86
juan Belmonte, 29 behea tel.: 943 86 15 45 faxa: 943 86 17 42 email: baleike@topagunea.com Argitaratzailea B ALEIKE K ULTUR
. zenb.
aurkibidea
herri aldizkaria
E LKARTEA
Administrazio batzordea Esther Etxeberria Xabier Azkue Erredakzioa batzordea Esther Aizpurua Eguzki Agirrezabalaga Antxoka Agirre Juan Luis Romatet Josu Wali単o Gorka Zabaleta
8
ze berri? Aldaketa sakonak Arroa Behean
Koordinatzailea Juan Luis Romatet Kazetariak Antxoka Agirre Xabier Aizpurua Marrazkigilea Jon Manzisidor Kolaboratzaileak Miriam Romatet, Xabier Aranguren, Jon Maia, Jon Sudupe, Esti Esteibar, Dani Carballo, Joxe Mari Llavori, Inaxio Tolosa, Inaxio Manterola, Belen Golmaio, Izaga Garzia, Haize Galarraga, Koldo Landaluze, Be単at Fernandez de Arroyabe, Luis Mari Aizpurua, Ihintz Linazisoro, Jose Manuel Gonzalez Aramendi, Ludoteka, Natur Taldea
10 13
erreportajea
21
sanpedroak
Errealeko sufridoreekin hizketan
travel out Holanda
22 kultura
Argazkiak Baleike, Euskaldunon Egunkaria
Bi zumaiar euli harrapaketan
Diseinua eta maketazioa Argi Aizpurua Hizkuntz zuzenketa Imanol Azkue Banaketa Andoni Ormazuri
24 Baleike
7 urte, ez gatxuk makalak!
Publizitatea 943 86 15 45 tel. (Esther) Inprimategia Antza Inprimategia (Lasarte-Oria) Tirada 1.000 ale Lege gordailua SS-405/94 ISSN 1136-8594
OHARRA: aurreko zenbakian Javier Carballori inkestarako galdera egin genionean txantxetan zarauztarrei buruz hitz egin zuen. Batzuk ez dira konturatu brometan ari zela eta pentsatu dute zerbait duela alboko herrikoen aurka. Honek zenbait arazo sortu dizkio. Ohar honen bitartez galdera horrek sortu dizkion eragozpenengatik barkamena eskatu nahi diogu.
Baleike k
ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.
Argitalpen honen edizioko laguntzaile:
EUSKO JAURLARITZA GOBIERNO VASCO
2001eko ekainak 28/86.zenb.
3
iritzia Hotzikara Ekainak 21, osteguna. Goizeko 6:30etan iratzarri eta udari ongietorria behar bezala emateko prest jaiki naiz ohetik, eguzki izpiak irrifartsu sartzen dira leihoetatik eta nik ere horrela erantzun diet, abegikor, etxera sartzen utziz. Goizeko 7:30ak. Donostiara iritsi naiz, autobusetik jaitsi eta lantokiraino doan bidean pentsakor nator. Atzo argazkilari batekin bizitzan kasualitatez leku eta momentu zehatz batean suertatuz gero gertatu daitekeenaz aritu nintzen (berak argazki kamera eskutan zuela gertatu ziren Bergarako jaietan kale borroka ekintzak). Bizitzak zenbat ezusteko ematen dizkigun... Goizeko 7:40. Bat batean, bi ertzain patruila ziztu bizian nire pareraino iritsi eta errepidean autoak gurutzatuta utzi ondoren korrika kotxetik irten eta kontrako norabidean zetorren kamionetako gidariari modu txarrean, oihuka, handik azkar mugitzeko, atzera edo aurrera lehenbailehen egiteko agindu diote. Ez dut ezer ulertu, kamioneta bere bidetik ondo zetorren eta... Bat-batean ni azaldu naiz ertzainen begi aurrean. - ¡Señora! ¡Muévase! ¿Qué hace ahí mirando? - ¿Pero qué pasa? Si yo... - ¡Muévase rápido! ¡Hay un coche bomba! Korrika aldameneko eraikuntzara sarrarazi naute (gero jakin dudanez erasoa jasan duen eraikuntzara) eta noraezean ibili ondoren, azkenean, atzealdetik ospa egitea lortu dut. Nire bidean jarraitu dut, “flipatuta”, gertatu zaidana pelikula bateko esketx bat balitz lez, niri gertatu ez balitzait bezala, lantokiko atera iritsi naizen arte, orduan entzun dut bonbak lehertzean atera duen zartada bortitza, orduan estutu zaizkit erraiak, orduan sentitu dut gertu heriotza. Gatazkaren aurpegi guztiak ikusi ditut momentu horretan eta hotzikara barreiatu zait, beste behin, bizkarrezurretik gora. Noiz arte horrela?
Erribera kalea, 6 Tel. 861155
4
2001eko ekainak 28/86.zenb.
Esti Esteibar
gutunak Euskal komunikazio esparrua babestu eta indartu Ez ditugu une gozoak bizi euskal ikuspegiaz dihardugun euskal komunikabideek. Egin, Egin Irratia eta Ardi Beltza itxita, Jon Abril kazetaria auzipetua, Euskalerria Irratia lizentzia legalik gabe, eta orain Euskaldunon Egunkaria eta Gararen kontrako eraso judiziala ezagutu ditugu. ETAri egindako elkarrizketa aitzaki, Euskal Herrian bertotik informazioa lantzen dugun komunikabideon jardun profesionala jarri nahi dute auzitan. Martxelo Otamendi eta Mertxe Aizpurua eta hauek zuzentzen dituzten komunikabideen kontra Espainiako Entzutegi Nazionalean jarritako kereilak informazioa eman eta jasotzeko herritarrek duten eskubidea urratzen du. Bizi dugun gatazkan ETAren ikuspegia ezagutzeak interes informatibo nabarmena dauka, eta horrela erakutsi dute Euskal Herrian zein erbestean berria zabal jaso duten ehunka komunikabidek. Horrela erakutsi dute haren karian hainbat erreakzio izan dituzten instituzio eta alderdiek. Agerikoa denez, horrek ez du elkarrizketa argitaratu duten komunikabideen jarrera jakin bat azaltzen, irakurleak jakingo du esandakotik bere iritzi eta ondorioak ateratzen. Informazio egiazko eta objetiboa eskaintzea ez da delitua, irakurle eta komunikabideek legez aitortua duten eskubidea baizik. Gertatutakoek, eta honen inguruan argitaratu diren hainbat iritzik, Egunkaria eta oro har euskal esparruko komunikazioa jotzeko eta isilarazteko asmoa erakusten dute, lehen beste komunikabide batzuekin edota euskalgintzan diharduten hainbat erakunderekin egin den modu berean. Horregatik, guztion artean euskal komunikazio esparrua babestu eta indartzeko premia dugu. Euskalgintzaren ikuspegitik, Nafarroako Gobernuak euskararen kontra daraman ekinbidea edo Iruñeko udalak Egunkariatik publizitate guztia erretiratzea ez dira kasu isolatuak, aldez aurretik finkatutako jokabidea baizik. Komunikabide honi, irudi jakin batekin lotu izanagatik, bere ospean eta publizitate merkatuan kalte eragin nahi izana ez da zilegi. Gure hizkuntzak bizi duen egoeran Egunkaria zein euskalgintzan diharduten beste erakundeak amiltze bidean
jartzeak euskarari eta Euskal Herriari kalte atzeraezinak eragin diezazkieke. Gaur Egunkaria eta Gararen txanda izan da, bihar beste batzuk, euskalgintza zein herri komunikazioan dabilen beste edozeinena izan daiteke. Garaiz gaude elkarlana bultzatu eta euskal komunikazio esparrua artikulatzeko, presarik gabe baina loak hartu barik. Euskal komunikabideak ezinbestekoak ditugu. Irakur, entzun eta ikus itzazu.
