FUTURE RETHINKER | 2023/12 MNEXT FUTURE RETHINKERS MAGAZINE DECEMBER 2023
COE BBE IS UIT, MNEXT IS AAN! EVEN VOORSTELLEN: 2 NIEUWE LECTOREN & 3 ASSOCIATE LECTOREN ENERGIE(K) ONDERWIJS EN SAMEN IN DE ACADEMISCHE WERKPLAATS WERKEN AAN HUMAN CAPITAL IN ZUID-WEST NEDERLAND
<1>
INHOUDS OPGAVE 4
14
MNEXT - MATERIALEN- EN
FRANK HUIJBEN LECTOR BIJ 2
ENERGIETRANSITIE
HOGESCHOLEN
16 HANDVATTEN VOOR TRANSITIE GROENE CHEMIE
6
BIOBASED BOUWEN - BRIC
8 VISDOBBERS VAN PHA
18
ENERGIE(K) ONDERWIJS
10 BIOBASED BRUG: EEN
20
DUURZAAM VERHAAL
ASSOCIATE LECTOREN BIJ MNEXT
11
22
CURCOL PROJECT AFGEROND
PRE-SEED FUND: LET'S GO!
12
24
DE ACADEMISCHE WERKPLAATS
BIO-AROMATEN IN TEXTIEL EN
KLIMAAT & ENERGIE
BOUW
FUTURE RETHINKER - DECEMBER 2023
<2>
COLOFON 26 NIEUWE LECTOR MARTIJN ZIEVERINK
28 WETENSCHAP SAAI? ALLESBEHALVE!
29 EIWIT VAN COLUMBUS
REDACTIE & VORMGEVING: Wendy van Rijsbergen w.vanrijsbergen@avans.nl Bas Koebrugge b.koebrugge@avans.nl Monique Wintermans mwam.wintermans@avans.nl Eugene de Kok eugene.de.kok@hz.nl © 2023 MNEXT Wil je artikelen uit dit magazine zelf gebruiken of delen? Graag zelfs! Neem dan alsjeblieft wel even contact met ons op!
30
ISOLEREN MET SCHIMMELS?
32 BIOBASED HUISJES BOUWEN... WE KRIJGEN ER GEEN GENOEG VAN
<3>
Meer weten over ons? Bekijk dan de website MNEXT.NL
In Juni 2023 werd het Centre of Expertise Biobased Economy omgedoopt tot MNEXT, kort voor Materialen & Energie X Transitie. Directeur Ralph Simons vertelt over zijn verwachtingen.
“BAM! Met een harde knal luidden we afgelopen juni een nieuw tijdperk in. Misschien schrikken de mensen die er bij waren er nog wel eens van wakker :) Nee, niet omdat we onszelf willen vergelijken met de oerknal of iets dergelijks. Maar wel omdat de dag van het Future Rethinkers Congres voor ons een bijzonder moment markeert. Het moment waarop we gelijktijdig zowel ons 10-jarig bestaan vierden als onze nieuwe naam onthulden. Met veel plezier en trots kijken we terug en met nog veel meer plezier kijken we vooruit.
"DE KOMENDE JAREN KOMEN ER NIEUWE ONDERZOEKSGROEPEN" FUTURE RETHINKER
<4>
TEAM MNEXT poseert tijdens MNEXT jaarcongres in het Turfschip in Etten-Leur - juni 2023
Materialen- en Energietransitie onderzoeksafdelingen opnieuw ingericht,
over zijn plannen, onderzoeksthema’s en
waardoor er daar nu nog drie volwaardige
beoogde samenwerkingen.
CoE’s bestaan. Ieder sterk in een eigen domein, maar onderling goed verbonden,
Verder blijft onze manier van werken,
waardoor we elkaar versterken. Je leest er
die jullie van ons gewend zijn en waar
in dit magazine meer over in bijvoorbeeld
we ook vaak positieve reactie op mogen
de aankondiging van het Pre Seed Fund.
ontvangen, gelijk. Praktijkgericht onderzoek en onderwijsvernieuwing met en voor
De andere in het oog springende
onze regionale stakeholders, in publiek-
verandering is natuurlijk de uitbreiding
private samenwerkingen, gewoon met
van inhoudelijke focus van onderzoek. We
onze voeten in de klei. Sinds het laatste
focussen niet enkel meer op biobased,
magazine zijn er weer handenvol mooie
maar op materialen- en energietransitie.
projecten succesvol afgerond en nieuwe
Deze beide transities zijn grote uitdagingen
zijn gestart. Nieuwe samenwerkingen,
Nu zijn we een paar maanden verder en
en onlosmakelijk met elkaar verbonden.
nieuwe innovaties, nieuwe technieken;
is het stof een beetje neergedwarreld.
De komende jaren gaan we, nu dus ook op
we doen jullie er hierna een aantal aan de
Tijd om via dit magazine ook aan jullie te
energievlak, nieuwe onderzoeksgroepen
hand.
vertellen wie of wat MNEXT is. Wat er
oprichten die nieuwe projecten op kunnen
verandert, welke nieuwe dingen we gaan
gaan pakken en het innovatievermogen
Tot slot doe ik hier nog graag de oproep
ontdekken. En wees gerust, ook wat er
van het mkb vergroten. Dit magazine
aan iedereen om vooral contact met ons
gewoon hetzelfde blijft.
komt eigenlijk net te vroeg voor een
op te nemen met vragen of goede ideeën,
volwaardige introductie, maar ik kan al wel
om door het jaar heen berichtgeving te
Eerst maar over wat er verandert.
verklappen dat we in de persoon van Saleh
volgen via onze website, LinkedIn en
Twee dingen springen daarbij in het
Mohammedi een nieuwe lector voor het
andere kanalen en om aan te sluiten bij
oog. Allereerst het feit dat onze beide
lectoraat Nieuwe Energiedragers hebben
de diverse evenementen die we jaarlijks
moeders, Avans en HZ, meer dan ooit
gevonden. Rond deze tijd begint Saleh en
organiseren voor het opdoen en delen van
het belang van praktijkgericht onderzoek
we vertellen jullie er snel meer over.
nieuwe kennis, zoals Lunch & Learn. Alleen
onderstrepen. Dat uit zich in een ruimer
samen kunnen we bedenken wat de juiste
budget, maar ook in bijvoorbeeld deelname
Wie we wel met trots voor kunnen stellen
stappen zijn naar een betere toekomst
in een SIA Sprong Programma waarin
is onze nieuwste ‘Future Rethinker’ Martijn
voor onszelf en onze kinderen. Als Future
we met onze eigen hogescholen en
Zieverink, lector van het gloednieuwe
Rethinkers kunnen we alle uitdagingen
ook nog met Hogeschool Rotterdam
lectoraat Biobased Transities. Hij
aan!
werken aan kwaliteit van onderzoek en
belichaamt onze blijvende en sterke
professionalisering van onze onderzoekers.
focus op biobased economy, binnen de
Daarnaast heeft Avans bijvoorbeeld haar
materialentransitie. Martijn vertelt hierna
<5>
Ralph Simons Directeur MNEXT
DECEMBER 2023
KONINGIN MAXIMA EN LUCAS ASSELBERGS bezoeken het biobased paviljoen op de Dutch Design Week (oktober 2023) Bron: TU/e Rien Boonstoppel
Koninklijke voeten over onze biobased vloer Duizenden mensen, onder wie niemand minder dan koningin Máxima, hebben tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven over de bijzondere vloertegels van gerecyclede, thermoset biocomposieten gelopen. Onderzoeker Lennart Zoeter van het HZ-lectoraat Biobased Bouwen bij MNEXT maakte deze bijzondere tegels voor het OPZuid-project BRIC. “Het klinkt misschien eenvoudig, maar het recyclen van een thermoset composiet is ontzettend moeilijk.” Binnen het Europese BRIC-project hebben kennisinstellingen, be-
opgave. Vooral tijdens de eerste helft van het project heb ik erg
drijven en overheden nieuwe, duurzame biobased bouwmaterialen
veel onderzoek moeten doen.” Als hij de vraag had gehad of hij
ontwikkeld. Naast het ontwikkelen onderzochten de partners hoe
iets nieuws wilde maken van thermoplatische composieten was
je deze versneld naar de markt kunt brengen. Het is een belang-
het veel makkelijker geweest. Deze kun je namelijk smelten. Bij
rijke opgave, omdat de bouwsector in Europa verantwoordelijk is
thermoset composieten is dat niet het geval. Als je een thermoset
voor 30 procent van de emissie van broeikasgassen en wereldwijd
verhit, worden het gassen. “Het verdwijnt gewoon. Dat maakt het
een derde van de grondstofwinning bestemd is voor de bouwsec-
zo moeilijk”, zegt Zoeter.
tor. Duurzame producten en hergebruik zijn dus geen overbodige luxe.
Receptuur aanpassen Uiteindelijk is het hem toch gelukt om een recyclemethode toe te
Hoofdbrekens
passen voor een zogenaamd BMC-composiet. Dit bestaat uit hars,
Lennart Zoeter van het lectoraat Biobased Bouwen kreeg een
een vulstof (calciumcarbonaat) en een vezel. De receptuur leent
pittige opdracht. De vraag of hij thermoset composieten mecha-
zich om aan te passen. Zoeter verving dan ook het calciet door een
nisch wilde recyclen kostte hem de nodige hoofdbrekens. “Heel
vermalen thermoset (bio)composiet. Hierdoor lukte het om het te
veel bedrijven en kennisinstellingen hebben zoiets al geprobeerd”,
verhitten en vermalen. “Dat is winst, maar het is geen oplossing
legt hij uit. “Daardoor voelde het soms als een onmogelijke
die oneindig werkt. Elke keer dat je het vermaalt neemt het aan-
FUTURE RETHINKER
<6>
OLORE ALIANDIS DOLOR earuptior sed eos laccus com rem sollect ecabore, aspersp do
Contact over dit artikel | Lennart Zoeter | +31 6 37 31 15 35 | l.zoeter@hz.nl
deel van de hars namelijk toe. Daardoor veranderen de eigen-
wandcontactdozen van Zoeter. “Het was een prachtige afronding
schappen. Je krijgt dus niet het composiet terug, maar iets anders.”
van het project waaraan we vier jaar hebben gewerkt.” Hoewel hij blij is dat het is gelukt, heeft Zoeter twijfels of produc-
En als de eigenschappen van een product veranderen moet je het
ten van thermoset composieten snel in de winkels liggen. “Het
anders toepassen. “Tijdens onze testen nam de sterkte van het
proces is moeilijk rendabel te maken, omdat je het moet vermalen.
product niet af, maar werd het wel lichter en minder stijf. Dat heeft
Dat is geen eenvoudige klus. De composieten zijn enorm hard.
gevolgen. Het is dan niet meer geschikt voor alle toepassingen.”
