Nederlandse Bachvereniging
Programma
ALLERZIELEN
programma
uitvoerenden
Johann Sebastian Bach (1685-1750) Christ lag in Todesbanden, BWV 4 (1707) cantate voor Eerste Paasdag zie liedteksten, p. 12
Nederlandse Bachvereniging René Jacobs, dirigent
Der Himmel lacht! Die Erde jubilieret, BWV 31 (1715) cantate voor Eerste Paasdag zie liedteksten, pag. 14 pauze Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen, BWV 12 (1714) cantate voor zondag Jubilate zie liedteksten, p. 16 Erschallet, ihr Lieder, erklinget, ihr Saiten! BWV 172 (1714) cantate voor Eerste Pinksterdag zie liedteksten, p. 18
solisten Isabel Schicketanz, sopraan Tim Mead, alt Thomas Hobbs, tenor Nicolas Brooymans, bas vocaal ensemble Lauren Armishaw, Anna Bachleitner, Amelia Berridge, Marta Paklar, sopraan Sofia Gvirts, Michaela Riener, Emilie Wijers, alt Adriaan de Koster, João Moreira, Immo Schröder, tenor Hidde Kleikamp, Mitchell Sandler, Jaap van der Wel, bas orkest Evgeny Sviridov, Sayuri Yamagata, Annelies van der Vegt, viool 1 Lidewij van der Voort, Lucia Giraudo, Anneke van Haaften, viool 2 Femke Huizinga, Ivan Jorge Saez Schwartz, altviool 1 Deirde Dowling, Marta Jiménez, altviool 2 Lucia Swarts, Matyas Virag, cello Robert Franenberg, contrabas Rodrigo López Paz, hobo Josep Casadellà, fagot Robert Vanryne, Mark Geelen, Christopher Price, trompet Marianna Soroka, pauken Siebe Henstra, orgel Shizuko Noiri, archiliuto
door Brechtje van Riel
over het programma
NAAR DE GEEST VAN BACH René Jacobs komt net uit Wenen en Bratislava, waar hij met B’Rock Orchestra muziek van Schubert en Mendelssohn uitvoerde. Hij heeft nog twee weken relatieve rust voor de boeg, voordat de repetities voor de tournee Allerzielen met de Nederlandse Bachvereniging starten. Over de telefoon vertelt hij een uur lang onafgebroken over de cantates die hij voor dit programma koos. “Ik kijk hier helemaal naar uit”. Op het programma staan vier cantates van Bach die niet voor Allerzielen geschreven zijn. Hoe bent u tot de keuze voor deze cantates gekomen? “Ik wilde dat het cantates zijn die samen horen en deze horen samen. Het zijn heel vroege cantates, in Weimar voor het eerst uitgevoerd, en daarna ook nog in Leipzig, al dan niet bewerkt. Het zijn cantates die Bach zelf op prijs stelde. De Weimar-cantates hebben wat tekst betreft veel met elkaar te maken. In drie cantates is de tekst van Salomo Franck, dat is misschien wel de tekstdichter die Bach zelf het meest waardeerde. In de andere cantate, BWV 4, is de tekstdichter Martin Luther.” 03
over het programma Maar ook die cantate past thematisch heel goed bij de andere drie: BWV 4 is geschreven voor Eerste Paasdag, net als BWV 31, BWV 12 schreef Bach voor de derde zondag na Pasen, Jubilate, en BWV 172 is geschreven voor Eerste Pinksterdag. “Ze hebben alle vier alles te maken met de verlossing: de dood van de Zoon van God, de zonde die daardoor overwonnen wordt en het eeuwige leven dat de mens hiermee verdient. Dat is grosso modo het thema van de vier cantateteksten”.
Hoopvol
Op het eerste gezicht zijn het geen typische ‘Allerzielen-cantates’. “Ze passen zeker wel op die dag, want het gaat over de dood die overwonnen wordt en de geluk zalige zielen die de hemel zullen binnengaan. Het is niet gecom poneerd voor die gelegenheid, maar het past zeer goed”. En een best opbeurende insteek dus voor deze gedenkdag? “Ja, twee van de vier cantates [BWV 31 en BWV 172, red.] zijn feestcantates met een rijke instrumentatie met trompetten, pauken, enzovoort. De andere twee hebben helemaal geen feestelijke atmosfeer, want het gaat over de dood, maar altijd weer de dood die overwonnen wordt. Zo eindigt iedere strofe van Christ lag in Todesbanden met een halleluja.”
