Hapat e Klares

HAPAT E KLARËS

AGRON SHELE

AGRON SHELE

HAPAT E KLARËS ROMAN

SHTËPIA BOTUESE “ Marin Barleti “

2003

1

SHELE,AGRON “ HAPAT E KLARËS” ROMAN Redaktor letrar: Recesent: Korrektore letrare: Mirela Dudi Ideoi kopertinën: Autori Në kompjuter: Ligor Shyti Copyright © Agron Shele, 2003

2

Asaj

Autobusi rrëshqiste përgjatë luginës, ndërsa në mendje përpëliteshin të njëjtat fjalë.

Fillimisht vinin të largëta, të mbytura, pastaj bëheshin të ashpra, tronditëse. Vërtet ndodhin kaq shumë gjëra në jetën e njeriut dhe gjithçka përmbyset marramendsh, për t’u ringritur më pas rrënqethshëm?! E ç’mund të ishte ajo që ngjalli tek unë kaq shumë përshtypje? Fjala është e ëmbël, e bukur, tingëlluese, por po kaq e hidhur, tronditëse, vrasëse. Loja me të është e rrezikshme, nuk fal, nuk qesh, por as hesht. Ajo, duke u ngatërruar mes fjalëve, pësoi peripecinë e saj. U trondit kur thashë se do të bëja diçka. Fillimisht u befasua, pastaj nënqeshi mosbesueshëm dhe, kur unë këmbëngula, u tremb.

- Nga ju mund të presësh gjithçka, por mos harro se do të pendohesh një ditë! - mbylli ligjëratën dhe u largua për të mbetur vetëm në kujtesën e gjatë.

Mendova të shkruaja menjëherë për të, por diçka këputej, nuk shkonte… Ishte largësia e botëve që na ndante, dy botë krejt të kundërta. Megjithatë, shijen e hidhur përhapur në perde të padukshme, e ndiej çdo çast…

Autori

3

Prolog

Vjeshta e parë numëronte ditët e mbetura të verës. Dielli ishte ngritur në kupë të qiellit dhe digjte fort. Treni vazhdonte të çante përpara me atë zhurmën karakteristike të tij kërkëllitëse.

Së paku, duheshin edhe 15 minuta, për t’iu afruar kryeqytetit. Vajza kishte nxjerrë kokën në dritare dhe mundohej të përpinte gjithçka me sy. I ati, një mesoburrë, qëndronte ulur dhe tundte herë pas herë jakën e këmishës, gjest që tregonte vapën e madhe.

-Po këtë, vajzën e ke? – e pyeti një grua në krah të majtë të sediljes.

-Oh, po! – buzëqeshi ai.

-Keni të afërm këtu?

- Jo, kam ardhur për tjetër punë. Vajza ka fituar konkursin, te Kolegji “Harri Fullc”!

- Shumë mirë, -buzëqeshi dhe hodhi vështrimin mosbesues ndaj vajzës. Ke qenë ndonjëherë më përpara në Tiranë?

- Jo! - dhe kafshoi buzën vajza.

- Do ta marrë malli për të ëmën.

- E ka lënë dy vjeçe, - e preu shkurt bisedën ai.

-Më fal – u shpreh ajo.

Ai nuk i ktheu përgjigje, ndërsa vajza i nguli sytë e saj të vegjël gjithë egërsi. Mbërritja e trenit në stacion, e qetësoi disi atë grua, e cila, gabimisht, e kishte lënduar. S’priti më gjatë, por u çua menjëherë nga vendi dhe humbi diku tutje, duke marrë me vete gjysmëpërshëndetjen e bërë.

Ai e mbante fort për dore. Gjallëria e qytetit e hutoi, aq sa të atit i drejtohej me pyetje të pakuptimta. Në dorën tjetër shtrëngonte fort çantëvalixhen, të cilën ajo e kishte zbrazur disa herë në shtëpi, deri sa e rregulloi më së miri. Ai vazhdonte ta tërhiqte për dore, përgjatë bulevardit.

- Këtu do të rregullohemi sonte, – i tha dhe mori kthesën për në hotel.

- Sa hotel i bukur është ky!

- Gjithçka e bukur është këtu në Tiranë.

Qyteti N. prej të cilit vinte, shfaqej krejt i mjegullt. Ai humbiste para madhështisë së Tiranës.

Gjithçka e vogël atje, zmadhohej e lartësohej këtu.

- Ke uri?

- Jo, nuk më hahet!- tha ajo.

- Më mirë është të flesh, se rruga e gjatë të ka lodhur.

Ajo s’bëri fjalë, megjithëse dukej hapur që kjo gjë nuk i pëlqeu, por ndoqi shkallët pas të atit. Një kërcitje brave dhe sakaq dera u hap.

4

- Tani fli! Mbasdite do të dalim shëtitje bashkë.

- Pse, ti, babi, ku do të shkosh?

- Kam ca punë, por ti mos u bëj merak se do të kthehem shpejt! – tha ai.

Kur hapat në korridor pushuan, ajo nxitoi të dilte në dritare. Zhurma e qytetit të madh e bëri për vete, aq sa humbi për shumë kohë. Heshtja e thellë që reflektonte dhoma, pak nga pak ia largoi atë ndjesinë e mëparshme. Bukuria dhe madhështia e shfaqur ua la vendin rrugëve të ngushta, por të dashura të qytetit K. Mbylli derën nga brenda dhe u shtri për të fjetur. Gjumi, i trembur nga mendimet e trazuara, s’arriti të prekte qerpikët e gjatë. Tani do të jetonte vetëm. Kjo e trembte më shumë se gjithçka. E si mund të rrinte aty në qytetin e madh pa njerëzit më të shtrenjtë?! Filloi të qante pa zë, por, prapë nuk e nxori brengën që e pushtonte. Këtu kishte shumë frikë. Nga gjendja e amullisë, e larguan të trokiturat e derës.

- Ti je, babi?

- Unë jam, hape!- tha ai.

Ajo hapi derën dhe iu hodh në qafë.

- Ke qarë, e dashur…

- Unë s’rri dot pa ty, - u ankua ajo.

- Ne bëmë një pakt bashkë, apo jo?

- Unë dua të rri gjithmonë me ty.

- Po ti këtu do të njihesh me shokë, me shoqe, pastaj do të shkosh në shkollë. Vetëm ditët e para janë të rënda, por edhe ato kalojnë shpejt, se qyteti është shumë i bukur.

- Do të vish të më takosh gjithmonë!

-Si nuk do të vij. Ti e di që në këtë botë vetëm ti më ke ngelur! – dhe e shtrëngoi fort.

Ajo qau ose, më mirë, ata qanë të dy. Ashtu të përqafuar, ngelën për një farë kohe. Ai rregulloi kravatën, ndërsa ajo krehu flokët dhe, të dy bashkë, lanë pas shkallët e hotelit dhe dolën në rrugën kryesore.

- E shikon sa bukur është këtu!

Vajza nuk foli, por shikonte e shastisur. Rrugët ishin derdhur në lumenj njerëzish ku, padyshim, dhe ajo zinte vendin e saj. Mbrëmja filloi të binte ngadalë. Neonët reflektonin një rrezatim të tejpashëm, duke i veshur rrugët me bardhësinë qumështore.

- Tani, të pëlqen të hash një pastë?

- Ku?- foli pa emocion ajo.

- Tek ajo pastiçeria përballë.

- Atëherë, shkojmë!

Hynë në pastiçeri dhe zunë vend në krah të djathtë të banakut. Ai nuk e kishte mendjen fare, ndërsa vajza u befasua kur pa vështrimin zhbirues të gruas që shërbente aty.

- Babi, se si më shikon ajo gruaja aty…

- Cila? – dhe e ngriti kokën lart.

- Ja, ajo që është mbështetur te banaku.

Ai ktheu kokën me vrull andej dhe e humbi ekuilibrin për një çast. Për ironi, ajo qëndronte atje, pa lëvizur, e qetë. Madje, nga gjestet e pakuptimta të burrit, nuk e prishi terezinë.

- Çohu!- tha ai.

- Mua më pëlqen këtu.

- S’ka problem, shkojmë në një vend më të mirë.

Vajzën e shtrëngonte për dore, si të donin t’ ia shkëpusnin prej vetes. Gjithçka, sipas tij, shkoi ters.

Ata, gati me një frymë, arritën te hoteli. Hëngrën darkë në restorant dhe me humor të prishur

5

shkuan në dhomë. Ai fiku dritën dhe u shtri menjëherë. Mbajti vesh në e zuri gjumi vajzën, por, shumë shpejt, kuptoi që ajo nuk po flinte.

- Po ajo grua, cila ishte babi?

- Akoma nuk ke fjetur ti?

- Nuk më zë gjumi!

- Fli, se nesër do të zgjohesh herët.

- Dua të më flasësh për atë, - dhe vuri theksin te fjala e fundit.

- Për cilën? – bëri sikur s’kuptoi ai.

- Ja, pra, për atë gruan te pastiçeria, - dhe vuri theksin te fjala e fundit.

- Për cilën?… – bëri përsëri sikur s’kuptoi ai.

- Ja, pra, për atë gruan te pastiçeria.- Ajo më shikonte sikur donte të më përpinte. Ti nuk e kishe mendjen aty.

- Ehë, atje. Ishte vendi i keq, s’më pëlqeu, prandaj ikëm.

- Jo, ti s’më tregon mua. E njeh atë ti?

- Jo, nuk e njoh, megjithëse nuk duhet të shkosh asnjëherë atje. Tani fli, se nesër na pret një ditë e re… Natën e mirë!

Natën e mirë! – ktheu përshëndetjen vajza. *** E nesërmja s’vonoi të vinte. Dielli trokiti dhe në dritaren e saj.

- Zgjohu, bijë.

- Oooh… - dhe u kthye në krahun tjetër.

- Zgjohu se do të shkojmë.

U ngrit me përtesë, u vesh, u la, u fshi dhe nisi të krihte flokët. Tani s’ishte më e vogël.

Dhe pasqyra fliste për këtë. Shkundi dhe një herë sa majtas djathtas flokët e verdhë dhe mori çantëvalixhen në dorë.

- Lëre se e mbaj unë këtë! –dhe ia shkëputi nga dora i ati.

Dolën në rrugë. Mjegulla e hirtë e mëngjesit i veshi sytë, krijoi një gjendje turbullire tek ajo. Trupi i vogël, por i shkathët, zhvendosej përpara pa vështirësi.

- Pas pak shkojmë te shkolla, – tha i ati.

- Pse, ku është?

- Në fund të kësaj gjysmëkthese që shikon ti…

Pjesën tjetër të rrugës e bënë pa shumë fjalë. Ai ecte dhe mendja s’dinte nga fluturonte.

Një frikë e lehtë e pushtoi të tërin, kur mendoi pastiçerinë e mallkuar. Vajza duhej të qëndronte larg, ndoshta, kurreshtja mund ta çonte sërishmi atje, pastaj një djall e merrte vesh se ç’mund të ngatërrohej. Kjo e prishi gjithë gëzimin e atij udhëtimi. Ndezi një cigare, por as ai nuk e qetësoi. E përtypi filtrin dhe e flaku tutje me neveri. Gjithçka ishte ndërtuar për së prapthi.

- Babi, kjo është shkolla?

- Po. Të pëlqen?

- Këtu do të qëndroj tani e tutje?

- Këtu, bijë…

Ai shtyu tutje portën e madhe të hekurt. Përballë shfaqej sheshi i madh zbukuruar me lulishte, të rrethuar me stola. Te dera e godinës qëndronte një burrë i hollë zeshkan. Nga sa kuptoi, ai duhej të ishte portieri.

- Më fal, zotëri! Kam ardhur për të regjistruar vajzën.

6

- Shumë mirë. Do të takosh drejtorin e konviktit.

- Vonohet shumë?

- Tani duhet të vijë…

Pa një herë rreth e rrotull. Syri nuk i zuri gjë tjtër, veç kalimtarëve të rastit, që përshkonin rrugën matanë kangjellave.

- E pini cigaren? - plotësoi boshllëkun e krijuar portieri.

- Oh, faleminderit! Ju jap unë, - dhe nxori me shpejtësi paketën nga xhepi i këmishës.

Portieri s’e zgjati shumë. E mori cigaren dhe e ndezi menjëherë.

- Keni sjellë gocën në shkollë?

- Po. Sivjet fillon vitin e parë.

- Shpejt ke ardhur. Regjistrimet vazhdojnë gati gjithë ditën.

- Unë nuk i di rregullat. Për të qenë korrekt, erdha më herët.

- Ja, ai atje është Drejtori i konviktit, – tha portieri.

- Kush, ai burri me flokë të rënë?…

- Në të i ke rënë. Përpiqu të mbarosh punë shpejt, sepse priten të vijnë dhe nxënës të tjerë; pastaj, e merr me mend ç’vonesa krijohen.

- Mirëmëngjes, Drejtor!

- Mirëmëngjes! Ke ndonjë fëmijë këtu?

- Po, kam sjellë vajzën!

- Shumë mirë, shkojmë lart, – dhe tregoi me dorë shkallët që të çonin në godinë.

- Eja, - dhe i bëri shenjë vajzës ta ndiqte.

Ngjitën shkallët e korridorit dhe hynë në zyrën e tij. Pasi kryen formalitetet e duhura, në zyrë hynë njerëz të tjerë.

- Faleminderit! - tha i ati i vajzës, pasi mbaruan.

- Më vjen keq,-u shpreh tjetri duke i zgjatur dorën thatime.

- Ti rri me këto vajzat këtu, - i tha së bijës. - Mua më duhet të iki.

- Kaq shpejt?!…

- Mos u mërzit, Marsela. Unë do të përpiqem që të vij shpesh. E puthi vajzën dhe u largua me hapa të rënduar.

Ndërkohë që ai e përshëndeste me dorë, atë e rrethuan disa vajza të tjera më të rritura, duke i drejtuar pyetje nga më të ndryshmet. Ajo qëndronte atje, mes korridorit, e akullt nga ndarja me të atin. Këtu e priste një tjetër jetë, larg përkëdheljeve, por që do ta bënte më të fortë. Befas, në mendje iu shfaq vështrimi i asaj gruaje, e cila dukej se e hetonte me vëmendje dhe nuk e linte për asnjë çast të qetë.

I Shumë vite më përpara në qytetin e vogël N. filloi punën si mësuese letërsie, në gjimnazin e vetëm të qytetit, Klara. Bukuria e saj s’kishte si të mos binte në sy shpejt. Djemtë më në zë përflitnin përshëndetjet, aq sa ajo u detyrua të mbyllej në guaskën e saj. Gjithçka i dukej e huaj. I vetmi njeri që nuk e shpërdoroi besimin, ishte Berti. Me të ishte krejt ndryshe.

Marrëdhëniet shkuan më tej, aq sa fillimi i pranverës i gjeti të dashuruar. Që nga ajo ditë në familjen e Sakajve filloi sherri e shamataja. Familja e pengonte në çdo hap. Edhe qyteti u shpreh

7

pa rezerva për këtë dashuri. Ai nuk e dha veten, por këmbëngulte me forcë në të tijën aq sa, një ditë, ngriti plaçkat dhe u largua nga shtëpia.

Në derë u dëgjuan trokitje.

- Kush është? - u dëgjua zëri i Klarës.

- Unë, Berti jam!

Ajo hapi derën e dhomës menjëherë. Fytyra i ndërroi pamje.

- Ua, po ti kështu?!- foli me gjysmë zëri dhe sytë e shpërndarë shprehën habi.

- Gjithçka do të shkojë mirë. Qetësohu tani. Pse më shikon ashtu?

- Kam frikë, Berti. Ti s’duhej të ikje ashtu nga shtëpia. Bëre gabim.

- E ç’mund të bëja sipas teje?

- Po ja, të merreshe vesh me prindërit.

- Ata s’kanë për të më kuptuar kurrë. Kjo është më elementare, ç’të prisja më.

- Po që kam një djalë, e ke menduar ndonjëherë?

- Atë, qyteti e mori vesh, para se të vija këtu.

- Dhe ti nuk pyete për fjalët?

- Unë pyes vetëm për ty.

- Vërtet më do, Berti?

- Duhet të të dua, përderisa erdha këtu!-dhe qeshi.

Ajo s’priti më, por iu hodh në qafë. Ai i kishte kthyer asaj lumturinë. Për këtë s’kishte asnjë pikë dyshimi. Pas pak filloi të qante.

- Hë de, mos bëj si fëmijë, s’ke pse qan! Tani jemi bashkë…

- Jam shumë e lumtur, Berti. Ti më ktheve në jetë.

- Pusho, të lutem! S’ka lezet kështu. Përgatit ndonjë gjë për të ngrënë.

- Çfarë të pëlqen?

- Mos e vër veten në sëkëlldi. Diçka të çastit…

Hareja pushtoi dhomën e vogël, në kundërshtim të plotë me atmosferën rënkuese të ambientit të jashtëm. Fjalët fantazma lemeriseshin në përplasjen kaotike të tyre. Ato vërshonin rrugëve kudo, vetëm në veshët e tyre binin të shurdhëta.

- Nesër duhet të largohemi këtej.

- E përse, Klara?

- Nuk të them të ikim përgjithmonë, mjafton të largohemi për ca kohë, – tha ajo.

- Më keq do të jetë. Fillimisht presim ca, pastaj si të na shkojnë punët. Nesër duhet të sillesh normalisht. Kuptove, Klara? Ajo nuk i ktheu përgjigje. Ai fiku dritën dhe nata i mori ndër krahë me të gjitha të fshehtat e saj.

Dita e re trokiti më vonë në atë dritare. Ajo u çua e para, vuri xhezvenë për të bërë kafen dhe nisi ta guduliste në hundë.

- Zgjohu, gjumash!

- Është akoma herët, – dhe u rrotullua në krahun tjetër.

- Zgjohu, se e bëra kafen.

- Ty të dalka gjumi me pulat, – dhe kërkoi paketën të ndizte cigaren.

- S’të lejoj, të pish duhan esëll!

- Sot më thua për esëll, nesër, ta lë fare. Pak pushtet të keni ju gratë dhe ta merrni frymën.

- Pa pi kafen një herë!

- Kafja pa duhan, si turku pa iman! – thuaj më mirë.

- Nuk më pëlqejnë këto fjalë pleqsh…

8

- Më bëre dhe plak tani.

- Hë, mos u tall me mua! – dhe mori xhezvenë nga furnella. Mbushi filxhanin me kafe, atij i vendosi tabakanë përpara, për vete qëndroi në cep të krevatit.

- Kështu ngjajmë si pleq të marrë, – foli ai.

- Mos do ta lajmë kuvertën me kafe…

- Si të duash ti. Unë s’kam kundështim.

- Sa vajti ora? Imja ka ngelur mbrapa.

- Uaaa 7.30! – dhe u hodh me nxitim nga krevati.

U vesh shpejt e shpejt, i hodhi disa grushta ujë fytyrës, u fshi me peshqir, së fundi krehu flokët.

- Po mëngjes nuk do të hamë?

- Iku ora për punë!

- Prit të rregullohem edhe unë.

- Më shpejt! – tregonte padurimin ai.

- Kë fustan të vesh?

- Merr kë të të zërë dora, s’kemi kohë tani…

- Mirë jam kështu?

- Shumë mirë, eja të dalim…

- Prit, se s’i kam krehur flokët.

- Më shpejt veprimet, Klara…

Ajo tërhoqi derën pas, pastaj e hapi prapë.

- Ç’harrove? – gufoi zëri i tij në korridor.

- Çantën! – u përgjigj nga brenda.

Tërhoqi derën me forcë, rrotulloi bravën dhe fluturoi në drejtim të tij. Kur u afrua, i shkoi krahun. Vetëm kështu mund të ndihej e qetë. Dolën në rrugën kryesore. Ai filloi të mos ndihej mirë. Kjo dalje e menjëhershme, hapte lojëra fjalësh të interpretuara sipas oreksit.

Megjithëse, edhe fshehur, nuk do të rrinin gjithë kohën. Kjo i dha kurajo. Sytë kurreshtarë i përcolli me menefregizmin më të madh.

- U afruam te shkolla, - pëshpëriti ajo - Do të marr leje në ndërmarrje sot. Ka mundësi të vij t’ju marr vetë.

- Katër orë mësim kam sot. Në orën dymbëdhjetë jam e lirë.

- Megjithatë mos lëviz nga shkolla pa ardhur unë. Do të drekojmë jashtë.

- Mirë, - miratoi ajo me kokë.

Ai e puthi, i bëri një përshëndetje të lehtë me dorë dhe u nis drejt stacionit. Hipi në autobus.

Preferonte të qëndronte më këmbë. Dukej sikur nuk e zinte vendi. Vështrimi i humbiste tutje fushës. Pa asnjë pikësynim të caktuar, drejtohej ashtu kot. Mendimet ngatërroheshin pa zënë ende fill. Gjithçka nisi për së prapthi. Prekja në sup nga mbrapa e ndryshoi kryekëput gjendjen e tij shpirtërore. Dukej qartë që tani e mbrapa, vetësiguria do të linte shumë për të dëshiruar. Një ndrojtje e lehtë e mbërtheu tek sa ktheu kokën, për të parë më mirë se kush ishte.

- Mirëmëngjes, inxhinier! – përshëndeti Martini.

- Mirëmëngjes, koleg! – ktheu përshëndetjen Berti dhe një skuqje e lehtë pushtoi fytyrën.

Tjetri u zu ngushtë për momentin dhe diç bluajti në mëndje. Ndoshta u vu në kërkim të fjalëve të përshtatshme.

- Dua të pimë një kafe bashkë! – dhe mori frymë lirisht.

- Patjetër, ndërmarrja ka dy klube.

- Jo, jo!Nuk them të ulemi në ndërmarrje sot.Bëjmë një përjashtim.E pimë diku jashtë.

9

- Si të duash, – qeshi Berti.

Autobusi mori kthesën e fundit dhe ndaloi në stacion. Njerëzit filluan të shtyheshin në zbritje. Mëngjeset janë gjithmonë të ngutshme, risjellin gjallërinë e fjetur të netëve. Ai i shkoi krahun Bertit, ktheu kokën majtas djathtas, improvizoi një buzëqeshje të lehtë dhe e drejtoi për në lokalin më të bukur të këtij qyteti.

- Të pëlqen këtu, Berti?

- Po, - miratoi me kokë Hynë brenda.Si përshëndetën me kokë, zunë vend në kënd të lokalit, disi të veçuar nga tavolinat e tjera.

- Keni filluar të rrini këndeve, – buzëqeshi kamarierja.

- Deri këtu të kenë arritur pëshpërimat, - mendoi me vete Berti, por nuk u shpreh. Edhe Martini nuk ia vuri veshin kamarieres, por, me një ton mospërfillës, kaloi fjalët e lëshuara prej saj.

Ajo s’vonoi të vinte, u dhuroi buzëqeshjen e zakonshme, buzëqeshje që s’dihet sa klientë kishte përshëndetur: - Ç’dëshironi, ju lutem?

- Një kafe, një konjak dhe një koktej, – porositi Berti.

- Si e pini kafen, turke apo ekspres?

- Turke! - porositi Martini.

Ajo u largua mes tavolinave të tjera, ndërsa Martini afroi karriken më pranë tij: - Desha të bisedoja me ty! - foli Martini.

- Ç’probleme kemi andej? - devijoi temën Berti.

- Me mua s’luan dot, lëri dredhitë…

- Tani duhet t’ju jap llogari, inxhinier.

- Më keqkuptove që në fillim, por mos harro se dy fjalë më takojnë t’i them, si më i madh që jam.

- Edhe ju një mendim keni me të tjerët…

- Këtu qëndron ndryshimi, se unë jam shumë larg tyre, –dhe qeshi.

Bertit sikur iu largua plogështia pështjelluese, ndjeu një lirshmëri të menjëhershme. Nuk i priste këto fjalë nga inxhinieri, jo se ishte njeri fanatik, por s’mund të dilte nga rrethi i brezit të tij.

- Urdhëroni porosinë, – ndërhyri kamarierja - Oh, faleminderit, edhe një tavëll, po patët mundësi.

- Më fal, – tha kamarierja dhe, sa hap e mbyll sytë, ndreqi gabimin.

- E vure në siklet, Berti…

- Ndizeni, inxhinier!

- Me gjithë qejf, – dhe psherëtiu thellë ai.

Inxhinieri donte të gjente fjalët e duhura për të rinisur bisedën atje ku i interesonte atij .U kollit.

- Desha të them se ajo që bëre, edhe më pëlqeu, edhe s’më pëlqeu.

- Në ç’kuptim ta marr, inxhinier?

- Po ja! – u shpreh më i lehtësuar, ngaqë u nis mirë filli i bisedës. – Bëre mirë që u lidhe me atë vajzë. Unë, për vete, kam përshtypje të mira, por, nga ana tjetër, largimi i papritur nga shtëpia sikur nuk përputhet gjëkundi me karakterin tënd. S’të kam njohur për të tillë.

- Për të më thënë këto më solle këtu? – u nevrikos Berti.

- Jo, kështu. Pse nxitohesh? Ky tonalitet nuk më pëlqen, aq më tepër që jemi në ambient publik.

10

- Gjithçka që bëra e kam menduar shumë mirë. Nuk lejoj asnjë të nëpërkëmbë mendimet e mia.

- Nuk e kisha fjalën aty.

- Po ku, atëherë?

- Duhet të mendoje edhe për Vjollcën. Ju sikur u afruat ca si shumë kohët e fundit. Kjo nuk është e mirë për të. Ti e di, ndërmarrja…

- Unë s’lejoj njeri të futet në jetën time, inxhinier! Faleminderit për respektin! – dhe brofi në këmbë. – Edhe një herë, faleminderit, inxhinier!

Pagoi në banak, s’priti më gjatë, u largua me shpejtësi nga lokali. Inxhinieri u ndie shumë keq, kur vështrimi i tij u kryqëzua me vështrimin e çuditur të njerëzve përreth. U ngrit ngadalë, ashtu, i hutuar, hodhi një vështrim rreth e rrotull krejt i pezmatuar dhe humbi në rrugën plot njerëz. Shija “e hidhur” e kafes së pambaruar e shqetësoi për gjithë ditën. Ndoshta bëri gabim. Tani s’kthehej asgjë mbrapsht. Mendimi se Berti e ka parandier drejtimin e bisedës, Vjollca “në mes”, i vuri vulën ditës. Kur arriti inxhinieri në ndërmarrje, Berti kishte ikur me kohë, vetëm Vjollca qëndronte në zyrë. Ajo qe mbledhur kular mbi makinën e shkrimit. Shenjat e vuajtjes së saj qenë gjurmët e lotëve ende të përthara.

II

Edhe Klara nuk e filloi mbarë ditën. Drejtori nuk e priti si zakonisht. Ftohtësia e treguar s’kish si të mos binte në sy. Ajo u përpoq të mbante një qëndrim të zakonshëm, jashtë çdo mundësie për ta bërë një gjë të tillë. E kishte me të vërtetë vështirë. Kur hyri në klasë, gati i ra pika. Vështrimi i gjimnazistëve e hutoi. Veprimet e saj dilnin gati të pa kontrolluara mes tyre.

Ecejaket e kota nuk ndryshuan asgjë në atë ambient gri. Qëndrimi ngeli po ai. U ul në katedër, hapi regjistrin për të bërë apelin. Nisi të lexonte emrat.Kur erdhi tek emri i Gertit, nuk foli. I hodhi një vështrim auditorit, konstatoi që ai mungonte. Vazhdoi të lexonte më poshtë: “Sa mirë që kanë hartim!” - mendoi me vete.

Në klasë mbretëronte një qetësi e thellë. Vëmendja e tyre ishte e pazakontë.

- Mirë, - prishi heshtjen. – Sot e dini që kemi hartim?

- Po, - folën, ose më mirë belbëzoi, kori i vajzave, ndërsa djemtë s’donin të ndryshonin asgjë nga ai ambient i krijuar. Në vesh të tyre kishin mbërritur lloj - lloj fjalësh… Disa e quanin shtrigë, disa të tjerë kuçkë, disa hodhën idenë se ajo mund të ishte magjistare dhe, po të donte, mund t’i hidhte kujtdo trutë e gomarit. Versioni i nxjerrë nga plakat, ishte ndër më të frikshmit:

11

“Ajo të ha të gjallë e s’ndien të ngopur!” Me zgjuarsinë e saj e parandjeu këtë, fare lehtë duhej ndryshuar klima monstruoze.

- Ty, Leonard, të pëlqejnë hartimet?

I zënë ngushtë gjimnazisti pohoi se vërtet i pëlqenin, kështu ngadalë auditorin e bëri për vete. Ata meditonin për temën, ndersa meditimi i saj shkonte ca më larg. Ashtu e përhumbur, kalimthi i bëri një vizitë kujtesës.

- Elsa, pritmë se erdha.

- Hidhi pra këmbët, mi gocë, – foli me atë tiransen e vet shoqja.

- Elsa, do të të tregoj një sekret.

- Po hë pra, fol!

- Kirin, e njeh ti, apo jo?

- Për kë Kir, mi qyqe?!…

- E pra, atë djalin kaçurrel që studion për matematikë.

- Ai që rri me atë këmishën bojëqielli gjithmonë?

- Po dhe çfarë…

- Ai më dashuron mua. Eshtë matur disa herë të më ndalojë, por, deri tani, nuk ka guxuar.

- Të ka bërë ndonjë shenjë të veçantë?

- Po ja, se si më shikon.

- Ehu… Ashtu e kanë djemtë, një buzëqeshje t’u japësh, të bëhen rrodhe nga pas. S’ i honeps dot tipa të tillë! – shprehu dufin Elsa.

- Nuk e di. Ndoshta e kam gabim.

- Megjithatë, bëj kujdes! Kështu të thotë motra jote.

- Oh, faleminderit! Tani u afrova pranë shtëpisë së xhaxhait. Mirupafshim!

I kujtohej fare qartë ajo copë rrugë e mbetur, madje, çdo sekuencë i dukej e gjatë.Timpanët e veshëve ende i uturinin.

- Klara!

- Urdhëroni! – u përgjigj dhe ktheu kokën vrulltas andej nga u ndie zëri.

- Ka mundësi t’ ju shoqëroj? – pyeti zëri lutës i Kirit.

- Jo, faleminderit! Gati arrita.

- Klara, mos bëj kështu. Ne duhet të bisedojmë bashkë, mund të kuptohemi…

- Të lutem, më lër të qetë!

- Klara, përse flet me këtë gjuhë?!Nuk ke besim tek unë?…

- Jo, nuk kam!…

- Si?! – pyeti i nevrikosur ai.

- Nuk kam besim tek asnjë!

- Unë të dashuroj!

- Vërtet!