Daardoor blijft het goedkoper om te werken met materialen die
Ook in het project moest Zoeter zijn doelstellingen aanpassen. Het
niet eerder zijn gebruikt”, zegt hij. “Bovendien is calciet goedkoop
oorspronkelijke doel was om een tafelblad te ontwikkelen, maar
en hars duur. In een ideale situatie win je de hars chemisch terug,
dat werden uiteindelijk vloertegels en wandcontactdozen.
omdat daarin je economische waarde zit. Nu vervang je het goedkope materiaal voor een recyclaat.”
Biobased Paviljoen De vloertegelmodule lag eind oktober, tijdens de Dutch Design
In het vierjarige OPZuid-project werkte de HZ samen met onder
Week, voor een door een collega-onderzoeker van de Technische
meer Technische Universiteit Eindhoven, Avans Hogeschool, een
Universiteit Eindhoven ontworpen biobased paviljoen. Duizenden
grote aannemer als VolkerWessels en meerdere ondernemers in
mensen liepen over de vloer naar binnen. Daar zagen ze ook de
de biobased-sector.
<7>
DECEMBER 2023
Vorm de toekomst van PHA-productie Als je graag bijdraagt aan een groenere
Dit whitepaper is onderdeel van het gro-
toekomst en ideeën hebt over hoe we deze
tere WOW!-project, dat zakelijke kansen
uitdagingen kunnen overwinnen, neem dan
onderzoekt met behulp van materialen uit
gerust contact met ons op. Jouw inbreng
afvalwater. Voor wie meer wil weten, be-
kan essentieel zijn voor het succes van
kijk de website van het WOW!-project en
grootschalige PHA-productie.
ontdek meer over dit innovatieve initiatief.
FUTURE RETHINKER
<8>
Contact over dit artikel | Mithyzi Andrade Leal | +31 88 525 74 61 | m.andradeleal@avans.nl
Visdobbers van PHA bioplastics Had je ooit gedacht dat een oplossing voor ons plasticprobleem uit afvalwater zou kunnen komen? Met het Interreg North-West Europe project WOW! is dat precies wat er gebeurt! Afvalwater zit vol met bacteriën die vetzuren in afvalwater kunnen omzetten in PHA-bioplastic. WOW! heeft eerder al laten zien dat het
bier brouwerij en vruchtensappen fabri-
mogelijk is om PHA op kleine schaal te
kant. Mithyzi Andrade Leal, een van de
maken op basis van rioolwater. Dit keer
onderzoekers bij MNEXT: "Mijn onderzoek
lag de focus op reststromen van voedsel-
richtte zich voornamelijk op de productie
verwerkende industrieën. Om de moge-
en extractie van PHA. De verschillende
lijkheden van het materiaal te laten zien
reststromen resulteerden uiteindelijk ook
zijn er prototypes gemaakt van producten
in verschillende kenmerken. De brouwe-
waarbij de snelle biologische afbreekbaar-
rij-PHA heeft een flexibele textuur en ziet
heid van PHA een toegevoegde waarde
eruit als een dikke folie. De Fruit-PHA is
heeft. Bijvoorbeeld een visdobber en een
veel brozer, bevat meer water en ziet eruit
spatbord voor MTB-fietsen. Hoe komen
als stukjes, of soms als poeder."
we dan van reststroom tot product? Daar schreven we een Whitepaper over.
We zijn trots op de resultaten van het project maar uiteraard zijn we nog niet klaar.
De afgelopen jaren heeft MNEXT intensief
Er is nog een weg te gaan voordat de vis-
samengewerkt met partners uit Duitsland,
dobbers van reststromen in de schappen
Finland en Ierland op het gebied van PHA
bij de winkel liggen. Jappe de Best, Lector
uit waterige reststromen. Tijd om de resul-
bij MNEXT en projectleider van WOW!:
taten te delen!
“Hoewel grootschalige productie mogelijk is, zijn er nog wel uitdagingen. Optimalisa-
Texturen en uitdagingen
tie, voorspelling van de hoeveelheid PHA
Het whitepaper is een resultaat van het
productie, het definiëren van toepassingen
WOW!-project en biedt waardevolle
en begrip van het publiek zijn belangrijke
inzichten in de productie, toepassingen,
stappen. We staan open voor samenwer-
de mate van circulariteit en logistieke
king en nieuwe ideeën om het langeter-
uitdagingen van PHA, afkomstig uit een
mijnsucces van PHA te waarborgen.”
onverwachte bron: de reststromen van een
Download de Whitepaper <9>
DECEMBER 2023
Contact over dit artikel | Jasper Sluis | +31 6 53 67 31 11 | ja.sluis@avans.nl
Biobased Brug: Een Duurzaam Succesverhaal Kennen jullie de Biobased Brug nog? In 2017 werd deze gebouwd als resultaat van een ambitieus subsidieproject en geplaatst bij de Technische Universiteit in Eindhoven. Nu 6 jaar later komt de brug weer terug naar Avans Den Bosch. Jasper Sluis, betrokken bij het project, vertelt over de reis van deze duurzame brug, die niet alleen een technisch hoogstandje is, maar ook nog steeds een rol speelt in onderwijs en onderzoek. Even je geheugen opfrissen…het lectoraat
De toekomst van de Biobased Brug
Biobased Bouwen van MNEXT werkte sa-
Nu, na zes jaar, keert de brug terug als een
men met meer dan 10 (MKB)bedrijven en
educatief hulpmiddel. Studenten zullen
3 kennisinstellingen aan de ontwikkeling
de sensoren in de brug gebruiken voor
van de biobased fiets-voetgangersbrug
metingen en onderzoek, waarmee de brug
gemaakt van biobased composiet. De brug
een integraal onderdeel wordt van het
diende als prototype, gebouwd in slechts
civieltechnisch onderwijs.
zes weken, met betrokkenheid van vele zowel mbo als hbo studenten.
Het verhaal van de biobased brug stopt hier niet. Plannen zijn in de maak om het
Een periode van testen
concept van de brug in te zetten voor een
Wat de biobased brug uniek maakt, is het
nieuw subsidietraject. Het doel is om de
gebruik van biocomposieten en sensor-
brug volledig te demonteren en de materi-
technologie. Glasvezelkabels met sensoren
alen terug te brengen naar hun oorspron-
werden geïntegreerd om trillingen en door-
kelijke grondstoffen, waardoor de cirkel van
buigingen te meten, waardoor onderzoe-
duurzaamheid wordt gesloten.
kers in staat zijn om het gedrag van de brug in verschillende omstandigheden te
Levend laboratorium
evalueren.
De biobased brug is niet alleen een architectonisch kunstwerk, maar ook een levend
Na de bouw werd de brug twee jaar lang
laboratorium dat dient als een voortdu-
geplaatst op het terrein van de Eindho-
rende bron van onderzoek en onderwijs.
ven Universiteit, waar het diende als een
Het succes ervan benadrukt niet alleen
openbaar experiment. Deze periode gaf
de mogelijkheden van duurzaam bouwen,
onderzoekers inzicht in hoe de brug zich
maar ook hoe een project kan evolueren
gedroeg onder diverse weersomstandighe-
en blijven bijdragen aan onderwijs, zelfs
den en belastingen.
na voltooiing. De biobased brug blijft een inspirerend voorbeeld van hoe innovatie en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan.
FUTURE RETHINKER
<10>
Contact over dit artikel | Kees Kruithof | +31 88 525 94 77 | ca.kruithof@avans.nl
CurCol
Curcol project afgerond Het CurCol-project, waarin partners uit Ierland, Duitsland, België en Nederland samenwerkten, deed onderzoek naar de potentie van kurkumine als natuurlijke kleurstof. Kurkumine wordt al gebruikt in voedingsmiddelen en farmaceutische producten en is een duurzaam alternatief voor kleurstoffen uit niet-hernieuwbare bronnen. Het project heeft met succes innovatieve stappen gezet voor zowel de agrarische als industriële sector en draagt bij aan de vooropgestelde duurzaamheidsdoelen. Uit recente statistieken blijkt dat Europa
schadelijke, synthetische kleurstoffen
leverd voor het onderwijs, onderzoeksmo-
jaarlijks 87 miljoen ton verpakkingsafval
en additieven te vervangen door milieu-
gelijkheden en contacten met het bedrijfs-
produceert en dat (industriële) compos-
vriendelijke alternatieven, heeft CurCol
leven.
tering een veelgebruikte methode is voor
het bewustzijn in de industrie vergroot en
biobased verpakkingsmaterialen zoals
nieuwe markten geopend. Deze innova-
Het CurCol-project is een belangrijke stap
PLA. Maar synthetische kleurstoffen die
tieve ontwikkelingen dragen bij aan de
op weg naar duurzame verpakkingen en
vrijkomen bij het composteren bevatten
overgang naar de bio-economie, één van
materialen. De productie van op kurkuma
giftige elementen die zich ophopen in het
de topprioriteiten in heel Europa, inclusief
gebaseerde kleurstoffen met verbeterde
milieu en bij het recyclen van papier in het
alle NWE-regio’s. CurCol vermindert de
kwaliteit en geschiktheid voor gebruik in
afvalwater terechtkomen. CurCol brengt
afhankelijkheid van fossiele brandstoffen
plastic verpakkingen en inkten is mogelijk.
een oplossing voor dit probleem een stap
en ondersteunt de transitie naar nieuwe
Het is een natuurlijk alternatief voor syn-
dichterbij, door het gebruik van natuurlijke
duurzame materiaalproductie, waarmee de
thetische kleurstoffen. Het project is een
kleuren.
