MNEXT - Future Rethinker - 2023/12

FUTURE RETHINKER | 2023/12 MNEXT FUTURE RETHINKERS MAGAZINE DECEMBER 2023

COE BBE IS UIT, MNEXT IS AAN! EVEN VOORSTELLEN: 2 NIEUWE LECTOREN & 3 ASSOCIATE LECTOREN ENERGIE(K) ONDERWIJS EN SAMEN IN DE ACADEMISCHE WERKPLAATS WERKEN AAN HUMAN CAPITAL IN ZUID-WEST NEDERLAND

<1>

INHOUDS OPGAVE 4

14

MNEXT - MATERIALEN- EN

FRANK HUIJBEN LECTOR BIJ 2

ENERGIETRANSITIE

HOGESCHOLEN

16 HANDVATTEN VOOR TRANSITIE GROENE CHEMIE

6

BIOBASED BOUWEN - BRIC

8 VISDOBBERS VAN PHA

18

ENERGIE(K) ONDERWIJS

10 BIOBASED BRUG: EEN

20

DUURZAAM VERHAAL

ASSOCIATE LECTOREN BIJ MNEXT

11

22

CURCOL PROJECT AFGEROND

PRE-SEED FUND: LET'S GO!

12

24

DE ACADEMISCHE WERKPLAATS

BIO-AROMATEN IN TEXTIEL EN

KLIMAAT & ENERGIE

BOUW

FUTURE RETHINKER - DECEMBER 2023

<2>

COLOFON 26 NIEUWE LECTOR MARTIJN ZIEVERINK

28 WETENSCHAP SAAI? ALLESBEHALVE!

29 EIWIT VAN COLUMBUS

REDACTIE & VORMGEVING: Wendy van Rijsbergen w.vanrijsbergen@avans.nl Bas Koebrugge b.koebrugge@avans.nl Monique Wintermans mwam.wintermans@avans.nl Eugene de Kok eugene.de.kok@hz.nl © 2023 MNEXT Wil je artikelen uit dit magazine zelf gebruiken of delen? Graag zelfs!

Neem dan alsjeblieft wel even contact met ons op!

30

ISOLEREN MET SCHIMMELS?

32 BIOBASED HUISJES BOUWEN... WE KRIJGEN ER GEEN GENOEG VAN

<3>

Meer weten over ons?

Bekijk dan de website MNEXT.NL

In Juni 2023 werd het Centre of Expertise Biobased Economy omgedoopt tot MNEXT, kort voor Materialen & Energie X Transitie.

Directeur Ralph Simons vertelt over zijn verwachtingen.

“BAM! Met een harde knal luidden we afgelopen juni een nieuw tijdperk in. Misschien schrikken de mensen die er bij waren er nog wel eens van wakker :) Nee, niet omdat we onszelf willen vergelijken met de oerknal of iets dergelijks. Maar wel omdat de dag van het Future Rethinkers Congres voor ons een bijzonder moment markeert. Het moment waarop we gelijktijdig zowel ons 10-jarig bestaan vierden als onze nieuwe naam onthulden. Met veel plezier en trots kijken we terug en met nog veel meer plezier kijken we vooruit.

"DE KOMENDE JAREN KOMEN ER NIEUWE ONDERZOEKSGROEPEN" FUTURE RETHINKER

<4>

TEAM MNEXT poseert tijdens MNEXT jaarcongres in het Turfschip in Etten-Leur - juni 2023

Materialen- en Energietransitie onderzoeksafdelingen opnieuw ingericht,

over zijn plannen, onderzoeksthema’s en

waardoor er daar nu nog drie volwaardige

beoogde samenwerkingen.

CoE’s bestaan. Ieder sterk in een eigen domein, maar onderling goed verbonden,

Verder blijft onze manier van werken,

waardoor we elkaar versterken. Je leest er

die jullie van ons gewend zijn en waar

in dit magazine meer over in bijvoorbeeld

we ook vaak positieve reactie op mogen

de aankondiging van het Pre Seed Fund.

ontvangen, gelijk. Praktijkgericht onderzoek en onderwijsvernieuwing met en voor

De andere in het oog springende

onze regionale stakeholders, in publiek-

verandering is natuurlijk de uitbreiding

private samenwerkingen, gewoon met

van inhoudelijke focus van onderzoek. We

onze voeten in de klei. Sinds het laatste

focussen niet enkel meer op biobased,

magazine zijn er weer handenvol mooie

maar op materialen- en energietransitie.

projecten succesvol afgerond en nieuwe

Deze beide transities zijn grote uitdagingen

zijn gestart. Nieuwe samenwerkingen,

Nu zijn we een paar maanden verder en

en onlosmakelijk met elkaar verbonden.

nieuwe innovaties, nieuwe technieken;

is het stof een beetje neergedwarreld.

De komende jaren gaan we, nu dus ook op

we doen jullie er hierna een aantal aan de

Tijd om via dit magazine ook aan jullie te

energievlak, nieuwe onderzoeksgroepen

hand.

vertellen wie of wat MNEXT is. Wat er

oprichten die nieuwe projecten op kunnen

verandert, welke nieuwe dingen we gaan

gaan pakken en het innovatievermogen

Tot slot doe ik hier nog graag de oproep

ontdekken. En wees gerust, ook wat er

van het mkb vergroten. Dit magazine

aan iedereen om vooral contact met ons

gewoon hetzelfde blijft.

komt eigenlijk net te vroeg voor een

op te nemen met vragen of goede ideeën,

volwaardige introductie, maar ik kan al wel

om door het jaar heen berichtgeving te

Eerst maar over wat er verandert.

verklappen dat we in de persoon van Saleh

volgen via onze website, LinkedIn en

Twee dingen springen daarbij in het

Mohammedi een nieuwe lector voor het

andere kanalen en om aan te sluiten bij

oog. Allereerst het feit dat onze beide

lectoraat Nieuwe Energiedragers hebben

de diverse evenementen die we jaarlijks

moeders, Avans en HZ, meer dan ooit

gevonden. Rond deze tijd begint Saleh en

organiseren voor het opdoen en delen van

het belang van praktijkgericht onderzoek

we vertellen jullie er snel meer over.

nieuwe kennis, zoals Lunch & Learn. Alleen

onderstrepen. Dat uit zich in een ruimer

samen kunnen we bedenken wat de juiste

budget, maar ook in bijvoorbeeld deelname

Wie we wel met trots voor kunnen stellen

stappen zijn naar een betere toekomst

in een SIA Sprong Programma waarin

is onze nieuwste ‘Future Rethinker’ Martijn

voor onszelf en onze kinderen. Als Future

we met onze eigen hogescholen en

Zieverink, lector van het gloednieuwe

Rethinkers kunnen we alle uitdagingen

ook nog met Hogeschool Rotterdam

lectoraat Biobased Transities. Hij

aan!

werken aan kwaliteit van onderzoek en

belichaamt onze blijvende en sterke

professionalisering van onze onderzoekers.

focus op biobased economy, binnen de

Daarnaast heeft Avans bijvoorbeeld haar

materialentransitie. Martijn vertelt hierna

<5>

Ralph Simons Directeur MNEXT

DECEMBER 2023

KONINGIN MAXIMA EN LUCAS ASSELBERGS bezoeken het biobased paviljoen op de Dutch Design Week (oktober 2023) Bron: TU/e Rien Boonstoppel

Koninklijke voeten over onze biobased vloer Duizenden mensen, onder wie niemand minder dan koningin Máxima, hebben tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven over de bijzondere vloertegels van gerecyclede, thermoset biocomposieten gelopen. Onderzoeker Lennart Zoeter van het HZ-lectoraat Biobased Bouwen bij MNEXT maakte deze bijzondere tegels voor het OPZuid-project BRIC. “Het klinkt misschien eenvoudig, maar het recyclen van een thermoset composiet is ontzettend moeilijk.”

Binnen het Europese BRIC-project hebben kennisinstellingen, be-

opgave. Vooral tijdens de eerste helft van het project heb ik erg

drijven en overheden nieuwe, duurzame biobased bouwmaterialen

veel onderzoek moeten doen.” Als hij de vraag had gehad of hij

ontwikkeld. Naast het ontwikkelen onderzochten de partners hoe

iets nieuws wilde maken van thermoplatische composieten was

je deze versneld naar de markt kunt brengen. Het is een belang-

het veel makkelijker geweest. Deze kun je namelijk smelten. Bij

rijke opgave, omdat de bouwsector in Europa verantwoordelijk is

thermoset composieten is dat niet het geval. Als je een thermoset

voor 30 procent van de emissie van broeikasgassen en wereldwijd

verhit, worden het gassen. “Het verdwijnt gewoon. Dat maakt het

een derde van de grondstofwinning bestemd is voor de bouwsec-

zo moeilijk”, zegt Zoeter.

tor. Duurzame producten en hergebruik zijn dus geen overbodige luxe.

Receptuur aanpassen Uiteindelijk is het hem toch gelukt om een recyclemethode toe te

Hoofdbrekens

passen voor een zogenaamd BMC-composiet. Dit bestaat uit hars,

Lennart Zoeter van het lectoraat Biobased Bouwen kreeg een

een vulstof (calciumcarbonaat) en een vezel. De receptuur leent

pittige opdracht. De vraag of hij thermoset composieten mecha-

zich om aan te passen. Zoeter verving dan ook het calciet door een

nisch wilde recyclen kostte hem de nodige hoofdbrekens. “Heel

vermalen thermoset (bio)composiet. Hierdoor lukte het om het te

veel bedrijven en kennisinstellingen hebben zoiets al geprobeerd”,

verhitten en vermalen. “Dat is winst, maar het is geen oplossing

legt hij uit. “Daardoor voelde het soms als een onmogelijke

die oneindig werkt. Elke keer dat je het vermaalt neemt het aan-

FUTURE RETHINKER

<6>

OLORE ALIANDIS DOLOR earuptior sed eos laccus com rem sollect ecabore, aspersp do

Contact over dit artikel | Lennart Zoeter | +31 6 37 31 15 35 | l.zoeter@hz.nl

deel van de hars namelijk toe. Daardoor veranderen de eigen-

wandcontactdozen van Zoeter. “Het was een prachtige afronding

schappen. Je krijgt dus niet het composiet terug, maar iets anders.”

van het project waaraan we vier jaar hebben gewerkt.”

