9 urte ondoren
Kontxara!!!!
herri aldizkaria juan Belmonte, 29 behea tel.: 943 86 15 45 faxa: 943 86 17 42 email: baleike@topagunea.com Argitaratzailea B ALEIKE K ULTUR
E LKARTEA
89
. zenb.
aurkibidea
Administrazio batzordea Esther Etxeberria Xabier Azkue Erredakzioa batzordea Esther Aizpurua Eguzki Agirrezabalaga Antxoka Agirre Juan Luis Romatet Josu Wali単o Gorka Zabaleta Koordinatzailea Juan Luis Romatet Kazetariak Antxoka Agirre Xabier Aizpurua Marrazkigilea Jon Manzisidor Kolaboratzaileak Miriam Romatet, Xabier Aranguren, Jon Maia, Jon Sudupe, Esti Esteibar, Dani Carballo, Joxe Mari Llavori, Inaxio Tolosa, Inaxio Manterola, Belen Golmaio, Izaga Garzia, Haize Galarraga, Koldo Landaluze, Be単at Fernandez de Arroyabe, Luis Mari Aizpurua, Ihintz Linazisoro, Jose Manuel Gonzalez Aramendi, Ludoteka, Natur Taldea
6
ze berri?
8
ze berri?
Kostako errepideari irtenbidea
Joxe Mari Kortari omenaldia
Argazkiak Baleike, Euskaldunon Egunkaria, Gara Diseinua eta maketazioa Argi Aizpurua Hizkuntz zuzenketa Imanol Azkue Banaketa Andoni Ormazuri Publizitatea 943 86 15 45 tel. (Esther) Inprimategia Antza Inprimategia (Lasarte-Oria)
13
komiki lehiaketa Gehigarri berezia
24 kirolak
I単aki Aizpurua: Iron Man
Tirada 1.000 ale Lege gordailua SS-405/94 ISSN 1136-8594
Baleike k
ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.
22 kirolak
Bigarren Bostkirol saria
23 musika
Manu Chao Bilbon
Argitalpen honen edizioko laguntzaile:
EUSKO JAURLARITZA GOBIERNO VASCO
2001eko irailak 7/89.zenb.
3
iritzia Eskerrik asko Telmo Deun Eta bejondeizuela! Ez diozue poz makala eman gure herriari. Esana daukat leku batean baino gehiagotan arraunlariak erromantiko hutsak direla, beraiek hau irakurtzean parre egingo badute ere, agian “basapizti”tik gertuago ikusiko baitute beren burua. Baina ez, erromantiko hutsa izan behar du pertsonak, arraunean egitearen plazer hutsaz, urtean hamar hilabetez eta astean zazpi egunez klub bati eta amets bati lotzen zaiona. Gaur egungo bizimoduan eta munduan hori “musutruk” egiten duenari nola esan geniezaioke bada? “Zeharo anormala” esaten omen du Kortak. Utz dezagun erromantikoan.
Jon Maia
Egia da Telmo Deunaren urrezko urteetan ikusten zen afizio miresgarri hura, Zumaiako “Marea Gorria”, aparra jeitsita ibili dela garai ilunagoetan. Egia da urteetan estropadetan arraunlariek izan dituzten jarraitzaile bakarrak bere senide sufrituak eta eguneroko lan ixilean klubean lanean jarduten duen lan taldea izan direla (bejondeikela, Karlos!). Halaber, haiena da orain irabazitakoaren zati handiena, merezi dutelako. Bihoakio hemendik aipamen sentikor bat Felix Aizpurua goitik beherako arraunlariari ere, hamaika urtetxo genituela elkarrekin hasi baikinen arraunean eta juxtu iazkoa amaituta, hamazazpi urtez etenik gabe jardun ondoren, utzi egin behar izan baitio bere bizitzako pasioari. Berea ere bada Kontxako sari hau. Amonaren arrosariua idazten ari naizela ematen dit baina zer esango dizuet bada, ni ere erromantiko xamarra ote naiz, eskuetan kaiorik ez dutenetakoa ordea! Bukatze aldera, herri honek beharrezkoak ditu horrelako pozak, beharrezkoak ditu herri sentimentua areagotuko duten ekimenak. San Telmotan urdinak bezala, gorriak berdindu egiten gaitu, azaletik bada ere, eta gaur egun azala ere ez da gutxi. Alde guztietako arrangura eta herraren zuloak estaltzeko bidean onak dira poz hauek, zatikatutako sare soziala berriz iruten laguntzen dutenak. Nik hori desio nuke behintzat. Asko eta desberdinak gara, baina bakarra eta berbera dugu herria, eta derrigorra dugu gaudenon artean elkar ulertu beharra. Ez da hori bandera makala!