CO2-voetafdruk en de afvalproductie van
inspiratie voor andere bedrijven in de bran-
de industrie sterk zullen verminderen.
che om ook aan duurzaamheid te werken en stimuleert hopelijk eindgebruikers en
Door onderzoek te doen naar de teelt van kurkuma (Curcuma longa L.) heeft CurCol
Hoewel verdere ontwikkeling en vervolg-
retailers zodat natuurlijke kleurstoffen op
nieuwe kansen gecreëerd voor het mkb in
onderzoek nodig zijn voordat deze innova-
de markt kunnen komen. Dit zal bijdragen
de glastuinbouw met een nieuwe hoog-
ties commercieel kunnen worden geïmple-
aan een groenere toekomst voor
waardige teelt. Dit heeft geleid tot handige
menteerd, bieden de resultaten van CurCol
Europa en de rest van
tools voor telers en andere geïnteresseer-
interessante en positieve perspectieven
de wereld.
den om zelf aan de slag te gaan met het
voor de toekomst van duurzame produc-
kweken van kurkuma, zowel in aeroponics/
tie. Daarnaast heeft het project
hydroponics als grondgebonden teelt. Een
nieuwe informatie
ander gebied waar CurCol zich op richtte
opge-
was de verpakkingssector. Door biobased materialen te ontwikkelen en giftige of
<11>
DECEMBER 2023
De Academische Werkplaats Klimaat & Energie
In de Academische Werkplaats Klimaat
om de energietransitie naar voren komt.
vermoeden, is de Academische Werkplaats
& Energie van Tilburg University bunde-
MNEXT is een belangrijke partner in deze
geen fysieke plek maar eerder een experi-
len MNEXT (Avans Hogeschool), Alli-
samenwerking vanwege de bijdragen van
mentele leer- en innovatieomgeving. Hier
ander, Stedin, Enexis, Essent, provincie
het lectoraat Smart Energy, het onder-
werken professionals uit diverse vakge-
Noord-Brabant, gemeente Tilburg, Vereni-
wijsportfolio energietransitie en het SEnD
bieden op gelijkwaardige wijze samen op
ging Eigen Huis, Rijksdienst Voor Onder-
Lab. De verbinding met het lectoraat Smart
het gebied van praktijk, onderzoek, beleid
nemend Nederland, Midpoint Brabant,
Energy zorgt met name voor een praktisch,
en onderwijs. Het is een broedplaats waar
en Heijmans, hun krachten om de ener-
technisch-inhoudelijke impuls voor de
professionals zowel uit het werkveld als
gietransitie in de regio te versnellen. Wat
universiteit.
vanuit de universiteit en hbo samenwerken.
hierbij opvalt is dat binnen de academische
De werkplaats is daarmee een verbinden-
werkplaats niet alleen de technologische
Wat is een Academische Werkplaats?
de schakel tussen wetenschap en praktijk.
maar vooral de sociale innovatie rond-
In tegenstelling tot wat de naam doet
Dit concept staat bekend als de triple helix.
FUTURE RETHINKER
<12>
Contact over dit artikel | Mertijn Weeda | +31 88 525 94 84 | l.weeda@avans.nl
"WAAR KENNIS, PRAKTIJKERVARING EN INNOVATIEVE IDEEËN RONDOM DE ENERGIETRANSITIE SAMENKOMEN" Een samenwerking tussen de overheid,
hiervoor hun krachten om gezamenlijk ad-
het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen,
viezen te formuleren die de praktijkpartners
onderzoeksinstituten en universiteiten met
vervolgens kunnen benutten. Daarnaast
als doel het stimuleren van innovatie en
verkennen Ad Breukel, Hugo de Moor, Jack
het bevorderen van economische groei.
Doomernik en Mertijn Weeda de digitalisering rondom de energietransitie, waarbij
HET SEND LAB onderzoek naar slimme inzet van duurzame energie.
Waarom deze werkplaats?
zowel batterijtechnologie als digitalisering
De ernstige gevolgen van de klimaatcrisis
en data een rol spelen. Het lectoraat is
vragen niet alleen om technologische op-
voortdurend bezig met het inpassen en
lossingen maar vooral ook om een bredere
meten van energiesystemen ondersteund
maatschappelijke transitie. Onderzoeker Ad
door data. Vanuit onze technische expertise
Breukel benadrukt dat naast nieuwe tech-
kunnen we als MNEXT dus daadwerkelijk
nologieën, sociale innovaties essentieel zijn
waarde toevoegen aan de projecten binnen
om de energietransitie te sturen. Het moet
de Academische Werkplaats.
niet alleen duurzaam, maar ook toegankelijk en betaalbaar zijn voor iedereen.
Wat gaat de toekomst brengen?
MNEXT ziet de Academische Werkplaats
Kenniskringleden Ad Breukel en Mertijn
vooral als een vruchtbare omgeving waar
Weeda zien MNEXT als een veelbelovende
ervaringen worden gedeeld, nieuwe ideeën
samenwerkingspartner voor de universiteit
ontstaan, en technologie op een impactvol-
omdat praktijktechnologie wordt geïnte-
le manier in de regio wordt toegepast.
greerd in real-life cases. De komende periode gaat het lectoraat Smart Energy vooral
Lectoraat Smart Energy in Actie
de richting van het onderzoek binnen de
Een concreet voorbeeld van de bijdra-
Academische Werkplaats mee bepalen.
ge van het lectoraat Smart Energy is de
Hierbij blijft het voornaamste doel altijd:
betrokkenheid bij de nieuwe energiewet.
het verkrijgen van nieuwe antwoorden en
Verschillende vakgebieden, waaronder
inzichten die de energietransitie in de regio
juridisch, bestuurlijk, sociaal-economisch,
ten goede komen.
psychologisch en technisch, bundelen <13>
DECEMBER 2023
Frank Huijben lector bij 2 hogescholen Frank Huijben is net voor de zomervakantie begonnen als lector Biobased Bouwen, zowel bij Avans als HZ University of Applied Sciences, de hogescholen die samenwerken in MNEXT. “Het is administratief misschien uitdagend, maar de combinatie zie ik als positief”, zegt hij. “Een lector heeft een groot netwerk nodig om zijn werk goed te kunnen doen. Beide hogescholen hebben hun eigen netwerk. We kunnen dus heel veel partijen benaderen en samen met hen alle kansen benutten die er zijn.” De eerste maanden heeft hij gebruikt om te
had in het begeleiden van studenten. Ik
Die stap om die cirkel te sluiten moeten
wennen aan de organisaties en veel te pra-
ben dat daarna blijven doen bij ABT, vooral
we zetten. Ik wil onderzoeken hoe we dat
ten met zijn onderzoekers en collega’s. Hij
met TU-studenten. Daarna ben ik aan de
kunnen doen. Houtbouw is een bekend
gebruikt die gesprekken om de koers voor
slag gegaan bij de Hogeschool Rotterdam
voorbeeld, maar zeker niet het enige. Je
zijn lectoraat te bepalen. “Ik heb het gevoel
en nu als lector. Ik vind het geweldig om
kunt hout in principe laten composteren en
dat ik aan boord ben gestapt van een va-
jonge mensen klaar te stomen voor de toe-
daarop nieuwe bomen laten groeien. Er is
rend schip. Het stuur heb ik overgenomen
komst.” Zijn promotieonderzoek ging over
echter nog te weinig aandacht voor de weg
van mijn voorganger Willem Böttger, maar
vacuümconstructies. “Ik wilde weten wat
terug, de weg van pand naar het land. Ik
ik heb het voorlopig alleen nog vast. Ik kijk
je daarmee kon in de bouw. Mijn onderzoek
vind het belangrijk om ook te kijken of daar
nu welke kant ik op wil. Langzaam zal ik er
bestond deels uit theoretisch onderzoek,
mogelijkheden voor zijn, hoe je deze kunt
een draai aan kunnen geven, maar ik wil
maar ik zocht ook naar praktische toepas-
stimuleren en wat ervoor nodig is om deze
eerst weten wat er anders kan.” Hij hoort
singen in het lab en uiteraard de bouw-
uit te bouwen.” Als voorbeeld noemt hij
dat graag, van wie dan ook. “Ik hoop dat
praktijk. Die combinatie van theorie en de
mycelium. “Er zijn veel startups die werken
mensen ook op mij afstappen.”
praktijk vond en vind ik fantastisch.” De
met mycelium en het goed doen, maar op-
Vakinhoudelijk De in Dinteloord woonachtige Frank is afkomstig van de Hogeschool Rotterdam. Hij was daar docent-onderzoeker Bouwkunde en betrokken bij het curriculum van die opleiding. “Na verloop van tijd raakte het vakinhoudelijke meer op de achtergrond en was ik vooral bezig met didactische
"CREËREN WE EEN PROBLEEM VOOR OVER 25 JAAR?"
aspecten en onderwijsontwikkeling. Ook
combinatie van deze twee is kenmerkend
interessant, maar ik wilde graag terug naar
voor het praktijkgericht onderzoek van
de inhoud. Deze vacature sloot dan ook
hogescholen.
naadloos aan bij wat ik zocht”, zegt hij over de vacature als opvolger van lector Bött-
Kenmerkend
ger, die in december van 2022 vertrok.
Biobased oplossingen zijn voor Huijben zeker niet nieuw. In Rotterdam was hij daar
De nieuwe lector vindt het een meerwaar-
al veel mee bezig. Hij wil zeker onderzoe-
de om onderzoek te doen met studenten.
ken wat je met biobased materialen kunt
Toen hij promoveerde aan de TU Eind-
doen, maar is ook geïnteresseerd in het
hoven, naast zijn toenmalige werk als
systeem erachter. “Er kan heel veel, maar
constructeur en projectbegeleider bij advi-
het gebouw is niet het eindstadium. Als
seursbureau ABT, werkte hij al veel samen.
het niet meer functioneel is, wordt het nu
“Ik merkte dat ik ontzettend veel plezier
nog gesloopt. Dat willen we niet meer.
FUTURE RETHINKER
FRANK HUIJBEN Lector Biobased Bouwen
<14>
Contact over dit artikel | Frank Huijben | +31 88 525 04 62 | faa.huijben@avans.nl
Frank Huijben woont in Dinteloord. Thuis brengt hij zijn ideeën over duurzaamheid zoveel mogelijk in de praktijk. Samen met zijn vrouw leeft hij bewust klein, hergebruikt zoveel mogelijk en probeert zelfvoorzienend te leven met producten uit eigen tuin of de regio. Als hij even tijd heeft, pakt hij zijn gitaar. Frank speelt in twee bands: Larry Cook en KeyStone. schalen lukt niet, omdat er te weinig afna-
realiseren van gebouwen. Ook de invloed
mening, maar het is wel de taak van een
me is. Bouwbedrijven doen het andersom.
van biobased materialen op de gezondheid
kennisinstelling. Zijn we het goede aan
Zij willen eerst volume. Als hogeschool
van de gebruikers is nog vaak onderbelicht.
het doen of creëren we nu een probleem
kunnen wij meedenken over dat probleem.