Hoewel hij blij is dat het is gelukt, heeft Zoeter twijfels of produc-

En als de eigenschappen van een product veranderen moet je het

ten van thermoset composieten snel in de winkels liggen. “Het

anders toepassen. “Tijdens onze testen nam de sterkte van het

proces is moeilijk rendabel te maken, omdat je het moet vermalen.

product niet af, maar werd het wel lichter en minder stijf. Dat heeft

Dat is geen eenvoudige klus. De composieten zijn enorm hard.

gevolgen. Het is dan niet meer geschikt voor alle toepassingen.”

Daardoor blijft het goedkoper om te werken met materialen die

Ook in het project moest Zoeter zijn doelstellingen aanpassen. Het

niet eerder zijn gebruikt”, zegt hij. “Bovendien is calciet goedkoop

oorspronkelijke doel was om een tafelblad te ontwikkelen, maar

en hars duur. In een ideale situatie win je de hars chemisch terug,

dat werden uiteindelijk vloertegels en wandcontactdozen.

omdat daarin je economische waarde zit. Nu vervang je het goedkope materiaal voor een recyclaat.”

Biobased Paviljoen De vloertegelmodule lag eind oktober, tijdens de Dutch Design

In het vierjarige OPZuid-project werkte de HZ samen met onder

Week, voor een door een collega-onderzoeker van de Technische

meer Technische Universiteit Eindhoven, Avans Hogeschool, een

Universiteit Eindhoven ontworpen biobased paviljoen. Duizenden

grote aannemer als VolkerWessels en meerdere ondernemers in

mensen liepen over de vloer naar binnen. Daar zagen ze ook de

de biobased-sector.

<7>

DECEMBER 2023

Vorm de toekomst van PHA-productie Als je graag bijdraagt aan een groenere

Dit whitepaper is onderdeel van het gro-

toekomst en ideeën hebt over hoe we deze

tere WOW!-project, dat zakelijke kansen

uitdagingen kunnen overwinnen, neem dan

onderzoekt met behulp van materialen uit

gerust contact met ons op. Jouw inbreng

afvalwater. Voor wie meer wil weten, be-

kan essentieel zijn voor het succes van

kijk de website van het WOW!-project en

grootschalige PHA-productie.

ontdek meer over dit innovatieve initiatief.

FUTURE RETHINKER

<8>

Contact over dit artikel | Mithyzi Andrade Leal | +31 88 525 74 61 | m.andradeleal@avans.nl

Visdobbers van PHA bioplastics Had je ooit gedacht dat een oplossing voor ons plasticprobleem uit afvalwater zou kunnen komen? Met het Interreg North-West Europe project WOW! is dat precies wat er gebeurt! Afvalwater zit vol met bacteriën die vetzuren in afvalwater kunnen omzetten in PHA-bioplastic.

WOW! heeft eerder al laten zien dat het

bier brouwerij en vruchtensappen fabri-

mogelijk is om PHA op kleine schaal te

kant. Mithyzi Andrade Leal, een van de

maken op basis van rioolwater. Dit keer

onderzoekers bij MNEXT: "Mijn onderzoek

lag de focus op reststromen van voedsel-

richtte zich voornamelijk op de productie

verwerkende industrieën. Om de moge-

en extractie van PHA. De verschillende

lijkheden van het materiaal te laten zien

reststromen resulteerden uiteindelijk ook

zijn er prototypes gemaakt van producten

in verschillende kenmerken. De brouwe-

waarbij de snelle biologische afbreekbaar-

rij-PHA heeft een flexibele textuur en ziet

heid van PHA een toegevoegde waarde

eruit als een dikke folie. De Fruit-PHA is

heeft. Bijvoorbeeld een visdobber en een

veel brozer, bevat meer water en ziet eruit

spatbord voor MTB-fietsen. Hoe komen

als stukjes, of soms als poeder."

we dan van reststroom tot product? Daar schreven we een Whitepaper over.

We zijn trots op de resultaten van het project maar uiteraard zijn we nog niet klaar.

De afgelopen jaren heeft MNEXT intensief

Er is nog een weg te gaan voordat de vis-

samengewerkt met partners uit Duitsland,

dobbers van reststromen in de schappen

Finland en Ierland op het gebied van PHA

bij de winkel liggen. Jappe de Best, Lector

uit waterige reststromen. Tijd om de resul-

bij MNEXT en projectleider van WOW!:

taten te delen!

“Hoewel grootschalige productie mogelijk is, zijn er nog wel uitdagingen. Optimalisa-

Texturen en uitdagingen

tie, voorspelling van de hoeveelheid PHA

Het whitepaper is een resultaat van het

productie, het definiëren van toepassingen

WOW!-project en biedt waardevolle

en begrip van het publiek zijn belangrijke

inzichten in de productie, toepassingen,

stappen. We staan open voor samenwer-

de mate van circulariteit en logistieke

king en nieuwe ideeën om het langeter-

uitdagingen van PHA, afkomstig uit een

mijnsucces van PHA te waarborgen.”

onverwachte bron: de reststromen van een

Download de Whitepaper <9>

DECEMBER 2023

Contact over dit artikel | Jasper Sluis | +31 6 53 67 31 11 | ja.sluis@avans.nl

Biobased Brug: Een Duurzaam Succesverhaal Kennen jullie de Biobased Brug nog? In 2017 werd deze gebouwd als resultaat van een ambitieus subsidieproject en geplaatst bij de Technische Universiteit in Eindhoven. Nu 6 jaar later komt de brug weer terug naar Avans Den Bosch. Jasper Sluis, betrokken bij het project, vertelt over de reis van deze duurzame brug, die niet alleen een technisch hoogstandje is, maar ook nog steeds een rol speelt in onderwijs en onderzoek.

Even je geheugen opfrissen…het lectoraat

De toekomst van de Biobased Brug

Biobased Bouwen van MNEXT werkte sa-

Nu, na zes jaar, keert de brug terug als een

men met meer dan 10 (MKB)bedrijven en

educatief hulpmiddel. Studenten zullen

3 kennisinstellingen aan de ontwikkeling

de sensoren in de brug gebruiken voor

van de biobased fiets-voetgangersbrug

metingen en onderzoek, waarmee de brug

gemaakt van biobased composiet. De brug

een integraal onderdeel wordt van het

diende als prototype, gebouwd in slechts

civieltechnisch onderwijs.

zes weken, met betrokkenheid van vele zowel mbo als hbo studenten.

Het verhaal van de biobased brug stopt hier niet. Plannen zijn in de maak om het

Een periode van testen

concept van de brug in te zetten voor een

Wat de biobased brug uniek maakt, is het

nieuw subsidietraject. Het doel is om de

gebruik van biocomposieten en sensor-

brug volledig te demonteren en de materi-

technologie. Glasvezelkabels met sensoren

alen terug te brengen naar hun oorspron-

werden geïntegreerd om trillingen en door-

kelijke grondstoffen, waardoor de cirkel van

buigingen te meten, waardoor onderzoe-

duurzaamheid wordt gesloten.

kers in staat zijn om het gedrag van de brug in verschillende omstandigheden te

Levend laboratorium

evalueren.

De biobased brug is niet alleen een architectonisch kunstwerk, maar ook een levend

Na de bouw werd de brug twee jaar lang

laboratorium dat dient als een voortdu-

geplaatst op het terrein van de Eindho-

rende bron van onderzoek en onderwijs.

ven Universiteit, waar het diende als een

Het succes ervan benadrukt niet alleen

openbaar experiment. Deze periode gaf

de mogelijkheden van duurzaam bouwen,

onderzoekers inzicht in hoe de brug zich

maar ook hoe een project kan evolueren

gedroeg onder diverse weersomstandighe-

en blijven bijdragen aan onderwijs, zelfs

den en belastingen.

na voltooiing. De biobased brug blijft een inspirerend voorbeeld van hoe innovatie en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan.

FUTURE RETHINKER

<10>

Contact over dit artikel | Kees Kruithof | +31 88 525 94 77 | ca.kruithof@avans.nl

CurCol

Curcol project afgerond Het CurCol-project, waarin partners uit Ierland, Duitsland, België en Nederland samenwerkten, deed onderzoek naar de potentie van kurkumine als natuurlijke kleurstof. Kurkumine wordt al gebruikt in voedingsmiddelen en farmaceutische producten en is een duurzaam alternatief voor kleurstoffen uit niet-hernieuwbare bronnen. Het project heeft met succes innovatieve stappen gezet voor zowel de agrarische als industriële sector en draagt bij aan de vooropgestelde duurzaamheidsdoelen.

Uit recente statistieken blijkt dat Europa

schadelijke, synthetische kleurstoffen

leverd voor het onderwijs, onderzoeksmo-

jaarlijks 87 miljoen ton verpakkingsafval

en additieven te vervangen door milieu-

gelijkheden en contacten met het bedrijfs-

produceert en dat (industriële) compos-

vriendelijke alternatieven, heeft CurCol

leven.

tering een veelgebruikte methode is voor

het bewustzijn in de industrie vergroot en

biobased verpakkingsmaterialen zoals

nieuwe markten geopend. Deze innova-

Het CurCol-project is een belangrijke stap

PLA. Maar synthetische kleurstoffen die

tieve ontwikkelingen dragen bij aan de

op weg naar duurzame verpakkingen en

vrijkomen bij het composteren bevatten

overgang naar de bio-economie, één van

materialen. De productie van op kurkuma

giftige elementen die zich ophopen in het

de topprioriteiten in heel Europa, inclusief

gebaseerde kleurstoffen met verbeterde

milieu en bij het recyclen van papier in het

alle NWE-regio’s. CurCol vermindert de

kwaliteit en geschiktheid voor gebruik in

afvalwater terechtkomen. CurCol brengt

afhankelijkheid van fossiele brandstoffen

plastic verpakkingen en inkten is mogelijk.

een oplossing voor dit probleem een stap

en ondersteunt de transitie naar nieuwe

Het is een natuurlijk alternatief voor syn-

dichterbij, door het gebruik van natuurlijke

duurzame materiaalproductie, waarmee de

thetische kleurstoffen. Het project is een

kleuren.