“DIT IS NIET HET ENIGE GEESTELIJKE LIEFDESDUET VAN BACH, MAAR HET IS EEN VAN DE MOOISTE.”
De intrinsieke boodschap van dit programma is dus hoopvol. “Absoluut. Ook al begint Weinen, Klagen, Zorgen, Zagen met een chromatische bas, wat in de zeventiende eeuw altijd geasso cieerd wordt met een lamento, een klacht. Een lamento overigens dat het publiek zeer goed zal herkennen: Bach parodieerde het op het einde van zijn leven als het ‘Crucifixus’ in de Hohe Messe. Wat zijn nog meer overeen komsten tussen de cantates, waardoor ze bij elkaar horen? “Wat ze muzikaal gemeen hebben zijn bepaalde kenmerken, zoals de strijkerspartij, die vijfstemmig is. Dat betekent een extra altvioolstem. Ook hebben de cantates relatief weinig recitatieven. In Weinen, Klagen, Zorgen, Zagen zit zelfs geen enkel recitatief, het is aria na aria. Typisch voor de vroegere cantate. En Christ lag in Todesbanden is een koraalcantate, met alleen maar koraaltekst.” 05
De baspartij uit Christ lag in Todesbanden
over het programma
Verstopte koralen
Heeft u deze cantates in uw lange carrière, als zanger en later dirigent, eerder uitgevoerd? “Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen wel, maar als zanger, niet als dirigent. Bij Christ lag in Todesbanden ben ik vergeten of ik die eerder gezongen heb. De cantates BWV 31 en 172 zijn nieuw voor mij. Het zijn prachtige cantates.” Zijn er bepaalde passages die u in het bijzonder aanspreken? “De laatste cantate eindigt met een mystiek liefdesduet: ‘Komm, läß mich nichts länger warten’, zingt de ziel, de anima. We zijn allen zielen en de ziel zingt het duet met de spiritus sanctus, de Heilige Geest. Hoe dit duet verweven wordt met een koraal op de achtergrond – het koraal ‘Komm, heiliger Geist, Herre Gott’ – dat is zó geniaal gedaan door Bach. Dit koraal wordt gespeeld, dus niet gezongen, en sterk versierd ook, dus een beetje onherkenbaar gemaakt. Het wordt bovendien gespeeld door de hobo d’amore en dat is weer een symbool: de liefdeshobo, als symbool voor de liefde van God voor de mens. Dit is niet het enige geestelijke liefdesduet van Bach, maar het is een van de mooiste. Dus ik kijk hier helemaal naar uit.”
“Ook mooi in het programma is de laatste sopraanaria in ‘Der Himmel lacht! Die Erde jubilieret’. Deze aria begint met de woorden ‘Letzte Stunde, brich herein’. En ook deze is verweven met een koraal op de achtergrond en die koraalstrofe begint met de woorden ‘Wenn mein Stündlein vorhanden ist’. Dus: als mijn uurtje, het kortste moment daar zal zijn, de dood. Ook dit koraal wordt niet gezongen, maar gespeeld door de strijkers con sordino [met een demper op de kam] en met prachtige begeleidingsfiguren in de hobo d’amore, die de vleugelslag van de engelen uitbeeldt. Alleen al voor deze twee stukken wil ik deze cantates nooit meer missen.” U voert de cantates uit in hun vroege versie, geschreven in Weimar. Wat is de reden daarvoor? “In het algemeen ben ik bij componisten geïnteresseerd in hun vroegste composities, vooral bij geniale mensen zoals Bach, omdat die bij veel componisten gewaagder en gedurfder zijn. En dat is hier ook het geval, vooral in Christ lag in Todesbanden. De meest onconventionele episode in dit stuk is de vijfde strofe, de 07
over het programma
bas-solo, die begint met ‘Hie ist das rechte Osterlamm’. Het is een vers van een koraal, maar in hoge mate bewerkt als een soort aria. In deze cantate is iedere strofe een vers van een koraal, waarbij de muziek steeds nieuw is, maar de melodie van het vers nog voorhanden moet zijn. Misschien wel onherkenbaar, misschien moet je er wel naar zoeken. In het geval van de bas-solo is dat zo – maar hij is te horen.”
