Kuq e Zi : Revistë Kulturore Euro- Shqiptare Nr - 163

Editorial 163 O beata solitudo, o beatitudo sola!

(O e lumtura vetmi, o vetmi e lumtur!

Këto dy vargje latinisht u gjetën të shkruem në murin e një qelie manastiri në Itali, shkrue nga një murg. Çdo murg në manastiret fetare kishte qelinë e vet, me nje krevat dhe nje tryezë, me një mbajtëse qiriu, me disa libra anash, dhe shishe bojë shkrimi dhe një si vazo për pupla patash që shërbenin si pena, si dhe një sasi letrash gati për shkrim. Ndoshta kishte edhe një raft të vogël me sirtarë për mbajtjen e dorëshkrimeve. Një pjesë e këtyne murgjve, të pregatitun e të kulturuem, merreshin me shkrime të tyre ose kopjonin nga librat.

Përveç levizjeve të përbashkëta për lutje e ceremoni fetare si dhe në mensën e përbashkët, e ndojnë shetitje në oborr, murgjit rrinin secili në qelinë e vet, pa kontakte me të tjerët. Administrata e manastirit i kishte pajisë me bojë shkrimi me ngjyra deri dhe të arta, si dhe letra e tjera orendi që i shërbenin punës së tyne shkrimore. Nga duert e tyre kanë dalë kryevepra të letërsisë e historisë njerëzore, jo vetëm si dorëshkrime të thjeshta, por dhe me miniatura artistike që i zbukuronin. Dorëshkrimet pastaj përcilleshin në qendrën e lidhjes së librave, ku punonin murgj të tjerë si specialistë të asaj pune. E gjitha kjo, e thanë me pak fjalë, ishte bota e një murgu të qelive të manastireve. Patjetër se në këtë lloj izolimi, ku randësi kishte dhe ana e perkushtimit fetar për një jetë të tillë të izolueme nga bota, ku ishte besimi në zotin e shejtët, kryesisht Krishtit, ku çdo qeli kishte të fiksuem kryqin në mur, e figurën e Zojës së Bekueme, Shën Mrisë. Kështu që fjalët që përmendëm: O lumturi e vetmisë, o vetmi e lumtur, i përshtateshin kësaj jete të izolueme, ku murgu gjente qetësi shpirtnore, aq ma tepër ata që merreshin me dorëshkrime. Mbetesh i mahnitun kur shikon shkathtësinë e shkrimit aq perfekt, thue me shtypshkronjë. Tashti ky përshkrim na shkon edhe neve në gjendje izolimi të një tjetër tipi, jo si të murgjve. Ky lloj izolimi i ngjan edhe këtij që ne të gjithë po përjetojmë në mënyra e situata të ndryshme. Befasisht bota sulmohet nga një forcë anmike të padukshme e shumë e rrezikshme, koronavirus ose Covid-19, që nisi të godasë njerëzi e të mbjellë sëmundje infektive masive e vdekje të shumta. U shpall shtetrrethim i plotë dhe izolim i njërëzve në shtëpitë e tyne. Gjendja u ba e tillë në shkallë botnore.

Kështu edhe ne, si familje e persona, u detyruem të rrijmë të mbyllun në banesat tona, pa guxue të dalim jashtë. E po të dilnim për nevojat e përditshme jetësore, të maskuem e me u dukë si majmunë. Kjo gjendje na izoloi edhe nga shoqnia, shokë, miq e dashamirë. Kështu nga „forza maggiore“, u kthyem në murgj të shekullit XXI. Jo në qeli të veçanta, po brenda mureve të shtëpisë, bashkë me njerëzit tonë. Kjo ma na erdhi e papritun dhe tepër befasuese, si të ndodhte kjo punë mes lirisë e demokracisë që të kthehej në nje llojë sistemi diktature e tillë, që njerëzit të detyroheshin të rrinin të mbyllun në banesat e tyne? Për ne duket si qesharake, se s’kishte mjaftue izolimi ynë në qelitë e

burgjeve dhe në kampet e rrethuem me tela e pa tela te dikaturës komuniste, jo për një vit a dy, por për 46 vjet.

Mirë, të shkuara e të kaluara, po themi. Po tashti? E po ja që duhet t’i nënshtrohemi kësaj gjendje. Nuk e përmendëm kot historinë e murgjeve në qelitë e tyne, që e ndienin veten të lumtun në atë qetësi të manastireve, ne lutje fetare e me punë shkrimore, ku ndjenin kënaqësi të madhe për atë punë. Kështu edhe ne e kthyem veten në ato kushte. Vërtet, ne s’jemi në ndonjë qeli, por në partamente komode me gjithë të mirat: televizor, kompjuter, drita elektrike, libra e pako me letra shkrimi, si dhe pena e stilo të çdo lloji e ngjyre. Kështu edhe ne iu vumë punës së shkrimit jo me pupla pate, por me tastierë me shkonja dhe rreshtim shkrimi në ekranin e kompjuterit si s’ka ma mirë. Kështu u kthyem në murgj modernë, për ato që i quejnë edhe sot simbolikisht dorëshkrime, e që janë makina shkrimi.

Krijojmë libra e revista personale dhe merremi dhe me traskriptime nga libra të tjerë, për kënaqësinë tonë. Vërtet jemi të izoluem e s’dalim dot jashtë të ulemi në një kafe, sepse edhe ato tashmë janë mbyllë. Nga ana tjetër, as ma shokë e miq nuk takohesh dot. E po ç’të bajsh, kështu erdh puna. Sa do të vazhdojë kjo, e di veç një perëndi, dhe shpresojmë se perëndia do të na mëshiroje për të na kthye në jetën normale. Me thanë të drejën, në këtë vetmi të imponueme artificiale, nuk mund të themi se e ndiejmë lumturinë e murgut të qelisë së manastirit, por në njëfarë mënyre jemi të implikuem me jetën e mbyllun të tij, sepse të mbyllun gjendemi jashtë vullnetit tonë, e kjo nuk na e jep atë lumturi të vetmisë që murgu mesjetar e jetonte. Jo të gjithë të këqijat vijnë për keq, thoshnin grekët e vjetër. Dhe këtu jemi pak dakord, se për ne ashtu del në njëfarë mëyre, sepse i jemi kushtue disa shkrimeve vetjake, që s’do t’i kishim ba kurrë. Por me një ndryshim thelbësor nga izolimi nën diktaturë, ku nuk mund të guxonim të banim ndonjë gja të tillë. Prite jetën ashtu si të vjen, asht një përfundim i domosdoshëm, se jeta ecën përpara sipas zhvillimit të saj të natyrshëm, që asht i pamundshëm për t’u ndryshue. Edhe çka ne kujtojmë se mund të ndryshojmë, kjo asht pjesë e ecurisë së saj.

Revista Kuq e Zi falënderon z. Jozef Radi për urimin me rastin e 4 marsit, 92-vjetori i lindjes së drejtorit të revistës. Jozef Radi është i biri i prof. dr. Lazër Radit, bashkëvuejtës i pandarë i Lek Pervizit, me gjithë familjen e tij.

4 mars 1929-2021 Lek Pervizi (4 mars 1929) - piktor, poet, përkthyes, botues, analist... Si bir i gjeneral Prenk Pervizit, familja e tij pësoi një persekutim 46 vjeçar... Grafikat, skicat, poezitë dhe dëshmitë e tij mbi kampet e Tepelenës, të Kuçit të Kurveleshit, Myzeqesë mbeten ndër më të çmuarat e persekutimit komunist ndaj familjeve të pafajshme shqiptare... Prej 30 vitesh ai boton në Belgjikë Revistën "Kuq e Zi", ndërsa shkolla 9vjeçare e Plugut, ku ai vuajti për më shumë se 30 vjet, mban emrin e tij...

Më 2 mars 1444 në Katedrale të Shën Kollit u mbajt Besëlidhja e Lezhës Dërguar nga Saimir Lolja Ishte 2 marsi i vitit 1444, kur Gjergj Kastriot, pas kthimit nga Turqia, për herë të parë mblodhi në një kuvend të gjitha principatat shqiptare, me qëllim përballimin e sulmit otoman. Pikërisht, realizimi i bashkimit të të gjithë princave shqiptarë në një kuvend të përbashkët nga ana e Skënderbeut përbën edhe njërën ndër idetë më të mëdha e novatore të tij.

R.SH. – Vatikan Duke shfletuar kalendarin historik, sot më 2 mars, kujtojmë 575 vjetorin e Kuvendit të Lezhës, ku u hodhën themelet e bashkimit kombëtar, mbajtur më 2 mars 1444 në Kishës katedrale të Shën Kollit, në Lezhë, që njihet si Besëlidhja e Lezhës. Pra, pikërisht si sot, më 2 mars 1444 në Kishës katedrale të Shën Kollit në qytetin e Lezhës, ku sot gjendet edhe memoriali i Gjergj Kastriot Skënderbeut, u mbajt Besëlidhja e Lezhës, një nga ngjarjet më të rëndësishme të historisë së popullit shqiptar gjatë periudhës së mesjetës e të tërë historisë kombëtare.

Ishte 2 marsi i vitit 1444, kur Gjergj Kastriot Skënderbeu, menjëherë pas kthimit nga Turqia, për herë të parë në historinë e mesjetës shqiptare mblodhi në një kuvend të gjitha principatat shqiptare, me qëllim përballimin e sulmit otoman. Pikërisht, realizimi i bashkimit të të gjithë princave shqiptarë në një kuvend të përbashkët nga ana e Skënderbeut përbën edhe njërën ndër idetë më të mëdha e novatore të tij.

Në Kuvendin e Lezhës u mblodhën principata shqiptare nga veriu në jug, ku më të rëndësishmet ishin Arianitasit, Dukagjinasit, Balshajt dhe Topiat, ndërsa nga pikëpamja ballkanike në të mori pjesë dhe princi i Malit të Zi.

Kuvendi vendosi komandant të përgjithshëm të Lidhjes Gjergj Kastriotin Skënderbeun, duke njohur autoritetin e tij politik dhe ushtarak. Që prej këtij bashkimi udhëheqësi legjendar rriti rezistencën e ushtrisë së tij dhe drejtoi luftën për 25 vjet me radhë kundër pushtimit otoman. Kuvendi realizoi Besëlidhjen e madhe shqiptare, që i dha jetë shtetit më të fuqishëm mesjetar të Arbërit, ku u farkëtua shpirti i arbërve dhe identiteti ynë kombëtar.

Po t'i referohesh dokumentacionit historik kuvendi i Besëlidhjes nuk u mbajt rastësisht në qytetin e Lezhës, i cili në atë kohë ishte në zotërimin e Venedikut. Kjo ngjarje e rëndësishme u zhvillua në këtë qytet, pasi Lezha nuk përfaqësonte kryeqendrën e principatave dhe në këtë mënyrë shmangeshin grindjet e mundshme dhe krijohej ideja e barazisë.

Kjo është cilësuar nga shumë figura të asaj kohe edhe si një nga veprimet diplomatike të Gjergj Kastriotit Skënderbeut. Kuvendi u mbajt në Lezhë, duke ditur faktin se Lezha me anë të pushtetit venedikas do të shërbente edhe si faktor përkrahje në Evropë, pasi një nga idetë me të mëdha të Lidhjes ishte integrimi i Shqipërisë në Evropën perëndimore.

Besëlidhja e Lezhës përbën një prej ngjarjeve më të rëndësishme të historisë së mesjetës, prandaj 2 marsi i vitit 1444 nuk është thjeshtë një datë, është një mesazh, aq më tepër në një realitet që priret gjithnjë më shumë ta lexojë me indiferencë historinë, të harrojë mësimet që vijnë prej saj, të jetojë vetëm për të sotmen e të mohojë të djeshmen e largët e të afërme, e aq më keq, të nesërmen, duke harruar se nuk mund të ndërtohen njëra pa tjetrën.

2 marsi është mesazhi i bashkimit, në një, për Atdheun, që ka nevojë më shumë se kurrë t’i shikojë të gjithë bijtë e vet të ndershëm një mendjeje e një zemre, që jetojnë e punojnë për të mirën e përbashkët, për të mirën e të gjithëve. Të mbledhur rreth një elteri të vetëm, siç ishte ai i KatedralesKështjellë e simbol.

Katedralja e Shen Kollit brenda Memorialit kushtuar Besëlidhjes së Lezhës dhe varrit të Skënderbeut

Një Papë i Madh

KLEMENTI XI

Gjon Françesk Albani, papë shqiptar në 300-vjetorin e vdekjës 1721-2021

Papa Klementi XI Gjon Françeesk Albani 1649-1721 Për këtë Papë me originë shqiptare, në Shqipni, tue fillue nga Pavarësia deri në vitin 2000, s’dihej gja për të, as flitej as shkruhej. Përsonalisht, sa isha i ri e ndiqja shkollën në Itali, me kishte ra rasti që të njihësha me veprat e tij si një papë i madh italian. Kisha admirue në sheshin San Giovanni, obeliskun e madh të sjellë nga Egjipi prej tij. Dhe në pallate të mëdha të përiudhës së tij ishin shkrue me gërma të mëdha emnat e tij si papa Clemente XI, pa dëgjue e përmendë prej askujt se ishte me origjinë shqiptare. Sigurisht se unë isha i ri, deri në moshën 14 vjeç, që jetova e studiova në Romë, ku për këtë papë s’dija asgja ma tepër, veçse një papë i madh, që kishte qëndrue 21 vjet në fronin e Vatkanit. Profesori shoqnues i ynë na e paraqiste si një papë italian të madh. Kaq ishin njohunitë e mia fillestare për të. Gjatë kohes para komunizmit ne shkonim ne kishen e Laçit të dielave për meshë, ku takonim prifta, si Pater Klementin e te tjere. As qe

permendej emeni i papës Klementi XI, as dihej gja për të. « Ni puha ni Duha »( As era, as fryma), siç thoshte Pushkini, që i bie siç thotë toska, « as parë, as dëgjuar. Gjatë asaj kohë, si të mbretnisë, ashtu edhe të Italisë, as ndonje klerik katolik, as ndonjë i quejtun historian nuk ia permendi emnin.

E pastaj nën diktaturën komuniste, patjetër ishte heshtje e madhe. Kurse ne të tjerët të damkosun si „armiq“, vuenim të zezat e ullirit, siç tashma dihet, e s’po e zgjasim. Kur ndodhi ndryshimi i madh, përmbysja e komunizmit; u rikthye liria aq e dashur dhe e andrrueme. Nga kjo liri edhe ne përfituem dhe u gjetëm, pikërisht në botën e lirë, me kete rast, në Belgjikë. Ndër të tjera, se nuk po flasim se si na u hapen të gjitha dyert e dijeve. Për t‘iu afrue asaj bote nga e cila na kishin izolue hermetikisht. Ndër të tjera, puna e parë vendi ynë Shqipnia. Në këto rrethana, në encikopedinë e madhe italiane Trekani (Treccani), kërkova ç’shkruhej e thuhej për Shqipninë dhe ne faqet Albania, me del një hartë e vitit 1689; e kartografit të njohun italian, Giaccomo Cantelli, e punueme bukur e sakte për atë kohë, me emnat e vendeve të saktësuem. Sa mirë! Arrita me e fotokopjue harten me lejen e punonjësit aty në Biblioteken Mbretnore të Belgjikës. Mbasi e kopjova, në shtëpi e zmadhova atë tabele dhe për habi timën, harta i kushtohej Monsinjor Gjon Françesk Albanit, pasardhësit të Mikelit nga Laçi dhe e bijve të tij, j Karli e Filipi, siç lexuesi do të lëxoje vetë në atë tabelë të zmadhueme. Po kush na ishte ky Gjon Françesk Albani? Përsëri te Trekani, te emni Albani, Gjon Françesku na dilte së ishte ba papë me emnin Klementi XI. Po kjo?

Një shqiptar papë i Romës, dhe çfarë pape se ! ?

Klementi i Madh i XI. Në Enciklopedinë ku ai ishte paraqitë si papë italian i lindun në Urbino, ku emri Shqipni e shqiptar nuk përmendej asgjëkundi. As nuk tregohej se kush ishte Mikeli, as dy djemt e tij Karli e Filipi. Hulumtimet më çuen deri aty sa pranohej se Klemeni XI ishte me origjinë shqiptare nga Laçi. Sigurisht se mue me mjaftonte tabela e hartës, dokument ma se i saktë.

Ne vitn 2000 shkoj me gruen në Laç, por i pregatitun, si me shkrime, ashti edhe me fotografi të papës. Takohem me kryebashkiakun Bardhok Rica, i cili mbeti i befasuem, dhe me tha se do te interesohej për informacion te matejshem. E kështu u ndamë. Bardhoku pastaj e bani problem, sepse ajo punë doli sheshit, se nisi hulumtimi dhe ai organizoi një simpozium, ku Papa Klementi XI, u rehabilitue si me origjinë shqiptare nga Laçi.

Sigurisht, me nje të metë nga ana e tij, që nuk me njoftoi, se do të kisha shkue në atë simpozium, meqë nismetari kryesor isha pikërisht unë.

Kështu u arrit që rrugës që çon drejt kishes së Shna Ndout t’i vihej emni i tij.

Ai meritonte nderime ma të nalta. Duke e ditë shumë mirë, se ai ishte promotori i Kuvendit të Arbnit që u mbajt në Merçinë të Lezhës.

Kaq e kishim, se si papa Klementi XI, Gjon Françesk Albani, u ba i njohun në Shqipni. Po fatkeqësisht akoma nuk i asht dhane e shpallë me vepra arti ose emertim objektesh të randësishëm kulturore ne Tirane apo ne qytete te tjera.

Tashti në vijim japim se ç’ nisi të shkruhej për të, pasi u muer vesh se ai ishte me origjinë shqiptare. Kështu e nisim me këto shënime qe kemi nxjerrë nga shtypi francez. Nuk i specifikojme burimet, sepse kemi nderhyrjet tona, aty ku ato shkrimet çalojnë.

Një biografi e përafërt Gjon Françesk Albani, i lindur më 23 korrik 1649 në Urbino në Marsh (Itali) dhe vdiq më 19 Mars 1721 në Romë, ishte Papa i 243-të i Romës, dhe për këtë arsye Papa i Kishës Katolike, të cilin ai e drejtoi nga 1700 deri në vdekjen e tij në 1721, me emrin Klement XI (në latinisht Clemens XI, në italisht Clemente XI).

Origjina familjare Me origjinë shqiptare, nga Laçi i Kurbinit, paraardhësi i tij, Michel Laçi, u largua nga Shqipëria me dy djemtë e tij, Gjergjin dhe Filipin (luftëtarë me Skënderbeun) për shkak të turqve.

Ai u vendos në Urbino, Itali, ku mori emrin Albani. Gjergji kishte dy djem, Altobelli dhe Hanibal. Altobelli gjithashtu kishte dy djem, Horacin dhe Karlin. Horaci u zhvendos në Romë, ku u emërua senator nga Papa Urban. Karli ishte babai i Gjon Françeskut.

Një degë tjetër e familjes Albani u vendos në Bergamo, duke u dalluar me Gjon Girolamo Albani (1504-1591), autor i veprave të rëndësishme, i cili u bë kardinal në 1570.

Klementi XI e emnoi nipin e tij Hanibal (16821751) kardinal.

Stema e Papës Klementi XI ku simbolikisht ai vendosi tre malet, kushtue origjinës së tij shqiptare

Karriera kishtare Gjon Françesk Albani hyri në Kolegjin Romak në moshën 11 vjeçare të drejtuar nga Jezuitët. Me Atë Pierre Poussines si mësues privat, ai studioi shkëlqyeshëm atje dhe u vu re nga Mbretëresha Christine I e Suedisë, atëherë në internim në Romë. Në moshën 28 vjeç ai u emërua guvernator i Rieti. Ai pastaj ka përgjegjësi për dioqezat e Sabinës dhe Orvietos. I thirrur përsëri në Romë, ai u emërua Vikar i Shën Pjetrit në Romë, atëherë Sekretar i Shkresave Papale. Në 1690, ai mori kapelën e kardinalit me titullin kardinal i Santa Maria në Akuiro, megjithëse ende nuk ishte prift.

Pontifikati Në vitin 1700, me vdekjen e papës Innocent XII, konklava po përgatitej të zgjidhte Kardinalin Mariscotti, por Franca vuri veton. Kardinalët më pas iu drejtuan Kardinalit Albani, që ishte vetëm 51 vjeç. U shugurua prift njëzet e katër orë para zgjedhjes së tij, pastaj menjëherë edhe peshkop.

Origjina shqiptare e Papa Klementit XI luajti një rol në armiqësitë kundër turqve. Ai u bë promovuesi i Lidhjes Evropiane që çoi në dy humbje të përgjakshme të turqve, në Petrovaradin dhe në Beograd, nga Princi Eugjen i Savojës.

Ai vdiq më 19 mars 1721.

Dy beteja vendimtare të teposhtës së Pernadorisë Osmane pas disfatës së Vjenës.

Pasardhësi i tij ishte i Inoçenti XIII. Familja Albani u shua në 1852, me princin Don Filipi , djali i fundit i Horacit III.

Medalje ose monedhë e Klementit XI Sapo u zgjodh, Klement XI i ri duhej të përballej me Luftën e Pasardhjes Spanjolle : Karli II me të vërtetë vdiq gjatë konklavës. Ai së pari mori anët, në 1701, për Filipin V dhe Francën. Sidoqoftë, kjo i dha atij armiqësi austriake dhe problemi i investimit të mbretërisë së Napolit dhe Siçilisë gjithashtu i dha atij pakënaqësinë e Filipit V. Ngecjet e trupave frankospanjolle kundër Perandorisë lanë të pazbuluara Shtetet Papale. Eugjeni i Savoie-Carignan solli trupat e tij atje. Clement XI duhej të jepte dorëheqjen për të njohur Karlin III në 1709. Më në fund, ndodhën ngjarje të reja dramatike : francezët morën pushtetin, Jozefi I vdiq dhe Karli u largua nga Spanja pas zgjedhjes së tij në fronin perandorak. Louis XIV, i tërbuar, refuzon ndërmjetësimin e Klementit XI dhe papati përfaqësohet vetëm nga një vëzhgues me traktatin e Rastatt. Papatit iu desh pak kohë për t'u rikuperuar nga Pasardhja Spanjolle.

Në fushën e doktrinës së krishterë, ai lëshoi demën Vineam Domini (1705) dhe Unigenitus (1713) kundër Jansenism. Ai e bëri festën e konceptimit të Virgjëreshës Mari një festë detyrimi dhe e shenjtëroi, ndër të tjera, Piusin V. Një frazë e shkurtër shënon një kthesë të madhe në jetën fetare të grave : "Lërini gratë të sundojnë mbi gratë".

Në një letër të 23 Prillit 1718, Papa Klementi XI themeloi kanonikisht në Romë Akademinë Papnore të Teologjisë (atë), të cilën e plotësoi me privilegje, në mënyrë që ky vend studimi të ishte, me fjalët e Gjon Palit II, " selia e disiplinave të shenjta dhe ushqen shpirtrat fisnikë dhe se, si një burim, prodhon fruta të bollshme për kauzën katolike ".

Lidhur me origjinën e tij, ai e konsideronte Shqipërinë si atdheun e tij. Ai shprehu interes për bashkatdhetarët e tij, duke dhënë dy bursa për shqiptarët për kolegjin e 'Propaganda Fide' në 1708, dhe një të tretën me një shumë prej 4,000 ECU. Ai dërgoi françeskanët në Shqipëri të cilët hapën shkolla nga viti 1711, ku mësohej gjuha shqipe. Ai organizoi një sinod në Merqine te Lezhës, për t'iu kundervenë islamizimint të vendit. Ky u quejt Kuvendi i Arbnit.

Kjo ishte pak a shumë një përmbledhje e shkurtë e jetës dhe vepritarisë së Papa Klementit XI, te këti pape të madh me origjinë shqiptare, që sundoi mbi fronin e kishes katolike 21 vjet dhe u rreshtua ndër 20 papët me sundim më të gjatë të 266 papëve të historisë së kishës katolike.

E dhamë këtë përmbledhje, që lexuesit të jenë të qartë për përkatësine shqiptare të Papës Klementit XI, trashëgimtar i familjes së Mikelit nga Laçi me djemt e tij. Ndërkohë që ai hyn në radhën e figurave me të mëdha e të ndritura të historisë sonë kombëtare. Ishte pikërisht pas ndërhyrjës së Klementit XI në Kuvendin e Arbrit në Merçinë, që benë të mundur afirmimin e tre shqiptarve të tjerë të përmendur: Gjon Buzuku, Pjetër Budi e Pjetër Bogdani, shkrimtarët themelues të letërsisë shqiptare e të lëvrimit të gjuhës shqipe nën sundimin osman.