CO2-voetafdruk en de afvalproductie van

inspiratie voor andere bedrijven in de bran-

de industrie sterk zullen verminderen.

che om ook aan duurzaamheid te werken en stimuleert hopelijk eindgebruikers en

Door onderzoek te doen naar de teelt van kurkuma (Curcuma longa L.) heeft CurCol

Hoewel verdere ontwikkeling en vervolg-

retailers zodat natuurlijke kleurstoffen op

nieuwe kansen gecreëerd voor het mkb in

onderzoek nodig zijn voordat deze innova-

de markt kunnen komen. Dit zal bijdragen

de glastuinbouw met een nieuwe hoog-

ties commercieel kunnen worden geïmple-

aan een groenere toekomst voor

waardige teelt. Dit heeft geleid tot handige

menteerd, bieden de resultaten van CurCol

Europa en de rest van

tools voor telers en andere geïnteresseer-

interessante en positieve perspectieven

de wereld.

den om zelf aan de slag te gaan met het

voor de toekomst van duurzame produc-

kweken van kurkuma, zowel in aeroponics/

tie. Daarnaast heeft het project

hydroponics als grondgebonden teelt. Een

nieuwe informatie

ander gebied waar CurCol zich op richtte

opge-

was de verpakkingssector. Door biobased materialen te ontwikkelen en giftige of

<11>

DECEMBER 2023

De Academische Werkplaats Klimaat & Energie

In de Academische Werkplaats Klimaat

om de energietransitie naar voren komt.

vermoeden, is de Academische Werkplaats

& Energie van Tilburg University bunde-

MNEXT is een belangrijke partner in deze

geen fysieke plek maar eerder een experi-

len MNEXT (Avans Hogeschool), Alli-

samenwerking vanwege de bijdragen van

mentele leer- en innovatieomgeving. Hier

ander, Stedin, Enexis, Essent, provincie

het lectoraat Smart Energy, het onder-

werken professionals uit diverse vakge-

Noord-Brabant, gemeente Tilburg, Vereni-

wijsportfolio energietransitie en het SEnD

bieden op gelijkwaardige wijze samen op

ging Eigen Huis, Rijksdienst Voor Onder-

Lab. De verbinding met het lectoraat Smart

het gebied van praktijk, onderzoek, beleid

nemend Nederland, Midpoint Brabant,

Energy zorgt met name voor een praktisch,

en onderwijs. Het is een broedplaats waar

en Heijmans, hun krachten om de ener-

technisch-inhoudelijke impuls voor de

professionals zowel uit het werkveld als

gietransitie in de regio te versnellen. Wat

universiteit.

vanuit de universiteit en hbo samenwerken.

hierbij opvalt is dat binnen de academische

De werkplaats is daarmee een verbinden-

werkplaats niet alleen de technologische

Wat is een Academische Werkplaats?

de schakel tussen wetenschap en praktijk.

maar vooral de sociale innovatie rond-

In tegenstelling tot wat de naam doet

Dit concept staat bekend als de triple helix.

FUTURE RETHINKER

<12>

Contact over dit artikel | Mertijn Weeda | +31 88 525 94 84 | l.weeda@avans.nl

"WAAR KENNIS, PRAKTIJKERVARING EN INNOVATIEVE IDEEËN RONDOM DE ENERGIETRANSITIE SAMENKOMEN" Een samenwerking tussen de overheid,

hiervoor hun krachten om gezamenlijk ad-

het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen,

viezen te formuleren die de praktijkpartners

onderzoeksinstituten en universiteiten met

vervolgens kunnen benutten. Daarnaast

als doel het stimuleren van innovatie en

verkennen Ad Breukel, Hugo de Moor, Jack

het bevorderen van economische groei.

Doomernik en Mertijn Weeda de digitalisering rondom de energietransitie, waarbij

HET SEND LAB onderzoek naar slimme inzet van duurzame energie.

Waarom deze werkplaats?

zowel batterijtechnologie als digitalisering

De ernstige gevolgen van de klimaatcrisis

en data een rol spelen. Het lectoraat is

vragen niet alleen om technologische op-

voortdurend bezig met het inpassen en

lossingen maar vooral ook om een bredere

meten van energiesystemen ondersteund

maatschappelijke transitie. Onderzoeker Ad

door data. Vanuit onze technische expertise

Breukel benadrukt dat naast nieuwe tech-

kunnen we als MNEXT dus daadwerkelijk

nologieën, sociale innovaties essentieel zijn

waarde toevoegen aan de projecten binnen

om de energietransitie te sturen. Het moet

de Academische Werkplaats.

niet alleen duurzaam, maar ook toegankelijk en betaalbaar zijn voor iedereen.

Wat gaat de toekomst brengen?

MNEXT ziet de Academische Werkplaats

Kenniskringleden Ad Breukel en Mertijn

vooral als een vruchtbare omgeving waar

Weeda zien MNEXT als een veelbelovende

ervaringen worden gedeeld, nieuwe ideeën

samenwerkingspartner voor de universiteit

ontstaan, en technologie op een impactvol-

omdat praktijktechnologie wordt geïnte-

le manier in de regio wordt toegepast.

greerd in real-life cases. De komende periode gaat het lectoraat Smart Energy vooral

Lectoraat Smart Energy in Actie

de richting van het onderzoek binnen de

Een concreet voorbeeld van de bijdra-

Academische Werkplaats mee bepalen.

ge van het lectoraat Smart Energy is de

Hierbij blijft het voornaamste doel altijd:

betrokkenheid bij de nieuwe energiewet.

het verkrijgen van nieuwe antwoorden en

Verschillende vakgebieden, waaronder

inzichten die de energietransitie in de regio

juridisch, bestuurlijk, sociaal-economisch,

ten goede komen.

psychologisch en technisch, bundelen <13>

DECEMBER 2023

Frank Huijben lector bij 2 hogescholen Frank Huijben is net voor de zomervakantie begonnen als lector Biobased Bouwen, zowel bij Avans als HZ University of Applied Sciences, de hogescholen die samenwerken in MNEXT. “Het is administratief misschien uitdagend, maar de combinatie zie ik als positief”, zegt hij. “Een lector heeft een groot netwerk nodig om zijn werk goed te kunnen doen. Beide hogescholen hebben hun eigen netwerk. We kunnen dus heel veel partijen benaderen en samen met hen alle kansen benutten die er zijn.”

De eerste maanden heeft hij gebruikt om te

had in het begeleiden van studenten. Ik

Die stap om die cirkel te sluiten moeten

wennen aan de organisaties en veel te pra-

ben dat daarna blijven doen bij ABT, vooral

we zetten. Ik wil onderzoeken hoe we dat

ten met zijn onderzoekers en collega’s. Hij

met TU-studenten. Daarna ben ik aan de

kunnen doen. Houtbouw is een bekend

gebruikt die gesprekken om de koers voor

slag gegaan bij de Hogeschool Rotterdam

voorbeeld, maar zeker niet het enige. Je

zijn lectoraat te bepalen. “Ik heb het gevoel

en nu als lector. Ik vind het geweldig om

kunt hout in principe laten composteren en

dat ik aan boord ben gestapt van een va-

jonge mensen klaar te stomen voor de toe-

daarop nieuwe bomen laten groeien. Er is

rend schip. Het stuur heb ik overgenomen

komst.” Zijn promotieonderzoek ging over

echter nog te weinig aandacht voor de weg

van mijn voorganger Willem Böttger, maar

vacuümconstructies. “Ik wilde weten wat

terug, de weg van pand naar het land. Ik

ik heb het voorlopig alleen nog vast. Ik kijk

je daarmee kon in de bouw. Mijn onderzoek

vind het belangrijk om ook te kijken of daar

nu welke kant ik op wil. Langzaam zal ik er

bestond deels uit theoretisch onderzoek,

mogelijkheden voor zijn, hoe je deze kunt

een draai aan kunnen geven, maar ik wil

maar ik zocht ook naar praktische toepas-

stimuleren en wat ervoor nodig is om deze

eerst weten wat er anders kan.” Hij hoort

singen in het lab en uiteraard de bouw-

uit te bouwen.” Als voorbeeld noemt hij

dat graag, van wie dan ook. “Ik hoop dat

praktijk. Die combinatie van theorie en de

mycelium. “Er zijn veel startups die werken

mensen ook op mij afstappen.”

praktijk vond en vind ik fantastisch.” De

met mycelium en het goed doen, maar op-

Vakinhoudelijk De in Dinteloord woonachtige Frank is afkomstig van de Hogeschool Rotterdam. Hij was daar docent-onderzoeker Bouwkunde en betrokken bij het curriculum van die opleiding. “Na verloop van tijd raakte het vakinhoudelijke meer op de achtergrond en was ik vooral bezig met didactische

"CREËREN WE EEN PROBLEEM VOOR OVER 25 JAAR?"

aspecten en onderwijsontwikkeling. Ook

combinatie van deze twee is kenmerkend

interessant, maar ik wilde graag terug naar

voor het praktijkgericht onderzoek van

de inhoud. Deze vacature sloot dan ook

hogescholen.

naadloos aan bij wat ik zocht”, zegt hij over de vacature als opvolger van lector Bött-

Kenmerkend

ger, die in december van 2022 vertrok.

Biobased oplossingen zijn voor Huijben zeker niet nieuw. In Rotterdam was hij daar

De nieuwe lector vindt het een meerwaar-

al veel mee bezig. Hij wil zeker onderzoe-

de om onderzoek te doen met studenten.

ken wat je met biobased materialen kunt

Toen hij promoveerde aan de TU Eind-

doen, maar is ook geïnteresseerd in het

hoven, naast zijn toenmalige werk als

systeem erachter. “Er kan heel veel, maar

constructeur en projectbegeleider bij advi-

het gebouw is niet het eindstadium. Als

seursbureau ABT, werkte hij al veel samen.

het niet meer functioneel is, wordt het nu

“Ik merkte dat ik ontzettend veel plezier

nog gesloopt. Dat willen we niet meer.

FUTURE RETHINKER

FRANK HUIJBEN Lector Biobased Bouwen

<14>

Contact over dit artikel | Frank Huijben | +31 88 525 04 62 | faa.huijben@avans.nl

Frank Huijben woont in Dinteloord. Thuis brengt hij zijn ideeën over duurzaamheid zoveel mogelijk in de praktijk. Samen met zijn vrouw leeft hij bewust klein, hergebruikt zoveel mogelijk en probeert zelfvoorzienend te leven met producten uit eigen tuin of de regio. Als hij even tijd heeft, pakt hij zijn gitaar. Frank speelt in twee bands: Larry Cook en KeyStone. schalen lukt niet, omdat er te weinig afna-

realiseren van gebouwen. Ook de invloed

mening, maar het is wel de taak van een

me is. Bouwbedrijven doen het andersom.

van biobased materialen op de gezondheid

kennisinstelling. Zijn we het goede aan

Zij willen eerst volume. Als hogeschool

van de gebruikers is nog vaak onderbelicht.

het doen of creëren we nu een probleem

kunnen wij meedenken over dat probleem.