Focus op de tekst
Van de noten op papier naar de uitvoering zelf. U staat erom bekend niet dogmatisch te zijn in de historische uitvoerings praktijk. Zo is het voor u bijvoorbeeld geen must dat een countertenor de altpartij zingt, u gebruikt ook vrouwenstemmen. Wat drijft u bij een uitvoering? “De uitvoeringspraktijk is van groot belang, maar we moeten die uitvoeringspraktijk bestuderen in functie van wat Bach wou. Authenticiteit naar de geest, en niet naar de letter. En tekst speelt hierbij een heel grote rol. Het koor komt daarom bijvoorbeeld niet achter het orkest te staan. Alleen als het koor vóór het orkest staat - of links-rechts ervan - komt de koorklank even direct over als de klank van het orkest. En dat is echt nodig, want die tekst moet duidelijk zijn. 08
“ALLES IN FUNCTIE VAN DE TEKST.”
En u laat hierbij niets aan het toeval over: alle ensembleleden krijgen van u van te voren de bladmuziek toegestuurd vol tekstaanwijzingen en historische achtergronden. Iets dat zeker niet standaard is. “Ja, dat klopt. Als ik terugdenk aan mijn eerste leven als zanger, er werd toen niets over de tekst gezegd. Dat heb ik echt, echt gemist. Bij de repetities kan ik niet teveel tijd verliezen met het verbaal uitleggen van de teksten, wat de theologische achtergrond is, enzovoort. Dus doe ik het zo. En zijn dergelijke aanwijzingen ook nuttig voor de instrumentalisten? Ja, voilà, zeer zeker. Bij iemand als Bach is dit even noodzakelijk als voor de zangers. Als we bijvoorbeeld die cantus firmus spelen [een bestaande melodie die door een componist wordt hergebruikt in een meerstemmig stuk, zoals de koraalstrofes in BWV 31 en 172, red.], staat bij mij in de partituur de koraaltekst eronder. En dat moet eigenlijk ook in de partij van de hobo d’amore die de cantus firmus speelt. Alles in functie van de tekst.
Samen van startup naar cleanup
Scan voor het hele verhaal
Connect for impact
over het programma
biografie René Jacobs dirigent Met meer dan 260 opnamen is zanger, dirigent, docent en onderzoeker René Jacobs een gevestigde naam in de wereld van de vocale muziek. Begonnen als koorknaap van de Sint-Baafs Kathedraal in zijn geboorteplaats Gent, via studies klassieke talen en zang, werd hij in 1977 voltijds musicus. In eerste instantie verwierf Jacobs grote bekendheid als countertenor. Hij speelde in barokke opera’s, zong kerkmuziek en maakte een groot aantal cd-opnames. Later legde hij zich toe op het dirigeren en hij geldt bij uitstek als kenner van de barokke opera. In 1977 richtte Jacobs Concerto Vocale op, dat een van de topensembles werd op het gebied van de historische uitvoeringspraktijk. Daarnaast dirigeerde hij ensembles als Concerto Köln, de Akademie für alte Musik Berlin en het Freiburger Barockorchester. Van 1997 tot 2009 was hij artistiek leider van de Innsbrucker Festwochen der Alten Musik. In zijn lange carrière maakte Jacobs meer dan 250 opnames. Daarin neemt de muziek van Bach een belangrijke plaats is. Zijn uitvoeringen van de opera’s van Mozart gelden als exemplarisch. Ook dirigeert hij werk van Beethoven, Schubert en Mendelssohn. René Jacobs was verschillende keren te gast bij de Nederlandse Bachvereniging, onder anderen in de Matthäus-Passion (als solist in 1985 en als dirigent in 1990 en 1996) en de Johannes-Passion (2021). 10
teksten CHRIST LAG IN TODESBANDEN JOHANN SEBASTIAN BACH 1. Sinfonia 2. Koor Christ lag in Todesbanden für unsre Sünd gegeben, er ist wieder erstanden und hat uns bracht das Leben. Des wir sollen fröhlich sein, Gott loben und ihm dankbar sein und singen halleluja. Halleluja.