Erribera kalea, 6 Tel. 861155
4
2001eko irailak 7/89.zenb.
gutunak
bazterrak nahasten
Odieta auzoak badu berezitasuna
Antxoka Agirre
Taosa Zumaian bizpahiru ‘todo a cien’ dauzkagu, bizpahiru
Baleikeko azkeneko aleetan sarritan idazten da Odieta auzoan Udalak egin nahi dituen aldaketei buruz. Badirudi auzotarrek ez dituztela ulertzen gure udal agintari eta teknikoek beraientzat pentsatu dituzten hobekuntzak, eta uztaileko alean adierazi zenez, udal arkitektoa minduta omen dago auzotarrek hartu duten jarreragatik.
supermerkatu eta bizpahiru paper denda. Liburu denda bakarra geneukan eta itxi egin dute. Eduardo Mendozaren ‘Sin noticias de Gurb’, Henning Mankell-en ‘La quinta mujer’, Luther Blisset-en ‘Q’, William Faulkner-en ‘El ruido y la furia’, Saizarbitoriaren ‘Bihotz bi’… liburu on mordoxka bat lortu ahal izan ditut
Auzotarrek ez dute ulertuko aldaketak zergatik eta zertarako diren, nahiz eta onerako izan, baina niri ere hobeto azaldu beharko didate auzo oso baten desagerpena zertan oinarritzen den.
Taosan, hauetako asko Eguzki edo Koldok gomendatutakoak. Orain, liburu bat lortu nahi dudanean ‘todo a cien’, supermerkatu edo paper denda batetara joan beharko dut. Pilar Urbanoren ‘Garzon. El hombre que vio amanecer’,
Ez omen du auzoko ondareak balio handirik, ez omen dago etxe berezirik edo sailkatutako monumenturik (dagoena, Torreberri, nola tratatu duten ikusita, eskerrak!); beraz, botatzeko eragozpenik ez omen dago. Hori zeharo egia ez bada ere, ez dut defendatuko Odieta eta Arrua kaleko etxebizitzen berezitasuna, nahiz eta Eusko Jaurlaritzak egindako ondare zerrendetan horietako batzuk XV. mendean datatuta azaldu.
Grisham-en ‘La granja’, Subijanaren ‘Como adelgazar en 24 horas comiendo pasteles de nata’, Corin Tellado-ren ‘Romance palaciego’, Marcial Lafuente Estefaniaren ‘El día en que Ringo Kid murio acribillado”… bezalakoak egongo dira salgai. Eta dendariari zerbait ona ba ote daukan galdetuta ideiarik ez daukala erantzungo dit. Eta Donostira joan beharko dut liburu denda baten bila. Jende gehienari, noski, guzti hau ez zaio gehiegi inporta.