“Ecologisch-verantwoord bouwen, dat is

voor over 25 jaar? Dat zijn vragen die ik wil

Regelgeving is ook vaak een probleem. Het

het bouwen van de toekomst. We moeten

beantwoorden of bewustwording over wil

is bijvoorbeeld duur om materialen te laten

deze en de komende generaties dat leren.

creëren. Wat voor huizen geldt, geldt ook

testen, zodat ze aan bestaande regelgeving

Ik ben ervan overtuigd dat het de weg is

voor windturbinebladen en batterijen. Ik

voldoen. Bedrijven pakken daarom vaak

die we moeten bewandelen.”

vind het opmerkelijk dat we subsidies ver-

traditionele materialen. Ook hier kunnen

strekken voor windmolens en elektrische

we als onderwijs de missing link zijn, in

Langetermijnperspectief

auto’s, maar nog niet weten hoe we met

samenwerking met de bedrijven.”

De lector vind het langetermijnperspectief

deze materialen over 25 jaar omgaan. Mis-

belangrijk. “Bedrijven denken vaak aan

schien vergroten we de huidige problemen

Volgens Huijben zijn er nog veel vragen te

de korte termijn. Ik vind dat we ook na

wel en komen we in 2050 tot de conclusie

beantwoorden en ketens te vormen bij het

2050 moeten kijken. Dat is geen populaire

dat we het niet slim hebben gedaan.”

<15>

DECEMBER 2023

Handvatten voor transitie groene chemie Een campus met high tech apparatuur, specifiek afgestemd op groene chemie, waar iedereen kan onderzoeken, werken, leren en ervaren. Een Learning Community waar stakeholders uit de regio West-Brabant kennis over de transitie naar groene chemie komen brengen en halen. Een strategische onderzoeksagenda die is afgestemd tussen mbo, hbo én de omgeving. Flexibel opleidingsaanbod voor scholieren, studenten, maar ook voor werkenden en zij-instromers. Avans en Curio slaan de handen ineen om dit alles in de komende jaren te realiseren.

“De ambities liegen er niet om en we

als de bedrijven versterkt. Als kennisinstel-

iets komen halen, maar er wordt verwacht

hebben alles en iedereen nodig om ze te

ling faciliteren we het bedrijfsleven met

dat je ook iets inbrengt. Dat kunnen kennis,

realiseren, maar de gezamenlijke opgave

expertise, toegang tot faciliteiten en subsi-

middelen, maar ook onderzoeksvragen of

is daar ook naar,” vertellen Ralph Simons,

dies. Samen ontwikkelen we expertise die

studentenopdrachten zijn.

directeur van MNEXT, en Sanne Jongejan,

door het bedrijfsleven direct gebruikt kan

directeur sector Techniek & Technologie

worden. Maar we leren ook welke nieuwe

Deze werkwijze levert een continu ge-

van Curio. “Individueel boeken we allemaal

vaardigheden young professionals onder

sprek op, waar alle belanghebbenden hun

al mooie resultaten, maar om echt het

de knie moeten hebben. “Door het betrek-

voordeel mee kunnen doen. Het resulteert

(blijvende) verschil te maken, moeten we

ken van studenten in onderzoek en door

in een strategische onderzoeksagenda

de krachten van verschillende organisaties

opgedane kennis terug te laten vloeien in

voor de regio, afgestemd tussen mbo, hbo

het curriculum, actualiseer je het onder-

én de omgeving. Het opent de deuren

wijsaanbod continu,” aldus Sanne.

voor werkenden en zij-instromers, het

bundelen.”

Beide bestuurders doelen op het onlangs

zogenoemde Leven Lang Ontwikkelen. De

gestarte programma Green EGCh - Groene

Het programma voorziet onder andere

samenwerking en onderzoeken resulteren

Energie Grondstoffen & Chemie, een inten-

in het inrichten van een nieuwe faciliteit,

in nieuwe benodigde competenties, die

sieve samenwerking tussen Avans, Curio

waardoor verschillende stukjes van de

vervolgens worden beschreven en omge-

en werkveldpartners, mogelijk gemaakt

puzzel aan elkaar worden gelegd. Verschil-

zet in korte op-, om- en bijscholingstrajec-

door steun uit het Europese Just Transition

lende labs en disciplines, die nu nog ver-

ten en in nieuwe opleidingen. Dit alles om

Fund. Ralph vervolgt: “Voor onze instellin-

spreid zijn over Brabant, worden bij elkaar

te zorgen dat de huidige medewerkers de

gen is de belangrijkste doelstelling in de

gebracht op één plek. Uniek daarin is dat

veranderingen het hoofd kunnen bieden

materialen- en energietransitie, en dus ook

onderzoekers van mbo, hbo én bedrijfsle-

en zij-instromers direct met de nieuwe

in dit programma, om door praktijkgericht

ven gebruik gaan maken van deze nieuw

competenties worden opgeleid.

onderzoek en onderwijs meer en betere

te vormen plek. De lijntjes worden hierdoor

(toekomstige) professionals klaar te sto-

enorm verkort. Vraag en aanbod werken

Tot slot benadrukken Ralph en Sanne

men voor genoemde transities. We leiden

letterlijk samen.

dat Green EGCh niet vanaf nul hoeft te

op voor beroepen en competenties die er nu eigenlijk nog niet zijn.”

beginnen. Er is in de afgelopen decennia Kennis brengen en halen

al veel opgebouwd en we staan natuurlijk

Een fysieke plek voor onderzoek en om

niet alleen. “We willen in het programma

Green Tech Campus

elkaar te ontmoeten is één, het langdurig

voortborduren op het stevige fundament

Praktijkgericht Onderzoek is een belang-

faciliteren van op thema gerichte weder-

dat de regio al heeft. We kunnen het

rijk instrument om vraag en aanbod van

kerige samenwerkingen tussen onderwijs,

bestaande ecosysteem van bedrijfsleven,

menselijk kapitaal voor de regio West-Bra-

onderzoek, bedrijfsleven en overheden

kennisinstellingen en applicatiecentra een

bant op elkaar af te stemmen. Ervaring

is nog iets anders. Het programma wil

nieuwe boost geven. Sterke spelers met

van de afgelopen jaren leert dat door in

daarvoor een regionale Learning Commu-

ieder zijn eigen expertise maken een nog

onderzoeksprojecten op te trekken met het

nity oprichten. Alle stakeholders mogen

sterker geheel. We bieden de regio nieuwe

regionaal bedrijfsleven, het innovatiever-

daarop aansluiten, mits ze daar zelf ook in

concrete handvatten om de transitie naar

mogen van zowel het beroepsonderwijs

willen investeren. Je kunt er dan niet alleen

groene chemie te versnellen.”

FUTURE RETHINKER

<16>

Contact over dit artikel | Maurice van Londen | +31 6 40 57 76 70 | m.vanlonden@avans.nl

Ook JTF FermiChem project is gestart

<17>

FermiChem: Empower Green Chemistry

en het welzijn van de regio. Ondersteund

Workforce by Fermentation. Van fossiele

door diverse fermentatie- en groene

chemie naar groene chemie met een focus

chemiebedrijven, heeft het project als doel

op de precisie fermentatie techniek. Dat is

een co-creatieve trainings-onderzoeksin-

het thema van dit nieuwe project. De huidi-

frastructuur op te zetten. Het co-creatielab

ge arbeidsmarkt en het onderwijssysteem

biedt ook een fysieke ruimte voor kennisin-

voldoen nog niet volledig aan de eisen

stellingen en het midden- en kleinbedrijf

van deze nieuwe industrie, die van groot

om op de lange termijn expertise te delen.

belang is voor de toekomstige economie

Binnenkort meer informatie over dit project.

DECEMBER 2023

STARTCONGRES ENERGIE(K) ONDERWIJS Antwerpen - November 2023

Energie(k) Onderwijs: ‘Zonder vakmensen gaat het niet lukken met de energietransitie’ Niet alleen in de zorg, het onderwijs of de IT is het tekort aan medewerkers groot. Ook de energietransitie dreigt vast te lopen door een gebrek aan arbeidskracht. Daarom is MNEXT mede-initiatiefnemer van het project Energie(k) Onderwijs. Eind november vond de officiële kickoff plaats in Antwerpen.

Het kost projectleider Ad Breukel weinig

Niet zonder mensen

que Wintermans completeert het team van

moeite om een voorbeeld te noemen.

Het is een uitdaging die zelden als eerste

3 dat zich inmiddels een groot deel van de

“Neem netcongestie, oftewel een over-

ter sprake komt als het gaat over de ener-

tijd met het project bezighoudt.

belast elektriciteitsnet. Daar is op steeds

gietransitie. Het ontwikkelen en uittesten

meer plekken in Nederland sprake van en

van nieuwe technieken stond tot nog toe

Nieuw onderwijs

daardoor kunnen bedrijven bijvoorbeeld

vaak centraal als het om duurzaamheids-

Doel van het team is uiteindelijk om meer

geen zonnestroom krijgen of leveren. Er

doelen gaat. Ad: “We kunnen van alles

vakmensen opgeleid te krijgen die mee

zijn te weinig vakmensen om dat probleem

bedenken, mooie technologieën en appara-

kunnen werken aan de energietransitie.

snel genoeg op te lossen. Het tekort loopt

ten ontwerpen. Maar als je niet de mensen

De partners proberen dat te bereiken door

al in de tienduizenden.”

hebt om de installatieontwerpen te maken

onder meer een duidelijker beeld te krijgen

en de boel te installeren, dan gaat het

van de vraag, nieuwe en betere onderwijs-

gewoon niet lukken.”

programma’s en omscholingstrajecten te

Jack Doomernik, Lector Smart Energy, vult aan: “Kijk ook naar warmtepompen die

ontwikkelen, samenwerking te bevorderen

steeds populairder worden. Ze rollen bij

Reden voor Avans en MNEXT om het

en scholieren, studenten en zij-instromers

wijze van spreken van de lopende band.