Christus lag gevangen in de dood, overgeleverd voor onze zonden, hij is weer opgestaan en heeft ons het leven gebracht, daarom moeten wij vrolijk zijn, God prijzen en hem dankbaar zijn en halleluja zingen. Halleluja.
3. Aria (sopraan, alt) Den Tod niemand zwingen kunnt bei allen Menschenkindern das macht alles unsre Sünd, kein Unschuld war zu finden. Davon kam der Tod so bald und nahm über uns Gewalt, hielt uns in seinem Reich gefangen. Halleluja.
Niemand kon de dood bedwingen, bij geen enkel mensenkind, dat is allemaal de schuld van onze zonden, geen onschuld was er te vinden. Daardoor kwam de dood zo snel en legde hij ons zijn heerschappij op, hield ons in zijn rijk gevangen. Halleluja.
4. Aria (tenor) Jesus Christus, Gottes Sohn, an unsre Statt ist kommen und hat die Sünde weggetan, damit dem Tod genommen all sein Recht und sein Gewalt; da bleibet nichts denn Tods Gestalt, den Stachel hat er verloren. Halleluja.
Jezus Christus, Zoon van God, is naar ons toe gekomen en heeft de zonde weggedaan en daarmee de dood beroofd van al zijn rechten en al zijn macht; alleen zijn gedaante blijft over, zijn angel is hij kwijt. Halleluja.
5. Koor Es war ein wunderlicher Krieg, da Tod und Leben rungen; das Leben da behielt den Sieg,
Het was een wonderlijke strijd die dood en leven met elkaar voerden, het leven overwon,
es hat den Tod verschlungen. Die Schrift hat verkündiget das, wie ein Tod den andern fraß, ein Spott aus dem Tod ist worden. Halleluja.
het verslond de dood. De Schrift heeft verkondigd hoe de ene dood de andere opvrat, de dood is een voorwerp van spot geworden. Halleluja.
6. Aria (bas) Hie ist das rechte Osterlamm, davon Gott hat geboten, das ist hoch an des Kreuzes Stamm in heißer Lieb gebraten. Das Blut zeichnet unser Tür, das hält der Glaub dem Tode für, der Würger kann uns nicht mehr schaden. Halleluja.
Hier is het ware paaslam, dat door God gezonden is, dat lam is hoog aan de stam van het kruis in vurige liefde gebraden. Het bloed markeert onze deur, het geloof wijst de dood daarop, Magere Hein kan ons geen kwaad meer doen. Halleluja.
7. Aria (sopraan, alt) So feiren wir das hohe Fest mit Herzensfreud und Wonne, das uns der Herr erscheinen läßt. Er ist selber die Sonne, der durch seiner Gnaden Glanz erleuchtet unsre Herzen ganz, der Sünden Nacht ist verschwunden. Halleluja.
Zo vieren wij het grote feest met vreugde in ons hart en met grote blijdschap, het feest dat de Heer voor ons aanricht. Hij is zelf de zon die door de glans van zijn genade onze harten volkomen verlicht, de zondennacht is verdwenen. Halleluja.
8. Koraal Wir essen und leben wohl in rechten Osterfladen; der alte Sauerteig nicht soll sein bei dem Wort der Gnaden. Christus will die Koste sein und speisen die Seel allein, der Glaub will keins andern leben. Halleluja.
Wij eten en doen ons tegoed aan echte paasbroden, de oude zuurdesem hoort niet bij het genadewoord, Christus wil het voedsel zijn en als enige de ziel voeden, het geloof wil van niets anders leven. Halleluja.
13
teksten DER HIMMEL LACHT! DIE ERDE JUBILIERET JOHANN SEBASTIAN BACH 1. Sonata 2. Koor Der Himmel lacht! Die Erde jubilieret und was sie trägt in ihrem Schoß. Der Schöpfer lebt! Der Höchste triumphieret und ist von Todesbanden los. Der sich das Grab zur Ruh erlesen, der Heiligste kann nicht verwesen. 3. Recitatief (bas) Erwünschter Tag! Sei, Seele, wieder froh! Das A und O, der erst und auch der letzte, den unsre schwere Schuld in Todeskerker setzte, ist nun gerissen aus der Not! Der Herr war tot, und sieh, er lebet wieder! Lebt unser Haupt, so leben auch die Glieder! Der Herr hat in der Hand des Todes und der Höllen Schlüssel! Der sein Gewand blutrot bespritzt in seinen bittern Leiden, will heute sich mit Schmuck und Ehren kleiden. 4. Aria (bas) Fürst des Lebens, starker Streiter, hochgelobter Gottessohn! hebet dich des Kreuzes Leiter auf den höchsten Ehrenthron?