bazterrak nahasten
Juan Luis Romatet
Uda, Sanpedroak, oporrak eta lana Zenbaki honetarako ‘Bazterrak nahasten’ txokorako zerbait idatzi behar eta inorekin sartzeko gogorik ez dut. Hau da gizasemearen paraderua! Hala ere, zerbait idazteko gai naizela frogatu nahi izan dut. Ordenagailuaren aurrean nengoela lau hitz etorri zaizkit burura: uda, sanpedroak, oporrak eta lana. -Uda: beroa, eguzkia, itzalaren beharra, hondarra, jaiak, euliak, umeak, azpeitiarrak, eibar tarrak, turistak, Erribera kaleko xirulajoleak… alde egiteko gogoa. -Sanpedroak: aspergarriak, zerbeza txarra, kanpotarrak, zikinkeria, parranda egiteko gogo falta, dultzaineroak, grupo patxangeroak… alde egiteko gogoa. -Oporrak: betiko jendearengandik ezkutatzea, herriari buruz denbora batean ezer ez jakitea, beste kultura batean murgiltzea, beharrezkoa den zerbait… hiru hitzetan, alde egiteko gogoa. -Lana: suplizioa, obligazioa, lau txanpon lortzeko egin behar dena, gustura utziko zenukeen zerbait eta urtebete ondoren, zerbait sortzen duena… alde egiteko gogoa. Pixka bat pentsatu ondoren, ohartu naiz zergatik etorri zaizkidan hitz horiek burura: udan sartu gara, Sanpedroak gainean ditugu, oporrak hartu eta alde egin nahi dut eta lana dela-eta, hemen gelditu behar dut. Hau da gizasemearen paraderua!
Erloju eta bitxidenda E. Gurrutxaga plazan
2001eko ekainak 28/86.zenb.
5
ze berri?
Zigorraren 3/4ak beteta eta barruan... Aspalditik eskatu izan da 3/4a bete duten presoei baldintzapeko askatasuna ematearena. Legean oinarritutako aldarrikapena da eta onarpen zabala ere badu. 106 preso daude egoera horretan. Gehitu zaien azkenengoa Ixiar Arrizabalaga zumaiarra.
6
2001eko ekainak 28/86.zenb.
14 urte daramatza Ixiarrek barruan. Carabanchelen lehenengo biak. Dispertsioarekin Yeseriasa (Madril). Handik Puerto de Santa Mariara (Cadiz), Yeseriasa berriro, gero Salto del Negron (Kanarietan) 3 urte, Carabanchel, Bonxen (Lugo) 7 urte eta Avilan urte erdi. Orain bederatzi hilabete daramatza Villabonan, Asturiasen. Denbora asko da, espetxe asko, eta mila kontu. Funtzionariekin bizi duten tentsioa, zigorrak, protestak, patioko lagunak, bisitak... “Debeku bat edo beste kenduta, astero izan du bisitarako jendea. Asko balio du horrek eta hori ez daukate preso guztiek”, dio Zaka anaiak. “Gertatu zaizkionak kontatzen dizkigu, moldatzen dela... Eta eramaten dizkiogun kontuak, lagunen inguruko albisteak, herriko argazkiak, etab. gustora hartzen ditu”, kontatu digu bisitak nolakoak diren.
Azkenaldian egoera hobean ikusten dute. “Espetxe batetik bestera dezenteko aldea dago eta oraingoa, Bonxe bezala, nahikoa lasaia da. Funtzionarioak normal portatzen dira. Lasai zuzen zaitezke eurengana. Patio orduak dauzka Ixiarrek, aktibitateak... Gainera azken hilabeteetan Juan Marirekin egoten uzten diote, hilean hiru ‘bis-a-bis’ eta lokutorio bat. Eta hori gauza handia da eurentzat”, kontatu digu. Ixiarren senarra da Juan Mari Igarataundi. Biak batera espetxeratu zituzten eta hamar urte eduki zituzten elkar ikusi gabe. Espetxe gogorrenak Salto del Negro eta Puerto de Santa Maria omen dira. “Okerrena Salto del Negron pasa zuen. Isolatuta eta kasik bisitarik gabe eduki zuten denbora luzez eta gerora kontatu zigun ispilu aurrean aritu behar izan
ze berri’ zuela praktikatzen, bokalizatzen ahazten hasi baitzitzaion”, dio. Joan den maiatzaren 3an iritsi zitzaien zigorraren 3/4ak beteak zituenaren jakinarazpena. “Egun hartan ‘vis a vis’a geneukan, eta bere eskubideak errespetatuko balira geurekin batera itzuli behar zuen etxera”, dio Zakak. Izan ere, 3/4-ena da legeak baldintzapeko askatasuna emateko eskatzen duen baldintza objektibo bakarra. “Beste biak, 3. gradua eta Auzitegi Penitentziarioaren aldeko txostena, Instituzio Penitentziarioen esku daude. Teorian presoen jokabidea eta bergizarteratzeko erakusten duten gaitasunaren arabera ematen dira, baina praktikan preso arrunt guztiei automatikoki ematen zaizkie 3/4a betetzearekin, gehienei lehenago, eta preso politikoei automatikoki ezezkoa ematen zaie. Hor ez dira euren eskubideak errespetatzen”, esplikatu digu. Egun 106 preso daude espetxean 3/4ak beteta, eta batzuk aspaldidanik gainera. “Beteranoenek legez 94ean kalean egon behar zuten”, adierazi digu. Kondena osoarekin irteten dira denak eta Ixiarri oraindik urte batzuk gelditzen zaizkio. Bere askatasunaren aldeko plataforma montatu nahi dute Zumaian. “Nik uste presoen eskubideak urteetan egindako aldarrikapenak direla eta gizartearen zati haundi batek onartzen dituela. Zerbait lortzen bada, horri mugimendua eman zaiolako izango da, alde dagoen jendeak bakoitzak bere alorrean ahalegindu egin delako”, dio Zakak. Eurak, Senideak diren aldetik, gogo onez hartuko dute edonoren parte hartzea, eta edozein aldetatik antola daitezkeen dinamiketan parte hartzeko prest daude.
Ixiar Arrizabalaga
“Zoritxarrez Lizarratik Ajuria Eneara goazela dirudi” Zer moduz zaude? “Ondo”. Kalean bizi zaretenok, ordea, “ondo” hori ulertu beharra daukazue: lau horma artean, bakardadean, funtzionarioak beti bueltaka... baina zuen berotasunari esker moral oso handiarekin. Zein da azken aldian gehien animatu zaituen albistea? Momentuko egoera politikoa erosoa ez bada ere ezker abertzaleak bere mezua aurrera bideratzeko erakusten ari den duintasuna. Nola daukazu antolatuta zure denbora: zaletasunak, ikasketak...? Kalean bezala hemen ere denbora antolatu beharra dago. Ziegatik kanpo egiten ditugun orduak, kartzelak ahalmentzen dizkigun zereginetan
pasatzen ditugu. Momentu honetan larrua manipulatzen ikasten ari naiz. Horretaz gain normalean gimnasia egiten dugu, etxekoei eta lagunei idatzi eta irakurri, irakurri eta irakurri. Uzten al dizute Juanmari ikusten? Kartzelan daramatzagun 14 urte hauetan azkeneko urtean bakarrik izan dut horretarako aukera. Momentuan gauden kartzelan, Villabonan, astero 40 minutuko komunikazioa izaten dugu kristal lodi bat tartean dugula, eta hamabostean behin biok gela batean elkar ikusteko aukera izaten dugu. Nola ikusten duzu momentu honetako egoera politikoa? Eta presoen aldeko borroka? Hauteskunde hauen aurreko eta ondorengo egoera ez da asko aldatu. Atzera pausoa nabaritzen da: Lizarrako Akordioak sortutako itxaropenetik Ajuria Eneako itunaren etsipenera itzultzen ari garela dirudi. Presoen aldeko mugimenduari dagokionez Ezker Abertzalea da erronka honi eusten dion bakarra. Eta zoritxarrez Instituzioek eta PNV eta EA-k jorratutako bidea eten egin da. Zer irtenbide ikusten diozu gatazka politikoari? Beti esaten dugun bezala elkarrizketa da bide bakarra. Nortzuk hitz egin? Alderdi politiko guztiek. Zertarako? Gatazkari irtenbide demokratikoa bilatzeko, hau da, euskaldunok erabakitzeko ahalmena eskuratzeko.
2001eko ekainak 28/86.zenb.
7
ze berri?