Baina ondare soltea defendatu beharrean askotan hiri edo kale sareak defendatu behar izaten dira, alde zaharrekin egiten den bezala. Nekez bilatuko ditugu Zumaiako Harategiko kalean edo kale Nagusian eraikin berezirik edo babestu beharrekorik, baina ez litzateke oso bidezkoa auzo osoa botatzea ez duelako udal arau geometriko arrazionala betetzen. Orduan, zergatik desagerrarazi behar dituzte Odieta, Arrua eta San Jose kaleak? Alde Zaharraren babesa jasotzen ez duelako ez al da Alde Zaharra? Guztiok dakigu garai bateko Zumaiak hiru auzo zituela harresitik kanpo: Odieta, Zubiaurre (San Telmo kaleko ingurua) eta Eizagirre (Arritokieta kaleko igoera). Gainera, Odieta auzoa Zumaiako bide zaharraren ezker-eskuinean hazitako auzoa zen eta ondo gorde du bere izaera Foronda azpiko errepidea ireki arte. Hiru gune horiek alde zaharra babesteko arauetan ez sartzea akats handia iruditzen zait. Arrazoi oso indartsuak daudenean zerbait sakrifikatu behar dela badakit, baina zein da arrazoia oraingo honetan? Estetika? Itsusia iruditzen al zaie agintariei “arrukaleko” etxe zaharrak azaltzea frontoia bota ondoren? Ez al litzateke
Ez dute “Marca” edo “Hola” besterik irakurtzen. Horregatik itxi dute Taosa. Izatez, alferrik ari naiz hau idazten. Norbaitek irakurriko ote du?.
interesgarriago bizi baldintzak hobetzea auzoaren egitura txukunduta? Etxe berriak eraikitzen laga baino lehen, zergatik ez zen auzoaren saturazio arazoetan pentsatu. Zeinentzat bultzatzen da proiektu berria, guztion onerako edo Karmengo mendiaren magalean eraikitzea pentsatuta dutenentzat? Galdera gehiegi daude erantzuteko mindu baino lehen. Ez dut uste jendea hobekuntzen kontra dagoenik, jendea 500 urte dituen jaiotetxeak defendatzeko prest dago eta hori ulertzen ez duenak ez dakit mintzeko horrenbeste sentsibilitaterik nondik ateratzen duen. ISMAEL MANTEROLA ISPIZUA
Erloju eta bitxidenda E. Gurrutxaga plazan
2001eko irailak 7/89.zenb.
5
ze berri? Bi tunel berri kostaldeko errepidean
Errepide berriaren ideia aurrera
Batetik itsasertzeko ezpondak eta bestetik itsaso zabala, errepide ikusgarria da N-634a. Baina batetik erortzen diren lur jauzi eta harritzarrak eta bestetik ematen den azpijan etengabeak makina bat lan ere ematen dute. Kaminerosetik Getariara jaisten bi tunel egingo dituzte: horra hor arduradun eta ingeniarien hurrengo proiektua. Eta itsasertzetik pasatu beharrean, atzealdetik joango litzatekeen errepidearen ideia ere ari da gorpuzten. Antxoka Agirre
Itsasoaren indar higatzaileak behin baino gehiagotan hautsi du errepidea. Azkenekoa 99an, San Prudentziorako bidegurutzearen parean errepidearen berrehun bat metrok behera egin zutenean. Hilabeteak behar izan
6
2001eko irailak 7/89.zenb.
zituzten konpontzen eta urteak daramatzate errepidea itsasotik babesteko hormak altxatzen. Euria, haizea eta kresalaren eraginez itsasertzeko ezpondetatik erortzen diren harriei eusteko ere egitura eta teknika ezberdinak erabili izan dira errepide guztian zehar. Horrela,
zenbait zatitan itsasoa bezain interesgarriak suerta daitezke bidaiariarentzat beste aldean ikus daitezkeen ingeniaritza lanak. Foru Aldundiko Errepide Sailaren azken proiektuak Kaminerosetik Getariara jaisten den aldapan bi tunel artifizial aurreikusten ditu. Batek 40 metroko luzera izango du eta besteak 140 metrokoa, eta zehazki P.K. 24-165 eta P.K. 24-440 puntuetan kokatuko dira. 87an hasita burdinazko egiturekin egin du lan batik bat Errepide Sailak. Hiru teknika erabili dituzte: ezponda maila sareekin jostea, ezponda buloiak deritzen burdinazko barra batzuk presioan sartuta ziurtatzea eta behealdean harriak jasotzen dituzten
ze berri? kontentzio sareak, maila sare dinamiko deritzenak, ezartzea.