Mjerisht, ne shqiptarët karakterizohemi nga mospërfillja e vetvetës, duke mospërfillur dhe bile mohuar e denigruar vlerat e mëdha kombëtare, të cilave u përkasin këto figura, ne rastin tone një papë i shquar, për të cilin mburret kisha katolike dhe Italia.

Roma është e mbushur me monumente të tij, ndërsa në Shqipëri as që e di kush se cili është; përveç ato pak laçianë që i kanë venë emnin një rruge aty. Punë e madhe fort se na paska qenë një papë me stërgjysh nga Laçi!

Giacomo Cantelli, hartografi i shquar italian që hartoi hartën e Shqipërisë, botue më 1689, kushtuar Gjon Françesk Albanit aë u bë Papë Klementi XI.

Shkrimi në tabelën sipër: Shërbëtori i juaj shumë i devotshëm dhe i përkushtuem, Gian Giacomo Rossi, 1689

Harta e hartografit të njour italian Giacomo Cantelli, botuar nga Gian Giacomo Rossi në Romë më 1689, ku në tabelën në cepin sipër është kushtimi që i bahet Imzot Gjon Françesk Albani, Papa i ardhshëm Klementi XI, një vit para që ai të bahej papë, ku tregohet origjina e tij nga Laçi, sipa shkrimit bashkangjitur

Këtu siç shihet, përveç origjinës së tij shqiptare, tregohet se si ky Papë shqiptar ka ndikuar në vazhdimin e luftës kundër turqve, që siç tregohet u mundën në Zenta në dy beteja vendimtare nën udhëheqjën e Princit piemontez Eugjen i Savojës, që shënuen teposhtën e pandalshmet të Turqisë pas shpartallimit në Vjenë.

Ky asht dokumenti i saktësimit të origjinës së papa Klementit XI nga Laçi i Kurbinit.

Kështu e plotësuem këtë shkrim në kujtim të 300-vjetorit të vdekjes së papë Klementit XI, një ndër figurat madhore të historisë shqiptare e meritueshme që të përmendet e të vleresohet në përmasat që i takojnë. Aq ma tepër se ai vazhdimisht e në çdo rast e tregonte veten si shqiptar.

Vetëm italianët deri vonë e mbajtën të brendashkruem në enciklopeditë e tyne, si papë italian nga qyteti i Urbinos. Po kjo nuk u eci, sepse dolën prova e dokumente, ku kryesori asht ky që i hartës, që e zyrtarizoi origjinën e tij shqiptare.

Dhe përsa i përket anës personale tonen, ne u bamë shkak që ai të njihej në Shqipni, ku s’dihej asgja për të, edhe nga vete kisha shqiptare që s’e kishte zbulue atë punë. Por siç thuhet: e vërteta vonon, por nuk harron dhe imponohet.

LAMTUMIRË “ORIENTIMIT PERËNDIMOR” TË SHQIPTARËVE Nga Frank Shkreli Jo se shqiptarët janë anti-perëndimorë, jo, jo. Janë udhëheqsit e tyre. Ndërsa, shqiptarët po boshatisin trojet drejtë perëndimit për një jetë më të mirë, udhëheqsit e tyre politikë shprehen mbështetës të vlerave të lindjes.

Këtë e vërtetoi, ditët e fundit, për të disatënherë gjatë këtyre viteve edhe Kryeministri aktual i Shqipërisë, Zoti Edi Rama i cili me sfida dhe me kërcënime të drejt për drejta ndaj Bashkimit Evropian, vazhdon -- me hapa të vegjël por të sigurt -- ta largojë Shqipërinë dhe shqiptarët, në përgjithësi, nga orientimi perëndimor i tyre, një angazhim ky i shpallur nga rinia shqiptare pas shembjes së komunizmit, me parullën, “E duam Shqipërinë si e gjithë Evropa”. Ditët e fundit, Kryeministri i Shqipërisë, Zoti Rama tha se ai vazhdon t’i ketë sytë nga lindja, drejt Turqisë dhe Lindjes së Mesme, duke shtuar se “Por ne nuk jemi të detyruar të presim tregun e BE domosdoshmërisht, sepse ka tregje të tjera. Është e mundur që produktet tona të mishit të dalin në tregje të mëdha në Lindje, që nga Turqia në Lindjen e Mesme”, një kërcënim ky që ai e ka bërë edhe herë të tjera, në kontekste të tjera, qoftë ai, qoftë zëdhënsit e tij, gjatë viteve.

Ndërkohë që thirrjes së Ambasadores Amerikane, Zonjës, Yuri Kim drejtuar udhëheqësve të partive shqiptare që të mos vënë kriminelë në listat zgjedhore për parliament, Zoti Rama iu përgjigj ambasadës amerikane se partitë nuk janë përgjegjëse për pastërtinë e kandidatëve për në Kuvend.

E çuditëshme ishte përgjigja e tij ndaj thirrjes së ambasadores amerikane:“Ne kemi ligjin, zbatojmë ligjin.

Përgjegjësia e kujtdo që gënjen në vetëdeklarim është përgjegjësi individuale jo partie. Partitë nuk janë drejtori policie, verifikojnë në bazë të ligjit dhe sipas ligjit i kemi bërë verifikimet gjithmonë. S’kemi ndërmend të ngremë salla torturash në selitë e partive…”, u shpreh Z. Rama.

Siç duket, nga toni i përgjigjes -- me zemërim dhe inat ndaj diplomates amerikane -- sikur përfaqsuesja e Washingtonit, vërtetë, bëri thirrje për “salla torturash”, për të siguruar pastërtinë e kandidatëve. Thjeshtë, Ambasadorja amerikane, bëri thirrje që partitë të mos përfshijnë individë të koruptuar në listat e kandidatëve për zgjedhjet e ardhëshme parlamentare në Shqipëri, duke i përcjellur klasës politike shqiptare mesazhin e administratës së re të Presidentit amerikan, Zotit Joe Biden se ajo është e vendosur t’i vejë një theks të ri luftës kundër korrupisonit. Sipas një kronike të Zërit të Amerikës nga Tirana, Ambasadorja e Shteteve të Bashkuara në Shqipëri, kërkoi “Të kontrollohen mirë kandidatët, që të mos promovohet korrupsioni, të mos

fyhen votuesit dhe të mos minohet demokracia shqiptare”, ndërkohë që disa ditë më parë ambasadorja, Kim, kur u takua me drejtuesit e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, ka thekësuar “Mbështetjen e SHBA për t’ju përgjigjur kërkesave të popullit shqiptar për politikë më të pastër, duke filluar me politikanë më të pastër”. Një deklaratë kjo që siç duket zemëroi Kryeministrin eShqipërisë. .Dekriminalzimi i politikës shqiptare ka qenë dhe është një vlerë amerikane, por edhe perëndimore, në përgjithësi. Asnjë vend nuk është i pastër nga korrupsioni. As Amerika dhe as vendet e Evropës Perëndimore nuk kanë një politikë të përsosur dhe të pastër nga korrupsioni, por ama përpiqen, me aq sa është e mundur, me anë të ligjit dhe të normave të tjera të vlerave të shoqërisë, që të sigurohet një integritet politik nga partitë dhe nga individët e aprovuar prej tyre, që të kandidojnë si përfaqsues të denjë dhe të pa korruptuar të popullit. Me doemos, përzgjedhja e kandidatëve të pa korruptuar është një përgjegjësi e udhëheqësve dhe e strukturave të tjera të partive politike, si edhe e enteve ligjore, por edhe e vet individëve. Por, përzgjedhja e kandidatëve të pa korruptuar është edhe përgjegjësi ligjore, politike dhe morale e një shteti dhe përfaqsuesve të tij. Sidomos, kur këta politikanë të përjetëshëm që pretendojnë për 30-vjet tani, të pakën me fjalë, se aspirojnë vlerat dhe orientimin perëndimor të Shqipërisë. Ndërsa me vepra, por shpesh edhe me fjalë kërcënuese ndaj perëndimit -- siç është rasti i deklaratave të fundit të Kryeministrit Rama – se Shqipëria nuk ka pse të presë për Evropën, ka alternativa tjera dhe jo vetëm për tregje, si Turqia dhe Lindja e Mesme.

E kam thenë edhe herë të tjera se deklaratat kërcnuese nga udhëheqsit më të lartë të Tiranës zyrtare, në mbështetje të idesë se Shqipëria mund të këthejë sytë drejt alternativave të tjera aleancash jashtë BE-së, janë të pa përgjegjshme dhe të dëmshme për procesin e integrimit të shqiptarëve në Evropë, si dhe kundër interesave afatgjata kombëtare të shqiptarëve, në përgjithësi. Deklarata të tilla kërcënuese duket se bëhen me qëllim për të dëmtuar ose për të neutralizuar përball interesave të tjera të huaja, jo vetëm atmosferën e bisedimeve me përfaqsues të BE-së, por dashtë e pa dashtë, mund të influencojnë negativisht edhe marrëdhënjet e kombit shqiptar me aleatët historikë të tij, siç janë është kryesisht Shtetët e Bashkuara të Amerikës.

E falenderojmë zotin Frank Shkreli, mikun tone per këtë shkrim kritik. Që ne e aprovojmë, por duke shtue se dita e mirë ose“ e keqe shifet që në mengjes. Pas errësirës e natës së gjatë të diktaturës komuniste, mengjesi në demokraci isht’e i mbuluar me re te zeza, që s’premtonin për një ditë demokracie të bukur. Dhe vërtet, se demokracia shqiptare mbeti e mbuluar me re te zeza për shpërthime stuhish. Që në fillim, kthesa e timonit të anijës shqipare iu dha nga lindja, nga trashëgimtarët e komunizmit, hipokritë ndaj Europës, me fjalë e lajka, dhe të përkushtuar të kalonin ne gjirin e vendeve të erresirës lindore. Sigurisht, kjo zgjedhje vazhdon të kultivohet, sepse ashtu u nis.

Miku i ynë Frank Shkreli është një idealist i vërtetë, që i shikon çeshtjet sjqiptare me atë vështrim idealist, por ç’ndodh, bie në kundërshtim me ata që idealizmin nuk e njohin dhe e përçmojnë. Kjo është e gjitha, i dashur Frank.

Statuja e Skënderbeut në Prizren që hapi debat të madh nëse i përshtatej figurës së tij si luftëtar i njohun botnisht dhe si mbret i Shqipnisë

Një qendrim statik, thue një shtyllë, që nuk i shkon një figure si princ e mbret, dhe luftëtar trim dhe i papërmajtur

fëminore. Megjithatë veshja justifikohet se ashtu rrinin luftëtarët e asaj kohe. Argumentët që janë paraqitë për gjoja katër kritere që duhen ndjekë në një vepër skulpturale, si statuja e Skënderbeut, ato nuk ekzistojnë asgjëkundi. Nuk ka dyshim se vepra tjetër e ngritun në Prishtinë, asht një vepër e plotë arti në gjithë aspektet e kriteret e artit monumental. Ne këtë çeshtje asht mirë që fjala t’i jepet atyne qe e njohin artin mirë dhe janë dhe vetë artistë. Meqë bie fjala, për monumentin e Prishtinës, skulptori i njohun Janaq Paço dhe profesor në shkollat e nalta artistike, së pari nuk ishte komunist. pastaj ai kishte dale nga Akademia e Artit të Athinës, para diktaturës komuniste dhe kishte studiuar dhe në Itali. Mandej ra në kontraditë me vetë sistemin dhe u luftue, se kishte mendime të lira, që kërkonte të zbatonte në art. Dhe monumenti i Skënderbeut në Krujë s’ka asnjë lidhje me realizmin socialist. Në studion e Janaq Paços, krijohëshin vepra me subjekte të lira, për të cilat u kritikue dhe u anashkalue. Unë e kam pasë profesor dhe kam marrë pjesë në punën e modelimit të monumentit, se nuk priste koha, që duhej inauguruue me 28 Nëntor 1949 në Krujë, dhe ai kishte marrë disa nxanës për ta përfundue modelimin në argjil. Prandaj ndryshimi midis dy veprave asht shumë i madh. Nga një anë një vepër skulpturore e shkallës së naltë, me një Skënderbeg aktiv, të guximshëm e luftëtar, dhe ana tjetër një Skënderbeg të paralizuem, i ngrimë, pa asnjë shenjë force e karakteri luftarak. Siç ishte ai vetë në gjithë veprimet e tij, si ato luftarake po ashtu të drejtimit të shtetit. Ne shfaqem mendimin tone dhe e kemi nje lloj kompetence në atë çeshtje. Lexuesi le të gjykoje sipas veshtrimit të tij, qoftë subjektiv ose objektiv.

De gustibus non discutandum est !

(Rex Albaniae, Roi d’Albanie, King of Albania) Për ne që jemi marrë me art, me studime dhe njohje të artit boteror, dhe në veçanti të monumentëve që u kushtohen prijësve të mëdhej: perandorë, mbretër, princa e figura të shqueme luftëtarësh, ky problem i ngritur për statujën e Skënderbeut në Prizren, na ka tërheqë, dhe e kemi marrë në studim nëse i përgjigjej përmasave historike të Heroit Kombëtar. Për ne, figura asht tepër statike, me një qendrim të zakonshëm të një ushtari e jo të një udhëheqesi te ushtrishë, e luftetar i paepur, siç e tregon biografia e tij. Pra, një udhëheqes luftarak i fortë dhe i vendosun. Në radhë të parë të çdo beteje, pra nje njeri veprues dhe jo mbikçyrës. Ky monument merr vetem vlere simbolike se i përshtatet figurës së tij si formë, dhe vlen si një kujtim të tij e nderim formal për qytetin e Prizrenit, por që nuk mund të radhitet në një vepër arti të arritur, përveç se si formë përgjasimi me të. Edhe ne Bruksel asht nje statujë e tij e keqtrajtuemme, pa art, por për çudi e ka shprehjen e forcës së tij si princ e luftëtar. Ai kritikohet për permasën tepër të vogël, dhe keqpunimin e skulptorit.

Sigurisht se shqiptarët e Belgjikës kanë kërkue e kërkojnë që ai të zëvendësohet me një statujë ma të përshtatshme.

Përfundimi ynë asht se nje figurë aq dinamike dhe e papërmbajtun e Skënderbeut nuk e sheh veten në atë qendrim fare pasiv dhe statik, që nuk i përshtaten në asnjë mënyrë. Edhe për sa i përket veshjës, që gjoja duhej t’i pershtatej asaj të kalorësve europianë, bie poshtë, sepse në rastin konkret duhet të evidencohet edhe nga rrobat se ai asht një udhëheqës e luftëtar shqiptar. Nuk mjafton vendosja e shqipës në gjoks, që bie dhe qesharake e

Vizatim nga piktori Ibrahim Kodra, projekt për monumentin që u realizue në Bruksel në bronz, por jo mirë dhe me dimension tepër të vogël, për një ambient të hapur siç ishte parku Jozafat

Në këtë çeshtje të artit monumental asht mirë të mos perzihen ata që as janë artistë, as kanë studiuar mbi artin e s’kanë njohuri lidhur me konceptin e artit figurativ monumental

Familja e Gjergj K astriotit Skënderbeut dhe luftëtarë të tij.

Meqë viti i ri nis me përvjetorin e vdekjës së Gjergj Kastriotit Skënderbeut, do të vazhdojmë të japim disa të dhena rreth familjës së tij, që ndoshta alexuesit nuk i kanë me imtësina historike, siç i japin të huejt, në vrepra e me programet e tyne të ndryshme edhe me anë të internetit. Kështu në menduem të paraqesim disa figura kryesore të familjës dhe të rrethit të tij, princa, e luftëtarë të përmendun. E nisim nga rrethi familjar.

DONIKA KASTRIOTI Një vepër monumentale e përkryer e njohur botërisht asht monumenti i Skënderbeut në Krujë, vepër e skulptorit Janaq Paço

Donika Kastrioti (e lindur Andronika Arianit i-Muzaka) [a] (lindur 1428 - vdiq 1506) ishte një fisnike shqiptare dhe bashkëshortja e Gjergj Kastrioti Skanderbeg. Ajo ishte vajza e Gjergj Arianitit, një prej udhëheqësve më të mëdhenj në luftën shqiptare kundër Perandorisë Osmane për më shumë se dy dekada.

Donika lindi në Kaninë, në vitin 1428. Babai i saj, Gjergj Arianiti ishte një anëtar i familjes Arianiti, fusha e së cilës shtrihej përtej luginës së Shkumbinit dhe rrugës së vjetër Via Egnatia dhe arrinte në lindje Manastirin e sotëm. Nëna e saj, Maria Muzaka ishte anëtare e familjes Muzaka, domeni i së cilës ishte rajoni Myzeqe.

Dhe nje vepër tjetër e Paços, Skënderbeu me popullin, paraqitja e tij asht dinjitoze dhe imponuese, dhe veshja i përshtatet tabanit shqiptar. Në këto vepra s’ka realizëm socialist, por art të mirëfilltë të kulluar.

Kështu që për statujën e ngrime të Prizrenit ka pasë shembuj konkretë nga vate artsitë shqiptarë për trajtimin e figurës së Skënderbeut, dhe s’asht aspak justifikuese se ai mbante veshje luftarake evropiane. Kjo mund të përshtatej një artisti të huej, dhe jo një shqiptari.

Këto ishin disa mendime që na ngjalli statuja e Prizrenit.

Donika, grueja e Skanderbeut Stampë e vjetër, sh. XVI. Shënimet latinisht kanë këtë kuptim: Zgjuarsia të bani mbretneshë të Epirit, ku ndikoi edhe paraqitja jote e fama e burrit, si dhe mertitat e tua dhe veprat e tij.

Një muaj pas Traktatit të Gaetës, më 21 Prill 1451, Skënderbeu u martua me Donikën dhe kështu forcoi lidhjet me familjen Arianiti, [2] në Manastirin Ortodoks Lindor Ardenica, [3] [4] në Lushnje, sot në jugperëndim Shqiperia. Më vonë motra e saj Angelina u martua me sundimtarin serb Stefan Brankovi. Ajo nderohet si një shenjtore në Kishën Ortodokse Serbe. [5] Pas pushtimit osman të Shqipërisë, Kastriotëve iu dha moshë për moshë në Mbretërinë e Napolit.

[6] Ata morën një fushë feudale, Dukatin e San Pietro në Galatina dhe Qarkun e Soleto (Provinca e Leçes, Itali). [7] Gjon Kastrioti II, fëmija i vetëm i Donikës dhe Skënderbeut, u martua me Irene Branković Palaiologina, vajza e Lazar Branković, Despot i Serbisë. [7] Donika kishte një miqësi të ngushtë me gruan e dytë të mbretit Ferdinand I të Napolit, Joanna e Aragonit e cila është gjithashtu motra e Ferdinand i Aragonit. Pas fillimit të Luftës Italiane të vitit 1494–1498, Donika u detyrua të linte Napolin dhe mbërriti në Valencia rreth vitit 1501 së bashku me nipin e saj, Alonso Kastrioti.

[8] Ata gjetën strehë në pallatin mbretëror

.

GJON KASTRIOTI II Bir i Skënderbeut Gjon Kastrioti II ose John Castriot II (italisht: Ioanne Castrioto, [1] Giovanni Castrioto; [2] 1456–1502), ishte djali i Gjergj Kastrioti Skënderbeut, heroit kombëtar shqiptar dhe i Donika Kastrioti, vajza e Gjergj Arianitit. Ai ishte për një kohë të shkurtër Lord i Krujës pas vdekjes së babait të tij, Duka i San Pietro në Galatina (1485), Kont i Soleto, Signore i Monte Sant'Angelo dhe San Giovanni Rotondo. Në 1495 Ferdinand I i Napolit i dha atij titullin e Nënshkruesit të Gagliano del Capo dhe Oria.

Ndërsa ishte në adoleshencë, ai u detyrua të linte vendin pas vdekjes së babait të tij në 1468. Ai është i njohur gjithashtu për rolin e tij në kryengritjen shqiptare të vitit 1481, kur, pasi arriti në bregdetin shqiptar nga Italia duke u vendosur në Himarë, ai u përpoq të luftë kundër osmanëve. [3] Në qershor të vitit 1481 ai mbështeti forcat e Ivan Crnojeviq për të rimarrë me sukses Zetën nga osmanët. [4] Ai nuk ishte në gjendje të rivendoste Principatën e Kastrioti dhe të çlironte Shqipërinë nga Osmanët dhe ai doli në pension në Itali pas tre viteve të luftës në 1484.

Gjon Kastrioti II, djali i Skënderbeut Stampë e vjetër, sh. XVI.

Ai u martua me Jerina Branković, [1] [2] bijë e Despotit Serb Lazar Brankoviç. [5] Ata kishin çështjen vijuese: • Giorgio (vdiq më 1540), • Costantino Castriota (1477–1500), Peshkopi i Isernia • Ferrante [2] (vd. 1561), duka i San Pietro në Galatina • Maria [2] (vd. 1569) Pasardhësit e Castriota që jetojnë në Itali sot përfaqësojnë pasardhësit e vetëm të Manuel II Palaiologos, stërgjyshi i Jerinës. [6]

GJERGJ ARIANITI Vjehrri i Skënderbeut

Bust i Gjergj Arianitit në Librazhd

Gjergj Arianiti (1383 - Durrës ose Shkodër, 1461[1]-63[2]) ka qenë një fisnik arbër që drejtoi beteja të shumta kundër Perandorisë Osmane.

Ishte i ati i Donikës, aleat[3] dhe rival[4] i Skënderbeut si dhe xhaxhai nga i Moisi Golemit. Ishte ndër fisnikët e Besëlidhjes së

Lezhës, por e la aleancën pas humbjes në Berat.[3] Sipas Nolit, Arianiti gëzonte famë ndërkombëtare si mbrojtës i Krishtërimit, edhe pse nuk u konvertua nga ortodoks në katolik.[5]

nga Sulltan Muradi II sundimi i tokave nga Shkumbini në Vjosë[2] dhe nga Adriatiku në liqenin e Ohrit, si dhe shumë njerëz të shpurës së tij u detyrua të jepte të birin peng razie.[18]

Emri i tij është më shumë i njohur përmes formës shqiptare Gjergj Arianiti, dhe Aryaniti në anglisht,[6][7] por Pipa i referohet edhe Arianit Komneni,[3] ndërsa studjues të tjerë e [8] referojnë Topia Golemi. Emri i tij i plotë në veprën e Nolit është Gjergj Arianiti Topia [7] Komneni. Ai e thërriste veten Komninoviç në një letër dërguar mbretit të Napolit.[9] Emri i tij në formën sllavike shfaqet si Golem Arianit Komnenoviç (Golemi Arenit Cominovich),[10] dhe në një dokument të 1452 i drejtohet vetes "Golem Arianit Komnenoviç i Arbërisë".[11] Fjala golem në gjuhën sllave domethënë "i madh",[12] sipas Vlorës është në kuptimin "më të vjetrit" si dega kryesore e derës fisnike ArianitiTopia.[13] Forma Haryanites për mbiemrin e tij është përdorur ndër dokumente të periudhës së Karlit VII.[10] Ndërsa nga këngët e folklorit, emri i tij përcillet Gjorq Golemi,[14] identifikuar nga Dhimitër Shuteriqi me Gjergj Arianitin.[15]

Gushtin e 1443 Arianiti ngriti sërish krye kundër osmanëve, pas gjasash i nxitur prej Papa Eugjenit IV ose i ngacmuar pas disfatës të Shehabedin Pashës,[19] në viset e Elbasanit, Vokopolës dhe Tepelenës.[2] Pas fitoreve që korri iu përtëri fama në vendet e krishtera dhe gëzoi lidhje të mira me Alfonsin, Raguzën dhe Papën.[18] Më 1444, kur predikonte kryqëzatën e princërve të krishterë kundër osmanëve, Papa Eugjeni IV e quante sundimtarin arbër më të rëndësishëm dhe më të besueshëm - ndonëse ishte ortodoks.[18]

Biografia[ I ati i tij ishte Komnen Arianiti, zotërimet e të cilit ishin në afërsi të Durrësit (in partibus Durrachii).