Arroa Behea goitik behera aldatuko da Zementuaren inguruan sortutako auzoa da Arroa Behea, duela urte batzuk azken fabrika itxi eta irtenbide handirik gabe gelditutako auzoa. Poligono industrial handi bat hasi da betetzen eta irailean hasiko dira eraikitzen 300dik gora etxebizitza. Etxe horiek, administrazio aldetik Zestoakoak izan arren, Zumaiatik gertuago daude.
1846an eraiki zuten lehenengo zementera Arroan. Zumaia eta Deba bitarteko mendietan zegoen harri kareharria oso kalitate onekoa zen eta garai hartan zementua egiteko erabiltzen zen oinarrizko osagaia zenez, berehala fabrika mordoxka irekitzen hasi ziren Bedua eta Arroan bertan. ‘La Zumayana’, ‘La San Jose’, ‘La Concepcion’, ‘La Carmen’, ‘Santa Cruz’... 1907rako Gipuzkoa osoan 78.278 tona produzitzen bazen, % 80 Arroa eta inguruetatik ateratzen zen. Auzoak bizitza handia hartu zuen eta fabrika horien inguruan hazten joan zen. Orain dauden etxe gehienak, San Isidro izeneko lekuan dauden baserriak kenduta, fabrikek euren langileentzat egindako etxeak dira. Estankoa zena, kultur etxea eta eliza ere zementuzkoak. Mendea aurrera joan ahala, sektoreak hainbat krisi izan ditu, ordea. Lehenengoa Portland zementuaren sarrerak eragin zuen. Arroan egiten
zena zementu naturala zen, ‘Zumaiako zementua’ bezala ezagutzen zena eta sistema berrira egin beharreko birmoldaketan hainbat fabrikak itxi egin behar izan zuten. ‘Cementos Alberdi’ izan zen azkena eta Añorgako konpetentziak ‘Cementos Rezolak’ erosiko zuen 1959an. Rezolak, 80ko hamarkadaraino eta porlanarekin lan eginaz, ondo funtzionatu zuen, baina, tamalez, gainbehera etorriko zitzaion. Duela hamabost urte itzali zituen labeak eta hiru urte geroago errota gelditu zutenetik erabat hutsik zegoen. Auzoa oso ukituta gelditu zen itxierarekin. Urte hartan bertan jende mordoska Añorgara joan zen bizitzera enpresak lanpostua hango fabrikan gorde zielako eta gerora gazte gehienek ere kanpora jo dute bizi baldintza hobeen bila. Egoera horren aurrean, urte batzuk badira Auzo Elkartea irtenbide bila zebilela. “Udaletxean aurkeztu zen
Alai auzategia, 2 Tel. 943 14 33 24
8
2001eko ekainak 28/86.zenb.
ze berri? lehenengo proiektuan auzoa bi poligono industrial eta errepidearen artean harrapatuta gelditzen zen. Guk alegazioa egin genuen Zestoako Udalean, alderdi bat behintzat etxebizitza eta zona berdeentzat utz zezaten, baina gure auzorako etxebizitza eskaririk ez zegoela esaten ziguten”, kontatzen dute. Horren aurrean, hainbat eraikitzailerekin aritu ziren hizketan, harik eta azkenean ‘Altuna y Uria’-k interesa azaldu zuen arte.
Irailean hasiko dira frontoi ondoko baratzeetan 40 etxebizitza egiten. Maiatzean hasi ziren zementera zaharra botatzen. Etxebizitzak hori zegoen lekuan, frontoiaren beste aldean dauden baratzeetan eta Arroa errekaren beste aldean dagoen Sansinenean egingo dira. 40.000 metro koadro eta 300dik gora etxebizitza guztira. Eraikuntza lanekin batera auzo osoa urbanizatuko da berriz. Zona berdeak egingo dira, laku artifizial txiki jarriko ote duten ere esaten da, eta erreka agerian utziko dute Azkueneko bidegurutzeraino, Jaurlaritzak hala agindu baitu. Auzo elkartekoak gustura daude. “Egia da proiektua oso handia dela, esan digutenez Gipuzkoan momentu honetan proiektaturik daudenen artean handiena, baina ez da bat-batean egingo eta abantaila asko ikusten dizkiogu”, diote. Lehenengoa, auzoaren gainbeherari buelta emango zaiola. “350 bat lagun bizi gara, baina orain dela 25 urte 700 ginen. Orain etxebizitza hauek guztiak betetzen direnean laukoiztu egingo da kopurua. Jende gaztea etorriko da, eta hori ona izango da, orain oso gazte gutxi
baitaude”, komentatu digute. Horrek eskola mantentzea ahalbideratuko du, urteetan haur faltagatik ixtekotan egon baita (gaur egun 22 haur bakarrik ditu). “Proiektuan ez da zerbitzuen instalaziorik aurreikusten, baina jende gehiago egotean dauzkagunak beti ere hobera egin beharko dute”, diote. Estetikoki eta inguruneari dagokionez ere irabazten aterako dira. “Zona berez ez da itsusia, baina auzoa bera urteetan erdi erorian zeuden fabrikek inguratua eta hautsez estalia egon da. Orain txukundu eta polita geldituko da”, diote. Irailean hasiko dira frontoi ondoko baratzeetan 40 etxebizitza egiten. Eraikitzaileak esan dienez, dagoeneko etxebizitzen eskaria lehen eskaintza hori halako bikoa da. Etxebizitzaren prezioa 20 miloi ingurukoa izango omen da, eta Zumaian etxe berdinak bikoitza balioko lukeenez, bertako gazte asko animatu omen da. Zestoatik ere ba omen dago eskaria. “Hau oso ondo komunikatuta dago: autopista bertan, Donostiara 20 minututan iristeko moduan, eta autobus eta tren geltokiak ere
baditugu. Horrek guztiak Donostia inguruko jendea ere erakarriko du, orain Leitza bezalako herrietan jarri den jendea”, komentatu digute. Lanak bukatzeko data zehatzik ez dago jarrita. Auzoko elkartekoek luze joango dela suposatzen dute, urte mordoska bat, ziurrenik saldu ahala egingo baitituzte berriak. “Gainera, urbanizazioa osotzen doan eran etxeak hobeto baloratuko dira eta eraikitzaileek nahiagoko dute eskalonatuta egin”, komentatu digute. Hasieran, babes ofizialeko etxebizitzarik ez da egongo, ekimen pribatua baita eta herri txikietarako legeak ez baitu ehunekorik jartzen. Aukera bakarra, eta espekulazioa pixkat kontrolatzeko bide bat, Zestoako Udalak hartu duen terrenoaren % 10ean eraikitzea izan daitekeela komentatu dute auzokoek, baina legez ez daukala obligaziorik. Kontuak kontu, lehenago edo geroago goitik behera aldatuko dute ArroaBehea. Aita Marin eraiki zirenak baino etxe gehiago altxatuko dituzte eta dena berri eta txukun zementeraren arrastorik ez da ikusiko inon.
1954ko irudia. “Arroa Behea, auzo gazte baten historia” liburutik ateratako argazia.
Juan Belmonte, 6 2001eko ekainak 28/86.zenb.
9
erreportajea Taldearen azken bi denboraldiak ikusita ez zaie meriturik falta. Batzueri masokismoa ere irudituko zaie, baina hori da benetako zaletua izatea, sufritzeko bada
Hamabostero bi autobuskada Erreala animatzera
ere ordaindu eta taldearekin egotea. Azkenean, behintzat mailari eutsi zaio, Osasunak ere bai, Athletic ez da hobeto ibili eta bi autobuskadak animatuta itzuli ziren herrira. Tartean Karlos eta Roman harrapatu genituen, azkoitiarra eta zestoarra, eta bidaietako saltsaz, Errealeko afizioaz eta denboraldiaz berriketan jarduteko zita egin.