- Të përgjërohem për këtë, Klara!

- Largohu tani, mos më shqetëso më shumë!Nuk e shikon që jemi pranë shtëpisë së xhaxhait?

-Do të pendohesh një ditë, Klara…

- E përse?

- Njeri, që t’ ju dashurojë kaq shumë, nuk do të takoni kurrë në jetë.

- Të refuzosh perëndinë e zbritur nga qielli, është me gjithë mend për t’u habitur.

- Mos u tall!

12

- Të lutem, largohu!

- Kur mund t’ ju takoj?

- Mirupafshim!

- Klara, Klara, Klara! – ulëriti kujtesa e hidhur, fjalët e tij.

- Oh! - psherëtiu ajo dhe djersë të ftohta e mbuluan.

Nxënësit e drejtuan vështrimin tek ajo. Nuk i pëlqeu ky lloj shikimi.Dukej tepër mëshirues dhe s’ mund ta pranonte këtë. Nuk duhej t’ ia lejonte vetes këtë gjëndje.

- Mos je sëmurë? – pyeti një nga vajzat e klasës.

- Oh, jo! –dhe buzëqeshi lehtësisht për të larguar vëmendjen. Shikimi i turbullt përplasej me suprinën e katedrës. Qetësia, kjo aleate e përbashkët e të dy palëve, kishte rënë në vakuum të plotë. As ajo, por as auditori, nuk guxonin të prishnin këtë pakt të vendosur prej s’ di se kujt. Zilja e përfundimit të mësimit e qetësoi disi. Nxënësit u lëshuan me potere korridorit. Ajo i vështronte jo pa lakmi. Dikur, në moshë të tyre, dhe ajo kish nxituar si ata. Barra e jetës e kishte tronditur më shumë se ç’duhej.

- Mos je sëmurë, mësuese? – foli Kristina.

- Nuk ke dalë me shokët?!

- Ti nuk dukesh mirë…

- Jo, s’kam asgjë, vetëm se më dhëmb pak koka.

- Kam aspirina në çantë, – dhe nxitoi të merrte pakon.

- Faleminderit Kristina! Je vërtet shumë e mirë.

Nxënësja qëndronte e hutuar, s’dinte si të vepronte, ngeli e mbërthyer para katedrës.

- Vazhdo me shokët! Kur të bjerë zilja, menjëherë në klasë!…

- Ta mbyll derën, mësuese?

- Lëre hapur, s’ ka problem.

Në drejtori nuk zbriti fare. Mungesa e saj ra në sy menjëherë, megjithëse asnjë nuk guxoi ta përmendte. I ruheshin njëri - tjetrit për ndonjë fjalë të lëshuar pa takt. Vazhdonte të qëndronte atje, pa lëvizur, mbërthyer në karrike.Vetëm mendimi për Bertin e qetësoi. Ai mund të vinte nga çasti në çast. Orën e fundit e përcolli me padurim. Vendosi rregjistrin nën krah, doli në korridorin e ngushtë të klasave dhe u derdh shkallëve me nxitim. Në mes të shkallëve, gati u përplas me Gertin. Ai iu shmang vështrimit të saj, deshi të vazhdonte rrugën.

- Gerti! – i thiri ajo Ai qëndroi për një hop, i hodhi një vështrim të ftohtë dhe u largua. Buzëqeshja i ngriu në buzë, hapat u ngadalësuan, këmbët gati iu prenë. Dorëzoi rregjistrin dhe u drejtua për te porta e shkollës.

Silueta e Bertit qëndronte atje e palëvizur. Nxitoi në drejtim të tij, gati e shpenguar. Vragat e ditës humbën si dy pika ujë nën shkëlqimin më të madh të diellit.

- Si e kalove ditën? – pyeti ai.

- Në përgjithësi, mirë. Po ti, si kalove andej?

- Jo keq. Mora leje te drejtori.

- Nuk të pengoi?

- S’ ma ka prishur asnjëherë!

Ajo i shkoi krahun të shoqit dhe të dy u larguan për në drejtim të qytetit.

- Ku të pëlqen të hamë drekë? – prishi heshtjen Berti.

- Nuk kam oreks fare!

- Mëngjes nuk hëngrëm.Mos duhet ta lëmë dhe drekën?

- Shkojmë më mirë në dhomë. Atje përgatisim ndonjë gjë të vogël.

- E pse jo në restorant?

13

- Më duket sikur na shikojnë të gjithë!

- Ne nuk jetojmë për sy të botës.

- Mirë, Berti, shkojmë ku të duash…

- Këtu vemi, është më bukur. Të pëlqen ty Klara?

- Je vërtet romantik…

- Jo më shumë se ju të letërsisë…

Zunë vend në cep të lokalit, disi të veçuar nga pëshpërimat. I dhanë porosinë kamarieres dhe u zhytën në shqetësimet e tyre. Pas pak erdhi kamarierja.

- Urdhëroni, çfarë dëshironi?

- Cili është gatimi ditës?

- Kemi peshk, bërxolla dhe mish zgare…

- Po për të pirë?

- Kemi disa lloj verërash, birra, raki …

- Të pëlqen vera e bardhë, Klara?

- Po, – tha ajo.

- Atëherë, dy mish zgare dhe një shishe verë të bardhë.

Nuk vonoi dhe kamarierja solli porosinë. Berti, pasi mbushi gotat me verë, vazhdoi: - Ja gëzuar!

- Gëzuar!- tha dhe ajo dhe ktheu gotën.

- Mend harrova, si e kalove me Gertin sot?

- Nuk erdhi fare në mësim.

- Pse nuk ishte në shkollë?

- Në shkollë ishte, por në orën time jo.

Ai nuk foli. Diç bluante në mendjen e tij të trazuar.

- Berti, mund të bisedonim edhe për diçka tjetër?…

- Ku e ke fjalën?

- Familja ime s’di gjë për ne të dy.Them t’u bëjmë ndonjë telegram, – dhe e vështroi drejt e në sy, në pritje të ndonjë reagimi.

- Kam menduar për këtë…

- Domethënë duhet t’u shkruajmë menjëherë.

- Jo vetëm kaq, por, javës tjetër, mund të shkojmë edhe vetë. Drejtori më dha një javë lejë, s’ besoj se do të të pengojnë edhe ty.

- Sa mirë do të jetë kështu! Kalojmë nga posta dhe i bëjmë një telefonatë mamit!

Më në fund do t’ i kthente qetësinë familjes së saj të dashur. Ç’është e vërteta, mendja i shkonte më shumë tek djali i saj.

- Sa shumë do të gëzohet Toni, kur të na shohë!

- Kam idenë se duhet të jetë djalë i lezetshëm e i shkathët…

- Mua më ngjan shumë, – tha Klara.

- Vërtet?!

- Të betohem! – klithi ajo nga gëzimi.

Klara një gjë e kishte të sigurt. Berti, sado që të bënte për të, kurrë nuk do t’ ia jepte dashurinë atërore. Ajo lutej vetëm për sigurimin e harmonisë familjare, të tjerat vinin pas.

- Atje s’mund të jetojmë dot, – tha ai.

- E vogël është dhoma, por, hë për hë, s’ kemi ku shkojmë.

- Të zëmë një dhomë në hotel?

14

- Është shtrenjtë atje?

- Bisedova sot për këtë problem. Të them të drejtën, kam një shok atje.Më tregoi se, për raste të tilla ka kushte lehtësuse.

- E kur mund të shkojmë?

- Po deshe, që sot.

- Sot jo, por, para se të nisemi për në familjen time, duhet të jemi të rregulluar.

- Natyrisht, s’ na mbetet zgjidhje tjetër. Shpresoj se viti tjetër do të na gjejë me shtëpi.

Ndërmarrja ka ndërmend të ndajë një pallat dhe, me këtë rast, largohemi nga qyteti. Atëherë, e marrim dhe djalin me vete.

- Me gjithë mend?

- Sinqerisht, gjithçka do të rregullohet më së miri.

- Çohemi Berti?

- Po! – tha ai dhe thirri kamarieren.

Dolën jashtë. Mesdita ishte e nxehtë. Ngjyra e verdhëlleme e ambientit, luante me sytë e kalimtarëve. Pasi përfunduan punë edhe në postë, u drejtuan për në strehën e vogël, jo shumë komode, por tepër çlodhëse, që i priste gjithmonë krahëhapur.

Hapi derën, duke kërcitur fort bravën dhe hynë brenda.

- Sa vapë që bënte jashtë. Filloi i nxehti menjëherë! – tha ai.

- Hiq këpucët dhe vish pantoflat, – vazhdoi Klara.

Ndërsa ai u shtri në shtrat dhe i hodhi një sy gazetës së ditës, ajo përfundoi punët e zakonshme.

Për një çast, atë e mendoi si Kirin. Ah!Atij të poshtëri i qe dhënë me mish e me shpirt, e kish dashuruar marrëzisht. Ai kishte vrarë ëndrrat e saj, fillimisht luajti me to, pastaj humbi mes lutjeve dhe përgjërimeve të kota. Në trurin e saj ai u rishfaq përsëri, dukej sikur vështronte çdo lëvizje, ngërdheshej para çdo buzëqeshjeje, tërbohej dhe klithte para çdo puthjeje që shihte tek ajo. Kjo gjendje amullie, nuk mund të mos vihej re nga Berti. Nuk hezitoi ta pyeste: - Ç’ ke Klara, pse mendohesh?

- S’ kam asgjë!

- Eja, - dhe zgjati krahët e fuqishëm.

Për një çast iu duk e rëndë.U avit gjithë ndrojtje. Mendimi se s’ mund të dilte jashtë natyre e shtyu në drejtim të tij. Ai nisi ta puthte ku të mundte, ndërsa ajo, mes lotëve dhe rënkimeve, përpiqej të përzinte Kirin nga memorja e saj. Në momentet më kritike, ai zbriste nga e tejskajshmja, vështronte me ata sy helmues, sa zemra drithërohej, buzëqeshja ngrinte, lumturia tretej. E bindur plotësisht në vetvete, ajo s’ mund të dashuronte kurrë njeri si Kirin. Këto korniza të vendosura nuk përkonin me sublimin hyjnor, por thjesht mbushnin boshllëkun e çarë. Gjithçka dukej pa jetë, pa shije, veçse artificialiteti të rimbushte rrjedhën e kohës. E njëjta rrugë hapej para këmbëve, çdo orvatje për ndryshim prishte ekuilibrin e vendosur, idealen e përkryer. Fati përplasej me natyrën meskine, normaliteti psikik, ngujuar te morali, shërbente si rregullator përfundimtar. I pari e braktisi duke rrëmbyer dashurinë.Për Bertin s’ngelej gjë tjetër, vetëm rikthimi i qetësisë. Ashtu, të përqafuar, gjumi kapitës zbriti mes tyre, vendin ia lëshoi qetësisë, kësaj fshese të pamëshirshme që i nëpërkëmb shpirtrat.

15

III. Orari zyrtar e gjeti Bertin në zyrë. Gjithçka dukej sikur kishte ndryshuar. Mungesa e djeshme, ndryshimi i trajtës së mendimeve, gjithsesi luanin rol të dorës së parë në këtë hamendje të kotë. Ajo që e shqetësontë më tepër në ato momente ishte ardhja e inxhinierit. Në korridor ndihej qetësi. S’ pipëtinte asgjë. Brofi në këmbë. Ndezi një cigare, hapi dritaren dhe hodhi një vështrim tutje. Tymi i cigares dilte në formë shtëllungash të vogla, ngrihej lart, për t’ u lëpirë prej dritares më pas. E kundroi këtë lëvizje prapë e prapë, derisa cicërimat e zogjve ia shpërqëndruan vëmendjen. Trumcaku turrej fluturim, humbiste mes plepave, kthehej përsëri me kashtë në gojë, fluturonte gjithë gëzim. Më pas erdhi dhe një tjetër trumcak, luajtën sa luajtën bashkë, u ngritën vrik në qiell. Dikush i kishte trembur.Jo më kot përplasën flatrat aq shpejt. Berti i shikonte veprimet me aq vëmendje, sa u harrua për një kohë të gjatë tek dritarja. Pranvera u buzëqeshte të gjithëve me të njëjtën ëmbëlsi, i përshëndeste me të njëjtin ledhatim. Kjo stinë meritonte vërtet mirënjohje. Silueta e Vjollcës i kaloi para syve. Ajo diç bisedonte me inxhinierin, i cili dukej se fliste me nerva. Lëvizja e duarve fliste shumë qartë. Ata ngjitën shkallët e godinës. Për çudi, Berti nuk lëvizi nga vendi, as ecjen.Këtë marsh monoton të regjistruar, nuk e dëgjoi nëpër korridor.

Vetëm hapja e derës e ktheu andej, të shikonte mysafirin e ardhur. Inxhinieri qëndroi para tij.Po ai njeri me të njëjtin kostum. Po ajo krehje flokësh. Vetëm vështrimi i vëngër, çalonte në paraqitjen e tij.

- Mirëmëngjes! - theu heshtjen Berti, por qëndrimi i mbajtur qe i mëparshmi.

- Mirëmëngjes! - pohoi ai me zërin e humbur, ngelur skutave a labirinteve të ndërgjegjes. Inxhineri zuri vendin e tij në tavolinë, hapi sirtarin e nxori prej andej një mori shkresash a letrash të skicuara dhe u zhyt mes tyre për orë të tëra. Berti mbante pozicionin e tij, por shpejt ndjeu mërzitjen bezdisëse, megjithëse nuk lëvizi prej vendit. Nuk deshi as të komunikonte me inxhinierin, s’ kish pse të ish i pari në ndryshimin e asaj klime të heshtur që pllakoste ato katër mure. Cicërimat e zogjve hynin lirshëm, por kumbimi nuk përkonte me ambientin.

Inxhinieri mori një tufë letrash, i palosi me kujdes, ktheu edhe një herë kokën nga kolegu si për të marrë miratimin, doli jashtë. Pas pak ra zilja e telefonit. Berti ngriti receptorin, një dridhje e lehtë i përshkoi trupin kur dëgjoi zërin.

- Alo! – foli Vjollca dhe pasoi më pas një heshtje e thellë mbarsur me ankthin përçudnues.

- Urdhëroni, sekretaria, - përmbajti veten Berti - Ti je! - tha ajo gjithë neveri, nuk mund të bëhej fjalë për t’u drejtuar me ju. Zëri kapriçoz u pasua me një kërcitje të fortë. Atij receptori i ngeli në dorë.Nënqeshi hidhur, e rrotulloi sa majtas djathtas, e vështroi mirë, pastaj e uli ngadalë. Qëndroi për një moment i deziluzionuar, provoi t’i binte numrit. Asnjë përgjigje nuk erdhi prej andej. Kjo nuk e çuditi, por as e dëshpëroi.

Gjëra të tilla njihen, cinizmi i saj i ngjalli më shumë përshtypje e një sëmundjeje të vjetër kronike, me zanafillë urrejtjen. I ra numrit të telefonit. Klajdi patjetër duhej të ndodhej në zyrë.

16

- Urdhëroni! - iu përgjigj Landi.

- Berti jam. Natyrë e bukur sot.Dalim pimë ndonjë kafe, vetëm të jetë jashtë ndërmarrjes.

- I lirë jam në këto momente, të pres poshtë.

- Erdha! - dhe mbylli telefonin Berti.

Rregulloi këmishën me kujdes, kyçi derën e zyrës dhe nisi të zbriste shkallët. Mbajti vesh, kur s’dëgjoi shumë zëra, trokiti në derë.

- Kush është, - u dëgjua zëri i Vjollcës.

Ai s’priti të përgjigjej, shtyu derën dhe hyri brenda. Vjollcës i hipi një e skuqur në atë moment, gjuha iu lidh nga befasia e hyrjes së tjetrit. Ai s’ i la kohë të lëshonte ndonjë profkë, la çelsat mbi tavolinë, u kthye mbrapsht për t’u larguar.

- Berti! - gati klithi zëri nga pas.

- Po! - dhe ktheu kokën qetësisht ai.Një qetësi që s’dinte nga buronte, e karakterizoi në ato momente.

- Ti më dashuroje mua, apo jo? - pyeti zëri i përvuajtur i saj.

- Kur mund të bisedojmë?

- Kurrë! - klithi pa mbaruar mirë fjalën Vjollca.

- Vërtet?

- Vërtet! - shprehu dufin ajo.

- Ti nuk do të më kuptosh mua. Të më falësh tani, se më pret jashtë Landi.

Nuk e ktheu më kokën pas.Asgjë s’mund ta qetësonte Vjollcën. Qëndrimi i mëtejshëm mund ta rëndonte më tepër. Landi e priste tek dalja e godinës. Lanë mbrapa portën e hekurt të ndërmarrjes dhe u drejtuan për në qytet. Bisedimet ishin nga të përditshmet.Rezervat e mbetura prisnin filtrimin e gjykimit. Berti kuptoi se shoku diç bluante në mendje.Mendimet përflisnin hapësirën e ngarkuar nga paragjykimet e të tjerëve.

Si u ulën në lokal, porositën nga një pije.Ndezën edhe cigaret. Kështu mund të diskutonin të qetë.

- Ja, gëzuar! - ngriti gotën Landi, - e me trashëgime!

- Faleminderit! - u përgjigj instiktivisht Berti. E vështroi një herë me vëmendje, për t’u tërhequr më pas në strofullën e tij.

Pas drejtorit, ky ishte i dyti njeri që e uronte për martesën e papritur. I erdhi mirë nga përzemërsia e treguar. Biseda nisi me zjarr dhe e shpenguar.

- Landi!Më thuaj të drejtën, si është interpretuar në ndërmarrje kjo martesë?

- Më vendos në rol të spiunit tani? – tha ai dhe qeshi me të madhe nga sinqeriteti dhe besimi i tepruar i tjetrit. Megjithëse para meje rezervohen, kjo vetëkuptohet.

Berti u pendua nga pyetja e pamend. Refleksiviteti nuk e humbi fillin deri në atë pikë, sa të qorollepsej më tej. Ktheu gotën, pa orën. Për çudi akrepat lëviznin si të përgjumur.

- Ku jeni strehuar? - pyeti Landi.

- Hë për hë te dhoma e Klarës.Them të shkoj në hotel.Kam biseduar andej dhe më kanë premtuar një dhomë.

- S’është zgjidhje kjo, por je i detyruar t’u nënshtrohesh kushteve. Ç’e zuri njeriun e s’e hoqi!…

- Të them të drejtën, vështirë e kam.Te shtëpia nuk shkoj dot.Ne kemi biseduar edhe më përpara për këto probleme. Tani asgjë s’ndryshon më.

- Sikur të bisedonim me Drejtorin? S’ më duket njeri i keq. Ai besoj se do të të ndihmojë.

17

- Të më jepet hyrja në pallatin e ri që do të ndahet? - u shpreh me ton mosbesues Berti.

- E pse jo! Ty të takon. Ti ke kaq kohë që punon këtu, apo të vjen rëndë t’ ia hapësh këtë bisedë.

Brenda të qindtave të sekondës kaloi nëpër mend paraqitjen për këtë problem në zyrë. Iu duk sikur i lutej drejtorit dhe ai bënte sikur e dëgjonte. Iu duk e pamundur. S’ ishte tip i vendosur.Mjaftonte një fjalë e vetme për ta kthyer mbrapsht.

- Mundet, - belbëzoi ai.

- Për këtë problem do të bisedoj edhe unë. Kam dy para muhabet me të. Për çdo gjë do të të sinjalizoj.

- Faleminderit! - foli i lehtësuar Berti.

- Më vjen keq, - u shpreh i lehtësuar tjetri.

- Çohemi, Landi! - dhe u çua në këmbë i pari Ndihej disi më i lehtësuar pas takimit me Landin. Si u përshëndet me shokun, u largua me hapa të ngadaltë. Pranvera ndihej kudo. Lulet e shumta vetëm për këtë flisnin. Era e lehtë i përthau bulëzat e djersës, i çliroi frymëmarrjen. U ul në një stol përballë lulishtes, këputi një trëndafil, i përkëdheli me duar petalet e bukura. Aroma përhapej gjithandej, puhia e lehtë e mbante në gji, për të mëkuar të dashuruarit që çuçurisnin cepave. Në mendje sillej rrotull si ai kali gërdallë rreth kullotës kronologjia e zënkës së fundit, më pas largimi. S’ mund ta besonte atë largim, ashtu, krejt papritur, kur babai ngeli kokëmënjanë, ndërsa nëna zemërthyer. Tani s’ mund ta konceptonte. I dukej marrëzi. Nuk e fuste dot në memorjen e trurit e ta perceptonte. Krejt e pamundur për ta bërë këtë Robert Sakaj. Flokët e thinjura të babait vareshin përpara syve të përgjumur. Hija e tij derdhej labirinteve.Gishti i ngritur lart gati e rrënqethi. U mblodh në stol një grusht, por, prapë e prapë, ndiente të ftohtë. Ç’ bëhej kështu me të?I nxehti gati të merrte frymën, ndërsa ai ndiente një të ftohtë, që ngjitej nga dejet dhe e pushtonte të tërin. Hapi sytë fort, i fërkoi me gishtrinj si ata fëmijët e përkëdhelur që mundohen të fshehin lotët, por prapë i ati qëndronte përpara.Nuk fliste.Vetëm vështronte dhe psherëtinte. Psherëtimat i sëmbuan shpirtin, zemrën gati ia brejtën. Ndarja, mënyra e treguar për të fituar këtë të drejtë, gjithmonë sipas tij, nuk shëmbëllente aspak me një lodër. Ajo godiste pa mëshirë, përherë e më therrëse. U largua nga stoli nxitimthi, hapat e shpejtë kërkonin të shembnin nga themelet ndërtesën kolosale që zgjatej pa mbarim, ndërtuar lloj lloj shpërfytyrimesh e hamendësish kërcënuese. Klara e priste me padurim në atë strehëz të vogël, por të ngrohtë. S’ vonoi të kapte autobusin. Kjo gjë e qetësoi disi nga ato mendimet pështjelluese që e shqetësonin. Njerëzit kishte filluar t’ i shikonte përsëri drejt e në sy.

Ndrojtja e mëparshme shkrihej tashmë si bora e imët nën rrezet e para. Ngjiti shkallët, zbuti hapat në korridor dhe trokiti në derë.

- Erdha, Berti! – u dëgjua zëri nga brenda.

- Hape, se unë jam! - foli qetësisht ai.

Hapi derën ngadalë, buzëqeshi lehtë. Kjo buzëqeshje dilte aq ëmbël, sa ai mahnitej, shkalla e admirimit i rriste kufijtë pa masë.

- U lodhe, shpirt, - dhe i hoqi xhaketën verore nga krahët dhe e vuri në garderobë.

Shkathtësia e veprimeve të saj i pëlqeu.Fali një buzëqeshje dhe gropëza që i formohej në faqe u duk më e theksuar.

- U lodha pak, madje kam pasur edhe pak dhimbje koke, –u ankua Berti - Ke temperaturë? - gati klithi Klara.

- Mos e bëj kaq dramatike!Dhimbja e kokës kalon shpejt. Kot shqetësohesh kaq shumë.

- Pive ndonjë aspirinë, apo nuk i kushtove rëndësi? Ju burrat i nënvleftësoni përherë gjërat. Mos ke pirë cigare shumë? -pyeti së fundi ajo.

18

- Si e kalove ditën sot? - ndërroi temën Berti, kur pa se fillimi i bisedës përbënte një mori fjalësh, gati të pakuptimta, ku nuk shikohej kurrëfarë interesi për të vazhduar më tej.

- Më befasoi sjellja e kunatit sot, - dhe hodhi vështrimin ashtu kot, kuturu…Klara.

- Gerti… - dhe zgjati zërin së tepërmi në fund të emrit të përmendur. Kërshëria e ndezi të tërin. Sytë e zmadhuar vështruan shtrembër.

- Të them të drejtën, - rinisi bisedën Klara, - nëna jote qenka vërtet intersante!

- Nëna?! - e ndërpreu ai.

- Po, pra, nëna. Gerti në fund të orës së mësimit, ndenji më gjatë se të tjerët. E kuptova shpejt se ai kishte diçka për të më thënë dhe mbylla derën. Çfarë më tha s’e…

- Hë, - tregoi padurimin Berti.

- Nëna e di që ne do të ikim në fillim të javës, për në shtëpinë e prindërve të mi.

- E ç’lidhje ka kjo?

- Prit, se s’kam filluar ende. Më shqetëson fakti se nga kush e mori vesh?

- Sa naive bëhesh ti, Klara! Përderisa ke kërkuar leje, vetëkuptohet që kanë folur. Kjo s’ka shumë rëndësi, diçka tjetër doja të thosha. Nuk e përmenda kot nënën këtu. Veprimi i saj më preku shumë.

- Pse?! - mundi të thoshte Berti dhe gjithçka iu duk sikur i vinte vërdallë. Përqëndrimi prekte shkallën maksimale.

- Gerti tekstualisht më tha kështu: “Nëna e di që ju javën tjetër jeni për rrugë. Ajo mendoi se ju duhen lekë, prandaj të dërgon veç tyre edhe një letër. Askush s’mund ta mbaronte këtë porosi më mirë se unë” - më tha së fundi.

- Po ti, i more lekët? - foli gati me zë të shuar Berti.

- Letrën e mora, ndërsa lekët jo.

- E përse nuk i more?… Ne kemi shumë nevojë për to Gjithashtu ajo është një grua e mrekullushme. Nuk mund ta pranojë këtë fyerje prej nesh.

- Gerti më tha se, hë për hë, do t’i mbajë, derisa të bisedonim bashkë. S’ke pse e ngre kaq shumë zërin.

- Kjo punë u mbyll. Sille këtu letrën.

Mori letrën, e hapi me shpejtësi dhe nisi ta lexonte menjëherë: “ I dashur bir! Ne jemi mirë të gjithë, gjithashtu këtë uroj edhe për ty! Është e kotë të flasësh për gjërat që na çuan deri këtu. Babi vazhdon të mbajë qëndrimin e mëparshëm. Tronditja që kaluam ishte e madhe. Vetëm Gerti tregon moskokëçarje. E di që ke nevojë për lekë, prandaj t’i dërgova, por mos e bisedo me njeri, se babi zëmërohet shumë dhe hap ndonjë sherr në shtëpi. Të kërkoj të bisedosh me të. Mos harro se nënë e baba s’të bëhet njeri… Të përgjërohem, bir! Për këtë duhet të bisedosh me çdo kusht. Jetojmë kaq pranë, shihemi në rrugë dhe ikim kokë mënjanë.

Pastaj fjalët. S’je i vogël që të të mësoj. Gjyko vetë. Për mua ka rëndësi që të shkosh mirë me nusen. Të tjerat s’kanë rëndësi. Po të shkruaj këtë letër dhe lotët s’m’u ndanë për asnjë çast.

Akoma nuk e besoj që ike nga shtëpia në një mënyrë aq vulgare. Për çdo nevojë që të kesh, më njofto pa hezitim. Përherë jam pranë teje. Tani po e mbyll dhe si të porosita. S’kam zemër të shkruaj më tepër, se duart po më dridhen dhe lotët më mbytën.”

Nëna.

19

Ai e lexoi disa herë letrën. Nuk mundi ta fshihte dobësinë që i ngjallën ato fjalë. Klara e vështroi me vëmëndje. Ajo e kuptoi që në ato çaste ai vuante tmerrësisht.

- Eh! – psherëtiu thellë Berti, - nëna përherë ngelet nënë!

Klara iu afrua më pranë. I mori duart e ftohta, i mbështolli me duart e saj. Kështu mendoi se mund t’i jepte ngrohtësi.

- Unë jam shkaktarja e tërë peripecive të tua. Pashë një nënë fisnike, mendoj se do ta gjejmë gjuhën e përbashkët shumë shpejt. Ajo nuk e meriton mosmirënjohjen e treguar! - dhe nisi të dëneste.

- Përse mendon kështu, Klara! Kujton se vërtet jam plangprishës? Unë në jetë nuk kërkova idealen e ashtuquajtur, siç mund të mendojnë të tjerët, as më ka shkuar ndonjëherë mendja për këtë gjë. Në jetë përherë kam kërkuar njeriun. Tani që e takova, ndihem me të vërtetë i lumtur!

Klara e vështroi disi e hutuar. Filozofia e të menduarit të tij e lehtësoi shpejt. Mendimet e trazuara nisën të kthjelloheshin. S’priti më gjatë, por u lëshua drejt tij, e përqafoi fort. S’donte gjë tjetër në botë, vetëm të mbetej në krahët e ngrohta…Aty ndihej e mbrojtur, për më tepër, e lumtur. Kjo lumturi i mungonte prej kohësh. Shija e saj vërtet rikthehej ngadalë, por kësaj radhe dukej e sigurt. Mbahej fort pas saj, e shtrëngonte me gishta ëndërrues, harrohej pas madhështisë hyjnore. Buzët ovale digjeshin prush pas puthjes së gjatë. Sytë brilantë shkrepëtinin flakë.

Vullkani shpërtheu. Të shkrirë në një të vetëm, dashuria llavë i përpiu në botën më të bukur. Jeta me të vërtetë kishte marrë një kuptim. I vinte të ulërinte deri në kupë të qiellit. Le ta merrnin vesh se ai djalë i ndrojtur, ose t’i vendosnin çfarëdolloj epiteti tjetër, e kishte sfiduar realitetin, dashuronte për dashurinë. Të tjerat humbisnin pa vlerë, zhdukeshin gjirizeve nën imazhin e rremë.

20

IV

Mëngjesi i parë i javës së re, e gjeti me shumë ngut familjen e Sakajve. Kontrolluan dhe një herë çantat. Si u siguruan se gjithçka ishte në rregull, morën rrugën për në stacion. Dita e re nisi hareshëm. Mbarësia i ndihte atë mëngjes. Autobusi priste orarin e nisjes, te parku i vetëm për automjete, rrethuar me shufra hekuri. Ngjyra e murrëtyer e tyre tregonte pakujdesinë e ushtruar, ose më saktë, lënien në harresë të këtij parku të vogël. Pamja e Gertit në fillim e hutoi Bertin, shmangu vështrimin dhe ngadalësoi hapat. Tjetri as që lëvizi prej vendit, e soditi krejt qetësisht, improvizoi një buzëqeshje prej skeptiku dhe priti reagimin.

- Ç’paske dalë kaq herët në stacion? - prishi heshtjen i pari Berti dhe i zgjati dorën.

Për të ishte hera e parë që fliste me të vëllanë pas largimit nga shtëpia. Ai nuk ishte përzier fare në çështjen e tij. Nuk kish thënë as po, po në fund të fundit, as jo. Qëndrimi anashkalues sot i nxiste kurajon të shfaqej para vëllait sikur nuk kishte ndodhur asgjë. Për më tepër marrëdhëniet nuk ndryshonin aspak me ato të kohëve të shkuara, nëqoftëse mund ta quajmë kështu, gjithmonë sipas rrjedhjes së ngjarjeve.

