Biobased Update februari 2022 - Onderzoek meets Onderwijs by MNEXT

BIOBASED update MAGAZINE FEBRUARI 2022 CENTRE OF EXPERTISE BIOBASED ECONOMY

Special e dition Onderzo ek meets Onderwi js

Voorwoord Onderwijs en onderzoek zijn tegenwoordig onlosmakelijk met elkaar verbonden. Avans en HZ dragen dit binnen het CoE BBE op allerlei manieren uit. Docenten en onderzoekers werken nadrukkelijk samen. We maken kennisclips om de onderzoeksresultaten naar de studenten en andere geïnteresseerden te kunnen tonen. En via MOOC’s wordt daar op nog grotere schaal vorm aan gegeven. Het CoE BBE zorgt ervoor dat op allerlei niveaus geschikt onderwijsmateriaal beschikbaar is over de biobased economy. Neem bijvoorbeeld het project met middelbare scholen, waarin we technasia helpen om op een toegankelijke manier de biobased economy te vertalen naar de leerlingen. Ook internationaal pakt het CoE BBE de handschoen op om samenwerkingen te realiseren op onderwijsgebied. Zowel in de living labs (met Brazilië en Finland) als in de ICA Community of Practice Bioeconomy Education is CoE BBE de kartrekker: samen bereik je veel meer. Jacomine Ravensbergen en John Dane, bestuurders van de hogescholen, stellen verderop in deze Biobased Update nadrukkelijk dat het onderwijs en het onderzoek elkaar verrijken. En wat mij betreft blijft het CoE BBE de komende jaren een aanjager van die verrijking en zullen onderwijs en onderzoek nóg meer in één adem genoemd worden. Han van Osch, Portfolio Manager Onderwijsinnovatie Centre of Expertise Biobased Economy ja.vanosch@avans.nl

Eerder zijn in de Biobased Updates al andere bijzonderheden uitgelicht, zoals geldbronnen voor praktijkgericht onderzoek en de faciliteiten die het CoE BBE voor je kan inzetten.

BIOBASED MOOCS

100+

SAMENWERKINGEN BEDRIJFSLEVEN

SA KEN

Want k

IOBASED MAJOR

40+

AMENWERKINGEN NNISINSTELLINGEN

BIOBASED MINOREN EN SPECIALISATIES

INTERNATIONALE LIVING LABS

1160

STUDENTEN BEZIG MET BIOBASED ECONOMY

ONDERWIJSPROJECTEN

STAGIAIR(E)S

ONDERZOEKSPROJECTEN

praktijkgericht onderzoek en onderwijs kunnen niet zonder elkaar!

COLOFON Redactie & vormgeving: Centre of Expertise Wendy van Rijsbergen w.vanrijsbergen@avans.nl Biobased Economy Bas Koebrugge b.koebrugge@avans.nl Eugene de Kok eugene.de.kok@hz.nl © 2022 Centre of Expertise Biobased Economy. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel van druk, kopie, digitale reproductie of op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Meer weten over ons? Bekijk dan de website: WWW.COEBBE.NL

Waar moet dat heen met praktijkgericht onderzoek? Precies die vraag stelden we aan Jacomine Ravensbergen en John Dane, beiden lid van het College van Bestuur van respectievelijk Avans Hogeschool en HZ University of Applied Sciences. En ja, zij zien volop kansen om praktijkgericht onderzoek nog veel meer te ontwikkelen tot een onlosmakelijk onderdeel van de identiteit van hogescholen en daarmee op te schuiven van onderwijsinstelling naar kennisinstelling. John Dane - HZ University of Applied Sciences

De toegevoegde waarde van praktijkgericht onderzoek binnen hogescholen, uitgevoerd door lectoraten, werd volgens Jacomine en John vooral in het verleden, maar ook nu nog, lang niet door iedereen herkend en erkend. En dat geldt zowel binnen als buiten de hogeschool, tot aan de landelijke politiek en topsectoren toe. “Praktijkgericht onderzoek wordt nog steeds niet op zijn waarde geschat”, stelt John. “Dat zit ‘m voor een gedeelte in ‘onbekend maakt onbemind’. In een milieu waar veel mensen werken die universitair zijn opgeleid, wordt er ook meer vanuit academisch, fundamenteel onderzoek geredeneerd. We moeten veel harder op de trom roffelen!” Jacomine is er van overtuigd dat een programmatische aanpak werkt om onderwijs en onderzoek elkaar te laten versterken. Beiden bedienen hetzelfde werkveld en juist samen kunnen we er voor zorgen dat de organisaties om ons heen het beste worden geholpen.

“Bij Avans is gekozen om onderzoek verder vorm te geven binnen 4 zwaartepunten. In het nieuwe zwaartepunt zal er ook voor CoE BBE een bredere focus komen.“ 1+1=3 Zowel bij Avans als bij HZ wordt hard gewerkt aan die programmatische aanpak om onderwijs, werkveld en onderzoek nog beter met elkaar te verbinden en, aldus John, “op te schuiven van enkel onderwijsinstelling richting kennisinstelling. In het meest recente instellingsplan (red: waarin de missie, visie, strategische doelen en koers van een hogeschool worden vastgelegd) zijn we onderwijs en onderzoek als twee kanten van dezelfde medaille gaan beschouwen.” “Bij Avans is gekozen om onderzoek verder vorm te geven binnen 4 zogenaamde zwaartepunten, die met relevante publieke en private partners en met de relevante bachelor en masteropleidingen doorontwikkelen naar een Centre of Expertise.” vult Jacomine aan. “Waarbij er ook voor CoE BBE een wat bredere focus zal komen.” Alles met als doel om als organisatie, middels onderzoek en opleidingen strategisch te kunnen samenwerken met het bedrijfsleven en overheden in de regio en daarbuiten. “En”, zo zegt John, “om de in onderzoek opgedane kennis terug te laten vloeien naar het onderwijs, zodat onze studenten worden opgeleid volgens de laatste stand van zaken.

Waarmee ze als toekomstbestendige young professionals de arbeidsmarkt betreden, kritisch durven te denken vanuit de meest actuele kennis en innovatief vermogen meenemen.”