internationale project Energie(k) Onder-

enthousiast te maken om bij te dragen aan

Maar staan daarna nog niet zomaar bij

wijs op poten te zetten. Daarin werken

de transitie.

iemand thuis te draaien. Daar is specifieke

18 onderwijsinstellingen, overheden, een

expertise voor nodig. Hetzelfde geldt voor

loopbaanfonds, een intermediair en een

Ad: “Een van de eerste doelen is om aan

zonnepanelen. Er zijn gewoon niet ge-

ondernemersorganisatie uit Zuid-Neder-

alle stakeholders te laten zien dat we

noeg opgeleide installateurs om ze aan te

land en Vlaanderen samen. Projectleider is

bestaan en duidelijk te maken waar ze ons

sluiten. En ondertussen neemt het aantal

docent-onderzoeker Ad Breukel van Smart

kunnen vinden. Dat begon écht met ons

studenten in de technische hoek steeds

Energy, het lectoraat waar Jack Doomernik

startcongres op 29 november in Antwer-

verder af.”

lector van is. Communicatieadviseur Moni-

pen. We gingen voor de eerste keer ‘live’

FUTURE RETHINKER

<18>

Contact over dit artikel | Ad Breukel | +31 88 525 65 89 | awv.breukel@avans.nl

voor het grote publiek met expert- en

als onderzoekers worden we ondersteund

melen over hun energiehuishouding. Dat

feedbacksessies over de ontwikkeling van

door het werk dat ze doen. Daarnaast ne-

maakt gesprekken los aan tafel thuis, maar

nieuwe leerinhouden en -middelen, en

men we studenten mee naar bijvoorbeeld

ook in de klas. Het onderwerp gaat leven.

interessante presentaties. Onder meer van

partnerbedrijven en -gemeentes, zodat ze

En het laat zien dat er ook veel niet-techni-

‘Techniekmaker’ Ben Snoeijs, die jongeren

kunnen kennismaken. En docenten die nog

sche aspecten zitten aan techniek. Uitein-

wil inspireren om te kiezen voor een tech-

niet met ons samenwerken, zien wat daar

delijk gaat het bij de energietransitie ook

nische opleiding.” Daarnaast heeft Jack het

het voordeel van is.”

om gedragsverandering.”

Jack: “Daarnaast biedt het project ook de

“Het fijne is dat iedereen steeds beter het

belang van praktijkgericht onderzoek voor het energieonderwijs onderstreept.

mogelijkheid voor onderwijs- en onder-

belang van voldoende vakbekwame tech-

Ondersteuning en kennismaking

zoeksinstellingen om gebruik te maken

niekprofessionals ziet” vertelt Ad. “Wijs

Wat het projectteam betreft wordt er de

van elkaars laboratoria. Zodat bijvoor-

nog eens op het nieuws dat het afgelopen

komende tijd snel werk gemaakt van de

beeld studenten van andere hogescholen

zomer bij wijze van spreken gemiddeld 1,5

ontwikkeling van nieuwe modules. Die

terechtkunnen in onze faciliteiten. Op die

graad warmer was dan 2 jaar geleden, en

moeten passen in het steeds flexibelere

manier kunnen wij en andere instellingen

mensen begrijpen waarom ons project zo

onderwijs van Avans. “Die modules pro-

ons op onderzoeksgebied meer gaan spe-

belangrijk is.”

beren we te koppelen aan het onderzoek

cialiseren.”

dat we binnen ons lectoraat uitvoeren”,

Jack: “Je zou misschien zeggen: moeten

legt Ad uit. “Neem bijvoorbeeld de minor

Techniek gaat leven

jullie als Centre of Expertise niet al jullie

Onderzoekslab Energie- en Materiaaltran-

Ook het enthousiasmeren van scholieren

energie steken in onderzoek? Horen dit

sitie waar de academie ATIX onlangs mee

en andere techniekprofessionals in spe is

soort onderwijsinnovatie- en werving-ach-

is gestart. Wij hebben die module aan-

een belangrijk speerpunt van Energie(k)

tige vraagstukken wel tot jullie taken? Maar

geboden en nu kijken we wat studenten

Onderwijs. Jack: “We gaan met ze in ge-

het is voor ons schaken op twee borden te-

die hem volgen, kunnen betekenen bij ons

sprek en maken het heel concreet. Bijvoor-

gelijk. Als we dit samen met onze partners

onderzoek. Het mes snijdt zo aan meer-

beeld door leerlingen van een middelbare

niet doen en het tekort gaat oplopen, dan

dere kanten: studenten raken thuis in het

school een zelf in elkaar te zetten tooltje

komen we er niet. Want uiteindelijk is de

onderzoekswerk en komen erachter of een

mee naar huis te laten nemen waarmee ze

energietransitie van ons allemaal.”

master in deze richting iets voor hen is. En

via een smart meter data kunnen verza-

<19>

DECEMBER 2023

Associate lectoren bij MNEXT

Expertise Na mijn studie klinische geneeskunde en informatica in

Miaomiao Zhou +31 88 525 63 61

m.zhou1@avans.nl

China, ben ik 20 jaar geleden naar Nederland gekomen als masterstudent Bio-informatica aan de WUR. Daarna behaalde ik mijn doctoraat aan de Radboud Universiteit in Bio-informatica. Gedurende deze tijd werkte ik bij NIZO en het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute, waar mijn interesse lag in moleculaire biologie, microbiologie en informatica. Dit leidde tot mijn passie voor industriële fermentatie, een proces dat potentieel bijna alle organische moleculen kan biosynthetiseren. In 2015

Bij MNEXT hebben we momenteel 7 lectoraten,

begon mijn werk bij Avans/MNEXT. Sindsdien ligt mijn focus op

met aan het hoofd van elk een lector. Onlangs

het integreren van big data in life science-onderwijs en onderzoek

hebben we ook associate lectoren geïntroduceerd.

Zij werken op het niveau van de lector, maar richten zich op een specifiek vakgebied binnen het

naar slimme fermentatie.

Thema Fermentatietechnologie is een van de meest veelbelovende oplossingen voor het probleem van hulpbronnenongelijkheid en ver-

lectoraat. Dit geeft ons de kans om extra focus te

vuiling. Moderne fermentatie kan een grote verscheidenheid aan

leggen op thema's die belangrijk zijn binnen de

materialen produceren met behulp van microbiële cel-fabrieken.

materialen- en energietransitie. Onze recent be-

Precisiefermentatie, gedreven door biotechnologie, evolueert naar grootschalige productie van chemicaliën en biobased materialen.

noemde associate lectoren Miaomiao Zhou, Qian

Deze aanpak heeft het potentieel om alternatieven te genereren

Zhou en Tanja Moerdijk stellen zich graag (op-

die vrij zijn van dierlijk materiaal.

nieuw) aan je voor en vertellen over hun motivatie,

Trots

trots en plannen.

Ik ben trots op het feit dat ik het nieuwste onderzoek kan integreren in het onderwijs. De toekomst behoort toe aan de volgende generatie, en het is essentieel om hen uit te rusten met de vaardigheid om geavanceerde technologieën en kennis te beheersen.

Mijn positie, waarin ik onderzoek en onderwijs verbind, is voor mij meer dan alleen een baan; het is een persoonlijke toewijding. Ik voel me het meest trots op die 'aha'-momenten wanneer studenten en junior onderzoekers verbinding maken met nieuwe knowhow. Ik ben blij dat we ons onderzoeks-educatieproject FermiChem zijn gestart; hopelijk wordt het een van de vonken die ons de toekomst in stuwen.

Toekomst De synergie van big data, biotechnologie, AI en robotautomatisering stuwt industriële fermentatie naar "industrie 5.0". Terwijl we deze evolutie navigeren, is mijn visie een gezamenlijke overgang naar een duurzame en geautomatiseerde productietoekomst. Met mijn expertise in informatica en industriële fermentatie wil ik samenwerken met docenten en studenten om de groene en circulaire economie te bevorderen.

FUTURE RETHINKER

<20>

Expertise Ik ben afgestudeerd in Chemische Technologie (MS, 2000)

Qian Zhou +31 88 525 66 60

q.zhou1@avans.nl

Expertise Ik ben afgestudeerd als analytisch chemicus en heb

Tanja Moerdijk +31 118 48 90 00

tanja.moerdijk@hz.nl

en Materiaalkunde (PhD, 2003)

mijn doctoraat behaald aan de

aan de Universiteit van Sichuan, China. Mijn promotieonderzoek

Universiteit van Amsterdam/Royal Netherlands Institute for Sea

ging over “the pyrolysis behavior of polyolefins”. Na het behalen

Research. Mijn specialisatie lag in het toepassen van chemische

van mijn doctoraat heb ik de Universiteit van Sichuan gedaan,

kennis in de mariene ecologie. Mijn onderzoek bij HZ University

waar ik me richtte op chemische recycling van kunststoffen. In

of Applied Sciences/MNEXT is praktijkgericht en richt zich op

2014 ging ik werken bij Avans/MNEXT als docent/onderzoeker,

vernieuwing rond laag-trofische biomassa, zoals (micro)algen

gespecialiseerd in (thermo)chemische valorisatie van vaste rest-

en zeewier, met de nadruk op waardevolle voedselproductie en

stromen, waaronder biomassa en afvalplastics. Mijn expertise ligt

duurzame vervanging van op fossiele brandstoffen gebaseerde

in het gebruik van twee belangrijke technologieën: pyrolyse (het

verbindingen. Het doel is om de overgang van de voedselketen te

proces van thermische ontbinding in afwezigheid van zuurstof) en

bevorderen. Ik gebruik mijn expertise om studenten te enthousias-

solvolyse (het gebruik van reactieve oplosmiddelen om chemische

meren voor praktijkgericht onderzoek en betrek ze actief.

bindingen te verbreken).