- Thjesht t’ju takoja para nisjes për te babai i Klarës, - dhe theksoi më fort fjalët e fundit Gerti.

Për një çast, Berti nuk ktheu përgjigje. Kërkoi paketën, ndezi një cigare, por as ky dreq nuk e qetësoi. Po aftësia për të ndryshuar rrjedhën e bisedës, përfundoi në bulëza djerse të ftohta.

Sytë e tij kërkuan vështrimin e Klarës, e cila qëndronte disa hapa më tutje, e zbehtë. Ajo shqetësohej për këtë përplasje të papritur, megjithëse s’mund të arrinte ndonjë konkluzion të caktuar. Ajo gjykonte sipas gjesteve paraprake.

-Të pres biletat, se nga çasti në çast niset autobusi, – ngriti zërin shfajësues Berti.

- Mos u shqetëso për biletat. Këtë punë e kam zgjidhur më së miri, vendet janë pranë dritares.

- Oh, faleminderit! - i bëri shenjë Klarës të afrohej.

- Gerti si je? - pyeti ajo dhe zgjati dorën.

- Mirë, faleminderit!

- Gerti i ka prerë biletat. Dritaren e ke afër, se të ngeli merak mbrëmë.

- Faleminderit. Je treguar shumë i sjellshëm, - shprehu mirënjohjen ajo.

- Kam edhe këto lekët këtu. Klara nuk i mori atë ditë, nuk i vë faj. Ndoshta i erdhi rëndë. Harron që ne jemi vëllezër dhe gjithmonë jemi pranë njeri - tjetrit.

- Tani kuptova gjithçka. Ty të ka derguar nëna këtu.

- Natyrisht, – u shpreh Gerti Mallëngjimi e preku atë çast. Vetëm zhurma e motorit të makinës i trazoi mendimet.

-Klara, shpejt se u nis autobusi! – foli Berti

21

Ajo i zgjati dorën Gertit. Si u përshëndet dhe e falënderoi edhe Berti, ngjitën shkallët e autobusit dhe u ulën në vendet e prenotuara. Gerti i përshëndeti me dorë. Hapat e shpejtë tregonin lehtësimin e madh pas takimit me të vëllanë. Autobusi pas pak u nis, la mbrapa qytetin. Rruga gjarpëronte mes luginës dhe humbiste tutje mes malesh. Kthjelltësia e lumit shoqëronte majtas; zhurma e lehtë e tij përplasej me atë të motorit të makinës dhe një lloj i ri dualizmi përplasej në veshët e tyre.

- Pamje shumë të bukura. Peizazh i jashtëzakonshëm. Më pëlqen ky vend jashtë mase.

Më duket sikur këtu kam kaluar qindra herë. Përkryerja e natyrës është vërtet marramëndëse.

Fillimisht, kur më caktuan mësuese, nuk mund ta mendosh sa shumë u trishtova. Shoqet më folën shumë keq, megjithëse sot kam krijuar bindje të plotë, se gjithçka e folur në opinion nuk qëndron.

- Vërtet të pëlqen qyteti im, Klara?

- Gjithçka më pëlqen këtu.

- Edhe njerëzit?

- Ti më flet për fanatizmin e tyre. Kjo është çështje mentaliteti. Kurrë s’duhet ngatërruar me shpirtin. Ata s’mund të dalin jashtë natyrës. Një orvatje, sado e vogël, është një lloj sikur shkelim mbi vetveten. Edhe prindërit e mi njëlloj janë. Është e papranushme të hiqem para teje parimore. Kjo nuk vlen për asgjë.

- Klara. Ne po shkojmë te prindërit e tu dhe ti nuk më ke folur shumë.

- E ç’do të dish më tepër?

- Të them të drejtën, se si më duket. Nuk flas për ndrojtje, por një ndjenjë sëkëlldije më pushton kur mendoj takimin me ta.

- Janë njerëz të thjeshtë, do të befasohesh kur t’i takosh. Për këtë të siguroj, apo s’ke besim? – provokoi ajo.

- Më keqkuptove fund e krye, ose kërkon të lozësh me mua.

- S’ke pse e merr me frikë, gjithçka do të shkojë mirë! - dhe u afrua më pranë ajo.

Sa më tepër afrohej afër qytetit të saj, aq më shumë zemra i gufonte prej gëzimit. Berti nuk jepte asnjë shenjë. I përhumbur në mendime, nuk arrinte të merrte pjesë në pasurimin e botës shpirtërore të saj. Mjaftonte një shtytje e lehtë dhe ajo do të zbraste tërë patosin e grumbulluar plot zjarr, megjithëse nuk duhej marrë për neglizhencë indiferenca e tjetrit. Ajo këtë e kuptonte. Me takt mundohej të mbante larg disnivelin momental të krijuar. Në sfond nisën të shfaqen pallatet e qytetit. Ngjyra e kuqërremtë e tyre i jepte një hijeshi të veçantë. Pamja e shfaqur përpara, nuk kaloi pa rënë në sytë e tij. Nisi të ndihej vërtet keq. Takimi me ata njerëz nuk dihej ç’formë do të merrte. Ndjenja e pasigurisë, mendimi trazavak rreth ardhjes së befasishme, interesimi i ngjallur për vetë atë e një sërë hamendësirash të tjera e futën në një torturë të vërtetë. Ata nuk dinin asgjë për të, sot vinte e shfaqej si shenjtor shpëtimtar. Më së fundi nxori Klarën nga hiçi, nga ajo greminë në të cilën kish rënë dhe, me kurajo, e futi në shoqëri. Gabimet e saj i përtypi qetësisht dhe gjithçka e futi në rrjedhën e zakonshme.

- Ja qyteti im! - prishi heshtjen - mister të Bertit dhe e vështroi drejt e në sy.

- Kam përshtypjen se është qytet i bukur!

- Nuk ke qenë më përpara këtu? - shprehu habinë ajo.

- Kam qenë disa vite më parë. Ishim në një ekskursion me shkollën. Kur e kujtoj, mendoj se nuk ka kaluar pa lënë gjurmë. Qyteti më pëlqeu në prizmin e së veçantës që ofron çdo qytet tjetër. Mbrëmjet, vizitat, njohjet e reja, largimet e papritura, e një kompleksitet ngjarjes përbëjnë veçantinë e lartpërmendur.

- Nuk e ke menduar se një ditë do të ktheheshe përsëri këtu, - kërkoi të plotësonte kërshërinë ajo.

22

- Të them të drejtën, jo! Megjithëse do të them një diçka; njeriu nuk mund të hahet me fatin. Fati deshi të vija këtu dhe, siç e shikon, nuk e kundërshtova.

- Tani gati arritëm.

- Në mos gaboj, stacioni duhet të jetë në krah të djathtë të qendrës së qytetit.

- I ke rënë në të, por ne do të zbresim në fillim të tij. Kemi shtëpi private, nuk banojmë në apartament.

- Me këtë do të thuash se jeni familje e vjetër.

- Gjyshi për këtë fliste me krenari.

Autobusi mori kthesën e fundit dhe u drejtua për në hyrje të qytetit.

- Ka njeri për të zbritur këtu? - shpërtheu zëri prej basi i fatorinos.

- Po! - u dëgjuan nga fundi i autobusit disa zëra.

- Mos harrojmë çantat! - tha Klara Ajo mori çantën instiktivisht dhe vështrimi i përhumbi në trotuar. Fytyra i ndryshoi menjëherë, kur vuri re nënën me djalin për dore, të cilët duhej të kishin kohë që prisnin.

- Berti! - dhe i ra në sup Klara.

- Ç’ke? - foli pa emocion ai.

- Shiko atje! - dhe tregoi me dorë. Ajo gruaja me atë djalin për dore, janë njerëzit e mi më të dashur.

- Djali yt është ai?

- Yni, - rregulloi formën e drejtimit të të tij ajo.

Ai nuk foli, kuptoi që e lëndoi pa dashje, e kapi për dore dhe e shtrëngoi fort. Zbritën shkallët e autobusit dhe u drejtuan drejt vendit ku i prisnin.

- Mamiii… - thirri fort djali dhe vrapoi drejt saj.

- Shpirt i mamit! - klithi dhe ajo dhe u turr me vrap drejt tij.

Berti nuk e njihte këtë ndjenjë; dhembshuria e nënës për fëmijën e tronditi. Klara e mori në krah, e puthte si e çmendur, e përqafonte, u harrua gati pas tij. Vetëm fjalët e së ëmës e sollën në vete, e larguan disi nga ajo botë prindërore e fuqishme. E uli djalin në trotuar dhe u takua me të ëmën.

- Ky është Berti, mami, - bëri prezantimin gjithë ngazëllim.

E ëma e vështroi me vëmendje. Në dukje i pëlqeu, sytë i shkëlqyen nga gëzimi. E përqafoi dhe atë. Djali qëndronte në këmbë, vështrimi i ftohtë ndaj të panjohurit e stepi disi Bertin. Ai e mori në krahë. Si e hodhi disa herë lart, e vështroi përsëri djalin. Për çudi, as kjo nuk pati asnjë efekt, përkundrazi, e bëri për të qarë. Vetëm në krahët e së ëmës i pushoi ofshamat.

- Do të mësohesh shpejt me babin, - foli Klara dhe kryqëzoi shikimin me Bertin, disi të shpërqëndruar.

- Po si je mor’ djalë, nga shtëpia, mirë i ke? - e pyeti vjehra.

- Mirë, faleminderit. Po ju këtëj, mirë keni qenë?

- Mirë, ja merakun tuaj kemi patur tërë këtë javë.

Kjo ndjenjë e ngrohtë afërsie i pëlqeu, por kjo dashuri dhe përkujdesje nuk do të kish të krahasuar me atë të prindërve të tij.

- S’kemi se çfarë të presim këtu, nisemi për në shtëpi - tha Klara.

- Patjetër, - përforcoi mendimin Berti.

U nisën drejt shtëpisë. Te porta priste e motra e Klarës, një vajzë e pashme rreth të gjashtëmbëdhjetave. Kur i pa se u afruan, s’priti më, por u lëshua drejt tyre. Takoi Klarën, u përshëndet me Bertin dhe e mori nipin nga krahët e së motrës. Shtëpia ishte mjaft e bukur, model elbasançe, një ndërtesë e lartë dy katëshe, me një verandë të madhe përpara. Në të dy krahët e

23

rrugës ngriheshin lart shtretër me hardhi. Hynë brenda në oborr, i ati i Klarës i shtrëngoi fort dorën Bertit. U takua me të bijën dhe i ftoi të hynin brenda.

- Më mirë qëndrojmë këtu në verandë, babi. Nxjerrim karriket jashtë, sepse brenda është shumë vapë, – tha Zana, e motra.

- Epo mirë, - plotësoi i ati dhe i bëri shenjë për të bërë qerasjen. Zana hyri brenda së bashku me të motrën. U përqafuan dhe një herë me njëra - tjetrën, ndërsa burrat të dy bisedonin jashtë.

- Gëzohem Klara! Më mrekullove, - mërmërinte e ëma nëpër gojë, ndërsa lëvizte nga njëra dhomë në tjetrën sikur kërkonte diçka.

- Më thirre gjë? – pyeti Klara sapo dëgjoi përmendjen e emrit të saj.

- Them, më gëzove që u rregullove. Vetëm tek ti e kemi pasur mendjen. Kur more në telefon, gati u çmendëm prej gëzimit. Një brengë të madhe na hoqe nga shpirti. Më së fundi e mblodhëm mëndjen. Goxha djalë është. Qyqe, se mos bën ndonjë gafë tjetër, se me ne i lan duart për së gjalli. Ul kokën dhe mos u ndje fare.

Klara, e turpëruar, nuk ktheu asnjë përgjigje. Mori filxhanët e kafesë, gotat e rakisë dhe i vendosi në tabaka.

- Moj, po s’të pyeta: Ku punon ky djali?

- Inxhinier është, punën e ka një orë larg qytetit ku jetojmë.

- Si the? - pyeti e habitur ajo.

- Inxhinier!

- Shumë mirë. Duket ai, s’është njeri si do kudo. Të them të drejtën, më pëlqeu që kur e pashë. Edhe i pamshëm është. Tani, gjithë të mirat i ke, - psherëtiu e ëma.

- Nuk u ankova.

- Mirë, mirë… - vazhdonte prapë mërmërimat e ëma.

Klara e kuptoi që ky veprim i saj, mbylli përfundimisht të çarat e krijuara në familje. Rikthimi i harmonisë, mbizotëronte kudo. Edhe të atit i qe zgjidhur gjuha, fliste me pasion. Plaga e hapur vite më parë, e kish pikëlluar pa masë. Humbi qetësinë. Hera-herës bëhej edhe brutal. Këto familja i përtypte nën rënkimin mbizotërues. Mjaftonte të përmendte djalin dhe Klara me të motrën mbylleshin në dhomën tjetër. Vetëm nëna e dinte ç’hiqte. Kur niste sherri, inati i tij arrinte deri aty, sa ai vinte edhe dorë mbi të. Ajo i pranonte të tëra këto, vetëm Klara të mos ndihej e fyer, e lodhur, e drobitur. Tashmë gjithçka e keqe u përmbys. Gjërat e këputura u zhdukën strukave më të errëta, marrëdhëniet familjare iu kthyen risisë së mëparshme.

- Toni, mirë ka qenë me shëndet? - pyeti Klara për të birin.

- Kaloi nje grip të lehtë, nuk të mora në telefon, sepse do të shqetësoheshe.

- Vetëm kaq…

- Të betohem që ishte gjë e lehtë. Përse duhet të të gënjej?

- Po Zana, si ia kalon?…

- Ehu!… Zana. E bëre me krah, kur telefonove javën e parë. E ka mësuar shumë keq djalin, e përkëdhel më shumë se ç’duhet, prandaj është bërë pak grindavec…

Klara qeshte nga fjalët e së ëmës.

- Po prindërit e tij, nuk e deshën këtë martesë? - dhe uli zërin.

- Fjalët e folura lart e poshtë, bënë të tyren, - e preu shkurt Klara.

- E gjen prapë me prindërit ai. S’ia kam merakun. Rëndësi ka të jeni mirë!

Pas pak hyri Zana. Vështroi përreth e shqetësuar, kur i pa ashtu, duke biseduar me zë të ulët.

- E bëtë kafen? - tha ajo.

24

- Hajde këtu, Zana. Sa më kishte marë malli për ty? - dhe e përqafoi të motrën përsëri.

E ëma s’mund t’i mbante dot lotët, kur i pa të dyja bashkë.

- Hajde, boll tani, Klara, shko ulu jashtë! Ti, Zana, merr tabakanë dhe bëj qerasjen!

Klara doli me të shpejtë në verandë. U ul në karriken në krah të Bertit. Biseda e nisur prej tyre, ishte pa ndonjë interes. Thjesht plotësonin boshllëkun e krijuar. Zana pas pak erdhi të bënte qerasjen. I zgjati gotën e rakisë Bertit, pastaj të atit. Kafet i la në tavolinën e vogël, e cila ishte enkas për këto punë dhe u ul në krah të babait.

- Ja gëzuar dhe mirëse na erdhët!

- Gëzuar! - uroi Berti dhe buzëqeshi.

Pinë rakinë, së fundi dhe kafet. Me kaq, rituali i mirëseardhjes së tij përfundoi pa ndonjë komplikacion të caktuar. Gjithçka kaloi normalisht. Nuk e mendoi kaq të lehtë kapërcimin e këtij takimi. Më kot ngarkoi veten tërë rrugës. Ndihej vërtet i çliruar. Dukej sikur kish kaluar një sprovë të rëndë. Megjithëse gjithçka përfundoi, ndrojtja ende s’u thye plotësisht. Më pas u shtrua tryeza. Kuptohej që ishte përgatitur më herët dreka. Ata e prisnin me padurim ardhjen e tyre, kur Berti trokiti në portë. Nderimi që i duhej bërë, kaloi në plan të parë. Kjo përkujdesje e befasoi.

Nuk njihte një vlerësim e respekt të tillë. Jeta arrinte në një pikë të tillë, ku referimet rreth saj kërkonin qëndrueshmërinë. Pikërisht sakrificat sublojnë varjimin.

- Mirë se erdhët, Berti, e jetë të lumtur –tha i vjerri, Resmiu, dhe trokiti gotën me të.

- Mirë se ju gjeta dhe faleminderit!

Biseda në tavolinë gëlonte nga gjallëria e përhumbur prej disa kohësh në këtë shtëpi. Buzëqeshja e natyrës përthyhej nën pasqyrën shkëlqyese të ambientit të krijuar.

- Gjatë kësaj jave ku keni qëndruar? – pyeti Resmiu dhe vështrimi i tërë familjes u përqëndrua mbi Bertin.

- Disa ditë qëndruam në dhomën e Klarës, më pas u vendosëm në hotel. Më ndihmoi një mik me një dhomë, me kushte lehtësuese. Më mbrapa le të shpresojmë.

- Jeni vërtet ngushtë. Po të ishit këtu, ndryshonte puna, rregulloheshit shpejt.

Berti e kuptoi se ku donte të qëllonte tjetri. Ruajti pamjen e zakonshme. Ndryshimi më i vogël i mimikës nuk shpëtonte pa kaluar në sytë e tyre tepër të vëmendshëm.

- Kemi kohë për të biseduar, – tha Berti në mënyrë gati të pavetëdijshme.

Fytyra e tjetrit përmbajti vetëkënaqësinë për këtë përgjigje dhe e trokiti gotën më fort. Biseda mori më pas rrjedhën e zakonshme, vetëm se interesimi për këtë njeri, dikur të huaj, befas vjen e bëhet kaq i afërt në këtë familje, nuk resht së shuari. Klara ndihmoi Zanën për të ngritur tavolinën.

Bertin e drejtuan për t’u çlodhur në dhomën e gjumit. Fjeti menjëherë. Lodhja e rrugës nuk mund t’i fshehte gjurmët e thella të lëna në sytë e enjtur dhe dhimbjen e kokës, të shfaqur në trajtën e një skuqjeje të lehtë, të ballit të lartë.

*

*

*

Kur hapi sytë, dielli e kish humbur shkëlqimin dhe nxehtësinë, tashmë ishte drejtuar për në perëndimin e përflakur. Kishte fjetur vërtet shumë. U çua menjëherë dhe doli në korridor.

Dëgjoi hapa që sa vinin e bëheshin më të ngadaltë, derisa, më në fund, ndaluan fare. “Duhet të jetë Klara.”- mendoi me vete.

- U zgjove nga gjumi? – foli ajo.

- Ndoshta fjeta shumë. Ndihesha shumë i lodhur. Gabim bëre që nuk u shlodhe dhe ti!

25

- Nuk kisha kohë, pastaj djali…

- Dalim në verandë më mirë, është më freskët atje.

- Si të duash, – dhe e shoqëroi nëpër korridor.

Si u rehatuan, Zana i pyeti nëse deshironin ndonjë kafe.

- Lëre kafen, mendoj të dalim jashtë. Pimë ndonjë gjë në Turizëm! – tha Resmiu.

- Shumë mirë, - tha Berti spontalisht dhe mendja i shkoi te ngurtësia e tjetrit.

- Atëherë ngrihemi!

- Po, - miratoi me kokë Berti dhe e ndoqi instiktivisht nga mbrapa.

Tani që shkonin bashkë, dukej qartë që i vjehrri ruante një formë të mirë fizike. Thinjat e mbira në tëmthe dukeshin si të dala rastësisht.

- Të pëlqen qyteti ynë? – i foli ai për t’u gjendur në bisedë.

- Është shumë i bukur, – i bëri qefin Berti.

- Mbrëmjet këtu janë të veçanta, shëtitja buzë liqenit është mahnitëse.

- Natyrisht, qytetet buzë deteve, liqeneve, apo dhe lumenjve, kanë karakteristikat e tyre.

- Ashtu është, uji i jep jetë qytetit, – tha Resmiu.

Kjo shprehje ngjante me diçka proverbiale, të thëna e të stërthëna me qindra herë. Dielli u struk matanë kodrës që mbisundonte qytetin, duke lënë në qiell një kuqërremtësi të zbehtë. Liqenin e kish braktisur, duke tërhequr pas vetes shiritin e fundit të ndritshëm. Hija menefreguese pushtoi qelqin e tij.

- Të pëlqen turizmi ynë?

- Është disi i veçantë, kafja këtu të shijon, – plotësoi Berti.

- Brenda do të rrimë?

- Jo, jo, do të qëndrojmë jashtë, është vërtet shumë bukur këtu.

Ata shkuan në cep të verandës dhe u ulën. Karriket, tavolinat, ishin punuar artistikisht në një mënyrë krejt të veçantë, ndoshta sipas traditës së krijuar të vetë qytetit. Resmiu, me gjithë kundërshtinë e dhëndrit, bëri porosinë. Shërbimi i shpejtë ishte për t’u admiruar. Tavolina e veçuar, larg njerëzve të tjerë, lindi dyshim tek tjetri. Resmiu dukej se do të bisedonte diçka me rëndësi. Jo më kot e solli këtu në këtë vend të qetë.

- Gëzuar! – theu heshtjen i pari Resmiu dhe ngriti lart gotën e verës.

- Gëzuar!

- Këtu erdha të bisedojmë seriozisht, shumë probleme keni. Bëni gabim që nuk u kushtoni rëndësinë e duhur. Papjekuria për këto probleme mund t’ju sjellë pasoja, por ne, prindërit, kur nuk shikojmë mirë fëmijët, nuk ndiejmë qetësi.

Berti ngriti kokën lart, përforcoi vështrimin dyshus. Tjetri diku donte të dilte, ngadalë do ta nxirrte kokën e bisedës së rezervuar. Flasim gjithmonë për rrethanat në të cilën ajo zhvillohej.Megjithëse një gjë e pati të qartë.Shfrytëzimi i momenteve të vështira në të cilën ndodhej, do të merrte karakter thelbësor për të parashtruar planet e tij. E kundroi vështrimin e tjetrit, nuk pa ndonjë ndryshim të madh.

- E përse mendon se duhet të flasim? – shtyu më tej bisedën Berti.

Resmiu, mendoi të fliste indirekt, megjithëse kuptoi që zgjuarsia e tjetrit nënkuptonte gjithçka.

- E prisja një pyetje të tillë, s’besoj se bëj gabim që vendosa të sheshoj shumë gjëra, kështu së paku gjykoj unë.

- Unë e kuptoj merakun tuaj si prindër, ashtu sikur se duhet të mendojmë edhe ne për ju.

- Dukej që i pëlqeu kjo përgjigje, buzëqeshja mbizotëroi tek ai.

- Me ju ndryshon puna, jeni njeri që kuptohemi shpejt, – i veshi nota optimizmi bisedës Resmiu.

26

- E drejtë është…

- Me time bijë u njohe në qytetin tënd!

- Po, – pohoi me kokë Berti.

- Ajo të është shpjeguar besoj, për kushtet në të cilat ndodhej.

- Ti e ke fjalën për djalin?

- Pikërisht, për atë dua të të flas.

- Nuk ma ka fshehur këtë gjë, - e ndërpreu Berti - Dhe ti e pranove time bijë me gjithë të mirat dhe të këqijat e saj.

- Po! - E drejtë, e drejtë deri këtu, po me prindërit re në konflikt. Dhe unë, po të isha në vend të tyre, s’kam pse ta fsheh, nuk do të veproja ndryshe.

- E mendoj një gjë të tillë - Problemi i dytë që më shqetëson, është ai i strehimit. Natyrisht ju jeni çift i ri, do të organizoni jetën tuaj si t’ ju pëlqejë, por mos harro se as dhoma, por as hoteli, nuk janë zgjidhje për ju.

-Aty jemi vendosur përkohësisht, së paku nga fundi i këtij viti, më kanë premtuar shtëpi, – dhe mori frymë i lehtësuar Berti.

- Është tjetër premtimi dhe tjetër realiteti, – këmbënguli Resmiu.

- S’besoj se do të më zhgënjejë drejtori. Ai më ka dhënë fjalën. Në ndërmarrje ndahet një pallat i ri. Do të më jepet hyrje patjetër.

- Edhe unë atë uroj, pse kujton se dua t’ju shoh të vuani, po në qoftëse nuk realizohet? – dhe e vështroi Bertin në sy.

- Shpresoj se do të gjejmë një rrugëzgjidhje tjetër.

- Pikërisht për këtë rrugëzgjidhje mendoj dhe unë, – foli plot zjarr Resmiu.

- Dhe çfarë më konkretisht?

- Mendoj kështu. Atje në qytetin tënd e ke shumë të vështirë.Sado të kundërshtosh, nuk më mbushet mendja. Kam një mik në arsim. Nëpërmjet tij dotë realizoj trasferimin e Klarës.

Bisedova pardje me të. Nuk të them se më dha shpresë, por e garantoi këtë punë.

- Kur kishe kaq miq, pse e dërgove tët bijë kaq larg qytetit të saj? – provokoi Berti.

- Kjo është pyetje e gabuar. Pas asaj që ndodhi, s’mund ta mbaja time bijë këtu. Jo pa qëllim e dërgova larg. Kohët kanë ndryshuar. Këtu do të ndihesh shumë më i qetë. Pastaj shtëpia ime është e madhe. Ka vend edhe për ju, edhe për Zanën, plus që ku i dihet se ç’fat mund të ketë ajo. Një ditë ka për t’u martuar dhe e merr me mend…

- E ç’duhet të bëj sipas teje?

- Është fare e thjeshtë. Kërko transferim për këtu dhe gjithçka do të bëhet më e lehtë!

- Po prindërit e mi atje?

- Ti ke një vëlla, në mos gaboj Berti!

- Nuk mundem! Mos e kërko këtë gjë.

- Unë nuk të detyroj, po për djalin ke menduar ndonjëherë? Si do të flasin njerëzit për këtë edhe sikur shtëpitë t’i marrësh që nesër?

Berti u trullos fare. Vera që kish përpara iu duk helm. Ai e mbërtheu në pozicion të vështirë.

Bulëzat e djersës e mbuluan të tërin. Kërkoi shaminë. Për çudi s’dinte se ku e kishte vendosur, aq i hutuar ishte në ato momente.

- Megjithëse, bisedo edhe një herë me Klarën dhe pastaj vendosni!… “Ç’hynte kjo dreq Klare këtu! Mos vallë ata e kishin biseduar këtë problem dhe tani hiqej si shenjtor?! Ai të largohej nga qyteti i tij, të qëndronte larg njerëzve të tij, kur shpresonte se

27

problemet e tyre do të zgjidheshin një ditë. Të largohej si hajdut dhe të jetonte këtu me një qetësi shpirtërore të kulluar, siç pretendonin ata. Vërtet e braktisi një herë familjen, por, për t’u larguar përfundimisht prej tyre, duhej të thyente edhe të pamundurën brenda vetes, të tregohej mosmirënjohës. Këtë gjë nuk do t’ ia ushqente vetes qoftë edhe një moment. Le të përbuzej atje, mes njerëzve të tij, por kurrë s’do të endej i fshehur dhe i përgojuar këtu. “Do të jetë një gabim trashanik për mua, në rast se ushqej një nismë të tillë.”- mendoi me vete Berti.

- Duhet të mendohesh mirë, – dhe një skuqje e lehtë e pushtoi në fytyrë Resmiun.

- Nuk mundem! – u ankua Berti, -janë një sërë problemesh që shtojnë acarime me prindërit, këtë nuk e dëshiroj.

- Më vjen keq. S’ke pse e mendon kështu. Unë nuk dua që të shtyj më tepër urët, – shprehu pafajësinë hipokrite tjetri dhe u vendos në pritje të reagimit.

- E mbyllim këtë bisedë! – i vuri kapak Berti.

- Çohemi! – dhe u ngrit vrullshëm Resmiu.Paraqitja e fytyrës tregoi nervozizëm, ziente përbrenda, përpjekjet s’mund të shkonin dëm, do ta provonte herë tjetër përsëri, s’do ta linte Robert Sakën t’i rrëshqiste kaq kollaj nga dora.

Pagoi porosinë dhe drejtohet për nga dera e lokalit.

- Është freskët mbrëmja, - theu monotoninë që mbizotëroi Berti.

- Kështu duket, – foli ftohtë tjetri pa e zgjatur bisedën.

Berti e kuptoi këtë indiferentizëm, por nuk e zgjati më, nisi të bluante me vete gjithë bisedën e bërë atje, tek Turizmi i këtij qyteti. U kthye në shtëpi, pa harmoninë që i karakterizoi kur u nisën.

Klara e kuptoi që bisedimet nuk shkuan si i parashikoi, por nuk u ndie. Darka kaloi pa ndonjë gjë interesante, veçse në kujtesë Bertit i ngelën sytë e shqetësuar të vjehrrës dhe kunatës. Klara e shoqëroi menjëherë për në dhomën e gjumit, ndërsa me djalin u mor e motra. Berti u shtri menjëherë. Klara u tregua naive, bëri sikur nuk kuptoi asgjë. Bëri disa lëvizje të kota, me duar të mbledhura përpara, shenjë profesionalizmi nga auditori dhe psherëtiu thellë.

- Eja këtu, pse rri si murgeshat në këmbë, - foli Berti.

Klara nuk i foli, por pa fjalë u shtri në krah të tij. Ai i hodhi dorën mbi supe, e shtrëngoi fort dhe nisi ta puthte. Klara në fillim nuk u ndie, por më pas nisi të qante me lot të nxehtë.

- Pse qan, shpirt? – i foli ai.

- Biseda me babain dështoi kryekëput!

- Nuk pati as kohë të të fliste për këtë.

- Jo, por unë kuptova diçka. Nuk më pëlqeu darka e sotme. U krijua një ambient vërtet i ftohtë.

- Jo se nuk i respektoj prinderit e tu, por qëndrimi ynë këtu thellon hendekun në krah tjetër.Kjo nuk vlen përpara rehatisë që shtrohet këtu.

- Më fal Berti. Ishte gabimi im. Babai s’ka faj. I fola për këtë dhe ai nuk hezitoi.

- E kuptova që pas kësaj bisede fshiheshe edhe ti, por gjithçka përfundoi.

- Do t’ i flas që nesër për gabimin tim. Unë do të bëj si të thuash ti, për mua s’ka asnjë problem.

- Mos fol gjepura. Ne çdo problem do ta diskutojmë bashkë, pastaj do të veprojmë si të jetë më mirë.

- Jam me fat që të kam ty në krah! – dhe e përqafoi më fort atë.