ZWAARTEPUNTEN EN ORGANISATIE Jacomine laat weten het ‘ingebed zijn in de regio’ één van de sterkste punten van praktijkgericht onderzoek bij HZ te vinden. HZ is echt een onlosmakelijk deel van de regio Zuidwest Nederland en staat zogezegd midden tussen de bedrijven en organisaties, in veel gevallen op een hoger strategisch niveau van samenwerken dan bij Avans. “Zo kunnen ze flexibel inspelen op en bijdragen aan de grote maatschappelijke thema’s die er leven. Daarnaast slaagt HZ er beter in om bekendheid te genereren rondom haar onderzoek,” een andere aanleiding voor Avans om het onderzoek in te richten rondom de 4 nieuwe zwaartepunten. Andersom maakt John een compliment over het organisatorisch vermogen en de scherpte die Avans heeft op wat iets uiteindelijk oplevert en hoe dat wordt afgesproken en vastgelegd. “We nemen die lijn nu ook mee in het nieuwe instellingsplan, in hoe we lectoraten intern beoordelen. In dat plan komen we overigens ook sterk terug op het thema ‘persoonlijke hogeschool’ en ook bij HZ wordt er meer nadruk gelegd op onderzoek. We zijn meer dan een onderwijsinstelling.” Ingezoomd op CoE BBE is het de wens van Jacomine en John dat er nog beter aansluiting wordt gevonden bij relevante academies en opleidingen. Technisch is die verbinding er al, bij bijvoorbeeld chemie en bouwkunde. Maar juist het bij elkaar brengen van CoE BBE met economische opleidingen kunnen kwaliteit en impact van onderzoek verder vergroten.

MAATSCHAPPELIJKE OPGAVE Beide bestuurders vinden elkaar als het gaat over het bijdragen aan de grote maatschappelijke opgaven van vandaag de dag. Opgaven die het vertrekpunt vormen voor hogescholen, waar zij een rol in spelen en waar onderzoek absoluut bij kan helpen. Bedrijven verduurzamen en innoveren in hun producten en processen. Dat doen ze mede door deelname in onderzoeksprojecten waar hogescholen bij zijn betrokken. De dírecte resultaten daarvan, in de vorm van nieuwe kennis en ervaring, worden indirect nog eens versterkt doordat die resultaten terugvloeien naar het onderwijs. Studenten onderschrijven het belang daarvan, ook zij geven aan (ecologische) duurzaamheid terug te willen zien in hun onderwijs. Actuele kennis en ervaring versterken daarmee de al eerder aangehaalde kritische denkwijze en innovatief vermogen die ze als young professional inbrengen in het bedrijfsleven. En zo is de cirkel weer rond. Conclusie? Praktijkgericht onderzoek doet er toe, ondersteunt ontwikkeling van docenten en studenten, verbindt hogescholen met de regio. Richting de toekomst zal het belang ervan binnen het hbo alleen nog maar toenemen en zal de hogeschool als kennisinstelling innovatie in de regio aanjagen en bijdragen aan het oplossen van de grote maatschappelijke opgaven en transities.

Jacomine Ravensbergen - Avans Hogeschool

“Praktijkgericht onderzoek wordt nog steeds niet op zijn waarde geschat. In een milieu waar veel mensen werken die universitair zijn opgeleid, wordt er ook meer vanuit academisch, fundamenteel onderzoek geredeneerd.“

BIOBASED update februari 2022 - 5

Veldonderzoek bij de HZ

Een kijkje bij... Docent-Onderzoeker Tanja Moerdijk

We doen dit samen “Ik wilde na mijn werk als wetenschappelijk onderzoeker mijn kennis delen en tegelijkertijd bijdragen aan het verreiken van onderwijs. Iets kunnen betekenen voor de studenten en voor de toekomst. Dat is gelukt!” We nemen een kijkje bij Tanja Moerdijk, docent-onderzoeker bij het

wordt de studenten al meteen het eerste jaar meegegeven. Het voordeel van de opleiding Chemie is dat onderzoek al van nature aanwezig is. Deze studenten gaan vaak al in de onderzoekswereld werken. Dan maakt het makkelijker om onderzoek te omarmen. Tanja, “Het mooie is dat wij ons onderzoek in de projecten van het lectoraat kunnen gebruiken als realistisch voorbeeld voor de studenten, zo maken we ze enthousiast. “

lectoraat Marine Biobased Specialties van het

DYNAMIEK

Centre of Expertise Biobased Economy. Dagelijks

In haar rol heeft Tanja veel contact met bedrijven en dan met name het MKB. Die bedrijven doen vaak mee in onze onderzoeksprojecten, komen een gastles geven of leggen een vraagstuk weg bij studenten. Tanja ziet dit als een absolute meerwaarde voor zowel onderwijs als onderzoek. “Het is een mooie wisselwerking. Het biedt studenten een veilige omgeving om te leren over praktijkgericht onderzoek en het levert de bedrijven nieuwe kennis en ideeën op . Mijn

werkt zij samen met studenten, onderzoekers en bedrijven aan onderzoek over waardevolle biobased grondstoffen uit mariene omgevingen. Na haar promotie traject bij het NIOS kwam Tanja te werken bij de HZ University of Applied Sciences waar ze als docent Chemie al snel in het onderzoek rolde als Postdoc bij het lectoraat. “HZ was op dat moment volop bezig om onderzoek meer in onderwijs te implementeren. Dat leek mij ontzettend gaaf, daar wilde ik bij zijn.”

NIEUWSGIERIG Volgens Tanja beseffen veel te weinig mensen hoe leuk het is om onderzoek te doen. “Je kunt nieuwsgierig zijn, nieuwe dingen ontdekken, innoveren. Bovendien leven we in een tijd waarin data ook echt noodzaak is, zeker om de transitie naar een biobased economy op gang te helpen.” Dit

“Persoonlijk vind ik de dynamiek en de variatie leuk aan dit werk, en dat je het samen doet. Je staat niet alleen te zenden maar je werkt samen aan een hoger doel. Met studenten, met onderzoekers en met bedrijven.”

Centre of Expertise Biobased Economy - 6

“Je kan nieuwsgierig zijn, nieuwe dingen ontdekken, innoveren. Bovendien leven we in een tijd waarin data ook echt noodzaak is, zeker om de transitie naar een Biobased Economy op gang te helpen.”

rol is dan ook om goed verwachtingsmanagement te doen richting de bedrijven en het traject te begeleiden. Dat maakt mijn functie zo dynamisch”.

ONDERNEMERSCHAP HZ etaleert haar onderzoek onder andere in de minor Productontwikkeling. Vorig jaar hebben studenten in deze minor een shampoo ontwikkeld van zeewier, verpakt in een netje van hetzelfde materiaal dat ook als washandje kan fungeren. Tanja: “Een leuk en succesvol project waarin ook echt is nagedacht over de marktontwikkeling. Zo kwamen wij er achter dat ondernemerschap een belangrijke skill is, ook voor de opleiding Chemie.” Momenteel wordt er gewerkt aan het terugbrengen van deze lijn in het onderwijs. Naast een mooi product heeft het project ook meerwaarde gecreëerd voor toekomstig onderwijs, een mooi resultaat.

Producten van zeewier, bedacht en gemaakt door studenten.

Met veel plezier praat Tanja over haar werk. “Persoonlijk vind ik de dynamiek en de variatie leuk aan dit werk, en dat je het samen doet. Je staat niet alleen te zenden maar je werkt samen aan een hoger doel. Met studenten, met onderzoekers en met bedrijven. We doen echt iets voor de toekomst van de student die we overigens hard nodig hebben. De combinatie van onderwijs en onderzoek maakt dat ik mezelf ook blijf ontwikkelen. Ik raad ook zeker andere docenten aan iets te gaan doen met onderzoek. Het is druk, maar ó zo leuk!“

Meer weten? Tanja Moerdijk Docent /Onderzoeker Marine Biobased Specialties tanja.moerdijk@hz.nl

BIOBASED update februari 2022 - 7

Innoveren met onderwijs, Cosun doet het!