Thema

Thema

Door de overgang van de voedselketen naar het gebruik van

Binnen mijn rol richt ik me op het verkennen van nieuwe con-

laag-trofische biomassa na te streven, banen we de weg naar een

cepten, methodeontwikkeling en verbetering van processen/pro-

meer duurzame, veerkrachtige en milieuvriendelijke toekomst.

ducten voor valorisatie van vaste reststromen op basis van onze

Mariene hulpbronnen zijn overvloedig en hebben een lage milieu-

kerntechnologieën: pyrolyse en solvolyse. We zetten plastic- en

belasting vergeleken met traditionele landbouw. In mijn rol focus

biomassaresten zoals cashewnotenschillen, papiermolenpulp,

ik me op gebieden zoals duurzame (maritieme) eiwitten, smaak,

thermohardende kunststoffen (epoxyhars, onverzadigde polyester)

aroma en textuurcomponenten, valorisatie van natuurlijke stoffen,

en composieten en verpakkingsmateriaalafval om in chemicaliën

en duurzame verpakkingsmaterialen. Het chemische perspectief

die als bouwstenen kunnen dienen voor nieuwe polymeren, ge-

in voedselinnovatie speelt een cruciale rol bij het waarborgen dat

avanceerde materialen en energieproducten. Onderwerpen die we

voedsel niet alleen veilig is, maar ook voedzaam, smaakvol en

onderzoeken zijn onder andere chemische recycling van kunststo-

voldoet aan de eisen en verwachtingen van consumenten in een

fafval, biomassapyrolyse, upgrading en toepassing van pyrolyse-

voortdurend veranderende markt.

vloeistof, en biochar modificatie en toepassing. We ontwikkelen methoden om cardanol effectief te extraheren uit pyrolysevloeistof en het te gebruiken als bouwsteen voor de productie van biobased recyclebare thermohardende kunststoffen (link). Een ander onderwerp is de modificatie van biochar en het relateren van de eigenschappen aan de grondstof en de pyrolyseomstandigheden.

Trots Ik ben trots op de realisatie van het Joint Research Center Zeeland (JRCZ), een unieke, inspirerende onderzoeksomgeving. De chemielaboratoria zijn goed georganiseerd en beschikken over uitstekende faciliteiten. Het JRCZ fungeert als een schakel tussen onderzoeksgroepen, kennisinstellingen en MKB, waar mbo, hbo en

Trots

wo-studenten bij betrokken zijn! Samen streven we naar oplos-

Ik heb de “auger pyrolysis reactor” ontworpen, ontwikkeld en in

singen voor uitdagingen die relevant zijn in een deltagebied zoals

gebruik genomen. We hebben de reactor gebruikt om verschil-

Zeeland. De focus ligt op thema's als water, energie, voedsel en

lende grondstoffen te testen en de reactieomstandigheden te

de biobased economie. Door onderzoek en praktische toepassing

optimaliseren om de kwaliteit, opbrengst en bruikbaarheid van de

te verbinden, verbeteren we het zakelijke klimaat voor bedrijven en

pyrolyseproducten te verbeteren.

inwoners, waardoor de economie van Zeeland wordt versterkt.

Toekomst

Toekomst

We streven ernaar het vakgebied van (thermo)chemische valorisatie van vaste reststromen nationaal en internationaal erkend te krijgen door nauw samen te werken met MKB, onderwijs en kennisinstellingen. <21>

Ik wil nog meer samenwerken met andere onderzoeksgroepen om nieuwe ideeën te bedenken, innovatieve technologieën te implementeren en kennisnetwerken en innovatie-ecosystemen te ontwikkelen rond de overgang van de voedselketen.

DECEMBER 2023

Pre-Seed Fund: Let's GO!

Contact over dit artikel | Ralph Simons | +31 6 20 30 13 62 | rab.simons@avans.nl

Avans is aan het ontwikkelen. Heel nadrukkelijk wordt de beweging gemaakt van onderwijsinstelling naar kennisinstelling. Belangrijk daarin is de ontwikkeling van de Centres of Expertise, die fungeren als scharnierpunten op het snijvlak van onderzoek, onderwijs en ‘het werkveld’. In publiek-private samenwerkingen wordt er in de CoE’s praktijkgericht onderzoek uitgevoerd. Altijd met externe partijen en veelal ook met elkaar. Nu is er een nieuw instrument dat kan worden ingezet om kleinschalige, multidisciplinaire onderzoeksprojecten op te starten. Maak kennis met het Pre-Seed Fund!

FUTURE RETHINKER

<22>

MNEXT ONDERZOEKERS Shannon Peuling, Valentin Contin & Annine Rozema

De CoE’s bij Avans, vier in getal, voeren

nieuwe collega’s. Met nieuwe onder-

projecten uit met het oog op vier grote

zoeksgroepen en -lijnen op de hiervoor

maatschappelijke uitdagingen waar prak-

genoemde thema’s, waar het dus nog niet

tijkgericht onderzoek het verschil kan ma-

vanzelfsprekend is dat er grote projecten

ken. Naast MNEXT, al geruime tijd actief in

opgestart kunnen worden. Om dit vlieg-

technische innovaties in de materialen- en

wiel aan de gang te krijgen wordt er door

energietransitie, doen collega’s onderzoek

de gezamenlijke CoE’s budget beschik-

naar a) Perspectief in Gezondheid, b) Brede

baar gesteld om kleine(re) projecten op te

Welvaart en Nieuw Ondernemerschap en

starten op nieuwe thema’s. Dit fonds krijgt

c) Veiligheid en Veerkracht. Dit betekent

de naam: Pre-Seed Fund. Het staat voor

dat we meer dan hiervoor impact kunnen

zaadjes die nu geplant worden en waar

maken met praktijkgericht onderzoek; direct

later mooie, grotere dingen uit groeien. On-

door bedrijven en organisaties te helpen

derzoekers krijgen zo de mogelijkheid door

met nieuwe expertise en innovatiekracht,

om vraagstukken uit de regio op te halen,

indirect door het onderwijs van bachelor

verbindingen te leggen met bedrijven en

studenten te verrijken met nieuw opgeda-

organisaties en zoals gezegd vooronder-

ne kennis.

zoek te doen.

Grote projecten beginnen klein

In het kalenderjaar 2024 wordt er door de

Als je dan leest over projecten uit praktijk-

4 CoE’s gezamenlijk € 250.000,- budget

gericht onderzoek, dan gaat het natuurlijk

beschikbaar gesteld. Onderzoekers van de

vaak over de meest aansprekende voor-

CoE’s kunnen zelf aanvragen doen, waarbij

beelden. De grootste projecten, de projec-

de onderzoeksvraag binnen de zwaarte-

ten met de meeste partners en de grootste

punten van de CoE’s moet liggen en een

directe impact. Waar lang niet altijd over

belangrijk criterium is dat er minimaal één

verteld wordt, is dat die projecten niet op

externe partner is die voor een bepaald

zichzelf staan, maar voortkomen uit soms

percentage meefinanciert in de vorm van

een hele reeks kleinere projecten. Projecten

mankracht, materialen en/of geld. Om mul-

waarin vooronderzoek is gedaan, expertise

tidisciplinaire onderzoekslijnen te stimule-

op het onderwerp is opgedaan en partners

ren moeten minimaal 2 CoE’s meedoen in

elkaar al hebben leren kennen. Het zijn de

een project.

projecten waarin een specifiek onderwerp voor het eerst wordt verkend en onderzoe-

Uitnodiging aan de regio

kers belangrijke inzichten opdoen die juist

Daarmee is dit artikel gelijk een uitnodiging

maken dat een subsidieaanvraag voor een

aan de regio. We zijn benieuwd welke

groot programma kans van slagen heeft.

nieuwe vragen er zijn om door de CoE’s op te laten pakken. Welke uitdagingen er voor

<23>

Pre-Seed Fund

bedrijven en overheden op de zwaartepun-

Nu praktijkgericht onderzoek bij Avans

ten liggen en nog niet eerder zijn opgepakt.

tractie aan het winnen is, zijn er ook veel

Jullie input is van grote waarde!

DECEMBER 2023

Bio-aromaten in textiel en bouw Zonder dat je het je misschien realiseert wordt er in toepassingen in de bouw- en textielsector veel gebruik gemaakt van chemicaliën.

Door toevoeging van of nabehandelen met chemicaliën geef je je materiaal specifieke, hoogwaardige eigenschappen mee. Denk aan krasbestendigheid, UV-bestendigheid, hechtkracht of glans bij Van alle gebruikte chemicaliën is vervolgens

regionale mkb, waarmee we onze onder-

zo’n 40% aromatisch van aard, waarmee een

zoekscapaciteit vraaggestuurd in kunnen

bepaald soort verbinding wordt aangeduid.

gaan zetten. Het project is net gestart en

Veel belangrijker om te weten is dat op dit

in deze eerste fase gaan we actief op zoek

moment vrijwel alle chemicaliën nog uit fos-

naar die behoefte. Wat zijn nu de gewens-

siele grondstoffen worden gemaakt en ook

te eigenschappen en waar in de keten zijn

zijn ze vaak toxisch of op een andere manier

bio-aromaten van toegevoegde waarde?”

schadelijk.

Groene Chemie Recent onderzoek laat zien dat er veelbe-

Naast het daadwerkelijke onderzoek is in het

lovende alternatieven zijn; zogenaamde

project een belangrijke rol weggelegd voor

bio-aromaten. Aromatische, chemische

MNEXT in het verbinden van dit onderzoek

stoffen die hun oorsprong vinden in bijvoor-

met relevante opleidingen. “Groene chemie

beeld lignine (een natuurlijk aromatisch

is de weg voorwaarts en het is heel belang-

molecuul uit de celwanden van plantencel-

rijk dat bachelor studenten én hun docenten

len die sterkte geeft aan planten en bomen)

al gedurende de opleiding in aanraking

of niet-eetbare suikers uit de agro-industrie.

komen met activiteiten en resultaten van

Met bio-aromaten ligt de weg open voor een

projecten zoals BIO-CAPPP”, aldus Sandra.

volgende stap in de materialentransitie.

In het project worden dus zoveel mogelijk studenten van chemie-gerelateerde oplei-

Kennisvouchers

dingen betrokken via groepsopdrachten,

Terug naar de bouw- en textielsector. In

stages en afstuderen.

het Interreg Vlaanderen Nederland project BIO-CAPPP (Biorizon Center for Applica-

Hoewel het project nog maar net is op-

tions & Products with Premium Proper-

gestart, is er al genoeg aanleiding om in

ties) werkt MNEXT de komende drie jaren,

contact te komen. Heb je interesse om

samen met diverse partners uit Vlaanderen

binnenkort deel te nemen aan een workshop

en Zuid-Nederland, aan bio-aromaten in

over relevante toepassingen in de bouw- of

concrete toepassingen. Projectleider Sandra

textielsector of wil je meer weten over de

Corderí Gándara vertelt: “Het project stelt

inhoud van de kennisvouchers? Laat het

kennisvouchers ter beschikking aan het

weten aan Sandra.