Klarën e zuri gjumi menjëherë, ndërsa mendja e tij fluturonte në qytetin e lindjes. Ç’mund të kenë menduar prindërit për ardhjen time këtu! Po ta kishin pranuar këtë dashuri, problemet do të ishin thjeshtuar së tepërmi. Një fjalë e babait dhe çdo gjë u rrokullis së prapi.

28

Heshtja e natës, dukej sikur e përgjonte.Çdo frazë e lidhur shkëputej nga hapësira trunore dhe përplasej ku të mundte. Gjithçka në këtë botë qe ngritur për t’u shembur zhurmshëm më pas.

V Ditët kalonin shpejt, ndërrimi me njëra - tjetrën e bënin fluturimthi. Mëngjesi i së dielës i gjeti në stacion të autobusit. Dielli i sapolindur shpërndau rrezet e para të ngrohta. Më i urituri për këtë shkëlqim dukej liqeni, valët e lehta i uronin mirëseardhjen në breg. Kishte dalë për të përcjellë çiftin gjithë familja. Klara mbante djalin në krah, ndërsa Berti u shkëput më përpara me Resmiun.

- Ti gjyko si të jetë më mirë, shtëpia ime ngelet gjithmonë e hapur, – e siguronte Resmiu.

- Oh, faleminderit! Në rastin më të parë që të rregullohemi disi, do të vijmë të marrim djalin.

- Hë për hë, le të rrijë këtu, nuk ka asnjë problem.

- I kam marrë parasysh të gjitha, – qetësoi tjetrin Berti - Kur mendoni të dilni këtej?

- Sapo të jetë Klara e lirë.

- Në Korrik, thua më mirë. Vera kalohet mirë këtu, liqenin kemi privilegj ne. Për çdo problem më telefono, kemi shumë merak sa të rregulloheni!

- Patjetër, – u përgjigj shkurt Berti.

Klarës i mbeti mendja tek djali, e puthte, e shtrëngonte fort, e guduliste në gushë, e harruar pas tij nuk e dëgjonte zërin e Bertit, aq sa ai u detyrua të ngrinte tonin e të shprehurit.

- Klara, përshëndetu me prindërit, se niset autobusi!

- Do të iki, shpirt i mamit, nuk do të rrimë dhe shumë kohë të ndarë. Mami të do shumë ty, - dhe lotët i mbushën sytë.

- Lëri lotët Klara, kujdesi ynë nuk ka për t’i munguar – e qetësoi disi e ëma.

E motra i mori djalin nga krahët, por ai s’donte të shkëputej. E qara e tij e bëri Bertin të afrohej më pranë.

- Mami! – thirri djali, kur Zana përpiqej ta qetësonte.

- Kështu bën gjithmonë ky, kur largohet Klara nga shtëpia, – tha Zana.

- Hipni në autobus tani, sepse erdhi ora e nisjes dhe… si të porosita, - ndërsa i binte nga krahët Bertit.

- Mirupafshim, bir, dhe ti, Klara, mos ki merak për djalin! – e siguroi e ëma…

U larguan me çapa të ngadaltë drejt shtëpisë. Klara i vështroi derisa i humbën nga shikimi. Fshiu sytë më shami dhe u ngjit në autobus. Pas pak u nisën drejt qytetit K., ndërsa mendja e saj ngeli mbrapa, një pjesë e jetës qëndronte akoma e shkëputur. Rruga e lodhshme e kapiti së tepërmi. Kur arritën në qytet, gati kish ngelur pa frymë. Fytyra e zbehtë, veshur me verdhësinë, fliste qartë për këtë udhëtim të tmerrshëm. Berti i shkoi krahun dhe të dy u drejtuan për në strehën e re, në hotel. Hapën derën, lanë çantat dhe morën frymë të lehtësuar.

- Të dhemb shumë koka, Klara?

- Më ndryshe tani që zbrita. Nuk më ka ndodhur asnjëherë që të ndihem kaq keq.

29

- Freskohu me ujë dhe pi ndonjë aspirinë.

- Aspirinat s’më bëjnë asnjë efekt, pa shiko te sirtari i komosë, duhet të ketë analgina.

- Ato kanë efekte anësore, s’duhet ta mësoje veten me to, –e këshilloi Berti.

Klara nuk i ktheu përgjigje, u freskua, piu analginën dhe u shtri në shtrat. Si e zuri gjumi atë, Berti mbylli derën ngadalë, kapërceu korridorin me hapa të lehtë dhe doli jashtë. Mori rrugën kryesore që të çonte drejt qendrës së qytetit. Ndezi një cigare dhe ashtu kot, pa asnjë pikësynim, u end si një zog i plagosur. Në të djathtë të shatërvanit, vështrimi i tij preku pamjen e Gertit. Nuk mund të thërriste, por, me hapa të shpejtë, e arriti, pa zbritur te shkallët që të çonin te lulishtja.

- Gerti! – i thirri nga pas.

Ai ktheu kokën andej nga erdhi zëri. U kthye mbrapa dhe eci në drejtim të tij - Kur erdhe? – e pyeti më tepër për të nisur bisedën me të vëllanë.

- Sot u ktheva. Çova Klarën te hoteli. Nga koha e nxehtë ajo nuk para mundte, vetë dola një herë këtej.

- Mirë bëre. Mirë ishin andej?

- Mirë ishin, po ju këtej, mirë jeni? Po nëna? – pyeti në mënyrë të veçantë për të. Tek ajo mbartte shpresat për të rregulluar marrëdhëniet e prishura.

- Të gjithë mirë jemi!

- Je i zënë tani?

- Jo. S’kam ndonjë punë. Pse? - pyeti shkurt Gerti.

- Futemi te ky lokali këtu. Vapë është. Pimë ndonjë gjë freskuese, apo do birrë?

- Si të duash, – dhe ndoqi të vëllanë nga pas.

Si zunë vend, Gerti afroi më pranë karriken e tij.

- Ç’dëshironi? – foli kamarieria që nga banaku. Kur nuk kishte shumë klientë brenda, nuk e merrte mundimin të shkonte afër, madje, edhe për të marrë të hollat, i shkonin atje.

- Bjer dy birra! – i foli shkurt Berti. Çoi birrat e s’u bë më e gjallë.

- Gëzuar Gerti! – dhe e ktheu me shishe birrën.

- Gëzuar! – u përgjigj tjetri. – Ke dhe gotën aty!

- Njësoj është. Ç’ndryshim ka midis shishes dhe gotës? –dhe e trokiti me të vëllanë.

Ndezi një cigare. Kohët e fundit e ndizte më shpesh. Sa herë që mërzitej, ngushëllimin e gjente tek duhani.

- Nga shtëpia u fol për nisjen time, – dhe e shkundi cigaren në tavëll.

- Ditën e parë, kur ike, babai bëri fjalë me nënën.

- E mendoja një gjë të tillë.

- Babai është kundër martesës tënde me Klarën. Fjalët e folura lart e poshtë, e tronditën më tepër. Ai nuk e gjykon Klarën për të sotmen, e shkuara e saj e çmend fare.

- Ajo që i ndodhi Klarës, mund t’i ndodhte kujtdo. Ajo dashuroi dhe gaboi. Mos duhej të dilte nga jeta për këtë?

- Unë s’jam babai. Jo ai, po tërë brezi i tij, janë të cekët në këtë drejtim. Ai, jo se nuk e kupton, por nuk do të kuptojë kohën tonë, mendimin tonë. Ç’të them më tepër. Ata kundërshtojnë gjithçka.

- Po me nënën ç’bëhet? – pyeti Berti - Sa për të duhet të ndihemi krenarë. Ajo nuk e ka lënë babanë asnjë minutë të qetë. Ti je shkaktari që iku djali nga shtëpia. Ti e dëbove. Ç’të duhet ty se kë dashuron djali? Mos do shkosh ti jetë me të. E deshi, shumë mirë bëri…

- Dhe babai!

30

- Mirë, sipas teje, bëri mirë që e mori atë? Po mua, më pyeti ndonjëherë për këtë?… Sa të jem gjallë vetë, nuk i përlyej Sakajt. - Nuk e pranoj këtë turp…

Berti kuptoi që i ati nuk luante lehtë me fjalët e thëna. Problemi i vetëm mbetej të zbutej situata dramatike e, më pas, të tentohej për më tej. Me këto që dëgjoi nga i vëllai: “Ferra e kishte marrë uratën.”, ishte e kotë të pyeste më. Panorama e bërë, qe domethënëse, s’linte asgjë për të vazhduar më tej diskutimin. U ngritën nga lokali. Berti pagoi në banak dhe dolën jashtë.

- Shumë nxehtë është sot, – foli Gerti , më tepër për të thyer monotoninë e bisedës së mëparshme.

- Vera do të jetë më e tmerrshme akoma. S’ të pyeta për mësimet, si po e kalon me prag sezonin, apo s’jua kanë dhënë pyetjet ende?

- Vetëm në matematikë i kemi marrur, por dhe Klara shpresoj se do të na e japë së shpejti.

Berti nuk foli më tej. U përshëndet me të vëllanë dhe iku për në dhomën e hotelit me mendime krejt të turbullta. Qyteti për një çast iu duk i shkretë. Kalimtarët e pakët, humbisnin rrugicave me hapa të shpejtë. Vallë do të vinte një ditë kur ai të kishte hyrjen e tij, jo si sot që zemra nuk i bënte të shkonte në hotel. Kjo tingëllonte tepër e varfër, linte një shije të hidhur që në hapat e parë. Orvatja nëpër zbrazëtirën e krijuar, më tepër shkaktonte lodhje. Pjesa e ditës parakalonte vakët në këtë qytet, shihje të njëjtat fytyra, trajta aspak të larmishme, që veç ndrydhnin dhe shtonin monotoninë. Këto mendime i futën drithmat dhe, për ditët në vazhdim, s’mbetej gjë tjetër. Kjo copëz jete do të lundronte në vakuum të plotë. Njeriu ka nevojë për hapësirë më të gjerë. Ngushtësia e imponuar ndrydh ndërgjegjen, shton egoizmin, përflet të përfolurën, qesh me qeshjen e tjetrit, buzëqesh me hundën e mprehur për të shtuar kënaqësinë. Sa mirë do të ishte sikur një panoramë e tillë të përplasej me indiferentizmin e papërlyer. Hapat e ngadaltë çapiteshin nëpër asfaltin e rrugës. Rrezet e diellit e kishin bërë punën e tyre, copëza bituminoze ngjiteshin pas shollës së këpucës dhe një kërcitje e lehtë pasonte pelegrinazhin e krijuar. Këmbët e çuan te hoteli, ngjiti shkallët dhe, si hyri në korridor, i dhuroi një buzëqeshje sportelistit, i cili u shkëmbye me të, shkoi në kat të tretë dhe mori djathtas. Hapi derën me çelës, e shtyu ngadalë që të mos bënte zhurmë. U ul në tavolinën e punës, nxori prej sirtarit dokumentat dhe nisi t’u hidhte një sy. Hodhi një vështrim nga e shoqja. Ajo vazhdonte të flinte gjumë si e vdekur. Fillimisht s’përqëndrohej dot. Me pak sforco u zhyt më pas mes atyre shkresave, njëlloj si të ishte në zyrë. Nga ajo përhumbje që rrëmben sa herë që shikon se ke mbetur mbrapa, e largoi zëri i së shoqes.

- Pse s’fjete dhe ti? Rruga njëlloj na lodhi të dyve!

- Nuk ke mendim të keq. Vërtet u lodha, por të lënë të flesh këto, – dhe tundi një tufë letrash.

- Je shumë manjak pas punës. Kur të jesh në orarin zyrtar, mbylli detyrimet që ke ndaj punës.

- Shkon jep një mësim atje, që të kushton fare pak kohë dhe mendon se edhe puna ime është njësoj.

- Sa i keq bëhesh, gjithmonë e nënvleftëson punën time. Harron që unë lodhem më shumë nga ty!

- Një fjalë goje është, - e ngacmoi Berti, me qëllim që të shfrynte më tepër ajo.

- Po, po! Për ty ashtu është.

- Dalim jashtë më mirë. E kuptoj që ke nevojë për ajër të pastër.

- Më vjen keq, por nuk mundem. Kam një javë që kam munguar edhe unë në shkollë, të paktën të përgatis plan-tematikët për nesër.

31

- Më duhet të dal pa tjetër, do të takoj inxhinierin. Martinin quajmë kështu. Ti nuk e njeh, por shumë shpejt do të të bjerë në sy. Ta pyes për problemet që kanë dalë.

- Mirë, - e miratoi daljen e Bertit jashtë me gjysmë zëri. Hapat e Bertit humbën nëpër korridorin e ngushtë e të gjatë, ndërsa ajo hapi ditarin për të parë temat që duheshin zhvilluar. U ul në tavolinë, por nuk i bëhej të shkruante gjë. Dora i ngriu mbi tavolinë, sapo ai “djall” Kiri preku tërë qënien e saj. Ç’ishte ky njeri, që, edhe pse e urrente, prapë nuk kishte mundësi ta largonte nga jeta. Ndjenjat e antipatisë për momentin humbën njëlloj si dhe erdhën. Kujtimet s’mund t’i largonte dot nga kujtesa e hidhur. Ato pushtuan gjithë labirinthin e trurit.

*

*

*

Ishte e mërkurë ajo ditë. Po, po, e Mërkurë. Leksioni i fundit përfundoi në mënyrën më hokatare. Ndihej e lumtur. As vetë nuk e dinte nga i buronte tërë ai gëzim, ndoshta ndjenja se ndihej e dashuruar i jepte këtë harbim të brendshëm. Shkallët e fakultetit i zbriti vetëm. Kështu mund të kthjellohej më mirë. Çastet e takimit të parë me Kirin, linin vend për ta kthyer sërishmi siluetën e tij tek ajo. Era e lehtë ia merrte flokët e artë dhe i hidhte sa majtas, djathtas. Rrugës ecte me atë moskokëçarjen karakteristike, që e tipizonte gjithmonë këtë menefregizëm ndaj realitetit të panjohur prej saj. Ia ushqente vetes për të stimuluar sigurinë personale ndaj ambientit përreth. Kur ndeshi në vështrimin e tij, një skuqje e lehtë, e purpurt, veshi nuancat e fytyrës. Ai kishte dalë në të njëjtin vend. Ndoshta fatin për të zënë prenë e vet, e lidhte me ndonjë bestytni, ndryshe s’kish pse mbështetej tek i njëjti trung peme, duart të lidhura po ashtu dhe këmbë të pleksura me njëra tjetrën.

- Klara! – foli ai dhe bëri një nga gjestet e zakonshme - Qëndrimi yt i palëvizur më kujtoi monumentet e kulturës që mbrohen nga shteti!

Ai u kënaq që biseda mundi të zgjatej. Dita po e favorizonte, po, sa për sarkazmat e përdorura, nuk e bëri qefin qeder.

- Kisha dëshirë të bisedoja me ju, – fjalën ju e përdorni gjithë kohës. Kjo formë drejtimi përkonte me një gjetje tjetër për të fituar respektin, pra përdorej me një qëllim të caktuar.

- Nuk mund të bisedoj me njerëz që nuk i njoh!

- Të lutem, mos më fyeni ashtu! – dhe bëri sikur u ofendua me gjithë mend ai.

- Pse, unë nuk thashë ndonjë gjë të keqe?!…

- Nuk të akuzova! – tha ai.

Për Kirin rëndësi kishte të zgjaste biseda, që ajo të krijonte një fizionomi të plotë për të.

- Po për t’ju shoqëruar, mundem?

- As për këtë nuk mundesh, – por sytë e tradhëtuan dhe zëri se si doli. Kuptohej që fliste jashtë dëshirës.

- Ti po vepron kundër dëshirës, – goditi Kiri në pikën më delikate të arsyetimit të saj.

- E nga e kupton?

- Për këtë flasin sytë. Eshtë më mirë t’i japësh fund lojës me mua. Unë të dashuroj dhe ju më dashuroni. Përse duhet kjo torturë.

- Gabohesh rëndë!…

32

- Nuk ke besim? Më thuaj hapur, një fjalë e folur me zëmër dhe jo për forcë zakoni. Unë largohem, po të doni.

- Nuk të dashuroj, – foli një fjalë false ajo - Më fal, Klara. E ndiej se ju kam bezdisur. Edhe një herë më fal. Mirupafshim! – dhe u kthye pas për t’u larguar.

S’bëri as disa hapa, kur ktheu kokën të shikonte në u largua tjetri apo jo.Vuri re se ai po largohej me gjithë mend. Kundër forcës së vetes, nuk mundi më, por thirri fort: “Kiri!” Hapat e tij ndaluan. Ndoshta nuk e kishte besuar, ndoshta i bënë veshët. U desh të fliste për së dyti, që të kthehej me vrap e të rendte drejt saj. Si u afrua pranë, hapi krahët dhe të dy u përqafuan fort. Nën syrin e pakët të kalimtarëve dhe hijes së lëshuar prej pemës së lulëzuar.

- Tani kam të drejtë t’ju shoqëroj, – tha ai i lumtur.

- Mundesh, të jepet e drejta plotësisht.

- Si gjithmonë për te xhaxhai, apo jo!

- Natyrisht!

- Të ngjitem dhe unë lart?

- Jo, u çmende ti!

- Bëra shaka. Me gjithë mend beson se do të ngjitem deri atje?

Ajo nuk i ktheu përgjigje, por e vështroi në sy.

- Ka një film të bukur në kinema. Ç’thua, shkojmë andej mbasdite? – vazhdoi ai.

- Se si më duket të dal e shoqëruar.

- Ju vajzat kështu e keni. Me këtë ndrojtjen tuaj të çmendni fare.

- Në ç’orë jepet filmi?

- Sa naive bëhesh. Filmi jepet gjithë ditën, por ne presim biletat për në 18ºº, - foli gjithë pasion Kiri.

- Mirë. Në 17ºº takohemi te “Skënderbeu”. Në rregull?

- Në rregull, – dhe i shtrëngoi fort dorën.

Ai humbi rrugicave të lagjes “Bardhyl”, ndërsa ajo ngjiti shkallët për te xhaxhai. Trupin e ndiente të lehtësuar. Afshi i puthjes la tundim të fortë në trupin e saj. I ra ziles së derës dhe priti të hapej.

- Erdhe bijë? – i foli xhaxhai dhe e puthi në faqe mbesën.

- Erdha, – foli gjithë gëzim ajo.

- Të shoh shumë të lumtur. Ç’ka ndodhur me ty sot?

- E mora kolegjiumin shkëlqyshëm!

- Të lumtë! – dhe e puthi prapë të mbesën ai.

- Sot kemi konsultime për një seminar, kështu që më duhet të iki mbasdite, - gënjeu ajo.

- S’ka problem, të çoj unë atje. Mos ki merak!

- Jo xhaxha, mos u shqetëso. Kam disa shoqe këtu afër dhe shkoj me to!

- Shokë apo shoqe? – ngacmoi mbesën.

- Të betohem, xhaxha. Shoqet e kursit kam, – dhe skuqja mbuloi fytyrën.

Ai gëzohej shumë për mbarëvajtjen e së mbesës. Gruaja nuk i dhuroi ndonjë fëmijë. Tërë dashurinë prindërore e përqëndronte tek ajo. “Sa mosmirënjohëse po tregohem?! Gënjeshtare, fyçkë!…” dhe humbi prapë në atë kohë të turbullt, ku gjithçka dukej se po shuhej ngadalë. Mos ndoshta po shpërdoronte besimin e tij?!

Orari i caktuar e gjeti të ulur në murin e mermertë, që rrethonte në formë U-je monumentin e heroit kombëtar, Skënderbeut. Në krah tjetër të tij derdheshin një palë shkallë, që të çonin te lulishtja e bukur, e cila shtrihej në të dy krahët e një shatërvani të vogël. Kiri u vonua rreth pesë minuta.

33

-

Oh, Klara, më fal për vonesën! Autobusët e unazës, për dreq ishin mbushur si rrallë herë, – u shfajësua ai.

- S’ka problem, korrektesën e ruaj vetë.

- Ironinë e ke në majë të gjuhës. Po t’u dha rasti, nuk përton të godasësh.

- Kështu mendon ti, – tha ajo.

- Eja të ngjitemi te Pallati i Kulturës. Aty është vend ideal.

- E ke prenotuar dhe më përpara?

- Jo, por nga shokët kam dëgjuar se është një ndër vendet më të përshtatshme, vetëkuptohet pas “Florës”.

Aty nuk flitej për të zgjedhur vend të përshtatshëm, por sa u lirua një tavolinë, u ulën menjëherë.

- Ç’dëshironi “madam”? – dhe bëri një përkulje mjeshtërore prej fisniku.

- Një pastë!

- Vetëm për kaq më sollët deri këtu?

- Edhe kaq mjafton.

- Kujtova mos donit të pinit ndonjë pije, por në preferencën tënde nuk ndërhyj!

Ai bëri porositë. Biseda në tavolinë pati karakter të përgjithshëm, ndonjë gjë e veçantë nuk i kujtohej aty për aty.

- Kiri, ora po shkon 18ºº. Mund të fillojë filmi dhe pastaj mos kërko ta shtyjmë për në 20ºº.

Jo, do ngrihemi, po të kenë përfunduar biletat në sportel, gjejmë jashtë. Shesin dhe aty!

Pagoi e të dy zbritën shkallët gati me vrap.

Te kinema “Republika” kish akoma njerëz që kërkonin bileta, pasi sporteli ishte mbyllur me kohë.

- Të thashë që nuk gjen bileta në këtë kohë!

- Shpresat nuk duhen humbur as në fund, – tregoi vendosmërinë ai dhe kërkoi me sy ndonjë të njohur. – Prit këtu se erdha!

Kiri humbi në grumbullin e njerëzve. Për fat syri i zuri një shok - Ej, Eugen! – i thiri një djali me flokë pak të rëna përpara.

- S’të shoh mirë, ç’hall ke?

- Më duhen patjetër dy bileta! Kam ardhur me atë bjonden e Fakultetit të Letërsisë.

- E njoh mirë. Kur e rregullove pjesën me të? – dhe i ra krahëve shokut.

- Le të shpresoj, – dhe i mori biletat nga duart.

- Për mua s’kanë asnjë vlerë këto bileta. Prita një shok, por ai nuk erdhi. Tani po iki.

- Faleminderit, – tha Kiri dhe u largua drejt Klarës.

- Të thashë që do të gjeja bileta! – iu krekos asaj kur u afrua.

- Ku i gjete? – pyeti jo pa kërshëri ajo.

- Më ndihmoi një shok, – dhe nisi të tregonte me një interpretim tjetër, për gjetjen e biletave.

Hynë brenda dhe zunë vendet e caktuara diku aty nga rreshtat e mesit. Filmi fillonte nga çasti në çast, paralajmërimin e dha gjysmëerrësira e krijuar. Filmi kaloi jo pa emocione. Çifti i dashuruar, pas shumë peripecish, arriti të bashkohej dhe sytë e Klarës lotuan në shumë skena të ndryshme prekëse.

- Nuk e dija se ishe kaq e ndjeshme! – i tha kur kishin dalë jashtë kinemasë.

- Më erdhi shumë keq. Pastaj dhe nga natyra jam shumë e dobët, – psherrëtiu ajo lehtë.

- Mos bëra gabim që të solla këtu?

34

- Jo, jo! – dhe nuk foli më për momentin.

U drejtuan për nga bulevardi kryesor i Kryeqytetit. Mbrëmja ra ngadalë, neonet nisën të ndriçojnë rrugët kryesore.

- Kiri, të lutem! Shkoi shumë vonë. Më shoqëro për te shtëpia e xhaxhait.

- Patjetër! – tregoi zell ai.

Kur u futën mes pallateve, cepat gati ishin në errësirë të plotë. Kiri ndaloi hapat pikërisht në një vend të tillë. Frymëmarrja e shpejtuar e tij nënkuptonte shumë gjëra. Hapat e tij u bënë të ngadaltë, deri sa ai ndaloi fare.

- Pse qëndrove Kiri?

- Vërtet më do? – pyeti me një zë drithërus ai.

- Po kjo nga të erdhi?

- Pyeta ashtu kot.

- Të dua marrëzisht! – e siguroi ajo.

Ai s’priti më gjatë, por kërkoi buzët e saj, i ngjeshi fort deri në ekstazë. Ajo nuk e njihte këtë ndjenjë më përpara. Ishte mashkulli i parë që i besoi gjithçka të sajën. Për një çast u shkëput nga kjo ndjenjë e tmerrshme që i rrënqethte tërë trupin. Deshi ta mohonte këtë ngrohtësi që buronte nga heliocentrizmi i kurmit, me gjithë kundërshtinë e forcës. Loja që luhej ishte vërtet fatale. Disfavori anonte kryekëput në krah të saj.

- Ç’ke Klara, pse u tërhoqe, – pyeti ai - Është ende herët për këtë gjë. Sot e shkela. Me kaq mjafton.

Kiri nuk kishte si të tërhiqej në një çast të tillë, por këmbënguli - Përse i mohon vetes të drejtën për të jetuar? Kjo është jeta, dashuri dhe vetëm dashuri.

Tregohesh para meje me një ndërgjegje krejt fshatareske.

- Lëre këtë, Kiri, mos këmbëngul kot.

Oh, ti po më çmend fare!

Ishte hera e parë që i drejtohej me fjalën “ti”, prandaj i sëmboi veshët kjo mënyrë drejtimi.

Më pas takimet u bënë më të shpeshta, aq sa një natë, ndjenjat e zjarrta, kërkonin dashurinë e fshehur gjatë.

- Të lutem, Kiri, mos e kërko këtë gjë.

- S’ka asgjë të keqe! – dhe duart e tij mbërritën poshtë fundit, në vendin më magjik.

Krenaria e saj e vetme nisi të cënohej, ndërsa ajo nuk mund të kundërshtonte. Të puthurat kësaj radhe u bënë më agresive. Bashkë me dhimbjen, përzier me ngrohtësinë që lëvrinte nëpër deje.

Virgjëria fluturoi si një reckë e grisur. Ai mantel shkëlqyes që shndriste në trupin e saj për vite me radhë, sot i dha lamtumirën.

- Qenke e virgjër, Klara!

- Ti e more atë. Bashkë me të dhe gjithçka timen.

- Nuk të zhgënjej, – dhe u sul dhe një herë drejt asaj kalaje të pamarrë deri në ekstazë.

- U kënaqe tani? - dhe e vështroi gjithë hutim.

- Ç’flet kështu. Ky nuk përbënte akt dokudo, apo kënaqje epshesh, por ishte thjesht një marrëdhënie e pakundërshtueshme.

- Duhet të largohem tani!

- Shikoj që ke djersë të ftohta. Më trego, ndihesh mirë? –dhe e vështroi gjithë ankth ai.

- Tani do të iki, – dhe kapërceu rrugicën e shkurtër për tek apartamenti i xhaxhait.

Ngjiti shkallët dhe i ra ziles në korridor.

- Erdhe, bijë! – i foli xhaxhai me një shprehje fytyre mjaft të merakosur.

- Isha te një shoqe, këtu në pallatin përballë.

35

- Më dukesh e zbehtë, apo më bëjnë sytë? - dyshoi ai.

- Jo s’kam asgjë, vetëm se më dhemb pak koka.

Koka kalon shpejt. Eja të hash darkë, se u ftoh gjella –ndërhyri xhaxhesha.

Kështu i pëlqente ta thërrisnin njerëzit e të shoqit.

- Më vjen keq, nuk kam oreks. Më mirë po shkoj të fle.

Ata u panë në sy me njëri - tjetrin, por nuk folën asnjë fjalë aty për aty. Kur hyri në dhomën matanë, gjëja e parë që i kaloi nëpër mend ishte veprimi i bërë. Iu duk krejt e pamoralshme. Vetja iu neverit në çast. E ç’ndryshim kishte nga një rrugaçe? Dhe ato, rrugëve bredhin, cepave përlyhen…

Zuri flokët me dorë dhe filloi të dëneste.

“Mos!” – thirri akoma më fort në dhomën e saj, pas kaq shumë kohësh.

Hapat në korridor fluturuan me tepër nxitim.

Ajo as që mund t’i dëgjonte. Mendja e humbur mbeti në kujtesën e hidhur. Berti rrotulloi çelsin në bravë. S’priti që ta hapte ajo derën. Ç’të shikonte. Klara ishte mbytur në lot dhe ishte mbledhur një dorë atje në tavolinën e vogël, të cilën e përdornin për punë të dy.

- Klara, çfarë ke? – thirri me gjysëm zëri ai.

Ajo e vështroi e hutuar. Pastaj mezi arriti t’i thoshte se ishte mirë.

- Ç’të mundon Klara? – dhe e mbërtheu me duart e fuqishme për supesh, e ngriti në këmbë dhe e përqafoi fort.

Në krahët e tij u lehtësua disi. Fshiu lotët me shami. Dobësia e madhe gati i mori frymën.

- Berti, më trego të drejtën! Përse e lidhe jetën me mua? Të drejtën, për mëshirë e bëre?

Kjo më bën sot të vuaj më shumë, – u ankua ajo.

Berti nuk priste një pyetje të tillë, por shpejt i dha një përgjigje inkurajuse.

- Për mua as nuk ka pasur dhe as nuk ka të kaluar. Ti ke lindur sot, ke mundësi të më ofrosh lumturinë, këtë çelës të artë që e mban mbyllur në kasafortat e shpirtit tënd.

- Faleminderit Berti! – dhe i puthi duart njëlloj si të ishte shenjtëria, që i fali mëkatet dhe i zboi brengat.

Këtë gjë e luftonte, por rrënjët e mbetura thellë në shpirt nuk mund të shkuleshin pa kurajon e saj. Këtë jo se nuk e dinte, por s’kishte fuqi ta mposhtte hidhërimin e lëshuar nëpër deje.

Punoi deri vonë për përgatitjen e javës së re. E nesërmja i shpërndau të dy, secili në punën e tij.

Sa hyri në klasë Klara, nxënësit shpërthyen në një hare të përbrendshme. Ajo dinte t’i jepte jetë auditorit. Gerti qëndronte në tavolinën e fundit. Me hyrjen e saj në klasë, ai nuk përjetoi si shokët ndonjë emocion të veçantë. Ajo nuk e ngacmoi atë, qoftë dhe me një vështrim të vetëm.

U tregua disi indiferente, për të mos hapur debat në mes të të tjerëve, që s’harronin të vështronin depërtimin e shikimeve përkatëse. Nga fundi i orës së mësimit erdhi mësuese Arta. Njihej për egoizëm të madh. Gerti ia pati frikën dhe tërë vëmendjen e përqendroi tek ajo.

- Po si i kishe nga shtëpia? – e pyeti gjoja tërë interes kolegia.