Cosun Innovation Center

Voor zowel onderwijs als onderzoek is de connectie met het bedrijfsleven onmisbaar. Cosun is één van die bedrijven en werkt actief samen met onder andere de Major Biobased Technology & Chemistry bij Avans Hogeschool. Als producent van plantaardige ingrediënten en voedingsmiddelen bieden zij ook groene, biobased oplossingen en energie. Een innovatieve omgeving waar dagelijks studenten te vinden zijn. Samenwerking met het onderwijs staat bij hen hoog op de lijst. Waarom? We vroegen het ze zelf.

zich vooral op de totale verwaarding van deze en andere agrarische grondstoffen. Daar weet Wouter Huijgen, Cosun R&D, alles van: “Wij willen de maximale waarde halen uit onze grondstoffen onder andere door verschillende toepassingen te ontwikkelen met onze reststromen. Zo wordt bijvoorbeeld de verpakking van onze suiker deels gemaakt van suikerbietenpulp. Dit soort toepassingen vergt nieuwe ideeën en kennis, daar spelen studenten zeker een rol bij. “ Jaarlijks heeft Cosun R&D gemiddeld 20 stagiair(e)s van verschillende hogescholen en universiteiten werkzaam binnen Cosun R&D. Met hen werkt Cosun aan nieuwe, duurzame producten en verbetering van de productieprocessen waaronder CO2 besparing.

CONNECTIE MET ONDERWIJS

Richard Bakx, HR Cosun R&D en Innovation: “Wij vinden het onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om de nieuwe generatie de kans te bieden een bijdrage te leveren aan verschillende innovatieve projecten. Het zijn ook onze medewerkers van de toekomst, daar moeten we in investeren. En het mes snijdt aan twee kanten; je hebt weliswaar geen garantie dat er altijd iets bruikbaars uit komt, maar we kunnen al veel voorbeelden noemen waar studenten een belangrijke bijdrage aan hebben geleverd.”

INNOVEREN SAMEN MET STUDENTEN Zeg je suikerbieten dan zeg je Cosun. Cosun R&D richt

Naast het bieden van stages doet Cosun veel meer met onderwijs. Denk hierbij aan bedrijfsopdrachten waarbij een groepje studenten aan de slag gaat met een vraagstuk. Maar ook het meedenken met het onderwijs in de Werkveld Advies Raad, organiseren van bedrijfsexcursies, deelname aan het Avans Career event en zelfs het geven van een sollicitatietraining door Cosun HR aan studenten is onderdeel van de activiteiten. Huijgen: “Onlangs nog mocht ik een gastcollege bij Avans geven over bioraffinage. Op deze manier kunnen wij onze kennis overbrengen op studenten, maar ook vertellen wat wij doen en bekendheid voor het bedrijf genereren. Een mooie manier om jong talent met ons bedrijf te verbinden.” BBiobased Paviljoen bij HZ

Centre of Expertise Biobased Economy - 8

“Onlangs nog mocht ik een gastcollege bij Avans geven over bioraffinage. Op deze manier kunnen wij onze kennis overbrengen op studenten, maar ook vertellen wat wij doen en bekendheid voor het bedrijf genereren. Een mooie manier om jong talent met ons bedrijf te verbinden.” OPDRACHTEN Om wat voor soort projecten draait het bij Cosun R&D? Huijgen geeft een voorbeeld: “Wij halen ingrediënten uit suikerbietpulp, het materiaal dat overblijft nadat we suiker hebben gewonnen uit suikerbieten. Hier zitten veel bestanddelen in die nuttig zijn, zoals cellulose. In dit geval hebben we de cellulose opgewerkt tot een materiaal dat gebruikt kan worden bij de productie van onder andere wasmiddel. Inmiddels is dit uitgegroeid tot een commercieel product. Resultaat van een jarenlang proces, waar meerdere studenten hun steentje aan hebben bijgedragen. Denk hierbij aan onderzoek naar de samenstelling van bestanddelen, het testen van nieuwe apparatuur en het meten van de effecten hiervan op de eigenschappen van het product.”

MEER INFO Wil je meer weten over Cosun R&D en Innovation? Of ben je benieuwd naar de stage mogelijkheden? Neem dan contact op met: Wouter Huijgen: wouter.huijgen@cosun.com Richard Bakx: richard.bakx@cosun.com

Wat betreft Richard Bakx wordt de samenwerking met onderwijs alleen maar intensiever en beter. “Wij hebben studenten veel te bieden op het gebied van inhoudelijke en persoonlijke ontwikkeling. Onze focus op duurzaamheid spreekt hen aan en ze krijgen tegelijkertijd veel verantwoordelijkheid. Anderzijds dragen de studenten met hun kijk op de huidige wereld en hun creativiteit bij aan onze innovaties. Het is win-win.” Het opzetten van gezamenlijke onderzoeksprojecten met Centre of Expertise Biobased Economy (CoE BBE) zou volgens Wouter Huijgen een volgende stap zijn. Sinds kort huurt CoE BBE een ruimte bij het Delta Agrifood Business lab in Bergen op Zoom waar Cosun ook actief is. Naast het Cosun innovation center een zeer geschikte plek om samen nieuwe onderzoeksprojecten te initiëren en uit te voeren. Wij kijken er naar uit!

Cosun Innovation Center

BIOBASED update februari 2022 - 9

Stadsjutters in actie

Een kijkje bij... Docent-Onderzoeker Maurits Dorlandt

Iedere dag is een snoepje! “Nog ieder jaar bezoek ik de projectpartner, waar intussen ook een alumnus werkt, met nieuwe studenten. Zodat ze de omgeving, de faciliteiten, het proces met eigen ogen kunnen aanschouwen. Dat werkt zó veel beter dan alles uitleggen in een klaslokaal.” De ogen van Maurits Dorlandt, docent-onderzoeker bij het lectoraat Biobased Resources & Energy, beginnen te twinkelen als hij antwoordt op onze vraag hoe hij zijn rollen als onderzoeker bij Centre of Expertise Biobased Economy en docent bij Avans kan combineren. Al vrij snel nadat Maurits bij Avans Hogeschool kwam werken kreeg hij de mogelijkheid om ook onderzoeksactiviteiten te gaan doen. Destijds ben ik gevraagd om binnen een onderzoeksproject mijn expertise in te brengen op het gebied van levenscyclusanalyse (LCA), waar ik vanuit mijn eigen opleiding al wat kennis over had. Tegelijkertijd was er behoefte aan de ontwikkeling van een leerlijn over deze materie en zie daar; de synerg was geboren.”