“Ecologisch-verantwoord bouwen, dat is
voor over 25 jaar? Dat zijn vragen die ik wil
Regelgeving is ook vaak een probleem. Het
het bouwen van de toekomst. We moeten
beantwoorden of bewustwording over wil
is bijvoorbeeld duur om materialen te laten
deze en de komende generaties dat leren.
creëren. Wat voor huizen geldt, geldt ook
testen, zodat ze aan bestaande regelgeving
Ik ben ervan overtuigd dat het de weg is
voor windturbinebladen en batterijen. Ik
voldoen. Bedrijven pakken daarom vaak
die we moeten bewandelen.”
vind het opmerkelijk dat we subsidies ver-
traditionele materialen. Ook hier kunnen
strekken voor windmolens en elektrische
we als onderwijs de missing link zijn, in
Langetermijnperspectief
auto’s, maar nog niet weten hoe we met
samenwerking met de bedrijven.”
De lector vind het langetermijnperspectief
deze materialen over 25 jaar omgaan. Mis-
belangrijk. “Bedrijven denken vaak aan
schien vergroten we de huidige problemen
Volgens Huijben zijn er nog veel vragen te
de korte termijn. Ik vind dat we ook na
wel en komen we in 2050 tot de conclusie
beantwoorden en ketens te vormen bij het
2050 moeten kijken. Dat is geen populaire
dat we het niet slim hebben gedaan.”
<15>
DECEMBER 2023
Handvatten voor transitie groene chemie Een campus met high tech apparatuur, specifiek afgestemd op groene chemie, waar iedereen kan onderzoeken, werken, leren en ervaren. Een Learning Community waar stakeholders uit de regio West-Brabant kennis over de transitie naar groene chemie komen brengen en halen. Een strategische onderzoeksagenda die is afgestemd tussen mbo, hbo én de omgeving. Flexibel opleidingsaanbod voor scholieren, studenten, maar ook voor werkenden en zij-instromers. Avans en Curio slaan de handen ineen om dit alles in de komende jaren te realiseren. “De ambities liegen er niet om en we
als de bedrijven versterkt. Als kennisinstel-
iets komen halen, maar er wordt verwacht
hebben alles en iedereen nodig om ze te
ling faciliteren we het bedrijfsleven met
dat je ook iets inbrengt. Dat kunnen kennis,
realiseren, maar de gezamenlijke opgave
expertise, toegang tot faciliteiten en subsi-
middelen, maar ook onderzoeksvragen of
is daar ook naar,” vertellen Ralph Simons,
dies. Samen ontwikkelen we expertise die
studentenopdrachten zijn.
directeur van MNEXT, en Sanne Jongejan,
door het bedrijfsleven direct gebruikt kan
directeur sector Techniek & Technologie
worden. Maar we leren ook welke nieuwe
Deze werkwijze levert een continu ge-
van Curio. “Individueel boeken we allemaal
vaardigheden young professionals onder
sprek op, waar alle belanghebbenden hun
al mooie resultaten, maar om echt het
de knie moeten hebben. “Door het betrek-
voordeel mee kunnen doen. Het resulteert
(blijvende) verschil te maken, moeten we
ken van studenten in onderzoek en door
in een strategische onderzoeksagenda
de krachten van verschillende organisaties
opgedane kennis terug te laten vloeien in
voor de regio, afgestemd tussen mbo, hbo
het curriculum, actualiseer je het onder-
én de omgeving. Het opent de deuren
wijsaanbod continu,” aldus Sanne.
voor werkenden en zij-instromers, het
bundelen.” Beide bestuurders doelen op het onlangs
zogenoemde Leven Lang Ontwikkelen. De
gestarte programma Green EGCh - Groene
Het programma voorziet onder andere
samenwerking en onderzoeken resulteren
Energie Grondstoffen & Chemie, een inten-
in het inrichten van een nieuwe faciliteit,
in nieuwe benodigde competenties, die
sieve samenwerking tussen Avans, Curio
waardoor verschillende stukjes van de
vervolgens worden beschreven en omge-
en werkveldpartners, mogelijk gemaakt
puzzel aan elkaar worden gelegd. Verschil-
zet in korte op-, om- en bijscholingstrajec-
door steun uit het Europese Just Transition
lende labs en disciplines, die nu nog ver-
ten en in nieuwe opleidingen. Dit alles om
Fund. Ralph vervolgt: “Voor onze instellin-
spreid zijn over Brabant, worden bij elkaar
te zorgen dat de huidige medewerkers de
gen is de belangrijkste doelstelling in de
gebracht op één plek. Uniek daarin is dat
veranderingen het hoofd kunnen bieden
materialen- en energietransitie, en dus ook
onderzoekers van mbo, hbo én bedrijfsle-
en zij-instromers direct met de nieuwe
in dit programma, om door praktijkgericht
ven gebruik gaan maken van deze nieuw
competenties worden opgeleid.
onderzoek en onderwijs meer en betere
te vormen plek. De lijntjes worden hierdoor
(toekomstige) professionals klaar te sto-
enorm verkort. Vraag en aanbod werken
Tot slot benadrukken Ralph en Sanne
men voor genoemde transities. We leiden
letterlijk samen.
dat Green EGCh niet vanaf nul hoeft te
op voor beroepen en competenties die er nu eigenlijk nog niet zijn.”
beginnen. Er is in de afgelopen decennia Kennis brengen en halen
al veel opgebouwd en we staan natuurlijk
Een fysieke plek voor onderzoek en om
niet alleen. “We willen in het programma
Green Tech Campus
elkaar te ontmoeten is één, het langdurig
voortborduren op het stevige fundament
Praktijkgericht Onderzoek is een belang-
faciliteren van op thema gerichte weder-
dat de regio al heeft. We kunnen het
rijk instrument om vraag en aanbod van
kerige samenwerkingen tussen onderwijs,
bestaande ecosysteem van bedrijfsleven,
menselijk kapitaal voor de regio West-Bra-
onderzoek, bedrijfsleven en overheden
kennisinstellingen en applicatiecentra een
bant op elkaar af te stemmen. Ervaring
is nog iets anders. Het programma wil
nieuwe boost geven. Sterke spelers met
van de afgelopen jaren leert dat door in
daarvoor een regionale Learning Commu-
ieder zijn eigen expertise maken een nog
onderzoeksprojecten op te trekken met het
nity oprichten. Alle stakeholders mogen
sterker geheel. We bieden de regio nieuwe
regionaal bedrijfsleven, het innovatiever-
daarop aansluiten, mits ze daar zelf ook in
concrete handvatten om de transitie naar
mogen van zowel het beroepsonderwijs
willen investeren. Je kunt er dan niet alleen
groene chemie te versnellen.”
FUTURE RETHINKER
<16>
Contact over dit artikel | Maurice van Londen | +31 6 40 57 76 70 | m.vanlonden@avans.nl
Ook JTF FermiChem project is gestart
<17>
FermiChem: Empower Green Chemistry
en het welzijn van de regio. Ondersteund
Workforce by Fermentation. Van fossiele
door diverse fermentatie- en groene
chemie naar groene chemie met een focus
chemiebedrijven, heeft het project als doel
op de precisie fermentatie techniek. Dat is
een co-creatieve trainings-onderzoeksin-
het thema van dit nieuwe project. De huidi-
frastructuur op te zetten. Het co-creatielab
ge arbeidsmarkt en het onderwijssysteem
biedt ook een fysieke ruimte voor kennisin-
voldoen nog niet volledig aan de eisen
stellingen en het midden- en kleinbedrijf
van deze nieuwe industrie, die van groot
om op de lange termijn expertise te delen.
belang is voor de toekomstige economie
Binnenkort meer informatie over dit project.
DECEMBER 2023
STARTCONGRES ENERGIE(K) ONDERWIJS Antwerpen - November 2023
Energie(k) Onderwijs: ‘Zonder vakmensen gaat het niet lukken met de energietransitie’ Niet alleen in de zorg, het onderwijs of de IT is het tekort aan medewerkers groot. Ook de energietransitie dreigt vast te lopen door een gebrek aan arbeidskracht. Daarom is MNEXT mede-initiatiefnemer van het project Energie(k) Onderwijs. Eind november vond de officiële kickoff plaats in Antwerpen. Het kost projectleider Ad Breukel weinig
Niet zonder mensen
que Wintermans completeert het team van
moeite om een voorbeeld te noemen.
Het is een uitdaging die zelden als eerste
3 dat zich inmiddels een groot deel van de
“Neem netcongestie, oftewel een over-
ter sprake komt als het gaat over de ener-
tijd met het project bezighoudt.
belast elektriciteitsnet. Daar is op steeds
gietransitie. Het ontwikkelen en uittesten
meer plekken in Nederland sprake van en
van nieuwe technieken stond tot nog toe
Nieuw onderwijs
daardoor kunnen bedrijven bijvoorbeeld
vaak centraal als het om duurzaamheids-
Doel van het team is uiteindelijk om meer
geen zonnestroom krijgen of leveren. Er
doelen gaat. Ad: “We kunnen van alles
vakmensen opgeleid te krijgen die mee
zijn te weinig vakmensen om dat probleem
bedenken, mooie technologieën en appara-
kunnen werken aan de energietransitie.
snel genoeg op te lossen. Het tekort loopt
ten ontwerpen. Maar als je niet de mensen
De partners proberen dat te bereiken door
al in de tienduizenden.”
hebt om de installatieontwerpen te maken
onder meer een duidelijker beeld te krijgen
en de boel te installeren, dan gaat het
van de vraag, nieuwe en betere onderwijs-
gewoon niet lukken.”
programma’s en omscholingstrajecten te
Jack Doomernik, Lector Smart Energy, vult aan: “Kijk ook naar warmtepompen die
ontwikkelen, samenwerking te bevorderen
steeds populairder worden. Ze rollen bij
Reden voor Avans en MNEXT om het
en scholieren, studenten en zij-instromers
wijze van spreken van de lopende band.
internationale project Energie(k) Onder-
enthousiast te maken om bij te dragen aan
Maar staan daarna nog niet zomaar bij
wijs op poten te zetten. Daarin werken
de transitie.