- Mirë, faleminderit. Ju, mirë keni qenë gjatë kësaj kohe?

- Në përgjithësi mirë. Ah, mend harrova. Po djalin mirë e kishe? – dhe ngriti tonin në fjalët e fundit.

Klarës gati i ra tavani mbi kokë, kur vështroi auditorin që heshti menjëherë. Pamja e saj e mjerueshme u trondit më tepër kur dëgjoi zërin therës nga fundi i klasës: - Përjashta!

- Pse, mor xhan? S’thashë ndonjë gjë të keqe, - u shfajësua mësuese Arta.

- Përjashta! - briti edhe një herë Gerti dhe u çua në këmbë.

36

Ajo mbylli derën dhe u zhduk me vrap nëpër korridor. Gerti hodhi një vështrim të egër.

S’priti më gjatë, por doli edhe vetë. Klara u ul në karrike, bëri një shenjë të vetme me dorë, pas pak auditori u zbraz menjëherë. Në klasë qëndroi vetëm Kristina.

- Kristina, përse nuk dole me shoqet?

- S’mund t’ju lë vetëm. Ju jeni shumë e mirë. Njerëz të tillë duan vetëm t’ju lëndojnë.

Unë e urrej atë.

- Kristina, jeta ka të mira dhe të këqija. Në konceptin e referimit, rreth tyre gjykon opinioni, disa ndëshkojnë pa mëshirë.

- Unë e di pse të fyejti ajo.

- Gabohesh, Kristinë. Ajo nuk ofendoi aspak. Me këtë tregoi dobësinë e saj. Po të ishte në vend tim, jeta e një fëmije të pafajshëjm, i ardhur në botë nga dashuria e rrëmbyer, do të flijohej pa gjë të keq. Këtë nuk e bëra. Le të më gjykojnë sot. E nesërmja do t’i kthejë ndër më parimorët. Kështu ndodh gjithmonë. Ky është ligj i pashkruar.

- Megjithëse, unë e di pse foli sot kështu ajo.

- Kjo duhet të ketë lidhje me Bertin.

- E dëgjova, kur bisedoi me një shitëse bulmeti mbrëmë.

- Nuk më pëlqejnë thashethemet.

- Të lutem, më beso! – këmbënguli Kristina.

- Po të dëgjoj, por kjo nuk përbën ndonjë interes të madh për mua.

- Ajo ju kish parë dje, kur u kthyet në qytet. Ka një kushërirë, sekretare në ndërmarrjen ku punon Berti. Kishin ndërhyrë për ta lidhur Bertin me të, por ju i prishët të gjitha planet, sipas tyre. Pastaj ajo e shikon jetën në një prizëm mjaft të ngushtë. Shkurt, u hakmorr me ty.

- Faleminderit Kristina, megjithatë, ki parasysh një diçka: Jeta dhe shpresa janë një. Po humbe njerën, tjetra vdes vetë. Këtu qëndron forca ime, ky është besimi im. Këto nuk më zhgënjejnë. Çdo njeri ka të drejtë ta zgjedhë vetë rrugën. Kush nuk e kupton këtë, bie viktimë e dobësisë së tij. Shko tani. Kam nevojë të qëndroj vetëm dhe mos i harro këto që të thashë. Kur të rritesh, do të të vlejnë shumë.

Qetësia e rënë miklonte plotësisht atë ambient të vrazhdë. Kthjelltësia afrohej në rrathë të padukshëm në tërë qenien e saj. S’kishte pse ta ndërshkonte veten deri në abrogim.

VI Ditët me diell të nxehtë, ngadalë nisën të fashiten. Ishte fillimi i Tetorit, kur Bertin e thirri në zyrë drejtori. Shpejtoi hapat nëpër korridor, trokiti në derë dhe hyri brenda - Mirëmëngjes drejtor! – përshëndeti me mirësjellje të tepruar.

- Mirëmëngjes! – e përshëndeti tjetri.

- Më mori në telefon sekretarja poshtë, për t’u paraqitur te ju.

- Të kërkova vetë. Nuk të thirra për ndonjë shërbim, por për një lajm më të mirë akoma.

Bertit i vajti mendja menjëherë te pallati i ri, i cili përfundoi para disa ditësh. Dokumentet i kishte bërë në rregull. S’ngelej gjë tjetër, vetëm t’i jepte lamtumirën qytetit K.

37

- Të ndriti fytyra, – vazhdoi lojën e fjalëve Drejtori.

- Diçka kuptova, kur më njoftuan për këtu.

- Ashtu është. Do t’u japësh fund mundimeve të kota. Më së fundi dhe ti do të kesh shtëpinë tënde.

- Kjo duhet festuar, drejtor. Faleminderit shumë. Do t’ju jem shumë mirënjohës për nderin e madh që më bëtë.

- Por ka një problem të vogël këtu.

- Ç’problem ka? – dhe u vrejt në fytyrë menjëherë Berti.

- Kam një urdhër nga lart që inxhinieri, e kam për Martinin, të marrë hyrje të re këtu.

“Ndërmarrja ka shumë nevojë për të.” Kështu mbyllej letra e ardhur andej!

- Domethënë, unë duhet të marr hyrjen e tij në qytetin tim! – dhe sytë gati i kërcyen nga nervat.

- Ky është urdhri. Po s’beson, lexoje vetë, e ke mbi tavolinë, – dhe i zgjati një letër të shtypur me makinë shkrimi, ku vula në fund të fuste frikën.

- Ju keni kredi, drejtor, duhet të më ndihmoni. Duhet të shkëputem nga ai qytet për shumë arsye. Kam probleme atje - Më vjen keq, por nuk të ndihmoj dot!

- Kam gruan për të lindur, djalin e gjetur e kam te prindërit e saj. Me familjen time s’kam asnjë marrëdhenie. Ç’mund të bëj? Gjyko vetë.

- Mund të shkosh. Të dielën shko, merr çelsat.Këtë urdhër i kam dhënë inxhinierit. Për sa biseduam, nuk bëj dot asnjë gjë. Mirupafshim!

- Mirupafshim! – foli gjithë inat Berti.

Mbylli derën dhe doli në korridor. Këtë nder e kishte nga vetë drejtori së bashku me atë djall Martinin. Hyri në zyrën e tij gjithë nerva. Kolegu e vështroi me frikë egërsinë e tjetrit, por nuk bëri zë. Ndoshta e priste këtë tufan dhe, si i parapërgatitur, nuk duhej të bënte asnjë veprim të pamenduar mirë.

- Të dielën paradite më dorëzo çelsat e shtëpisë, inxhinier, - duke theksuar fjalën e fundit.

- Të paktën e lëmë për mbasdite, pasi nuk e përgatis dot shtëpinë deri në atë kohë që e kërkon ti.

- Po për të ndërruar shtëpinë me hatërllëqe e ligësira, ke kohë?

- Ky është thjesht një urdhër dhe ne jemi të detyruar ta zbatojmë, – fshehu lëkurën ai - Edhe unë urdhrin do të zbatoj. Ndërtoje rehatin mbi hallet dhe problemet e të tjerëve, por do të përfundosh “mirë” ndonjë ditë.

- Je i ri, nuk i di ca gjëra, prandaj flet gabim, – foli inxhinieri për të ulur nervat e tjetrit.

- Meqë erdhe këtu, ke mundësi të bësh ndonjë mblesëri më të mirë, meqë me mua nuk të eci. Kujdes me atë Vjollcën, kushërirën e gruas. I duhet gjetur një burrë i mirë, në të kundërt ngelet jashtë shoqërisë së zgjedhur dhe të qelbur si tuajës. Mirupafshim! – dhe përplasi derën, duke e lënë inxhinierin në një gjendje gati të shokuar.

Nuk u sorollat kot nëpër rrugë. I hipi autobusit të parë dhe shkoi në shtëpi, kështu mund ta quajmë atë copë dhome që zotëronte në hotel. Hapi derën ngadalë, hyri brenda dhe bëri një buzëqeshje, por kjo më tepër tingëlloi me një ngërdheshje.

- S’ke shkuar në punë sot? – pyeti Klara.

- Më mirë të mos shkoja, – tha gjithë inat. - Qëndrimi i drejtorit, kjo lojë e kurdisur, më ngjeth tërë trupin.

38

- Pse çfarë ka ndodhur? Je zverdhur në fytyrë, mos je sëmurë? – dhe i vuri dorën në ballë.

- Të kam këshilluar qindra herë, prapë i ke futur duart në ujë! – ndërroi bisedë ai, kur pa togun me rroba të lara.

- Po kush do t’i lajë, apo të shkosh në punë i parregullt? Turpi mua do të më zërë.

- Mirë, pra mirë, por më rrallë. Duhet ta ruash pak veten, je rënduar shumë kohët e fundit.

- Mos je zënë me ndonjë njeri andej, je bërë i pa përmbajtur këto kohë. Të them të drejtën ta kam frikën.

- Të vjen plasja, kur mendon të përlyhet deri në grykë drejtori.

- Pse çfarë ka bërë ai?

- Për problemin e shtëpisë e kam - Pse nuk na dhanë shtëpi neve ? – dhe zëri i saj doli i mekur.

- Më mirë të mos na kishin dhënë, sesa sollën tërë këtë andrallë.

- Fol më drejt! Nuk të kuptoj, – u ankua ajo.

- Hyrjen që do të merrnim ne, ia kanë caktuar inxhinerit, e kam fjalën për Martinin, ndërsa ne do të marrim shtëpinë e tij.

- Pse nuk ia tregove drejtorit problemet tona!

- Ai i di të gjitha. Bëri sikur i erdhi keq. Me fjalën përcjellëse: “Është urdhër nga lart” më përzuri nga zyra.

- Dhe këtu do të qëndrojmë ne. Zoti ua shpërbleftë të ligat e tyre!

- Me këtë i vure kapak, – foli me ironi ai.

- Kur e bën gati shtëpinë ai i mallkuar, se na u bë jeta ferr këtu?!

- Të dielën!

- S’ka asnjë problem. Rëndësi ka që u rregulluam disi, –deshi t’i jepte zemër ajo.

- Do të bisedoj me Gertin për të na ndihmuar që të çojmë ato pak orendi që kemi.

- Gerti s’të vjen dot, por shokët e tij vijnë pa problem. Kujton se e lejon babai atë?

Berti nuk foli asnjë fjalë.

- Sa shumë do të gëzohet mami me babin! – ndërhyri Klara në atë qetësi momentale të krijuar.

- Edhe nëna ime, sigurisht, – ndërhyri Berti.

- Nuk më fole për takimin që bëre me të!

- S’më tha asgjë të veçantë. Gerti për çdo gjë më ka vënë në dijeni dhe kaq. Asgjë më tepër nuk diskutuam.

- Të uroi për ndonjë djalë? - e ngacmoi Klara.

- Më uroi për vajzë. Asaj fati nuk i dhuroi, e kupton tani?

- Nuk ka asnjë problem. Momentalisht mendoj vetëm për kthimin e djalit në shtëpi.

Vetëkuptohet, pas lindjes së fëmijës sonë.

- Rëndësi ka të rregullohemi. Djalin, po të duash, shkoj e marr unë që nesër.

- Më mirë e sjellin ata, - tregoi ajo për prindërit e saj. - Së shpejti do të lind dhe ata do të vijnë.

- Dera është e hapur për të gjithë, le të vijnë në çdo kohë, –dhe mori frymë i lehtësuar Berti.

Klara hapi teshat e lara, ndërsa ai doli jashtë. Ndihej shumë e rënduar. Ngathtësia në lëvizje e bezdiste tmerrësisht. Shtatzania e parë ishte krejt ndryshe. kurajoja për të mbrojtur fëmijën u shpërblye me lindjen në shtëpi. Vetëm ajo e dinte se ç’vuajtje kaloi. Tani gjërat

39

ndryshonin kryekëput. S’kishte pse të sakrifikonte së koti. Kushtet ishin plotësisht normale për të ndërhyrë bluzat e bardha. Sa periudhë e errët ishte ajo kohë. Jeta humbi vlerën. Tërë qenia iu neverit. Trajtohej njëlloj si të ishte qen, pse s’flaku nga trupi qenien më të shtrenjtë, për të shpëtuar moralin e kohës agresive. Pasazhe të paqarta i shfaqeshin në ato çaste.

Një mëngjes vrapoi disa herë në banjë. Të vjellat dhanë shenjën e njohur të barrës.

Mbylli derën e banjës, u pa në pasqyrë. Fytyra e verdhë, gati meit, dridhej nën kërcënimin më barbar të ambientit vrasës. Frika se mbante një fëmijë të paligjshëm, ati i të cilit nuk dihej në pranonte të mbante, apo jo përgjegjësi. Pastaj shkolla. Edhe ajo diskutohej. I duhej të ndërpriste studimet. Për këtë vit nuk kishte asnjë problem, por viti tjetër nuk e pranonte me barkun e zmadhuar, sikur në të nuk mbante një krijesë të pafajshme, por një kuçedër që priste vetëm dritën për të dalë e për të shqyer këdo që i dilte para. Xhaxhai, atë njeri aq të mirë, po e turpëronte. Babai s’kish për t’ia falur të vëllait këtë moskujdesje. Provoi të qante. Për çudi, as lotët nuk donin të dilnin. Ndoshta përtharja e tyre nisi bashkë me dhimbjen therrëse që i pushtoi shpirtin. Xhaxhai e përcillte si gjithmonë deri në rrugën kryesore. Ajo s’harronte të kthente kokën pas e të shikonte ecjen e tij të qetë, për përkryerjen e detyrave ndaj mbesës. Një ditë, sapo i humbi nga sytë xhaxhait, ndërroi rrugë. Hyri në qendër për t’iu drejtuar bulevardit lart për në Fakultetin e Shkencave të Natyrës. Mendja as që i shkoi për leksionin e Morfologjisë. Me çdo kusht duhej të takonte Kirin. Për fat, ai s’ishte futur ende në leksion. Me një shënjë të vogël, e detyroi të vinte drejt saj.

- Klara, pse s’ke shkuar sot në leksione? – iu drejtua ai gjithë frikë.

- Desha të bisedoj për një problem me ty!

- Për pak hyjmë në auditor, e lëmë për mbasdite më mirë. S’duhet të mungoj në këtë leksion, është shumë i rëndësishëm.

- Epo, më i rëndësishëm nga problemi ynë nuk është.

- Më thuaj ç’hall ke, po shpejt se nuk kam kohë, – dhe vështroi përsëri orën ai.

- Unë po çmendem nga mendtë e kokës, ti thua s’kam kohë. Pse kot erdha nga Rruga e Elbasanit këtu?!

- Më trego, të lutem, s’kam nerva të pres më!

- Kam ngelur shtatzënë!

- Si the?! - gati klithi ai.

- Do që të ta përsëris prapë!

- Si e thua kaq qetësisht. Kjo mënyra e të folurit tënd, sikur s’ka ndodhur asgjë, më tërbon të tërin. Kjo është gjëja më e keqe, që mund të ndodhë. Pse s’më vrave më mirë, por volle helmin më të hidhur.

- Ti nuk e do këtë fëmijë?

- Kemi kushte për të rritur fëmijë ne. A e di se çfarë po flet?

- Po ç’të bëjmë atëherë, sipas teje?

- Ta zhdukim menjëherë këtë mallkim. Të interesohem mos gjej ndonjë njeri, që merr vesh nga këto punë dhe ta prishësh urgjentisht!

- Kam frikë nga metodat e tyre.

- S’kemi rrugë tjetër. Kur të filluan shenjat? Mos jemi vonë? Pastaj na mori lumi.

- Kam një javë. Fillimisht nuk isha e sigurt, por të vjellat janë shenjë e sigurt për këtë.

- Mos je helmuar me ndonjë gjë dhe alarmohemi kot!

- Kam një parandjenjë për këtë gjë!

- Po ku marr vesh unë i shkreti nga këto punë. Ç’më gjeti kështu?! – dhe nisi të rënkonte nga marazi ai.

40

- Ti më katandise në këtë gjëndje të mjerueshme. “Kjo është jeta e vërtetë!” bërtisje nga ngazëllimi atëherë. Merre peshqeshin tani!

- Vërtet u treguam pa mend. Euforia e moshës na çoi këtu.

- Ç’të bëjmë? Ke ndonjë zgjidhje më të mirë?

- Përveç eleminimit, rrugë tjetër nuk ka! – tha ai - Domethënë, nuk e do këtë fëmijë?

- S’kemi as kushtet më minimale, – gati ulëriu ai.

- Përderisa ti nuk e do këtë fëmijë, nuk më do as mua. Deri dje isha e mirë. Epshet e tua i ngopa. Tani që masa erdhi ngushtë, kërkon të heqësh dorë. Dashuria ka dhe sakrifica. Këtë vlerë morale pres të shikoj prej teje.

- Nuk na duhen vlerat morale, ne na duhet normaliteti, -rregulloi fjalët e fundit.

- Unë këtë fëmijë do ta mbaj. Mos harro se ti ke përgjegjesitë e tua. Po të duash vlerësoje, po të duash jo. Fatkeqësitë le të bien mbi mua. Ti ik, shpëto nga e keqja! Më mirë t’ia dhuroj këtij fëmije dashurinë, sesa ta shpërdoroj me njerëz si puna jote. Faleminderit shumë! Të uroj qetësi!

- Prit, ne mund ta diskutojmë këtë problem. Kemi mundësi ta shmangim për momentin, më pas ndërtojmë jetën në kushte krejt të tjera, – iu lut me fjalë të zbutura ai.

- Të kalosh lumin, pastaj lamtumirë më thua. Eshtë më e ndershme të largohesh që tani, se sa të më shkaktojë më shumë vuajtje prania jote. Më mjaftojnë dhe këto që kam. Mos të duken pak?

- Klara! - thirri ai.

- Kjo është jeta e vërtetë, – theksoi ajo dhe u largua me hapa të shpejtë.

Pas një jave ishte ai që i zuri rrugën.

- Klara, kam një javë që po të kërkoj. Kujton se ndihem i qetë. Më në fund e gjeta një njeri të përshtatshëm për atë punë.

- Për të më thënë këto erdhe deri këtu?

- Ç’mund të bëj më tepër se kaq? Siç e shikon, unë po përpiqem.

- As mos e mendo! Jeta është luftë, s’është lodra fjalësh, siç e mendon ti. Ke ndonjë zgjidhje tjetër?

- Këtë po të ofroj, po ti nuk pranon!

- Si mund të pranoj zgjidhjen tënde idiote, kur të besova dhe të dashurova si e çmendur me tërë forcën e shpirtit.

- Të gjitha femrat njësoj janë. Kapni ndonjë në karrem dhe s’e lëshoni më, – u shpreh gjithë inat ai.

- Që të ishe kaq i poshtër, nuk e dija. Shporru nga jeta ime! – e urdhëroi ajo duke e ngritur më lart zërin në fjalët e fundit.

- Mos bërtit kështu? Nuk e shikon që gjithë njerëzit po na shikojnë?! Prandaj foli mendjes!

- Edhe një herë po të them të zhdukesh! – dhe u largua pa asnjë pikësynim, madje, shkoi andej nga e çuan këmbët, si varka në mes të detit.

Tentativat e mëvonshme të Kirit dështuan. Ai u largua përfundimisht nga jeta e saj, duke marrë me vete provën e fajësisë së pashlyer. Ankthi për të nesërmen e mbante nën presionin psikologjik më të rëndë. Ajo e kishte konsideruar si njeriun e shpresave dhe ëndërrave të mëdha, por zhgënjimi, herezia e treguar prej tij, tashmë ngjallte vetëm urrejtje dhe neveri. Lodhja dhe stresi mbisundonin në tërë qenien e saj, aq sa dhe leksionet gati nuk i ndiqte. Në provimin e fundit shkoi

41

e pa u përgatitur fare. Pedagogia nuk mund ta besonte këtë, Nuk hezitoi ta ndalonte në fund të provimit. Studentja më e mirë kishte rënë kaq poshtë.

- Komisioni, nën ndikimin tim, e miratoi dhënien e provimit. Ende nuk e besoj gjendjen tënde, prandaj po të pyes, jo si studente, por si prind. Pse ke arritur deri këtu?

- Faleminderit për interesimin, ju jam shumë mirënjohëse! Për mua ju mbeteni pedagogia më e mirë, nuk di çfarë të them, ndoshta teza e vështirë.

- Po moskujdesi ndaj vetes, sytë e enjtur nga të qarët. Çdo ditë këtë përshtypje do të lësh tek unë. Po të vëzhgoj me kujdes!

- Kam një hall shumë të madh!

- Këtë e kam kuptuar me kohë, por deri në ç’pikë ke arritur, këtë ma trego ti.

- Mos ju ka folur Elsa?

- Nuk para bisedoj me njeri për problemet e të tjerëve. Kjo përkon me natyrën time, sot s’mund të ndryshoj.

- Jam në siklet të madh pedagoge, nuk di çfarë të bëj! Kam ngelur shtatzënë!

- Student është ai djali?! – shprehu habinë pedagogia.

- Po. Student në Fakultetin e Shkencave të Natyrës.

- Dhe nuk e pranon atësinë?

- Atësinë e ka pranuar, por deshi të më çonte në një njeri të sigurt, gjithmonë sipas tij, që ta vrisja këtë fëmijë me metoda primitive.

- Ai është më kriminel nga ata që përdorin këto marifete, por s’duhet të kesh merak.

Kam një shoqe doktoreshë dhe ajo mund të të ndihmojë.

- Është tepër vonë tani. Duhet të jem gati katër muajshe.

- Pse nuk më the që në fillim, por i vure këtë rreth kokës.

- Pedagoge! Kërkoj vetëm një nder prej teje. Vetëm ti mund të më ndihmosh. Nuk kam për t’iu harruar kurrë.

- Ti mendon se unë duhet ta detyroj atë djalin.

- Në asnjë mënyrë. Nuk e kam aty fjalën. Me të gjithçka ka përfunduar. Nuk kam se çfarë të pres më.

- Mos mendo kështu! Ke të drejtat e tua.

- Jo, nuk dua t’u hyj rrugëve të tilla. E kam fjalën tjetërkund. Nuk dua ta humbas shkollën. Më ndihmon dot që vitin tjetër të kaloj me korrespondencë. Në të kundërt, nuk e përballoj dot.

- Mendon të mbyllesh mes thashethemeve në qytetin tënd të vogël? – i tha pedagogia dhe e vështroi në sy.

- Këtu e kam më vështirë - Do të bisedoj me rektorin. Shpresoj se do të rregullohet. Përgjigje të kthej vetë. Më jep adresën e saktë.

- Do t’ju jem përjetë mirënjohëse! – dhe s’dinte si ta falënderonte.

Kjo prognozë s’kish asnjë lidhje me të sotmen. Dashuria e Bertit rrethonte të tashmen. E shkuara vinte nga thellësia e një bote të mbytur në lot dhe trishtim.

VII

42

Shirat e rrëmbyer të vjeshtës së tretë filluan të binin me të madhe. Era e fortë, rrëmbente me përdhunë gjethet e fundit të zverdhura dhe i grumbullonte ndanë qytetit, për t’ia dhuruar harresës së largët. Meditimet pushtuan xhamat e qytetit dhe kërcisnin në shpirtrat e trazuar si pikat e ujit thërmuar parvazeve të dritareve. Çadrat, këto mbulesa artificiale, nuk mund të ndalonin rrënqethjen që lëvrinte dejeve. I ftohti tjetërsuar mbahej peng kujtesave të lodhura, ndihmuar dhe nga ambienti i akullt. Natyra, me ngjyrën më të shpërfytyruar, s’mbronte dot as miqtë që nuk dinin ç’qe braktisja. Trumcakët e mjerë endeshin cepave të pallateve në kërkim të ngrohtësisë.

“Harroi të pushojë ky shi”, – mallkoi ndër buzë kohën e keqe Robert Sakaj, teksa nxitonte me hapa të shpejtë drejt postës. Hyri brenda, shkundi xhupin e meshintë dhe mbylli çadrën - Mirëmëngjes! – e përshëndeti e para Sasha, shoqja më e sinqertë që e përkrahu moralisht në të gjitha veprimet.

- Mirëmëngjes! – përshëndeti ai dhe u mbush me frymë.

- Berti, si ke qenë me shëndet? Po Klara si e kalon me shtatzëninë? – pyeti jo pa interes ajo.

- Në përgjithësi mirë!

- Të kërkoj ndjesë për vonesën e treguar. Duhet të kisha ardhur patjetër për shtëpinë e re. Kërkoj të më falësh.

- Faleminderit për respektin. Ju për mua do të ngeleni gjithmonë shoqja më e mirë. Ju jam vërtet mirënjohës.

- Këto i përkasin shoqërisë së vjetër. Dua të di, ç’e mirë të solli këtu, apo ndonjë telefonatë andej, - la të kuptonte me fjalën e folur, njerëzit e Klarës.

- Jo, dua të marr në telefon andej nga puna.

- Menjëherë! – dhe formoi numrin e telefonit.

Ai priste atje në këmbë, në kontrast të plotë me ambientin. Bulëza djerse rrethonin ballin.

- Doli sekretarja, foli! – dhe i zgjati telefonin ajo.

- Alo, sekretaria jeni? – fjalën sekretari e përdorte rregullisht. Asnjëherë nuk drejtohej me emër që pas prishjes së marrëdhënieve me Vjollcën.

Debati me inxhinierin, duhej të kish përfunduar patjetër në veshin e saj, por ndërprerja e linjës për të kushtonte shumë, prandaj ajo s’provoi të guxonte qoftë dhe një herë të vetme të ndërpriste telefonatat e tij.

- Unë jam. Kë kërkon? – pyeti shkurt ajo.

- Drejtorin! – foli me nxitim ai.

- Nuk ka ardhur sot në punë. Ka ikur mbrëmë urgjentisht në Tiranë.

- Më jep kryeinxhinerin, – këmbënguli ai.

- Foli! – i tha ajo me një zë të tjetërsuar. Sa herë që fliste me të, dilnin fjalë mjerane.

- Alo, kryeinxhinieri jeni? – tha më tepër për t’u siguruar.

- Jo, jam Martini. Berti ti je? – bëri sikur nuk njohu zërin e telefonuesit ai.

- Vjollca më tha: “Foli kryeinxhinerit!” Përse dolët ju në telefon?

- Nuk ka faj. Ajo e lidhi me zyrën e tij, por nuk mori asnjë sinjal. Pastaj ç’rëndësi ka?

Në vend të tij jam unë! – foli gjithë kompentencë.

- Sot nuk vij dot në punë, kam një problem mjaft urgjent.

- Po projekti i ri sikur u la për diskutim nga këshilli teknik. Pa prezencën tënde, është e kotë. Mos harro se bëhet fjalë për projektin tënd!

- Nuk e shtyni dot për nesër? – dhe e mbylli telefonin Berti.

43

- Për ç’problem urgjent fole në telefon ti. Pse nuk më the më përpara? Ka ndonjë shqetësim, Klara? - pyeti e çuditur Sasha.

- Doja të lajmëroja andej nga puna. Tani duhet të shkoj në spital.

- Vetëm te puna e ke mendjen ti. Këtu në qytetin tonë do të ishte çudi të mos këmbehen njerëzit me njëri - tjetrin, ndërsa ti ke humbur fare. Bashkë u bëmë për t’u puthur. Zgjidh problemet një herë, pastaj lër mesazhe nga ndërmarrja, – e kritikoi ajo.

- Klara nuk ndihej mirë sot në mëngjes.

- Pse nuk thua, që e ke lënë në shtëpi vetëm?! Mos u çmende?! Janë gjëra me zarar këto.

- Ka një nxënësen e saj atje. Mirë që erdhi rastësisht, se nuk dija çfarë të bëja më përpara.

- Në duart e një fëmije e ke lënë? Atje duhet grua dhe, mundësisht, të jetë me përvojë.

Unë po shkoj menjëherë atje, ndërsa ti shko në spital dhe merr ambulancën!

- Po këtu, kë do të lësh?

- Është shoqja tjetër. Nisu shpejt, se nuk ka kohë!

Berti shkoi drejt spitalit. Pas dhjetë minutash u kthye në shtëpi me gjithë ambulancën.

Klarën po e zbrisnin nga shkallët duke e mbajtur në sup Kristina, nxënësja e saj, dhe Sasha. E hipën në ambulancë menjëherë. Shoferi ndezi sinjalin lart dhe u nis. Makina hyri brenda ndërtesës, asaj godine të stërmadhe dhe me një hije mjaft të rëndë, ndërsa Berti zbriti jashtë portës së hekurt. Hapat e hedhur kuturu tregonin padurim dhe shqetësim. Cigaret e shpeshta i dhanë një hidhërim shumë të madh, aq sa një kollë e thatë nisi ta ngacmonte. Mërzitja u bë e padurushme, pritja e gjatë, vetmija, ankthi i mbartur në ato çaste, për më tepër mendimi i përballjes me këto probleme, veshën fytyrën me një pamje të trishtë. Afrimi i një infermiereje pas gati dy orë pritjeje të stërmundimshme, e bëri të kërcente nga vendi dhe të afrohej drejt saj. Nuk mundi t’i fliste asnjë fjalë. Goja për çudi iu lidh, vetëm vështrimi ngeli po ai.

- Ju jeni i shoqi i asaj gruas që erdhi me tepër urgjencë? – pyeti infermierja.

- Unë jam, – foli me zë pak sa të mekur, ndërsa vështronte lëvizjet e çrregullta të saj.

- Klara e quajnë? – e pyeti për siguri.

- Po! – pohoi me kokë ai.

- Gjithçka kaloi mirë. Të të rrojë vajza. Bëri një lindje shumë të vështirë. Ju pret vetë doktori te hyrja e pavionit.

- Oh, faleminderit! – dhe për pak iu hodh në qafë infermieres. vetëm vështrimi i stepur i saj uli emocionet e pakontrolluara.

Nxori nga xhepi një kartmonedhë dhe ia dhuroi, megjithë kundërshtimin e saj. E ndoqi pas deri te hyrja e godinës. Ajo humbi shkallëve duke marrë me vete një pjesë të këtij momenti emocional, ndërsa ai u drejtua për te mjeku që kishte asistuar në lindjen e Klarës: - Berti, je me fat!

- Faleminderit shumë, doktor! – dhe buzëqeshi.

- Shkojmë më mirë në zyrë, është këtu në krah të pavionit.

- Patjetër! – dhe e ndoqi pas nëpër korridorin e ngushtë.

- Ja ku erdhëm. Ulu në karriken përballë.

- Kot nuk më thirre këtu, mos ka ndonjë problem? – shprehu merakun e tij Berti.