BRUG Intussen is het vijf jaar later en is het onderwerp LCA niet meer weg te denken uit opleidingen van de academie [Life Sciences], maar zeker ook uit projecten van het lectoraat.

“Intussen hebben we een track record opgebouwd en worden we regelmatig benaderd door bedrijven en organisaties om in een project een rol te spelen in LCA-activiteiten. Deze combinatie van factoren, en het feit dat ik hierin iedere dag een soort brug vorm tussen onderwijs en onderzoek maakt mij steeds opnieuw blij.” Naast de brede verbinding die er op deze manier tot stand wordt gebracht zijn er ook veel voorbeelden te noemen van een nauwere band. Maurits noemt een project van enige tijd geleden waarin een eigen student als stagiair kwam te werken. “Uiteindelijk is hij in dienst gekomen van de projectpartner uit het onderzoeksproject en neemt hij vanuit die functie nog altijd deel aan onderzoeksprojecten. Bovendien geeft hij gastcolleges, waarin hij als geen ander het studentenperspectief kan benadrukken, en komen we regelmatig met nieuwe studenten langs bij zijn bedrijf voor een excursie.” En extern? “Concrete resultaten uit ons onderzoek over zwerfafvalproblematiek in Breda, dat we doen samen met milieuorganisaties en met onze studenten, hebben er onlangs voor gezorgd dat de gemeente beleidswijzigingen doorvoert en hogere ambities heeft gesteld.” Maurits noemt het een mooi praktisch voorbeeld van de toegevoegde waarde van Avans als kennisinstelling en impact op de regio (meer info: www.stadsjuttersbreda.nl).

Centre of Expertise Biobased Economy - 10

JE KOP ERBIJ HOUDEN En nee, het is niet altijd even gemakkelijk om onderzoek en onderwijs in één baan te combineren, aldus Maurits. “Er wordt van alle kanten aan je getrokken en het roosterbureau van de opleiding stemt zelf niet af met de projectleiders van het lectoraat hoe een en ander het beste gecombineerd kan worden. Dus je moet continu je kop erbij houden, zodat je bijvoorbeeld niet in een situatie terecht komt waarin het opstarten van een nieuw semester samen valt met het opstarten van een nieuw project.”

“Nu we een aantal jaren hebben geïnvesteerd in verbinding tussen onderwijs, onderzoek, maar zeker ook bedrijfsleven en overheden in de regio, begint dat zich uit te betalen. We groeien nog altijd in meerdere opzichten.”

Maurits ziet de toekomst evenwel rooskleurig in. “Nu we een aantal jaren hebben geïnvesteerd in verbinding tussen onderwijs, onderzoek, maar zeker ook bedrijfsleven en overheden in de regio, begint dat zich uit te betalen. We groeien nog altijd in meerdere opzichten.” Dus wees voorbereid; jullie gaan nog veel meer van ons horen!”

Studenten op excursie

BIOBASED update februari 2022 - 11

Meer weten? Maurits Dorlandt Docent /Onderzoeker Biobased Resources & Energy mhj.dorlandt@avans.nl

Learning Communities; een ongoing inspanning

Een leven lang leren. Een leven lang innoveren. Zelf en met anderen. Een learning community ontstaat wanneer organisaties in een bepaalde regio samen kennis delen op inhoudelijke thema’s. Projectpartners in het project Learning Community zetten zich de afgelopen periode nadrukkelijk in om instrumenten te ontwikkelen die de verbinding leggen tussen onderwijs, onderzoek en het regionale mkb op het gebied van duurzaamheid. Dit resulteert in een aantal instrumenten voor de korte en lange termijn, zoals een professional master duurzaamheid. Er is behoefte aan technische, economische en sociale innovaties en de opgedane kennis moet op zijn beurt weer terugvloeien naar het onderwijs, zodat studenten, de toekomstige werknemers, worden opgeleid volgens de laatste inzichten en er geen hiaat ontstaat tussen aanwezige en gevraagde arbeidskrachten. Daarnaast dient de kennis ook beschikbaar te zijn voor huidige werknemers via bijen omscholingsmogelijkheden én is het belangrijk dat er mogelijkheden zijn om talent een kans te geven in de regio. Een mooie uitdaging voor het project Learning Community om de stakeholders met elkaar te verbinden vanuit een gezamenlijk streven: innovaties realiseren.

STUDENTEN EN PROFESSIONALS STUDEREN SAMEN Uitgevoerd marktonderzoek laat zien dat zowel binnen het bedrijfsleven in de regio West-Brabant als bij studenten van Avans affiniteit bestaat met het thema duurzaamheid en dat er behoefte is aan aanvullende opleidingsmogelijkheden. Op zich geen verrassing, maar de exacte vorm die dat onderwijs moet krijgen is wel anders dan anders. Aan de hand van de resultaten en inzichten uit het project gaat Avans de komende tijd inzetten op een Professional Master Duurzaamheidstransities, die moet aansluiten op de technologie-/techniekgerichte opleidingen. Om goede aansluiting te krijgen bij de doelgroep wordt een opleidingsprogramma ontwikkeld dat de mogelijkheid heeft in te schrijven voor separate modules uit het programma, te volgen is door zowel studenten als professionals én aandacht heeft voor zogenaamde 21st century skills.

“Uit onderzoeken en enquêtes blijkt steeds, ook nu weer, de behoefte van het mkb aan kennis en talent. Bedrijven willen leren, willen innoveren. Nu liggen er instrumenten om die uitgesproken behoefte om te zetten naar daadwerkelijke acties. Tijd om stappen te zetten!”

Centre of Expertise Biobased Economy - 12

INHOUDELIJKE BIJEENKOMSTEN In de regio West-Brabant wordt al veel geïnnoveerd en er is dan ook veel te leren van elkaar. Een goede manier om dat te doen is via inhoudelijke bijeenkomsten. De projectpartners experimenteerden, ondanks of juist dankzij coronagerelateerde uitdagingen met verschillende vormen van bijeenkomsten. Belangrijkste conclusie is dat juist het samen organiseren van bijeenkomsten voor het mkb de meeste impact heeft. Zo kunnen partners gebruikmaken van elkaars netwerken, maar ook van inhoudelijke kennis op bepaalde thema’s. Voor Avans zijn de thema’s belegd in de focuspunten van haar lectoraten Biobased Energy & Resources, Biobased Bouwen en Biobased Products & Building Blocks. Door het project vindt er nu betere afstemming plaats met bijvoorbeeld projectpartners Havenbedrijf Moerdijk, de Green Chemistry Campus en de Circular Biobased Delta rondom de organisatie van bijeenkomsten.

trainees. Geïnteresseerde mkb’ers kunnen hiervoor contact opnemen met Avans via Leon Kuijpers. Terugkijkend legt projectleider Bas Koebrugge de bal nu bij de bedrijven zelf: “Uit onderzoeken en enquêtes blijkt steeds, ook nu weer, de behoefte van het mkb aan kennis en talent. Bedrijven willen leren, willen innoveren. Nu liggen er instrumenten om die uitgesproken behoefte om te zetten naar daadwerkelijke acties. Tijd om stappen te zetten!” Project Learning Community is medegefinancierd door Regio West-Brabant en is tot stand gekomen met ondersteuning en medewerking van projectpartners Havenbedrijf Moerdijk, Rabobank Zuid-West, Green Chemistry Campus, Circular Biobased Delta.