Gjergji ishte më i madhi ndër tre vëllezërit, dy vëllezërit e tjerë tij ishin Muzaka dhe Vladani.[16] I ati i tre vëllezërve u detyrua të bjerë në ujdi me osmanët dhe dërgoi peng razie Gjergjin në Edrene, ku jetoi dhe u shkollua me kujdes. Më 1427 u kthye në vendlindje dhe më 1432 përkrah Andre Topisë, ngadhënjeu në betejë me sukses osmanët.[17] Më 1433 theu ushtrinë osmane në Kurvelesh[2] ose afërsi të Tepelenës duke i shpartalluar me fiset malore të Kurveleshit, Lunxhërisë dhe Skraparit. Fitore pas së cilës Papa Eugjen IV, Alfonsi V i Aragonës dhe Perandori Sigizmund i dërguan urime dhe premtuan nën mbrojtjen e tyre.[2][18] Vitin që pasoi, një tjetër ushtri osmane e drejtuar nga Isak beu, vali i Shkupit, u fut në luginën e Shkumbinit ku u dërrmua nga Arianiti dhe aleatët e tij. Në një tjetër rrethanë, gjithnjë në luginën e Shkumbinit, trupat e Arianitit të rrethuar nga osmanët, u mundën. Më 1438 ngriti sërish krye, Turhan beu fillimisht e shoi kryengritjen dhe rrethoi Beratin, por më pas u shpartallua nga Arianiti dhe humbi gjithë ushtrinë.[18] Pas kryengritjeve në një periudhë gjashtëvjeçare, Arianitit iu njoh

Më 1451 u shtrëngua të lidhte aleancë me Alfonsin V të Aragonës, pasi nuk mori asnjë ndihmë u kthye kapiten venedikas[2] më 1456.[4] Sipas Bartlit ndërroi jetë në territor venedikas, Durrës ose në Shkodër,[2] dhe pas vdekjes së tij më 1461, sipas Nolit, Skënderbeu ia aneksoi zotërimet - por pa cituar ndonjë dokument sipas Sirdanit.[1] Familja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit] Arianiti u martua të parën herë me Marie Muzakën, me të cilën u trashëgua me tetë vajza:[20]

       

Andronika ose Donika, u martua me Skënderbeun.

Vojsava u martua me Gjon Cërnojeviçin.

Hirana u martua me Nikollë Dukagjinin.

Helena u martua me Gjergj Dukagjinin.

Despina u martua me Tanush Dukagjinin.

Angjelina u martua me Stefan Brankoviçin.

Komina ose Komnena, u martua me Gojko Balshën.

Katerina u martua me Nichola Boccali.

Më pas u martua për së dyti me Pietrinen, të bijën e Oliviero Frankones, baronit të [2] Taurizanos. Sipas Muzakës nga të dyja martesat pati dhjetë fëmijë, prej të cilëve tre djem.[21] Burime tjera e nxjerrin sikur kishte tre bija dhe së paku një djalë.[8] 

Kostandin Arianiti, kapiten arbëror,[8] varrosur në Kishën e 12 apostujve në Romë.[22]

Zotërimet Arianiti kishte nën zotërim Kaninën, të cilën pasi martoi të bijën me Skënderbeun më 1451, e dha për pajë.[1] që do ta quajmë Gjergj Araniti, ishte vëllai më i

madh mes tre vëllezërve. Ai u martua me Maria Muzakën, nga e cila mori në pajë një territor të gjerë që shkonte nga Mallakastra - edhe sot një fshat i madh atje quhet Aranitas - deri në det në afërsi të Vlorës e Kaninës.

Kështu zotërimet u shtrinë që nga Adriatiku e deri në afërsi të Dibrës së sotme. Qendra e zotërimeve duket se ka qenë malësia mes Librazhdit dhe Elbasanit, Shpati, Çermenika, Sopoti dhe një pjesë e Mokrës.

MOISI GOLEMI Princ i Dibrës Moisi Golemi, i njohur ndryshe si Moisi i Dibrës (shqip: Moisiu i Dibrës), ishte një fisnik shqiptar dhe komandant i Lidhjes së Lezhës. Në vitet 1443–44 ai kapi të gjitha pronat osmane në zonën e rajonit të Dibrës. Për një periudhë të shkurtër në vitet 1450 ai u bashkua me Osmanët, por shumë shpejt i braktisi ata dhe u kthye në Lidhje. Ai vdiq në 1464, kur u ekzekutua publikisht në Konstandinopojë, pasi u kap nga ushtria Osmane. Në traditën popullore shqiptare, Golemi u bë një hero popullor kryesisht përmes Këngës së Moisi Golemit (Kënga e Moisi Golemit).

Muzaka Golemi nga Dibra Stampë vjetër, sh. XVI

Në shkrimet latinisht tregohet se me qellim që t’i zejë vendin Skënderbeut, e tradhetoi atë me turqit, i penduar perfundoi i repur për së gjalli prej tyre

I lindur në afërsi të Dibrës moderne ai ishte djali i vetëm i Muzakë Arianiti, bir i Komnen Arianiti dhe vëllai i Gjergj Arianiti. Në 1445 ai ishte martuar me Zanfina Muzaka pas divorcit me

Muzakë Thopia, e cila ishte martuar me motrën e Skënderbeut Maria. Ata kishin dy djem dhe katër vajza, dy prej të cilave vdiqën në moshë të hershme. [2] Djali i tij i parëlindur Çezar Arianiti (Cesare Comnino Arianiti) kishte një vajzë me emrin Giovanna Comminata, e cila jetonte në Napoli dhe ishte e martuar me patricin Paulo Brancaccio. Djali i tij i dytë Aranit Arianiti ishte i martuar me motrën e Gjon Muzakës dhe kishte vetëm një vajzë Helena e cila ishte martuar me një komandant venecian. Njëra nga këto vajza, Despina ishte martuar me Stanisha II Kastrioti, djali i Stanisha I Kastrioti dhe nipi i Skënderbeut, ndërsa vajza tjetër Helena u martua së pari me Nikollë IV Dukagjini, djali i Lekë Dukagjini. Pas vdekjes së tij ajo ishte martuar me Sinan bej Muzaka. [2] Kur Skënderbeu erdhi në Shqipëri, Moisi shpejt u aleat me të dhe u bë komandant i rojes kufitare.

Golemi u dallua për herë të parë në betejën e Torvioll në 1444. [3] Më vonë ai mbikëqyri kapjen e kalasë thelbësore të Svetigradit në Maqedoninë e Veriut të sotme.

Pas rrëmujës së Rrethimit të Beratit, dhe duke u bërë ziliqar për famën që Skënderbeu ishte akumuluar me kalimin e viteve, ai tradhtoi komandantin e tij të përgjithshëm dhe shkoi tek Osmanët. Sidoqoftë, trupat kufitare shqiptare nuk e ndoqën atë. Në vend të kësaj komanda e trupave kufitare iu dha Nikollës dhe Dhimiter Berishës. [4] Një vit më vonë ai u kthye në krye të një pesëmbëdhjetë mijë ushtrish të fortë, por u mund menjëherë nga Skënderbeu. Ai u tërhoq së pari në Maqedoni dhe më pas në Kostandinopojë, ku u la i injoruar nga autoritetet osmane. Së shpejti pas kësaj, ai u kthye te Skënderbeu, i cili e fal dhe e rivendosi. Ai mori përsëri pozicionin e komandantit të trupave kufitare shqiptare.

Moisi i kushtoi pjesën tjetër të jetës së tij luftës shqiptare, por në 1464 ai ra rob i Ballaban Badera, një sanxhakbej osman i lindur në Shqipëri i Sanxhakut të Ohrit në Betejën e Vaikal.

I dërguar me ngut në Kostandinopojë, së bashku me princat dhe kapitenët e tjerë shqiptarë, ai u lëkurua i gjallë publikisht, në Kostandinopojë.

Domain Domainet e Muzakë Arianitit shtriheshin në zonat e Mokër dhe Çermenikës. Gjon Muzaka përmend Librazhdin, Qukësin, Dorëzin dhe Gurin ndër të tjerët si pjesë të demenit të tij personal. Përveç zonave të trashëguara nga babai i tij Golemi u njoh si zot i Dibrës nga Skënderbeu ndërsa drejtoi ekspeditën kundër Osmanëve në atë

rajon. Djali i Golemit, Aranit, përmendet në burimet bashkëkohore si zot i një baroni në Çermenikë. [5] Trashëgimi [redakto] Në traditën popullore shqiptare, Golemi u bë një hero i njohur kryesisht përmes Këngës së Moisi Golemit (Kënga e Moisi Golemit), një epope e Arbëreshë në Italinë e Jugut.

TANUSH TOPIJA

HAMZA KASTRIOTI Hamza Kastrioti ishte nipi dhe bashkëpunëtori më i ngushtë i Skënderbeut, i cili e humbi shpresën për t'i zënë vendin ungjit të vet kur këtij i lindi djali trashëgimtar, kaloi në anën e sulltanit.

Hamza Kastrioti ka lindur ndoshta ne Turqi dhe ishte nipi i Gjergj Kastriotit. Ai udhëhoqi trupat në mbështetje të osmanëve kundër Skënderbeut në 1457.

PRINC TANUSH TOPIJA

Shënimet latinisht:

Punët shqiptare i ke ndjekur shumë mirë.

Vendi ka perfitue nga eksperienca jote.

Shpirti yt përkon me bukurinë e trupit e forcën.

Askush në Epir nuk asht ma i shquem se ti.

Hamza Reposh Kastrioti

Tanush Topia (Latin: Tanusas Thopius, v. 1467) ishte një fisnik shqiptar dhe një nga bashkëpunëtorët më të ngushtë të Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Në shënimet latinisht tregohet: Desh te behej mbret i Epirit e u burgos, ndërsa xhaxhain në besë e tradhtoi, të huajt mbajten gruen e fëmijët, këta iken për të mos u perzier .

Tanush Topia ishte me prejardhje nga Familja Topia e cila u konvertua prej Krishterimit Ortodoks në Katolicizëm.[1] Në vitin 1444, së bashku me xhaxhain e tij Andrea Topia, ai mori pjesë në themelimin e Lidhjes së Lezhës, aleanca ushtarake të udhëhequr nga Skënderbeu.[2]Ai ishte një komandant i këmbësorisë së Lidhjes së Lezhës, dhe garnizoni i tij u bë i famshëm për rezistencën e tyre gjatë Rrethimit të dytë të Krujës. Pas këtij rrethimi ai nuk është përmendur më në burimet historike, dhe disa mendojnë se ai mund të jetë vrarë në fund të kësaj beteje ose vdiq shpejt pas mbarimit të saj. Ai ishte një komandant i aftë dhe besnikëria e tij ndaj Skënderbeut ishte e palëkundur dhe kjo ishte arsyeja pse ai ishte emëruar në atë pozitë delikate.[3]

Ai ishte marrë në moshë të re ngaosmanët që të trajnohen si një ushtar jeniçer, dhe përfundimisht u bë komandanti i një elite jeniçerësh në ushtrinë osmane. Hamzai ishte zgjedhur nga Sulltan Mehmeti II për të udhëhequr trupat osmane në luftë kundër Shqipërisë në Betejën e Ujebardha së bashku me Isak Evrenoz Beun. Osmanët humbën betejën, Hamzai u kap i gjallë dhe u dërgua në paraburgim në Napoli me akuza për tradhti. Ai u lirua më vonë dhe shkoi me gruan e tij dhe fëmijët për në Perandorinë Osmane

Lekë Dukagjini Lekë III Dukagjini (1410-1481), më i njohur si Lekë Dukagjini, është anëtar i familjes misterioze [pse?]

Dukagjini për të cilën dihet pak. Ai supozohet të jetë pjesë e fisnikërisë shqiptare të shekullit XV. Dukagjini, bashkëkohës i Gjergj Kastriot Skënderbeut, është i njohur për një kod të ligjit Kanuni i Lekë Dukagjinit (Kanun në frëngjisht) i vendosur midis fiseve të Shqipërisë së Veriut.

.

PRINC LEKË DUKAGJINI Emri i tij i parë Lekë është një zvogëlues i Alexandre2.

Vendlindja e Lekë Dukagjini është në Velekincë, ku ai kaloi një periudhë të fëmijërisë së tij. Deri në vitin 1444, ai ishte pronar i Koja Zaharia (en) 3. Ai mori detyrën e kryetarit të qarkut pasi babai i tij, Princi Pal Dukagjini (në), në 1446, i cili vdiq nga apopleksia.

Dukagjini luftoi nën komandën e Gjergj Kastriot Skënderbeut kundër Osmanëve gjatë dy viteve të fundit të Luftës së Skënderbeut. Edhe pse ata luftojnë së bashku, të dy tashmë e kanë gjetur veten në të dyja anët e fushës së betejës, me aleancat shqiptare të formuara dhe të prishura shumë gjatë kësaj kohe.

Lekë Dukagjini vret në një pritë Lekë Zaharia Altisferi, princin e Dagnum. Të dy princat janë kundër që të dinë se kush ka të drejtë të martohet me Irene Dushmani (në), fëmija i vetëm i Lekë Dushmanit, princit të Zadrimës (në). Në vitin 1445, dy princat u ftuan në dasmën e motrës së vogël të Skënderbeut, Mamica, e cila u martua me Muzaka Thopia. Sapo Irene Dushmani të shfaqet gjatë martesës, fillojnë luftimet. Dukagjini i kërkon Irene të martohet me të, por Zaharia, e dehur dhe xheloze, sulmon Dukagjini.

Disa princër përpiqen të ndalojnë luftën, por në fund kjo vetëm shton më shumë njerëz në konflikt duke shkaktuar disa vdekje para se të rivendoset paqja.

Asnjë prej dy princërve kundërshtarë nuk pësoi dëme fizike, por pas ngjarjes Dukagjini u ndie i poshtëruar moralisht. Dy vjet më vonë, në 1447, në një akt hakmarrjeje, Dukagjini vrau Zaharia.

Vdekja e Zaharia e lë principatën e saj pa një pasardhëse, duke e detyruar nënën e saj që t'ia dorëzojë kështjellën cz8,9,10. Gjatë të njëjtit vit, Skënderbeu u përpoq pa sukses për të kapur Dagnum por përpjekja rezultoi në Luftën ShqiptaroVenedikase (1447-1448). Në Mars të vitit 1451 Lekë Dukagjini dhe Božidar Dushmani planifikuan të sulmonin Drivastin, i kontrolluar atëherë nga Venecianët11, por komploti i tyre u zbulua dhe Bozhidari u detyrua të ikë në mërgim12.

Në 1459 forcat e Skënderbeut kapin kështjellën e Satit nga Perandoria Osmane dhe Skënderbeu vendos ta heq atë në Venedik për të garantuar një marrëdhënie të përzemërt me Signoria. Menjëherë pas kësaj, ai dërgoi trupat e tij në Itali për të ndihmuar Mbretin Ferdinand për të gjetur dhe mirëmbajtur mbretërinë e tij pas vdekjes së mbretit Alfonso V të Aragonës13,14. Para se Venecianët të arrijnë të marrin nën kontroll Sati, Skënderbeu i kapërcen ata dhe siguron rrethinat. Kështu ai detyron Lekë Dukagjinin dhe forcat e tij të largohen15.

Dukagjini vazhdoi të luftonte me sukses të kufizuar kundër Perandorisë Osmane, duke u caktuar udhëheqës i rezistencës shqiptare pas vdekjes së Skënderbeut, deri në vitin 1479. Disa herë, forcat e tij madje aleatët me Venedikasit me bekimin e Papës.

Fitoret ushtarake të Dukagjinit kundër Osmanëve nuk ishin kurrë me të vërtetë suksese të mëdha. Për më tepër, ai kurrë nuk arriti të bashkojë as vendin e tij dhe as popullin shqiptar, ndryshe nga Skënderbeu.

Besnikëritë atëherë ishin të brishta, tradhtitë ishin të zakonshme dhe Shqipëria ra nën nënshtrimin e plotë të Osmanëve në fund të shekullit XV. Megjithëse jeta e tij është errësuar kryesisht nga legjenda e Skënderbeut, Dukagjini është i njohur për vendosjen e ligjeve që rregullojnë malësinë e veriut të Shqipërisë, dhe i njohur si Kanuni i Lekë Dukagjinit (kodi i Lekë Dukagjinit). Megjithëse studiuesit e historisë dhe zakoneve të Shqipërisë në përgjithësi i referohen tekstit të Shtjefën Gjeçovi si versioni i vetëm ekzistues i Kanunit që është i pakontestueshëm dhe i shkruar nga Lekë Dukagjini, kjo në fakt nuk është e saktë. Në të vërtetë, teksti i Kanunit, shpesh i kontestuar dhe i cili njeh shumë interpretime të ndryshme që kanë evoluar në mënyrë të konsiderueshme që nga shekulli i pesëmbëdhjetë, është emëruar vetëm pas emrit të Dukagjinit16.

Ndërsa Skënderbeu shpesh quhet princi dragoit që guxoi të luftonte kundër të gjithë armiqve, kronikat portretizojnë Dukagjinin si princin e engjëjve i cili me dinjitet dhe mençuri siguroi vazhdimësinë e identitetit shqiptar.

Trupi i ligjeve ka qenë aktiv në praktikë për një kohë të gjatë, por kodifikimi i tyre daton vetëm nga fundi i shekullit të 19-të nga Shtjefën Gjeçovi17,18. Ligjet më të kontestuara të Kanunit janë ato që rregullojnë gjakmarrjen. Këto, pasi ishin ndaluar për shumë vite nën regjimin e Enver Hoxhës, dhe përmbaheshin nga mbyllja e kufijve, filluan përsëri, pas rënies së komunizmit në fillim të viteve 1990, në Shqipërinë e Veriut (dhe më pas u përhapën në pjesë të tjera të Shqipërisë dhe madje edhe për mërgimtarët).

EDHE UNË JAM ÇAM - PËR TË MOS E HARRUAR KURRË ÇAMËRINË!

Nga Frank Shkreli

Megjithëse kaluan disa javë nga dita që shënoi 30vjetorin e themelimit të Shoqatës Patriotike “Çamëria”, më 10 Janar të vitit 1991, për mua nuk është kurrë vonë që të flitet dhe të kujtohet Çamëria Shqiptare -- në përvjetorë që duhet të shënohen dhe kurdoherë tjetër – dhe të kujtohet gjithmonë në të gjitha dimensionet e tragjedisë së saj.

Ia vlen që në këtë 30-vjetor të themelimit të Shoqatës Patriotike, “Çamëria”, t’i kujtojmë edhe njëherë lexuesit se megjith hallet dhe telashet e sotëme të shqiptarëve, Çamëria nuk duhet të harrohet, por të kujtohet si një tragjedi kombëtare e shekullit 20. Kjo Shoqatë, është themeluar pas shembjes së komunizmit në Shqipëri, 30vjetë më parë në Tiranë, nga intelektualët e dalluar çamë si Abaz Dojaka, Hasan Minga, Sali Bollati, Petrit Demi, Ilmi Saqe, Lutfi Saqe, Petrit Kasemi, Bashkim Braho, Qani Biraçi, Nexhat Mergjushi, Ferhat Sejko, Arshi Rexho, Resul Taipi etj. Shoqata “Çamëria”, ç’prej fillimit i ka venë vetes misionin e shenjtë për të sensibilizuar opinionin kombëtar dhe ndërkombëtar, me qëllim për të bërë të njohur – në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar -- gjenocidin e kryer nga forcat shoviniste greke në vitet 1940-ave të shekullit të kaluar, si dhe për të rivendosur të drejtat themelore universale të njeriut në trojet e tyre, mohuar çamëve shqiptarë, për pothuaj një shekull tani.

Këtu në Nju Jork të Shteteve të Bashkuara jeton dhe vepron, patrioti çam, shqiptaro-amerikani i respektuar i komunitetit, Z. Sali Bollati, lindur në Paramithi të Çamërisë -- njëri prej themeluesve të Shoqatës Patriotike Çamëria në Shqipëri– dhe një ambasador i vërtetë i

çështjes çame këtu në Amerikë dhe më gjërë, një veprimtar i palodhëshëm i Çamërisë martire në të gjitha dimensionet e vuajtajeve dhe padrejtësive që i janë bërë e vazhdojnë të bëhen kundër saj. Pjesë e rëndësishme e veprimtarisë 30-vjeçare të Shoqatës, “Çamëria” vazhdon të jetë, sipas vet Shoqatës, “Institucionalizimi i Çështjes Çame përmes Presidentit të Republikës, Kuvendit të Shqipërisë, qeverisë shqiptare dhe institucioneve të tjera deri në zgjidhjen përfundimtare të saj”.

Tragjedia e Çamërisë mbetet e tillë për shqiptarët dhe vazhdon të mbetet si një fitore e forcave më të errëta të Luftës së Dytë Botërore. Është një tragjedi që duhet të rendojë në shpirtërat dhe zemërat e shqiptarëve ashtu siç duhej të rëndonte edhe masakra e Tivarit dhe shumë masakra të tjera ndaj shqiptarëve, anë e mbanë trojeve shqiptare. 30-vjetori i themelimit të Shoqatës Patriotike “Çamëria”, thërret me zë të lartë për një shqyrtim të ndërgjegjës të atyre që kanë shkaktuar këtë tragjedi, por ky përvjetor përbën gjithashtu një rast të mirë për një apel të gjithë shqiptarëve – sidomos atyre në pushtet -për një shqyrtim të vet ndërgjegjes tonë si shqiptarë, jo vetëm për krimet e të huajve ndaj shqiptarëve, por edhe për krimet e kryera nga shqiptari kundër shqiptarit, gjatë shekullit të kaluar.

Qytetërimi nisë pikërisht aty, me shqyrtimin e ndërgjegjës, ka thenë me një rast Ismail Kadare: “Shqyrtimi i ndërgjegjes mbetet sot po aq dramatik dhe aktual sikurse në teatrin grek, dy mijë e pesëqind vite më parë. Nga krimet e nazizmit e të komunizmit, ai vjen gjer te hapja e dosjeve të fshehta, ato që janë kthyer në ankth në vendet që ende s’e kanë bërë këtë, duke përfshirë këtu, për fat të keq, edhe vendin tim, Shqipërinë”. (Nga Fjalimi i Kadaresë me rastin e dhënies së një Çmimi prestigjoz në Izrael, 2015). Dihen përpjekjet due fushatat e fqinjëve për zhdukjen e popullit shqiptar gjatë dekadave dhe shekujve të kaluar nepërmjet spastrimeve etnike, shpërnguljeve të detyrueshme dhe masakrave, siç ishte ajo e Çamërisë, e Tivarit dhe lufta e fundit në Kosovë, ndër të tjera. Si askund tjetër në Evropë e ndoshta edhe në botë e gjithë harta e trojeve shqiptare është një skenë masakrash, krimesh, spastrimesh etnike, shpërnguljesh me dhunë dhe dëbimesh barbare të shqiptarëve.

Uroj që gjatë “Javës Çame”, të shënuar muajin që kaloi, autoritetet shqiptare të kenë reflektuar edhe mbi përpjekjet aktuale dhe në vazhdimësi nga Greqia, Turqia dhe Serbia – për të ndryshuar historinë dhe identitetin e shqiptarëve në trojet e veta-- brenda kufijve aktualë të Shqipërisë -- duke “mbjellur” varreza dhe monumente të okupatorëve shekullorë, grekë, turq dhe sllavë.

Fatbardhësisht, zhdukja fizike e shqiptarëve gjatë shekujve, me masakra, spastrime etnike dhe shpërngulje të detyrueshme, sot në shekullin XXI, është pak më e vështirë se në të kaluarën, falë mbështetjes historike dhe të pa hile të miqëve të vërtetë perëndimorë të Kombit shqiptar. Por, siç tregojnë monumentet greke, turke e sllave në territorin shqiptar, përpjekjet e këtyre “vendeve strategjike” dhe “popujve miqë” nuk kanë pushuar të

mësyjnë tokat shqiptare duke “mbjellur” varreza, e monumente të ushtarëve e të “heronjve” të tyre në trojet shqiptare, përfshir edhe zemrën e Tiranës, me miratimin e vet autoriteteve shqiptare. Askush nuk reagon kundër, askënd nuk e vret ndërgjegjja kombëtare!

Sali Bollati i mbijetuari i Çamërisë dhe njëri prej themeluesve të Shoqatës “Çamëria” dekorohet nga Këshilli i Bashkisë Nju Jork, Nëntor, 2019 – në foto me Z. Mark Gjonaj, anëtar i Këshillit të qytetit.

“Java Çame” kishte si temë, “Çamëria është e të gjithë shqiptarëve. Çam Jam!” Por, fatkeqësisht, shqiptarët kujdesën më shumë për të huajt, “Duke u dhënë pas doktrinave të huaja shterpa e miqësive të mbrapshta, u harruan për fat të keq shpeshherë njerëzit tanë të gjakut, ata që kanë qenë e janë pjesë e Trungut Shqiptar të Pavdekshëm. Ajo ka qenë pjesë e një harrese të madhe për të cilën Kombin Shqiptar do ta vrasë ndërgjegjja për një kohë të gjatë.” (Ismail Kadare në përshëndetjen drejtur gazetës Çamëria-Vatra Amtare, 1992, cituar në librin e Sali Bollatit, “Çamëria, Krahina më Jugore e Trojeve Etnike Shqiptare Në këtë 30-vjetor të themelimit të Shoqatës “Çamëria”, unë i bashkohem përpjekjeve të kësaj Shoqate kundër asaj që ajo cilëson si, “nismave për ta ‘mbjellë’ Shqipërinë me varreza të ushtarëve grekë, duke kërkuar ngritjen e një memoriali për martirët e gjenocidit grek në Çamëri” të lenë pa varre. Por, jo vetëm kundër varrezave greke, por edhe kundër ndërtimit (natën) të monumenteve turke dhe sllave në Shqipëri, ngritur vitet e fundit, me miratimin e autoriteteve shqiptare. Edhe për këtë, nevojitet një shqyrtim i thellë i ndërgjegjës kombëtare të autoriteteve më të larta shqiptare. Hiqni dorë nga “doktrinat e huaja shterpa dhe miqësitë e mbrapshta” dhe mos harroni “njerërzit tanë të gjakut”.