De hemel lacht, de aarde juicht en wat zij draagt in haar schoot; de Schepper leeft! De Hoogste triomfeert en is vrij van de boeien van de dood. Hij die het graf als rustplaats heeft verkozen, de Allerheiligste, kan niet vergaan.
Gewenste dag! Wees weer blij, o ziel! De alfa en omega, de eerste en ook de laatste, die door onze zware schuld in de doodskerker werd gezet, is nu uit de nood bevrijd! De Heer was dood, en kijk, hij leeft weer! Als ons Hoofd leeft, dan leven ook de ledematen. De Heer heeft de sleutels van de dood en van de hel in zijn hand! Hij wiens gewaad bloedrood bespat is in zijn bittere lijden, zal zich vandaag met sier en eer kleden.
Vorst des levens, sterke strijder, hooggeprezen Zoon van God! Tilt de ladder van het kruis u op naar de hoogste eretroon?
Wird, was dich zuvor gebunden, nun dein Schmuck und Edelstein? Müssen deine Purpurwunden deiner Klarheit Strahlen sein? 5. Recitatief (tenor) So stehe dann, du gottergebne Seele, mit Christo geistlich auf! Tritt an den neuen Lebenslauf! Auf! von den toten Werken! Laß, daß dein Heiland in dir lebt, an deinem Leben merken! Der Weinstock, der jetzt blüht, trägt keine tote Reben! Der Lebensbaum läßt seine Zweige leben! Ein Christe flieht ganz eilend von dem Grabe! Er läßt den Stein, er läßt das Tuch der Sünden dahinten und will mit Christo lebend sein! 6. Aria (tenor) Adam muß in uns verwesen, soll der neue Mensch genesen, der nach Gott geschaffen ist! Du mußt geistlich auferstehen und aus Sündengräbern gehen, wenn du Christi Gliedmaß bist. 7. Recitatief (sopraan) Weil dann das Haupt sein Glied natürlich nach sich zieht, so kann mich nichts von Jesu scheiden. Muß ich mit Christo leiden, so werd ich auch nach dieser Zeit mit Christo wieder auferstehen zur Ehr und Herrlichkeit und Gott in meinem Fleische sehen.
Wordt dat wat u eerst nog ketende nu uw sier en edelsteen? Moeten uw purperen wonden de stralen van uw helderheid zijn?
Sta dan, o aan God toegewijde ziel, met Christus geestelijk op! Begin je nieuwe levensloop! Kom! Verlaat de dode werken! Laat aan je leven merken dat de Heiland in je leeft! De wijnstok die nu bloeit draagt geen dode ranken! De levensboom laat zijn takken leven! Een christen ontvlucht zijn graf razendsnel! Hij laat de steen, hij laat de doek van de zonden achter en wil met Christus levend zijn!
Adam moet in ons vergaan wil de nieuwe mens genezen, die naar Gods beeld is geschapen. Je moet geestelijk opstaan en de zondegraven verlaten als je een lidmaat van Christus bent.
Omdat het Hoofd zijn ledematen natuurlijk meeneemt, kan niets mij van Jezus scheiden. Als ik met Christus moet lijden, dan zal ik na deze tijd ook met Christus weer opstaan tot eer en heerlijkheid en God zien in mijn vlees.
15
teksten 8. Aria (sopraan) Letzte Stunde, brich herein, mir die Augen zuzudrükken! Laß mich Jesu Freudenschein und sein helles Licht erblikken! Laß mich Engeln ähnlich sein! Letzte Stunde, brich herein! 9. Koraal So fahr ich hin zu Jesu Christ, mein Arm tu ich ausstrekken; so schlaf ich ein und ruhe fein; kein Mensch kann mich aufwekken, denn Jesus Christus, Gottes Sohn, der wird die Himmelstür auftun, mich führn zum ewgen Leben.