INNOVATIETRAINEESHIPS Een volgend instrument waar het project aan heeft bijgedragen is het zogenaamde Innovatietraineeship. Een uitermate geschikte kans om talent aan je bedrijf te binden. In dit traineeship studeert een Avansstudent op een duurzaam, innovatief onderzoeksthema af bij een organisatie, waarna de student voor minimaal een jaar in dienst komt van de organisatie om zijn/haar onderzoek verder te brengen. Het programma is al operationeel, ten tijde van de publicatie van dit artikel staat de uitnodiging voor bedrijven open om hun opdracht open te stellen voor

BIOBASED update februari 2022 - 13

Meer weten? Bas Koebrugge Projectleider b.koebrugge@avans.nl

Een kijkje bij... Onderzoeker Mike Nuiten

Leren in het lab! Soms bestaat een verbinding onderzoek-onderwijs

ACTUELE ONDERZOEKSPROJECTEN

in één persoon, als een collega zowel docent als

Al het onderzoek wordt gedaan in projecten als onderdeel van een consortium. Mike: “De opgedane kennis is altijd openbaar beschikbaar. Onze studenten en stagiair(e) worden niet tegengehouden door hele specifieke kennis, waardoor ze geneigd zouden kunnen zijn om iedere vraag vanuit een specifieke aanvliegroute te benaderen. Juist de creativiteit en open blik die ze hebben, en het feit dat ze samen met anderen werken, levert verrassende resultaten op.”

onderzoeker is. Maar even vaak gebeurt het dat een onderzoeker geen docent is. Mike Nuiten bijvoorbeeld; hij werkt sinds 2 jaar bij CoE BBE, specifiek bij het lectoraat Biobased Building Blocks & Products. Belangrijke reden om na eerst elders gewerkt te hebben naar CoE BBE te komen? “Ik heb affiniteit met het begeleiden van stagiair(e)s. Ik vind het heel mooi om ontwikkeling bij een ander te zien en die ontwikkeling te stimuleren. En waar kan dat

Gaandeweg de stage maakt Mike mee hoe studenten zichzelf ontwikkelen en hoe ze tegelijkertijd stukjes van de puzzel leggen in actuele onderzoeksprojecten. “Studenten volgen elkaar vaak op. De resultaten van de één vormen input voor de ander.”

beter dan bij een onderwijsinstelling?” Mike benadrukt dat juist het type onderzoek dat bij hogescholen wordt gedaan zich leent om samen te kunnen doen met stagiair(e)s en studenten. “Met wetenschappelijke artikelen en wat er geleerd is bij de opleiding als bagage proberen onze studenten nieuwe dingen. We voeren echt toegepast onderzoek uit. Nieuwe routes om tot nieuwe dingen te komen. Misschien duurt het bij ons dan wel iets langer dan bij een commercieel of universitair laboratorium, maar dat doet aan de kwaliteit van onderzoek niets af. “

Centre of Expertise Biobased Economy - 14

Meer weten? Mike Nuiten Onderzoeker Biobased Building Blocks & Products m.nuiten2@avans.nl

“Studenten volgen elkaar vaak op. De resultaten van de één vormen input voor de ander.”

ONDERZOEKSVRAAG Intussen schuift Kevin Smits aan. Hij hoorde van vrienden van zijn opleiding Chemische Technologie over hoe leuk stagelopen bij CoE BBE was en ook eerder in zijn opleiding, tijdens de minor en bij gastlessen van onderzoekers van CoE BBE, kwam hij in aanraking met de mensen en projecten van het lectoraat. Hij solliciteerde op een vacature en Mike nam hem daarop aan. Het bevalt hem dat hij, weliswaar met een eigen opdracht in een eigen project, veel contact heeft met andere studenten in het lab en dat ze van elkaar kunnen leren. “Je bent hier echt onderdeel van het team en krijgt veel verantwoordelijkheid in de projecten.” Net als Mike eerder al vertelde heeft Kevin het gewaardeerd dat hij in zijn stage zelf zijn route mocht bepalen om antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag waar hij aan heeft gewerkt. De stage zit er nu bijna op en gelijk hierna begint Kevin aan zijn afstudeerstage. Zijn bijdrage aan het Growing Leather project, waar hij onderzoek in deed, hoeft zelfs niet eens te stoppen. Hij gaat voor zijn afstudeerstage naar een projectpartner van Growing Leather, B4Plastics. Daar gaat hij verder werken aan het project.

Lesmateriaal voor jou en de studenten

LESSENSET BASISONDERWIJS

ONLINE CURSUSSEN

Het Centre of Expertise Biobased Economy (CoE BBE) vindt het belangrijk dat kinderen van jongs af aan al in aanraking komen met de biobased economie. Om deze reden ontwikkelde het CoE BBE praktisch lesmateriaal voor de bovenbouw van basisscholen.

Bij CoE BBE kun je momenteel zes verschillende online cursussen volgen. Je leert er meer over de biobased economy en gerelateerde thema’s. Ze zijn geschikt voor zowel studenten als professionals.

LEES MEER

MAJORS EN MINOREN Avans Hogeschool en HZ University of Applied Sciences bieden beide verschillende majors en minoren aan op het gebied van biobased. Met een van de aangeboden minors kunnen studenten nieuwe en interessante informatie oppakken. Een minor is een opleiding van een half jaar bedoeld om je kennis te verdiepen of te verbreden. Zo ook de minors de je kan kiezen in het onderwerp biobased.

LEES MEER

LESMATERIAAL VOORTGEZET ONDERWIJS ‘Save Our Planet’ is een door hogeschool VIVES (Gent, België) ontwikkeld educatief bordspel voor derde graad secundair onderwijs. Ter voorbereiding van dit spel is in samenwerking met CoE BBE deze leermodule ontwikkeld. Deze leeromgeving is vrij beschikbaar voor iedereen en kan eenvoudig van thuis uit doorlopen worden, eventueel in de vorm van een zelfstudieopdracht.

LEES MEER Centre of Expertise Biobased Economy - 16

Meer weten over de materialen die wij beschikbaar hebben? Neem dan snel contact op!