Autobusa Anoetan hasi eta gutxira montatu zuten. Aparkaleku arazo handiak zeuden, “bi ordu lehenago joan eta deskuidoan erresidentzian aparkatu behar”, dio Romanek, eta Errealak berak atera zuen probintzia mailan autobusak ezartzeko plana. Zumaian Goiko eta Xirula ibiltzen dira antolatzen. Lehenengo, 60 plazako autobusa jarri zen eta urte gutxira 40 plazako beste bat gehitu zitzaion. Donostiatik kilometo batzuen barruan sartzen diren herrietan Udalak ordaintzen badu ere, Zumaia kanpoan gelditzen da (Zarautz eta Zestoan dago muga) eta eurek ordaindu behar izaten dute. Denboraldi osorakoa aurretik eman eta karneta jasotzen dute Anoetako partidu guztietara joateko. Adin guztietako jendea joaten da elkarrekin. Haurrak eta jubilatuak, baita familia osoak ere. “Ni askotan joaten naiz seme-alabekin eta familiako 5 lagun ere joanda gaude”, dio Karlosek. Toki libre askorik ez
10
2001eko ekainak 28/86.zenb.
omen da egoten. “Denboraldi eskas baten bukaera aldera nabaritzen dira baja batzuk, baina normalean 100 lagun inguru mugitzen gara”, komentatu digute. Denek ezagutzen dute elkar, baina koadrila eta katxondeo ezberdinak daude, bakoitza bere betiko eserlekuan. “Atzean ‘Montecristo’ erreaz broma giro gehiago izaten dugu. Aurrean serioagoak dira, adineko jendea ere badago-eta tartean”, dio Romanek. Orohar, giro lasaia izaten dutela diote. Joaterakoan berriketan eta bueltakoan irratiak esaten dituenak edo partidua komen-
tatuaz, saltsa horretan. “Galduz gero zerbait isilago etortzen gara, hurrena astelena tokatzen zaigula pentsatuaz gehienak, baina irabazitakoan ere ez da harrokeria haundirik izaten”, komentatu digu zestoarrak. Ez dute inoiz arazorik izan eta urtero azken partiduaren aurretik sagardotegian bazkaltzen dute denek elkarrekin. Peña bat sortzeko saiakera ere egin zuten. Peña Gomez. “Etorri zenean kasta eta egurra ematen zuena ikusi genuen, ez Pikabea eta hauek bezala, eta beroaldi batean peña egitekotan egon ginen jende bat. Arroiabe hasi zen papeleoa mugitzen eta Aita Mari
elkartekoak prest zeuden egoitza bezala azaltzeko, baina konplikatua zen, baldintza pila bat, notarioa, etab., eta azkenean Gomez berak asentatu artean peñarik ez zuela nahi esan zigutenean, utzi egin genuen”, kontatu digu Romanek. Autobusetik irten eta Zumaian dagoen futbolzaletasun girora desbideratzen gara jarraian. Gehienak Errealekoak direla aitortu arren, Athletic, Madril eta Bartzelonako jarraitzaile asko dagoela diote. “Gazteen artean ‘a caballo ganador’ doazela asko, Madril eta Bartzelonaren alde. Gure garaian ez zegoen horrelakorik”, komentatu digu Romanek. Karlosek garai batetik hona Athletic-eko jarraitzaile gutxiago dagoela adierazi du. “Erreala bigarren mailan zegoenean, jende asko joaten zen hemendik San Mamesa”, dio. Beste taldeetako jarraitzaileekin adarjotzen aritzea da euren kirol gustokoena. Kasik futbola baino gehiago. “Jendeak mila kontu izaten ditu eta umorearekin egiten bada saltsa polita sortzen da”, dio Karlosek. Bestekoei adarra jotzeari ez zaiola inoiz utzi behar diote biek, ezta zeure taldeak galtzen duenean ere. Gauza jakina dela bakoitzak nola hartzen dituen gauzak eta batzuekin hobe dela ez hastea. Eta batik bat tabernatik tabernara kirol egunkari guztiak irakurri eta partiduetara joan gabe dena dakitenak direla arriskutsuenak. Horiek dira oinarrizko arauak.
Denboraldia Errealaren azken denboraldiak ikusita sufritzea tokatu zaie batik bat, baina filosofiarekin hartzen dute. “Gu afizio sufritua gara, nahikoa ohituta gaude. Bigarren mailan han ibili ginen animatzen eta liga irabazi genuenean ere sufritu beharra zegoen Atotxan partiduak bukaera arte aurrera atera ezinda”, komentatu dute. Masokistak ote diren galdetuta baietz diote, barrez. “Esaten den bezala, jokalariek kobratu eta negar egiten dute, eta guk, berriz, ordaindu eta sufritu”, dio Romanek. Beti ere, zenbait
zale amorraturi gertatzen zaion bezala, loa eta apetitua galdu gabe, noski. Biek diotenez, taldeak egin dezakeena baino gehiago ezin da eskatu, eta hori afizio txuri-urdinak beti eduki duela garbi, baina aitortzen dute azkeen bi urteetakoa ez dela normala, aurrekontua eta jokalariak kontuan hartuta, sailkapen taularen erditik gora egon behar duela Errealak. “UEFA zaila da, bolada ona dutenean, 3 urtean behin edo sartzeko modukoa, baina postu lasaietan ibiltzea erraz lortu behar luke Errealak”, dio Karlosek. Aurtengo larritasunak esplikatzerakoan, hasiera txarrari garrantzia haundia ematen diote eta erru handiena jokalariek izan dutela diote. “Faktore asko daude: urduritasuna, entrenatzaile aldaketak, regulartasun eza... baina azkenean jokalariak dira azken partiduetara iritsi arte euren jokoa atera ez dutenak”, esplikatu dute. Denboraldiko txalo handienak Osasunari eman dizkiola komentatu du Romanek, eta azken partiduko giro bikainari buruz aritu ondoren, Anoetaren hoztasunaren gai ezaguna ateratzen da mahai gainera. “Ni Atotxara Erreala animatzera joaten nintzen eta orain, berriz, partidua ikustera”, dio Romanek. Peña Mugikako ingurua kenduta, hala gertatu omen da gainerako jendearekin ere. Pena dela diote. Datorren urtean hobeto ibiliko direla diote. Sistema ezarria dagoela jada eta taldea badagoela. Deskarte eta fitxaketei dagokienez, nahiago dute harrobiko jendea erdipurdiko atzerritarrak baino, “aurreko denboraldia Aranburuk salbatu zuen eta oraingoa Xabi Alonsok” diote, baina aldi berean badute konfiantza e Toshack-ek egin ditzakeen fitxaketetan. “Kodro, Kovas eta Karpin berak ekarri zituen, bista eta izena dauzka fitxaketetarako”, azaldu dute. Izen eta postu konkretuen inguruan hasi direnean ordea ez dira ados jartzen. Romani Alberto eskubaloiko atezaina iruditzen zaio eta Karlosi atezain ona, batek Asper saldu egin behar dela dio eta besteak ezetz...
erreportajea
Euskal derbia herriko tabernetan
Telebista digitalak martxan jarri direnetik, asteburuoro Errealaren partiduak eskaintzen dira tabernetan. Bezero ugari bada futbol emanaldi bat bera ere galtzen ez duena. Giro berezia izaten da tabernetan partidua den arratsaldean. Errealak jokatzen zuen azken partiduan, Osasunaren aurka jokatu zuen derbian, alegia, giroaren kronika egitea erabaki genuen. Gaueko 9etan hasten zen partidua eta oso jende gutxi zebilen tabernetan. Ikusle izan zitezkeen asko, gainera, Donostiara joan ziren derbiek erakartzen duten festa giroan murgiltzera. Jakina da Errealak ez zuela ezer jokoan partiduan, baina Osasunak beharrezkoa zuen garaipena Lehen Mailan jarraitzeko. Horrek Errealaren
12
2001eko ekainak 28/86.zenb.
