me bojë të kuqe një “Nein” të madh. Ky “Nein” i gjermanëve u vlejti Aleatëve, sepse i dha mundësi Pervizit të kalonte në krahun e tyne…

107

Robert Elsie –

The Tribes of Albania (Fiset shqiptare) (Kurbini) Prenk Pervizi Born in the village of Skuraj in Kurbini tribal territory, Prenk Pervizi (18971977), also known as Preng Previzi, was a noted military figure of the 1930s and 1940s. He attended secondary school in Shkodra and a military academy in Vienna. He returned to Albania in 1918 and played an active role in the creation of armed forces after the Congress of Lushnja in 1920. In June 1924 he followed Ahmet Zogu (1895-1961) into exile in Yugoslavia, and returned with him in December of that year, taking over the region of Lezha. Pervizi was one of Zogu’s four officers (the quadrumvirate of chiefs) who played a major role in the Albanian military in the coming years, in particular in the suppression of antiZogist uprisings and in making Zogu’s rule absolute. From 1929 to 1934, he attended military colleges in Turin and Florence and accompanied Italian troops as a representative of the Albanian army during the Italian military campaign in Abyssinia in 1935-1936. He was in Korça at the time of the Italian invasion in April 1939 and helped King Zog and his family escape to Greece. Pervizi, however, returned to Korça. In the Italo-Greek war of 1940-1941, working with the Italians, he commanded Albanian forces in the Korça region. In the end, he and his men retreated from the front and Mussolini subsequently used them as scapegoats to explain the Italian defeat in Greece. In April 1943, Pervizi was appointed to command a new Albanian brigade and then headed the Albanian army formed at the Conference of Mukja in August 1943. When Italy capitulated on 8 September 1943, he took over command of the Albanian armed forces from General Dalmazzo (b. 1886) and was named minister of defence in October of that year, with the rank of a general. His opposition to German interference in domestic Albanian military affairs caused him to take to the hills with his men and join the British mission, with which he remained until October 1944. When the communists took power in November 1944, he went into hiding, spending two years in the mountains of Kurbini while waiting for an Allied intervention that never materialised. In September 1946, he escaped to Greece and lived there for nineteen years. The final years of his life were spent in Belgium, where he died.

108

Robert Elsie The Biografical Dictionary (Fjalori biografik i of Albanian History, ihistorisё shqiptare) Taurus, 2013. (p. 327-328)

109

Pietro Sebastiano Monari

“L’Italia nella seconda Guerra Mondiale – Guerra di Grecia, Roma, 2004. (Italia nё Luftёn e dytё Botёrore – Lufta e Greqisё. Ruolo Albanese (Roli shqiptar) Mbi lluftӫn e Greqisӫ evitohӫt tӫ flitet pӫr forcat shqiptare qӫ ishin pӫrfshi nӫ atӫ konflikt : disa bataljone tӫ bashkuem nӫ Divizionӫt « Venezia » e « Julia ». Njӫ bataljon e milicisӫ merçenar shqiptare u sakrifikua e masakrua nga grekӫt nӫ pӫrparim, nga komanda iotaliane pӫr tӫ mbrojtur tӫrheqjӫn italiane. Megjithese nuk i pӫrkiste ushtrisӫ efektive shqiptare, komanda shqiptare e pӫrfaqӫsuar nga koloneli Prenk Pervizi protestoi energjikisht pӫr kӫtӫ pӫrdorim tӫ shqiptarve si « mish pӫr top ». Komanda italiane vendosi qӫ bataljoni efektiv « Tomorri » tӫ mbronte terheqjӫn e tyre, si nӫ rastin e parӫ. Koloneli Pervizi bashkӫ me majorin Spiro Moisu dhe oficerӫt e tjerӫ dakorduan qӫ tӫ tӫrhiqӫshin nga fronti sapo tӫ niste offensiva greke dhe tӫrheqja e trupave italiane, me urdhӫr qӫ tӫ mos rrezikohej jeta e asnjӫ ushtari, duke zenӫ pozicione tӫ sigurta. Faktikisht bataljoni u tӫrhoq pa pӫsuar asnjӫ humbje (vetӫm njӫ tӫ plagosur). Ushtria italiane pӫsoi njӫ disfatӫ tӫ madhe qӫ Marӫshalli Badoljo do tӫ ia ngarkonte tradhӫtisӫ sӫ ushtrisӫ sqhiptare. Nӫ realitet disfata ndodhi si rrjedhim te nje dӫshtimi politik, sepse disa ditӫ pӫrpara tӫ sulmit italian. Kryeministri grek Metaxaj zbuloi se dsia oficerӫ tӫ lartӫ tӫ ushtris si dhe funksionarӫ tӫ qeverisӫ, ishin korruptuar nga ministri i jashtӫm italian, konti Ciano, qӫ ushtria greke mos tӫ ushtronte njӫ qӫndresӫ serioze pӫrarimit italian. Prandaj u zevendesuan nӫ kohӫ dhe u arrestuan. Ky fakt tregon pse sulmi u nis me forca tӫ pakta nga ana e italianӫve. Sidoqoftӫ trupat shqiptare u hoqӫn menjӫherӫ nga fronti. Komanda itliane desh tӫ qonte para gjyqit ushtarak majorin Mosiun. Koloneli Pervizi qӫ kishte inluencӫ tӫ madhe e respekt si nӫ ushtri ashtu nӫ popull, e kundӫrshtoi : Ai gjyq duhej 110