Meer weten? Margot Verwei Projectmedewerker mgp.verwei@avans.nl

VIDEOMATERIAAL Er wordt aan de lopende band filmmateriaal ontwikkeld over de onderzoeksresultaten van CoE BBE, ook wel projectvideo’s of kennisclips genoemd. Daarnaast zijn alle lessen van de online cursussen ook los te bekijken via het youtube kanaal van CoE BBE. Gebruik de video’s om zelf meer te leren over actuele zaken binnen de biobased economy og gebruik de video’s in je lessen voor studenten. Onderstaand een greep uit onze video’s. Bekijk hier alle video’s. KENNISCLIP: 100% BIOBASED TEXTIEL

LESMATERIAAL ONLINE CURSUS: MYCELIUM

BIOBUILDER SPEL

BIOPLASTIC STRAAT

Elke tegel staat voor een bepaald aspect van de bioeconomie. Door tegels naast elkaar te leggen bouw je samen waardeketens. Op die manier kunnen we de materie snel inzichtelijker maken. Je ervaart wat er allemaal bij komt kijken en ook waar de bottlenecks zitten. Het spel is te lenen bij CoE BBE.

Om kinderen en soms ook volwassenen spelenderwijs kennis te laten maken met biobased plastic heeft CoE BBE de bioplastc straat beschikbaar. Hierbij gaat iedereen zelf aan de slag om binnen een paar stappen bioplastic van zetmeel te maken.

LEES MEER BIOBASED update februari 2022 - 17

MEER INFO

Onderwijsprojecten

Lerend Netwerk Biobouwers Meer dan 100 studenten van 3 hogescholen uit Vlaanderen en Zuid-Nederland sloten in december 2021 de eerste pilot uit het Interreg VlaanderenNederland project ‘Lerend Netwerk Biobouwers’ af. De afgelopen tijd hebben ze in gemixte groepen gewerkt aan een opdracht rondom biobased bouwen. Hier leerden ze werken met biobased materialen, maar bovendien werkten ze samen met studenten die andere, weliswaar ook bouw gerelateerde, opleidingen volgen en zelfs aan andere hogescholen studeren. Het project Lerend Netwerk Biobouwers is gericht op de ontwikkeling van een innovatief leerprogramma waarmee het werkveld en de regio als één van de Europese koplopers optimaal worden ondersteund in de transitie naar de biocirculaire economie. Wil Mertens, projectleider en docentonderzoeker aan Avans Hogeschool, vertelt enthousiast over hoe we hier zijn gekomen. “In de eerste fase van het project hebben we een brede groep bedrijven om ons heen geconsulteerd; van welke nieuwe materialen moeten onze studenten tijdens hun studie kennis opdoen en welke soft skills moeten ze bezitten om eens afgestudeerd van goede meerwaarde te zijn voor het bedrijf.” De output uit die consultatie is verwerkt in de eerste pilot die is uitgevoerd.

INPUT VAN BEDRIJFSLEVEN Coördinatie van de pilot is in handen van Dries Vansteenkiste, projectleider en docent-onderzoeker aan HOGENT. Volgens hem is het project in meerdere opzichten erg waardevol voor de projectpartners en verschillende stakeholders. “Onze studenten moeten zodanig worden opgeleid dat ze weet hebben van de laatste ontwikkelingen in de bouw. En op dit moment gebeurt er ontzettend veel op biobased gebied. Nieuwe biobased materialen, Life Cycle Analyses, het gaat maar door. Vooral de input van het werkveld is dan ook van grote waarde. In het project leren we verder zowel inhoudelijk als procesmatig van de andere onderwijsinstellingen.” Mertens onderstreept dat; “De bedrijven die nu geïnteresseerd en betrokken zijn bij het project behoren tot de koplopers. Ze zijn zelf al aan het innoveren met nieuwe biobased, materialen of werken met hout als biobased materiaal, waarvan de duurzame troeven in dit project nog verder worden uitgelicht. Ook hun kennis wordt ingebracht in de pilots van het project. Het nieuwe onderwijs dat daar uit resulteert brengt studenten voort met zelfs al een voorsprong op huidige professionals, die nou eenmaal gewend zijn aan bouwen met beton, glaswol en staal.”

UITNODIGING VOOR TWEEDE PILOT Maar er is meer. Mertens en Vansteenkiste nodigen bedrijfsleven in de grensregio uit om als geïnteresseerde aan de tweede pilot deel te nemen. Die begint vanaf medio februari 2022. Daarin gaan we heel nadrukkelijk op zoek naar onderwijsvormen waar zowel studenten áls professionals aan deel kunnen nemen. We organiseren bijvoorbeeld lezingen, masterclasses, excursies en opdrachten waaraan studenten en professionals dus samen werken. Geïnteresseerd als bedrijf? Neem dan contact met ons op! Na afronding en evaluatie van de beide pilots sluit het project af met het schrijven van een roadmap, waarin wordt opgetekend hoe het geleerde blijvend kan worden geïmplementeerd in toekomstige onderwijsmodules. Het consortium bestaat uit Avans Hogeschool, Bouwmensen Zuidwest BV, HOGENT, HZ University of Applied Sciences en Ghent University. Project ‘Lerend Netwerk Biobouwers’ is gefinancierd binnen het Interreg V programma Vlaanderen-Nederland, het grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en provincie Noord-Brabant. Meer info: www.grensregio.eu

Centre of Expertise Biobased Economy - 18

Meer weten? Wil Mertens Docent-onderzoeker Biobased Bouwen wpm.mertens@avans.nl

Onderwijsprojecten

en meer...

Naast specifieke onderzoeksprojecten neemt CoE BBE ook deel aan onderwijsprojecten. Het project Lerend Netwerk Biobouwers, dat je links kunt lezen, is hier een mooi voorbeeld van. Maar er zijn meer voorbeelden. Zie onderstaand meerdere onderwijsprojecten waarbij er samengewerkt is of wordt aan de ontwikkeling en verbetering van biobased onderwijs.

Living Ecosystem In dit programma werken 3 hogescholen samen aan het versnellen van de transitie naar biobased materialen.

LEES MEER

BioCannDo BioCannDo heeft een duidelijke boodschap rondom biobased producten ontwikkeld, zodat deze ook voor het algemene publiek gemakkelijk te begrijpen is.

Innovatie traineeships Een nieuw traineeprogramma dat het mkb de kans biedt om jong talent aan zich te binden.

LEES MEER

LEES MEER Groene Groei Het project ontwikkeltde een set biobased onderwijsmaterialen en zorgde ervoor dat deze materialen goed vindbaar zijn. BBM+ In dit project wordt hoogwaardige onderwijs ontwikkeld voor de master Biobased Materials en de Hbo honoursen schakelprogramma’s.

LEES MEER

Grenzeloos Biobased Onderwijs Hier werkten veertien partners aan de ontwikkeling van vraaggerichte onderwijs- en nascholingsprogramma’s op secundair, hoger én universitair niveau.