Het BIO-CAPPP-project heeft een totaalbudget van €4,3 miljoen en wordt medegefinancierd door Interreg Vlaanderen-Nederland, het grensoverschrijdende samenwerkingsprogramma met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, de Provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Noord-Brabant en het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

FUTURE RETHINKER - DECEMBER 2023

Contact over dit artikel | Sandra Corderí Gándara | +31 88 525 03 36 | s.corderigandara@avans.nl

kunststoffen, lijm, isolatieschuim of textiel.

<24>

10 jaar Biorizon

<25>

MNEXT werkt in het BIO-CAPPP project

Zoom en in Petten, Delft en Mol. Samen

nauw samen met Biorizon, het meest ge-

met partners uit de industrie, onderzoek,

avanceerde onderzoeksprogramma op het

onderwijs en overheid ontwikkelt Biorizon

gebied van bio-aromaten ter wereld.

innovatieve chemische processen voor

Shared Research Center Biorizon, een

de productie van duurzame aromaten uit

initiatief van TNO en het Vlaamse VITO,

biogrondstoffen. Biorizon's ambitie is om

ontwikkelt sinds 2013 technologieën

vanaf 2025 de commerciële productie van

voor de productie van bio-aromaten op de

bio-aromatische bouwstenen mogelijk te

Green Chemistry Campus in Bergen op

maken.

Contact over dit artikel | Martijn Zieverink | +31 88 525 03 94 | mmp.zieverink@avans.nl

Het jaar is 2073 en de wereld draait op 100% duurzame grondstoffen en energiebronnen. De beurswaarde van oliegiganten als Shell en Saudi Aramco is verdampt. Wat heeft er voor gezorgd dat er nu bedrijven zijn met een beurswaarde van 1.000 miljard euro, die hun waarde enkel halen uit biobased grondstoffen? Welke, toen nog kleine, transities stonden aan de basis van het overwinnen van de verslaving aan fossiele grondstoffen? Met trots verwelkomen wij Martijn Zieverink als lector van het nieuwe lectoraat Biobased Transities. Samen met zijn kenniskring gaat hij de komende jaren op zoek naar antwoorden op deze vragen.

"WE MOETEN BEDRIJVEN EN PROCESSEN CREËREN DIE TOT OP HEDEN NIET HEBBEN BESTAAN" FUTURE RETHINKER

<26>

MARTIJN ZIEVERINK in actie op het Future Rethinkers Congres

Nieuwe lector Martijn Zieverink en duurzame energiebronnen, waardoor

maar ook op bredere maatschappelijke en

we zowel de afhankelijkheid van fossiele

economische vraagstukken die verband

grondstoffen als de CO2-uitstoot kunnen

houden met biobased transities. Met zijn

verminderen.

achtergrond in scheikundige technologie, en zijn expertise in business development,

Martijn vertelt: “Als we echt een verschil

‘food tech’, nieuwe materialen, innovatie en

willen maken in de overgang van fossiel

duurzaamheid, is Martijn goed toegerust

naar biobased, moeten we bedrijven en

om deze potentie te benutten.

processen creëren die tot op heden nog niet hebben bestaan. De vraag uit de inlei-

Samenwerking

ding levert natuurlijk tig nieuwe vragen op;

Daarmee biedt dit lectoraat uitstekende

Elk jaar wordt er wereldwijd een indruk-

technisch, sociaal, financieel, commercieel,

mogelijkheden voor samenwerking met

wekkende hoeveelheid van ongeveer 16

juridisch en maatschappelijk. Maar deze

andere lectoraten, waaronder bijvoorbeeld

gigaton aan fossiele grondstoffen gewon-

vorm van redeneren zorgt er juist ook voor

die van het CoE Brede Welvaart en Nieuw

nen. Van deze enorme hoeveelheid wordt

dat we buiten de gebaande paden denken.

Ondernemerschap van Avans Hogeschool.

ongeveer een achtste omgezet in materi-

Neem banken en investeerders: hoe krijgen

De synergie tussen verschillende CoE’s en

alen, de rest wordt gebruikt voor energie-

we die nú zo ver om geld te steken in pro-

lectoraten zal bijdragen aan een integrale

opwekking. Dit leidt tot een zorgwekkende

jecten waarvan de impact pas op langere

aanpak van de uitdagingen die gepaard

uitstoot van pakweg 34 gigaton kooldioxi-

tijd gevoeld gaat worden?”

gaan met de overgang naar biobased ma-

de (CO2), met ernstige gevolgen voor ons klimaat en onze planeet.

terialen en processen.

Holistische benadering Martijn wil nadrukkelijk de economische en

Wij hebben er het volste vertrouwen in dat

Potentie in biobased toepassingen

business kant onderzoeken. Het Lectoraat

Martijn de juiste persoon is om ons verder

Deze uitdagingen vormen echter ook kan-

Biobased Transities vormt een waarde-

te brengen in de richting van een duurza-

sen. Tegelijkertijd zit er namelijk aanzien-

volle toevoeging op de reeds bestaande

mere toekomst. Zijn passie om bedrijven en

lijke potentie in biobased toepassingen.

lectoraten binnen MNEXT. Waar de andere

studenten bewust te maken en keuzes met

Jaarlijks genereert de landbouwsector

lectoraten zich vaak richten op technische

betrekking tot duurzaamheid te herover-

wereldwijd gigatonnen aan reststromen,

aspecten, volgt het onderzoek binnen dit

wegen, zal een aanzienlijke impact hebben

die tot nu toe grotendeels onbenut blijven.

lectoraat een meer holistische benadering.

op regionaal en nationaal vlak.

Deze reststromen kunnen worden omge-

Dit betekent dat de focus niet uitsluitend

zet in waardevolle biobased materialen

komt te liggen op technische aspecten,

<27>

DECEMBER 2023

"WETENSCHAP SAAI? ALLESBEHALVE!" Wetenschap saai? Allesbehalve. Dat lieten onderzoekers en docenten zaterdag 7 oktober aan honderden kinderen en hun ouders zien in het Joint Research Center Zeeland in Middelburg. Het was de eerste keer dat het JRCZ meedeed aan de Wetenschapsdag, tijdens het Weekend van de Wetenschap.

In het JRCZ en ZB Bibliotheek van Zeeland, waar de dag al jaren wordt georganiseerd, waren meer dan veertig workshops, demonstraties, excursies en minicolleges.

De jonge bezoekers konden proefjes met waterstof doen, zich verwonderen in het JRCZ Data Science Lab en meer te weten komen over de Airtub-crawler die zelfstandig windmolenbladen kan inspecteren. Ook gingen ze op stadsexcursie, proefden zeewierappels en zelfgemaakte bubble tea, bouwden dijken, tapten algen en maakten een tegel in de Vlasstraat.

FUTURE RETHINKER

<28>

Eiwit van Columbus

Een nieuw project voor het lectoraat Biobased Resources & Energy bij MNEXT. Het project, genaamd "Eiwit van Columbus," draagt bij aan de eiwittransitie waarin we een overstap willen maken van dierlijke naar meer plantaardige eiwitproductie. Dit project richt zich op het waardevol benutten van reststromen die ontstaan bij de teelt van eiwitrijke gewassen om zo tot een realistisch verdienmodel te komen voor de verschillende stakeholders in de keten.

Het project concentreert zich op peulvruchten, zoals veldbonen en

toepassingen bekend zijn. Denk hierbij aan isolatie- en bouw-

lupine, als belangrijke bronnen voor plantaardige eiwitproductie in

materialen, biocomposieten en papier. Voor toepassingen van de

Nederland. De sleutel tot succes ligt niet alleen in het optimalise-

sapstroom ligt de focus op personal care producten en bioplastics.

ren van de teelt van deze gewassen, maar ook in het slim benutten van de vrijkomende reststromen.

Duurzaam verdienmodel Het uiteindelijke doel is het ontwikkelen van een realistisch ver-

Focus op sapfractie uit peulvruchten

dienmodel voor de teelt van peulvruchten. Dit model moet gunstig

Naar de teelt en de benutting van eiwit uit peulvruchten wordt

zijn voor zowel de boeren als de verwerkers van de reststromen.

al veel onderzoek gedaan, echter voor de verwaarding van de

Door deze aanpak wordt niet alleen de eiwittransitie gestimuleerd,

reststromen is tot nu toe veel minder aandacht. Het project richt

maar ook een bijdrage geleverd aan de circulaire en duurzame

zich specifiek op de sapfractie van de reststromen omdat voor de

voedsel- en materiaalproductie.

vezelfractie van plantaardige reststromen al veel verschillende Consortium van expertise MNEXT werkt in dit project samen met HAS green academy, Curio, LuPeel, Vart, Stabican, Foodforskin, Major21, Aromed, Dubbeldoel Flora en Royal Cosun. Dit partnerschap tussen onderwijsinstellingen, bedrijven en experts uit verschillende vakgebieden is cruciaal voor het succes van het project.

<29>

DECEMBER 2023

Isoleren met schimmels?

Ontwikkel het best beschikbare mycelium biocomposiet dat kan worden gebruikt als een circulair, biologisch afbreekbaar isolatiemateriaal voor de bouwsector. Dat is het doel van het Mythic project. In recente onderzoeksprojecten is al geconcludeerd dat mycelium-biocomposieten een groot potentieel hebben om traditionele, fossielgebaseerde thermische en akoestische isolatiematerialen te vervangen.

Met Mythic zijn we weer een stapje dichter bij deze droom. We gingen langs bij de partners.

Materiaal onderzoek

te verlagen. Stefano deelt zijn enthousiasme over een toekomstig

Het begint allemaal met het materiaalonderzoek van myceli-

project dat gericht is op het volledig automatiseren van de produc-

um, het ‘ondergronds netwerk van paddenstoelen’. Wat zijn de

tie van mycelium materialen. “Binnen dit initiatief gaan we samen-

eigenschappen van het mycelium-biocomposiet dat we gebruiken

werken met enerzijds regionale partners die machines bouwen,

voor isolatie? Deze vraag is van uiterst belang voor het werkveld.

anderzijds bedrijven uit Italië en Engeland, die al op industriële

Voldoet het wel aan de marktstandaarden? Bij MNEXT is er ma-

schaal mycelium materialen produceren”.

teriaalonderzoek gedaan naar de thermische isolatie, akoestische isolatie en vochtopname van mycelium. Dit houdt ook in brandwe-

Next level architectuur

rendheid, waterbestendigheid en geluidsabsorptie.