Shqiptarë jemi aty dhe atje ku na fali Zoti. Edhe unë, një shqiptaro-amerikan, me origjinë nga Malësia e Madhe, por me banim në Shtetet e Bashkuara të Amerikës për një gjysëm shekulli, me krenari dhe me ndjenja të thella vëllazërore, deklaroj: Jam çam !

Frank Shkreli

Autori me Z. Sali Bollati, të mbijetuarin e gjenocidit grek në Çamërinë Shqiptare dhe njëri prej patriotëve që themeluan Shoqatën “Çamëria” në Tiranë, 30-vjetë më parë – në Sallën e Këshillit të Bashkisë -- New York, Nëntor, 2019 autori i këtij libri, Z. Sali Bollati, pas vrasjeve barbare të 7 familjarëve të tij nga bandat shoviniste greke të Zervës me 27 Qershor, 1944, mbahet në burg në vendlindjen e tij në Paramithi, para se të dëbohej me dhunë nga trojet e tija stërgjyshore ashtu si mijëra shqiptarë çamë të tjerë – kryesisht gra, pleq e fëmij – dhe hynë në Shqipëri.

Komb shqiptar i bashkuar, me shqiptarë të pabashkuar Nga Arian Lartisaj Nuk ka shqiptar qe nuk flet per nje komb të bashkuar në një Shqipëri etnike, nga Nishi në Prevezë e të tjera treva arbnore rreth saj.

Kjo asht më së e vërtetë, dhe të jep bindjen se ajo ditë do të arrihet. Me te vetmen pyetje se si do të arrihet. Historia flet ndryshe. Vërtet se Shqipëria ne vetvete ia arriti qëllimit të fitojë lirinë e të shpallë pavaresinë në Vlorë me 28 nëntor 1912.

Kjo është një ngjarje e përmasave të mëdha historike, për ne shqiptarët, me të vetmen keqardhje se ajo pavarësi përfshinte vetëm Shqipërinë e kufizuar siç është akoma sot, ose dhe ma e vogël, se nuk ishte marrë asnjë vendim nga shtatë fuqitë e mëdha për ato kufij. A ishin të bashkuar shqiptarët për këtë arritje historike ?

Dukej se po, por ishte jo ! Aty mungonin përfaqësuesit e krahinave veriore, kryesorja Mirdita, që i kishte princat ose kapidanat e saj.

Mungonte gjithë Malësa e Madhe, ose Dukagjini, Puka, Lezha e Kurbini. Tropoja, Dibra, Mati e Kukësi dhe kryesisht Kosova. Pra, që me shpalljen e pavarësisë mungonte më se gjysma e përfaqësuesve të krejt krahinave shqiptare.

Shqiptarët në këtë rast rezultonin të pabashkuar, e pretendonin një komb të bashkuar. Kjo është e gjithë çeshtja. Edhe Isa Buletini vjen në Vlorë me vonesë, pas shpalljes së pavarësisë. Vërtet një gjest i admirueshëm. Një gjest fisnik e patriotik i lartë që e nderon figurën e tij. Po ama jo si përfaqësues i zyrtarizuar i Kosovës, por si një shqiptar kosovar, luftëtar e patriot. Edhe flamuri që nuk ekzistonte në mbledhjen e Vlorës, u desh të punohet e qëndiset shpejt e shpejt nga Marigoja dhe ndonjë grue tjetër. E ç’flamur se ? I vogël sa mezi duket i vendosur në qoshen e ballkonit ku qendronte IsmaiL Qemali me delegatët e tjerë. Kur në Shkodër flamujt qëndisëshin nga Motrat Stigmatine në formatin e duhur, si ai që u ngrit në Deçiç nga Ded Gjo Luli, dhe në Milot nga Gjin Pjeter Pervizi. Pra ekzistonin flamuj shqiptarë të mirëfilltë, por mungonin shqiptarët e mirëfilltë.

A s’mund të sillej flamuri i Deçiçit në Vlorë, që ruhej në Shkodër nga familja Luli ? Sigurisht se Luigj Gurakuqit, as Nikoll Kaçorrit nuk u shkonte mendja së në Vlorë s’kishte flamur shqiptar. Po

kush ta dinte se Ismail Qemali s’e kishte siguruar një flamur të tillë, për një ngjarje historike aq të madhe ?

E vijmë të Deçiçi dhe Ded Gjo Luli me shokë, një akt heroik, krejtësisht lokal, një akt heroik vetjak i malësorëve, pa asnjë përfundim as politikan kombëtar. Apo s’ishte Deçiçi në Malin e Zi. Një gjest i izoluar pa prfundime, veç një shprehje patriotizmi të disa individëve, krejtësisht e kufizuar në atë mal shkëmbor të Deçiçit. Po Shkodra ku ishte ? Kjo është tjetër punë a duhej të ishte sulmuar Shkodra nga malësorët trima e vendosur flamuri në kalanë e Rozafës, me përfaqësues të zgjedhur nga Shkodra e krahinat e tjera se pakut përrreth. Pra, ndryshe se si është paraqitur e zmadhuar, vepra e Deçiçit mbetet vetëm si një rast simbolik për t’u admiruar, po jo zmadhuar si vepër historike vendimtare, që nuk u vendos asgjë e mbeti me aq si një akt trimëror i malësorve. Patjetër i zmadhuar sa të errësohej edhe Vlora. Të kishin pritë edhe pak, deri në aktin e Vlorës, e ta ngrinin atë flamur në Vlorë ku mungonte e jo maje një malit të shkretë që s’e pa askush, veç Dedës me trimat e tij. E vetmja e mirë është se flamuri u ruejt, por pse nuk u çua në Vlorë, vjen pyetja. E iu desh të mobilizohej një grua, Marigona me shoqe, së cilës edhe po i mohohet ajo punë. Po pse ? E thamë që në titull, nga shqiptarët e pabashkuar, që shitëshin si të bashkuar, pa qene fare, përveçse lokalisht e me fjalë të mëdha sa për formalitet. Por gjene mirë që u shpall pavarësia dhe ajo datë mbetet e përjetshme dhe historike në shekuj. Sigurisht se me kohë do të vishet me heroizma më të mëdha se ato që u treguen në Vlorë me 28 Nëntor 1912.

Pra, një grup patriotësh, kryesisht jugorë, e shpallën ma në fund pavarësinë e Shqipërisë.

Veçse mbeti e cunguar nga trojet e tjera banuar me shqiptarë që flisnin gjuhën shqipe, kryesisht Kosova. Sa pare bën ! Na ishin fuqitë e mëdha që vendosnin për fatin e popujve të vegjël. Tashti te shohim se ku ishin shqiptarët e si i përgjigjëshin çeshtjës kombëtare pas shpalljës së pavarësisë e krjimit të një qeverie të parë shqiptare me në krye Ismail Qemalin.

Kërkohej me fjalë të zjarrta që kombi shqiptar të bashkohej. Po si e kur ? Dhe ja, gjashtë fuqitë e mëdha : Anglia, Franca, Italia, Rusia, Gjermania e Austro-hungaria mblidhen në Londër për të marrë vendime e për të caktuar kufijt e vendëve ballkanike, ku patjetër do të shtrohej edhe problemi i kufijve shqiptarë. Si rrjedhim, në Londër niset delegacioni shqiptar me Ismail

Qemalin, Isa Buletinin e ndonjë tjetër shoqërues që as gjuhën angleze s’e dinin. Bukur fort. ! Ata do ta ngrinin zërin për të drejtën e shqiptarve që të përfshihëshin në një shtet etnik, sipas mendjës së tyre. Nga Amerika vjen me nxitim Faik Konica, i pa thirrur e i papërfshirë në këtë delegacion. Ku i kishin mendt Ismail Qemali me shokë, që Faiku nuk ishte në atë delegacion? A nuk ishte ai ma i meritueshmi që të ishte aty, që edhe anglishten e fliste të përsosur? Apo nuk ishte i thelluar në historinë e çeshtjës shqiptare dhe të kontekstit ballkanik? Patjetër edhe oxhak fisnik i dorës së parë. E po përçarja vazhdonte. Po i kapërcejmë këto të meta nga ana e këtij delegacioni shqiptar.

Kthehemi te Faik Konica, që fare i çuditur e I befasuar u gjet para një problemi absurd: jo një, po aty na ishin edhe katër delegacione të tjera shqiptare, me pretendimin se perfaqësonin Shqiperinë e kombin shqiptar. Faik Konica mbeti pa mend. Ç’ishte kjo punë? Sigurisht se fuqitë e mëdha nuk i pranuan, por sidoqoftë na dilte se shqiptarët ishin të përçarë. Kërkonin kombin e bashkuar dhe mes tyre ishin të pabashkuar.

Secili turrej me marrë lavdi për vete. Veç Ismail Qemalit që ishte në rregull. Kështu që ajo konferencë s’kishte si të shkonte ndryshe, dhe e mbylli Shqipërinë në kufij të cunguar nga pjesët e tjera të kombit dhe më keq. Vendimet e konferencës së Londrës, nuk u zbatuan dot se plasi Lufta e Parë Botërore dhe për katër vjet s’u bë asgjë. Shqipëria u bë shesh lufte për gjithë ushtritë ndërluftuese, dhe ishte gati të coptohej e mos t‘i mbetej asnjë pëllembë tokë. Pak përpara Luftës, të shtatë krajlat vendosën t’u japin shqiptarve një mbret, dhe e zgjodhën Princin gjerman Vilhelm von Vied, i cili pa të keq dhe në mirëbesim të plotë arriti në Durrës, me mend që të bëhej vërtet mbret i Shqipërisë, si kolegët e tjerë mbretër ne Greqi, Bullgari e Rumani. Por ndërsa këto vende ishin kristiane, nuk pati asnjë kundërshim nga populli, dhe ata mbretër sunduan paqësisht dhe i dhanë përparim vendeve përkatëse ku ishin mbretër të ndihmuar nga mbretëritë europiane. Ndërsa në Shqipëri, e para, Princ Vidi ra në kthetrat e Esat Pashës, i cili mendonte të bëhej vetë mbret. Ismail Qemali kishte dhenë dorëheqjën, e ishte larguar në Itali.

Qevria e tij ra, dhe Esat Pasha e formoi në Durrës një qeveri nën princ Vidin.

Pra përçarja vazhdonte haptasi. Princ Vidi u gjet në grackë.

Ndërkaq na del njëfar rebeli injorant, Haxhi Qamili, i cili shpalosi flamurin e babë sulltanit, me thirrjen: “Duam babën!” Pra sulltanin e Turqinë, ç’’ne një mbret të krishterë ? Patjetër se Haxhiu

përfundoi i varur nga Esat Pasha si kriminel ordiner.

Haxhiu i prishte pune Esatit, sepse levizja ‘e tij proturke kishte përfshi gjithë Shqipërinë e mesme, ku Esati mendonte të bëhej mbret. As që e çante kokën për Shqipërinë. Atij i mjaftonte sundimi nga Lumi Mat deri në Shkumbin. Princ Vidi e mori vesh se s’bëhej gjë me të tillë njerëz të pa principe dhe i hypi anijës e u kthye në Gjermani. Plasi lufta e madhe botërore, që vazhdoi katër vjet. Siç e thamë vendi u mbush me ushtritë ndërluftuese, e u krijua një anarshi e plotë, dhe varfëria arriti kulmin. Plasi uria dhe mungesa të tjera. Për ato katër vjet s’kishte Shqipëri. Veç ndonjë qytet si Shkodra, Durrësi, kurse Tirana ekzistonte veç si një fshat i madh. Në jug mbahëshin në kembë Elbasani, Berati, Vlora, Korça e Gjirokastra. Asgjë për së mbari. Pa shtet, pa qeveri, xhurulldi, skamje e varfëri. Historianët ia këpusnin kuturu duke krijuar prralla fantastike, gjera të paqena, me interpretime sipas stomakut të tyre, një histori mishmashe, pa asnjë të vërtetë thelbësore. Duke ia ngjesh meritat e lavditë secili krahut të vet.

Këto lloj historianësh i shikonin punët sipas përkatësisë krahinore, fetare edhe politike plus interesave vetjake, lidhur me figura shqiptarësh që kërkonin secili t’i dilte zot atdheut sipas oreksit vetjak dhe parullës « Omete për vete ! » Pra sundonte haptasi përçarja ! Më në fund lufta pushoi. Perandoria austo-hungareze e ajo e Gjermanisë morën fund. O burra, konferenca e traktati i Versailles, me fituesit: Francë, Angli, Amerikë, etjera. Përsëri një delegacion shqiptar, nga qeveria provizore e Durrësit me kryeministrin Turhan Pasha, dhe shoqërues, si: Luigj Bumçi, Dhimitër Berati, Gjergj Fishta etj.

Por ç’ndodh? Na vjen si fant spathi edhe Esat Pasha i vetëshpallur si kryeministër me delegatë të tij. Përçarja s’kisht ku të shkonte me keq, si para gjashtë vjetësh në Londër.

Rreziku qendronte. Po orvatëshin që Shqipërinë ta kufizonin edhe më keq se Konferenca e Londrës.

Shqiptarët me Imzot Bumçin ndërhyjnë te papa Benedikti XV, i cili ndikon, dhe se paku kufijt mbetën ato që ishin caktuar në Londër. Ndërkaq ndyrhyrja e presidentit Wilson i vuri kapak asaj çeshtje, kur u shpreh : Une do të kem një zë në Konferencën e Paqes dhe do ta përdor këtë zë edhe në emër të Shqipërisë”. Rrofshin e qofshin të huajt që i dilnin zot çeshtjës shqiptare, se për shqiptarët nuk kishte rrugëdalje nga qorrsokaku ku ishin katandisë. Kështu u vendos një Shqipëri, dhe u krijuen komisionne për të caktuar përfundimisht kufijtë. Qeveria provizore e

Durrësit vazhdonte me Turhan Pashën e tjerë.

Esat Toptani iku në Francë, se e pa dështimin e tij. Atje s’i la shteg Avni Rustemi që të vazhdonte kurdisje të tjera. Kjo bëri që shqiptarët të nisin të organizohen për Kongresin e Lushnjës, ku u krijua shteti i parë kushtetues shqiptar i historisë, i njohur nga Shoqëria e Kombëve me seli në Gjenevë. Me një qeveri kryesuar nga Sulejman Delvina, kurse kryeqytet u caktua Tirana. Kështu u duk se morën fund hallet e Shqipërisë e të shqiptarve. Vërtet të ndarë nga trojet e tjera shqiptare, por së pakut u krijua një shtet shqiptar i njohur, i cili nuk ekzistonte më parë. Në Kongresin e Lushnjës u duk se shqiptarët më në fund e gjetën gjuhën e përbashkët. Sigurisht se Shqipëria tashmë ishte e kufizuar në kufij të caktuar të palëvizshëm.

Kosova, Dibra e Madhe, Plava e Gucia, Çameria, mbetën jashtë kufijve nën sundimn e shtetëve të tjerë, si : Jugosllavia, Mai i Zi e Greqia. Për të mbajtur rregull, posaçërisht në Jug, nga pretendimet e Greqisë, u caktuan si protektorat pesëvjeçar, Franca për zonën e Korçës dhe Italia për atë të Gjirokastrës e Vlorës, që vazhduan deri më 1920, kur francezët u tërhoqën dhe italianët u dëbuan nga lebërit me Selam Musanë. E po mirë, Shqipëria tashti do ta merrte veten, siç ishte e njohur, me një qeveri dhe kryesi shteti në forme regjence, ku përfaqësohëshin të katër besimet.

Në këto kohë afirmohet një politikan i ri, që quhej Ahmet Zogu nga Burgajeti i Matit, bir i një pashaj me nanë nga familja e Toptanasve. Gjysmë i shkolluar, por shumë i zgjuar dhe ndërmarrës punësh të rendësishme, që e çuan të emrohet ministër i Brendshëem në qeverinë e Sulejman Delvinës të dalur nga Kongresi i Lushnjës. Ai u imponua si njeriu i kohës dhe i shqiptarve, e gjeti përkrahje në popull ; dhe mbeshteje në ushtri dhe xhandarmeri, e disa oficerë të pregatitur e me influencë në popull e ushtri. Por ç’ndodh ?

Këtu nisën të lindin përçarjet, fill pas dy vjetësh nga kongresi, që i hapi perspektivë drejtimit të shtetit me një qeveri kombëtare e rregull. Pse ky, pse ai ? Pse Zogu e pse jo Noli ? Grusht shteti me 8 mars 1922, që u shua nga një grup ushtarësh nën komandën e një kapiteni trim. Por lavdia i shkoi Ahmet Zogut, i cili nga ministër u ngrit menjëherë në kryeministër. Sikur ai i bënte të gjitha punë, edhe llogoret, thua një superman.

Por alarm te kundërshtarët e tij, që u lidhen pas Fan Nolit, i cili na paskej marrë disa mësime të mira në Moskën bolshevike të Leninit e Stalinit.

Grusht shteti, të rrezohet Zogu e të vendosët Noli.

Kjo ndodhi katër vjet pas Kongresit të Lushnjës,

që u duk si bashkim i shqiptarve. Por koha po tregonte se shqiptarët nuk e duan bashkimin.

Nërsa 24 qershori shënonte grushtin e shtetit nga opozita me Fan Nolin në krye, u quejt revolucion demokratik, që pastaj mori fund brenda gjashtë muejve, si flluskë sapuni, më 24 dhjetor 1924, me ndërhyrjen e forcave të Zogut nga Jugosllavia.

Përçarja s’kishte ku shkonte më e madhe. Këto dy figura të shquara në vend që të binin në ujdi me njeri-tjerin për të mirën e përbashkë të vendit e të shqiptarve, kaluen në armiqësiiii të kota.

Shqiptarët po e urrenin bashkimin, ndërsa çirrëshin, bërtisnin dhe betohëshin për bashkimin kombëtar. Fjalë të bukura e gurët në strajcë. Vazhdonte të zbatohej thënja, o Mete për vete ! Zogu, pa pyetur askënd, pati guximin të vetëshpallet mbret, pa patur një grimë dinasti i dha vetes një emër të madh : Zogu i Parë, mbret i Shqiptarve. Mirë që Shqiperia ishte e vogel, pa të kishte qene me e madhe do të të shpallej perandor. Po u quejt shpëtimtari i Atdheut. Trim mbi trimat, i kudogjendur e kudo luftëtar i çartun, siç e thamë ; një superman, si ai i filmave, ndërsa punët e krizat ia zgjidhnin të tjerët, që mbeteshin në hije. Tashti vijmë po aty ku dhemb dhëmballa.

Largimi i fanolistëve jashtë shtetit, ishte një e mospajtimit me qeverinë zogiste. Armiq për vdekje. Dhe ia vunë stërkembëzën Zogut me pushtimin nga Italia fashiste, ku trimi mbi trimat, shpetimtari i atdheut, supermani, ia mbathi me të katrat dhe ia fali dhuratë Italisë Shqipërinë.

Musolini do te tallej me dhendrrin e vet, kur ky u kthye nga Tirana e pushtuar ditën pas dhe i tha se patën frikë mos Zogu dilte ne mal për luftë popullore, por iku në Greqi. Musolini i kthehe : Po mirë, i dashur Ciano, pse quheji Mbreti Zog ?...

Por për të fluturuar, i dashur Ciano, për të fluturuar siç fluturoi ! ! Ndërkaq, ish-fanolistët, armiqt për vdekje të Zogut vijnë bashkë me pushtuesin, si kapadaij të veshir me këmishat e zeza e shpatat e liktorit. Krijojnë partinë fashiste shqiptare, qeverine fashiste, dhe krijojnë milicinë fashiste mercenare, nën urdhrat e tyre.

Fashizmi është shpëtimi i Shqipërisë, rroftë fashizmi, rroftë Duçja, Benito Musolini. Ne malin e Dajtit me gurë të bardhë emri kolosal Dux. Po pse këta vetëquheshin shqiptarë ?! Kemi bashkuar kombin nga Kosova në Preveze ! Duke harruar që ishte Gjermania që e krijoi Shqipërinë etnike, për ta berë shtetin më të fortë antisllav në Ballkan.

Kjo eshte harta e Shqipërisë nën pushtùmin italian, me Kosovë e Metohi dhe pak nga Mali i Zi. Megjithëse italianët e gjermanët ishin në Çameri, në hartë nuk ështe shenuar.

Dhe jo fashizmi i tyre italian, që po mos t’ishte gjermani, grekët e pushtonin Shqipërinë deri në Durrës, Epidamnoja i tyre. Deri në Teplenë ata kishin arritë dhe kërcënonin Vlorën e Beratin e Elbasanin. Në këto rrethana përçarja kishte arritë kulmin që u kunorzua me daljën në shesh të komunistëve.

Këta hodhën parulla revolucionare te revolucioni francez, dhe ato të luftës kundër pushtuesit të huaj, duke mashtruar rininë shqiptare me këto llafe të idealëve të larta. Kështu vija përçarëse po hapej edhe më e gjerë dhe e rrezikësshme. Pastaj në emër të internacionalizmit social-komunist, komunistët shqiptare me udhëheqësit e tyre, Enver Hoxhën në krye, Kosovën ia kthyn përsëri Jugosllavisë, që nga ana e saj i ndihmonte bashkë me ruset që të merrnin pushtetin në dorë, me këtë çmim të tradhtisë së tyre ndaj Kosovës. Ky ishte i antibashkimit kombëtar. Ç’na duhet ne bashkimi? Ne do behemi republikë e shtatë e Federatës Jugosllave me Titon President! E po ndryshe nuk merr kuptim ideali i kombit të bashkuar me shqiptarë të pabashkuar. Po vallë a nuk paska shqiptarë të mirë, patriotë e të kushtuar çeshtjës kombëtare? Po si nuk ka! Ka plot, por që zani i tyne mbytet nga krokatja e korbave të zi e të kuq. Apo s’janë një ushtri e tanë, e shpërndame në tanë botën që s’të lenë të marrësh fryme, dhe jo më të tregohësh shqiptar e patriot i vërtetë.

Bukur e shprehet këjo gjendje, ku zeri i shqiptarve të mirë bie si zë në shkretëtirë. Edhe ky shkrim atë përfundim ka, se ata s’të falin dhe i kanë të shtrirë krahët në masmedia si ato të oktapodit.

Tashti t’i kushtohemi aktualitetit. Siç po shkojnë punët e kemi fjalën për Kosovën dhe për çeshtjen që trajtohet vazhdimisht të një bashkimi kombëtar. Ky problem doli në shesh, qysh pas ngjarjeve të shkaktuara nga Millosheviçi, dhe ndërhyrjes së Natos dhe Amerikës, kur Kosova gjeti shkak të shpallë

pavarësinë, si shtet në vete, por me perspektivë që të bashkohet me shtetin amë, që është Shqipëria. Këtu ngec puna. Së pari, Kosova nuk ka arritë të gjejë konsesusin e shtetëve të OKB-së për njohje të saj si shtet i pavarur. Se dyti, nuk mund të ndërmerret asnjë veprim i njëanshëm të një bashkimi me Shqipërinë, i palejueshsëm, përderisa është nën tutelën e BE-së dhe të Amerikës dhe OKB-së. Se treti, vetë kosovarët s’bien dakord në qeverisjen e tyre, dhe i kundërvihen njeri-tjetrit si armiq e jo si vëllezër shqiptarë. E vetmja zgjidhje e mundshme është përfshirja në gjirin europian, të gjithe vendëve ballkanike, ku dhe Kosova e Shqipëria, me zhdukjën e kufijve nga ana doganore dhe mundësia e lëvizjës së lirë të banorëve të dy aanëve, ku përfshihet edhe ana tjetër me Serbinë, Malin e Zi, Maqedoninë e Greqinë.