iemand thuis te draaien. Daar is specifieke
18 onderwijsinstellingen, overheden, een
expertise voor nodig. Hetzelfde geldt voor
loopbaanfonds, een intermediair en een
Ad: “Een van de eerste doelen is om aan
zonnepanelen. Er zijn gewoon niet ge-
ondernemersorganisatie uit Zuid-Neder-
alle stakeholders te laten zien dat we
noeg opgeleide installateurs om ze aan te
land en Vlaanderen samen. Projectleider is
bestaan en duidelijk te maken waar ze ons
sluiten. En ondertussen neemt het aantal
docent-onderzoeker Ad Breukel van Smart
kunnen vinden. Dat begon écht met ons
studenten in de technische hoek steeds
Energy, het lectoraat waar Jack Doomernik
startcongres op 29 november in Antwer-
verder af.”
lector van is. Communicatieadviseur Moni-
pen. We gingen voor de eerste keer ‘live’
FUTURE RETHINKER
<18>
Contact over dit artikel | Ad Breukel | +31 88 525 65 89 | awv.breukel@avans.nl
voor het grote publiek met expert- en
als onderzoekers worden we ondersteund
melen over hun energiehuishouding. Dat
feedbacksessies over de ontwikkeling van
door het werk dat ze doen. Daarnaast ne-
maakt gesprekken los aan tafel thuis, maar
nieuwe leerinhouden en -middelen, en
men we studenten mee naar bijvoorbeeld
ook in de klas. Het onderwerp gaat leven.
interessante presentaties. Onder meer van
partnerbedrijven en -gemeentes, zodat ze
En het laat zien dat er ook veel niet-techni-
‘Techniekmaker’ Ben Snoeijs, die jongeren
kunnen kennismaken. En docenten die nog
sche aspecten zitten aan techniek. Uitein-
wil inspireren om te kiezen voor een tech-
niet met ons samenwerken, zien wat daar
delijk gaat het bij de energietransitie ook
nische opleiding.” Daarnaast heeft Jack het
het voordeel van is.”
om gedragsverandering.”
Jack: “Daarnaast biedt het project ook de
“Het fijne is dat iedereen steeds beter het
belang van praktijkgericht onderzoek voor het energieonderwijs onderstreept.
mogelijkheid voor onderwijs- en onder-
belang van voldoende vakbekwame tech-
Ondersteuning en kennismaking
zoeksinstellingen om gebruik te maken
niekprofessionals ziet” vertelt Ad. “Wijs
Wat het projectteam betreft wordt er de
van elkaars laboratoria. Zodat bijvoor-
nog eens op het nieuws dat het afgelopen
komende tijd snel werk gemaakt van de
beeld studenten van andere hogescholen
zomer bij wijze van spreken gemiddeld 1,5
ontwikkeling van nieuwe modules. Die
terechtkunnen in onze faciliteiten. Op die
graad warmer was dan 2 jaar geleden, en
moeten passen in het steeds flexibelere
manier kunnen wij en andere instellingen
mensen begrijpen waarom ons project zo
onderwijs van Avans. “Die modules pro-
ons op onderzoeksgebied meer gaan spe-
belangrijk is.”
beren we te koppelen aan het onderzoek
cialiseren.”
dat we binnen ons lectoraat uitvoeren”,
Jack: “Je zou misschien zeggen: moeten
legt Ad uit. “Neem bijvoorbeeld de minor
Techniek gaat leven
jullie als Centre of Expertise niet al jullie
Onderzoekslab Energie- en Materiaaltran-
Ook het enthousiasmeren van scholieren
energie steken in onderzoek? Horen dit
sitie waar de academie ATIX onlangs mee
en andere techniekprofessionals in spe is
soort onderwijsinnovatie- en werving-ach-
is gestart. Wij hebben die module aan-
een belangrijk speerpunt van Energie(k)
tige vraagstukken wel tot jullie taken? Maar
geboden en nu kijken we wat studenten
Onderwijs. Jack: “We gaan met ze in ge-
het is voor ons schaken op twee borden te-
die hem volgen, kunnen betekenen bij ons
sprek en maken het heel concreet. Bijvoor-
gelijk. Als we dit samen met onze partners
onderzoek. Het mes snijdt zo aan meer-
beeld door leerlingen van een middelbare
niet doen en het tekort gaat oplopen, dan
dere kanten: studenten raken thuis in het
school een zelf in elkaar te zetten tooltje
komen we er niet. Want uiteindelijk is de
onderzoekswerk en komen erachter of een
mee naar huis te laten nemen waarmee ze
energietransitie van ons allemaal.”
master in deze richting iets voor hen is. En
via een smart meter data kunnen verza-
<19>
DECEMBER 2023
Associate lectoren bij MNEXT
Expertise Na mijn studie klinische geneeskunde en informatica in
Miaomiao Zhou +31 88 525 63 61
m.zhou1@avans.nl
China, ben ik 20 jaar geleden naar Nederland gekomen als masterstudent Bio-informatica aan de WUR. Daarna behaalde ik mijn doctoraat aan de Radboud Universiteit in Bio-informatica. Gedurende deze tijd werkte ik bij NIZO en het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute, waar mijn interesse lag in moleculaire biologie, microbiologie en informatica. Dit leidde tot mijn passie voor industriële fermentatie, een proces dat potentieel bijna alle organische moleculen kan biosynthetiseren. In 2015
Bij MNEXT hebben we momenteel 7 lectoraten,
begon mijn werk bij Avans/MNEXT. Sindsdien ligt mijn focus op
met aan het hoofd van elk een lector. Onlangs
het integreren van big data in life science-onderwijs en onderzoek
hebben we ook associate lectoren geïntroduceerd. Zij werken op het niveau van de lector, maar richten zich op een specifiek vakgebied binnen het
naar slimme fermentatie. Thema Fermentatietechnologie is een van de meest veelbelovende oplossingen voor het probleem van hulpbronnenongelijkheid en ver-
lectoraat. Dit geeft ons de kans om extra focus te
vuiling. Moderne fermentatie kan een grote verscheidenheid aan
leggen op thema's die belangrijk zijn binnen de
materialen produceren met behulp van microbiële cel-fabrieken.
materialen- en energietransitie. Onze recent be-
Precisiefermentatie, gedreven door biotechnologie, evolueert naar grootschalige productie van chemicaliën en biobased materialen.
noemde associate lectoren Miaomiao Zhou, Qian
Deze aanpak heeft het potentieel om alternatieven te genereren
Zhou en Tanja Moerdijk stellen zich graag (op-
die vrij zijn van dierlijk materiaal.
nieuw) aan je voor en vertellen over hun motivatie,
Trots
trots en plannen.
Ik ben trots op het feit dat ik het nieuwste onderzoek kan integreren in het onderwijs. De toekomst behoort toe aan de volgende generatie, en het is essentieel om hen uit te rusten met de vaardigheid om geavanceerde technologieën en kennis te beheersen. Mijn positie, waarin ik onderzoek en onderwijs verbind, is voor mij meer dan alleen een baan; het is een persoonlijke toewijding. Ik voel me het meest trots op die 'aha'-momenten wanneer studenten en junior onderzoekers verbinding maken met nieuwe knowhow. Ik ben blij dat we ons onderzoeks-educatieproject FermiChem zijn gestart; hopelijk wordt het een van de vonken die ons de toekomst in stuwen. Toekomst De synergie van big data, biotechnologie, AI en robotautomatisering stuwt industriële fermentatie naar "industrie 5.0". Terwijl we deze evolutie navigeren, is mijn visie een gezamenlijke overgang naar een duurzame en geautomatiseerde productietoekomst. Met mijn expertise in informatica en industriële fermentatie wil ik samenwerken met docenten en studenten om de groene en circulaire economie te bevorderen.
FUTURE RETHINKER
<20>
Expertise Ik ben afgestudeerd in Chemische Technologie (MS, 2000)
Qian Zhou +31 88 525 66 60
q.zhou1@avans.nl
Expertise Ik ben afgestudeerd als analytisch chemicus en heb
Tanja Moerdijk +31 118 48 90 00
tanja.moerdijk@hz.nl
en Materiaalkunde (PhD, 2003)
mijn doctoraat behaald aan de
aan de Universiteit van Sichuan, China. Mijn promotieonderzoek
Universiteit van Amsterdam/Royal Netherlands Institute for Sea
ging over “the pyrolysis behavior of polyolefins”. Na het behalen
Research. Mijn specialisatie lag in het toepassen van chemische
van mijn doctoraat heb ik de Universiteit van Sichuan gedaan,
kennis in de mariene ecologie. Mijn onderzoek bij HZ University
waar ik me richtte op chemische recycling van kunststoffen. In
of Applied Sciences/MNEXT is praktijkgericht en richt zich op
2014 ging ik werken bij Avans/MNEXT als docent/onderzoeker,
vernieuwing rond laag-trofische biomassa, zoals (micro)algen
gespecialiseerd in (thermo)chemische valorisatie van vaste rest-
en zeewier, met de nadruk op waardevolle voedselproductie en
stromen, waaronder biomassa en afvalplastics. Mijn expertise ligt
duurzame vervanging van op fossiele brandstoffen gebaseerde
in het gebruik van twee belangrijke technologieën: pyrolyse (het
verbindingen. Het doel is om de overgang van de voedselketen te
proces van thermische ontbinding in afwezigheid van zuurstof) en
bevorderen. Ik gebruik mijn expertise om studenten te enthousias-
solvolyse (het gebruik van reactieve oplosmiddelen om chemische
meren voor praktijkgericht onderzoek en betrek ze actief.
bindingen te verbreken).