jarraitzaile asko ‘gorritxo’ bihurtzea ekarri zuen. Gure Txokoan hasi genuen ibilaldia. Goiko pisua topera zegoen; behekoan, berriz, ez zebilen jende asko, baina, hori bai, ia denak telebistari begira zeuden. Esaten zutena entzunda, Osasunaren alde zeudela ohartu ginen. Ziur irabaziko omen zuten nafarrek, baina, bezero batek esan zuen bezala, “kontuz!, ezin baikara fidatu donostiarrez”. Afaria bukatu, eta ondoko tabernara, Zallara, mugitu ginen. Han ere jendea afaltzen ari zen, baina denak telebistari begira zeuden. Gehientsuenak gazteak ziren eta nabari zen Osasunaren alde zeudela. Aukera nabarmenak izan zituzten nafarrek, baina denetan huts egin zuten. “Bigarren mailara!”, oihukatu
zuen ikusle batek. “Dios, txarrak badiaba!”, zioen beste batek. Atsedenaldirako bost minutu falta zirela, lortu zuen Osasunak gola. “Gooool!” garrasia entzun zen Zallan. Beste futbol zelaietako emaitzak ere aldekoak zituzten nafarrek, eta gauzak horrela amaitzen baziren Lehen Mailan jarraituko zuten. “Piiii!”, epaileak txilipitoa jo eta atsedenaldira. Gu kafea hartzera Goikora. Bidean Egunkariako kiroletako buruarekin topo egin genuen. Beretzat ere nabaria zen Errealak partidua erregalatu egin ziola Osasunari. Partiduari buruzko asteko anekdotak kontatu eta bigarren zatia ikusten hasi ginen. Goikon partidua ikusten ari zen jendea heldua zen, eta bat izan ezik, denak Errealak partidua galtzearen alde zeuden. Esan bezala, bat izan ezik. Pertsona hori Errealaren jarraitzaile sutsua da eta sufritzen ari zen bere taldearen jarrerarekin. Beste bezero denak Osasunaren euskalduntasuna aldarrikatzen zuten, baina alferrik, gizonak sufritzen jarraitzen baitzuen. Partiduan ez zen ezer gertatzen, eta azken tragoa hartzera Trapaiara joan ginen. Han ere jende gaztea nagusi. Anoetan ez zen ezer gertatzen, baina bai beste zelaietan. Osasunaren arerio ziren Valladolidek eta Oviedok golak lortu zituzten eta Trapaiako bezeroak urduri zeuden. Baina, halako batean, amaitu zen partidua. Osasunak Lehen Mailan jarraituko zuela jakin genuen. Txaloak nagusi ziren tabernan. Amaitu zen partidua, amaitu zen denboraldia. Guk tabernetako giroaren kronika egin behar, eta tabernetan jende gutxien zegoen partidua aukeratu. La ostia gara!
zergatik
ldi a r o b n e d in a egin du h k eskasa Erreala
Javier del Pilar lan Jokalariek ez dute na tre En in. eg ko as tzaileak ere gehiegi k izan dira. Clemente ik iar az gr an ez zid ia egiten, Alonso oneg en zu ez a et zen kdominatzen. Toshac a elt bu dio ek eman
Luis Arteaga te Jokalariek ez dituz ta ez k, ea lor ko sentitu sufritu ere. Kobratzeko bai, baina lan egiteko ez zeuden go prest. Gazte gehia a sartu behar dira et ko rre ha be ri ar ek atzerritarrak onak izan behar dute.
a M. Luisa Goikoetxe in eg k rra txa je xa Fit dira eta lesio asko egon dira. Collet, k Corino eta halakoa kanpora! Horrela egoteko, hobe ekin egon, ze, ko xe et te bertakoek atera du Erreala zulotik
inkesta
?
oâ€? J.A. Escudero “Totx tu ka be de ola Futb in dezatela. Baloiarek n ela rtz ka a en dabil hitz sartu eta futbolaz i, egiten duena ere ba l por apologĂa de gilipollismo. Zer , futbola ez da kirola negozioa da.
Mikel Urkidi kia Ez ze t. Zaila da esplikatzea. Entreonadore gehiegi denb r? raldian zeha Jokalarien kulpa?
Pello Etxabe k ez Harrobiko jokalaria ili dituztelako erab
Auto-konponketak
Estazioko kalea Tel. 943 86 02 01 Erribera kalea
Tel. 943 861523 2001eko ekainak 28/86.zenb.
17
olarro zopa Jose Manuel Gonzalez Aramendi. Kirol sendagilea
Kirol medikuntza Benetako txirrindulariak, benetako kirolariak
Ihintz Linazisoro.
Sexualitatea
Dopajearekin lotuta dauden eskandaluak gero eta sarriago ager tzen dira. Egungo egoeraren erakusgarria da, besterik ez.
Ekainak 28
“Sport & Medicine Today” aldizkarian, gaurko-
San Pedro bezpera izatetik aparte,
tasuna duten beste artikulu askoren artean,
gay eta lesbianen nazioarteko eguna
Stockholm-eko Karolinska Institutuko Bjorn
da. Eta martxoaren 8an esan genuen
Ekblom doktoreak idatzi du odol dopajeari
bezala, egun hauek ospatzea oraindik ere normalizatu gabeko egoeraren adierazgarri direla esango genuke. Gaurko honetan gurea baino kultura irekiagoetan homosexualitateak izan duen trataera batzuk azaldu baino ez dut egingo, izan ere, gizarte bakoitzeko arau edo kodeen arabera, halako neurriraino onartzen edo murrizten baita sexualitatea.
Homosexualitatea
garai
eta
kultura
guztietan izan da eta erakundetuta ere egon da. Antzinate klasikoan, grekoentzat, homosexualitatea errespetagarriagoa zen. Gizarte maila berdinekoen arteko sexu harreman bakarra pederastia zen, hau da, gizon helduaren eta gaztearen artekoa. Gainera, maitaleak maitatua “moral aldetik bikaina” izan zedin lan egin behar zuen. Platonen arabera, berriz, gorputz fisikoak arrazoiaren menpe egon behar du eta gizonen elkarrenganako desioak bien arimak askatzeko balio du. Ginea
Berriko
sanbiarrentzat
semena
arimaren
substantzia da. Horregatik, iniziazioko lehen fasetik (7-10 urte bitartean) umeek maiz egiten dizkiete felazioak mutil nerabe eta gizon helduei, ume hauek gizon bihur daitezen. Gainera, esan beharra dago gizarte hauek ez dituztela gizabanako
heterosexualak,
homosexualak
edo
bisexualak bereizten. Emakumeen homosexualitatea ez da hain erakundeturik egon, baina herri melanesiar batzuetan nesken artean izaten dituzte iniziazio zeremoniak. Espartan ere lesbianismoa arrunta zen. Hauek guztiak adibide batzuk baino ez dira, baina pentsa ezazu nolako gizartean bizi nahiko zenukeen eta egin ezazu lan berdintasunean oinarritutako kultura hori lortzearren. Bitartean, goza ezazu ahal duzun guztia!
buruz, “Blood doping in sports”. Bere artikuluan honakoak jorratu ditu: odol dopajea erabiltzen duten metodoak, odol dopajea estaltzeko metodoak eta dopajea detektatzeko metodoak. Normalean hemoblogina zifrak 120 eta 160 gr/litro artean daude,
eta
kirolari
profesional
askoren
aurkitutako
hemoglobina kopurua 200 gr/litro baino altuagoak izan da. Kirolari profesional batzuek aspalditik erabiltzen dituzte metodo artifizialak odola aberasteko eta, horrela, oxigenoa hobeto
garraiatzeko.
Esate
baterako,
hematokritoko
kontrolak sartu baino lehen txirrindulari askok azterketan % 60-65ekoa zeukaten (metodo hauek erabili gabe, pertsona normal batek %40-45 izaten du). Kirolari amateur batzuek ere erabiltzen dituzte substantziak eta metodo dopanteak, batez ere errazago ibiltzeko, postu hobeak lortzeko eta profesionalen mundura errazago pasatzeko. Zorionez, beste aldean, badaude dopingarekin lotura edukitzerik nahi ez duten kirolariak. Atsegin handiz aholkatzen eta kontrolatzen ditut isil-isilik, sartu nahi ez dutelako, ez dopatzearen desabantaila “sufritzen” duten Zumaiako, Azpeitiko eta beste hainbat herritako txirrindulariak. Kirolariek, kirol-medikuek, kirol-zuzendariek, kirol-arduradunek eta kazetariek serio eztabaidatu behar dugu denon artean gure kirola salbatzeko. Bada garaia. Bitartean, gazte hauek eta hauek bezala kirolaegiten dutenak izango dira eredugarri bakarrak. Erresistentziaren,
sendotasunaren
eta
kiroltasunaren
benetako adibideak direlako; kirolaren baloreak eta kirolaren esentzia mantentzen ari direlako. Benetako txirrindulariak eta benetako kirolariak zein diren argi eta garbi esan behar diegu gure seme-alabei. Eta eskerrak eman behar dizkiegu. Hori eta gehiago merezi dute-eta.