Laatste uur, kom mij mijn ogen dichtdrukken! Laat mij het vreugdeschijnsel van Jezus en zijn heldere licht zien, laat mij op engelen lijken! Laatste uur, kom!
Dan ga ik heen naar Jezus Christus, ik strek mijn armen uit; dan slaap ik in en rust zacht, geen mens kan mij wekken, want Jezus Christus, Gods zoon, die zal de hemelpoort openen, mij naar het eeuwige leven leiden.
PAUZE WEINEN, KLAGEN, SORGEN, ZAGEN JOHANN SEBASTIAN BACH 1. Sinfonia 2. Koor Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen, Angst und Not sind der Christen Tränenbrot, die das Zeichen Jesu tragen.
Wenen, klagen, bezorgd zijn, vrezen, angst en nood zijn het tranenbrood van de christenen die het teken van Jezus dragen.
3. Recitatief (alt) Wir müssen durch viel Trübsal in das Reich Gottes eingehen.
Wij moeten door veel beproevingen het koninkrijk van God binnengaan.
4. Aria (alt) Kreuz und Krone sind verbunden, Kampf und Kleinod sind vereint. Christen haben alle Stunden ihre Qual und ihren Feind, doch ihr Trost sind Christi Wunden.
Kruis en kroon zijn verbonden, strijd en kleinood zijn verenigd. Christenen hebben ieder uur hun pijn en hun vijand, maar de wonden van Christus zijn hun troost.
5. Aria (bas) Ich folge Christo nach, von ihm will ich nicht lassen im Wohl und Ungemach, im Leben und Erblassen. Ich küsse Christi Schmach, ich will sein Kreuz umfassen. Ich folge Christo nach, von ihm will ich nicht lassen.
Ik volg Christus na, ik wil hem niet loslaten in voor- en tegenspoed, in leven en in sterven. Ik kus de smaad van Christus, ik wil zijn kruis omarmen. Ik volg Christus na, ik wil hem niet loslaten.
6. Aria (tenor) Sei getreu, alle Pein wird doch nur ein Kleines sein. Nach dem Regen blüht der Segen, alles Wetter geht vorbei, sei getreu, sei getreu.
Wees getrouw, alle pijn zal toch slechts gering zijn. Na de regen bloeit de zegen, elk onweer gaat voorbij, wees getrouw, wees getrouw.
7. Koraal Was Gott tut, das ist wohlgetan, dabei will ich verbleiben, es mag mich auf die rauhe Bahn Not, Tod und Elend treiben, so wird Gott mich ganz väterlich in seinen Armen halten: drum laß ich ihn nur walten.
Wat God doet dat is welgedaan, dat wil ik vasthouden; al word ik op de ruwe weg voortgejaagd door nood, dood en ellende, God zal mij heel vaderlijk in zijn armen houden, daarom laat ik hem maar regeren.
17
teksten
ERSCHALLET, IHR LIEDER JOHANN SEBASTIAN BACH 1. Koor Erschallet, ihr Lieder, erklinget, ihr Saiten! O seligste Zeiten! Gott will sich die Seelen zu Tempeln bereiten.
Weerklink, liederen, weerklink, snaren! O, zalige tijden! God wil de zielen tot zijn tempels maken.
2. Recitatief (bas) Wer mich liebet, der wird mein Wort halten, und mein Vater wird ihn lieben, und wir werden zu ihm kommen und Wohnung bei ihm machen.
Wie mij liefheeft, die zal mijn woord houden, en mijn Vader zal hem liefhebben, en wij zullen bij hem komen en bij hem wonen.
3. Aria (bas) Heiligste Dreieinigkeit, großer Gott der Ehren, komm doch in der Gnadenzeit bei uns einzukehren, komm doch in die Herzenshütten, sind sie gleich gering und klein, komm doch, komm und laß dich doch erbitten, komm und kehre bei uns ein, komm und laß dich doch erbitten, komm und ziehe bei uns ein! Heiligste Dreieinigkeit, großer Gott der Ehren.
Heiligste Drieëenheid, grote Eregod, kom toch in de genadetijd bij ons wonen, kom toch in de tent van ons hart, ook al is die gering en klein, kom toch, kom en laat u toch bidden, kom en neem uw intrek bij ons, kom en laat u toch bidden, kom en neem uw intrek bij ons! Heiligste Drieëenheid, Grote Eregod.