Ky do të ishte bashkimi kombëtar formal, por që bëhet real me kohë, e Kosovës me Shqipërinë. Por a do të arrijnë shqiptarët të shkëputën nga vetvetja dhe interesat e partive dhe simpative ose armiqësive të tyre për këtë ose atë. Aq më keq në qoftë se qendrojnë pas nostalgjive të kaluara. të komuniizmit, të kësaj fare të keqe që vazhdon të gjejë mbjellje në rrethe shqiptarësh të paformuar ose keqformuar. Eshtë pikërisht kjo gjendje që i mban shqiptarët në pozita kundërvenëse ndaj njeri-tjetrit.

E ky s’ështe përfundim tjetër veçse ai i titullit të shkrimit, kësaj radhe në formën e një pyetje: A mund të ketë një komb shqiptar të bashkuar me shqiptarë të pabashkuar?

Hartë e vitit 1867, e quajtur hartë natyrale, ku përcaktohen vendet e banuara nga shqiptarët. Pra ajo që quhet Shqipëri e madhe.

Këto janë dëshirat dhe endërrat e shqiptarve, që të formohet një shtet etnik, i cili të përmbledhe gjithë viset ku jetojnë shqiptarët e ku flitet gjuha shqipe. Teorikisht gjithçka është në rregull, por praktikisht puna çalon. Sepse shkohet sipas zakonit ku njëri i bie thundrës e tjetri patkoit.

Saqë shqiptarët e sodit nuk arrijnë t’i japin stabilitetin e duhur qeverisjës së vendeve të tyre, ku lufta politike ndizet e rreptë, e s’le rrugë për të kthyer mendje nga interesat kombëtare konkretisht, e jo me fjalë e thashetheme, apo dhe vetëlëvdata të kota. I bien me grushta gjoksit te tyre e bërtasin si Tarzani i filmave, po qe besa nuk e luen asneri gishtin për atë punë.

Dhamë disa mendime ndoshta pa vend, por deri tashti ashtu shkuen punët pënjimend.

Klajd Kapinova Disa pjesë kulminante historike të Qytetit të Paqes (Yerushalayim) Jeruzalemi, ka qëndruar në qendër të jetës kombëtare dhe shpirtërore të popullit hebre që kur mbreti David e bëri atë kryeqytet të mbretërisë së tij në 1003 pes. Qyteti mbeti kryeqyteti i dinastisë Davidike për 400 vjet, derisa mbretëria u pushtua nga Babilonasit.

Gjatë historisë së tij të gjatë, Jeruzalemi është sulmuar 52 herë, kapur dhe rimarrë 44 herë, rrethuar 23 herë dhe shkatërruar dy herë. Pjesa më e vjetër e qytetit u vendos në mijëvjeçarin e 4 para Krishtit, duke e bërë Jeruzalemin një nga qytetet më të vjetra në botë.

Kush jeton në Jeruzalem dhe ambasadat e huaja?

Përafërsisht 850,000 njerëz jetojnë në kryeqytetin e shtetit ebrej Jeruzalem: 37% janë arabë dhe 61% janë hebrenj, sipas institutit të pavarur të mendimit Jerusalem.

Popullsia hebraike, përfshin rreth 200,000 hebrenj ultra-ortodoksë, me pjesën tjetër të ndarë përgjithësisht midis hebrejve fetarë zionistë dhe sekularë. Nga popullsia arabe e qytetit, 96% janë myslimanë; 4% tjetër është i krishterë.

Mbreti Solomon, sipas Biblës, ndërtoi tempullin e parë të hebrenjve në këtë majë mali rreth vitit 1000 para Krishtit, vetëm për ta shkatërruar atë 400 vjet më vonë nga trupat e komanduara nga mbreti babilonas Nebukadnetsari, i cili, dërgoi shumë hebrenj në internim.

Rrethimi i Jeruzalemit, bllokada ushtarake romake e qytetit ndodhi gjatë Revoltës së Parë Çifute. Rënia e qytetit shënoi përfundimin efektiv të një fushate 4-vjeçare, kundër kryengritjes hebraike në Judaea. Romakët shkatërruan pjesën më të madhe të qytetit, përfshirë Tempullin e Dytë.

Gjatë periudhës romake, në vitin 70 pas Krishtit, Tempulli i Dytë u shkatërrua, së bashku me Jeruzalemin, nga ushtria e Titit. Kjo ishte gjithashtu periudha kur Jezu Krishti ishte në Jeruzalem... Ai u kryqëzua rreth 40 vjet para shkatërrimit të qytetit.

Megjithëse tempulli përmendet si një institucion i vetëm këtu, është e rëndësishme të theksohet se tempulli i Jeruzalemit u rindërtua të paktën tre herë në antikitet.

Më 14 maj 1948, Babai i Kombit (Father of the Nation) David Ben-Gurion (David Gruen 1886-1973), Kryeministër i Izraelit (1948-1953, dhe 1955-1963), Ministër i Mbrojtjes (1948-1953 dhe 1955-1963) dhe kreu i Agjencisë Hebraike, shpalli krijimin e Shtetit të Izraelit. Presidenti i 33-të SHBA-së Harry S. Truman (1884-1972) njohu kombin e ri në të njëjtën ditë.

Cilat vende kanë ambasadat e tyre në Jeruzalem? Ato janë: Belgjika, Franca, Greqia, Italia, Spanja, Suedia, Turqia, Mbretëria e Bashkuar. Së shpejti do të hapen ambasadat e shteteve: Bahreini (Tel Aviv), Bolivia, planifikoi të rihapë ambasadën, e cila u mbyll në 2009, pas rinovimit të marrëdhënieve diplomatike në 2019, Kosova (Jeruzalem), Malavi (Jeruzalem), Marok (Tel Aviv), Sudan (Tel Aviv).

Ambasadat e reja në Jeruzalem sot janë ajo e Guatemalës, Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Misionet diplomatike në Izrael janë ambasada dhe konsullata të huaja në Izrael. Tani ndodhen 89 ambasada në Izrael, në Tel Aviv dhe Jeruzalem. Përveç një ambasade, disa vende mbajnë gjithashtu një konsullatë në qytete të tjera, duke përfshirë Eilat, Haifa ose Jeruzalem. Në praktikën diplomatike, konsullatat nuk konsiderohen si misione diplomatike, duke kërkuar, për shembull, akreditim tek presidenti i vendit ebrej.

Më 6 dhjetor 2017, Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald J. Trump njoftoi se ambasada amerikane në Izrael do të zhvendoset në Jeruzalem. Vendimi u bë më 14 maj 2018.

Në prill 2018, Guatemala njoftoi se ambasada e tyre do të lëvizte në Jeruzalem. Brazili, ka reflektuar në lëvizjen e Ambasadës në Jeruzalem, gjithashtu, së bashku me Hondurasin, Hungaria, Moldavia dhe Rumania. Ambasada e Paraguait ishte vendosur shkurtimisht në Jeruzalem në 2018, por u kthye në Tel Aviv pas disa muajsh.

Që nga shtatori i vitit 2020, disa vende veprojnë me ambasada në Izrael në Jeruzalem, megjithëse me një zotim të vogël, për të bërë lëvizjen, 12 vende veprojnë Konsullata Nderi, të akredituara në Izrael (Jeruzalem) dhe 9 vende veprojnë konsullata në Jeruzalem, të akredituara për Bregun Perëndimor dhe Gaza Rripa, që nuk konsiderohen si misione diplomatike në Izrael, por ndodhen brenda kufijve komunalë të Jeruzalemit.

Disa vende të tjera, kanë hapur zyrat zyrtare të Tregtisë dhe Mbrojtjes dhe degët e ambasadave të tyre, të tilla si Hungaria dhe Australia. Të tjerët, janë zotuar të bëjnë këtë veprim, duke përfshirë Armeninë, Ugandën, Ruandën dhe Serbinë.

Së fundi partitë politike europiane nacionaliste po njohin Jeruzalemin si kryeqytetin ligjimor të shtetit të Izraelit. Njohja e Jeruzalemit nga Presidenti amerikan Donald J. Trump, ka marrë disa

mbështetje të fuqishme europiane nga politikanët patriotë. Presidenti çek Milosh Zeman tha se përgjigjja evropiane ishte frikacake. Geert Wilders, udhëheqësi i partisë nacionaliste hollandeze Partia për Liri, tha se "të gjitha vendet që duan lirinë duhet të zhvendosin ambasadën e tyre në Jeruzalem" dhe pohoi mbështetjen e tij për një Jeruzalem të pandarë. Heinz Christian Strache, udhëheqësi i Partisë Austriake të Lirisë, në mënyrë të ngjashme deklaroi dëshirën e tij për të zhvendosur ambasadën austriake në Jeruzalem. Përfaqësues nga 32 vende ishin të pranishëm në hapjen e ambasadës, duke përfshirë anëtarët e Bashkimit Europian, si: Austri, Republikën Çeke dhe Rumani

Vendbanimi i lashtë i Qytetit të Paqes Nga burimet e lashta historike emri Jeruzalem etimologjizohet në mënyrë të ndryshme, për të nënkuptuar, gjetur apo vendosur një gur themeli të Perëndisë Shalem.

Asokohe në pellgun e Lindjes së Mesme, Perëndia Shalem, ishte perëndia origjinale e tutelës, që i perket periudhës historike të bronzit, me të cilën matet lashtësia e hershme e qytetit të Paqes.

Shalim ose Shalem, ishte emri i Zotit të Muzgut në fenë kananite, emri i të cilit bazohet në të njëjtën rrënjë S-L-M nga e cila rrjedh fjala hebraike Paqe (Salam ose Shalom, në arabishten moderne dhe hebraishten).

Sipas burimeve historike, ndër shekuj emri në fjalë u ofrua kështu etimologjizimeve të tilla, si: "Qyteti i Paqes", "Vendbanimi i Paqes", "Banesa e Paqes" ("themeluar në siguri"), apo alternuar si "Vizioni i Paqes" nga disa autorë antikë të krishterë.

Kështu emri Yerushalayim, i referohet faktit që qyteti fillimisht ishte vendosur si qendër banimi antik mbi dy kodra.

Për këtë historisë së Qytetit të Paqes, i vjen në ndihmë shpiegimi permes Biblës Hebraike dhe burimeve të pasura historike hebraike.

Kësisoj del se forma Yerushalem ose Yerushalayim, për herë të parë shfaqet në Bibël, në Librin e Joshua-s. Nga nëna histori, mësojmë, se emri është një kombinim i dy emrave të bashkuar nga Zoti, Yireh ("vendi i qëndrimit", emri i dhënë nga Abrahami, në vendin ku ai planifikoi të sakrifikonte djalin e tij) dhe Shalem ("Vendi i Paqes", emri i dhënë nga kryeprifti Shem).

Duke pasur parasysh pozicionin qendror të qytetit si në nacionalizmin hebre (sionizmin) ashtu edhe në nacionalizmin palestinez, selektiviteti i kërkuar për të përmbledhur rreth 5,000 vjet histori të banuar, shpesh ndikohet nga paragjykimi ideologjik ose prejardhja.

Në këtë rast, nacionalistët izraelitë ose hebrenj, mbështetin të drejtën për qytetin bazuar në indigjenitetin hebre në tokë, veçanërisht origjinën e tyre dhe prejardhjen nga izraelitët, për të cilët Jeruzalemi është kryeqyteti mitik i tyre, dhe etjen e tyre për kthim në origjinën fillestare.

Në të kundërt, nacionalistët palestinezë pretendojnë të drejtën për qytetin bazuar në praninë dhe prejardhjen prej kohësh të palestinezëve modernë nga shumë popuj të ndryshëm, që janë vendosur ose jetuar në rajon gjatë shekujve.

Të dy palët pretendojnë se historia e qytetit është politizuar nga tjetra, për të forcuar pretendimet e tyre relative ndaj qytetit edhe pse kjo dëshmohet nga fokusi i ndryshëm që shkrimtarët vendosin në ngjarjet dhe epokat e ndryshme në historinë e qytetit.

Duke iu rikthyer periudhës parahistorike, shohim se Kodra Jug-Lindore, e njohur gjithashtu si Qyteti i Davidit, është bërthama fillestare e Jeruzalemit historik. Atje, Burimi Gihon tërhoqi barinj të cilët fushuan pranë ujit midis 6000 dhe 7000 vjetëve më parë, duke lënë pas gjurmë me qeramika antike dhe objekte të tjera të lashta prej guri, gjatë periudhës kalkolitike ose bakrit (rreth 4500–3500 para Krishtit).

Kjo periudhë historike tregohet, kur Kanaani formoi pjesë të perandorisë egjiptiane (dinasti), në tregimet biblike, gjë e cila korrespondon me pushtimin e Joshua-s, ku pothuajse të gjithë studiuesit pajtohen se Libri i Joshua-s ka pak vlerë historike për Izraelin e hershëm.

Yerushalem ose Yerushalayim Në Bibël, Jeruzalemi përcaktohet si i shtrirë brenda territorit të caktuar për fisin e Beniaminit edhe pse ai ishte i pushtuar nga Jebusitët. Davidi, thuhet se i kishte pushtuar këta në rrethimin e Jebus dhe e transferoi kryeqytetin e tij nga Hebroni në Jeruzalem, i cili, më pas u bë kryeqyteti i një Mbretërie të bashkuar të Izraelit dhe një nga disa qendrat e famshme të saj fetare.

Zgjedhja u diktua ndoshta nga fakti që Jeruzalemi nuk ishte pjesë e sistemit fisnor të Izraelit dhe kështu ishte i përshtatshëm për të shërbyer si qendra e konfederatës së tij.

Opinioni është i ndarë nëse e ashtuquajtura Struktura e Gurit të Madh dhe Struktura e Shkallëzuar e Shkallës afër mund të identifikohen me pallatin e Mbretit David, ose daton në një periudhë të mëvonshme.

Rindërtimi i Tempullit të Solomonit, bazuar në tekstin biblik Sipas Biblës, mbreti David mbretëroi për 40 vjet dhe u pasua nga i biri, Salomoni, i cili ndërtoi tempullin e shenjtë në malin Moriah. Tempulli i Solomonit (i njohur më vonë si Tempulli i Parë), vazhdoi të luante një rol kryesor në fenë hebraike si depo e Arkës së Besëlidhjes.

Me vdekjen e Solomonit, dhjetë nga Fiset Veriore të Izraelit u shkëputën nga Monarkia e Bashkuar, për të formuar kombin e tyre, me mbretërit, profetët, priftërinjtë, traditat në lidhje me fenë, kryeqytetet dhe tempujt në Izraelin verior. Fiset e jugut, së bashku me priftërinë Aaronide, mbetën në Jeruzalem, me qytetin që u bë kryeqyteti i Mbretërisë së Judës.

Kur Asirët pushtuan Mbretërinë e Izraelit në vitin 722 para Krishtit, Jeruzalemi u forcua nga një fluks i madh refugjatësh nga mbretëria veriore.

Jeruzalemi si kryeqyteti i Izraelit Më 5 dhjetor 1949, Babai i Kombit ebrej Kryeministri i parë i Izraelit, David Ben-Gurion, shpalli Jeruzalemin si kryeqytetin e përjetshëm dhe të shenjtë të Izraelit, dhe tetë ditë më vonë specifikoi se vetëm lufta e kishte detyruar udhëheqjen izraelite "të vendoste selinë e Qeveria në Tel Aviv", ndërsa për “shtetin e Izraelit gjithmonë ka pasur dhe do të ketë vetëm një kryeqytet Jeruzalemi i Përjetshëm", dhe se pas luftës, përpjekjet kishin qenë në vazhdim për krijimin e kushteve për "Knesset… duke u kthyer në Jeruzalem".

Kjo ndodhi me të vërtetë. Qysh nga fillimi i vitit 1950, të gjitha degët e qeverisë izraelite legjislative, gjyqësore dhe ekzekutive, vazhdimisht kanë banuar atje, përveç Ministrisë së Mbrojtjes, e cila ndodhet në HaKirya në Tel Aviv.

Në kohën e shpalljeve të kryeministrit Ben Gurionit dhe votimit pasues të Knesset të 24 janarit 1950, Jeruzalemi u nda midis Izraelit dhe Jordanisë, dhe kështu shpallja zbatohej vetëm për Jeruzalemin Perëndimor.

Ligji i Jeruzalemit si ligji themelo r Gjatë muajit korrik të vitit 1980, Izraeli miratoi Ligjin e Jeruzalemit si Ligjin Themelor. Kështu ligji e shpalli Jeruzalemin kryeqytetin "e plotë dhe të bashkuar" të Izraelit. Ligji i Jeruzalemit, u dënua nga bashkësia ndërkombëtare, e cila nuk e njohu Jeruzalemin si kryeqytetin e Izraelit. Në mënyrë absurde dhe të njëanshme Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara miratoi Rezolutën 478 në 20 gusht 1980, e cila deklaroi se Ligji i Jeruzalemit është "një shkelje e ligjit ndërkombëtar", është "i pavlefshëm dhe duhet të shfuqizohet menjëherë".

Kombet e Bashkuara të tejpolitizuar kaluan në ekstrem. Për më keq, vendet anëtare u thirrën të tërheqin përfaqësimin e tyre diplomatik nga Jeruzalemi. Pas rezolutës, 22 nga 24 vendet që kishin më parë ambasadën e tyre në Jeruzalem (Perëndimi) i zhvendosën ata në Tel Aviv, ku shumë ambasada tashmë banonin përpara Rezolutës 478. Kosta Rika dhe El Salvador ndoqën atë veprim në vitin 2006.

Sot dy shtete antare të OKB-së si Bolivia dhe Paraguai shtete ispanike të Amerikës Latine, i kanë dy ambasat

e tyre të vendosura brenda kufijve të qytetit të Jeruzalemit.

Ekzistojnë një numër i konsullatave të përgjithshme të vendosura në Jeruzalem, të cilët punojnë kryesisht me Izraelin, ose autoritetet palestineze.

Në vitin 1995, Kongresi i Shteteve të Bashkuara miratoi Aktin e Ambasadës së Jeruzalemit, i cili kërkonte, me kusht, që ambasada e saj të zhvendosej nga Tel Aviv në Jeruzalem.

Duke marrë këtë shkak historik më 6 dhjetor 2017 Presidenti i SHBA-së Donald John Trump zyrtarisht njohu Jeruzalemin si kryeqytetin e Izraelit dhe njoftoi synimin e tij për të zhvendosur Ambasadën Amerikane në Jeruzalem, duke përmbysur politikën e premtimeve boshe të dekadave të ish presidentëve të mëparshëm të Shteteve të Bashkuara Amerikës mbi këtë çështje.

Vendimi i tij shumë i drejtë u kritikua pa të drejtë nga shumë kombe të majta globaliste. Një rezolutë pa force ekzekutive, që dënon vendimin e SHBA-së u mbështet nga të 14 anëtarët e tjerë të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, por ajo menjherë u vu vetoja nga SHBA, katër ditë më vonë më 18 dhjetor 2017. Rezoluta pasuese e OKB-së, e cila dënonte vendimin e SHBA-së u miratua në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, por u sfidua nga administrate Trump, që mbrojti me të drejtë vendimin e saj historic mbi Jeruzalemin. Ajo nuk kishte asnjë force vepruese.

Më 14 maj 2018, Shtetet e Bashkuara zyrtarisht zhvendosën vendndodhjen e ambasadës së tyre në Jeruzalem, duke transformuar vendndodhjen e tyre në Tel Aviv në një konsullatë formale. Për shkak të mungesës së përgjithshme të njohjes ndërkombëtare të Jeruzalemit si kryeqyteti i Izraelit, disa media jo-izraelite globaliste të majta përdorin Tel Avivin si kryeqytet të Izraelit.

Në muajin prill të vitit 2017, Ministria e Jashtme Ruse njoftoi se shikonte Jeruzalemin Perëndimor si kryeqytet të Izraelit në kontekstin e parimeve të miratuara nga KB, të cilat përfshijnë statusin e Jeruzalemit Lindor si kryeqyteti i shtetit të ardhshëm Palestinez.

Përkrahja pë qytetin e lashtë të Jeruzalemit po rritet.

Më 15 dhjetor 2018, Australia njohu zyrtarisht Jeruzalemin Perëndimor si kryeqytet të Izraelit, por tha se ambasada e tyre në Tel Aviv do të qëndronte derisa të zgjidhej një rezolutë me dy shtete.

Pozicionet e Jeruzalem Statusi i Jeruzalemit, në qarqet ndërkombëtare është mjaft i diskutueshëm, me kombet që mbajnë qëndrime të ndryshme se kush është shteti i tij i ligjshëm sovran, midis Shtetit të Izraelit dhe Shtetit të Palestinës.

Në veçanti, statusi i Jeruzalemit në diskutim sillet rreth asaj nëse Jeruzalemi në tërësinë e tij duhet të bëhet pjesë e Izraelit ose Palestinës, ose nëse duhet të ndahet me Jeruzalemin Perëndimor, që shërben si kryeqytet i Izraelit dhe Jeruzalemi Lindor, që shërben si kryeqytet i Palestinës.

Ka pasur gjithashtu thirrje, që qyteti të jetë nën autoritetin ndërkombëtar në vend të nën sovranitetin izraelit ose palestinez.

Jeruzalemi, ka qenë një pikë e ndezur për luftime intensive si rezultat i konfliktit të vazhdueshëm izraelopalestinez dhe çështja e statusit sovran të qytetit ka shërbyer si një faktor kryesor përcaktues në zhvillimin e procesit të paqes Izraelo-Palestinez.

Kalaja e Davidit dhe muret osmane (shek.

XVI-XIX) Varri i Kopshtit në Jeruzalem ëshë një vend i ri i shenjtë i themeluar nga protestantët britanikë në shekullin e 19të. Në vitin 1517, Jeruzalemi dhe rrethinat ranë në duart e turqve osmanë, të cilët përgjithësisht mbetën nën kontroll deri në vitin 1917.

Asokohe mësohet se Jeruzalemi, gëzonte një periudhë të begatë rinovimi dhe paqe nën sundimin e sultan Sulejmanit të Madhërishëm, duke përfshirë rindërtimin e mureve të mrekullueshëm rreth Qytetit të Vjetër.

Kësisoj gjatë gjithë sundimit osman, Jeruzalemi, mbeti një provincë, nëse ishte e rëndësishme nga pikëpamja fetare, dhe nuk ndiqte rrugën kryesore tregtare midis Damaskut dhe Kajros.

Libri i referimit në anglisht: “Historia moderne ose gjendja e tanishme e të gjitha kombeve”, e shkruar në vitin 1744, deklaroi se "Jeruzalemi konsiderohet ende kryeqyteti i Palestinës, edhe pse shumë i rënë nga madhështia e tij antike".

Osmanët asokohe sollën shumë risi: sistemet moderne postare të drejtuara nga konsullatat e ndryshme dhe shërbimet e rregullta të skenave dhe karrocave ishin ndër shenjat e para të modernizimit në qytet. Në mesin e shekullit të 19-të, osmanët ndërtuan rrugën e parë të asfaltuar nga Jaffa në Jeruzalem dhe deri në 1892 hekurudha kishte arritur në qytet.

Këto vlera të civilizimit të kohës “vëllezërit” tanë islamë osmanë nuk i bënë asnjëherë për 600 vjet në tokën e Arbërit, edhe pse 39 vezira (ish kryeministra) të Perandorisë Xhihadiste (Kalifatiste) Islame Otomane ishin me origjinë arbërore shqiptare.

Me aneksimin e Jeruzalemit nga Muhamed Ali i Egjiptit në vitin 1831, misionet dhe konsullatat e huaja filluan të vendosnin një pikëmbështetje në qytet. Në vitin 1836, Ibrahim Pasha lejoi banorët hebrenj të Jeruzalemit të rivendosnin katër sinagoga kryesore, mes tyre edhe Hurva.

Një panorama e zymtë ndodhi në trojet e Arbërit për shumë shekuj të sundimit barbar islam. Në trojet e lashta etnike iliro – arbërore, osmanët shkatërruar të gjithë monumentet e lashta të dëshmisë së gjallë arkivore të historisë kombëtare dhe kristiane, duke bërë me gjak, shpat dhe kur’an deshqiptarizmin dhe de-kristianizmin dhe islamizmin e dhunshëm e vendit tonë…

Në Revoltën e Fshatarëve në mbarë vendin, Qasim alAhmad udhëhoqi forcat e tij nga Nablus dhe sulmoi Jeruzalemin, të ndihmuar nga klani Abu Ghosh, dhe hyri në qytet më 31 maj 1834. Të krishterët dhe hebrenjtë e Jeruzalemit iu nënshtruan sulmeve. Ushtria egjiptiane e Ibrahimit shpartalloi forcat e Kasimit në Jeruzalem muajin pasardhës.

Sundimi osman u rivendos në vitin 1840, por shumë muslimanë egjiptianë mbetën në Jeruzalem dhe hebrenjtë nga Algjeri dhe Afrika e Veriut filluan të vendoseshin në qytet në një numër në rritje.