aprobetxatuko dute, baina itsasoari kenduta, hau da, mendia ukitu gabe.
bakoitzean berehala ireki beharra
Kasu horretan, ordea, ezponda normala baino altuagoa eta bertikalagoa da eta nahikoa egoera txarrean dago. Errepide Sailaren arabera, teknika tradizionalekin hirurak batera erabili eta merkatuan aurki daitezkeen pieza handienak erosita ere, ez litzateke erabat segurua. Horrela, gastuari, mantentzeari (egitura hauek urtero tenkatu eta konpondu behar dira eta harriak kendu behar zaizkie) eta segurtasunari begiratuta, nahiago izan dute tunel artifizialaren aldeko apustua egin.
Tunelaren alternatiba onartu ondoren, Errepide Sailak Apentia ingeniaritzari eman dio proiektua lantzeko. Urrira bitarteko epea du enpresa horrek, gero proiektua onartuko da, eta datorren udaberrian hasiko dira exekuzio lanak Foru Aldundiak jarri beharreko 300 milioiko aurrekontuarekin. Lanek sei hilabete inguru iraun dezakete, baina Errepide Sailaren arabera ez da trafiko arazorik sortuko, lan gehienak (errepidea zuzentzeko horma, zutabeen zimentazioa e.a) bazterretan egin behar direnez bi bideak, edo gutxienez bat, irekita mantenduko baitira.
tzean medio guztiak ezarri behar
Tunelak irekiak izango dira itsaso aldera, hormigoizko zutabeekin. Pirinioetan errepideak elur jauzietatik babesteko egiten direnak bezalakoak. Hormigoiarekin estruktura osatu eta gainean plakak ezarriko zaizkie sabai moduan. Gero, plaka horiek lurrez estaliko dira tunela bere ingurunearekin integratzeko. Bide batez, errepide zati hori zerbait zuzendu eta aldapa berdintzeko
dago. Beraz, arazoak dauden bakoiizaten ditu Foru Aldundiak eta beste proiektu asko zintzilik gelditzen dira. Gainera, Errepide Saileko arduradunen iritziz ez dauka behin betiko irtenbiderik. Duela sei urte eginiko azterketak seinalatu zituen lehen mailako arriskuzko zona guztietatik, tunelen hau da konpontzeko gelditzen zaien bakarra, baina sei urte hauetan azterketak bigarren mailakotzat jotzen zituen batzuk lehen mailara igaroko zirela suposa daiteke. Horrela, azterketa eta konponketa berriak egin beharko dira, kostaldearen higadura bezala etengabea den prozesuan.
Ordezko bidearen proiektua N-634a probintziako errepide garestiena da, Zarautz eta Zumaia artean urtero ehun milioitik gorako gastuarekin. Errepide garrantzitsua izanik (egunean batez beste 9.250 ibilgailu, horietatik 1.500 astunak), alternatiba egokirik ez duenez (ordainsaria edo Meagas) eta sare nagusian (sare gorria) txertatuta dagoenez, ixten den
Egoera horren aurrean, Zarauztik Zumaiara itsasertzetik beharrean atzealdetik joango litzatekeen bidea irekitzearen ideia ari dira lantzen Errepide Sailean. Oraindik alternatibak aztertzen ari dira, hau da, trazatua goraxeago edo beheraxeago pasatzeak ekarriko lituzkeen kostu, abantaila eta desabantailak. Interesa egon badago eta azterketa berehala amaitzekotan dira. Hurrengo pausoa Foru Aldundiak eta tartean diren udalek trazatua erabakitzea izango da eta hurrengoa proiektua prestatzea. Badirudi, bada, ideia indarra hartzen ari dela, eta datorren urtean eztabaida garrantzitsua izan daitekeela: betiko errepidea mantendu edo berria egin, berriaren kostu ekologikoa, turismoan izan dezakeen eragina, berria eginez gero itsasertzekoarekin zer gertatzen den, Zumaiako bariantea egingo ote den, e.a.