tӫ pӫrfhsinte gjithӫ komandӫn shqiptare bashkӫ me tӫ. Italianӫt s’morӫn asnjӫ masӫ, nga frika mos ndodhnin incidente. Koloneli me shtabin e oficerӫve dhe njӫ pjesӫ sӫ trupave u izolua nӫ malet e Pukӫs (Veri i Shqipӫrisӫ). Majori Moisiu me batalionin e tij u transferua nӫ Laç (Shqipӫria e mesme).

Oppen Acces Articles - Prenk Pervizi From Wikipedia

Prenk Pervizi(1897–1977) was an Albanian military figure, General of the Albanian army, and Minister of Defense. High preparation: Kadettenschule in Vienna, Austria 1914–1918, and the War College in Turin, 1930–1933. Great military figure protagonist in the foreground of the history of Albania for the period 1918– 1944. Friend and right-hand man of King Zog which solved critical situations and remain faithful from the beginning to the end of the Kingdom of Albania, 1939. He opposed Italians withdrawing the Albanian troops from the Greek-Italian war. He did not allow the Germans to create SS troops in Albania. Bitter opponent of the communists, he is forced to go abroad in Greece and Belgium, as a political refugee, where he died at age 80, on September 6, 1977. Family roots The Pervizi family from Skuraj village in Kurbin region were an important Catholic lineage from north of Albania. The name comes from its founder Pervizi the Great from Skuraj of Kurbini, who lived in the fourteenth and fifteenth centuries. It was said that he had strenuously opposed the Ottoman invasion and had not agreed 111

to bow to their tempting offers, for which he was treacherously killed by the Turks. They had to spend five centuries that the name of Pervizi returned to prominence in the history of Albania. This happened in the period of the National Awakening, when Gjin Pjeter Mark Pervizi from Skuraj distinguished himself as head of the popular uprising of Kurbini-Kruja(1912) against the Turkish domination conducted successfully and raising of the national flag in Milot, regional center, on the same day of the Albanian Declaration of Independence 28 November 1912 in Vlore, by patriots led by Ismail Qemali. Born May 4, 1897 at Skuraj, Kurbin, Albania, Prenk Pervizi came from a Catholic family noble and important, that of Pervizi Skuraj of Kurbini, who had left traces in the struggle against the domination Turkish. A character of great significance and importance in the modern history of Albania. Initial engagement Coming out from the Kadettenschule of Vienna in 1918, Pervizi was engaged in the army as commander of the Albanian district of Kruja in 1918, and later at the General Command of the Army, distinguishing himself in the operations for the expulsion of the Serbian armies from the north of the Albania, alongside of great patriots like Bajram Curri, Elez Isufi, Prenk Jaku ando others patriots during 1920–1921. Pervizi was a friend and collaborator of Ahmet Zogu, known each other since his stay in Vienna, and participating in the Congress of Lushnjë (1920) where Zogu became minister. Pervizi also defended Zogu and the government during the Albanian Revolt of 1922, when guerrillas of Elez Isufi and Zija Dibra marched down to Tirana and threatened to get control of the capital by force (March 8, 1922). The intervention of Pervizi and his gendarme units saved Albania from a crisis that could have had disastrous consequences for the very existence of it. This action earned him a promotion to Captain of First istance for war merits, and the "Gold Medal for Military Valor".[2]