4. Aria (tenor) O Seelenparadies, das Gottes Geist durchwehet, der bei der Schöpfung blies, der Geist, der nie vergehet; auf, auf, bereite dich, der Tröster nahet sich. 5. Aria (sopraan, alt) (S) Komm, laß mich nicht länger warten, komm, du sanfter Himmelswind, wehe durch den Herzengarten! (A) Ich erquicke dich, mein Kind. (S) Liebste Liebe, die so süße, aller Wollust Überfluß! Ich vergeh, wenn ich dich misse. (A) Nimm von mir den Gnadenkuß. (S) Sei im Glauben mir willkommen, höchste Liebe, komm herein! Du hast mir das Herz genommen. (A) Ich bin dein, und du bist mein! 6. Koraal Von Gott kömmt mir ein Freudenschein, wenn du mit deinen Äugelein mich freundlich tust anblicken. O Herr Jesu, mein trautes Gut, dein Wort, dein Geist, dein Leib und Blut mich innerlich erquicken. Nimm mich freundlich in dein Arme, daß ich warme werd von Gnaden: auf dein Wort komm ich geladen.
O zieleparadijs, waar Gods Geest doorheen waait, die bij de schepping blies, die nooit vergaat; komaan, bereid je voor, de Trooster nadert.
(S) Kom, laat mij niet langer wachten, kom, o zachte hemelwind, waai door de hof van mijn hart! (A) Ik verkwik je, mijn kind. (S) Liefste liefde, die zo zoet bent, overvloed van alle genot! Ik verga als je er niet bent. (A) Ontvang van mij de genadekus. (S) Wees welkom bij mij in het geloof, hoogste liefde, kom binnen! Je hebt mijn hart in bezit genomen. (A) Ik ben van jou, en jij bent van mij!
Een schijnsel van vreugde komt van God naar mij toe als u mij met uw ogen vriendelijk aankijkt. O, Heer Jezus, mijn dierbare goed, uw woord, uw geest, uw lichaam en bloed verkwikken mijn gemoed. Neem mij vriendelijk in uw armen, zodat ik warm word van genade; op uw uitnodigende woord kom ik naar u toe.
19
biografie
BACH
VOOR IEDEREEN De Nederlandse Bachvereniging is een uniek en toonaangevend vocaal-instrumentaal ensemble. Honderd jaar geleden begonnen we met het uitvoeren van Johann Sebastian Bachs Matthäus-Passion in Grote Kerk Naarden. Sindsdien zetten we ons met hart en ziel in om Bachs muziek met de wereld te delen. Met educatieve projecten, talentontwikkeling en ruim zestig concerten per jaar geven we invulling aan onze missie Bach voor iedereen. Daarnaast kunnen muziekliefhebbers van over de hele wereld genieten van All of Bach: ons YouTube-kanaal vol hoogwaardige opnames van Bachs muziek. Ons ensemble bestaat uit professionele spelers en zangers. Ze spelen op historische instrumenten en worden gedreven door nieuwsgierigheid en speelplezier: hun hart klopt voor Bach en zijn tijdgenoten. bachvereniging.nl youtube.com/bach
20
over onze musici
Maak elk concert kennis met een zanger of instrumentalist uit ons ensemble. Deze keer:
Immo Schröder tenor Als ik denk aan de rol van muziek in mijn leven, is het eerste dat mij te binnen schiet de krakende parketvloer van het oude huis in het centrum van Celle, waar mevrouw Lindner en mevrouw Wiegand woonden en vioolles gaven. Ik was toen negen jaar en had nog geen idee hoe belangrijk deze vrouwen in mijn leven zouden worden. De mooie altstem die ik uit de kelderdeur hoorde komen, was van mevrouw Pommerien, die zangles gaf in het souterrain. De drie vriendinnen vormden het trio dat mij elf jaar lang zou begeleiden en bij mij het vuur aanwakkerden om altviolist en zanger te worden.