LEES MEER

LEES MEER Meer weten? Han van Osch Portfolio Manager Onderwijsinnovatie ja.vanosch@avans.nl

BIOBASED update februari 2022 - 19

Rusthoeve neemt studenten mee in anders denken

Hoe ontwikkel je een nieuw biobased product en hoe zet je het goed in de markt? Dat is de vraag die eerstejaarsstudenten van de opleiding International Business aan de HZ University of Applied Sciences moeten beantwoorden tijdens de cursus Customer Centered Innovation. Ze beginnen hun zoektocht elk jaar bij Proefboerderij Rusthoeve in Colijnsplaat. De opleiding en de proefboerderij werken al drie jaar samen. De HZ heeft als partner van het Centre of Expertise Biobased Economy (CoE BBE) de biobased economy hoog in het vaandel staan en bij de proefboerderij is dat niet anders. Daar zijn ze in 2014 in samenwerking met adviesbureau Delphy begonnen met de aanleg van de Biobased Innovation Garden. Deze velden zijn ‘een kraamkamer voor de innovatie in de teelt en toepassing van nieuwe grondstoffen in de verwerkende industrie’. In de afgelopen jaren zijn er meer dan honderd biobased gewassen op de velden geteeld. De International Business-studenten van de HZ moeten aan het begin van hun cursus een keuze maken uit één of enkele van deze lokale gewassen, bedenken welk product

ze daarmee willen maken en hoe ze dat in de markt kunnen zetten. “Aan het begin geven we een uitgebreide voorlichting”, legt Charlotte van Sluijs van Proefboerderij Rusthoeve uit. “We nemen ze mee in het anders denken en laten ze kennis maken met alle biobased producten.”

DENKOEFENING Vervolgens is het aan de studenten zelf. “We dagen ze uit om een gat in de markt te vinden, gebaseerd op serieus marktonderzoek. De enige voorwaarde is dat het een biobased product is”, zegt International Business-docent Paul van ’t Veer. De studenten hoeven het product nog niet te maken. Dat kunnen ze bijvoorbeeld wel doen als ze in hun tweede jaar een student company opstarten. In deze cursus moeten de studenten een waardepropositie maken. “Het gaat ons om de denkoefening.” Doel is dat ze zien dat innovatie en onderzoek met elkaar zijn verweven en dat een klantgerichte benadering belangrijk is bij het ontwikkelen van een innovatief product. “De studenten zijn over het algemeen zeer creatief”, aldus Van Sluijs. “Je merkt soms dat sommige studenten het moeilijk vinden om te bepalen of iets echt duurzaam is. Niet alles van een plant hoeft dat namelijk te zijn.” Van ’t Veer heeft al een paar keer versteld gestaan van de creativiteit van zijn studenten. Hij was aangenaam verrast door een team dat planken en

Centre of Expertise Biobased Economy - 20

isolatiemateriaal maakte van hennep, van een team dat doorzichtige mondmaskers (‘transmasks’) bedacht en van een groep die een menstruatiecup ontwikkelde van het rubber uit een buitenlandse paardenbloem. “Ze komen soms met ontzettend leuke oplossingen.” Volgens van Sluijs zoeken de meeste teams het in cosmetische producten of alternatieven voor wegwerpproducten, zoals plastic bekertjes.

producten hebben.” Van ’t Veer ziet dat terug bij zijn studenten. Hij kijkt dan ook al uit naar een vierde editie. “We vinden het mooi dat we met een innovatieve speler in de regio als De Rusthoeve kunnen samenwerken.”

Planken en isolatiemateriaal van hennep

Menstruatiecup uit paardebloem

GASTCOLLEGES Tijdens de cursus krijgen de studenten hulp van docenten en onderzoekers. Zo heeft Tanja Moerdijk van het lectoraat Marine Biobased Specialties van de HZ tijdens de laatste cursus een gastcollege gegeven over zeewier en vertelden Joost Vette van Biobased Bouwen en Heleen Moelker van het Coe BBE over het gebruik van biobased materialen.

Biobased transparante mondmaskers

De teams maken op het einde video’s over hun product. Hierin vertellen ze wat hun product is, hoe het tot stand is gekomen en waarom mensen het zouden moeten kopen. Van Sluijs is enthousiast over de samenwerking met de HZ. “Voor ons is het belangrijk om dit te doen. De agrarische sector zoekt naar gewassen die kunnen bijdragen aan de biobased economy. Wij willen dat stimuleren en bovendien helpen bij het opleiden van een nieuwe generatie professionals, die nadenken over de impact die sommige BIOBASED update februari 2022 - 21

Studeren en onderzoeken gaan bij Biobased Bouwen hand in hand Een huisje bouwen met weinig ervaring en met mensen die je niet kent? En dan ook nog van biobased materialen, die vaak nieuw en onbekend zijn? Deze opgave kregen 39 studenten die afgelopen september begonnen aan de minor CO² negatief ontwerpen. Zij leverden een hele mooie prestatie, die niet alleen zorgt voor een sterk teamgevoel, maar ook een mooi voorbeeld is van hoe onderzoek en onderwijs bij elkaar komen. Iwan Westerveen, lid van de kenniskring Biobased Bouwen en docent van de minor vertelt: “Het is de bedoeling dat studenten kennismaken met elkaar en met biobased materialen. Ze leren gelijk in de praktijk hoe zij met die materialen om kunnen gaan en waar de uitdagingen liggen.” Er moet dus ook daadwerkelijks iets gebouwd worden en in dit geval is dat een biobased ‘bezinningsruimte’. Het ontwerp daarvan komt van een oud-student, die eerder de minor volgde.

VERBINDING ONDERZOEK/ONDERWIJS Het is dus van belang dat studenten kennismaken met biobased materialen. Deze hebben de toekomst en ze vormen een rode draad door de minor CO² negatief ontwerpen. Westerveen: “Jaren geleden hebben we zelf een stukje bamboebos aangelegd op terrein van Avans. Nu oogsten we hieruit en verwerken we bamboe in het gebouw.” Maar ook bijvoorbeeld kalk-hennep, scharnieren van hout en isolatie gemaakt van gras of papierresten worden toegepast. “We gaan tijdens de minor en ook daarna zien hoe de nieuwe materialen zich gedragen in de praktijk. We gaan leren; praktijkgericht onderzoek in optima forma. En al deze ervaring nemen de studenten mee naar toekomstige werkgevers, die nu misschien alleen nog maar met staal en beton werken,” aldus Westerveen.

MULTIDISCIPLINAIR De intro blijkt een groot succes. De studenten, afkomstig van verschillende opleidingen pakken ieder in onderling overleg een eigen rol. Op deze manier kan iedereen zijn of haar eigen specialisme benutten. Westerveen: “Het is tof om te zien hoe enthousiast iedereen is. De studenten waren echt intensief bezig met de bouw, het was bijna een fulltime baan voor ze.”

Een transitie begint met het omvormen van talent voor de toekomst. In onze minor leren we onze studenten radicaal anders te denken in plaats van voort te borduren op het bestaande.”