112

Service to Zogu Pervizi was not able to hold a subsequent coup d'état, which began June 24, 1924. Zog with his government and the military loyal to him fled to Yugoslavia. This is known as the June Revolution. In December 1924 he took part in the operations that brought to power Ahmet Zogu and overthrew Fan Noli's government. Zog divided Albania into four military zones and Pervizi was in charge in the Center (Tirana) along with the other three captains (Muharrem Bajraktari to the north-est, Fiqri Dine for the northwest, an dHysni Dema to the south). In November–December 1926, another rebellion had broken out in the Catholic regions of Dukagjin, Shala, and Shoshallegedly supported by Yugoslavia to destabilize the country. The rebels were initially successful in blocking the army and getting the local army commanders as prisoner. The rebels were preparing to attack and occupy Shkodra. At this point, Zogu called Pervizi giving full powers to quell the revolt. In three days the rebellion was quelled and its leaders Ndok Gjeloshi and DomLoro Caka fled from Albania while others were arrested and prosecuted. This success expanded Pervizi's fame and influence in the army and the population.[2] Relations with Italy Pervizi remained in friendly relations with Italy. He had sent his children to educate themselves in Italy since elementary school, in Lanzo Torinese, in the College of Don Bosco, prestigious institution which enrolled also the children of the House of Savoy, the King and Prince Umberto II of Italy, with whom he followed the same course in the "School of War". Pervizi had brought the whole family inTorino, his mother, wife and three children. They would spend three years in Torino and another two years in Florence. Pervizi was a special guest invited to the wedding of Prince Umberto, whose mother was Elena of Montenegro and who 113

supported the theory that Montenegrins and Albanians were of the same Illyrian origin. Pervizi received the title "Officer of the Order of Chivalry SS Maurice and Lazarus". The long stay in Italy allowed him to master the Italian language and to make many acquaintances and friendships in Italian society, particularly in the military. Later in 1965, when he would stop by in Italy as a political refugee, he would be asked to enroll as General in the Italian army, with the condition that he acquired Italian citizenship, which he did not accept and shortly after retired in Belgium.[3] The Italian invasion of Albania Further information:Albania under Italy In 1929, now completed his duty, Pervizi was sent to the Military College of Torino, where he remained until 1933, then was appointed inspector of Albanian students in Italy until 1935. On his return to Albania, he was in the "Commission of Foreign Observers" in the War of Abissinia (1935–1936) where he had the opportunity to meet the Generals Badoglio, De Bono and Graziani, besides other senior officers including several comrades of the Military College. For this war, Pervizi wrote a very detailed report and held a number of conferences in Albania.[3] In this service he understood that the secon victim of Italy would be Albania, and inform the King Zog ti organize the defense of the ceoutry0 The King makes the deaf ear. In August 1936, he represented Albania in a session of the Great Maneuvers of Italy in Irpinia, where he exchanged a few words with Benito Mussolini, who gave him to understand his intention to intervene in Albania. Pervizi went back and warned the King Zogu on intentions of Benito Mussolini. Ahmet Zogu was skeptical and did not give importance to the warning. On the occasion of the twenty-fifth anniversary of Albanian independence (1937), Pervizi advanced to the rank of colonel and received the "Order of Besa", becoming also "Grand Officer of the Order of the Crown of Italy".