Lydia Fraaije, Biomimicry Architect bij FRAAi Architecten en partner in Mythic, pleit voor mycelium biocomposieten in de bouw.

Een belangrijk resultaat is dat de thermische geleidbaarheids-

“Mijn focus ligt op biomimicry, een benadering waarbij ontwerpen,

waarde op gelijke voet gaat met de beste isolatiematerialen die

processen en systemen in de natuur worden bestudeerd als inspi-

momenteel op de markt zijn. Voor de kenner; het materiaal kan

ratie voor oplossingen om menselijke uitdagingen en problemen

met een dikte van 18 centimeter een RC-waarde van 6 bereiken,

op te lossen. En wat is dan een beter voorbeeld van biomimicry

wat het geschikt maakt voor effectieve isolatie.

dan werken met schimmels en haar mycelium netwerk. Ik wil bijdragen aan de ontwikkeling van mycelium materialen om het

Ware prijs en milieu impact

te kunnen gebruiken voor het maken van mooie ontwerpen met

Ondanks vele voordelen van het materiaal zelf zijn er ook nadelen

functies die niet mogelijk zijn met conventionele materialen”.

te noemen. Het huidige (laboratorium)proces is vrij arbeidsinten-

Lydia doet mee in het project om mee te denken over de toepas-

sief waardoor de uiteindelijke kosten nog hoog zijn. Stefano Roc-

singen van mycelium en ontwerpen te bedenken om de mooie

cio, onderzoeker bij het lectoraat Biobased Bouwen van MNEXT,

kant van het materiaal te laten zien. Op deze manier helpt ze het

heeft zich verdiept in het verbeteren van de productieprocessen

beeld dat mensen van het materiaal hebben te verbeteren. De

door te kijken naar mogelijkheden voor kostenreductie en minder

sociale acceptatie is een zeer belangrijk aspect, los van het feit dat

milieu impact. Hij benadrukt het belang van efficiëntie en stabiliteit

het zijn functie binnen het gebouw vervult. Het is ook belangrijk

in de groeiomstandigheden van mycelium. "Op dit gebied valt er

om het publiek te laten weten

nog veel te behalen. Hoe beter we dit in kaart krijgen hoe efficiën-

dat mycelium

ter het proces kan verlopen." zegt Stefano.

Het project initieert ook plannen voor verdere automatisering van de productieprocessen om de kosten

FUTURE RETHINKER

<30>

Contact over dit artikel | Stefano Roccio | +31 88 525 58 30 | s.roccio@avans.nl

biocomposieten niet slecht zijn. Interessant genoeg zijn er aan-

aan het testen in onze werkplaats. Bijvoorbeeld, hoe reageert het

wijzingen dat mycelium biocomposieten niet kunnen worden

mycelium-biocomposiet op verschillende lijmsoorten? Specifiek

aangevallen door andere schimmels waardoor mycelium een

voor ons van belang omdat het isolatiemateriaal bevestigd wordt

antischimmel eigenschap heeft.

aan de houtwol panelen. De bevindingen koppelen we vervolgens weer terug naar de onderzoekers bij MNEXT.” De resultaten

Lydia ziet het wel zitten om mycelium te introduceren op de markt:

zijn ook waardevol voor andere MNEXT projecten rondom myce-

“Ik zeg laten we er echt mee gaan bouwen. Voor de toekomst

lium materialen zoals Building on Mycelium.

heeft het veel ontwerpmogelijkheden. We zouden een compleet ander soort architectuur kunnen hebben. De manier waarop het

Janine is hoopvol over het gebruik van mycelium in de bouwsec-

groeit, er is geen ander bouwmateriaal dat deze kenmerken heeft.

tor. “Ik zou het materiaal graag de komende jaren willen expo-

Het zou next level architecture zijn, gebouwd met mycelium”.

seren op beurzen en pilot projecten willen vinden waarin het gebruikt kan worden. Mensen laten nadenken over het materiaal,

Technische eisen voor de bouwsector

kijken hoe ze reageren, positieve connotaties helpen creëren. Als

Als laatste spreken we Janine van Cann van Isolco B.V. Het

we daadwerkelijk de markt op willen met mycelium-biocompo-

bedrijf focust zich op duurzame toepassingen in de bouw. Een

siet als isolatiemateriaal moeten de technische eisen kloppen.

van deze toepassingen zijn houtwolcementpanelen gemaakt van

Net als onze andere oplossingen: een product met een duidelijk

gecertificeerd hout, gecombineerd met kalk (of FUTURCEM™) en

en onderbouwd verhaal. Zodra dat zo is ben ik ervan overtuigd

water. Dit zorgt voor een Cralde-2-Cradle Gold (C2C) gecertifi-

dat het gaat lukken.”

ceerd bouwmateriaal met een zeer hoge levensduur, dat na de levenscyclus gerecycled kan worden. Waarom doet Isolco mee

Net als Stefano kijkt ook Janine uit naar het nieuwe automatise-

in het Mythic project? Janine: “Als de panelen in bijvoorbeeld een

ringsproject, waar Isolco ook partner in is, rondom de opschaling

school of sportfaciliteit worden geplaatst is extra thermische

van het materiaal. “Er is nog een weg te gaan maar ik ben er

maar ook extra akoestische absorptie gewenst. Hier willen we

van overtuigd dat de kennis die ontwikkeld wordt in dit soort

onze C2C panelen graag gaan combineren met een duurzaam

projecten van grote waarde is. En daar gaan we

isolatiemateriaal. Misschien wel mycelium-biocomposiet.”

vooral mee door!”

Binnen Mythic heeft Isolco primair een adviserende rol. Zij staan dichtbij de markt en kennen de technische aspecten waar de markt om vraagt. Er wordt dan ook veel samengewerkt met MNEXT waar het materiaalonderzoek plaatsvindt. “We zijn ook verschillende prototypes

<31>

DECEMBER 2023

STRO PAVILJOEN Den Bosch (oktober 2023)

Biobased huisjes bouwen… we krijgen er geen genoeg van!

Dat het bouwen van biobased huisjes waardevol is voor zowel onderwijs als onderzoek hebben we inmiddels wel ondervonden. Niet gek dus dat er onlangs weer 2 nieuwe biobased huisjes zijn gebouwd door studenten. Een paviljoen gebouwd van stro werd in 2 weken tijd gebouwd door studenten van de minor CO2 negatief ontwerpen. Een volledig biobased spoorhuisje werd gebouwd gedurende twee lesblokken van 10 weken in het kader van het project Natuurinclusief Bouwen. Wat er in deze trajecten gebeurt is dé manier om de kennis vanuit praktijkgericht biobased onderzoek in het onderwijs te brengen. Studenten worden niet alleen aan het denken gezet, maar gaan ook letterlijk zelf biobased bouwen, en daar zit de meerwaarde!

Iwan Westerveen was een van de docen-

Stro Paviljoen bij Avans Den Bosch

opdoen met nieuwe bouwmaterialen en

ten die het Stro Paviljoen traject begeleid-

Een groep studenten onder leiding van

duurzame bouwpraktijken.

de: “Deze manier van leren is heel leuk en

docent-onderzoeker Iwan Westerveen

leerzaam voor de studenten. Het is een

heeft een innovatief strohuisje gebouwd

Het opvallende aan dit project is het

belangrijke voorbereiding op de praktijk.

op de campus van Avans Hogeschool in

gebruik van twee innovatieve strobouw-

Eigenlijk zou elke bouwkunde student deze

Den Bosch. Het project maakt deel uit van

methoden die nog niet veel in Nederland

kans moeten krijgen”.

de Avans Minor CO2-negatief ontwerpen,

worden toegepast. Enerzijds wordt een

waarbij studenten hands-on ervaring

houten skeletpaneel gebruikt waarin stro-

FUTURE RETHINKER

<32>

Contact over dit artikel | Iwan Westerveen | +31 6 48 44 54 85 | jv.westerveen@avans.nl balen worden geplaatst. Anderzijds wordt

MNEXT en daarmee Avans Hogeschool.

stro gestapeld en samengeperst, waardoor

hennepdoeken en mycelium. Studenten werkten samen met bedrijven, waarbij

het stabiel en constructief wordt. Deze

Spoorhuisje bij Minitopia in Den Bosch

ze niet alleen gesponsorde materialen

combinatie maakt het project uniek en een

Studenten hebben onder begeleiding van

gebruikten, maar ook het bedrijfsleven

interessant studieobject. Voor het leveren

docent Edwin Waelput een duurzaam

betrokken bij het project.

van de benodigde stro is er samengewerkt

spoorhuisje gebouwd op de bouwplaats

met boeren uit te regio. Het gebruik van

van Minitopia in Den Bosch. Het project,

Dit duurzame huisje toont de mogelijk-

stro als bouwmateriaal is niet alleen duur-

verdeeld over twee blokken van elk 10 we-

heden van duurzaam bouwen en bena-

zaam, maar biedt ook mogelijkheden voor

ken, omvatte de constructie van een huisje

drukt de kracht van samenwerking tussen

CO2-reductie in de bouwsector.

bedoeld voor een transformator. Studen-

onderwijsinstellingen, studenten en het

ten waren actief betrokken bij het gehele

bedrijfsleven.

Met het strohuisje als testobject zijn er

bouwproces, van ontwerp tot realisatie op

plannen voor verdere tests en onderzoeken

locatie, met gebruik van biobased materi-

Ralph Simons, directeur van MNEXT:

in de komende jaren. De samenwerking

alen, zoals geluidsisolerende kalkhennepi-

“Het project sluit aan bij de transitie naar

met andere studierichtingen, zoals bouwfy-

solatie.

duurzame bouwpraktijken met biobased

sica, en het betrekken van sensoren voor

materialen. Een veelbelovende basis voor

metingen illustreren de voortdurende inzet

Het huisje heeft een demontabel groen

voor innovatie en duurzaamheid binnen

dak en gebruikt biobased materialen, zoals

toekomstig onderzoek.”

"EIGENLIJK ZOU ELKE BOUWKUNDE STUDENT DEZE KANS MOETEN KRIJGEN" TRANSFORMATORHUISJE Den Bosch (oktober 2022)

<33>

DECEMBER 2023

CENTRE OF EXPERTISE MEER NIEUWS, ONDERZOEK EN ONDERWIJS? KIJK OP MNEXT.NL