- Nuk kam pse t’ju gënjej. Klara bëri një lindje shumë të vështirë. Këto janë pasojë e një lindjeje të mëparshme krejt primitive. Po të flas në gjuhën e doktorëve. Vetëkuptohet që e bëmë operacion, rrugë tjetër nuk kishte. Vetëm po t’u nënështrohej kontrolleve të rrepta një muaj më parë, mund të kishte më pak probleme. Për fëmijën s’ka asnjë problem, është krejt normal.

S’duhet të kesh asnjë merak në këtë drejtim, por dua të them se jot shoqe nuk mund të lindë më.

44

Shpreh keqardhjen që një çift kaq i bukur e ideal, të mos lindë. Të quaj me fat, se në lindje të tilla kaq të vështira, mund të humbiste dhe jetën. Për fat, gjithçka kaloi për mrekulli.

- Nuk diskutohet as fëmija para jetës së saj! – e ndërpreu Berti.

- Kjo nuk diskutohet. Të thirra këtu edhe për diçka tjetër. Kjo është formale, por ne si rregull e kemi që duhet të marrësh pëlqimin e bashkëshortit për të vepruar.

- Nuk kuptoj asnjë gjë!

- Është fare e thjeshtë. Ne, gjatë operacionit, duhej të merrnim mendimin tënd për mbylljen e kanaleve të lindjes, gjë që s’patëm mundësi ta bënim. Koha nuk priste dhe ne ndërhymë. Je dakort?

- Përdersisa flitet për shëndetin e Klarës, s’kam si të kundërshtoj.

- Vepruam si jo më mirë.

- Faleminderit edhe një herë. Kur mund t’ju jap një kafe?

- Kur të duash, vetëm sot jo, jam shumë i zënë! – dhe buzëqeshi tërë çiltërsi ai.

Berti la pas portën e hekurt, mori djathtas për të dalë në rrugën kryesore e cila të çonte në qendër të qytetit. Vështrimi i menduar u përplas me pamjen e shqetësuar të nënës, që s’dihej se sa priste atje. Sa pa të birin, s’mundi t’i mbante lotët, ndërsa ai, që në çdo gjë kishte pasur përkrahjen e saj, rrinte i befasuar. Pasi u takua, ajo e pyeti menjëherë: - Si është Klara, bir?

- Më mirë. Lindi vajzë!

- Po ç’është kështu me ty? Unë do t’i marr vesh e fundit përherë të gjitha?

- Babai mirë është? – e pyeti për të futur bisedën në rrjedhën e zakonshme.

- Mirë është, vetëm se me ty vazhdon të mbajë të njëjtin qëndrim. Dhe më e keqja është se nuk ka ndërmend të ndryshojë.

- Rëndësi ka që është mirë. Një ditë do të më pranojë me të gjitha ç’kam, – shprehu optimizëm ai.

- Mirë që lindi nusja, - dhe nuk e fsheu kënaqësinë e lindjes së një femre në atë familje, pasi e para s’ariti ta gëzonte jetën.

- Faleminderit! – tha gati nëpër dhëmbë ai.

- Lindjen të lehtë e pati?

- Lindi me operacion. Më foli doktori vetë.

- Rëndësi ka që është mirë, - e qetësoi me këto fjalë ajo. – Pse, çfarë të tha doktori?

- Më tha se nuk do të kemi fëmijë më!

- Si the?! – pyeti gjithë ankth ajo.

- Klara s’bën më fëmijë!

- Pse me një çupë do të mbeteni ju! Nuk ka mundësi! – dhe filloi të psherëtinte.

- Kaq ishte e thënë. Ç’mund të bëjmë më tepër?!

- Ke të drejtë! – dhe i kapi duart të birit.

Berti e përcolli të ëmën deri afër shtëpisë. Më tepër s’guxoi të shkonte. Ajo kështjellë e përfytyruar në tërë imagjinatën, nuk të lejonte qoftë edhe t’i afroheshe. U largua kokëulur, si i munduri në betejë, kurpullosur rreth qerfullit të vetë. Në një mënyrë, paracaktimi i familjes së re, duhej të voziste në ujërat e diktuara, të baticës zulmëmadhe. Pas dy javësh Berti, gjithë gëzim, ecte drejt spitalit. Dihej që ajo mezi priste të dilte nga spitali. Për fat plagën e kishte mirë. Për këtë e siguroi edhe doktori kur i përcolli deri te porta kryesore. Berti mori vajzën në krahë dhe e vështroi me vëmendje. Tek ajo krijesë e vogel nuk mund të bënte asnjë krahasim të mundshëm për nga ngjashmëria. Klara e ndiqte nga pas me një ecje të ngadaltë. Dukej sikur i hidhte këmbët me përtesë mbi asfalt.

45

- Ke menduar për emrin? – pyeti atë më tepër për të shprehur interesimin e tij në këtë drejtim.

- Emrin e kam lënë në dorën tënde, – dhe e vështroi Bertin në sy.

- Për mua është e thjeshtë. Mendoj të ngre emrin e hallës së saj Babait, me gjithë kontraditat që kemi, do t’i bëhet qejfi.

- Ti s’më ke folur kurrë për motrën tënde - Ajo vdiq fare e vogël. Nëna gati fluturoi nga gëzimi, kur mori vesh që ti linde vajzë.

- Ke të drejtë, është një zgjidhje shumë e mirë.

- Nuk do ta bëja një gabim të tillë, s’mund t’ia falja vetes më pas.

- Ke telefonuar nga shtëpia ime këto ditë?

- Pse kaq naiv më bën! Sot vijnë këtu. Desha të ta bëja suprizë, por nuk është e thënë që të mbaj sekrete.

Fytyra i ndriti nga gëzimi menjëherë. Arritën te shkallët e apartamentit. Hapi derën dhe priti të afrohej Klara.

- Çfarë pret tek dera, pse nuk hyn brenda? - e pyeti ajo. Duhet të hysh vetë përpara!

- Nuk e zgjat më tepër, diçka do të më kesh përgatitur. Nuk paskan të mbaruar suprizat.

- Nuk ka asnjë lloj surprize, por nuk bën të hyj unë i pari.

Sa hyri në dhomën e gjumit, një pasthirrmë kënaqësie mbushi gjithë ambientin. U kthye mbrapa dhe përqafoi të shoqin.

- Të pëlqen krevati i vajzës? – e pyeti ai.

- Shumë i bukur është!

- Më këshilluan krevat druri, tundet lehtë, nuk bën zhurmë fare! –dhe buzëqeshi çiltërsisht.

- Paske vërtet shije! – s’vonoi të bënte komplimente dhe nguli përsëri sytë, duke e vështruar me kërshëri njëlloj si të kishte përpara një vepër të rrallë arti.

- Përzgjedhjen e bëri Sasha, ajo ma sugjeroi këtë tip.

- Shumë i bukur! – vazhdonte të përsëriste me vete Klara.

Akrepat fiksuan orën 13ºº, kur Berti u nis për të pritur në stacion njerëzit e Klarës. Ajo filloi të merrej me vajzën e vogël dhe mendimet fluturuan larg në kohë tek djali i saj, kur ishte në të njëjtën moshë me motrën e tij të sapolindur. I kujtohej ajo fundjavë, ditë me shi, kur në shtëpi hyri tezja me të shpejtë. Ajo rënkonte në dhomën matanë. Gjatë gjithë asaj kohe nuk e kishin lënë të dilte fare jashtë. Zërat që ndiheshin në dhomën kryesore, ashtu të mbytur, vinin dhe shponin veshët e saj - Matanë e keni vendosur? – pyeti të motrën tezja.

- Shkojmë! – kishte thënë e ëma dhe, si siguroi derën se mos ndoshta i përgjonte njeri, u drejtuan në dhomën e saj.

Tezja dukej profesioniste. I fshiu djersët dhe e vështroi mbesën drejt e në sy. E motra e shikonte gjithë frikë. Çuditej me sigurinë e tepruar të saj. Jep e merr, pas gjysëm ore vuajtjesh, me ndihmën e tezes, Klara lindi djalë. E dërrmuar plotësisht, gati në gjëndje kome, ajo humbi në kllapi. Mbante mend vetëm lëvizjen e duarve dhe shkarjen e menjëhershme të një trupi të vogël nga qenia e saj, pastaj qetësi e menjëhershme dhe përsëri dhimbje.

- E mjera unë! - kishte bërtitur e ëma.

- Ta marrim këtë fëmijë e ta flakim poshtë! Kush e merr tët bijë për grua me këtë kopil nga pas.

- Po këtë e dinë të gjithë. Kush do të na besojë tani?!

- Themi që e lindi të vdekur, - mbrojti fjalët e saj tezja.

46

- Klara nuk deshi ta prishte këtë fëmijë, kur mundësitë ishin, jo pas kësaj lindjeje që nuk bëhet fjalë fare.

- Meqë nuk do, mbajeni, por mos harro, se turpi deri më sot ishte disi i fshehur pas lëkurës. Për më pas, këdo që do të takojë, do të thotë: “ Ja ku jam!”- dhe e kishte lënë të motrën me duar të kryqëzuara, ndërsa mbesën duke rënkuar ende.

Në derë u dëgjuan trokitje. Mendja i shkoi menjëherë tek prindërit. Sapo hapi derën, i biri iu hodh në krah.

- Shpirti i mamit, tani mos ki frikë, s’të lë më vetëm. Bashkë me motrën e vogël do të jesh i lumtur.

- Lëri temenatë! – i foli i ati dhe e përqafoi.

- Sa je dobësuar! - s’vonoi t’i vinte në dukje shëndetin e ëma. Të dyja, nënë e bijë, u përlotën. U takua me motrën, Zanën, dhe Berti i bëri shenjë të bënte qerasjen, ndërsa vetë u zhyt në një bisedë të zjarrtë si rrallë herë tjetër. Klara hyri në aneks, ndjekur nga djali, më pas shkoi dhe e motra.

- Shko ulu! Me sikletin që kalove, nuk je në gjendje të vish vërdallë.

- Këtu në bufe i ke të gjitha ç’të duhen, – dhe kaloi nga dhoma me djalin për dore. Pas pak Zana bëri qerasjen.

- Epo gëzuar! Të na rrojë mbesa, t’i gëzoni dhe shtëpitë e reja! –uroi Resmiu duke kthyer gjithë ngazëllim gotën.

- Gëzuar! – pasuan zërat në një kohë, duke i dhënë një kumbim tjetër dhomës së pritjes.

Biseda hyri në rrjedhën e zakonshme. Ngjyra festive mbizotëroi gjithë kohës.

Të nesërmen Berti i përcolli deri te stacioni i autobusit, ndërsa Klara humbi në rutinën e përditshme, me të vetmin ndryshim, bashkimin e të birit me familjen e re. Jeta dukej se lëvrinte në konturet e duhura. Berti përpiqej maksimalisht për mbarëvajtjen e mirë të marrëdhënieve në familje, si djalin dhe vajzën, i trajtonte me të njëjtën dashuri. Klara ndihej e lumtur. Familja e krijuar tashmë kishte marrë formë dhe jetonte kohët më të bukura.

47

PJESA E DYTË (pas dy vjetësh)

I Ditët e lumturisë në atë prag dimri, ndërprenë frymëmarrjen në familjen e re të Sakajve.

Dhimbjet therrëse në kokë e katandisën Klarën në një gjëndje të vajtushme. Shëndeti mori të tatëpjetën, ndërsa Berti përtypte mes heshtjes tronditëse pafuqinë për të bërë diçka. Doktorët flisnin me gjuhën e pakuptimtë, e cila, veç andrallës së sjellë, nuk sillte gjë tjetër. Gjithë shqetësimi i mbartur përbrenda, nuk arrinte as të gënjente fëmijët e trembur. Mimika ndryshonte menjëherë, nga ankimet e njëpasnjëshme të tyre. Mungesa në punë e shtyu të paraqitej formalisht atje jashtë çdo dëshire. Me kokën ngatërruar mendimesh të trishta, u gjend para portës së stërmadhe të hekurt të ndërmarrjes. Ndikimi i Klarës, megjithë kundërshtinë e tij, e zvarriti atë deri këtu. Qëndrimi i Klarës me fëmijët, vetëm e përvetëm në shtëpi, shtrirë në shtratin e lëngatës, ia humbi toruan krejt. Vrapoi drejt kryeinxhinierit, drejtori me kohë ishte transferuar, për të marrë disa ditë leje aq të nevojshme për të. Rrëshqiti nëpër korridor, ndali hapat para zyrës. Si u sigurua se nuk kishte njeri tjetër, trokiti në derë. Një fjalë e vetme nga brenda, mjaftoi të rrotullonte dorezën dhe të paraqitej brenda me përshëndetjen spontane e të akullt, si vetë gjendja shpirtërore, tejet e rënduar.

- Hë, Berti, erdhe! Si është Klara tani? – pyeti direkt kryeinxhireri.

- Këtu qëndron e keqja, se shëndeti i saj po merr të tatëpjetën. Më duhet ta çoj në Tiranë. Nuk kam rrugë tjetër. Sot e kam lënë vetëm në shtëpi. Një zot e di ç’bëhet atje. Kam filluar të kem frikë.

- Mos e lësho kaq shumë veten! Njeriu shpreson gjithmonë për mirë. S’më pëlqen kjo mënyrë të foluri. Duhet të mbledhësh veten! Nuk të lejohet një gjendje e tillë.

- Nuk e di ç’emër t’i vendos kësaj fatkeqësie që më ka mbërthyer për fyti dhe po më merr frymën.

- Shpreh keqardhjen, sinqerisht po flas. Sot kemi një mbledhje urgjente. Kanë ardhur disa emërime nga lart. Mendoj se duhet të jesh i pranishëm. Për çdo gjë do të diskutojmë më pas, – foli gjithë kompentencë kryeinxhinieri.

- Faleminderit! – shprehu mirënjohjen më të thellë Berti.

- Mos harro se mbi të gjitha jemi njerëz, – dhe u zhyt mes dokumenteve të hapura mbi katedër në krah të djathtë të dritares që vështronte nga lindja. Berti shkoi në zyrë dhe u ul në karrike. Qëndroi ashtu për një çast, pastaj u ngrit në këmbë. Sa herë që e shqetësonte ndonjë gjë, nuk e mbante vendi. Rënia e ziles së telefonit e drejtoi për nga tavolina e punës. E vështroi me frikë. Ndoshta ndonjë telefonatë nga shtëpia. Kjo ndjenjë i shtoi panikun. Rënia përsëri e ziles i humbi toruan. E mbërtheu menjëherë telefonin. Duke iu dridhur duart, ngriti receptorin dhe e afroi te veshët për të dëgjuar:

48

- Sekretaria jemi, pse nuk përgjigjeni? – kumboi zëri i Vjollcës.

- Ju dëgjoj mirë, – dhe mori frymë i lehtësuar ai.

- Në orën dhjetë paraqitu te zyra e drejtorit!

- Në rregull! – dhe uli telefonin.

Duheshin dhe tridhjetë minuta për të shkuar në zyrën e drejtorit, ndërsa, i mbërthyer mes dokumentave të tij, s’dinte si të kalonte kohën. Minutat e mbetura e bezdisën jashtë mase.

Inxhinieri, i mbiquajturi Martin, kolegu emërndritur i zyrës, nuk dukej të vinte. Jo se ushqente ndonjë simpati për atë njeri, por monologu i vetmisë ndoshta trembej nga shpirti i trazuar. Deri në orën e fillimit të mbledhjes, nuk e shqetësoi njeri në zyrë. Ato sekuenca mbushur plot kujtime të ndryshme, deri tek më të trishtat, plekseshin me njëra-tjetën duke ngritur një paret ndërthurur plot ngjyra sa të errëta, aq zbardhëlluese. Hyrja në mbledhje përkonte me përplasjen e egër të syve picëronjës të Vjollcës, e cila, si gjithmonë, mbante protokollin dhe hareja e përbrendshme e inxhinierit në pritje të këtij emërimi kaq të kërkuar për të. Së fundi, ballëlartë do të shëtiste nëpër qytetin menefregues, jo si një inxhinier i thjeshtë, por me një përgjegjësi të madhe, ku rrugët e shoqërisë më të lartë do të hapeshin me tërë forcën, ndërsa triumfatori me buzëqeshjen cinike përshëndeste thjeshtësinë rrethuse. Në fund të fundit, në një farë mënyre do të mund të drejtonte një ndërmarrje të rëndësishme. Fjala “inxhiner” do të zhdukej si flluskë sapuni nën karriken rrotulluse. Gur pa lëvizur nuk la në Komitet të Partisë. Formalisht vazhdonte detyrën e parë.

Emërimi në postin e ri priste vetëm këtë mbledhje të mallkuar. Në sallë ra qetësi. Vëmendja u përqëndrua tek theksi i emrit të caktuar. Përmendja e emrit të Bertit, la një shije të hidhur në tërë qenien e inxhinierit. Vazhdonte të mos e besonte ende. Atë fillim dimri, s’vonoi të shtërngonte fort me të dy duart e skrupullta dorën e kundërshtarit, ku ngrohtësia sipërfaqësore tretej nën helmin më të ethshëm dejeve. Lufta e përbrëndshme, cmira, kjo sëmundje kronike e inxhinierit, i brente papushim shpirtin e cunguar. Emërimin në detyrën e re, Berti e përcolli jo me ndonjë emocion të veçantë, vetëm fjalët “Mbledhja deklarohet e mbyllur.” Donte të dëgjonte në ato çaste.

Largimet e befta, sidomos javën e fundit, hapnin një dritë jeshile për pangopërinë me thashetheme tek inxhinieri. Thëngjilli i mbuluar do ta braktiste përsëri hirin për të djegur lart e poshtë. Këtë herë veprimet do të bëheshin më me egërsi. Fjala “inxhiner” e trondiste. Ky dreq epiteti nuk i linte njerëzit që të shikonin për më lart. Berti e mendoi përfoljen e mëvonshme, por s’duhej të gjykonte për këto tani. Klara më shumë se kurrë kishte nevojë për të.

Zuri autobusin e linjës dhe fluturoi drejt qytetit. Çapat drejt shtëpisë, tashmë të vrazhdët, zvarriteshin drejt shkallëve ku qetësia përçunduese vriste shikimin e zbrazët me hijen më të rëndë.

Vendosi të shtynte derën për një hop, por zëri më i dashur shkallmoi veshët e mpirë të tij. Përgjoi pas derës, por, për çudi, zëri nuk ndryshoi. Turfulloi nga kjo vizitë e beftë. S’mund ta besonte kurrë që në një papreçedencë të tillë, nëna të vinte në shtëpi si pa gjë të keq. Ku e gjente guximin të shkelte parimet e vendosura prej s’di se kujt, kaq harbutërisht, ku e nesërmja priste formën e lakimit të prishjes së marrëveshjes së heshtur. Hapi derën. Përpara saj ndodhej vërtet ajo, në krah nunuriste vajzën me fjalë që vetëm ato dinë t’i ndërtojnë. Nuk merrej vesh në këndonte mbesën dy vjeçare apo qante të bijën e vdekur shumë vite më parë, por që emri i përbashkët me fate të ndryshme, siguronte risinë e papërsëritshme. Djali qëndronte si i huaj para asaj gruaje të panjohur.

Lotët e përtharë mbartnin vraga të shumta ngjyrë hiri.

Ajo ngriti kokën, vështroi të birin me një pamje mjaft domethënëse për të. Keqardhja e shprehur në atë vështrim të pikëlluar, la mjaft për të kuptuar: - Ti nënë këtu? – shprehu habinë jo pa arsye ai.

- Ngelën fëmijët vetëm. Ç’mund të bëja pas kësaj që ndodhi!

49

- Pse ç’ka ndodhur?! Ku është Klara? – dhe sytë e hakërryer shprehën ankthin më të tmerrshëm.

- Ç’të duhet puna ty, kur në shtëpi ke lënë gruan si mos më keq. Dergjet e vetme pa kurrfarë ndihme. Më keq se yt atë edhe ti. Kusuret e mia pësoi edhe ajo, por ditëzezës ia hodhi në sëmundje, unë të paktën e kalova me të qarë. Ku mund të ndodhet përveç se në spital! – shprehu ironinë në fjalët e fundit ajo.

Berti zuri kokën me duar, i vinte të ulërinte në kupë të qiellit, dhimbja në shpirt nuk njihte kufi: - Për ju ajo ka qenë e huaj. Çuditem si i shkelët parimet tuaja të çmendura, – foli me nerva të kërcyera jashtë damarëve të fryrë ai.

- Mos fol gjepura, nëna ngelet nënë! – e preu shkurt ajo dhe drejtoi shikimin nga vajza e vogël, që s’dinte ç’qenë hallet, ç’ishte vuajtja.

- Atë e vrau mospërfillja juaj, mentaliteti i kalbur, që i ka shtrirë rrënjët e hidhura në tërë brezin tuaj.

- Të thashë më përpara, erdha për fëmijët dhe kaq, – u mbrojt ajo.

- Pse nuk erdhe më përpara, kur i doje kaq shumë këta mjeranë, por e shtyrë nga opinioni, rende si e marrë?! Nuk e kuptove se s’doja të jetoja si ju? Nuk kam pasur ndërmend të kaloj asnjë ditë sipas rregullave të verbra tuaja. Sa herë ziheshe me babanë, fshihje lotët para nesh.

Duroje si dije ti, por Klara nuk provoi këtë fat. Kot rrekesh të më ngarkosh me faj.

-Dëgjo, bir! Nuk erdha e shtyrë nga opinioni, as nga ndërgjegjja e vrarë e tyt eti, por erdha për ty dhe për fëmijët. Për këtë të betohem me shpirtin e dhembsur të nënës. Të përgjërohem. Më beso, të lutem! Më beso!

- Po Gerti ku shkoi?

- Çoi Klarën në spital. Nesër mund ta nisin për në Tiranë. Kështu më tha kur u kthye këtu. Ajo është vërtet shumë sëmurë. E mjera unë! Pse të ndëshkoi zoti qysh në këtë moshë?! ankohej ajo.

- Menefregizmi juaj këtu do të përfundonte, – dhe humbi nëpër korridor, duke marrë me vete përplasjen e fortë të derës. Nuk mund t’ia falte vetes pakujdesinë e treguar. Lënia me fëmijët atje vetëm për vetëm tregonte idiotësi kryekëput. Në djall të vinte ajo dreq punë! Koha e humbur s’kthehej më. Hapat e ndalën vrapin marramendës para postës së vetme të atij qyteti, që mbolli vetëm plagë në ëndrrat e tij.

Sasha e vështroi gjithë shqetësim. La karrigen dhe iu afrua pranë. E mori për krahu deri në paradhomën e godinës. Ai rrinte para saj si i shastisur. Fytyra e përhumbur në tufën e flokëve të ngritur përpjetë paralajmëronin stuhi të madhe.

- Ç’hall ke, Berti? S’të kam parë kurrë në jetën time kështu. Thuaji motrës ç’të mundon?! Si mund t’ju ndihmoj!

- Klara është shumë sëmurë. Kur erdha nga puna, s’e gjeta në shtëpi. Gerti e kishte çuar në spital. Kjo më ngeli në mendje, s’mundem ta përtyp këtë pakujdesi.

- Që është sëmurë, e di, por deri në ç’shkallë, këtë pres të ma thuash ti!

- Kam shumë frikë për të. Dhe doktorët mbajtën shumë rezerva rreth sëmundjes së saj.

- Pse nuk më ke njoftuar më herët? Po mban mbi supe i vetëm tërë këtë barrë. Shoqëria s’ka brirë, për ditë të tilla duhet, – tha Sasha.

- Vetëm ajo të shërohet, pa të tjerat rregullohen.

- Erdhe të njoftosh familjen e saj?

- Këmbët s’më bënin, por ata duhet ta dinë. S’dua të më paragjykojnë nesër!

- Mirë! Fol në telefon dhe shkojmë në spital, – tha ajo.

50

Sasha mori telefonin në dorë, formoi numrin dhe i zgjati receptorin Bertit.

- Alo, - u dëgjua për të satën herë zëri nga larg - Ti, Resmi, je? – foli Berti me zërin gati të shuar.

- Po, ç’hall keni? – foli i sigurt sipas intonacionit të mbërritur në veshët e tij.

- Klara është shumë sëmurë! – këto fjalë sikur s’dolën nga goja, por nga thellësia e shpirtit, aq të përvuajtura kumbuan.

- Si? – s’deshi ta besonte së largu ai.

- Është shumë sëmurë! – Emrin nuk e përmendi për herë të dytë, aq trishtim sillte kjo.

- Ku ndodhet tani? – shprehu merakun prindëror ai.

- Në spital. Nesër nisemi për në Tiranë.

- Do të vijmë me çdo kusht sonte! – dhe mbylli telefonin pa përshëndetjen e zakonshme.

Resmiun kjo telefonatë e gjeti të papërgatitur. Në familjen e tyre, ky lajm i papritur ra si bombë. Përgatitja për të ardhur sa më shpejt në qytetin N., filloi në mënyrën më të ethshme. Vetë Berti, i ndjekur nga hapat e stërmundimshme të Sashës, shkoi drejt spitalit. Korridoret e gjata gjallonin nga bluzat e bardha, por atij as që i hynin në sy. Infermieren e parë që ndeshi, e pyeti për Klarën. Ajo i tregoi katin e sipërm me dorë dhe u largua me hapa të shpejtë.

Ngjitën shkallët të dy, ndaluan para derës kryesore, mbishkrimi “Reanimacion” i shtoi mornicat në trup. Doktori njohu Bertin dhe iu afrua ngadalë. Interesimi i tij për të mësuar ndonjë gjë rreth sëmundjes së Klarës, kaloi në plan të parë. Nuk hezitoi të pyeste menjëherë pas përshëndetjes së rastit. Doktori, me një lëvizje të vetme koke, e detyroi ta ndiqte nga pas, ndërsa Sasha priste në korridor, duke ndier trazirën që shkaktonte era e jodit.

- Dua të më tregosh të drejtën, doktor. Cila është gjëndja reale e sëmundjes?

- Në Tiranë do të marrësh përgjigje më të saktë, – kërkoi të shmangte nga vetja këtë pyetje.

- Ne njihemi prej kohësh. Kam të drejtë të di ç’ndodh me të.

- Të lutem, Berti. Mos e kërko prej meje këtë gjë, për vetë faktin se nuk jam i sigurt.

- Domethënë, ajo vuan nga një sëmundje e rëndë - Për këtë dyshojnë të gjithë këtu, por mungesa e aparaturave nuk na lejon të flasim me kopetencë.

- Atëherë, përse dyshoni?

- I sigurt nuk jam, por mendoj se ka një sëmundje shumë të keqe.Në vesh të saj nuk duhet të shkojë asnjë fjalë. Besoj se e kupton dhe vetë.

- Nuk diskutohet fare një gjë e tillë.

- Dyshohet për tumor në kokë, – tha ai me shumë vështirësi.

- Si ka mundësi? – dhe ftohtësia kapitëse e çoroditi Bertin.

Hapat e doktorit humbën nëpër pavijon, ndërsa atje, mes dhomës mbushur plot ilaçe, sytë e egërsuar të një bishe lundronin në shkretëtirën më të kobshme. Sasha vrapoi drejt tij, e mbërtheu për supesh, e shkundi fort, por prapë tek ajo krijesë nuk ndryshoi asgjë.

- Berti, çfarë të tha doktori?

- Ajo është shumë rëndë, duhet të shkoj patjetër atje.

- Mos e lësho veten kështu! Në këtë gjendje që je, s’mund të shkosh te dhoma e saj. Ajo do të kuptojë gjithçka dhe pastaj… e merr me mend…

- Duhet të shkoj patjetër! Dua të jem pranë saj. Më kupton çfarë them. Gjithmonë të jem pranë saj.

- Berti, u çmende?! Ti nuk di çfarë flet! Mbështetu këtu tek unë. Qaj sa të mundësh! Është më mirë kështu, se sa të shfaqesh para saj dhe ta trondisësh me tepër.

51

- Nuk mundem. Nuk bëra ndonjë gjë të madhe për të, vetëm se e zhyta më thellë në humbëtirën pa fre.

- Ti bëre ç’munde. E rrëmbeve nga krahet e natës më të egër, përzure trishtimin e saj dhe i ktheve dritën plot jetë. Ajo përgjërohej për ty. Mua më ka folur për këtë.

- E ndiej që s’bëra aq sa duhej.

- Mos i ushqe brengat më tepër! Mendo dhe për fëmijët.

- Gjithçka e ndërtuar me sakrifica vjen koha dhe e rrëmben. Të merr dashurinë dhe të braktis nga njerëzit më të dashur.

- Këto janë fate, Berti. Askush s’mund të ndryshojë asgjë. Guri thërmohet, por njeriu nuk jepet.

- S’dua ta dëgjoj fjalën “Fate”, të gjithë paskeni bërë një marrëveshje të heshtur, ku ngushëllimin e mbështillni drejt kësaj fjale që, veç neverisë, gjë tjetër nuk më jep.

- E shikoj që tani je më mirë, – tha Sasha.

- Shkojmë te Klara, – dhe me hapa të ngadaltë ecën nëpër korridor, duke ruajtur qetësinë që mbizotëron përherë në reanimacion. Hapi derën ngadalë, vështrimi i infermieres i stepi disi.

- Jam i shoqi i Klarës, – belbëzoi ai - Nuk lejohen vizitat pa u konsultuar me doktorin. Më vjen vërtet keq, por s’mund t’i thyej rregullat.

- Bisedova me doktorin. Ai më lejoi të vija këtu.

- Mirë, por të lutem shpejt. Ka nevojë për qetësi.

- Faleminderit! – dhe e përcolli me sy largimin e saj nga dhoma.

U afrua afër shtratit. Serumet e vendosura nuk e lejonin të rrotullohej sa majtas – djathtas. Vetëm koka, ajo pjesë e sëmurë nuk cënohej ende. Sytë gjysmë të shuar, vështronin nëpër mjegull siluetat që qëndronin në krah të shtratit. Berti i mori dorën, ia përkëdheli ëmbëlsisht. Për çudi ruante ende ngrohtësinë e premtuar, por që, shpejt, akulli do ta përfshinte dhe gishtrinjtë do të mpiheshin: - Klara! Jam Berti, më dëgjon?

Asnjë përgjigje, vetëm vështrim i mpakur.

- Klara, jam unë, – dhe i shtrëngoi më fort dorën.

- Uh! – një përvuajtje e thellë erdhi nga buzët e shuara.

- Nesër do të nisemi për në Tiranë. Atje do të bëhesh mirë, pastaj të dy do të jetojmë jetën tonë. Më fal për pakujdesinë e treguar.

- Ç’thua kështu Berti! Nuk e kupton, që unë jam shumë e sëmurë. Vallë a do të arrij t’i shoh dhe një herë njerëzit e mi dhe fëmijët!