114

At that time Italy was engaged in the war in Spain. But over this war, when April 1, 1939,Francisco Franco proclaimed victory and the end of Spanish Civil War, six days after Mussolini ordered the attack and invasion of Albania. In this situation Pervizi asked to King Zogu, while he fleeing the country, to proclaim the resistance over the mountains, but the King refused this proposal moving himself to Greece and sanctioning de facto the end of the Kingdom of Albania. Meanwhile, Albania was occupied by Italian in three days, without meeting any resistance. Pervizi with the order of King returns to Albania. He was convened by the Generals Alberto Pariani and Alfredo Guzzoni, asking him to adapt to the situation and explaining that they were not interested in losing the existing Albanian army. Pervizi showed himself available and requested that the Albanian army did not participate in any action against his people alongside the Italian army. His request was accepted. He was formally given the rank Colonel, as Italians were aware of her figure and patriotic influence and sympathy that he enjoyed in the army and the population, and they were afraid to give a discontent that could deteriorate into an armed rebellion.[4] The Italo-Greek War Further information:Italo-Greek War On October 28, 1940 the Italian campaign in Greece began. Some battalions of Albanian army were staged into the divisions "Venezia" and "Julia" with Pervizi representing the Albanian army at the high command of the operations. Returning to the front after being recalled shortly in Tirana, he would come to a conflict with Italian generals who were making fun of the "poor quality of Albanian soldiers", based on the fact that an Albanian unit had been decimated by the Greeks. Pervizi immediately returned to the headquarters and protested to the General Ubaldo Soddu and the Italian command about the fact that

115

his men had been used as "cannon fodder", remembering also that the command of the Albanian soldiers was its sole responsibility. Given the negative trend of the operations, the Italian General Staff ordered the general retreat and consequently Pervizi did the same, he ordered the Albanian army to abandon the front, leaving the city of Korca guarded only by a company under the command of Major Spiro Moisiu. Italians, angered by this act, asked to bring those responsible before a military tribunal, but in the end, fearing the worst consequences, the only proceeding was the transfer of Albanian soldiers in the mountains of the north while Pervizi got dislocated and isolated in the area of Puka. In the meantime, however, he was promoted to General, to calm the situation and the people.[2] Pervizi he was presente in the Conference of Mukje, in August 1943, where he was proposed as commander in chief of the Albanian army (acting as Minister of Defence), after the surrender of Italy on September 8, 1943.[5]

German occupation Further information:Albania under Nazi Germany Pervizi moved to Shkodër as a simple counselor. On September 8, 1943, he resumed his old powers, taking over the command from the General Dalmazzo. On October 23, he was elected Minister of Defense and promoted to the rank of General of Division, thus endeavoring to reform the Albanian army and strengthening the northern border to prevent attempts on re-annexation of Kosovo by Serbia. He also hindered the Germans in their recruiting for the Waffen-SS, which led him, along with the rest of the government, to abandon Tirana in favor of the mountains, where it joins the British mission in Albania (August 1944) in its region of Kurbini (Skuraj) in an attempt to organize the struggle against the Communists.

116

Exile Pervizi joined the British mission sent in Albania, making the acquaintance of Colonel Neil McLean, and other officers as Julian Amery and David Smiley, who went away in October 1944. Pervizi was an anti-communist.[4]He took refuge in the mountains of Skuraj during 1944–1946 and in September 1946 secretly reached Greece, where he acquired the status of political refugee. After 19 years in Greece, 1 year in Italy and 11 years in Belgium, he died on September 6, 1977 in Brussels. During all this time his family, mother, wife and three children were locked up in prisons and concentration camps in Albania. The mother, wife and second son, died i these conditions of condemnation.

GENERAL Liber i botuar nga Wikipedia frӫngjisht e anglisht pӫr disa gjneralӫ me emӫr ku ёshtё radhitur edhe Prenk Pervizi . I pari ne radhe Alfredo Stroessner ish President i Parahguajt. General: Alfredo Stroessner, Omar El-Bechir, Calixto Garcia, Adib Chichakli, Prenk Pervizi, Ioannis Metaxas, Omar Souleiman, etjerё. Ma (French) Paperback – 201