2001eko irailak 7/89.zenb.
7
ze berri?
Fundazioa eta liburua Kortaren hilketaren urteurrenean Aurrera egin eta galerari nolabait aurre egiteko hilketak eten zuen bideari jarraitasuna eman nahi izan diote senide eta lagunek. Honela ‘Joxe Mariren Kortaren bidetik’ dio honen balore eta ideiak bultzatzeko helburuarekin sortu den fundazioaren izenak eta izenburu bera darama Kortaren biografia jasotzen duen liburuak. Maria eta Jose ikastetxean egin zen aurkezpenak herritarren erantzun zabala izan zuen.
Antxoka Agirre
Bezperan Kursalean egin zen aurkezpena eta herrian Nazioarteko Musika Jaialdiaren baitan San Pedro parrokian maisuek burutu zuten kontzertua ere Joxe Mari Kortari eskaini zitzaion. Abuztuaren 8an, hilketaren urteurrenean, emozioz betetako omenaldia egin zioten senide eta lagunek Joxe
Mari Kortari. Bezperan Donostiako Kursaalean egin zen aurkezpena eta herrian Nazioarteko Musika Jaialdiaren baitan San Pedro parrokian egin zen maisuen kontzertua ere Joxe Mari Kortari eskaini zitzaion. Mila lagun inguru bildu ziren Maria eta Jose ikastetxean fundazioa eta liburuaren berri ezagutzera. Tartean aurpegi ezagunak, fundazioko bazkide egin direnak, besteak beste: Roman
Alai auzategia, 2 Tel. 943 14 33 24
8
2001eko irailak 7/89.zenb.
Juan Belmonte, 6
Sudupe Gipuzkoako ahaldun nagusia; Manuel Montero EHUko errektorea eta Pello Salaburu errektore ohia; Jabier Retegi Arrasateko unibertsitateko errektore ohia; Joxe Alberdi Adegiko lehendakaria; Mari Karmen Garmendia Kultura sailburu ohia eta Pedro Migel Etxenike fisikaria. ETA-k hildako beste batzuen senitartekoak ere bazeuden, hala nola Cristina Sagarzazu eta Marixabel Lasa, Montxo
ze berri? Doral eta Juan Mari Jauregiren alargunak, eta Mari Paz Artozabal, Jose Luis Lopez de Lacallerena. Ekitaldia Anjel Lertxundi idazleak aurkeztu zuen eta Ibai Kortak, Joxe Mariren semeak, irakurri zuen sendiaren adierazpenarekin hasi zen. Urte gogorra pasa zutela esan zuen, ezin zutela Joxe Mariren falta gainditu, baina lagunez inguratuta eta gogoz ere sentitzen zirela. Fundazioan eta aitak martxan jarri zituen egitasmo guztietan gogor lan egiteko gogoz, hain zuzen ere. Euren laguntasuna eta elkartasuna eman dieten guztiekiko esker ona eta ETAk eraildako guztiekiko elkartasuna ere adierazi zituen. Ibai bera izango dela fundazioaren idazkaria eta Marian Zearreta alarguna izango dela zuzendaria. Ondoren, Jesus Mari Mujika Deustuko unibertsitateko irakasleak eta Jesus Mari Gabirondo kazetariak hartu zuten hitza. Kortarekin izandako hartuemanak gogoratu zituzten, lehenengoak seminarioan eta bigarrenak Adegin, eta bere balio nagusiak zintzotasuna, ahalegin pertsonala, elkarrizketa eraikitzailea eta herriarekiko maitasuna zirela azaldu ondoren, balio horien zabalkundea ezarri zuten Fundazioaren lehen helburutzat. Gazteen trebakuntza teoriko eta praktikoa, erakundeetako giza errekurtsoen hobekuntza eta eraberriketa proiektuen sustapena gaineratu zizkioten lehen helburu honi, eta hori guztia aurrera eramateko hainbat esparrutan (hezkuntza, enpresa, kirola eta kultura) lan egiteko prest azaldu ziren.