Thema
Thema
Door de overgang van de voedselketen naar het gebruik van
Binnen mijn rol richt ik me op het verkennen van nieuwe con-
laag-trofische biomassa na te streven, banen we de weg naar een
cepten, methodeontwikkeling en verbetering van processen/pro-
meer duurzame, veerkrachtige en milieuvriendelijke toekomst.
ducten voor valorisatie van vaste reststromen op basis van onze
Mariene hulpbronnen zijn overvloedig en hebben een lage milieu-
kerntechnologieën: pyrolyse en solvolyse. We zetten plastic- en
belasting vergeleken met traditionele landbouw. In mijn rol focus
biomassaresten zoals cashewnotenschillen, papiermolenpulp,
ik me op gebieden zoals duurzame (maritieme) eiwitten, smaak,
thermohardende kunststoffen (epoxyhars, onverzadigde polyester)
aroma en textuurcomponenten, valorisatie van natuurlijke stoffen,
en composieten en verpakkingsmateriaalafval om in chemicaliën
en duurzame verpakkingsmaterialen. Het chemische perspectief
die als bouwstenen kunnen dienen voor nieuwe polymeren, ge-
in voedselinnovatie speelt een cruciale rol bij het waarborgen dat
avanceerde materialen en energieproducten. Onderwerpen die we
voedsel niet alleen veilig is, maar ook voedzaam, smaakvol en
onderzoeken zijn onder andere chemische recycling van kunststo-
voldoet aan de eisen en verwachtingen van consumenten in een
fafval, biomassapyrolyse, upgrading en toepassing van pyrolyse-
voortdurend veranderende markt.
vloeistof, en biochar modificatie en toepassing. We ontwikkelen methoden om cardanol effectief te extraheren uit pyrolysevloeistof en het te gebruiken als bouwsteen voor de productie van biobased recyclebare thermohardende kunststoffen (link). Een ander onderwerp is de modificatie van biochar en het relateren van de eigenschappen aan de grondstof en de pyrolyseomstandigheden.
Trots Ik ben trots op de realisatie van het Joint Research Center Zeeland (JRCZ), een unieke, inspirerende onderzoeksomgeving. De chemielaboratoria zijn goed georganiseerd en beschikken over uitstekende faciliteiten. Het JRCZ fungeert als een schakel tussen onderzoeksgroepen, kennisinstellingen en MKB, waar mbo, hbo en
Trots
wo-studenten bij betrokken zijn! Samen streven we naar oplos-
Ik heb de “auger pyrolysis reactor” ontworpen, ontwikkeld en in
singen voor uitdagingen die relevant zijn in een deltagebied zoals
gebruik genomen. We hebben de reactor gebruikt om verschil-
Zeeland. De focus ligt op thema's als water, energie, voedsel en
lende grondstoffen te testen en de reactieomstandigheden te
de biobased economie. Door onderzoek en praktische toepassing
optimaliseren om de kwaliteit, opbrengst en bruikbaarheid van de
te verbinden, verbeteren we het zakelijke klimaat voor bedrijven en
pyrolyseproducten te verbeteren.
inwoners, waardoor de economie van Zeeland wordt versterkt.
Toekomst
Toekomst
We streven ernaar het vakgebied van (thermo)chemische valorisatie van vaste reststromen nationaal en internationaal erkend te krijgen door nauw samen te werken met MKB, onderwijs en kennisinstellingen. <21>
Ik wil nog meer samenwerken met andere onderzoeksgroepen om nieuwe ideeën te bedenken, innovatieve technologieën te implementeren en kennisnetwerken en innovatie-ecosystemen te ontwikkelen rond de overgang van de voedselketen. DECEMBER 2023
Pre-Seed Fund: Let's GO!
Contact over dit artikel | Ralph Simons | +31 6 20 30 13 62 | rab.simons@avans.nl
Avans is aan het ontwikkelen. Heel nadrukkelijk wordt de beweging gemaakt van onderwijsinstelling naar kennisinstelling. Belangrijk daarin is de ontwikkeling van de Centres of Expertise, die fungeren als scharnierpunten op het snijvlak van onderzoek, onderwijs en ‘het werkveld’. In publiek-private samenwerkingen wordt er in de CoE’s praktijkgericht onderzoek uitgevoerd. Altijd met externe partijen en veelal ook met elkaar. Nu is er een nieuw instrument dat kan worden ingezet om kleinschalige, multidisciplinaire onderzoeksprojecten op te starten. Maak kennis met het Pre-Seed Fund!
FUTURE RETHINKER
<22>
MNEXT ONDERZOEKERS Shannon Peuling, Valentin Contin & Annine Rozema
De CoE’s bij Avans, vier in getal, voeren
nieuwe collega’s. Met nieuwe onder-
projecten uit met het oog op vier grote
zoeksgroepen en -lijnen op de hiervoor
maatschappelijke uitdagingen waar prak-
genoemde thema’s, waar het dus nog niet
tijkgericht onderzoek het verschil kan ma-
vanzelfsprekend is dat er grote projecten
ken. Naast MNEXT, al geruime tijd actief in
opgestart kunnen worden. Om dit vlieg-
technische innovaties in de materialen- en
wiel aan de gang te krijgen wordt er door
energietransitie, doen collega’s onderzoek
de gezamenlijke CoE’s budget beschik-
naar a) Perspectief in Gezondheid, b) Brede
baar gesteld om kleine(re) projecten op te
Welvaart en Nieuw Ondernemerschap en
starten op nieuwe thema’s. Dit fonds krijgt
c) Veiligheid en Veerkracht. Dit betekent
de naam: Pre-Seed Fund. Het staat voor
dat we meer dan hiervoor impact kunnen
zaadjes die nu geplant worden en waar
maken met praktijkgericht onderzoek; direct
later mooie, grotere dingen uit groeien. On-
door bedrijven en organisaties te helpen
derzoekers krijgen zo de mogelijkheid door
met nieuwe expertise en innovatiekracht,
om vraagstukken uit de regio op te halen,
indirect door het onderwijs van bachelor
verbindingen te leggen met bedrijven en
studenten te verrijken met nieuw opgeda-
organisaties en zoals gezegd vooronder-
ne kennis.
zoek te doen.
Grote projecten beginnen klein
In het kalenderjaar 2024 wordt er door de
Als je dan leest over projecten uit praktijk-
4 CoE’s gezamenlijk € 250.000,- budget
gericht onderzoek, dan gaat het natuurlijk
beschikbaar gesteld. Onderzoekers van de
vaak over de meest aansprekende voor-
CoE’s kunnen zelf aanvragen doen, waarbij
beelden. De grootste projecten, de projec-
de onderzoeksvraag binnen de zwaarte-
ten met de meeste partners en de grootste
punten van de CoE’s moet liggen en een
directe impact. Waar lang niet altijd over
belangrijk criterium is dat er minimaal één
verteld wordt, is dat die projecten niet op
externe partner is die voor een bepaald
zichzelf staan, maar voortkomen uit soms
percentage meefinanciert in de vorm van
een hele reeks kleinere projecten. Projecten
mankracht, materialen en/of geld. Om mul-
waarin vooronderzoek is gedaan, expertise
tidisciplinaire onderzoekslijnen te stimule-
op het onderwerp is opgedaan en partners
ren moeten minimaal 2 CoE’s meedoen in
elkaar al hebben leren kennen. Het zijn de
een project.
projecten waarin een specifiek onderwerp voor het eerst wordt verkend en onderzoe-
Uitnodiging aan de regio
kers belangrijke inzichten opdoen die juist
Daarmee is dit artikel gelijk een uitnodiging
maken dat een subsidieaanvraag voor een
aan de regio. We zijn benieuwd welke
groot programma kans van slagen heeft.
nieuwe vragen er zijn om door de CoE’s op te laten pakken. Welke uitdagingen er voor
<23>
Pre-Seed Fund
bedrijven en overheden op de zwaartepun-
Nu praktijkgericht onderzoek bij Avans
ten liggen en nog niet eerder zijn opgepakt.
tractie aan het winnen is, zijn er ook veel
Jullie input is van grote waarde!
DECEMBER 2023
Bio-aromaten in textiel en bouw Zonder dat je het je misschien realiseert wordt er in toepassingen in de bouw- en textielsector veel gebruik gemaakt van chemicaliën. Door toevoeging van of nabehandelen met chemicaliën geef je je materiaal specifieke, hoogwaardige eigenschappen mee. Denk aan krasbestendigheid, UV-bestendigheid, hechtkracht of glans bij Van alle gebruikte chemicaliën is vervolgens
regionale mkb, waarmee we onze onder-
zo’n 40% aromatisch van aard, waarmee een
zoekscapaciteit vraaggestuurd in kunnen
bepaald soort verbinding wordt aangeduid.
gaan zetten. Het project is net gestart en
Veel belangrijker om te weten is dat op dit
in deze eerste fase gaan we actief op zoek
moment vrijwel alle chemicaliën nog uit fos-
naar die behoefte. Wat zijn nu de gewens-
siele grondstoffen worden gemaakt en ook
te eigenschappen en waar in de keten zijn
zijn ze vaak toxisch of op een andere manier
bio-aromaten van toegevoegde waarde?”
schadelijk. Groene Chemie Recent onderzoek laat zien dat er veelbe-
Naast het daadwerkelijke onderzoek is in het
lovende alternatieven zijn; zogenaamde
project een belangrijke rol weggelegd voor
bio-aromaten. Aromatische, chemische
MNEXT in het verbinden van dit onderzoek
stoffen die hun oorsprong vinden in bijvoor-
met relevante opleidingen. “Groene chemie
beeld lignine (een natuurlijk aromatisch
is de weg voorwaarts en het is heel belang-
molecuul uit de celwanden van plantencel-
rijk dat bachelor studenten én hun docenten
len die sterkte geeft aan planten en bomen)
al gedurende de opleiding in aanraking
of niet-eetbare suikers uit de agro-industrie.
komen met activiteiten en resultaten van
Met bio-aromaten ligt de weg open voor een
projecten zoals BIO-CAPPP”, aldus Sandra.
volgende stap in de materialentransitie.
In het project worden dus zoveel mogelijk studenten van chemie-gerelateerde oplei-
Kennisvouchers
dingen betrokken via groepsopdrachten,
Terug naar de bouw- en textielsector. In
stages en afstuderen.
het Interreg Vlaanderen Nederland project BIO-CAPPP (Biorizon Center for Applica-
Hoewel het project nog maar net is op-
tions & Products with Premium Proper-
gestart, is er al genoeg aanleiding om in
ties) werkt MNEXT de komende drie jaren,
contact te komen. Heb je interesse om
samen met diverse partners uit Vlaanderen
binnenkort deel te nemen aan een workshop
en Zuid-Nederland, aan bio-aromaten in
over relevante toepassingen in de bouw- of
concrete toepassingen. Projectleider Sandra
textielsector of wil je meer weten over de
Corderí Gándara vertelt: “Het project stelt
inhoud van de kennisvouchers? Laat het
kennisvouchers ter beschikking aan het
weten aan Sandra.