De drie dames gaven niet alleen muziekles, maar organiseerden ook repetitieweekenden en voorspeelconcerten en hadden zelfs een eigen leerlingenorkest. Ze leefden voor de muziek en hun leerlingen. Ze gaven me lp’s en boeken over muziek en als er belangrijke musici naar Celle kwamen, zoals Peter Schreier of Dietrich Fischer-Dieskau, kreeg ik een concertkaartje. Ik was kind aan huis bij hen. Mijn docentes waren grote bewonderaars van Nikolaus Harnoncourt, een van de representanten van de historische uitvoeringspraktijk, en ze lieten me kennismaken met zijn boek Musik als Klangrede. Mevrouw Pommerien opende de wereld van Schütz, Bach, Schubert en Schumann voor mij. Samen met haar zong ik mijn eerste concert als tenor in Schütz’ Musikalische Exequien. Nu, veertig jaar later, zit dit allemaal nog steeds vers in mijn geheugen: het krakende parket, de mysterieuze, zoete geur van vioolvernis en hars. Wat ik nog tastbaar uit die tijd heb, zijn twee cassettebandjes met opnames van al mijn voorspeelconcerten. Ik kreeg ze als afscheidscadeau van mijn docentes toen ik toegelaten werd tot het conservatorium in Detmold. Ik maak graag van deze gelegenheid gebruik om dankbaar stil te staan bij alle onvermoeibare ‘muzikale tuiniers’ - zoals de drie dames - die hun leven wijden aan het overbrengen van de liefde voor muziek aan kinderen. En daarin vaak nog veel meer geven, zoals waardevolle levenslessen. 21
subsidiënten, sponsors en donateurs
Subsidiënten en fondsen Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Gemeente Utrecht Gemeente Gooise Meren Premium partner Deloitte Sponsors Aegon nv Bomhof Holding B.V. Koninklijke Boskalis N.V. EQT Life Sciences EValuation Capital Management B.V. EY Havenbedrijf Rotterdam nv Heijmans Nederland B.V. INCISION, Sharing Surgical Skills Kapp Nederland KLM Royal Dutch Airlines KPMG McKinsey & Company Nederlandse Spoorwegen nv Norinchukin Bank Partners in Equity Philips Nederland bv Schiphol Nederland bv Simac Techniek N.V. TBI Holdings TenneT Holding bv Unilever Vereniging VvAA Wealth Management Partners NV De Bachvereniging wordt op jaarbasis ondersteund door 15 mecenassen, 92 patronen en meer dan 2500 vrienden. Wij danken allen voor hun betrokkenheid. 22
All of Bach Partners Amerborgh MWH4impact All of Bach wordt ondersteund door honderden schenkers uit binnen- en buitenland, bijvoorbeeld door het adopteren van een All of Bach-opname.
Talentontwikkeling, educatie en innovatie Subsidiënten en fondsen Jos van Veldhoven Fonds De Bachvereniging kent veertien donateurs die op jaarbasis schenken aan het Jos van Veldhoven Fonds, dat investeert in talentontwikkeling. Daarnaast ondersteunt het Witte Donderdag Gezelschap educatieprojecten van de Bachvereniging. Kijk voor de actuele lijst van subsidiënten en ondersteuners op bachvereniging.nl/ steun-ons
CONCERT AGENDA wo 1 november 2023 20.15 uur Utrecht, TivoliVredenburg do 2 november 2023 20.00 uur Arnhem, Musis & Stadstheater Arnhem vr 3 november 2023 20.15 uur Amsterdam, Muziekgebouw aan’t IJ
Colofon Nederlandse Bachvereniging tekst Brechtje van Riel eindredactie Marloes Biermans, Marlou Groot vertaling zangteksten Ria van Hengel beeld Simon van Boxtel, Milagro Elstak, Eduardus Lee, Philippe Matsas ontwerp Atelier Blanco drukwerk Opmeer Nederlandse Bachvereniging Postbus 295, 3500 AG Utrecht 030 - 251 34 13
za 4 november 2023 20.15 uur Naarden, Grote Kerk Naarden zo 5 november 2023 20.15 uur Naarden, Grote Kerk Naarden vr 10 november 2023 19.00 uur Lausanne, Zwitserland Festival Bach de Lausanne
info@bachvereniging.nl bachvereniging.nl youtube.com/bach 23
MAGNIFICAT! VIER KERST MET DE NEDERLANDSE BACHVERENIGING
12 t/m 22 december in Kampen, Naarden, Utrecht, Tilburg, Haarlem, Amsterdam, Barcelona, Bilbao, Madrid en San Sebastian Info en kaarten bachvereniging.nl