Eusebio Gurrutxaga, 6
Tel. 943 14 33 95
18
2001eko ekainak 28/86.zenb.
Itzurun zuhaitzbidea, 2 943861565 - 943143446
Lanpostuak
Beñat Fernandez de Arroyabe. Sukaldaria
Sukaldaritza Azelgaren orri mamiak Yorkeko urdaiazpikoz beteak
Zumaiako enpresa batek tsasontziak margotu eta garbitzeko langilea behar du (Eskaintza: 55255/1). • Baldintzak:
• Osagaiak (lau laguentzat):
Urola-Kosta eskualdean bizitzea.
Azelga handien 8 orri mami.
B1 gida baimena izatea.
Limoi erdia.
18 eta 40 urte bitartekoa
Gatz pixka bat.
•Eskaintzen da:
100 gr Yorkeko urdaiazpikoa.
3 hilabeteko lan kontratua.
Tipula 1.
1.140.000 pezetako ordainsaria.
Oliba olioa (1 dl). Kopa bat Jerez.
Zumaiako enpresa batek Mekanikoa behar du (Eskaintza: 55255/1). Itsas motorrekin mekaniko gisa lanean aritzeko.
Irina (2 koilarakada). Haragi saltsa (2 dl). Arrautza egosi 1.
• Baldintzak: 3. mailako ofiziala.
• Arrautza-irinetan pasatzeko:
20 eta 45 urte bitartekoa.
2 arrautza.
• Eskaintzen da:
Irina.
3-6 hilabeteko lan kontratua.
Ekilore olioa.
2.250.000 pezetako ordainsaria.
• Nola egin: Garbitu orri mamiak eta kendu hariak. Moztu luzean (10 zentimetroko zatiak) eta utzi zabalean bere horretan. Ontzi batera bota ura, limoi erdia eta gatza. Jarri sutan. Irakiten hasten denean, bota orri mamiak eta utzi ordu erdi (gutxi gorabehera). Atera, kendu ura eta utzi hozten. Erretilu batean, jarri orri mamiak; jarri gainean Yorkeko urdaiazpiko xerra bana eta estali beste orri mami batekin. Orri mami horiek pasa arrautz-irinetatik. Frijitu pixka bat bi aldeetatik; atera, kendu olioa eta jarri erretilu batean. Aparte, berotu haragi saltsa pixkat; arrautza egosia txiki-txiki egin eta bota saltsara. Hartu saltsa hori eta bota orri mamien gainetik. Sartu labean minutu batzuez eta on egin.
Azpetiako enpresa batek CNC tornularia behar du (Eskaintza: 52629/1). •Baldintzak: Urola Kostan bizitzea. 2. mailako ofiziala •Eskaintzen da: 3 hilabeteko lan kontratua 2.250.000 pezetako ordainsari gordina.
Zarauzko enpresa batek Sukaldaria behar du (Eskaintza: 53181/4). • Baldintzak: Zarautz edo inguruan bizitzea. 2 urteko esperientzia sukaldari lanetan. • Eskeintzen da: 6 hilabeteko lan kontratua hasieran eta behin betikoa izateko posibilitatea, 2.250.000 pezetako ordainsari gordina.
Eskaintza hauetako bat interesgarri gertatzen bazaizu eta lortzeko aukera egin nahi baduzu, gogoan hartu eskaintzaren erreferentzia eta hautagai moduan sartua izatea eskatu Zumaiako Institutoko Langaiko arduradunari (943-860809 edo 943-860810)
amaiako plaza, 2 Tel. 943 143278
2001eko ekainak 28/86.zenb.
19
kirolak Goikoetxea vs. Alberdi II.
lagunen arteko partidua Donostian
Lagunartekoa zen orain aste bete Donostian jokatu zen partidua, I単aki Osa Goikoetxea eta Luis Mari Alberdi Alberdi II.a aspaldiko lagunak direlako, zumaiarrak direlako biak, eta elkarrekin entrenatzen direlako. Baina lagunartekoaren itxura zuen partidu hark, Carmelo Baldak zuen sarrera kaskarra ikusita ere. Euskal Herriko Buruz Buruko Txapelketako partidua, eta lau katu baino ez zeuden frontoian. Horrelako azpiegiturak eduki eta zukurik ateratzen ezin asmatu. Polita partidua. Goikoetxea, Orlandon (AEB) kinielak jokatzetik etorri berria da, eta hango jokoaz kutsatuta aritu zen oraindik: partidua amen batean amaitu eta aukera zuenean tantoa bukatu. Sake luzearekin egin zion min Alberdi II.ari partida hasieran, kolpez ere gehiago zen, eroso aritzen uzten zion kontrarioak, eta erreboteatuz lortutako bi pareta ederrak ere ikusi genizkion. 12-3 hasi zen aurretik,
20
2001eko ekainak 28/86.zenb.
baina kontrarioak ez zuen inoiz amore eman. Piloteoan asmatzen eta Goikoetxearen eskuinkadak ekiditen asmatu zuen. Huts nabarmenak ere egin zituen Goikoetxeak tartean, eta lortu zuen Alberdik hurbiltzea (16-13). Estuago ari zen kontrarioa. Erritmo bizian hasi zuen partidua eta behera egin zuen bigarren zatian, nekatu.
Errebote arraro batean eta eroso iritsi eta bukatzen asmatu ez zuen dejada batean arnasa eman zion, ordea, berriro Alberdik. Arriskatuz, lortu zuen hurbiltzea berriro (18-15), baina hortik aurrera ez zion askoz aukera gehiago eman Goikoetxeak. Bi paretako batekin amaitu zuen.
Oier Aizpurua berriro txapeldun Poz bat bestearen atzetik. Sevillako Mundialetan brontzezko domina lortu ondoren, Oier Aizpurua piraguista zumaiar gazteak Espainiako Txapelketa lortu berri du Santa Cruz de Trasona ur tegian. Autonomi Erkidegoen ar tean jokatutako txapelketa izan da honako hau eta Oierrek Euskadiko taldearekin hartu du parte. Hiru probatan lehiatu behar izan du Oierrek. Garrantzitsuena, dudarik gabe, 1.000 metroko K-1eko proba izan da. Bertan Oierrek garaipena lortu du eta Espainiako Txapeldun bihurtu da. Jarraian Kataluniako Damian Vindel eta Gaztela-Leongo Emilio Merchan sailkatu dira. Beste bi probatan ere hartu du parte Oierrek. 1.000 metroko K-4an eta 500 metroko K-2an. Lehen proban bosgarren postua lortu du Euskadiko taldeak eta bigarrenean zazpigarrena. Oierrek eta beste piraguistek lortutako emaitza on hauen bitartez, Euskadiko taldeak sailkapen orokorrean hirugarren postua lortu du, Galizia eta GaztelaLeonen atzetik. Lehen aldia da hain postu ona lortzen dutela euskaldunek.
sanpedroak
Ezer ez ta pesta… San Pedroren laguntza behar izango dute makina batek, bixi-bixi eginda, zeruko giltzak ez, baina etxeko giltzak bere sarrailan sartzeko. Egitaraua hartu eta trituradoran sartu dugu. Hona hemen gure kritika destruktiboa. 28, bezpera Eguerdian Udaletxean txupinazoa, seguru aurreko plaza leporaino egongo dela (badaezpada ez gara joango; bertan itotzeko ere!). Ondoren, Tolosako dultzaineroen kalejira. Pentsa: eguerdiko eguzki berotan, inor gabe Erriberan dultzaineroek pasako duten kalbarioa. Gizagaixoak! Arratsaldez punta-puntako izar euskaldunak. Euskaldun peto-petoak, tirantedun nikiak jantzi eta izerdi patsetan beraien besazuztarrak erakutsiaz. Herri kirolak, (Euskal Herrian behintzat) forever! Eta giroa alaitzeko, dultzaineroak, noski! Baina, nobedade berriena, egitarauaren distira puntua, Sanpedroen sumuna: “Zumaia Saria”ren banaketa. Udaletxeak besapetik atera duen saria flipantea, herritar saiatuenaren jarduna saritzeko. Tori plaka, bi hitz eder, eta segi lehengo bidetik (gu egongo gera
berriz ere begira nola herritarrek gogor diharduten lanean). Eta bukatzeko, gauerdian Udaletxean hau ere, herriko ikurrinaren igoera. Nora? Zeruetara? Ganbarara? Goiko plazako katuak joango dira, akaso.