Het BIO-CAPPP-project heeft een totaalbudget van €4,3 miljoen en wordt medegefinancierd door Interreg Vlaanderen-Nederland, het grensoverschrijdende samenwerkingsprogramma met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, de Provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Noord-Brabant en het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
FUTURE RETHINKER - DECEMBER 2023
Contact over dit artikel | Sandra Corderí Gándara | +31 88 525 03 36 | s.corderigandara@avans.nl
kunststoffen, lijm, isolatieschuim of textiel.
<24>
10 jaar Biorizon
<25>
MNEXT werkt in het BIO-CAPPP project
Zoom en in Petten, Delft en Mol. Samen
nauw samen met Biorizon, het meest ge-
met partners uit de industrie, onderzoek,
avanceerde onderzoeksprogramma op het
onderwijs en overheid ontwikkelt Biorizon
gebied van bio-aromaten ter wereld.
innovatieve chemische processen voor
Shared Research Center Biorizon, een
de productie van duurzame aromaten uit
initiatief van TNO en het Vlaamse VITO,
biogrondstoffen. Biorizon's ambitie is om
ontwikkelt sinds 2013 technologieën
vanaf 2025 de commerciële productie van
voor de productie van bio-aromaten op de
bio-aromatische bouwstenen mogelijk te
Green Chemistry Campus in Bergen op
maken.
Contact over dit artikel | Martijn Zieverink | +31 88 525 03 94 | mmp.zieverink@avans.nl
Het jaar is 2073 en de wereld draait op 100% duurzame grondstoffen en energiebronnen. De beurswaarde van oliegiganten als Shell en Saudi Aramco is verdampt. Wat heeft er voor gezorgd dat er nu bedrijven zijn met een beurswaarde van 1.000 miljard euro, die hun waarde enkel halen uit biobased grondstoffen? Welke, toen nog kleine, transities stonden aan de basis van het overwinnen van de verslaving aan fossiele grondstoffen? Met trots verwelkomen wij Martijn Zieverink als lector van het nieuwe lectoraat Biobased Transities. Samen met zijn kenniskring gaat hij de komende jaren op zoek naar antwoorden op deze vragen.
"WE MOETEN BEDRIJVEN EN PROCESSEN CREËREN DIE TOT OP HEDEN NIET HEBBEN BESTAAN" FUTURE RETHINKER
<26>
MARTIJN ZIEVERINK in actie op het Future Rethinkers Congres
Nieuwe lector Martijn Zieverink en duurzame energiebronnen, waardoor
maar ook op bredere maatschappelijke en
we zowel de afhankelijkheid van fossiele
economische vraagstukken die verband
grondstoffen als de CO2-uitstoot kunnen
houden met biobased transities. Met zijn
verminderen.
achtergrond in scheikundige technologie, en zijn expertise in business development,
Martijn vertelt: “Als we echt een verschil
‘food tech’, nieuwe materialen, innovatie en
willen maken in de overgang van fossiel
duurzaamheid, is Martijn goed toegerust
naar biobased, moeten we bedrijven en
om deze potentie te benutten.
processen creëren die tot op heden nog niet hebben bestaan. De vraag uit de inlei-
Samenwerking
ding levert natuurlijk tig nieuwe vragen op;
Daarmee biedt dit lectoraat uitstekende
Elk jaar wordt er wereldwijd een indruk-
technisch, sociaal, financieel, commercieel,
mogelijkheden voor samenwerking met
wekkende hoeveelheid van ongeveer 16
juridisch en maatschappelijk. Maar deze
andere lectoraten, waaronder bijvoorbeeld
gigaton aan fossiele grondstoffen gewon-
vorm van redeneren zorgt er juist ook voor
die van het CoE Brede Welvaart en Nieuw
nen. Van deze enorme hoeveelheid wordt
dat we buiten de gebaande paden denken.
Ondernemerschap van Avans Hogeschool.
ongeveer een achtste omgezet in materi-
Neem banken en investeerders: hoe krijgen
De synergie tussen verschillende CoE’s en
alen, de rest wordt gebruikt voor energie-
we die nú zo ver om geld te steken in pro-
lectoraten zal bijdragen aan een integrale
opwekking. Dit leidt tot een zorgwekkende
jecten waarvan de impact pas op langere
aanpak van de uitdagingen die gepaard
uitstoot van pakweg 34 gigaton kooldioxi-
tijd gevoeld gaat worden?”
gaan met de overgang naar biobased ma-
de (CO2), met ernstige gevolgen voor ons klimaat en onze planeet.
terialen en processen. Holistische benadering Martijn wil nadrukkelijk de economische en
Wij hebben er het volste vertrouwen in dat
Potentie in biobased toepassingen
business kant onderzoeken. Het Lectoraat
Martijn de juiste persoon is om ons verder
Deze uitdagingen vormen echter ook kan-
Biobased Transities vormt een waarde-
te brengen in de richting van een duurza-
sen. Tegelijkertijd zit er namelijk aanzien-
volle toevoeging op de reeds bestaande
mere toekomst. Zijn passie om bedrijven en
lijke potentie in biobased toepassingen.
lectoraten binnen MNEXT. Waar de andere
studenten bewust te maken en keuzes met
Jaarlijks genereert de landbouwsector
lectoraten zich vaak richten op technische
betrekking tot duurzaamheid te herover-
wereldwijd gigatonnen aan reststromen,
aspecten, volgt het onderzoek binnen dit
wegen, zal een aanzienlijke impact hebben
die tot nu toe grotendeels onbenut blijven.
lectoraat een meer holistische benadering.
op regionaal en nationaal vlak.
Deze reststromen kunnen worden omge-
Dit betekent dat de focus niet uitsluitend
zet in waardevolle biobased materialen
komt te liggen op technische aspecten,
<27>
DECEMBER 2023
"WETENSCHAP SAAI? ALLESBEHALVE!" Wetenschap saai? Allesbehalve. Dat lieten onderzoekers en docenten zaterdag 7 oktober aan honderden kinderen en hun ouders zien in het Joint Research Center Zeeland in Middelburg. Het was de eerste keer dat het JRCZ meedeed aan de Wetenschapsdag, tijdens het Weekend van de Wetenschap. In het JRCZ en ZB Bibliotheek van Zeeland, waar de dag al jaren wordt georganiseerd, waren meer dan veertig workshops, demonstraties, excursies en minicolleges. De jonge bezoekers konden proefjes met waterstof doen, zich verwonderen in het JRCZ Data Science Lab en meer te weten komen over de Airtub-crawler die zelfstandig windmolenbladen kan inspecteren. Ook gingen ze op stadsexcursie, proefden zeewierappels en zelfgemaakte bubble tea, bouwden dijken, tapten algen en maakten een tegel in de Vlasstraat. FUTURE RETHINKER
<28>
Eiwit van Columbus
Een nieuw project voor het lectoraat Biobased Resources & Energy bij MNEXT. Het project, genaamd "Eiwit van Columbus," draagt bij aan de eiwittransitie waarin we een overstap willen maken van dierlijke naar meer plantaardige eiwitproductie. Dit project richt zich op het waardevol benutten van reststromen die ontstaan bij de teelt van eiwitrijke gewassen om zo tot een realistisch verdienmodel te komen voor de verschillende stakeholders in de keten. Het project concentreert zich op peulvruchten, zoals veldbonen en
toepassingen bekend zijn. Denk hierbij aan isolatie- en bouw-
lupine, als belangrijke bronnen voor plantaardige eiwitproductie in
materialen, biocomposieten en papier. Voor toepassingen van de
Nederland. De sleutel tot succes ligt niet alleen in het optimalise-
sapstroom ligt de focus op personal care producten en bioplastics.
ren van de teelt van deze gewassen, maar ook in het slim benutten van de vrijkomende reststromen.
Duurzaam verdienmodel Het uiteindelijke doel is het ontwikkelen van een realistisch ver-
Focus op sapfractie uit peulvruchten
dienmodel voor de teelt van peulvruchten. Dit model moet gunstig
Naar de teelt en de benutting van eiwit uit peulvruchten wordt
zijn voor zowel de boeren als de verwerkers van de reststromen.
al veel onderzoek gedaan, echter voor de verwaarding van de
Door deze aanpak wordt niet alleen de eiwittransitie gestimuleerd,
reststromen is tot nu toe veel minder aandacht. Het project richt
maar ook een bijdrage geleverd aan de circulaire en duurzame
zich specifiek op de sapfractie van de reststromen omdat voor de
voedsel- en materiaalproductie.
vezelfractie van plantaardige reststromen al veel verschillende Consortium van expertise MNEXT werkt in dit project samen met HAS green academy, Curio, LuPeel, Vart, Stabican, Foodforskin, Major21, Aromed, Dubbeldoel Flora en Royal Cosun. Dit partnerschap tussen onderwijsinstellingen, bedrijven en experts uit verschillende vakgebieden is cruciaal voor het succes van het project.
<29>
DECEMBER 2023
Isoleren met schimmels? Ontwikkel het best beschikbare mycelium biocomposiet dat kan worden gebruikt als een circulair, biologisch afbreekbaar isolatiemateriaal voor de bouwsector. Dat is het doel van het Mythic project. In recente onderzoeksprojecten is al geconcludeerd dat mycelium-biocomposieten een groot potentieel hebben om traditionele, fossielgebaseerde thermische en akoestische isolatiematerialen te vervangen. Met Mythic zijn we weer een stapje dichter bij deze droom. We gingen langs bij de partners. Materiaal onderzoek
te verlagen. Stefano deelt zijn enthousiasme over een toekomstig
Het begint allemaal met het materiaalonderzoek van myceli-
project dat gericht is op het volledig automatiseren van de produc-
um, het ‘ondergronds netwerk van paddenstoelen’. Wat zijn de
tie van mycelium materialen. “Binnen dit initiatief gaan we samen-
eigenschappen van het mycelium-biocomposiet dat we gebruiken
werken met enerzijds regionale partners die machines bouwen,
voor isolatie? Deze vraag is van uiterst belang voor het werkveld.
anderzijds bedrijven uit Italië en Engeland, die al op industriële
Voldoet het wel aan de marktstandaarden? Bij MNEXT is er ma-
schaal mycelium materialen produceren”.
teriaalonderzoek gedaan naar de thermische isolatie, akoestische isolatie en vochtopname van mycelium. Dit houdt ook in brandwe-
Next level architectuur
rendheid, waterbestendigheid en geluidsabsorptie.