Garbi utzi nahi izan zuten fundazioa independentea izango dela, ideologia partidistarik ez dela egongo, eta Kortak defendatzen zituen balioak defendatzen dituen pertsona orok parte hartu ahal izango duela bertan, iradokizunak edo dirua emanez edota fundazioak aurrera eramango dituen proiektu konkretuetan parte hartuaz.
zientzialariak, kultur arloko jendea eta Kortaren senitartekoak, besteak beste. San Pedro abesbatzak Agur Jaunak kantatu zuen, eta bertaratutako jendeak azken txalo zaparrada eskaini zion Joxe Mari Kortari.
Liburua Tartean San Pedro abesbatzak Hegoak ebaki banizkio eta Nere etxea abestu zituen eta bertan bildutako herritarrek txalo ugari eskaini zizkieten senide eta fundazioaren arduradunei. Liburua eta bertan parte hartu zutenen txanda zen hurrena eta Rafael Bravo enpresari, poeta eta laguna eta Xabier Etxeberria idazle gazteak egin zituzten aurkezpen lanak. Bravok Kortaren izaera jasotzea erraza suertatu zitzaiola esan zuen, ez zuela honek bere ingurukoengan idatzita utzi zituenak irakurri eta paperean jarri besterik egin behar izan. Atentatuaren hurrengo egunean idatzi zuen poema ere irakurri zuen eta txalo zaparrada beroa jaso zuen. Etxeberriak liburuaren errepaso bizkor bat egin zuen euren lana egiteko Kortatarrek emandako laguntza eskertu zuen. Liburua idazterako orduan sinpletasunez egin nahi izan dutela ere azpimarratu zuen, idazki arin eta irakurterraza aurkeztu ahal izateko eta Kortak gauza txikiak estimatzen zituelako. Bukatzeko, Igone Korta ilobak eta Kristina Pe単a Kortatarren lagunak fundazioaren eraketa adierazpena irakurri ondoren berau osatzen duten 80 bazkide inguru antzokiko oholtzara igo ziren. Adin eta mota guztietako jendea ikus zitekeen: Adegiko kideak,
Biografia Liburuak lau atal ditu. Lehenengoan, Xabier Etxeberriak euskaraz idatzitakoa Kortaren izaera aztertzen da haren bizitzako zazpi gertakaritan oinarriturik. Bigarrena, Rafael Bravok idatzi du, erdaraz eta Luz en el silencio izenburupean. Bertan Kortaren hainbat ikuspegi ematen dira, hala nola enpresari, famili gizon, kirolari eta ikasle. Hirugarrena Gerry Counihan-ek ingelesez egindako laburpena da eta azkenekoan Pako Garmendiaren gogoeta batzuk jasotzen dira. Liburua familiak aukeratutako argazkiek ilustratzen dute, eta baita Joxan Legorburu, Xabier Sagarzazu, I単igo Ormazabal, Eduardo Txillida, Valentin Manterola eta beste hainbat artistaren lanek ere.
2001eko irailak 7/89.zenb.
9
ze berri? Azkenik, urriaren azkeneko astean (29tik azaroaren 4ra) “Margotu eta pinta ezazu� erakusketa ekarriko dugu, Okugraf Gipuzkoan egiten den lan grafikoaren biurtekoaren barruan. Erakusketa ibiltaria da eta Euskal Herriko herri askotan ikus ahal izango da, nahiz eta jendearen parte hartzeak beti ezberdina egingo duen. Ekintza asko antolatzen ditu Okugraf elkarteak eta horietako bat erakusketa interaktibo hau. Ideia sinple xamarra bada ere, ahalik eta herriko talde eta lagun gehienen elkarlana eskatzen du.