- Klara, ç’janë këto që thua? Ti do të shërohesh. Me pak më shumë besim do t’ia dalim mbanë dhe do të kthehemi në shtëpinë tonë.

Sasha, e spostuar më larg, dëgjonte dialogun prekës dhe fshinte lotët me shami, ndërsa ai vazhdonte t’i jepte kurajo Klarës: - Në Tiranë mjekët do të bëjnë gjithçka.

- S’dua ta përmendësh Tiranën! Më mirë më lër të vdes e qetë këtu, mes fëmijëve të mi.

S’dua të përfundoj në morg.

- Klara! Të lutem, mos i përmend këto fjalë ogurzeza! Pse kërkon të na braktisësh të gjithëve?! Lufto me sëmundjen! Ti ke forca. Përse duhet t’i humbasim shpresat?!

- Prindërit e mi i njoftove?

- Priten të vijnë sonte.

52

- Berti, më fal. Të shkatërrova jetën dhe ty. U tregova e keqe, të shkaktova plagë që nuk i meritoje.

- E ke gabim. Ti më bëre të lumtur mua.

- Lumturi të madhe të fala! - ironizoi ajo. – Përveç streseve, s’more gjë tjetër prej meje.

Vërtet, a do të më falësh ndonjë ditë?!

- Klara, mos fol marrëzira! Ne kemi familjen tonë dhe s’duhet ta prishim. Unë e di që ti do të shërohesh.

- Po fëmijët me kë i ke lënë? – ndërroi bisedën ajo - Me nënën. Ajo na u gjend pranë në këto çaste të vështira.

- Falënderoje nga ana ime! Mos trego mospërfillje. Më premto!

- Nga ty dua vetëm një gjë, që të heqësh mendjen nga sëmundja jote, pa të gjitha rregullohen.

- Berti, e ndiej që do të vdes. Mos bëj asnjë përpjekje të kotë! Ti i dhe kuptim jetës sime.

S’kam frikë. Ajo do të vijë e qetë.

- Nuk duhet të mendosh kështu!

- Klara, duhet të luftosh! – ndërhyri Sasha.

- Faleminderit për përkrahjen që i ke dhënë Bertit gjatë gjithë kohës. Je vërtet e sjellshme. Fëmijët e mi do të jenë përjetë mirënjohës, për çka keni bërë për ne.

- Klara! – gati thirri ajo. – Ti do të shërohesh. Për këtë s’kam pikë dyshimi.

- Largohuni tani! Kam nevojë për qetësi. Ju lutem më lini vetëm.

Berti kapi dorën e saj, e puthi lehtë dhe me sy të përskuqur, së bashku me Sashën, lanë pas dhomën. Përballja me vdekjen nuk ishte e lehtë. Ajo duhej të ishte e çmendur, të fliste në atë mënyrë.

- Më trishtoi shumë Klara. Ishit një çift i përkryer. Të të ndëshkojë jeta kaq papritur, këtë nuk e shpjegoj dot. Zoti të ndëshkoi, si të ishit mëkatarët më të mëdhenj.

- Sasha, të kam bezdisur gjithmonë, nuk kam të drejtë t’ju lodh dhe shqetësoj me jetën time pa rrugë e pa krye. Të kam shtyrë pa dashje në një botë pështjelluse, ku dhuratë merr vuajtje dhe trishtime. Nuk di si t’jua shpërblej nderin e bërë. Nuk gjej fjalë për t’ju falënderuar.

- Berti, ky është egoizëm. Kot më vesh gjithë këto cilësi. Shoqëria jonë përkon në përpjekje edhe më të mëdha. Çdo gjë e kam bërë me ndërgjegjen më të pastër. Mend harrova. Po fëmijët, me kë i ke lënë? –ndërroi bisedë ajo.

- Kur u ktheva nga puna, gjeta nënën atje.

- Të paktën fëmijët janë të siguruar. Mua më duhet të largohem tani. Për çdo gjë që të kesh nevojë, mua më ke pranë dhe mos e lësho veten.

Ai u largua drejt shtëpisë kokë ulur. Shtëpia, si rrallë herë tjetër, lundronte mes zhurmës së njerëzve, të cilët nuk ngurronin të mblidheshin sa herë që veshët e tyre dëgjonin ndonjë lajm të pazakontë. Kolegët e Klarës mbyllnin dhomën e pritjes në forme gjysmëharku. Hyrja e tij brenda i çoi për një çast në këmbë. S’vonuan të shprehnin keqardhje për shëndetin e rënduar të koleges, por mendimi ogurzi që mbolli në mendje ajo pamje, s’vonoi të fliste: - Ju falënderoj për respektin e treguar, por këtu s’ndodhet e sëmura. Ju pres me gjithë zemër kur të dalë nga spitali.

Pas këtyre fjalëve, s’vonoi të boshatisej dhoma. Ai ngeli vetëm me të vëllanë dhe nënën.

Fëmijët të befasuar nga kjo dyndje njerëzish, kërkonin me ngut Klarën.

- Hë, bir, si dukej ajo? – e pyeti nëna gjithë interesim.

- Shumë keq. Vështirë se do ta kalojë këtë sëmundje. Duket e mundur plotësisht.

53

Gerti nuk foli asnjë fjalë. As nëna s’deshi ta zgjaste bisedën, me frikën se i biri fliste pa pikë përgjegjësie. Heshtja pllakosi. Prania e fëmijëve e bënte edhe më të rëndë atë ambient gri.

- Nuk të dhanë asnjë shpresë? - pyeti nëna, me qëllim të shkëpuste ndonjë fjalë rreth sëmundjes së Klarës.

Berti e kuptoi ku godisnin çekanët. Menjëherë kaloi në kundërpërgjigje: - Më foli me dorë në zemër. Rreziku për jetën qëndron si shpata e Demokleut. Kësaj shpate s’besoj se mund t’i shpëtojë ajo, një femër e pafuqishme. Rrini të qetë! Pas kësaj s’do të guxojë ta zërë njeri në gojë, as të birin, që, kur jua përmend juve, ju kall tmerrin.

- Vazhdojmë të mos merremi vesh me këtë gjuhë. Nuk kuptoj ç’do të thuash. Gjithë fatkeqësinë tënde s’vonon ta hedhësh mbi ne, – tha nëna.

- Më fal, ndoshta jam vetë shkaktari.

- Nuk desha të fajësosh veten, bir, por të mbledhësh mendjen, se, kur të shoh kështu, më sëmur dhe mua.

Asnjë fjalë nuk u fol më pas. Berti përhumbi në mendime të thella. Atje ku jeta dukej se mori një kuptim, atje filloi zanafilla e përplasjes së virtytit me cinizmin, atje misteri kërkoi vuajtjen dhe vuajtja thonjtë sipërfaqësorë.

II Shiu i imët nën erën turfulluse përplasej në pardesynë e gjatë. Cigaret e njëpasnjëshme nuk mundën t’i sillnin qetësinë në ato momente pritjeje, ku lodhja e trishtë do të përplasej me ardhjen e atyre njerëzve, që ndoshta do t’i ngarkonin ndjenjën e fajit. Makina e vogël ndaloi në

54

stacion dhe, pas pak, silueta e Resmiut, ndjekur nga e shoqja dhe e bija, u shfaq më e qartë. Ai u afrua pranë tyre. Pasi mori përshëndetjen e ftohtë, i drejtoi për në spital.

- Ke bërë gabim që nuk njoftove në kohë. Merr në telefon pa pikë përgjegjësie dhe më thua:” Klara është sëmurë!” - tha Resmiu.

- Për këtë desha t’ju njoftoja më përpara, por ajo, tregoi për Klarën, nuk deshi t’ju alarmonte. Shpresova se do të bëhej më mirë. Më kundërshtonte gjatë gjithë kohës. Më vjen keq, por duhet të më besoni.

- Ku është shtruar, ose më mirë të them, në ç’pavijon ka përfunduar?

- Në reanimacion ndodhet! – tha pa pikë dëshire Berti.

- Më the se do ta nisin për në Tiranë, apo jo?

- Nesër herët me ambulancën e spitalit do ta çojnë!

- Hëm! - mërmëriti Resmiu dhe zgjati më tepër hapat, duke vështirësuar ecjen e së shoqes dhe të Zanës.

Ato ecnin pa folur. Zana mbante për krahu të ëmën, e cila diç përfliste nëpër dhëmbë me buzët që i dridheshin, jo prej të ftohtit të kohës, por prej ankthit që buronte nga brendësia dhe rivalizonte ambientin e jashtëm. Berti ecte në hava. As që arrinte të shikonte rrugën nëpër të cilën kalonte. Thjesht udhëhiqte korin e heshtur.

- Po fëmijët me kë i ke lënë? – theu heshtjen pas kaq kohësh e vjehrra dhe picërroi sytë, për ta dalluar më mirë, pasi mbrëmja e rënë vështirësonte pamjen.

- Me nënën. Ajo kujdeset për të dy fëmijët!

- Hëm! – u përtyp prapë Resmiu.

Vetëm Zana nuk ndihej. Ajo përjetonte tronditjen e lajmit të motrës së sëmurë dhe dukej se e kishte lëshuar veten. U afruan pranë spitalit. Berti ngjiti shkallët përpara. Të tjerët shkonin pas tij instiktivisht.

- Në katin e tretë është. Dhoma e fundit, lexon lart “reanmacion”.

- Di gjë për ardhjen tonë ajo?

- Sigurisht! – u përgjigj shkurt Berti.

Hynë brenda. Me një përshëndetje të lehtë kaluan tek i sëmuri tjetër dhe shkuan te shtrati i Klarës. E ëma e përqafoi fort të bijën. Vetëm krahu i fuqishëm i të shoqit e ngriti nga vendi. Edhe Zana nuk bëri ndonjë përjashtim. Bëri të njëjtin veprim, por vështrimi i rreptë i të atit mjaftoi për të mbyllur gojën. Filluan ta pyesnin gjerë e gjatë. Me një mohim apo pohim merrnin përgjigjet e pyetjeve të pafundme që ngrinin plot dyshime edhe mbi Bertin, i cili mundohej t’i përcillte jo pa vështirësi. Nga një lule e bukur, ku admiruesit nuk kishin qenë të pakët, ishte shndërruar në një grumbull petalesh të vyshkura, ku vetëm gjurmët ruanin freskinë e mëparshme.

Të gjithë dolën jashtë, pasi përfunduan vizitën. Vetëm Zana qëndroi brenda.

- Me sa kuptova, keni krijuar një mendim shumë të keq për Bertin, – belbëzoi Klara dhe vështroi të motrën në sy.

- Nuk i falet të na njoftojë kaq vonë. Kjo tregon mospërfillje të hapur. Nëna u nxeh shumë, por babai i vuri kapak këtij problemi.

- Unë nuk e lashë t’ju telefononte. Sa më shpejt ta mernit vesh, aq më keq do të ishte për ju. Sëmundja ime s’mund të ndryshojë asgjë.

- Ai është burrë dhe duhet të merrte vendime edhe pa mendimin tënd. Ne jemi të ndërgjegjshëm që ti s’doje të na shqetësoje, por ai s’mund të binte nën pragmatizmin tënd. Për këtë e gjykojmë ne.

- Dëgjo, Zana. Ti je e vogël ende dhe disa gjëra nuk i kupton, por Berti mua me dashurinë e tij, më nxori nga balta ku isha zhytur deri në gju. Kjo nuk është pak. Kush do të mund

55

ta bënte këtë veç tij, kur vajzëria ime kish perënduar dhe fëmija dy vjeçar kërkonte babanë?!

Askush veç tij s’u ngrit mbi paragjykimet. Dashuria sipas teje vlen kur plotësohen disa norma. Ai bëri edhe pa to. S’dua ta përgojoni, por ta falënderoni çdo çast, pasi mua më pranoi me të gjitha të këqiat e mia, madje u kontradiktua edhe me familjen e tij.

- Kjo është e vërtetë, por, kur shoh si je katandisur, mendja na shkon për keq.

- Natyrisht, mendja patjetër duhet t’ju shkojë për keq, sepse dy muaj më mbyllët brenda katër mureve. Djalin e linda me njerëz ordinerë. I quaj kështu se deshën t’i merrnin edhe jetën.

Vetëm frika jua hoqi krimin nga duart, pastaj më sollët deri këtu. Dhe keni të drejtë morale të kërkoni llogari? Berti është i gjykuar. Mund t’jua përplaste në fytyrë kur të donte, por e vlerëson dhimbjen që ndjeni. Nuk desha ta hap këtë debat, por mënyra se si reaguat, më detyroi. Dhe nëpërmjet teje dua që ata të mos e lëndojnë Bertin më tepër.

- E kuptoj që ne mendojmë gabim për të.

- Edhe një diçka tjetër. Pasi të jem larguar unë për në Tiranë, djalin merreni me vete. E ardhmja e tij në këtë qytet është e zymtë, jo se i mohoj vlerat Bertit, por gjërat kështu janë këtu.

Ndërsa për vajzën mos bëni asnjë veprim dhe mos krijoni asnjë iluzion. Ajo do të qëndrojë këtu.

Unë e ndiej që nuk do të jetoj gjatë. Kot më çojnë edhe në Tiranë. Këto përpjekje i bën “fajtori” juaj, Berti, por dua të më sillni këtu, pasi vetëm këtu mund të më sjellë një tufë lule ai që më deshi, kur të tjerët më flakën si një rreckë e vjetër poshtë dhe, më kryesorja, ime bijë të vijë të më qajë. Mos qaj tani! Më lëndojnë lotët. Shko tek ata, se të presin jashtë.

Zana duke qarë doli nga dhoma. Rendi me vrap shkallëve dhe, me një kërcim, kapërceu sheshin para spitalit për të arritur tek ata. Darka kaloi si mos më keq. E nesërmja i gjeti qyqe në këmbë, nënë e bijë. Zana gjeti mundësinë për të biseduar me të atin për porositë që kishte marrë nga e motra. Edhe ai i përkrahu këto mendime. Para nisjes së abulancës, ia ngarkoi si detyrë së shoqes. Vajzën e morën njerëzit e Bertit, ndërsa shtëpisë i hodhën çelsat. Qetësia rënkuese do të jetonte shumë gjatë nëpër ato dhoma, ku askush nuk do të kujtohej të ndryshonte diçka. Familja e re, e cila dukej se lulëzimi e përfshiu harbuar, kishte nisur të thahej. Askush nuk i vinte dot në ndihmë. Shikonin si këputeshin lulet një e nga një dhe ndiqnin rrënimin mes heshtjes së përvuajtur. Ambulanca përgatitej të nisej, kur në rrugë u shfaq Sasha së bashku me Kristinën.

Parandjenja e tyre dukej se do të jepte lamtumirën e fundit. Pasi takuan Klarën, u larguan me lot në sy, ashtu si dhe erdhën. Vetëm se Kristinës i jehonin ende fjalët: ”Ti je shumë e mirë!”

Ambulanca çau nëpër gjysmëerrësirë tutje luginës. Ylli i vetëm i karvanit të yjeve përshëndeste së largu. Drita e zbehtë e tij kishte mundur të depërtonte mes reve. Dita nisi të zbardhte ngadalë, ndërsa Berti shikonte kilometrat e lëna pas. Udhëtonte drejt shpresës së fundit.

Nuk mund ta konceptonte dot vdekjen e mundimshme. Kish frikë madje ta zinte në gojë, jo më të shihte përbindshin mbi nurin e Klarës. Resmiu me të bijën rrinin në krahun tjetër. Ai kish lidhur duart dhe s’bënte gjë tjetër, vetëm mërmërinte. Zana, me sy të skuqur nga lotët, vështronte shkarazi herë njërin e herë tjetrin, për t’u ngujuar për një kohë të gjatë, më pas te fytyra e zbehtë e së motrës. Zhurma e makinës as që depërtonte në veshët e huaj të tyre. Gjithçka, në një marrëveshje të heshtur, punonte vetëm për njeriun e tyre më të dashur. Orët e paradites i gjetën në hyrje të kryeqytetit. Shoferi ndezi sinjalin për të kaluar shpejt trafikun e rënduar. Me të hyrë brenda në spital, një grup infermierësh nxorën barelën. E vendosën Klarën në të dhe e futën brnda në godinë. Bënë proçedurat e zakonshme me doktorin shoqërues dhe ambulanca u nis prapë andej nga kishte ardhur. Si u siguruan se gjithçka u rregullua mirë, ata u larguan nga spitali. Berti nuk i shoqëroi, por prenotoi një dhomë te hotel “Drini”. Resmiu mori për krahu të bijën dhe shkoi tek i vëllai. Berti e njihte vetëm teorikisht vëllanë e Resmiut. Klara i kishte folur shumë për të. Atje ajo

56

kishte qëndruar për të kryer studimet e larta, plot tre vjet. Më pas filloi ftohja e madhe. Dihej që streha ku do të vendoseshin ata, ngelej shtëpia që priste dhe përcillte plot dashuri Klarën.

Në mbrëmje, sipas takimit të lënë, Berti u takua me Resmiun përballë hotelit ku ishte vendosur vetë. Zunë një tavolinë, porositën nga një kafe turke dhe konjak. Shërbimi këtu ndryshonte kryekëput nga ai i qyteteve të tyre. Shpejtësia, mënyrë e komunikimit, nuk linin asnjë mangësi.

Si vështruan njëri - tjetrin me kërshëri, filluan të gjejnë fjalët e përshtatshme për të zhvilluar bisedën. Resmiu kishte shumë probleme për të shtruar. Jo më kot në këtë orë të mbrëmjes zbriti deri në qendër. Këtu ndihej më i qetë. Ndërhyrja e të tjerëve do ta bezdiste jashtë mase.

- Problemet erdhën në këtë pikë, sa sot, të pafuqishëm, shpresojmë vetëm për mirë, – nisi bisedën Resmiu.

- E drejtë është. Eshtë gjëja më e rëndë që mund t’i ndodhë një njeriu.

- Dije, të fola pak ashpër. Duhet të mos më keqkuptosh, por ç’mund të bëjë një prind, kur shikon fëmijën e vet në një gjendje të tillë.

- Nuk i mora për bazë fjalët e thëna. Duhej të tregohesha i pacipë për t’ju kundështuar.

- As që e mendova këtë. Këto lojra fjalësh as ngrenë dhe as ulin peshë. Nuk mund të humbasim pas tyre.

- Po, - miratoi me kokë Berti.

- Të them të drejtën, s’mund ta injoroj faktin e ndikimit tënd, si në qetësinë tonë familjare, gjithashtu dhe vetë në jetën e saj. Sakrificat e kaluara nuk mundem t’i mohoj. S’kam të drejtë morale ta bëj, – zbrazi ndërgjegjen Resmiu.

- Këto i përkasin të shkuarës. Sot na shqetëson tjetër gjë. E keqja e madhe qëndron në atë që nuk varet prej nesh. Nuk dua të justifikohem para teje se jam i kulluar. Kam pasur edhe gabime, por s’besoj të jem shkaktari i sëmundjes së saj. Ajo nga dhimbjet e kokës ka vuajtur gjithmonë. Nënvleftësimi im konsiston, por jo deri aty ku arriti.

- Ajo që kalon, s’kthehet më. Zoti qoftë me ne dhe shëndeti marrtë për mbarë, por shpresat janë të pakta, me sa shoh unë, – dhe sytë e lëvizshëm të Resmiut, luftonin me vetpërmbajtjen.

- Vetëm të shërohet nga kjo sëmundje e tmerrshme. Familja e ngritur me aq mund po shkatërrohet. Gjithçka jona në vetvete përmbajti sakrificën. S’dua të marrësh kuptimin e ngritjes në qiell, si shpëtimtari i vetëm i saj.

- Nuk kam dyshuar kurrë në harmoninë tuaj, për të mos thënë që ishit për t’u pasur zili.

Sëmundja në mes, solli amullinë sfilitëse. Ky është fati ynë i keq.

Dëgjoi përsëri fjalën më të urryer, “fate”. Bertit, kaq shumë i qe zverritur, sa timpanët e veshëve i dhimbnin. Nuk donte të besonte se një jetë e tërë të zbriste e të rrotullohej vetëm rreth kësaj fjale të nemitur. Kurrë nuk e kishte besuar, të paktën për vete nuk e kishte ndier fuqinë e saj, që të kapej të paktën pas një fijeje të vetme. Resmiu e mori persëri fjalën: - Berti, duhen menduar të gjitha. Dhe nëse ajo na braktis nga jeta e saj.

- Çfarë! – dhe ktheu kokën vrulltas nga zëri më i ethshëm.

- E kam fjalën për fëmijët. Vetë Klara la porosi që djalin ta merrnim. Për vajzën do të kujdeset nëna jote.

- Kjo nuk më kishte shkuar në mend asnjëherë. Fëmijët edhe atje të rrinë, tregoi për vendlindjen e tij ai, kishte kush të kujdesej. Për mua, të dy janë njësoj. Sot më shqetëson vetëm një gjë, shëndeti i gruas sime.

57

- Halli vërtet është i madh, por duhen menduar të gjitha. Falë zotit pas saj qëndrojnë dy fëmijë si yje.

Berti nuk foli. Përshtypja për vdekjen e saj të afërt iu përforcua edhe më tepër. Shpresat nisën të fashiten. Të gjithë flisnin vetëm për këtë. Askush nuk guxonte ta përmendte, por vërtitja rreth saj nuk linte asnjë dyshim. Ishte e kotë të mbronte me qëndrimin e tij të prerë, se ajo një ditë do të shërohej. Klara duhej ta kishte kuptuar. Megjithëse ai kundërshtonte me forcë, prapë ndjenja e saj ogurzezë, parandiente diçka të tmerrshme. Të mos luftoje kundër sëmundjes deri në shpresat e fundit, ishte njëlloj si të bëje një vetërvrasje. Përse e kërkonte këtë gjë Klara?! Ndoshta qetësia e humbur, gjë që nuk e kishte vënë re më përpara, donte të arrinte deri në sublim. Ç’vlerë të mirë mund të prisje prej saj? Asnjë gjë! Hiçi, kjo botë e ngritur në asgjë, do të përfundonte në një orgji.

- Nesër duhet të iki. Mendoj të kthehem pas një jave. S’besoj se mund të operohet më shpejt. Megjithëse këtu do të qëndrojë Zana. Adresën e shtëpisë ku qëndron ajo e kam shkruar.

Merre se do të të duhet. Po vepruan më shpejt doktorët, më telefono. Duhet të jem patjetër në operacionin e saj. Më kupton? Mos neglizho se ndërgjegjja do të të vrasë tërë jetën. Vetëkuptohet, kam porositur edhe ata, por ti e kryen më mirë këtë punë.

- Rri i qetë! – i tha Berti.

Pasi u përshëndetën me njëri-tjetrin, Resmiu u largua me hapa të ngadaltë. Gjallëria që e karakterizonte kishte përfunduar në një mplakje të parakohshme. Thinjat e bardha thuajse i pushtuan gjithë flokët. Këtë humbje dukej se nuk do ta kapërcente lehtë. Shenjat e para tregonin një rënie të theksuar. Edhe ndërgjegjja dukej se e mundonte, e brente nagdalë, por egërsisht.

Gabimet e së kaluarës rëndonin në tërë qenien e tij. Berti ngeli duke vështruar hijen çapitëse të tjetrit që zvarritej rrugës kryesore nën dhimbjen më therrëse. Më pas nuk dukej asgjë veç qetësisë mbizotëruese dhe hirit të cigares së shkundur me gishtrinjtë e mpirë.

58

III Retë e dendura rrethuan malin e Dajtit. Ngjyra e errët e tyre paralajmëronte ardhjen e shiut. Këtu klima ishte e paqëndrushme. Herë dielli arrinte të nxirrte kokën, herë retë mblidheshin dhe festonin gostinë e tyre me shira të ftohtë. Kiri, i shqetësuar, sorollatej rrugëve në kërkim të shokut të ngushtë, Eugenit. Bulëzat e djersës, bënin kontrast të plotë me ambientin e ngarkuar nga lagështia. Era e Lanës e përshkonte pa vështirësi rrugën deri në qëndër. Pengesat e dobëta as orvateshin t’u prisnin hovin. U fut tek nëntëkatëshi dhe ndaloi të merrte frymë thellë. Eugeni, ngado që të vërtitej, këtu do të kalonte patjetër.

Parandjenjat nuk e zhgënjyen. Ai vërtet kaloi rrugën kryesore dhe u hodh në trotuar.

Kiri shpejtoi hapat dhe shumë shpejt iu afrua pranë.

- Eugen! – i thirri nga pas.

- Oo, Kiri!

- Të kërkova gjatë. Kalova nga shtëpia jote dhe më thanë që nuk ishe kthyer nga puna. E dija që do të kaloje këtu, prandaj po të prisja, – i tha Kiri.

- Ja ku me ke, - tha jo pa interesim shoku dhe u çudit kur vështroi bulëza djerse në ballin e lartë të tij.

- Ti kishe telefonuar dhe s’më mbetej gjë tjetër veç t’ju takoja sa më shpejt.

- Do të pimë një kafe?

- Ku të duash, por çfarë problemi ke?

- Lola më kishte lënë një letër mbi tavolinë, – tha Kiri për të shoqen, pasi ajo kishte shkuar në punë.

- Ti e di që unë në spital punoj. Diçka tjetër më shqetësoi.

- Nuk të kuptoj! – i tha Kiri - Ulemi tek ai lokali përballë, mundësisht sa më shumë qetësi, pasi kam diçka serioze për të thënë.

Shkuan te lokali përballë dhe u ulën. Pasi dhanë porositë, nisën përsëri nga biseda.: - Problemi është shumë i ndërlikuar, vetëm ti mund ta dish. Kam për të të thënë një diçka shumë të rëndësishme.

- Po të degjoj me vëmëndje!

- Është shtruar në pavijonin tim Klara!

- Klara! – gati thirri Kiri.

59

- Po, po, ajo vajza që më ke prezantuar dikur. Nuk mund të flisja në telefon, prandaj e porosita Lolën që në rastin më të parë ti të takoheshe me mua.

- Je i sigurt se ajo është Klara?! - dyshoi ai.

- Klara. Historia e biletave në Kinema “Republika” në mos gaboj, ajo bjondia e Fakultetit të Letërsisë. Hëm… e kam të fiksuar mirë, pastaj ne jemi takuar edhe më pas, s’ka vend për dyshime.

- Nga cili qytet vjen? – pyeti jo pa qëllim Kiri.

- Nga qyteti N. - Ajo është! Je shumë i saktë. Tani nuk dyshoj aspak. Atje është martuar. Ka dhe një vajzë. - Djalin s’guxoi t’ia përmendte një herë për një herë dhe psherëtiu thellë.

- E nga i di të gjitha këto? – pyeti i çuditur tjetri.

- Kam një student andej. Ai më mban në korrent të çdo gjëje që lidhet me të.

- Çuditem se si përfundoi ajo vajzë në atë qytet provincial. Kushedi se si e ka trajtuar i shoqi!

- Këtu qëndron e keqja, se ai është njeri shumë herë më i mirë nga ky që shikon këtu.

- Ke filluar të reflektosh ndaj së kaluarës! – i tha Eugeni.

- E di që nuk më beson, por problemi i saj më ka shtuar brengat. Jeta e saj pas ndarjes me mua, nuk njohu një ditë të bardhë. Ajo nuk e flaku fëmijën. Atëherë të gënjeva. Sot djali katër vjeçar s’ka për të më falur kurrë!

- Domethënë ti ke një fëmijë dhe unë e marr vesh sot? – pyeti i habitur ai.

- Nuk guxova t’i tregoja askujt. Kjo është një plagë e hapur në shpirtin tim.

-As prindërit, të paktën, babait nuk i ke thënë? Ai të trajton si shok.

- As ai.

- Ç’mendon të bësh tani? – e pyeti Eugeni.

- Tani për tani nuk di si të veproj, pastaj shëndeti i saj… Nuk e di se në ç’gjëndje është.

- Dje bëmë konsultën e përgjithshme në lidhje me të. Analizat i patëm përpara. Rezulton me tumor në kokë. Vetëm operimi mund të sjellë diçka, por dhe ky lëkundet tek një përqindshi.

- Domethënë shanset për të jetuar i ka të pakta.

- Më vjen keq, por ç’mund të bëjmë në këto raste. Të shoqin e saj vazhdojmë ta gënjejmë. Ai i gjori beson ende.

- Bëre shumë mirë që më thirre. Edhe unë kam të drejtë që ta di. E ç’mund të bëj unë tani? – shprehu pafuqinë Kiri. – Nuk ka perëndi që të më falë. Çfarë të them…

- Lola, nuk di asnjë gjë për këtë?

- E si mund t’i flisja për Klarën dhe aq më keq për djalin!

- Për gabimet e tua është vështirë të shfajësohesh. S’kam menduar kurrë që një profesor i madh të ketë një të kaluar kaq misterioze.

- Dua që ajo grua të shpëtojë.

- Mend harrova, ke plan për ta vizituar?

- Mendoj se duhet të shkoj.

- Edhe unë këtë mendim kam. Ti duhet ta takosh patjetër!

- Operimi kur mund të bëhet?

- E kemi lënë për ditën e hënë.

- Atëherë duhet të shpejtoj veprimet. Të vij nesër dhe kur?

- Atje më gjen mua në çdo kohë. Do të të pres te porta rreth orës dymbëdhjetë.

- Leksionin e fundit e shtyj për një herë tjetër.

- Atëherë, çohemi!

60

- Patjetër, - tha Kiri dhe pagoi.

Si u përshëndetën jashtë, secili mori rrugën e tij. Të nesërmen ai e priti gjithë drithma.

Rikthehej drejt saj ngarkuar me ndjenjën e fajit, vetëm ta përshëndeste drejt rrugës së pakthyshme që kishte marrë. Eugeni e mbajti fjalën. Korrektësinë e kishte pikë të dobët. I shkoi krahun shokut dhe të dy ngjitën shkallët lart.

- Shumë të bukura i ke zgjedhur këto lule, – i tha Eugeni.

- Mbartin shenjë mirësie, – dhe tundi tufën ai.

- Dhoma në krah të majtë është! – tregoi Eugeni kur u afruan te pavijoni.

- Ka vizitorë?

- Jo, mos ki merak. Para një ore u largua i shoqi!

- Mirë, - dhe u afrua pranë derës. Kapi dorezën ngadalë. gishtrinjtë iu drodhën sikur ta kishte zënë rryma elektrike. Me pak kurajo, hapi ngadalë derën, zgjati kokën përpara, më pas zhvendosi gjithë trupin me këmbët e tij të gjata.