Në vitet 1840 dhe 1850, fuqitë ndërkombëtare filluan një luftë tërheqjeje në Palestinë, ndërsa kërkonin të shtrinin mbrojtjen e tyre ndaj pakicave fetare të rajonit, një luftë e kryer kryesisht përmes përfaqësuesve konsullorë në Jeruzalem.

Sipas konsullit prusian, popullsia në vitin 1845 ishte 16,410, me 7,120 hebrenj, 5,000 myslimanë, 3,390 të krishterë, 800 ushtarë turq dhe 100 europianë. Vëllimi i pelegrinëve të krishterë u rrit nën osmanët, duke dyfishuar popullsinë e qytetit rreth kohës së Pashkëve.

Në vitet 1860, lagje të reja filluan të zhvilloheshin jashtë mureve të Qytetit të Vjetër, për të strehuar pelegrinë dhe për të lehtësuar mbipopullimin intensiv dhe kanalizimet e dobëta brenda qytetit. Përbërja e popullsisë Ruse dhe Mishkenot Sha'ananim u themeluan në vitin 1860, pasua nga shumë të tjerë që përfshinin Mahane Israel (1868), Nahalat Shiv'a (1869), Kolonia Gjermane (1872), Beit David (1873), Mea Shearim (1874), Shimon HaZadiq (1876), Beit Ya'aqov (1877), Abu Tor (vitet 1880), Kolonia Amerikano-Suedeze (1882), Yemin Moshe (1891) dhe Mamilla, Wadi alJoz rreth kthesës së shekulli.

Në vitin 1867 një misionar amerikan raporton një popullsi të vlerësuar të Jeruzalemit prej mbi 15,000, me 4,000 deri në 5,000 hebrenj dhe 6,000 myslimanë. Çdo vit kishte 5,000 deri në 6,000 pelegrinë të krishterë rusë.

Në vitin 1872 Jeruzalemi u bë qendra e një rrethi të posaçëm administrativ, i pavarur nga Vilajeti i Sirisë dhe nën autoritetin e drejtpërdrejtë të Stambollit të quajtur Mutasarrifati i Jeruzalemit.

Numri i madh i jetimëve të krishterë, që rezultuan nga lufta civile e vitit 1860 në malin Liban dhe masakra e Damaskut, çuan në të njëjtin vit në hapjen e Shtëpisë së Fëmijës Protestante Gjermane Siriane, e njohur më mirë si Shtëpia e Fëmijës Schneller pas themeluesit të saj.

Deri në vitet 1880 nuk kishte asnjë jetimore zyrtare hebreje në Jeruzalem, pasi familjet zakonisht kujdeseshin për njëra-tjetrën.

Në vitin 1881 Shtëpia e Fëmijës Diskin u themelua në Jeruzalem, me ardhjen e fëmijëve hebrenj jetimë nga një masakër ruse.

Shtëpi të tjera jetimore të themeluara në Jeruzalem në fillim të shekullit të 20-të ishin Shtëpia e Fëmijës Zion Blumenthal (1900) dhe Shtëpia e Vajzave të Gjeneralit Izraelit (1902).

Kosova dhe Izraeli vendosën marrëdhëniet diplomatike

“Ky është një hap drejt konsolidimit të mëtutjeshëm të Kosovës në fushën ndërkombëtare. Ky nënshkrim tregon qartë për efektin dhe rëndësinë që ka marrëveshja e katër shtatorit e nënshkruar në Shtëpinë e Bardhë. Krahas vendosje së marrëdhënieve diplomatike, sot janë nënshkruar edhe disa marrëveshje të tjera që e fuziqojnë bashkëpunimin ekonomik dhe politik ndërmjet vendeve tona, pres me padurim miqtë tanë izraelit në Prishtinë” – Abdullah Hoti, Kryeministri i Kosovës Më 4 shtator në Shtëpinë e Bardhë, Kosova dhe Serbia nënshkruan dakordimin për normalizimin ekonomik ndërmjet tyre në praninë e ish presidentit amerikan Donald J. Trump. Pjesë e dakordimit ishte edhe pajtim i Izraelit për njohjen e Kosovës dhe vendosjen e marrëdhënieve diplomatike.

Dokumenti që u nënshkrua ndarazi parasheh që Kosova të hap ambasadën e saj në Jerusalem, ndërsa Serbia të lëvizë ambasadën e saj nga Tel Avivi në Jerusalem. Në marrëveshjen e sotme thuhet se aspektet teknike të këtij vendimi, përfshirë edhe akreditimin e ambasadorëve “do të jenë objekt i diskutimeve të mëtejme përmes kanaleve normale diplomatik”.

Kosova ka emëruar zonjën Ines Demiri të ngarkuar me punë ndërsa emërimi i ambasadorit do të bëhet më vonë.

Kosova do të hap Ambasadën në Jeruzalem “Akti i lidhjes së marrëdhënieve diplomatike hapë rrugën për thellimin e bashkëpunimit dypalësh ndërinstitucional si dhe në fusha të tjera të interesit të përbashkët.” –

Vjosa Osmani Presidente e Kosovës Në një ceremoni virtuale, ministrja e Jashtme e Kosovës Meliza Haradinaj – Stublla dhe ministri i Jashtëm i Izraelit, Gabriel Ashkenazi hodhën firmat në marrëveshjen për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet të dyja vendeve. Në ceremoninë e nënshkrimit morën pjesë edhe Zëvendës Ndihmës Sekretari amerikan i Shtetit, Matthew Palmer dhe ambasadorët amerikanë në Prishtinë dhe në Jerusalem.

Në dy skena, në Prishtinë dhe në Jerusalem të stolisura me flamujt e Kosovës, Izraelit dhe Shteteve të Bashkuara, të dy ministrat e vlerësuan

historike marrëveshjen e sotme. “Vendosja e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Kosovës dhe Izraelit është një hap i rëndësishëm, historik dhe emocionues. Sot në mëngjes morra një kërkesë zyrtarë për hapjen e ambasadës së Kosovës në Jerusalem dhe padyshim e miratova, dhe mezi pres ta shoh të hapet, shpresoj shumë shpejt”, tha ministri Ashkenazi.

Ministrja e jashtme e Kosovës, Meliza Haradinaj, tha se Kosova ka pritur gjatë arritjen e kësaj marrëveshjeje, e cila e bën Izraelin shtetin e 117 që e njeh Kosovën.

"Në këtë ditë të rëndësishme ne hapim një kapitull të ri në lidhjen historike ndërmjet vendeve tona, të cilat janë sfiduar për të ekzistuar si popuj dhe si shtete.

Shtetet tona kanë qëndruar pranë njëri tjetrit në momentet më të vështira dhe sot fillojmë një udhëtim si dy shtete”, tha zonja Haradinaj.

Të dyja palët falënderuan Shtetet e Bashkuara dhe ish Presidentin Donald J. Trump, duke theksuar se pa përfshirjen e tyre nuk do të ishte e mundur ngjarja e ditës së sotme.

“Jemi më shumë se falënderues ndaj aleatit tonë të përjetshëm, Shteteve të Bashkuara të Amerikës, që jo vetëm na kanë shpëtuar nga gjenocidi i luftës por i kanë dhënë edhe jetë vullnetit të popullit tonë për demokraci dhe liri, në formën e Republikës së Kosovës”, tha zonja Haradinaj.

"Në këtë rast dua të falënderoj Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për përpjekjet e tyre që të promovojnë paqen kudo në botë dhe për të përparuar marrëdhëniet e Izraelit me vende me të cilat nuk kishte marrëdhënie diplomatike më parë”, tha ministri i Punëve të Jashtme të Izraelit, Gab riel Ashkenazi.

YANITZA, LA JEANNE D'ARC ALBANAISE Yanitza na ishte vërtet një heroinë shqiptare, Tringë Smajlja e Malësisë, që francezët e quenin Yanitza, se ku e kishin marrë atë emën.

Përkthimi shqip Një luftëtare sapo është zbuluar në kryengritjen shqiptare.

Janica Martinaj është vajza e një shefi fisi.. Babai i saj, pasi kishte vdekur në një luftim të fundit, djali i madh u thirr për ta pasuar atë. Por trashëgimtari i fisnikut shqiptar ishte një fëmijë tetë vjeç. Çfarë të bëjmë?

- Me ndiq mua ! - thirri Yanitza, pasi mblodhi ushtarët e babait të tij, unë do të të çoj në lavdi.

Dhe 22-vjeçarja si një Zhan d’Ark shqiptare u turr drejt armikut. yanitza është e gjatë dhe e fortë. Bukuria e saj josh kryengritësit. E armatosur me një pushkë të vjetër të veshur me argjend dhe fildish, ajo drejton operacionet me një guxim të rrallë.

Dhe, ditët e fundit, ajo është parë, në krye të partisë kryengritëse që komandon, duke sulmuar trimnisht forcat osmane dhe duke vendosur trupat e sulltanit në ikje.. ***** Ne fakt kjo na befasoi fillimisht, kush ishte k jo Yanitza që ne s’ia kishim dëgjue zanini? E po na doli se Yanitza na ishtte vetë Tringë Smailja Marrtinaj nga Gruda e Malësisë së Madhe. që ka pasë kurajon të marrë përsipër udhëheqjën e kryengritjës pas vdekjës së babës së saj.

Tashti ç’ndoh? Fakti asht se kjo Yanitza, e njohun jashtë Shqipnisë, si heroinë e krye,gritjsë shqiptare,kundër pushtimi osman, na ishte Tringë Smailja Martinaj, e Malësisë së Madhe. Nuk kupoteht pse francezët ia kanë nëdërrue emnin në Yanitza. Por pastaj ajo njihet me emnin e vërtetë të saj. Dhe në Wikipedia franceze jepet identiteti i saj i vërtetë dhe si luftëtare trime, që u quejt nga francezët Jeanne d’Arc, shquptare.

Gazeta francezë me pikturën kushtue kësaj Yanittza, me një ilustrim, ku kjo Yanitza na ishte Tringë Smalja Martinaj e Malësisë së Madhe. Ilustrimi nga një piktor francez, ku luftëtarët malësorë të Veriut dhe vetë Yanitza (Tringa) janë paraqitë me fustanelle.

Teksti frëngjisht Une guerrière vient de se révéler dans l'insurrection albanaise.

Yanitza (Jeanne) Martinay est la fille d'un chef de clan. Son père, ayant trouvé la mort dans une rencontre récente, le fils aîné était appelé à lui succéder. Mais l'héritier du noble albanais est un enfant de huit ans. Que faire ?

- Suivez-moi ! s'écria Yanitza, après avoir réuni les soldats de son père, je vous conduirai à la gloire.

Et la Jeanne d'Arc albanaise, âgée de 22 ans, s'élançait vers l'ennemi.

Yanitza est grande et forte. Sa beauté séduit les insurgés.

Armée d'un vieux fusil incrusté d'argent et d'ivoire, elle dirige les opérations, avec une audace rare.

Et, ces jours derniers, on la vit, à la tête du parti d'insurgés qu'elle commande, attaquer les redoutes ottomanes et mettre en fuite les troupes du sultan.

Tringë Smaili Martinaj 1880-1917

Nga Wikipedia franceze Tringë Smajl Martini Ivezaj (1880 - 2 novembre 1917), connue simplement sous le nom de Tringe Smajli, et sous le nom de Yanitza en dehors de l'Albanie, était une guérillere albanaise qui a combattu contre l' Empire ottoman dans la région de Malësia . Elle était la fille de Smajl Martini , un chef de clan catholique de la tribu de Grudë de Malësia, dont la fille héritière Tringe Smajli Martinaj.

Tringë Smajl Martini Ivezaj (1880 - 2 nëntor 1917), e njohur thjesht si Tringe Smajli, dhe si Yanitza jashtë Shqipërisë, ishte një luftëtare guerile shqiptar që luftoi kundër Perandorisë Osmane në rajonin e Malësisë. Ajo ishte vajza e Smajl Martini, një kryeplak katolik i fisit Grudë të Malësisë, vajza trashëgimtare e së cilës Tringe Smajli Martinaj.

Pak biografi Ajo lindi në 1880. Babai i saj Smajl Martini ishte një kryetar katolik i fisit Grudë (i vendosur në Malin e Zi jug-lindor).

Nënshkrimi i tij shfaqet në peticionet e protestës nga fiset veriore shqiptare dërguar ambasadorëve dhe këshillave evropianë të akredituar në Perandorinë Osmane, ose ajo e 9 majit 1878 dërguar ambasadorit francez në Stamboll, ose ajo e 15 qershorit 1878. peticionet shprehnin shqetësimin dhe mosmiratimin e fiseve shqiptare në vendimet e Traktatit të San Stefanos dhe Kongresit të Berlinit, i cili i kishte dhënë një pjesë të madhe të Vilajetit Skutari Principatës së Malit të Zi. Ajo u bë shumë aktive gjatë Lidhjes së Prizrenit, duke iu bashkuar rebelëve deri në fund të organizatës; ajo u arrestua më pas në 1886 dhe u burgos në Anadoll, nga ku nuk u kthye më. Përveç kësaj, dy djemtë e Smajl, Gjon dhe Zef, vëllezërit e Tringe, gjithashtu u bashkuan me Lidhjen dhe u vranë në betejë në 1883. Këto 2 perime do të vrasin dhjamin e barkut tuaj brenda natës!

Historia Në kohën e vdekjes së vëllait të saj, Tringe u bë një virgjëreshë e betuar - ajo bëri një zotim të dëlirësisë dhe kishte veshur rroba mashkullore për të jetuar si burrë në shoqërinë patriarkale të Shqipërisë së Veriut. Tringe u bashkua me rebelët dhe u shqua në betejën e Deçiqit. Ajo mori pjesë në Memorandumin e Gërçës më 23 qershor 1911. Aktiviteti i saj rebel vazhdoi pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë (28 nëntor 1912). Ajo kurrë nuk u martua dhe kurrë nuk pati fëmijë, pasi ajo tashmë ishte betuar. Tringe u bashkua me rebelët dhe u shqua në betejën e Deçiqit. Ajo mori pjesë në Memorandumin e Gërçës më 23 qershor 1911. Aktiviteti i saj rebel vazhdoi pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë (28 nëntor 1912).

Ajo kurrë nuk u martua dhe kurrë nuk pati fëmijë, pasi ajo

tashmë ishte betuar. Ajo vdiq më 2 nëntor 1917 dhe u varros në varrezat familjare në Malet Gruda në fshatin Kshevë, në Malin e Zi të sotëm. Dy vjet më vonë, ushtria malazeze (e cila është pjesë e Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve) shkatërroi varrin e tij në një bastisje në zonë. Trashëgimia Yanitza, Shqiptare Joan of Arc - Ilustrim nga Shenja e Rrugës

1911 në Prishtinë, Kosovë Heroizmi i saj e bëri atë të famshme dhe u regjistrua në këngë epike nga Malazezët dhe Shqiptarët. Versioni popullor i heroizmit të tij tregon një zinxhir pak më ndryshe të ngjarjeve: Smajl Martini, kryeplaku u rrëmbye në 1911 në Vranje nga Osmanët dhe trupi i tij nuk u gjet kurrë, duke e detyruar Tringe të merrte detyrën e babait të tij. Meqenëse kryengritja e Malissorit në 1911 u mbështet nga mbreti Nikola Petrovi ep, kënga epike përjashtoi historinë e vërtetë të vdekjes së babait të tij, duke fshehur çdo kujtim të periudhës së Lidhjes së Prizrenit, e cila do të sillte përsëri mosmarrëveshjet territoriale midis shqiptarëve dhe Mbretërisë së Malit të Zi. Ironikisht, konflikti midis shqiptarëve dhe Malit të Zi do të përsëritet së shpejti.

Në vitin 1911, New York Times e përshkroi Tringe Smajlin si "Joanja Shqiptare e Harkut", bazuar në versionin malazez të historisë që u dëgjua diku në Podgoricë nga korrespondenti i Times. Ai përshkruan Tringen si "një grua të re të bukur" përveç heroizmit të saj. Legjenda e saj jeton në Ballkan si një nga luftëtarët më heroikë në historinë e rajonit.

Trashëgimia Heroizmi i saj e bëri atë të famshme dhe u regjistrua

në këngë epike nga Malazezët dhe Shqiptarët.

Versioni popullor i heroizmit të tij tregon një zinxhir pak më ndryshe të ngjarjeve: Smajl Martini, kryeplaku u rrëmbye në 1911 në Vranje nga Osmanët dhe trupi i tij nuk u gjet kurrë, duke e detyruar Tringe të merrte detyrën e babait të tij. Meqenëse kryengritja e Malissorit në 1911 u mbështet nga mbreti Nikola Petrovi ep, kënga epike përjashtoi historinë e vërtetë të vdekjes së babait të tij, duke fshehur çdo kujtim të periudhës së Lidhjes së Prizrenit, e cila do të sillte përsëri mosmarrëveshjet territoriale midis shqiptarëve dhe Mbretërisë së Malit të Zi. Ironikisht, konflikti midis shqiptarëve dhe Malit të Zi do të përsëritet së shpejti. Në vitin 1911, New York Times e përshkroi Tringe Smajlin si "Joanja Shqiptare e Harkut", bazuar në versionin malazias të historisë i cili u dëgjua diku në Podgoricë nga korrespondenti i Times. Ai përshkruan Tringe si "një grua të re të bukur" përveç heroizmit të saj. Legjenda e saj jeton në Ballkan si një nga luftëtarët më heroikë në historinë e rajonit. Disa rrugë në Kosovë dhe Shqipëri mbajnë emrin e saj dhe ajo konsiderohet një hero i popullit të Shqipërisë.

Reflektime mbi pellazgët e motit si paraardhës të shqiptarëve I mitici Pelasgi, parenti degli Etruschi, antenati dei Baschi o forse degli Albanesi.

“Atlantide… governava le regioni della Libia che sono di qua dello stretto sino all’Egitto, e l’Europa sino alla Tirrenia”. (Platone)

Burime antike mbi pellazgët Historianët e lashtë ranë dakord që Greqia fillimisht ishte e banuar nga Pellazgët. Ata e lidhën emrin e atij populli me ndajfoljen pavlai, "antikisht", për të nxjerrë në pah lashtësinë e atij populli. Kjo etimologji, megjithëse fiktive, është e rëndësishme si një kujtesë e pranisë pellazgjike në Greqi që nga kohërat më të hershme, e cila mbetet në kujtesën e përbashkët.

Rezultatet e gërmimeve të Çatal Huyuk, në zemër të Turqisë së sotme, të filluara nga James Mellaart në 1955 dhe vazhduar nga Fritz Schachermeyr në 1979, priren të tregojnë se Pellazgët migruan nga Azia e Vogël në pellgun e Egjeut në mijëvjeçarin e katërt Para Krishtit Sipas dëshmive letrare, në fillim të mijëvjeçarit të dytë para Krishtit, gjatë epokës së bronzit, ata ishin shumica e popullsisë në rajonin e Egjeut. Poezitë homerike, Hesiodi, Euripidi, Apollodori, Pindari, Efori, veprat historike të Herodotit dhe Tukididit dhe ato të mëvonshme të Diodorus Siculus, Strabone dhe Pausanias flasin për to. Bollëku i citimeve e bën të vështirë të dyshosh për praninë e tyre aktuale në Greqi dhe pellgun e Egjeut.

Ishtë e domosdoshme të fillojmë nga poezitë homerike, të cilat janë të parat që i citojnë ato.

Pellazgët shfaqen në librin e dytë të Iliadës, në katalogun e famshëm të anijeve, midis aleatëve të Trojanëve dhe vijnë nga Trakia, në kufirin me Hellespont. Kundër Akeasve, ndër të tjera, ushtria e Hipotosit e njohur si Pellazgu, e ardhur nga Larisa, në Troad, po merr anën. Pasazhe të tjera nga Iliada tregojnë një rreth të quajtur Argos, në Thesalinë Jugore dhe tempullin e Zeusit në Dodona, në Epir, si Pellazgë. Në Odisea, Pellazgët janë bashkuar me Kretasit: "isshtë një ishull, Kreta, në mes të detit të lirshëm, i bukur dhe i pasur, i rrethuar nga dallgët; atje jetojnë njerëz të panumërt dhe ka nëntëdhjetë qytete. Gjuhët janë të përziera: ka Akeas, Eteokretesi zemërgjerë, Cidoni, Dorianë të ndarë në tre prejardhje dhe Pellazgët e lavdishëm ”.

Pastaj gjërat bëhen më të komplikuara. Straboni përmend Hesiodin dhe Homerin, e quan Dodonën 'selia e Pellazgëve' dhe kujton Pelasgo, babai eponim i Lycaon, heroit mitik të Arkadisë. Në librin e pestë ai shprehet se Tirrenët ishin gjithashtu me prejardhje Pellazge dhe rendit shumë burime që lidhen me origjinën e Pellazgëve. Euripidi, në Arkelaus, thotë: "Danaus, babai i pesëdhjetë vajzave, kur hyri në Argos, mori një shtëpi në qytetin e Inaco dhe urdhëroi me ligj që në Greqi të referoheshin të gjithë ata, të cilët deri atëherë quheshin Pellazgë. si Danaide. Për më tepër, Anticleide thotë se ata ishin të parët që u vendosën rreth Lemnos dhe Imbros; disa prej tyre u drejtuan nga anijet e tyre drejt Italisë me Tirrenon, djalin e Atys. Historianët e Atikës besojnë se Pellazgët gjithashtu banonin në Athinë dhe se ata u quajtën nga populli i Atikës 'Pelargi' sepse ishin të paqëllimtë dhe, si zogjtë, u vendosën aty ku fati i shtyu ". (2) Autorë të tjerë përpiqen të përmbushin citatin e varfër të Hesiodit. Asio paraqet Pelasgo si njeriu i parë, i gjeneruar nga toka me qëllim krijimin e racës njerëzore. Herodoti flet për Pellazgët e kohës së tij, të cilët flasin një gjuhë "të kuptueshme", jetojnë drejt Thrakisë, në bregdetin aziatik të Hellespontit dhe afër Crestonit, në lumin Strymon dhe do t'i kishin Tyrrenët si fqinjë (3).

Alatri në Lazio, Itali Herodoti tregon rajone të tjera ku pellazgët jetojnë me emra të ndryshëm, të tilla si Samothrace dhe Antandro in the Troad. Në Lemnos dhe Imbros ai raporton për popullsitë Pellazgjike, të cilat Athinasit do t’i kishin nënshtruar kohët e fundit (rreth vitit 500 para Krishtit). Ai kujton ndërhyrjet antike të Pellazgëve në Atikë, të cilat ndodhën në kohën kur "Athinasit filluan të përcaktonin veten e tyre si Grekë". Në raste të tjera, Herodoti tregon me termin Pellazgjik gjithçka që ka jetuar në Greqi para Grekëve.

Dëshmitë e Pellazgëve mbeten në ritet, përdorimet dhe ndërtimet antike në Arcadia, në rajonin e Jonit në veri-lindje të Peloponezit dhe në Atikë, të prekur për herë të fundit nga helenizimi. Në Athinë, muri origjinal i Akropolit dhe pjesët e themeleve më poshtë u nderuan dhe u quajtën Pellazgë në shek. V para Krishtit, siç raportohet nga Tukididi. Një traditë e lashtë ia atribuoi ngritjen e atyre mureve njerëzve të Atlantis, kur, duke marrë në zotërim qytetin antik, ata e rrafshuan atë me tokë dhe ngritën në Akropol një shenjtërore për Hyjneshën-Nënën e tyre, TanitAthina, origjinale e Fushat numidiane. Atëherë ishin Athinasit ata që e njohën atë Hyjneshë si mbrojtëse të tyre, e cila e bëri atë të mohonte filiacionin e saj natyror nga Zoti i Detit (Poseidon), ta rilindte nga

koka e Zeusit dhe ta bënte që emri i saj të përkonte me atë të vetë qytetit. Kjo do të çonte edhe një herë në identifikimin e Pellazgëve me njerëzit e Atlantis.

Struktura e veçantë e mureve të Akropolit të Athinës ka çuar në atribimin e emrit të mureve Pellazgjike (ose Ciklopike) në të gjitha muret në blloqe jo katrore, pa llaç, nga Azia e Vogël në Spanjë.