ikusleak Aran Santamariaren instalazioan
Udako XIV. Arte Erakusketa Arte Taldeak antolatzen duen Udako Arte Erakusketak 14. urtea beteko du aurten. Uztailean hasi eta urrian bukatuko den egitarauan hainbat erakusketa izango ditugu Erribera kaleko Oxfor aretoan. Ismael Manterola
Uztailaren 28tik abuztuaren erdi aldera Txiki Agirrek “Keixetak� eskegi ditu bere azken koadroak Oxforren. Urte batzuk badira Keixetaren lana Zumaian ikusi ez dugula, eta oraingo honetan pintorearen bilakaera eta azken momentuko ikerketak ikusteko aukera izan dugu. Gauza bera gertatuko da Aran Santamariaren lanarekin. Izan ere, Aranek ere ez du aspaldian Zumaian erakutsi eta abuztuaren erdialdetik irailaren
hasierara bere arte jarduna nondik nora dabilen erakutsiko digu. Bestalde, Arte Taldeak beti eskaini dio tokia artista zumaiar gazte bati udako ekimen honen barruan. Aurten Jon Ander Garzia izango da, Itziar Garziarekin batera, erakusketa jarriko duena irailaren erdialdetik urriaren 14ra. Artista bikote honek erakusketa asko egin ditu eta gainera aurten Gipuzkoako Artista Berrien lehiaketan lehendabiziko saria irabazi dute; beraz, oso aproposa iruditu zaigu zumaiarrok gazte hauen lana zuzenean ikusteko aukera izatea. Bertarako egindako erakusketa iragarri dute.
Antolatzaileek artista askoren zuribeltzeko grabatuak ekarriko dituzte eta erakusketak irauten duen bitartean herriko taldeekin lan egingo dute grabatu horiek margotzeko edo nahi bezala aldatzeko. Horrela, egunero erakusketa berria egongo da eta hasieran egile baten grabatua zena azkenean egile askoren arteko lana izango da. Jendeak artista sentitzeko aukera izango du, eta artelan bakarra edo sakralizatuaren ideia alde batera lagatzea da antolatzaileen asmoetako bat, parte hartzen duen taldeetako jende guztiak hasieran zegoen grabatua osatuko edo aldatuko baitu. Lau erakusketa horiek beteko dute Zumaiako Arte Taldeak beti izan duen lan ildoa: zumaiar artisten erakusketak antolatzea, artista gazteei aukera ematea eta herritik kanpo egiten dena Zumaiara ekartzea. Hala ere, azken urteetan ikusi dugun hutsuneak hortxe jarraituko du. Oxfor aretoaren egoera kaskarra, urteak pasa ahala, gero eta okerragoa da. Erabakiren bat hartzeko ordua dela iruditzen zaigu erakusketa areto txukun eta egitarau finkoarekin funtzionatzeko.
Zuloaga plaza, 1 Tel. 943862309
10
2001eko irailak 7/89.zenb.
ze berri?
Jon Manzisidorren komiki albuma salgai
Juan Luis Romatet
Pasa den hilean jarri zen salgai aldizkari honek kaleratu duen lehen argitalpen berezia, ‘I.U eta bere lagunak’ komiki bilduma. (m) izenarekin sinatuta agertzen bada ere, denek, edo ia denek, dakite zein den izengoiti horren atzean ezkutatzen den komikilaria, aldizkari honetako kolaboratzaile fina den Jon Manzisidor marrazkilari, artista eta pertsonaia ikonoklasta eta multiformea. Argitalpena abuztuaren 17an aurkeztu zen 6/7 lagunek osatutako jendetzaren aurrean. Hilabeteak, urteak Mantxiren albuma eskatzen eta inor ez zen agertu aurkezpen ekitaldira. Hau da hau herria!