Lydia Fraaije, Biomimicry Architect bij FRAAi Architecten en partner in Mythic, pleit voor mycelium biocomposieten in de bouw.
Een belangrijk resultaat is dat de thermische geleidbaarheids-
“Mijn focus ligt op biomimicry, een benadering waarbij ontwerpen,
waarde op gelijke voet gaat met de beste isolatiematerialen die
processen en systemen in de natuur worden bestudeerd als inspi-
momenteel op de markt zijn. Voor de kenner; het materiaal kan
ratie voor oplossingen om menselijke uitdagingen en problemen
met een dikte van 18 centimeter een RC-waarde van 6 bereiken,
op te lossen. En wat is dan een beter voorbeeld van biomimicry
wat het geschikt maakt voor effectieve isolatie.
dan werken met schimmels en haar mycelium netwerk. Ik wil bijdragen aan de ontwikkeling van mycelium materialen om het
Ware prijs en milieu impact
te kunnen gebruiken voor het maken van mooie ontwerpen met
Ondanks vele voordelen van het materiaal zelf zijn er ook nadelen
functies die niet mogelijk zijn met conventionele materialen”.
te noemen. Het huidige (laboratorium)proces is vrij arbeidsinten-
Lydia doet mee in het project om mee te denken over de toepas-
sief waardoor de uiteindelijke kosten nog hoog zijn. Stefano Roc-
singen van mycelium en ontwerpen te bedenken om de mooie
cio, onderzoeker bij het lectoraat Biobased Bouwen van MNEXT,
kant van het materiaal te laten zien. Op deze manier helpt ze het
heeft zich verdiept in het verbeteren van de productieprocessen
beeld dat mensen van het materiaal hebben te verbeteren. De
door te kijken naar mogelijkheden voor kostenreductie en minder
sociale acceptatie is een zeer belangrijk aspect, los van het feit dat
milieu impact. Hij benadrukt het belang van efficiëntie en stabiliteit
het zijn functie binnen het gebouw vervult. Het is ook belangrijk
in de groeiomstandigheden van mycelium. "Op dit gebied valt er
om het publiek te laten weten
nog veel te behalen. Hoe beter we dit in kaart krijgen hoe efficiën-
dat mycelium
ter het proces kan verlopen." zegt Stefano. Het project initieert ook plannen voor verdere automatisering van de productieprocessen om de kosten
FUTURE RETHINKER
<30>
Contact over dit artikel | Stefano Roccio | +31 88 525 58 30 | s.roccio@avans.nl
biocomposieten niet slecht zijn. Interessant genoeg zijn er aan-
aan het testen in onze werkplaats. Bijvoorbeeld, hoe reageert het
wijzingen dat mycelium biocomposieten niet kunnen worden
mycelium-biocomposiet op verschillende lijmsoorten? Specifiek
aangevallen door andere schimmels waardoor mycelium een
voor ons van belang omdat het isolatiemateriaal bevestigd wordt
antischimmel eigenschap heeft.
aan de houtwol panelen. De bevindingen koppelen we vervolgens weer terug naar de onderzoekers bij MNEXT.” De resultaten
Lydia ziet het wel zitten om mycelium te introduceren op de markt:
zijn ook waardevol voor andere MNEXT projecten rondom myce-
“Ik zeg laten we er echt mee gaan bouwen. Voor de toekomst
lium materialen zoals Building on Mycelium.
heeft het veel ontwerpmogelijkheden. We zouden een compleet ander soort architectuur kunnen hebben. De manier waarop het
Janine is hoopvol over het gebruik van mycelium in de bouwsec-
groeit, er is geen ander bouwmateriaal dat deze kenmerken heeft.
tor. “Ik zou het materiaal graag de komende jaren willen expo-
Het zou next level architecture zijn, gebouwd met mycelium”.
seren op beurzen en pilot projecten willen vinden waarin het gebruikt kan worden. Mensen laten nadenken over het materiaal,
Technische eisen voor de bouwsector
kijken hoe ze reageren, positieve connotaties helpen creëren. Als
Als laatste spreken we Janine van Cann van Isolco B.V. Het
we daadwerkelijk de markt op willen met mycelium-biocompo-
bedrijf focust zich op duurzame toepassingen in de bouw. Een
siet als isolatiemateriaal moeten de technische eisen kloppen.
van deze toepassingen zijn houtwolcementpanelen gemaakt van
Net als onze andere oplossingen: een product met een duidelijk
gecertificeerd hout, gecombineerd met kalk (of FUTURCEM™) en
en onderbouwd verhaal. Zodra dat zo is ben ik ervan overtuigd
water. Dit zorgt voor een Cralde-2-Cradle Gold (C2C) gecertifi-
dat het gaat lukken.”
ceerd bouwmateriaal met een zeer hoge levensduur, dat na de levenscyclus gerecycled kan worden. Waarom doet Isolco mee
Net als Stefano kijkt ook Janine uit naar het nieuwe automatise-
in het Mythic project? Janine: “Als de panelen in bijvoorbeeld een
ringsproject, waar Isolco ook partner in is, rondom de opschaling
school of sportfaciliteit worden geplaatst is extra thermische
van het materiaal. “Er is nog een weg te gaan maar ik ben er
maar ook extra akoestische absorptie gewenst. Hier willen we
van overtuigd dat de kennis die ontwikkeld wordt in dit soort
onze C2C panelen graag gaan combineren met een duurzaam
projecten van grote waarde is. En daar gaan we
isolatiemateriaal. Misschien wel mycelium-biocomposiet.”
vooral mee door!”
Binnen Mythic heeft Isolco primair een adviserende rol. Zij staan dichtbij de markt en kennen de technische aspecten waar de markt om vraagt. Er wordt dan ook veel samengewerkt met MNEXT waar het materiaalonderzoek plaatsvindt. “We zijn ook verschillende prototypes
<31>
DECEMBER 2023
STRO PAVILJOEN Den Bosch (oktober 2023)
Biobased huisjes bouwen… we krijgen er geen genoeg van!
Dat het bouwen van biobased huisjes waardevol is voor zowel onderwijs als onderzoek hebben we inmiddels wel ondervonden. Niet gek dus dat er onlangs weer 2 nieuwe biobased huisjes zijn gebouwd door studenten. Een paviljoen gebouwd van stro werd in 2 weken tijd gebouwd door studenten van de minor CO2 negatief ontwerpen. Een volledig biobased spoorhuisje werd gebouwd gedurende twee lesblokken van 10 weken in het kader van het project Natuurinclusief Bouwen. Wat er in deze trajecten gebeurt is dé manier om de kennis vanuit praktijkgericht biobased onderzoek in het onderwijs te brengen. Studenten worden niet alleen aan het denken gezet, maar gaan ook letterlijk zelf biobased bouwen, en daar zit de meerwaarde! Iwan Westerveen was een van de docen-
Stro Paviljoen bij Avans Den Bosch
opdoen met nieuwe bouwmaterialen en
ten die het Stro Paviljoen traject begeleid-
Een groep studenten onder leiding van
duurzame bouwpraktijken.
de: “Deze manier van leren is heel leuk en
docent-onderzoeker Iwan Westerveen
leerzaam voor de studenten. Het is een
heeft een innovatief strohuisje gebouwd
Het opvallende aan dit project is het
belangrijke voorbereiding op de praktijk.
op de campus van Avans Hogeschool in
gebruik van twee innovatieve strobouw-
Eigenlijk zou elke bouwkunde student deze
Den Bosch. Het project maakt deel uit van
methoden die nog niet veel in Nederland
kans moeten krijgen”.
de Avans Minor CO2-negatief ontwerpen,
worden toegepast. Enerzijds wordt een
waarbij studenten hands-on ervaring
houten skeletpaneel gebruikt waarin stro-
FUTURE RETHINKER
<32>
Contact over dit artikel | Iwan Westerveen | +31 6 48 44 54 85 | jv.westerveen@avans.nl balen worden geplaatst. Anderzijds wordt
MNEXT en daarmee Avans Hogeschool.
stro gestapeld en samengeperst, waardoor
hennepdoeken en mycelium. Studenten werkten samen met bedrijven, waarbij
het stabiel en constructief wordt. Deze
Spoorhuisje bij Minitopia in Den Bosch
ze niet alleen gesponsorde materialen
combinatie maakt het project uniek en een
Studenten hebben onder begeleiding van
gebruikten, maar ook het bedrijfsleven
interessant studieobject. Voor het leveren
docent Edwin Waelput een duurzaam
betrokken bij het project.
van de benodigde stro is er samengewerkt
spoorhuisje gebouwd op de bouwplaats
met boeren uit te regio. Het gebruik van
van Minitopia in Den Bosch. Het project,
Dit duurzame huisje toont de mogelijk-
stro als bouwmateriaal is niet alleen duur-
verdeeld over twee blokken van elk 10 we-
heden van duurzaam bouwen en bena-
zaam, maar biedt ook mogelijkheden voor
ken, omvatte de constructie van een huisje
drukt de kracht van samenwerking tussen
CO2-reductie in de bouwsector.
bedoeld voor een transformator. Studen-
onderwijsinstellingen, studenten en het
ten waren actief betrokken bij het gehele
bedrijfsleven.
Met het strohuisje als testobject zijn er
bouwproces, van ontwerp tot realisatie op
plannen voor verdere tests en onderzoeken
locatie, met gebruik van biobased materi-
Ralph Simons, directeur van MNEXT:
in de komende jaren. De samenwerking
alen, zoals geluidsisolerende kalkhennepi-
“Het project sluit aan bij de transitie naar
met andere studierichtingen, zoals bouwfy-
solatie.
duurzame bouwpraktijken met biobased
sica, en het betrekken van sensoren voor
materialen. Een veelbelovende basis voor
metingen illustreren de voortdurende inzet
Het huisje heeft een demontabel groen
voor innovatie en duurzaamheid binnen
dak en gebruikt biobased materialen, zoals
toekomstig onderzoek.”
"EIGENLIJK ZOU ELKE BOUWKUNDE STUDENT DEZE KANS MOETEN KRIJGEN" TRANSFORMATORHUISJE Den Bosch (oktober 2022)
<33>
DECEMBER 2023
CENTRE OF EXPERTISE MEER NIEUWS, ONDERZOEK EN ONDERWIJS? KIJK OP MNEXT.NL