Muret pellazgjike te Alatrit, Lazio, ose ciklopike nga madhësia e blloqeve gurore

Alba Fucens Referencat e Herodotit mbi Pellazgët e kohës së tij kanë të bëjnë me Trakinë Homerike, ndërsa Tukididi i përcakton Pellazgët si Tirreno-Pellazgë dhe përmend një ndryshim të madh midis Pellazgëve dhe popullatave të tjera Tirrenase. Ai tregon me emrin e Pellazgos, eponim i Pellazgëve, dy personazhe të ndryshëm të sek. XVII - XV para Krishtit: "Para Helenëve, popuj të veçantë - veçanërisht Pellazgët - u dhanë emrin e tyre shtresave gjithnjë e më të mëdha të vendit ... ata u grupuan së bashku për Luftën e Trojës kur u njohën më shumë me detin" dhe përsëri: " Athinasit ishin me origjinë pellazge. Pellazgët ishin protagonistë të disa migrimeve. Më vonë, populli grek u shkëput nga stoku pellazg ”. (4) Pellazgët në Itali Hellasicus of Lesbos (shek. V para Krishtit), Myrsilus i Lesbosit (shekulli III para Krishtit), Dionysius Periegetes (shekulli II para Krishtit), Diodorus Siculus (shekulli I para Krishtit) flasin për Pellazgët në Itali, i cili përmend praninë e gjatë Pellazgjike Adriatiku, Dionisi i Alikarnasso (shek. I pas Krishtit), Varro, Silio Italico, Straboni, Trogo Pompeo, Plini Plaku, Virgjili, Stefani i Bizantit.

Sipas disa gjeografëve antikë, Pellazgët, të ardhur nga Arkadia, zbarkuan në Etrurinë Jugore. Dëshmia më e vjetër është ajo e Dionisio Periegete (shek. 2 para Krishtit) i cili shkruan: "Rreth Apenineve shumë njerëz takohen që unë do t'i rendis të gjithë ju, duke filluar nga veri-perëndimi. Së pari janë Tirrenët, dhe pas tyre njerëzit e Pellazgëve që dikur arritën në detin perëndimor nga Cillene (në Arcadia), dhe u vendosën atje së bashku me Tirrenasit. Pas tyre ka njerëz të fortë të Latinëve krenarë ". Tradita gjendet gjithashtu në Rufus Festus Avieno (shek. 4 pas Krishtit), i cili ishte një Etrusk nga Vulsinii, në Etrurinë Jugore, ku ai

vetë vendosi Pellazgët. Ai rendit nga veriu në jug: "Së pari janë njerëzit e Tirrenëve të lashtë, pastaj nikoqiri pellazg pushton fushat italiane; sapo ajo shkoi nga fshati Cillene në ngushticat e vorbullës së Esperio ”. I njëjti version gjendet në Prisciano (shek. V pas Krishtit) dhe në komentet e Nicephorus dhe Eustatius për Dionisio Periegete. (5) Nga një fragment i Varros (shek. 2-1 I pes) ne e dimë se “Pellazgët, të dëbuar nga vendlindjet e tyre, kërkuan toka të tjera. Shumica e tyre u mblodhën në Dodona dhe, meqenëse ishin të pasigurt se ku të vendosnin shtëpinë e tyre, ata morën këtë përgjigje nga orakulli: - Në tokën Saturniane të Siçilianëve dhe vendasve, kërkoni Cotila, ku një ishull noton. Kur të arrini, ofroni një të dhjetën Phoebus, dhe flijo kokat Hadesit dhe një burrë babait të tij. - Të sigurt në përgjigjen e orakullit, pas shumë bredhjeve, ata zbarkuan në Lazio dhe zbuluan një ishull në Liqenin Cutilia. Ishte si një grumbull i madh baltë i ngjizur, ose tokë e tharë moçalore, e trashë me shkurre dhe pemë të rritura në mënyrë të paqëndrueshme dhe lëvizte vazhdimisht, e shtyrë nga dallgët ... Kur panë këtë mrekulli, ata kuptuan se kjo ishte toka e parashikuar nga orakulli; ata dëbuan sicilianët që jetonin atje dhe pushtuan rajonin ". (6) Varro identifikoi Pellazgët me Etruskët, por i detyroi ata të zbarkonin në brigjet e Detit Tirren, në Lazio vetus. Sipas poetit latin Silio Italico, Pellazgët, të udhëhequr nga Mbreti Aesis, u ngjitën në bregdetin e Adriatikut dhe u bashkuan me popujt e pranishëm në territorin Piceno, duke u vendosur në Kodrën Annunziata, ende e quajtur Colle Pelasgico.

Toponimet si Ascoli, Aso, Iesi do të rrjedhin nga rrënja 'si' e mbretit mitik.

Diodorus Siculus pretendon se poetët para-homerikë u shprehën me alfabetin pellazgjik dhe se të paktën dhjetë shekuj para Krishtit. ai shkrim ishte përdorur tashmë. Diodorus, dhe bashkë me të Plini Plaku, raporton se Pellazgët futën alfabetin në Itali dhe pjesën tjetër të Evropës, duke bërë përshtatjet dhe përmirësimet e duhura. Virgjili shkruan: “Thuhet se banorët e parë të Italisë sonë ishin Pellazgët”. (7) Straboni (shek. I para Krishtit - Shek 1 I Pas Krishtit) flet për kolonitë Pellazge në Ravenna, në Adriatik dhe në Cere, Pirgi dhe Regisvilla, në Detin Tirren. Trogo Pompeo (shek. 1 para Krishtit - shek. I pas Krishtit), duke folur për qytetet Umbriane dhe Etruske me origjinë Pellazgjike, përmend Tarquinia dhe Spina, si qytete emblematike të kolonizimit Pellazgjik në Etruria dhe Umbria. (8) Dionisi i Alikarnasit shkruan se Pellazgët mbërritën në Itali nga Thesalia shtatë breza para Luftës së Trojës (shek. 15 - 14). Ata ishin të fortë në det sepse kishin jetuar me Tirrenët. Pelasgo dhe Nanas mund të shoqërohen me Nanos, i cili në traditën etruske është një nga emrat e Uliksit.

Popujt e detit (pellazgët) Bota e popujve të detit kujton Atlantidën e studimeve tona, në epokën e bronzit, me qendrën e rrezatimit në zemër të Mesdheut, themeluar dhe qeverisur nga një mozaik i popujve libianë, paraardhës të berberëve. Ata popuj, zotër të detit, sipas Herodotit erdhën nga jugu dhe kishin zbritur nga masivi Ahaggar dhe sipas Platonit ata shtrinë sundimin e tyre nga Tirrenia (Italia) në Egjipt. Duket se Libianët mbajtën hegjemoninë detare dhe industriale mbi Mesdhe për një kohë të gjatë, së bashku me aleatët e tyre: Tirreni ose Etruschi, Pelesta ose Pelasgi, Kheta (banorë të Sirisë parahistorike), Ushasha (Ausoni), Teucri, Danai i Peloponezit , në një "luftë prej bronzi", që synonte zotërimin e minierave të bakrit dhe kallajit dhe rrugëve detare dhe tokësore. Duket se rënia e fuqisë së tyre ishte pasojë e zhdukjes së mitropolitit Atlantis. (10) “Atlasët u zhdukën si një popull i pavarur, por ende jetojnë sot, në një numër të vogël, midis fitimtarëve dhe janë të njohur nga lloji i tyre i pandryshuar fizik. Burrat me sy të lehtë dhe flokë të verdhë, të cilët shpesh takohen në malet e Algjerisë, janë pasardhës të mjeshtrave antikë të Afrikës dhe Evropës ”. (11) Olimpio Musso, i Universitetit të Firences, përcaktoi Pellazgët si një "popullsi arkaike mesdhetare, e cila kohët e fundit është njohur si e vendosur që prej të paktën shek. VI para Krishtit në Iberi dhe gjuha e të cilit lidhet me baskishten, e cila mund të përcaktohet si neo-pellazgjisht ".

Teoria e një origjine afrikane të Pellazgëve nuk është e re, por vitet e fundit besimi se Pellazgët dhe Etruskët i përkisnin të njëjtit grup etnik ka gjetur aderime të reja. Ajo tashmë ishte mbështetur në 1901 nga sociologu pozitivist Giuseppe Sergi.

Disa studiues mendojnë, në bazë të elementeve gjuhësore, se të dy popujt, etruskët dhe pellazgët, rrjedhin nga berberët. Në mbështetje të kësaj teze kujtojmë se si Herodoti dhe Tukididi i quajnë Pellazgët barbarë: një term i paqartë që mund të interpretohet jo si të huaj, por si Berberë. (12)

Pasardhësit e pellazgëve, iliro-shqiptarët Duket e natyrshme të shtrohen disa pyetje: A ekzistojnë ende pasardhësit e drejtpërdrejtë të Pellazgëve? Nëse po, ku mund t’i gjejmë? Francezi Zacharie Mayani gjeti lidhje midis gjuhëve etruske dhe pellazgjike dhe gjuhës moderne shqipe. (14) Shumica e studiuesve i konsiderojnë argumentet e Mayani jashtëzakonisht të brishta. Sidoqoftë, hipoteza e një prejardhje shqiptare nga Pellazgët nuk ka vetëm një origjinë nacionaliste dhe nuk është as e kohëve të fundit, në të vërtetë është shumë e lashtë dhe është mbështetur nga autorë të ndryshëm (Falaschi, Catapano, Marchiano, D'Angely, Kolias, Pilika).

Gjeografi franko-danez Conrad Malte-Brun (1755–1826) hipotetizoi lidhjet midis gjuhës shqipe dhe asaj para-homerike. Ai ishte i pari që propozoi që shqiptarët të ishin pasardhësit modernë të Pellazgëve. Johann Georg von Hahn (1811–1869) e dha me siguri këtë prejardhje dhe lidhi Ilirët me Pellazgët. Studiuesi francez Edouard Schneider, një specialist në gjuhën etruske, përktheu mbishkrime etruske përmes shqipes dhe ishte i bindur se pellazgët ishin paraardhësit e shqiptarëve. August Schleicher (1821–1868) ishte i pavendosur nëse gjuha shqipe ishte më afër latinishtes ose greqishtes; më në fund ai e katalogoi atë si një degë e gjuhës pellazge. (15)

Nermin Vlora Falaschi Studiuesja shqiptare Nermin Vlora Falaschi përktheu disa mbishkrime etruske dhe pellazgjike (siç është Stela e Lemnos), duke përdorur gjuhën moderne shqipe. (16) Kjo do t'u tregonte shqiptarëve (pasardhës të ilirëve) si pasardhës të sotëm të pellazgëve, një prej prejardhjeve më të vjetra në Evropë. Këtu, për shembull, janë disa përkthime të zonjës Falaschi. Në Itali ekziston lokaliteti i Toschi (Toskana), ashtu si Toschi jetojnë në "Toskeria", në Shqipërinë e Jugut. Disa autorë pretendojnë se fjala Tosk (Tok) është sinonim i Dhe, aq sa sot në

shqip, për të thënë "tokë", të dyja fjala Dhe dhe Tok përdoren indiferentisht.

Në Toscana është qyteti antik i Cortona, i cili besohet të jetë themeluar nga Pellazgët. Në shqip, Cor = të korra, tona = tonat, që janë "të korrat tona". Në muzeun e tij arkeologjik ka një mbishkrim veçanërisht të bukur dhe interesant në një sarkofag me dekorime lulesh. Nermin Vlora Falaschi përktheu atë të shkruar duke përdorur gjuhën shqipe: "Anija është për ne krenari, guxim dhe liri".

Burimet historike raportojnë se Grekët mësuan nga Pellazgët jo vetëm punën e metaleve dhe ndërtimin e mureve, por edhe mënyrën e tyre të të shkruarit dhe bënë hyjnitë e tyre, të tilla si Demitra (Dhe = toka, Mitra = mitra, që është, Nëna Perëndeshë Tokë), si dhe Afërdita, Afer-gishtat (Afer = afër, Dita = Dita, e quajtur më vonë Venus nga Romakët).

Pellazgët, të quajtur edhe Popuj të Detit sepse ishin lundrues të aftë dhe të lirë, e quanin atdheun e tyre Iliria (Iliri për Romakët): Liri (Lir = i lirë), domethënë: "vendi i njerëzve të lirë", nga Mesdheu deri në Danub. Në Lazio ka malin Liri, lumin Liri dhe Fontana Liri.

Një mbishkrim ilir i datuar midis shek III dhe II para Krishtit, aktualisht të mbajtura në muzeun arkeologjik të Durrësit, Shqipëri, u lexua: "Mbani dhimbjen tuaj dhe qani nëse ju ndihmon, por ia besoni tokës së ngrohtë, Hirit Qiellor dhe të Mirës Supreme". Gjuha e mbishkrimit është aq e ngjashme me shqipen e sotme saqë duket e vështirë të mendosh se daton në më shumë se dy mijë vjet më parë.

Në përgjithësi, mbishkrimet më të vjetra lexohen nga e djathta në të majtë dhe nganjëherë vazhdojnë nga e majta në të djathtë, në një formë bustrofedike, shpesh pa ndërprerje midis një fjale dhe një tjetre. Ky dokument nga Durrësi ishte gdhendur nga e majta në të djathtë, gjë që demonstron origjinën e tij më të re. Në Muzeun Arkeologjik të Athinës ndodhet një stelë shumë e lashtë, nga ishulli i Lemnos, me një mbishkrim bustrofedik, me alfabet Pellazgjik, me përmbajtje funerale. Rastësitë e vëna në dukje nga Falaschi janë mbresëlënëse, por argumentet në mbështetje të tezës së saj bazohen ekskluzivisht në asonancat gjuhësore. Prandaj duket e pamundur të konstatohet vlefshmëria shkencore e teorive të tij.

Gjurmë pellazgjike në Itali

Itali, Alatri, muret pellazgjike (ciklopike)

Stela e Lemnos Sardenjë, sit prehistorik, mure pellazgjike

Populli i detit mbeshtetur mbi thanien e Platonit për Atlandidën Me ennin e Pëllazgëve janë ba shumë supozime, por faktikisht nga vete fjala Pellg, në shqip, lidhet me detin, siç ne themi Pellgu Mesdhetar. Greqisht Mesdheu quhej Pelagos, pra det, dhe si rrjedhim Pëllasgët njihen si popull i detit. Pra ttermi Pëllazg nuk ka tjetër kuptim. Dhe nga studimet e shumta që janë ba e po vazhdojnë të bahen, rezultati aty ka arritë, se Pëllasgët, vërtet popull i quejtun lëgjendar, por faktikisht rezulton shum mirë i pranishëm në parahistorinë dhe historinë e Botës së Vjetër , kryesiht të Europës dhe po ashtu të Pellgut Mesdhetar ku ishin dominues. Ne shqiptarët i quajm paraardhësit tonë, por ja që na dalin fqinjët përtej detit që jo vetëm që pretendojnë, por ngulin kambë se Pëllasgët janë paraardhësit e tyne. Prandaj ne vendosëm të japim se ç’thonë ata për Pëllasgët. Një të drejtë e kanë, se nëItali janë shumë ndërtime e mure me gurë ciklopikë të njihen si Pëllazgjikë siç do të shohim. pastaj ne nga ana jonë do të përgjigjemi me fakte tona, që vërtetojnë praninë e këtij popull të lashtë që ne shqiptarë identifikojmë në Pellasgët. Mjerisht monumentet janë dëmtue e kanë mnetë vetëm gërmadha nga ndërtimet Pëllazgjike në Shqipëri. Por vërtet se në Itali e vende të tjerë ka ndërtime të tilla që quhen Pellasgjike, ku kerkojnë të përvtësojnë prejardhje nga ata, por harrojnë se ngecin të gjuha, që ska as një lidhje me gjuhët e tyre. Ndërsa shqipjja, njihet botnisht, ruen ne veteve rranjët e Pellazgjishtë edhe ne të folmën e sotme. Ne e pranojme se emërtimi tyne vjen n vërte nga termi Pelagos, pra popull i detit ose popull detar. Kjo teori e çon çeshtjen ma larg, se Pellzgët si paraardhës të popujve europianë, nuk kanë ardh si indoeuropianë nga v,ndet e lagëta aziatike, por nga Deti dhe janë popull autokton. Nga cili det? e po ja që na del në shesh Atlantid a e Platonit në Mesdhe, e te tjerë flaisn për oceanin Atllantik. Ky qytetnim i findosun nga ndonjë kataklizëm natyror, ishull apo qytet me arritje të nalta zhvillimi. Dhe prej asaj kataklizme shpëtuen disa prej banorëve t, pra një popull i ardhun nga deti, që u shpërda në Europë, dhe u ba dominues i Pellgut Mesdhetar, prandaj u quejtën si Pëllazgë, popull i Pellgut, i Detit. Tshti të kalojmë në interpretimin e italianëve pë Pellasgët, që më thanë të drejtë, në Itali ianë lanë gjurme të sshumta e të mëdha ndërtimore me blloqe gurore ciklopikë, që njihen si Pellasgjikë.

Këtë e bajmë àër të iu kundërvue disa gjoja historianë ose studiues shqiptarë që e mohojnë prejrdhjen e shqiptarve nga Pëllazgët. Ndërsa italianët ketë prejardhje ia veshin vetës.

Muret ciklopike (pellazgjike në Lazio

Amelia, qytet parahistorik në Umbria : muret ciklopike (pellazgjike). Në këtë krahinë ishin vendosun populli pellazgjik i Umbreve

Vepra pellazgjike në Shqipëri

Hyrje në muret e Butrintit, qytet pellazgjik i ndertue para luftës së Trojës (Hyrja e luanit)

Zbulime misterioze në Shqipëri

Amantia muret pellagjike

Guri i Xhuxhës, Fan i Mirditës

Zbulimi i fundi, një gur enigmë në fshatin Xhuxhë në Fan të Mirditës, me shenja misterioze. Për fat u arrit dëshifrimi i tyne. Por misteri mbetet, kush e solli aty e nga ku? Kjo asht çeshtja! Një zbulim i jashtëzakonshëm që trubullon arkeologë, paleografë, historianë etj. Çuka e Ajtoit, Konispol, gjurmë muresh pellazgjikë

Arkeologu Ugomlini mes blloqeve pellazgjikë të Foikikis

Çuka e Ajtoit, muret pellasgjike sh. XX pr. K.

Kjo është madhësia e këtij guri me një faqe në formë pllake, me shenja të gërryeme misterioze. Guri asht tregues se aty ka pasë vend banim një populli i lashtë parahistorik, i paidentifikuem, që me kohë i janë zhdukë gjurmët. Ky zbullim të ban të mendosh, se në Shqipninë malore, ka shumë të tilla mistere të mbetuna nën dhe e në shpella të pa kontrollueme ose të mbylluna e te bllokueme nga përmbytje natyrore.

Dihet historikisht se zona e Mirditës ishte zona e popullit të vjetër ilir i Pirustëve, por mund të ketë qenë iebanueme edhe ma përpara nganjë popull të panjohun. Ky Gur hedh një pikiëpytje të madhe për

moskokçarjën e elitës qeveritare, që s’do t’ia dije për të tilla punë. Ndërsa në një vend të huej, ky zbulim do të kishte qene sensacional, dhe alarmues. Një dokument i jashtëzakonshëm për vetë historinë e njerëziùmit. Në rastin konkret për historinë e Shqiptarve, që mbahen me të madhe si popull ma i vjetër dhe s’bajnë asgja për ta provue. Se mos asht k y i vetmja gjetje misterioze, ka dhe të tjera qe mbeten të paznjohuna edhe per vete studiuesit, që mbajnë tituj si historianë, arkeologë e të tjerë tituj e grada.

E paraqitem këtë zbulim, si kundërpergjigje të argumentëve italianë, për prejardhjen e rtyre prej Pëllazgëve. Kemi dhe disa shembuj të tjerë që do t’i paraqesim, pa komlente , veç si shembuj demostrativë që toka shqiptare

Guri zmadhuar me shenjat, që rezultojnë edhe si shkronja, dhe asht arritë një dëshifrim i tyne me anë të alfabetit etrusk. Vjetërsia është përcaktue në 6000 vjet.

Fatmirësisht studiuesit shyqiptarë, arkeologë e paleografë, arritë,n të zbërthejnë shenjat që ishin shkrime, dhe nga kjo punë doli se

Mirë që u arrit një dëshifrim i atyne shenjave , që i japin një kuptim asaj gjetje ,që tregon se ato treva malore kanë qenë të banueme qyshë në kohë të largëta parahistorike.

ruen mistere befasuese, si ky i g Gurit të Xhuxhës. Lene pastaj se vete madhesia e gurit dhe trajtimi i tij me ato shenja, tregon se ai nuk asht një objekt i izoluem aty mes malit. Mos vallë i hedhun nga ku, nga qielli ? Po prej Kuj? Patjetë ka lidhje me me objekte të tjerë gurore që janë të mbuluem nën tokë prej mija vjet. Qe arkelogjia duhet të shqetësohet për këtë punë, s’domend se duhet! Ky zbullim të vlejë si shembull, për të iu kushtue kërkimëve arkeologjike me kritere ma serioze. Shqipnia ka nevoje te njohë lashtësinë e saj, e këto zbulime janë treguesit ma të randësishëm.

ato shkrime i përkisnin nje mbledhje ose kuvendi për çeshtje fetare, me një vjetërsi 6000 vjet.

Sigurisht se studimi mbi atë gur të Xhuxhës do të vazhdojnë që të arrihet në një përcaktim e zgjidhje ma të saktë. Sidoqsoftë Guri mbetët si një dokkument shumë i randësishëm, për të hulumtue ma thellë dhe ma më përkushtim punës së arkeologjisë në territorin malor të vendit, ku dihet se popujt e vjetër vendosëshin në vende malore, për t’i ikur invadimëve nga popuj të tjerë. Faktikisht dihe se në kohët prehistorike, popujt lëviznin për arësyena të ndryshme, nga një vend në tjetrin, ku qarkullimi i tyre, nuk gjente pengesa kufitare. Kështu që popujt që rrezikohëshin strehohëshin ndër male, ku edhe mundohëshin të krijonin vendbanime ose qytetet e tyne. Kështu që Guri i Xhuxhës, merr randësi nga ky fakt, se si na qenka veç ai gurë aty, aq ma teë^r që ato shkrime flisnin per një mbledhje ose kuvend të organizuem? A thue do të ketë gjurmë të tjera që lidhen me praninë e atij Guri?

Shenja e shkrime

Shenja e shkrime

Një popull që mohon e harron të kaluemen e tij, asht i destinuem të shuhet.

Ky mbetët një monument i jashtëzakontë që qendron prej mija vjetësh në malin e Cikës afër Vranishtit, për të cilin nuk ka asnjë shpjegim.

Mister absolut. Me këto shembuj kërkojmë të ngjéallim një interes jo vetëm te lexuesit tanë, por më gjerë, për ata që arrijnë të njihen me revistën Kuq e Zi Adshtdhe një përgjigje ndaj të hy huajve që na përçmojnë, e s’dinë as ku gjendëmigjeografikisht. Megjithëse ne mendojmë se jemi populli ma i lavdishëm në Botë. Për deri sa jemi trashëgitarër e popullit ma të vjetër e ma të madh të Pëllazgëv të lashtësisë, që dominoi me shekuj kontinentin europia dhe ma gjanë.

Kështu që ne shqiptarë nuk e mohojmë këtë fakt që përforcon çeshtjen tonë si pasardhës të Pëllasgëve të cilëve jemi të vetmit që u kemi ruej gjuhën, provë vendimtare.

Sigurisht se ky lloj monumenti s’asht fare rastesor, sepse ai mal dhe ajo zonë malore, asht e karakterizueme edhe nga disa objekte të tjerë, dl ku ka mjaft shpella të pastudieme, që janë gjetë edhe pllaka guroreme mbishkrime, për të cilët s’ka njoftime. Pra ai gurë nuk qendron aty kot, veë ndoshta si një dokument pra,ie aty të dikuj, që i ashtdashë të largohe, dhe ka lanë atë gurë momumental. Patketër se ai gur nuk mund të ngrihe krahët e njeërzve, por me jete mekanike, që s’ka gjurmë të tyne në atë vend.

Rabithranat Tagore

Kemi dhe mistere të tjera të tokës malore shqiptare, ruejt në gjinin e saj prej mijavjeçarësh në mos ma tepër.

Një demonstrim i gjallë i madhësisë se gurit.

Sofra e Zotit ose Guri me qiell në Malin e Cikës, Vranisht. Mister kalue misterëve, ky bllok shkambor mbi 10 tonelata. Si u vendos aty? E prej kujt e për ç’farë arsyeje e qëllim?

Madhësia e këtij monumenti misterioz në Malin e Cikës, Vranisht i njohun nga populli por jo nga “studiuesit”, që s’dijnë t’i japin as një shpjegim.

Ky asht një monumlent megalitik, që duhej ngritë ë në njohjë ndërkombëtare , rrin i mbyllun në sirtarin shqiptar. Mirë që s’e luen dot kush nga Mali i Cikës, se do ta kishin grabitë. E aq ma mirë që nën diktaturë nuk ia vunë minat për ta hedhë në erë e zhdukë. C’duhej ai shkëmb aty? Mos e ka

vedosur ndonjë armik i popullit e partisë. Vepër e huaj, borgjeze e kapitaliste!