117

OCCUPAZIONE MILITARE ITALIANA DELL’ALBANIA 7,8,9 Aprile 1939 Botojmë tekstin original marrë nga programi në Web, Wikiwana. L'occupazione militare dell'Albania da parte del Regno d'Italia avvenne il 7 aprile 1939. La prima ondata (1º Scaglione) del Corpo di Spedizione Oltre-Mare Tirana (OMT) investì il territorio albanese suddivisa in quattro colonne, le quali sbarcarono a San Giovanni di Medua, Santi Quaranta, Valona e Durazzo,[14] non incontrando particolari resistenze dell'esercito albanese: « [...] Prima di tutto occorre sottolineare che dal punto di vista strettamente operativo la spedizione si è dimostrata di assoluta facilità, come d'altra parte previsto [...] le perdite complessive nei tre giorni 7, 8 e 9 aprile ammontarono a 93 uomini e precisamente: ufficiali: 1 morto e 9 feriti; sottufficiali: 1 morto e 8 feriti; truppe: 10 morti e 64 feriti, di cui il 60% appartenenti alla Marina.[2] » La resistenza armata albanese, organizzata ad esempio a Durazzo da Mujo Ulqinaku, si rivelò insufficiente contro le forze armate italiane. Il Re e il governo fuggirono in Grecia e furono obbligati all'esilio e l'Albania cessò de facto di esistere come Stato indipendente. In totale gli italiani che sbarcarono in Albania e occuparono il Paese furono circa 22.000 [1]. Gli italiani instaurarono un governo albanese fantoccio con una nuova Costituzione, approvata il 12 aprile a Tirana, che trasformò l'Albania in Protettorato Italiano del Regno d'Albania. Il 16 aprile il trono albanese fu assunto dal Re d'Italia Vittorio Emanuele III. Per governare l'Albania venne istituita la figura di un luogotenente generale albanese, nominato formalmente da Vittorio Emanuele III e posto sotto la diretta dipendenza del Ministero degli Esteri italiano tramite il sottosegretario di Stato per gli Affari albanesi. Gli affari esteri albanesi, come anche le risorse naturali, caddero sotto il diretto controllo dell'Italia. Ifascisti permisero ai cittadini italiani di insediarsi in Albania con l'obiettivo di insediare una comunità italiana. Nel corso di tutta l'occupazione giunsero circa 11.000 coloni italiani (per lo più provenienti dalVeneto e dall'Italia meridionale) che si concentrarono principalmente nelle zone di Durazzo, Valona,Scutari, Porto Palermo, Elbasani e Santi Quaranta. A 118

questi coloni si aggiunsero i 22.000 lavoratori italiani mandati temporaneamente in Albania nell'aprile 1940 per modernizzare il paese, costruendo strade, ferrovie e infrastrutture. L'Albania servì anche a Mussolini nel 1940 come base di partenza per la conquista della Grecia. L'esercito albanese fu scettico sulla guerra italo-greca, per cui parte dei battaglioni albanesi schierati a fianco degli italiani abbandonarono il fronte su ordine di un loro comandante, il colonnello Pervizi. Questo portò ad una disastrosa ritirata delle forze italiane che permise ai greci d'occupare la città di Coriza. Le truppe albanesi furono tolte dal fronte e isolate nelle montagne dell'Albania settentrionale. Il colonnello Pervizi, con il suo staff di ufficiali, fu isolato a Puka PUSHTIMI USHTARAK ITALIAN I SHQIPERISE