29, eguna Goizeko 09:00etan dultzaineroak. Ez al zaizue iruditzen pixka bat nekatuta ibiliko direla egunero, kalean gora ta kalean behera. Goizaldeko zeremonia katolikoak pasa eta gero (Udalaren programa fededunean daude sartuta), arratsaldez pilota izango dugu. Baina hori bai, profesionalak eh!. Unanue, Errasti, Olaizola eta Ruiz, ezagutzen? Nik ez. Horiek frontoian, baina eta kalean? Zein ba, dultzaineroak! Nor animatzen da ONG pro-dultzainero bat antolatzera? Ba, ez pentsa broma denik, ze, gauean ere jotzen jarraitu beharko dute-eta. Alternatibarik
badago: banda munizipala. Atera kontuak.
30, biharamona Goiz soinua (Diana, baina ez Galeskoa), dultzaineroekin. Norbaitek ba al daki non egin behar duten lo? Animoak ematera joateko, behintzat… Egunean zehar gaztetxoek Scalextric frogak eta haur parkea izango dituzte. Eta gauez Diskoteka Gaztea Oxforden. Garai batean ez al zitzaion “diskopena” deitzen? Ba, horrelako zerbait, baina kantutzat “yokierobailar!!!” jarrita. Bitartean, gazteak garenok, ba, tabernetan, ez daukagulako ezer guretzako modukorik. Udalak jartzen ez digulako, baina baita geu mugitzen ez garelako ere. Beraz aurtengo Sanpedroak ere betiko modukoak izango dira. Eta uda. Eta gainerantzeko asteburuak. Ezer ez ta pesta.
Amaiako plaza
2001eko ekainak 28/86.zenb.
21
kultura
Elena Irureta eta Kandido Uranga, euli harrapaketan Bi aktore zumaiarrek “Matar moscas a cañonazos” telefilman paper bana izango dute. Ekainaren erdialdean hasi ziren “Matar moscas a cañonazos” telefilma berria filmatzen Donostian. FORTA (Irrati eta Telebista Autonomikoen Federazioa) arduratu da koordinaketaz, baina ekoizleak beste batzuk izango dira. Batetik, “Igeldo Komunikazioak” ekoizle euskalduna; bestetik, “Barataria Producciones” andaluziarra; eta, azkenik, Pedro Costa ekoizle eta zuzendari kataluniarra. Azken horrek zuzenduko du 23 urteko mutil baten istorioa ardatz gisa hartzen duen telefilma. Arturo, esan bezala, mutil gaztea da eta Penelope bere neskalagunarekin ezkontzear dago. Lehenengo paper horiek Bruno Bernonzini eta Dorleta Urretabizkaiak beteko dituzte, hurrenez hurren. Arturok bere amarekin egiten du lan,
aitak ezbehar batean hiltzean utzi zien dendan. Isabel, ama, Elena Irureta izango da. Kontua da mutila garbitasunak itsututa bizi dela, eta medikuari kontsulta egitean neurosi obsesiboa dela esaten diola. Sendatzeko tratamendu berri bat probatzeko esaten dio, eta horren ondorioz hil egingo da Arturo. Une horretan sartuko da Kandido Uranga, izan ere, hildakoaren abokatuaren papera beteko baitu, eta bera defendatuko, egingo den epaiketan. Aktore horiez gain, beste hainbat euskaldunek antzeztuko dute telefilman. Felipe Barandiaranek medikuaren rola beteko du, eta bera defendatuko duen abokatuarena berriz Klara Badiolak. Azkenik epailea Pako Sagarzazu izango da, taldea osatuz. Baina aktore lanak egiteaz gain, beste hamaika langile egon ohi dira honelako filmaketetan: argiztatzaileak, kamerak, argiketariak… Andoni Ortuzar EITBko zuzendariak esan zuenez, aipatzekoa da lantaldean
dagoen euskaldun kopurua, eta erakusten ari diren kalitatea eta lanerako maila ona. Euskal Herrian ekipo tekniko eta artistikoetan dagoen maila altuaren erakusgarri dela gaineratu zuen. Grabaketa lau astez luzatuko da Donostiako hainbat txokotan: Bretxan, Ondarretan eta Antiguako Gurutze gorriko ospitalean jardungo dute, besteak beste. Telefilmaren generoa hemen berria da, ez baita orain arte industria edo produkzio maila jarraikor eta indartsurik sortu. Dena dela, AEBtan izugarrizko arrakasta duen arloa da, eta pixkanaka-pixkanaka hemen ere ari da sartzen. Telebistarako filmak izan arren, zinemaren ezaugarri guztiak dituzte, eta familia guztia harrapatzeko moduko istorioak kontatzen dituzte normalean. FORTAk aurretik egin zuen proiektu txikiren bat, baina aurtengoa bezalako apustu sendorik sekula ere ez. Aurten sei telefilm egingo dituzte eta gero telebista autonomikoetan eman. Azpimarratzekoa da, baita ere, sei ekoizpen hauetan guztietan parte hartuko dutela euskaldunek, eta hauetako bitan nagusi izango direla.
Trenbide kalea, 1
22
2001eko ekainak 28/86.zenb.
Tel. 943143505
ZINEA Izenburua: TMEO 64. zenbakia 375 pezeta
Udarekin batera beroak gora egiten du, eta baita ere irakurlegoaren alferkeriak. Asko kostatzen zaigu liburu mardul bat hartu eta haren orrialdetan sartzea. Zer esanik ez letra oso txikiak dituen liburu sakon eta filosofikoa bada. Ezinezkoa izaten zaigu kontzentrazioa mantentzea. Hori dela-eta, udako lehen bero hauetan burua zerbaitetan okupatuta edukitzeko, TMEO fanzine nafarra gomendatzea erabaki dugu. Komiki honetan gertatu ohi den bezala, umore kafreak du lehentasuna. Ahaztu orain hain zabaldua dagoen umore ‘politikamente korrektoa’ eta murgil gaitezen jende askoren gustu ona mindu ditzakeen istorioetan. TMEOn lan egiten duten komikigile nabarmenenak agian, eta merezimendu osoz, Alvarez Rabo eta Mauro Entrialgo dira. Bataren umore sexualak eta bestearen pertsonaia arrakastatsuak, Herminio Bolaextrak fanzinearen maila asko altxatzen dute. Sexu kontuek garrantzi handia badute, zer esanik ez estatu espainiarreko gizarteari botatzen dizkioten zaplatekoak. Espainiar telebista, kultura (?), eta nola ez, monarkia, besteak beste, komikigile hauen umorearen dianak dira. Arratsalde alai bat pasa nahi baduzu, eros ezazu TMEO. Ziur behin baino gehiagotan algara egingo duzula.
Blow
Ted Demme Zuz: Akt: Johnny Depp, Penelope Cruz, Jordi Molla.
Blow ez da Trafficen bertsio zoroa eta hirurogeita hamarrekoa, askok eta askok hasieran halako zerbait zela pentsatzen bagenuen ere. Zorionez, Beautiful Girlsen egileak, bere azken lan honetan, Hustonen El hombre que pudo reinar filmaren espiritutik oso gertu dagoen tragikomedia egitea erabaki zuen. Blow gizarte modernoaren parabola da. Bertan, Johny Depp-en pertsonaia gazte handinahia buru-belarri saiatuko da txiki-txikitatik amestutako dirutza lortzen, ahalik eta bide laburrenetik, gainera. Johnny Depp-en pertsonaia (George Jung) ez da oso pertsona argia; leku eta une egokian egoteagatik lortu zituen bere ondasun izugarriak. Horregatik, filmak ikuspegi tragikomikoa dauka; izan ere, 60ko hamarkadan hasten den, 70eko hamarkada tximista batek bezala zeharkatzen duen eta 80koan amaitzen den bere bizitza-ibilbidean, berehala konturatzen baikara gizon horren etorkizun beltzaz, beretzat zailegia zen jokutik garaiz ez erretiratzearen ondorioz. Irudiek eta soinuak pelikulako denboraldi bakoitza are gehiago nabarmentzen dute eta aktoreen zerrenda (bereziki nabarmentzekoa da Ray Liottaren lan bikaina), oso estilo desberdineko aktoreez osatua, oso egokia da. Istorioak, ordea, indartsu hasiagatik, gainbehera egiten du ekarpen aldetik ezer berririk ez daukala agerian jartzen denean. KOLDO LANDALUZE
2001eko ekainak 28/86.zenb.