Het interieur van de biobased bezinningsruimte

EN NU DOOR! De bezinningsruimte staat er nu, maar daarmee is het verhaal absoluut niet afgelopen. Door huidige en toekomstige studenten kunnen vanaf nu verbeteringen worden doorgevoerd, zodat het huisje door de jaren heen kan blijven bestaan en continu wordt verbeterd. Nieuwe technieken, nieuwe materialen, nieuwe ontwerpen, etc. Alles is mogelijk, zolang het maar bijdraagt aan CO² negatief bouwen.

Zelf een kijkje nemen in het huisje? Of meedoen aan de minor als student of bedrijf? Dat kan! Mail voor meer informatie naar Iwan: jv.westerveen@avans.nl.

Een tweede voorbeeld van integratie van onderwijs, onderzoek en werkveld vinden we in de gedaante van de Gids ‘Ontwerpen met Snel Hernieuwbare Materialen’. Gie Steenput, architect en onderzoeker aan het lectoraat Biobased Bouwen van het Centre of Expertise Biobased Economy bracht 26 studenten en 21 externe organisaties bij elkaar om de mogelijkheden van het toepassen van nieuwe, biobased materialen in dak-wand-vloerpakketten te concretiseren. Tot in het kleinste detail beschrijft de gids hoe deze pakketten zijn samen te stellen, met bijbehorende infobladen voor bestekteksten.

Handen uit de mouwen bij de ‘Biobased Bouwen in actie’ dag Ook bij de HZ in Vlissingen wordt letterlijk Biobased gebouwd

HUMAN CAPITAL Gie vertelt: “Een transitie begint met het omvormen van talent voor de toekomst. In onze minor CO2-negatief ontwerpen leren we onze studenten radicaal anders te denken in plaats van voort te borduren op het bestaande”. De studenten onderzoeken dus niet louter theoretisch hoe het anders zou moeten, maar hoe het daadwerkelijk nu al anders kan. Met materialen die vandaag de dag al gewoon op de markt zijn. “Zij vormen zo het human capital van de toekomst en in hun kielzog nemen we alvast tientallen organisaties mee. En dat worden er nog veel meer”, aldus Steenput.

De gids is HIER per direct voor iedereen beschikbaar

BIOBASED update februari 2022 - 23

Internationaal

ICA Community of Practice for Bioeconomy Education De biobased economy houdt niet op bij de landsgrenzen. Juist in Europees verband is het essentieel dat dit thema op de kaart wordt gezet. En dat gebeurt ook. De Europese Unie investeert, samen met BIC, het Bioeconomy Industries Consortium, al langere tijd in programma’s om de bioeconomy te stimuleren. In het verleden was dat richting de kennisinstellingen meestal onderzoeksgerelateerd. Daarom ontstond de behoefte om een onderwijsnetwerk op te starten. Han van Osch, de portfoliomanager Onderwijs bij het Centre of Expertise Biobased Economy, heeft daarom samen met collega’s uit Finland, Tsjechië, Duitsland, Griekenland en Oostenrijk, in samenspraak met ICA (waarin de Universities for Life Sciences samenwerken), de handschoen opgepakt en de ICA Community of Practice for Bioeconomy Education (CoP Bio-Edu) opgericht (ICA - Europe - ICA Community of Practice for Bioeconomy Education in Europe).

De startbijeenkomst was in 2019 in Praag. Vervolgens hebben de mensen van het eerste uur een position paper opgesteld. Inmiddels heeft de groep een webinar georganiseerd over de EU-projecten die gericht waren op onderwijs, is een workshop over interdisciplinair bioeconomyonderwijs verzorgd en is twee keer bijgedragen aan een summerschool. En de voorbereidingen voor een live bijeenkomst om over het bioeconomyonderwijs te discussiëren zijn in volle gang. De groep zoekt momenteel het contact met de opleiders van de mbo’s en het hoger onderwijs die bioeconomy in hun pakket hebben. Door de groep uit te breiden kan dit initiatief uitgroeien tot een echt netwerk waar de docenten elkaar tegenkomen om inspiratie op te doen en nieuwe ideeën te ontwikkelen. En dat dan vooral over de landsgrenzen heen. Geïnteresseerd? Neem contact op met Han van Osch.

De doelstelling is drieledig: good practices delen, gezamenlijke onderwijsprojecten starten en gezamenlijk optrekken richting de partners in Europa. Zodoende zorgen we dat we de opleidingen helpen om hun onderwijs te verbeteren en dat de studenten maximaal voorbereid zijn op het realiseren van de biobased economy. Meer weten? Han van Osch Portfoliomanager Onderwijs ja.vanosch@avans.nl

Centre of Expertise Biobased Economy - 24

Internationaal

Living Lab - Instrument voor duurzame samenwerking Toegepast onderzoek over de landsgrenzen heen en verbinding tussen onderzoek en onderwijs. Internationalisering is dan misschien niet het eerste wat in je hoofd opkomt, maar het kan wel degelijk een rol spelen in het oplossen van maatschappelijke problemen en brengt overheden, bedrijven en kennisinstellingen bij elkaar. Living Labs worden door CoE BBE ingezet als instrumenten om duurzame samenwerkingen op te zetten met verschillende buitenlandse organisaties. In 2014 hebben Nederlandse en Braziliaanse partners hun krachten voor het eerst gebundeld in het zogenaamde Living Lab Biobased Brazil. Dit consortium bestaat uit universiteiten, bedrijven en overheden uit Nederland en Brazilië. De focusregio in Brazilië is de staat Minas Gerais. Het doel van het Living Lab is onder andere om het hoger onderwijs in beide landen verder te internationaliseren. Door globalisering en een alternatieve benadering van natuurlijke hulpbronnen komt de human capital agenda in beweging. Deze veranderende agenda voor menselijk kapitaal verwijst naar een ander opleidingsniveau van nieuwe professionals. Living Lab wil bijdragen aan deze veranderende human capital agenda door de mobiliteit van studenten en professoren te verbeteren, innovatieontwikkelingen te stimuleren door gezamenlijke onderwijs- en toegepaste onderzoeksprogramma’s en het ontwikkelen van andere projecten. Dit alles met een focus op

de biobased economy in Nederland en Brazilië. Naast de ongeveer 40 studenten die jaarlijks de oceaan oversteken voor hun internationale stage worden daarvoor diverse gezamenlijke activiteiten georganiseerd. Intussen wordt met kennisinstellingen uit Nederland en Finland gewerkt aan een nieuw Living Lab. In de loop van 2022 moet dit meer vorm krijgen en moet ook hier de uitwisseling van studenten en kennis goed op gang komen.

BIOBASED update februari 2022 - 25

Meer weten? Margot Verwei Projectmedewerker mgp.verwei@avans.nl

WWW.COEBBE.NL Meer biobased nieuws, projecten en onderwijs? Bekijk dan onze website.

De volgende BIOBASED update komt uit in juni 2022. - CENTRE OF EXPERTISE BIOBASED ECONOMY -