Klara ktheu kokën. E njohu menjëherë vizitorin e papritur dhe i nguli sytë. Kiri, i hutuar, iu afrua pranë shtratit, vendosi lulet mbi komonë e saj, u ul në fund të krevatit, zuri duart e saj të akullta dhe i mbështolli me duart e ngrohta. Ajo nuk fliste fare, vetëm vështronte si e mpirë.

Nuk besoi kurrë se do ta shihte ndonjëherë.

- Klara! – foli me zërin karakteristik ai.

Ajo nuk foli. Vazhdonte të mos u besonte syve. Iu duk sikur qeshi. Shpejt kjo ngriu në buzë. Sytë ndryshuan vështrimin që ende ruante mprehtësinë e dikurshme.

- Nuk erdha të kërkoj vetëm falje. Kjo s’mjafton. Ndoshta gabimet e së kaluarës më sollën sot këtu.

- Oh, Kiri! Vazhdoj të mos besoj akoma.

- Vërtet?!

- Po! Ti ke luajtur me mua, por të lutem mos vazhdo akoma!

- Mos kërko të më plagosësh më shumë. E kaluara ime sot mbytet mes dallgëve më të tmerrshme. Stuhia e dikurshme përmbysi gjithë dashurinë time. Një gjë a e beson? Unë kam dashuruar me imazhin tënd.

- Përse erdhe këtu? Pamja jote më trishton më shumë. Ti më zhyte në gjirizet më të errëta. Sot u kujtove, apo të erdhi keq për mua?! Nuk kam nevojë për mëshirën tënde!

- Nuk erdha të të lëndoj plagët, Klara. Humba qetësinë kur mora vesh se ke përfunduar në spital. Nuk erdha as të shfajësohem, gjithashtu, as të më falësh, por një ndjenjë tjetër më solli këtu. Ndërgjegjja. Atëherë ne vërtet s’kishim kushte. Ishim dhe të rinj shumë, por me kohë do të rregulloheshim. Shmangia e kësaj të papriture në të cilën u vendosëm, trembte më shumë. Kam përgjegjësitë e mia të cilat, për asnjë çast, nuk do të humbasin.

- Dua të di, Eugeni të solli këtu?

- Nuk mund të gënjej që më dha njoftimin në lidhje me ty, por, për të ardhur, nuk hezitova.

- E njoha menjëherë, nuk e dija se e ruanit ende shoqërinë. Megjithëse…

- Me ty kam gabuar Klara. S’besoj se do të mund të gjej ndonjëherë qetësi.

- Dua të di, nëse je interesuar ndonjëherë për mua?

- Kujton se jam treguar indiferent. Unë për ty di gjithçka. Di që je martuar, e di që ke dhe një vajzë. Kam përshtypjen se burri yt duhet të jetë njeri i mirë.

- Mbi të gjitha është njeri jo i paskrupullt si puna jote.

- Ende vazhdon të më fyesh?

- Më mirë një e vërtetë e hidhur se një gënjeshtër e ëmbël.

61

- Klara, e di që ke vuajtur shumë. Unë i pranoj gabimet e mia, megjithëse sot këto s’vlejnë.

- Më the se e di që kam lindur vajzë. Po për tët bir, je interesuar ndonjëherë, apo s’të vjen mbarë kur e përmend.

- E di që ai fëmijë shpëtoi për mrekulli, të kish qenë ndonjë tjetër, s’do ta kish mbrojtur kurrë.

- Ja që unë e mbajta dhe e rrita me njëmijë mundime. Mos bëra gabim Kiri?

- E kam vlerësuar sakrificën tënde.

- Besoj se e ke kuptuar që unë nuk e kam të gjatë. Eugeni duhet të ketë folur me ty.

- Në mënyrë kategorike, të ndaloj të flasësh kështu.

- Është e kotë të diskutosh për këto gjëra. Unë e ndiej që do të vdes. Më premto se do të kujdesesh për tët bir. Nuk më intereson e shkuara jonë. Vetëm e ardhmja e djalit më shqetëson sot.

Më premto. As kaq gjë s’mund të bësh për të. Nuk dua të ndihet i vetmuar në këtë botë të egër.

- Të betohem se do të bëj gjithçka për të, por ti mos u bëj kaq pesimiste. Unë jam lutur dhe shpresoj se gjithçka do të shkojë si jo më mirë! - dhe i puthi duart e ftohta.

U largua me të shpejtë. Pamja e ngujuar në shtrat dukej se e ndiqte korridoreve nga pas.

Pas pak kohe, në derën e dhomës së Klarës u duk e motra. Ajo ishte shkëmbyer me Kirin shkallëve, por nuk i kushtoi vëmendje këtij personi. E ku ta dinte ajo se cili ishte ky njeri!

Xhaxhai mezi arriti të ngjiste shkallët. Kur hynë breda, ata filluan t’i bënin moral. Xhaxhai ndenji fare pak, ndoshta pamja e saj e tronditi pa masë. Shkoi te sheshi para spitalit, u ul në një stol dhe gjithë ankth priste Zanën. Ajo qëndronte te shtrati i motrës dhe i shtërngonte fort duart: - Shumë të bukura këto lule. Berti i solli?

- Të të them se sot kam pasur një vizitor të çuditshëm, do të befasohesh.

- Pse kush ka qenë? – pyeti gjithë kërshëri ajo.

- Kiri! Ai i solli, – foli pa asnjë emocion Klara.

- Kiri the?! I mallkuari! Pati kurajo dhe erdhi këtu?! Pse nuk e përzure? Sa naive tregohesh ndonjëherë! Deri më dje të la në meshirë të fatit, sot pa pikë turpi vjen e shfajësohet.

- S’është e vërtetë! Ai i pranoi përgjegjësitë e tij.

- Sa e urrej atë njeri! Kam përshtypjen se duhet të jetë shumë i poshtër.

- E ke gabim. Nuk gjykohet njeriu momentalisht. Ku i di problemet tona ti? - dhe me gjysmë fraza tregoi për lidhjen e tyre, ku s’harroi t’i tregonte fill e për pe edhe bisedën e sotme.

Zanës prapë nuk iu mbush mendja, që ai të kalonte pa u lagur. Kaq lehtë nuk shkonte.

Njeriun koha e sjell dhe koha e largon. Përshtypjet e forta e ardhmja i trasferon gjithmonë sipas hapit të vet. Këtë s’do të mund ta kuptonte kurrë Zana. Lotët e ndarjes rridhnin lirshëm mbi përskuqjen e faqeve. Kërkoi shaminë. Kujtoi se ajo cohë e hollë do të fshinte lehtësisht dhimbjen pa kufi.

IV

62

Berti e kish lënë takimin me Resmiun në orën shtatë të mëngjesit. Pagjumësia kapitëse fliste qartë në sytë e enjtur dhe dhimbjen e lehtë të kokës. Retë e lodhura u shpërndanë pas kodrave të Krrabës, ndërsa një pjesë tjetër pranoi për strehë Dajtin hijerëndë. Ai u ul në një tavolinë të tillë në hollin e hotelit, ku mundësia e shikimit nga rruga kryesore të ishte sa më e madhe. Kamarieri me veprimet e ngathta shkoi në tavolinën e tij.

- Ç’dëshironi ju lutem?

- Një kafe dhe një konjak, – tha Berti.

Berti humbi prapë pas rrugës. Nga çasti në çast duhej të vinte Resmiu. Në rrugë nxitonin kalimtarët. Orari i punës i thërriste me ngut. Midis tyre ecte me hapa krejt të çoroditur edhe Resmiu. Gjatë kësaj kohe kamarieri e kishte sjellë porosinë, por Berti nuk e vuri re. Mendja e shpërqëndruar humbiste shumë larg. Kamarieri nuk çuditej me klientin e rregullt. Diç kishte dëgjuar edhe ai për ardhjen e beftë dhe vendosjen e tij këtu. Berti u ngrit për një moment nga tavolina, doli jashtë, i shkoi krahun Resmiut dhe e ftoi brenda.

- Çfarë deshiron të pish?

- Do të marr vetëm një konjak, kafe piva herët në mëngjes. Duhet të shpejtojmë. Atje na presin, – tregoi për të vëllanë dhe vajzën ai.

- Mirë, mirë, në rregull! - tha Berti dhe ktheu gotën menjëherë.

- Operimi në nëntë fillon? – tha më tepër për siguri Resmiu.

- Po, – miratoi me kokë tjetri. – Shkojmë!

Pas pak kohe, të dy u bashkuan me grupin tjetër te kryqëzimi i Rrugës së Barrikadave.

Dukej se kishin kohë që prisnin atje. Ora tetë i gjeti në spital. Berti mbante përkrahu Resmiun, ndërsa Zana vinte më pas me xhaxhanë, që dukej mjaft i rënë moralisht. Hynë në dhomën e Klarës, rrethuan shtratin. Pamja e saj vazhdonte të ruante të njëjtën çehre. Notat e optimizmit u shprehën relativisht në të gjitha format, vetëm se veshët e saj nuk dëgjonin. Doktori hyri mes tyre.

Pasi u shprehu disa fjalë qetësuse, i këshilloi të qëndronin jashtë. S’harroi të buzëqeshte përzëmërsisht kur u largua. Fjalët e tij bënë një efekt të çuditshëm. Ajo gjendje e ngurtë që i ndrydhte deri në mosbesim, i qetësoi disi. Klara iu lut Bertit të qëndronte pak më mbrapa se të tjerët.

- Vërtet beson në një mrekulli?! – dhe e vështroi si e shastisur të shoqin.

- Shpresoj shumë, – tha ai më tepër për t’i risjellë besimin e humbur.

- Unë e ndiej se po tretem dita ditës. Edhe sot s’ka për të ndryshuar asnjë gjë.

- Nuk të lejoj të flasësh kështu Klara. Sot fillon kthesa e madhe. Pas operacionit gjithçka do të marrë për mirë. Ti s’do t’ia lejosh vetes kurrë që t’i lësh fëmijët jetimë. Ke përse lufton.

- Sot u jap fund vuajtjeve.

- Këto fjalë duhet të dëgjoj prej teje?! Mosbesimi të ka rënduar dhe nuk të lë të marrësh frymë.

- Më keqkuptove. Është e kotë.

- Ende kërkon të shkretosh shpirtin tim?! Pse kërkon të më shohësh të përvuajtur?! – u ankua Berti.

- Duhet të ndërgjegjësohesh për atë që të pret.

- Kurrë! Kurrë nuk e pranoj këtë Klara.

- Erdhi më vizitoi Kiri - Besoj se shprehu keqardhje, – foli jo pa ironi.

- Më premtoi se do të kujdeset për djalin, – dhe lëshoi një psherëtimë Klara.

- Po e lashë unë, – dhe vuri theksin në fjalën e fundit ai.

63

- Djali do të jetojë me prindërit e mi. Këtë as mos e diskuto. Ty të lë amanet vajzën.

- Nuk e mendoja kurrë se familja do të shkatërrohej kaq shpejt dhe gërmadhat e saj do të sillnin kaq shumë rrënim.

- Më ço në qytetin tënd. Fjalët fyese do t’i tërheqin me shpejt se sa i vollën. Do të hasësh në kundërshtinë e babait. Këmbëngul me forcë. Ua kam bërë të qartë atyre. Për Kirin s’duhet të mendosh keq. Mund të përplasesh korridoreve sot. Ti do të dish si të veprosh - Të kesh besim të plotë! Do të bëj të pamundurën.

- Më puth për të fundit herë në buzë! Sa më fort! Dashuria do të më mungojë në atë terr ngërdheshës.

Zgjati buzët ai, e puthi fort dhe u largua duke marë me vete shijen e athët të buzëve të përthara. Kur doli nga dera, ndjeu lotët që, për herë të parë, i lagën fytyrën. I fshiu me shami dhe hodhi hapat e dhimbjes më tutje. Eskorta e infermierëve u këmbyen me të. Barela e shtyrë prej tyre lëvizte përpara. Ndaloi për një çast, u kthye pas dhe vështroi atë grup njerëzish veshur në të bardha, të cilët si fantazma po e merrnin. Pas pak u kthyen me të, lëvizjet e tyre dukeshin se e bënin mirë këtë punë. Mes kundërshtisë së tyre arriti t’i shtërngonte fort duart e Klarës, madje, dhe të puthte ftohtësinë e tyre. Dera e sallës së operacionit u mbyll. Një zot e dinte ç’lojë do të luhej aty. Buzëqeshja e ngrirë e dhuruar në ato pak çaste nga ajo, përfundoi hermetikisht në kujtesën e gjatë të tij. Qëndronte i ngrirë mes korridorit. Përshtypjet e ndarjes lanë gjurmë të thella në shpirtin e ndjeshëm. Resmiu iu afrua pranë, i shkoi krahun. Ç’fjalë mund t’i fliste në ato çaste.

Vetëm e luti të ulej në stolin përballë. Ende nuk e besonte se me sa lehtësi ia morën nga duart dhe ai nuk mundi të thoshte të paktën një fjalë.

Minutat u bënë orë dhe orët shekuj në atë ambient ku qetësia misterioze luante me ndjenjat njerëzore. Zana, herë pas here, fshinte lotët me shami, ndërsa dhimbjen e saj e lexoje kudo. Resmiu, çuditërisht, qëndronte pa folur, njëlloj si guri i lënë në harresë përgjonte veprimet dhe gjestet e të tjerëve. Nxinte më zi nga një natë pa hënë. Në derën e pavijonit u duk një djalë me kapardinë të errët, i cili, instiktivisht, hodhi vështrimin e hutuar mbi ta. Berti e parandjeu se kush mund të ishte ky njeri, u çua në këmbë dhe u afrua pranë tij: - Ju duhet të jeni Kiri. Nuk para gaboj në hamëndësimet e ngritura, – dhe i hodhi një vështrim përbuzës.

- Ju mbetet të jeni i shoqi, – foli ai.

I kam premtuar Klarës.

Jo pa qëllim zgjodhi këtë mënyrë vetëm për të mbrojtur më shumë dinjitetin e saj, se ju meritonit një grusht surratit. Vjen pa pikë turpi në çastet më të tmerrshme të saj.

- Ju nuk mund të godisni mbi jetën e Klarës. Edhe unë kam pjesën time atje. E mirë apo e hidhur, ajo ka jetuar në botën e saj dhe timen.

- Për të më thënë këto erdhët deri këtu, apo diçka tjetër ju detyroi të zvarriteni si hije?

- Me ty nuk kam çfarë të diskutoj. Ato që pata i bosedova me të, -foli pa përmendur emrin e Klarës ai.

- Prania jote më shqetëson. Më mirë largohuni këtej ose më sakt më lër të qetë.

- Nuk është e drejtë të më përzësh. Shokët më kanë premtuar se do të bëjnë gjithçka.

- Kujdesin ta tregoje më përpara, sot s’ka asnjë vlerë.

- Ato kohë perënduan dhe nuk kthehen më. Sot mendojmë ndryshe, pastaj, unë i pranoj përgjegjësitë e mia.

- I shikon ata njerëz atje?

- I shikoj, – u përgjigj pa kuptuar Kiri, se ku donte të dilte tjetri me këto fjalë.

64

- Nuk besoj se u lë përshtypje të mirë me praninë tënde. Kujton se i ati do të hedhë duart në qafë, apo motra, e cila edhe për mua mendon keq.

- Nuk kam pse të vij deri atje. Edhe këtu mirë jam.

- Për mua bëj si të duash, – dhe u kthye pas Berti.

Ende s’kish zënë vend mirë, kur Resmiu e preku lehtë në krah.

- Berti, cili ishte ai njeri që shkove për ta takuar?

- Një shoku im, – tha fjalën e parë që i erdhi në mend.

- Pse s’erdhi të ulet me ne?

- Është tip i çuditshëm. S’para afrohet kur shikon njerëz të grumbulluar.

Resmiu nuk u ndje, ndërsa Zana, që diç kuptoi, hodhi një vështrim provokues ndaj tij.

Berti ndezi cigaren dhe përhumbi në mendimet e thella. Gjithçka përreth dukej e mjegullt.

Pas katër orësh, dera e sllës së operacionit u hap dhe një meso burrë, humbur nën bluzën e bardhë u shfaq. Ata si me komandë brofën në këmbë dhe ngulën vështrimin e heshtur të tyre.

Një fjalë e vetme do të shkrinte në të mijtën e sekondes dhimbjen, ose do ta zhyste më thellë trishtimin e fytyrave të vrara. Doktori nuk foli për një moment, ndërsa, pa dashje, ankthi shtohej e shtohej. Së fundi ai theu heshtjen: - Kush është i shoqi?

- Unë jam, – dhe bëri një hap përpara Berti.

- Jam i ati! – u përgjigj dhe Resmiu, i cili në vështrimin e doktorit kërkonte të shkëpuste të vertetën.

- Ejani pas meje! – bëri shenjë ai.

Ata kapërcyen derën, ndërsa një infermiere, e cila mbiu në ato çaste, mbylli derën.

- Pra ju jeni i ati? – tha doktori duke iu drejtuar Resmiut.

- Po! – foli me gjysmë zëri ai.

- Unë jam prind vetë, por, në një rast të tillë, nuk mund të bënim asgjë. Sëmundja kishte përparuar aq shumë, sa, çfarëdo që të them unë, ju nuk do të sqaroheni dot.

- Domethënë, ajo vdiq!

- Më vjen vërtet keq. S’gjej dot fjalë për t’ju ngushëlluar. Ishte vajzë e re… Nuk ia doli dot mbanë.

- Në sallë të operacionit ndodhet?

- Po, po, atje. Pasi të përfundojmë do t’ju njoftojmë menjëherë. Më vjen vërtet keq, dhe i shtërngoi fort dorën Resmiut dhe Bertit. Ata dolën në korridor duke zvaritur këmbët. Fytyra e zverdhur bëri që Zana të mos e përmbante dot veten.

Vetpërmbajtja i kaloi kufijtë e normales. Dhimbja e thellë e bëri Resmiun të qante si fëmijë. I njoftuan se trupi do të dalë nga morgu rreth orës gjashtë të mëngjesit. Ata morën masat e duhura. Telefonuan njerëzit, përgatitën arkivolin dhe, me ambulancën e spitalit, menduan të çonin trupin. Debati i Resmiut me Bertin mori përmasa më të gjera. Berti këmbënguli që varrimi të bëhej në qytetin e tij.

- Unë i kam premtuar t’ia çoj amanetin në fund. Ajo ruante një imazh të keq për vendlindjen, çuditem pse këmbëngul së koti.

- Ajo ka një nënë, ka dhe një motër. Ata do ta qajnë, apo të marrin autobusët për të shkuar poshtë e lart?

- Mos harro se ka edhe një vajzë! – foli Berti.

- Berti, më vjen keq për mendimet e shfaqura. S’të takon të flasësh kështu.

- Bëni si të doni, sot nuk e mbuloni dot diellin me shoshë.

- Mos më hap plagë të tjera! Jam mbytur prej tyre. Askund s’mund të gjej më qetësi.

65

Zana, pas çdo fjale të babait, miratonte me kokë. Kjo e nervozonte më tepër Bertin.

Hipokrizia luhej me karta të hapura. Një injorim të tillë tipi i tij s’e përtypte dot lehtë.

- Zana, ti duhet të më kuptosh…

- Ne i vumë rreth kokës, ndërsa ti kërkon të na mbushësh mendjen me idetë e tua.

Kujton se do ta lejojmë këtë?

- Ti e ke fare të qartë dëshirën e saj. Ajo të kishte porositur edhe ty. S’kam pse të gënjej paturpësisht.

- Jo! – mohoi Zana. – Për këtë s’më ka thënë gjë!

- Të kesh turp për gënjeshtrat e pafre! Ju çojeni ku të doni! Shkelni mbi fjalët e saj, por jo kaq brutalisht, më me mirëkuptim. Unë e ndiej dhimbjen tuaj. Nuk zbrita nga qielli e po çuditem kur ju dëgjoj. Mosmirënjohja do t’ju kushtojë rëndë. Nuk mund ta lejoj time bijë, as t’ju hedhë sytë. Me këtë ndjenjë do ta rris. Të jeni të sigurt. Mosmirënjohës!

- Berti, s’ke pse flet kështu, – ndërhyri Resmiu. – Këto i kemi diskutuar edhe më përpara. Pas ngjarjes së ndodhur, nuk na duhen debatet.

Ambulanca çau mëngjesin drejt qytetit të Klarës. Berti, gjatë rrugës, s’deshi të këmbente asnjë fjalë. Qetësia shpërfytyruse notonte në zbrazëtirën e krijuar. Ceremonia e varrimit përfundoi si gjithmonë nën të njëjtin rit; të qarat, varrimi, veshja si gjithmonë me të zeza, gjithçka kaloi para syve të tij në mënyrën më ogurzezë. E veçanta qëndronte se, larg të njohurve, mundohej të fshehte trupin nën kapardinën e stërmadhe edhe Kiri. I vetmi dëshmimtar i ardhjes në këtë përmortje, ishte Berti, me vështrimin e ftohtë. Së fundi, rrugët e tyre ndaheshin, ashtu sikurse dhe ishin bashkuar.

Ajo e cila siguronte kryqëzimin e dy botëve të tyre, ishte shembur nën idhujt e rremë të qetësisë së premtuar. Nuk ishte perëndeshë, që ëngjëjt të luftonin me flakët e rrufeve, por thjesht një lule e cila u këput në të njëzet e pestin vit.

V

E nesërmja e gjeti Bertin në stacion. Pagjumësia e rëndonte së tepërmi. Dhimbja e kokës dhe ngathtësia buronin nga trupi i mpirë. Sapo u hap klubi i parë, hyri brenda. Nuk i la kohë kamarierit të pyeste, por, pa zënë ende vend, kërkoi një kafe pa sheqer. Largimi i beftë nga shtëpia e të vjehrrit nuk e shqetësonte në këto momente. Ata përligjën të drejtën e tij. S’kishte pse të vriste mendjen se largohej andej pa përshëndetur. Në mendje uturinin ende fjalët e kota të saj, të cilave nuk mund t’u kthente qoftë dhe një përgjigje të vetme. Pa vënë ende kafen në buzë, dihatja e njeriut përballë e detyroi të ulte filxhanin e sapongritur. Tjetri u ul pa marrë leje. I ra krahëve si dikur, por sot nuk ndjeu krenari. Kjo i shkaktoi vërtet dhimbje.

- Bëre gabim që u largove si hajdut nga shtëpia, – i tha Resmiu.

- Nderi juaj e kërkonte që të vija. S’besoj se keni ngelur të pakënaqur. Më shumë s’mund të bëja.

- Ti po na përflet!

66

- Jo sot, por gjithë jetën do të më kumbojnë fjalët e dëshpëruara që thërret kujtesa e hidhur. Unë për ju nuk e mbajta premtimin, e zhgënjeva. S’jam mësuar të luaj me besimin e të tjerëve dhe, aq më tepër, me amanetin e gruas sime.

- Për këtë ke shumë të drejtë, por mos harro; Ç’do të ngelej për ne, sikur të mos e sillnim këtu?!

- Nuk rregullohet e shkuara me të sotmen. Janë shumë larg njëra -tjetrës. Lamtumirë! – dhe u çua në këmbë. Pagoi me shpejtësi në banak dhe u iku duke lënë kafen e papirë mbi tavolinë.

Resmiu u shtang në vend. Vështroi largimin e tij të ngadaltë, por të sigurt. Ai s’kishte për ta kthyer kokën pas kurrë.

Autobusi hyri në stacion, preu biletën, zuri vendin që i takonte dhe nuk lëvizi më.

Shoferi, si u sigurua se të gjithë zunë vendet, ndezi motorin. Uturima e autobusit e tronditi, i kujtoi ikjen e pakthyshme të saj. Makina çante fuqishëm rrugën përpara, ndërsa kujtimet shfaqeshin si një panoramë. Ardhja e beftë e Klarës në qytetin N. nuk kaloi pa emocione. Më pas martesa, një trill ku dashnorët kërkonin vetëm njëri – tjetrin. Për familjet as treguan kujdesin më të vogël, se e miratonin këtë ndjenjë të tyre, apo jo. Lindja e vajzës nuk trokiti me gjithë lumturinë e pritur.

Kufizimet e vendosura lanë perde të shumta paqartësie. Tronditshëm depërtoi sëmundja. Familja humbi harmoninë, Fëmijët humbën dashurinë, ndërsa ai vetë humbi qetësinë. Së fundi, vdekja përmbysi gjithçka. Ç’kish ngelur nga gjithë ajo ndërtesë e bukur, themelet e përmbysura shkaktuan rrënojën e paparashikuar. Grumbuj fjalësh të thyera dhe pluhuri i hedhur, përbënin gjithë gjithë, historinë e jetës së tyre.

Kur arriti pranë qytetit të tij, nuk u çudit kur në stacion dalloi edhe fytyrën e të atit. U takua me njerëzit më të dashur. Së fundi mori vajzën në krah dhe u nisën drejt shtëpisë: - Babi, unë dua mamin. Ku është?

- Ajo tashmë është shumë larg, lart në qiell. Porosia e vetme është që të rritesh me krenarinë e saj.

Dielli arriti të shpërndante grumbullin e reve, ndërsa rrezet e pakta mikluan asfaltin.

Hijet e tyre lundronin së bashku në rrugën e kufizuar nga dhimbja e kohës.

67

Epilog

Rënia e ziles lajmëroi fundin e orës së mësimit. Nxënësit rendën të gëzuar korridoreve.

Boshllëku i krijuar gumëzhinte nga zërat e tyre. Marsela, së bashku me shoqen e saj, zbritën shkallën e fundit të korridorit, kapërcyen sheshin përpara godinës dhe u drejtuan për në konvikt.

Te porta kryesore veshtrimi i saj u shtang përpara një gruaje, e cila, para disa muajsh, i buzëqeshte nga banaku. Një djalë i ri qëndronte në krah të saj dhe shikonte si i shastisur. Shtrëngoi shoqen për dore dhe deshi të vazhdonte më tej, por përmendja e emrit i preu këmbët.

- Vazhdo lart! Pas pak, do të vij dhe unë! – i tha Marsela shoqes dhe me një lëvizje koke e detyroi atë të vazhdonte.

Gruaja ruante të njëjtën buzëqeshje, ndërsa ajo mbeti me vështrimin dyshues. Djali bënte lëvizje të kota, madje qesharake para saj.

- Ju jeni Marsela, apo jo?

- Unë jam! – u përgjegj shkurt vajza.

- Besoj se keni ardhur nga qytetin N? - pyeti më shumë për t’u siguruar gruaja.

- Andej vij. Më falni, po ju kush jeni?

- Shumë shpejt do ta mësoni, – dhe vuri buzën në gaz, kësaj rradhe nga kënaqësia.

- Unë nuk ju njoh, – dhe u mat të largohej vajza.

- Jo, shpirt, ti s’mund të largohesh ashtu. E si mund të më njohësh mua? Kanë kaluar shumë vite, nuk janë pak. Të kam ndjekur nga pas. Dija gjithçka rreth teje, vetëkuptohet, jo për keq. S’duhet të kesh frikë nga unë. Sa shumë që i ngjan mamit?!

- Mami më ka lënë të vogël, gati s’e mbaj mend fare. Atë e njoh nga fotografitë dhe me ç’më ka folur babi.

- E çfarë di ti për të?

- Pse e ke njohur? – dhe e vështroi gruan drejt e në sy.

- Si nuk e kam njohur?! Dua të di se çfarë të ka folur për të yt atë. Kjo më intereson më shumë.

- Më ka treguar që i ngjaj shumë.

- Po që ka pasur një baba, të ka thënë, ka pasur dhe një nënë, gjithashtu dhe një motër.

- Kurrë s’më ka folur për gjëra të tilla!

- As për vëllanë?!

- Pse kam vëlla unë?! – thirri e habitur vajza.

- Po, ke shumë të drejtë që çuditesh. Babai t’i ka fshehur të gjitha dhe jo pa qëllim. S’ka vepruar mirë. Sot ti je një vajzë e rritur, i kupton gjërat jo si t’i thonë, por si i mendon.

- Po më befason vertet. Të lutem, më trego kush je ti?

- Do ta mësosh shumë shpejt, – i pëlqente të luante si macja me miun gruas që gati e përpinte vajzën të tërë me atë vështrim të thellë.

68

- Mua babai më porositi në mënyrë të veçantë për ty.

E ndjeu frikën. Nuk mund t’ju fshehë gjithë jetën. Pastaj mua pas do të më ketë si hije.

- Dikur një grua, atje në qytetin tim, më ka folur për një motër të mamit. Babi më foli ashpër, sapo e mori vesh. S’guxova t’ia përmendja më. Ju jeni ajo, apo ndonjë e afërt?

- Teze, - ndërhyri djali në mes. – Më mirë e marrim në shtëpi. Atje bisedojmë gjerë e gjatë.

- Jo, atje nuk vij pa lejen e babit. Mos këmbëngulni kot!

- Ah, moj bijë! – foli me ton tepër të afërt gruaja. – Ti më nxore mallin e sime motre, – psherëtiu dhe nxori shaminë për të fshirë lotët. –Nuk të gëzoi dot…

- Vajza qëndronte e shtangur nga fjalët që nuk trokisnin në vesh, por godisnin tërë qenien e saj. Ishte krejtësisht e thjeshtë për të njohur njerëzit përballë saj. Vendosi t’u hidhej në qafë, por zëri i thirrur nga pas e detyroi të kthente kokën.

- Babi! – thiri ajo dhe me vrull fluturoi në krahët e tij duke e shtrënguar fort.

Gruaja qëndronte e hutuar përballë asaj skene që shihte. Ajo ende nuk u shpreh plotësisht. Vajza ndoshta nuk e besonte ose më saktë një fjalë e tij do ta tërhiqte përgjithmonë prej saj.

- Eja të shkojmë! – i tha vajzës Berti.

Mos u trego naiv! – briti gruaja. – Nuk kërkoj ndonjë gjë të madhe, është tepër humane.

Ndali hapat e çmendurisë. Ajo ka të drejtë të njohë tezen dhe vëllanë e saj!Berti u afrua pranë tyre, i zgjati dorën gruas, që ende nuk e kishte marrë veten dhe takoi djalin.

- Merreni vajzën me vete. Pas kaq vitesh mungese, nuk mund t’ju ndjek pas. Përshëndeti prindërit nga ana ime! – dhe u largua me hapa të qetë.

Marsela mes tyre ndihej e lumtur. Tashmë askush s’mund ta ndalonte më. Rruga rrëshqiste poshtë këmbëve fluturuese drejt dashurisë së mohuar. Gjyshja, me duart thatime, vështronte nga ballkoni, hapat e ringjallur të Klarës. Së fundi rruga drejt shtëpisë i përmbysi portat e rënda. Qetësia meskine pushoi së trondituri. Shkëlqimi i diellit reflektonte gjithë gjatësinë.

Fund 04.06.1997

69