Pushtimi ushtarak i Shqipërisë i Mbretërisë së Italisë u mbajt më 7 prill, 1939. Vala e parë (1 Scaglione të ekspeditës ) përtej detit Tiranë ek (OMT) sulmoi në territorin shqiptar të ndarë në katër kolona, i cili zbarkoi në Shëngjin, Sarandë, Vlorë dhe Durrës, [14] nuk ndeshën qëndresa të veçanta të ushtrisë shqiptare. "[...] Para së gjithash duhet theksuar se nga një pikëpamje operacionale se ekspedita ka pasurr lehtësi absolute, si një të vërtetë pritej [...] humbjet e përgjithshme në tre ditë 7, 8 dhe 9 prill arriën i në 93 njerëz, përkatësisht zyrtarisht: 1 të vdekur, 9 të plagosur, nënoficerë ; 1 i vdekur, 8 të plagosur,trupa:. 10 të vdekur dhe 64 të plagosur, nga të cilat 60% i përkasin marinës [2] » Rezistenca shqiptare e armatosur, të organizuar për shembull në Durrës nga Mujo Ulqinaku, u par të jetë e pamjaftueshme kundër forcave të armatosura italiane. Mbreti dhe qeveria ikën në Greqi dhe të detyruar në mërgim dhe Shqipëria de facto pushoi së ekzistuari si shtet i pavarur. Në total italianët që zbarkoi në Shqipëri dhe pushtuan vendin ishin rreth 22.000 [1]. Italianët krijuar një qeveri kukull shqiptare me një Kushtetutë të re, të miratuar më 12 prill në Tiranë, Shqipëri, e transformuar në Protektorat të Mbretërisë italiane. Më 16 prill, froni shqiptar iu dha r nga Mbretittë i Italisë Vittorio Emanuele III. Për të qeverisur Shqipërinë u krijua figua e Mëkëmbësit të Shqipërisë, i emëruar zyrtarisht nga Vittorio Emanuele III, dhe vendosur nën varësinë e drejtpërdrejtë të Ministrisë së Jashtme italiane, nëpërmjet Sekretarit të Shtetit për çeshtjet shqiptare. Punët e Jashtme shqiptare, si dhe burimet natyrore, u vunë nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Italisë. Fashisëti lejuan qytetarët italianë të vendosen në Shqipëri, me qëllim të krijimit të një komuniteti italian. Gjatë pushtimi erdhën 119

rreth 11.000 kolonë italiane (kryesisht nga Venediku dhe nga Italia jugore) të cilët janë përqendruar kryesisht në fushën e Durrësit, Vlorës, Shkodrës, Porto Palermo, Elbasanit dhe Sarandës . Këto kolonë janë shtuar me 22.000 punëtorë italianë të dërguar përkohësisht në Shqipëri në prill të vitit 1940 për të modernizuar vendin, ndërtimin e rrugëve, hekurudhave dhe infrastrukturën. Shqipëria ka shërbyer edhe për të Musolinit në vitin 1940 si një bazë nisje për pushtimin e Greqisë. Ushtria shqiptare ka qenë skeptike ndaj i luftës italo-greke, në mënyrë që një pjesë e batalioneve shqiptare të vendosur në anën italiane, e braktisën frontin me urdhër të komandantit të tyre, kolonel Pervizi. Kjo çoi në një tërheqje katastrofike të forcave italiane që lejoi grekët të zënë qytetin e Korçës. Trupat shqiptare u hoqën nga fronti dhe u zoluan në malet e Shqipërisë veriore. Koloneli Pervizi, me stafin e tij të oficerëve u izoluan në Pukë.

120

Bibliografi: 1..Pjetёr Hidri, Gjeneral Prenk Perviz, Toena, 2002. 2..H. H.-Akturk, Gjeneral Prenk Pervizi,Shtigjёve tё Nacionalizmit, “Zeri”, Prishtinё, 1995. 3..Gjovalin Kola, 4..Prenk Pervizi, Lufta e Abisinisё, Tiranё, 1936. 5..Prenk Pervizi, Shёnime pёr mbrojtjёn e vendit, Sh.U., 1935. 6..Robert Elsie, The Tribes of Albania, Taurus, 2015. 7..Robert Elsie, The Biliopraphical Dictionary of Albanian History, Taurus, 2013. 8..Eugjen Shehu, Gjeneral Prenk Pervizi, Komandant i Ushtrisё Komёtare Shqiptare, 9..Peter Tase, Prenk Pervizi Gjeneral i Monarkisё shqiptare, Telegraf, 2012. 10..Julian Amery, Sons of Eagle Eagle, London, 1946. 11..Walthet Peinsup : das Folk der Schipetaren”, Wien, 1985. 12..P.S. Monari, L’Italia nella seconda guerra MonduialeGuerra di Grecia, Roma, 2004. 13..David Smily, Assignement in Albania, London, 1984. Reginald Hibert, The Bitrter Victory, New York, 1991. 14..P. Hasani, Kush e drejtoi Ushtrinё Shqiptare, Tiranё, 2002. 15..Gjeneral Prenk Pervizi nё Shtypin shqiptar, Dorian, 2010. 16..Lek Pervizi, Im Atё Gjeneral, Dorian, 2014. 17..Lek Pervizi, Tingёllilme tё Vona, Dorian, 2015.

121

122

123

124

125