Ky shkamb kolosal, prej mija vjet aty i vendosun në Malin e Cikës, as që u përmend njëherë ashtu kot, se ekzistonte në kohën e diktaturës. As u muer kush studioz me të. Do ta kenë berë lebërit për t’u tallur. Që asht mister, ajo dihet.

Por një pyetje vjen, ç’desh ai monument ekstravgant aty në një mal të shkretë? Mos vallë në brendi të malit të fshihet ndonjë mister ma i madh?: Kujt i hynte në punë ai bllok shkëmbor ultra ciklopik? Apo mos vallë kanë ekzistue vërtet ciklopët e kanë dashtë të lajnë një shej të tyne të përjetshëm?

Ky asht një monument megalitik unik i paekzistuehsëm gjëkundi në botë, e me të cilin mund të krenohemi, pavarësish se i mbulumem me një mister të pazgjidhshëm , që nga ana faktike si objekt i përveçëm, ngjall supozime e teori të pakontrollueme e të pa shpjegim. Shkencëtarët para kësaj pamje rrijnë gojë mbyllun, të pamundësi për të dhanë sepakut një ide, se si ky lloj monumenti gjendët në një vend malor ashtu i përveçëm, pa l!idhje e pakuptim. A Që të jetë vendoë kot, s’mund të besohet, po pas atëherë? Mister i kaluem misterëve.

Për kuriozitet, kur ishim të izoluem në Kuç, ,se si mu dha, dhe vizatova Malin e Cikës, që dallohej bukur, dhe ishte i mbuluem me borë.

Përveç vizatimin me laps, pastaj e punova me akuarel drejtpërsëdrejti. Megjithëse flisnim me kuçiotët për historinë e vendit, s’kishm dëgjue prej tyne për ekzistencën e këtij objekti shkambor me të tilla përrmasa vigane. Tashti që mora vesh për atë monumrent megalitik aq të çuditshëm, që mbetësh pamend kur e shikon, se si ka qene e mundun, të ngrihej aty mbi dy trungje shkambore. Dhe i thashë vetës, ç’ të shtyni ty të vizatosh atë mal? Me vjen për të qeshë, se më duket sikur ishte ai mister që më kisht shty ta fiksoja pamjën ej Malt të Cikës, që mbulonte një mister aq të madh i thelluem në kohë të kaluemen mijavjeçare. C’kuptim kishte ai objekt shkjambor aq i madhh në njjë vend të shkretë malor? Prandaj po i paraqes vizatimet e Malit të Cikës, që siduket shpëtuen e u ruejtën për këtë punë.

Mali i Cikës vizatim me laps, Kuç, 1957

Mali i Cikës, akuarel, Kuç, 1957

Tjetër mister shqiptar

Në Rrugën e Kombit gjatë gërmimëve u zbule kjo sferë gurore gjigante, mbetun pa shpjegim, që ruhet në Tiranë. Të tillë sfera qenkan gjetur në Bosnje e Kosta Rika. Mister mbi mister. Ec e thuej se toka shqiptare s’ruen sekrete të mëdha, që lidhen me historinë e njerëzimit.

Sferë simotër në Kosta Rika

Pse thuhet se çudia nxierrë çudinë ? Ne kërkim inormacioni për Gurin e Xhuxhës, na doli përpara një tjetër zbulim tepër misterioz, por jo vetëm në Shqipni po në fun të botës në CinemaCin, pra në Kinë, në një emison italian.

Për¨të mos e zgjat, japim përshkrin nga origjinali italisht. Në fakt në atë guackë gurore ishte një shufër, e pse u quejt unazë ?

Informacion

Rroftë sebepi, dhe Guri i Xhuxhës, na shtuni për të kërkue informata nëse ka zbulime të tjera misterioze në tokën tonë. U gjetëm para befasisë, se në botë ekzistojne disa mistere të pa zgjidhshme të fshehun në gjinin e planeti ku banojmë. Kështu që do të vazhdojmë në numëra të tjerë të revistës t’i paraqesim këto mistere që kanë çorodtë e çorrodisin gjithë studiuesit që merren me kërkime arkelogjike, gjelogjike, si shkencëtarët të fushave te tjera, e na çudisin edhe ne, për misterët që fshihen në globin tonë toksor.

Meqë asht fjala dhe për atë sferën gjigande gjetun n rrugën e Kombit, paraqesim një simotër t! sajjj gjetun në Kosta Rika. E paska dhe të tjara sfera të tjera të tilla, që e rrisin edhe ma tepër misterin si në Bosnje dhe Erzogovinë.

Deri këtu e patëm për disa mistere shqiptare, tani të shohim ato që ekzistojnë dhe ne vende të tjerë të botës sonë.

Misteret në planetin tonë Shufër te një materiali metalik të panjohun zbulohet brenda një si guaskë gurore prej 200 milionë vjetësh në Kinë.

Guaska gurore ku u gjet pjesa si shufër me viaska të një metali të panjohun prej nesh tokësorët.

Një unazë me një material metalik që dukej i pathyeshëm dhe të panjohur u gjet brenda një gjeode (gusakë) prej guri 200 milion vjeçar. Ky është vetëm një nga shumë të ashtuquajturat "objekte të pamundura". Objekti u shit shpejt në një koleksionist privat. Nuk është e pazakontë që relike të tilla të zhduken në arkivat sekrete të mbyllura nga publiku.

Por le të vijmë tek zbulimi i këtij guri të quajtur "The Stone Lanzhou" i zbuluar në 1999 nga Zhilin Wang në një zonë të largët malore në Kinën veriperëndimore.

Gazeta "Lanzhou Morning News" e 26 qershorit 2002 raportoi lajmin e një zbulimi kurioz nga një farë Z. Wang Zhilin, i cili ndodhi në rajonin malor të Marzong, në Kinë. Njeriu ka zbuluar një formacion shkëmbi, në formë si një dardhë prej rreth 6 cm x 8 cm, jashtëzakonisht i fortë dhe me peshë 466 gram. Në mënyrë të pabesueshme, shkëmbi është i njëloji krejtësisht të panjohur, duke sugjeruar se mund të jetë me origjinë meteoritike. Por ajo që huton studiuesit është ajo që gjetën brenda: një shufër metalike me fije, origjina e së cilës është krejt e panjohur. Guri ka tërhequr vëmendjen e gjeologëve dhe koleksionistëve nga e gjithë bota, dhe interesin e shumë studiuesve, veçanërisht për përmbajtjen e tij të pazakontë. Kështu shkroi Lanzhou Morning News: "Më shumë se dhjetë gjeologë dhe fizikanë nga Byroja Kombëtare e Burimeve të Tokës, Byroja e Ngjyrosur e Ngjyrosur të Metaleve, Instituti i Gjeologjisë dhe Mineraleve të Akademisë Kineze, Dega Lanzhou dhe Shkolla e Kolegjit Lanzhou të Burimeve Mjedisore u mblodhën për të studiuar origjinën e këtij guri misterioz.

Pas një diskutimi mbi origjinën e tij të mundshme artificiale ose mbi fenomenet e mundshme natyrore që qëndrojnë në themel të formimit të tij, shkencëtarët unanimisht e kanë etiketuar gurin si një nga artefaktet më të çmuara të Kinës dhe botës për mbledhjen, hulumtimin dhe studimin arkeologjik ".

Gjatë krahasimit, studiuesit propozuan shumë hipoteza për të justifikuar origjinën natyrore të gurit, por ato të gjitha dukeshin të pabesueshme: shiriti metalik i filetuar brenda tij është i nga një matreial i fort duke lënë të kuptohet një arsye precize për realizimin e tij, megjithëse është plotësisht e panjohur për shkencëtarët.

Kur nuk ke ç’të bajsh luej derën thotë populli, dhe kështu edhe ne merremi me internetin që e kemi si derë për ta luejt sa rrimë kot. në rastin tonë tani, luejm derën e misterëve të botës. Japim disa shembuj pa komente, që mbesin për revistën tjetër.

Qyteti Yonaaguni, Japoni, i fundosun para 12.00 vjet zbulue rastësisht, një qytenim i panohun i zhukun, shume ma parë se Pramidat e Egjitit.

Shembuj misteresh pa zgjidhje

Gjurmë kalimi mjetësh të mistershme para 14 milionë vjetësh, mbetun të gurezueme, zbulue nga shkencëtari rus, Dr. Kolypin Një tempull 12.000 veçar I zbuluar në Turki, Anatoli, më I vjetri në shkallë botërore, nga një popull misterioz, kur nuk ekzistonte shkrimi as ishte shpikur rrota. Ky tempull misterioz quhet nga vend ndohja, , Gebekli Tebe. Zbulim rastësor I arkeologëve turq e gjermanë. Mister I pazgjidhshëm me njohuritë e tanishme, ku shkencëtarëtt mbetën të çuditur, se ky kompleks temulli është ndërtuar disa mijë vjet para Piramidave të Egjiptit.

Qyteti nëntokësor i Derinkuyu, i gërruem në mal, shpellat ma të mëdha në botë, prej mija vjetësh nga një popull misterioz i paindentifikuem.

Ec e mos beso se toka jonë ka qenë e popullueme para miliona vjet, ku del pyetja nga kush ? Pse nuk janë gjetë gjurmë të atyne qenjëve që kanë ekzistue apo që kanë vizitue planetin tonë. Kemi plot shenja, ndërtime, monumente, objekte, por asnjë formë apo sskelet të një qenjë të mençur, që ka jetue, punue, krijue, e pastaj asht zhdukë, pa lanë gjurmë të vetvetes, veç shenja të pranisë së tij, me vepra, mbi të cilat ne thartojmë trutë të kuptojmë e t’u japim spjegim. Ndoshta do të ndodhë diçka e jashtëzakontë që të na zgjidhë këto probleme për ne të pazgjidhshme.

Të na fali lexuesi që u morëm edhe me të tilla çeshtje, por sebepi lindi me Gurin e Xhuxhës.

Edhe kjo çështje hyn në problemet tona shqiptare, përderisa na dalin edhe zbulime të tilla misterioze, që lidhen me lashtësinë tonë si popull i vjetër, por i pastudiem mirë.

,

Maskat misterioze të El Dorados, njohun si objekte të anijëve kozmike, sigurisht që mbetet problem pa zgjidhje.

Astronauti i Palenkës, mister i pasgjidhun; por i fiksuem mirë në atë pllakë memeri.

Një « dogu » i përiudhës së vonë (1000-400 vjet pr K. Muzeu kombëtar Tokyo, Japoni. Disa ufologë kanë interpretue figurën prej argjili si një astronaut që ka vizitue tokën në Japoninë antike : figura m veshur me tutën kosmike, maskën dhe një kokore.

I njejti riprodhim i mbulesës së varrit të Pakal, në Palenkë, Kil, i që tregon mbredësine e një anije kozmike, ku dallohet aeronauti i mbështetun që drejton anijën. Mos vallë ishte varri i nje astronauti jashtëtokësor?

U ba shkak zbulimi i Gurit të Xhuxhës, që paraqiëm edhe raste të tjera edhe ma misterioze që gjendën në truellin shqiptar, e veçanerisht për t’i çudit, ndër vende malore. Një kohësih me një krahasim me mistere të tjerë të botës.

Këto janë disa objekte që kanë mbetun misteriozë, që në një fare mënyre janë edhe si prove se diçka ka ndodhur në lidhje me jashtëtokësorë që mund të kenë vizitue planetin tone, shumë ma të përparuem, me anije kosmike të përsosuna dhe me një shpejtësi të jashtëzakonte, ndoshta të dritës, që ata kanë arritë, për të udhetue nga planetë jashtë sitemit tone diellor, nga hapësina galaktike.

Sigurisht se gjendemi para misteresh të vështira për t’u zgjidhur, por që ruejnë në vetvete sekrete të mëdha për historinë e panjohur të njerëzimit. Ku përfshihen dhe misterët e tokës shqiptare.

Një botim anglisht IN THE CIRCLES OF HELL New book shares the stories of suffering of those who lived under a dictatorial regime.

Koment e analize e shtëpisë botuese AutourHouse përkthye nga anglishtja

Libri i ri tregon historitë e vuajtjeve të atyre që jetuan nën një regjim diktatorial Lek Pervizi njofton publikimin e ‘Në rrathët e ferrit: Tregime nga viktimat e diktaturës komuniste.

In the circles of Hell: Tregime nga viktimat e diktaturës komuniste" Nga Lek Pervizi Hardcover | 6 x 9 in | 136 faqe | ISBN 9781665585576 Mbulesa e butë | 6 x 9 in | 136 faqe | ISBN 9781665585583 Libri elektronik | 136 faqe | ISBN 9781665585590 Në dispozicion në Amazon dhe Barnes & Noble.

Autori Lek Pervizi lindi në Shqipëri në një familje fisnike në vitin 1929. Ai ndoqi studimet në Itali, Romë, deri në vitin 1944. Me kthimin ne atdhe ai dhe familja e tij vuajtën nën diktaturën komuniste për 46 vjet. Ai është piktor, poet dhe shkrimtar, i cili ishte i ndaluar për çdo krijimtari të lirë në burgje dhe kampe dëbimi të diktaturës së bashku me vëllanë e tij të madh, Valentinin. Ai rifitoi lirinë në Belgjikë, ku iu përkushtua letërsisë dhe shkroi disa vepra. Ai njihet gjithashtu si piktori i kampeve të vdekjes për vizatimet e tij të bëra në burg. Vizatime që bënë të njohur situatën tragjike të kampeve shfarosëse të diktaturës. Edhe sot, në moshën 92 vjeçare ai vazhdon të shkruajë kujtimet e tij për një jetë të thyer nga egërsia e një sistemi totalitar.

BRUKSEL - Lek Pervizi donte të tregonte se si të keqtrajtuarit dhe torturat e të burgosurve politikë nën diktaturën e egër komuniste në Shqipëri. Por është për këtë arsye që ai ka shkruar "Në rrathët e ferrit: Tregime nga Viktimat e Diktaturës Komuniste" (botuar nga AuthorHouse MB).

Kjo vepër e re plotëson trilogjinë e tre librave, të cilët përfshijnë të gjithë periudhën e dënimeve dhe vuajtjeve nën diktaturën komuniste në Shqipëri. Ky libër tregon sesi njerëzit u burgosën, u persekutuan dhe u kërcënuan me vdekje dhe si disa prej tyre u shpëtuan nga një mrekulli. Kjo tregon se diktatura, megjithëse në një vend të vogël, si Shqipëria, ishte më e egër dhe kriminale e vendeve të tjera komuniste t’Evropës Lindore dhe Ballkanit. Fushat dhe burgjet e tyre në kushte të mjerueshme nuk ekzistojnë në vendet e tjera. "Tregimet janë tragjike, por të paktën, lexuesit duhet të mbajnë një kujtim të mirë të vuajtjeve të protagonistëve për sa i përket dhembshurisë. Unë mendoj se një nga personazhet simpatikë është gruaja ime, Beba, një nga fëmijët e mrekullueshëm që shpëtoi nga vdekja e fatkeqësisë së shoqëruesit të saj të vogël të pafajshëm, ”thotë Pervizi. "Në rrathët e ferrit: Tregime nga viktimat e diktaturës komuniste" shërben si një dokument i çmuar që mund të merret nga studiuesit dhe historianët, në mënyrë që ata të dinë në thellësi se sa i keq dhe i tmerrshëm ishte komunizmi. "

Në rrathët e ferrit anglisht

Mendime të vlefshme e të pavlefshme Ndodh që njerëz me aftësi dhe cilësi të nalta të humbasin në mjedisin e njerëzve arrivistë e psikopatë, të cilët, për ironi të fatit, sundojnë si diktatorë mizorë mbi popuj e kombe 1.

Liria e demokracia vlerësohën e çmohën vetëm nga ata që vuejtën dhe u sakrifikuan për to.

2. Liria e demokracia e kanë themelin mbi drejtësinë.

3. Nën diktaturat komuniste, ku zbatohet e ashtuquejtuna „ligjëshshmëri socialiste“, nocioni i drejtësisë nuk ekziston.

4. Diktatorët janë të gjithë me të meta mendore, deri të çmendun, që e mbajnë veten si idhuj të gjithfuqishëm.

5. Diktatorët kanë aftësinë të shfaqen si njerëz të mençur e të jashtëzakontë, prandaj kryejnë krime të jashtëzakonshme.

6. Diktatorët janë arrivistë tëpapërmbajtun, s’pyesin për familje, as babë, as nanë, as shokë e miq, për të arritë qëllimet e tyne kriminale.

7. Shteti komunist e quen veten shtet ligjor, ku krimi asht i ligjëruem në shërbim të sistemit.

8. Liria e fjalës dhe e mendimit nën diktaturën komuniste janë akte akuze që të çojnë në burg, në mos ma keq.

9. Drejtësia në sistemin diktatorial komunist vihet totalisht në shërbim të atij sistemi si force e ligjërueme në shërbim të tij.

10. Drejtësia asht armikja me e madhe e sistemëve diktatoriale, prandaj ajo, në ato sisteme, njihet vetëm si emërtim, pa asnjë lloj ndikimi, në gjendje amorfe.

11. Ata që jetojnë në liri e demokraci nuk mundën kurrë të kuptojnë e konceptojnë si nëpërkëmbën liria e demokracia në sistemet diktatoriale.

12. Diktaturat pretendojnë se jane pushteti i popullit, prandaj dhe gjithë krimet i bajnë në emën të popullit.

13. Një gja asht për t’u ditë, se demokracia e përdorun përsëmbrapshti, asht ma e keqe se diktatura.

14. Atje ku sundon heshtja, s’ka vend fjala.

15. Liria e fjalës u jep mundësi njërësve që të llomotisin sa të duan e si të duan, mbarë e mbrapsh si t’u bjeri përmendsh.

16. Në marrëdahanjet shoqnore asht mire me leshue pe e jo me lidh nyje.

17. Mirëkuptimi asht themeli i mirëvajtjës së shoqnisë.

18. Zemërgjanësia nuk mund të merret për dobësi.

19. Injoranca asht nana e të gjithë të këqijave.

20. Injorancë nuk asht se nuk di të lëxosh e shkruejsh, por asht kur nuk di të mëndosh e të flasish.

21. Filozofët e Greqisë së lashtë ishin njerëz që banin jetë të thjeshtë, por që kishin mendje të ndrituna.

22. Dituria asht e ngulitun diku në truinin e njeriut, por varet sa e si ajo aktivizohet.

23. Një shembëll i jashtëzakonshëm i aktivizimit të trurit, asht rasti i Leonardo da Vinçit, që kapërceu kohët jetesore duke kalue ne ato të gjenialitetit universal.

24. Nuk ka hidhërim ma të madh se mosmirënjohja, na e ka lane të shkrueme Shekspiri në veprat e tij.

25. Kur isha fëmijë e kisha formue filozofinë time, ku mendoja se ne jetonim në një andërr të zotit.

26. Kur u rrita e shtrydha mendjen në dhjetra filozofi, pa gjet një rrugëdalje të pranueshme ne asnjënën.

27. Sillu kah të sillesh, lexo filozofi sa të dalin mend e kresë, por filozofia e vërtetë asht ajo e jetës.

28. Jeta asht shkolla ma e madhe, në veçanti ajo e një jete te vuejtun, për ata që zoti i ka lejue të jetojnë gjatë e mendje kthjelltë.

29. Të jeshë filosof, nuk do të thotë të humbësh pas librave të filosofisë, por të gjykosh jetën sipas këndveshtrimit tand.

30. Mund të lexosh 100 vepra filosofike pa nxierrë asnjë përfundim, dhe mund të kuptosh ma shumë filosofi duke bisedue me nje njeri të thjeshtë me eksperience jete të gjatë.

31. Një filosof gjeti nje fëmi duke hap një grope në ranishtën buzë detit. Kur e pyeti, ç’po ban vogëlush ? Femija i përgjigjet, due të shti detin në të.

32. Ka njerëz të heshtun e gojëmbyllun, e kur thonë një fjalë, dalin budallej.

33. Heshtja asht e artë, vlen për njerëz të mençur, dhe fjala e argentë, ose bronz e baker, për njerëz të zakonshëm.

34. Një shkrimtar i vetquejtun i madh, nuk e kishte llogaritë se në botë ekzistonin me mija shkrimtarë po aq të mëdhej.

35. Një shkrmltar me një sy, krekosej midis qorrave ; mes njerëzve me dy sy, s’e përfillte kush.

36. Një shkrimtar mburrej se kishte shkrue disa dhjetra libra. Po mire, i thote një mik i tij, a s’mund te shkrueshe një liber sa për ato dhjetrat ?

37. Heroizmi matet me vepra, jo me fjalë.

ANKIM

Agostino Gjordano Thonë kcen prifti nga belaja, dhe kjo punë na zuni sot; keq na e mblodhi kjo murtaja, dhe nga shpia s’dalim dot.

Nëpër dhomat vijm verdallë, si fantazma t‘çoroditun, për të qeshë e për të qarë, qysh na zuni kjo e çuditun.

Ktij virusi kaq të friKshëm kovid emni ia kan ngjitun, paska qenë fort i rrezikshëm, tmerrin botës ia ka qitun.

Nga na erdh kjo pandemi, që përfshin kët botën mbarë, s’e kurseu dhe njat Shqipni, as të shkretët shqiptarë.

Qe mjaft vuejtën nën terror të sistemit bolshvik t’atij Dullës diktator fort mizor e tiranik.

N’burgje e kampe, që na mbylli si n’ kutijat me sardele, edhe mendjën që na e ndryshi, trupin katandisë fertele.

Si shpetuem nga ajo belaja, tuj jetue per bukuri, veç kur erdhi kjo murtaja, me viruse t’madhe ushtri.

Me armata të padukshme, kan pushtue botën mbarë, dhe me sulme të vazhdueshme, mbjellin vdekje tash e parë.

Veç në shkencën ne besojmë, që shkenctarët të ia arrijnë njat vaksinën të përftojnë, dhe virusin krejt ta zhbijnë.

Të dashur miq shqiptarë, gjithnjëherje na la edhe Zef Kakoca (1957-2021) ! Kush e priti?!...

Për dhjetra vjet na shoqëroi me të parin portal arbëresh ‘Arbitalia’, me kënka e poezi, me recitale e shkrime. Ngaherë ‘një hap përpara të tjerëvet’. Një Arbëresh çë, kudo vëj këmbë, çelnej/dheznej një zjarr.

Buartim një mik: ngaherë i pari te nisjet kulturore, çë nderoi gjuhën arbëreshe me të folit e të shkruarit.

Nj’arbëresh i vërtetë, me buzën mbë gaz, çë shurbei te lëmi i kulturës arbëreshe me gjithë vetëhenë e tij.

E qan Arbëria e Shqipëria, të dya bashkë: sepse këtej e aty kuarti nderime e vlerësime. Kënka i bashkoi djè, lipi i bashkon sot.

Ngushëllimet tona më të ngrohta i venë fëmiles s’tij, gjirivet t’tij, katundit tij. Të pikëlluar ka helmi.

I paharruarshëm qoftë kujtimi i tij !

Kush, ndër ju miq shqiptarë, e njohu Zef Kakocën ndëpër shkrimet e tij; kush e përpoqi/takoi në Festivalin e Gjirokastrit o te Seminaret e Prishtinës; kush e njohu prësàfri, dhe me të foli, këndoi e punoi, o eci Shqipërìnë; kush me të, o me anë të tij, zbuloi bukurinë e Shpirtit Arbëresh; kush do, mund t’shkruanjë një mendim mbi figurën e tij, te nr.91 i Jetës Arbëreshe (qershor ’21).

REVISTA KUQ E ZI Shpreh ngushëllimet familjes së të ndjerit Zef Kakoca dhe gjithë arbreshëve për këtë humbje të rendë.

Pushoftë në paqen amshuar!

Rrimë të mbyllun në shtëpia, krejt nga bota t’izoluem e te ndamë dhe nga shoqnia, të mërzitun e të trishtuem.

Zoti i madh me na ndihmue, dorën e tij mbi ne me shtri, prej këtij kobi me shpëtue, Kjo ma e madhje mrekulli!

Ilir Shaqiri e Zef Kokoca :”Jam Arbresh...

Hartë e Shqipërisë në enciklopedinë italiane Treccani e vitit 1689, kushtue Gjon Françesk Albanit, një vit para së të bahej Papë Klementi XI. ku në tabelën sipër jepet e qartë origjina shqiptare e tij

Yanitza ne gazetën franceze “Le Petit Journal” asht përfytyrimi i Tringë Smajlja Martinaj, e quejtun “Jeanne d’Arc shqiptare” nga francezët. Ilustrimi nga një piktor francez që, siç duket, nuk i ka njohë veshjet veriore shqiptare duke i paraqitë me fustanellë