23
publireportajea Baleike. 7 urte. Kaosaren teoria 7 urte. Kaosaren teoria? Baleike 7 urte, kaosa eta Baleike Baleikeko kaosak 7 urte
BALEIKEko orrialde interaktiboa duzue honakoa: gustukoen duzuen titularra aukeratzeko parada ematen dizuegu
7 urteko mutil koxkorra galtzamotzetan “Oraindik ez dakit nola arraio ateratzen den garaiz”. Makina bat jendek esan du horrelakorik Baleikeko makineria ezagutu eta gero. Lehen aleko portada hartan betiko sententzia eman zitzaion, hankaz gora egotearena alegia. Inork ezagutu al zuen moilan buruz behera azaltzen zen tipo hura? Misterioa. Hilero-hilero Gazte Batzordeak argitaratzen zuen garaian fresko-freskoa zegoen aldizkaria, maketazioa grisa zen, baina saltsa
zegoela nabari zen. Lanean, lau katu. Begira herri guztia. “Kirol portua bai, kirol porturik ez” zen gaia. Herrian eztabaida, udaletxean erabakia, Baleiken kaosa. Aleak joan, aleak etorri, bi urte. Baleiketxou! Aita Mari leporaino, meteoritozko irrien sortzaile. Oraindik ez dakigu nola, baina kolorea etorri zen portadara. Baita diseinu aldaketa ere, eta albisteen maketazioa azken eguneko ordu txikietan
bukatzen da oraindik. Uff! Hil honetan ere garaiz. Gazte Batzordea historiara pasatu zen, eta lantaldea histeriara. Nola, non, nork atera behar du orain? Desagertu, ezinezkoa. Aldatu, baleike. Aldakuntza gehiago, zoramen gehiago Forondako gelan. Dirulaguntzak ez direla kobratu, Udalak ez duela diru gehiago eman nahi, administrari sateliteak kontuak gaizki atera dituela… Erabakia: Baleike 200 pezta. Garestiegia zela zioten irakurleek; erredakziokoak poteatzen zebiltzan. Urtea joan, urtea etorri, berriz ere berriketa. Ai, barkatu, berrikuntza. Nor arraiori okurritu zitzaion hamaboskariaren kontu hau? Eh? Gehigarri berriak, kolaboratzaile bereziak, maketazio eraldatua, lantalde osotuagoa… baina kaosa nagusi. Garaiz kanpo aurkezturiko artikuluak, ordenagailuak jandako albisteak, sekula santan iristen ez diren dirulaguntzak, Udalak onartu nahi ez duen aurrekontua (pentsa ezazue: ale kopuru bikoitza, kostu bikoitza), eta arratsalde pasarako gogoa eguneroko ogia dira baleiketarrontzat. Baina lasai, urteek ez gaituzte errendituko, burua martxan dugu proiektu berriekin. Laister izango duzue gure berri. Zer diozu, kaosak K.O. utziko gaituela? Akaso. Baleike.
24
2001eko ekainak 28/86.zenb.
uztaila
agenda 5
osteguna 19:00etan Forondan
ARGAZKI LEHIAKETAKO ERAKUSKETA Euskal Herriko argazkilari ugariren partaidetza izan duen Zumaiako XIII. Argazki Lehiaketaren saribanaketa ekitaldia uztailaren 5ean izango da Foronda Kultur Etxean. Horrekin batera, lehiaketan parte hartu duten argazki onenak (sarituak eta saritu gabeak) batzen dituen erakusketa ezarriko da kultur etxean. Erakusketa hau uztailaren 20ra bitartean egongo da zabalik.
6 13 14
6tik 10era
SANKRISTOBAL JAIAK Narrondo auzoan
ostirala
HERRIKO ABESBATZEN KONTZERTUA Mari kaleko plazatxoan 22:00etan
larunbata
KONTZERTUA Juan Carlos Irizar eta Ki単u 23:00etan Beheko plazan
2001eko ekainak 28/86.zenb.
25
literatura
Hirutik bat! idaia hastear dago, iritsi da itsasontzia jada kaira eta bidaiari izango garen guztion aurpegietan aspaldion izan dugun irribarrerik ederrena marraztu da. Egia esan, itsasontzia ez da hain ederra, ez da hain berria, ez da hain‌, baina eguna joan, eguna etorri amestu dugun paisaia erakutsiko digu bidaiaren amaieran. Asko ordaindu behar izan dugu bidaia-txartela, baina zer axola dio ordaindu behar izan dugunak ondoren izango dugunaren ondoan.
B
Piskanaka-piskanaka jendea igotzen hasi da, guztiok ere amets beraren aiduruan, ametsa betetzeko aukerari muzin egin gabe. Guk bai zortea! Itsasontzira ego gara guztiok, baita txartelik ez duten gutxi batzuk ere. Jende gehiegi dagoela dirudi, baina kexatzen hasiz gero norbait kanpora dezakete eta inor ez dago bere ametsa zapuztu diezaiokeen ezer egiteko prest. Nire emazteak eta biok aurrealdean topatu dugu esertzeko moduko lekutxo bat eta bertatik apurka-apurka ezkutatzen ari den eguzkiak urre kolorez margotzen dituen olatuak itsasontziak banaka-banaka nola puskatzen dituen ikusteko aukera paregabea izan dugu. Bien bitartean, gure egonaldia antolatzen jardun dugu. Egarria sumatu dudanean hasi naiz ohartzen itsasontzia ez dela honelako bidaia baterako egokiena. Ordaindu dugun dirutza ordaindu ondoren ur pixka bat emango zigutela uste nuen, baina eskatzera joan naizenean
26
2001eko ekainak 28/86.zenb.
itsasoan nahikoa dagoela eta handik hartzeko erantzun didate. Denak oso piperturik daudela dirudi, baina nire zoriontasuna gaur ez du ezerk zapuztuko eta entzungor egin eta nire emaztearengana itzuli naiz, urik gabe eta egarriak, noski. Baina bidaia amaitzear dago eta orduan asetu ahal izango dugu gure egarria. Lokartzea nagoela oihu ozen eta zorrotz batek iratzarri nau. Bidaia gure ondoan egiten den mutikok arazoak daudela esan ditu eta txalupetan sartzeko agindua eman dutela. Gure gauza guztiak, ez dira hainbeste egia esan, baina gure gauza bakarrak dira, bertan utzi eta ez hain urrun lurra ikusi dugunean bidaiaren amaiera dela nabaritu dugu. Txalupetara hurbildu gara, horiei txalupa izena eman badakieke behinik behin, eta txalupa bete-betean sartu gaituzte. Bertako jendea aztertzeko abagunea izan dut: gehienak mutiko gazteak dira, badaude haur batzuk ere eta baita haurdun dauden neska gazteak ere.
Nire emazteari oraindik ez zaio antzematen, baina bera ere haurdun dago. Hortaz, ez gara bi bidaiatzen ari garenak, hiru baizen. Jada urre kolorez margoturik ez dauden olatuek bat-batean hondartza txiki bat begiztatzeko parada eskaini digute eta jendea aztoratu egin da, bidaia amaitzear dagoelako guztiontzat, batez bestekoak ez direlako beti berak. Baina jendearen aztoramenaren eraginez gu garamatzan goma puskak buelta eman du tupustean. Bizitza osoa itsasoari begira iragan dugu, bestaldera nori eramango gintuen behin eta berriz galde eginez, baina, gaurkoan ere, gehienak zurrupatu egin ditu, beste hainbat bider bezala, eta gutxi batzuk hondartza txikiraino eraman gaitu. Amaitu da bidaia guztiontzat. Hirutik bat! Ez da gaurkoa hain batez besteko txarra.