Pertsonaiak ere gehitu egin dira. Aldizkarian ezagunak ziren betaurrekodun pertsonaia inkonformista eta astapotroa eta kroketa baten forma duen I.U (izaki unizelularra) mutuaz gain, burua kaspaz estalita duen Juan Andres eta Maria Eugenia izeneko neskatoa dira pertsonaia berriak. Azkenean 50 orrialdeko albuma atera da bere estilo uniko eta ezagun horretan. Esan bezala, abuztuaren 17an aurkeztu zen bilduma orain gutxi itxi den Taosa
liburu dendan (hau tragedia, liburu denda bakarra izan herrian, eta bera itxi beharra). Jarraian Euskal Herri mailako egunkari eta komunikabideen txanda izan zen. Mantxiren komikiaren berri jende askok izan du Euskaldunon Egunkaria, Gara, Herri Irratia eta Euskadi Irratian ‘I.U eta bere lagunak’en berri eman baitute. Komiki bilduma erosi nahi baduzue, Ihintza, Nikol Enea, Metro, Algorri eta Kabi tabernetan aurkituko duzue salgai, eta baita Baleikeren lokalean ere. Donostia eta Bilbon ere aurkitu ahal izango duzue aleren bat ondo begiratuz gero. Ah!, bilduma honek 500 pezeta besterik ez du balio. Ez ezazue aukera galdu eta murgil zaitezte I.U, gafosua, Juan Andres eta Maria Eugeniaren munduan.
aurkezpen ekitaldiko irudia.
Hasiera batean aldizkarian argitaratutako tirak eta komikiak bildu behar zituen albumak, baina hilabeteak aurrera zihoazen heinean, Jonen asmoak aldatzen joan ziren. Buru-belarri hasi zen komikiak egiten, orrialde bakarrekoak, bikoak eta laukoak. Denak ere bere estiloan, umore original eta erdi absurdoa erabiliz.
Aita-Mari auzategia, 17 Tel. 943 861569
2001eko irailak 7/89.zenb.
11
ze berri? Kaleko Pintura Lehiaketa Azken urteetako ohiturari jarraituz, Kaleko Pintura Lehiaketa izan genuen herrian pasa den hilean. Abuztuaren 15ean atera ziren margolariak kalera, hasiera batean eguraldi ederrarekin, nahiz eta orduak aurrera joan ahala kaskartu egin zen. Orotara 47 lagunek eman zuten izena. Horietatik 41ek aurkeztu zituzten egunean zehar egindako lanak. Francisco Hernandez, Valentin Manterola, Jose Kareaga eta aurreko urteko lehiaketaren irabazleak osatutako epaimahaiaren iritziz, aurkeztutako lan onena Juan Jose Altunaren koadroa izan zen eta, horrela, 100.000 pezetako lehen saria irabazi zuen. Bigarren saria, berriz, Esteban Orozentzat izan zen eta hirugarrena Jose
Juan Ramon Llavori saridun Austrian
Reyes Ramosentzat. Zumaiarrei
Orain hilabete batzuk Juan Ramon Llavori argazkilariaz aritu ginen, argitaratu zuen
dagokienez, epaimahaikideen ustez lan
argazki liburu bat zela-eta. Oraingoan ere, ordea, berriro ere mintzagai da Austrian
onena Klaudio Monrealena izan zen.
egin den argazki lehiaketa batean bi sari jaso baititu, urrezko eta brontzezko
Oinarrietan agertzen ez bazen ere,
dominak, hain zuzen. Bidai argazkien erreportajeen arloan brontzezko domina jaso
antolatzaileek sari berezia eman zioten
du Llavorik eta urrezkoa argazki panoramikoen arloan. Lehiaketa hau mundu mailan
Ana Rosa Ceballos gaztetxoari. Sari
egiten den garrantzitsuenetakoa da. 112 herrialdetako 43.000 argazki jaso dituzte
horren bitartez pinturarako zaletasuna
antolatzaileek. Saritutako lanekin katalogoa egingo dute lehiaketako arduradunek.
piztu nahi omen da. Aurkeztutako lan
Aipatu behar da Juan Ramon Llavoriren argazki hauek uda garaian kaleratu zuen
guztiak Foronda Kultur Etxean daude,
‘Jule Ladakh!’ izeneko liburu ederrean aurki daitezkeela.
ikusgai.
San Jose kaleko obrak Kexu agertzen dira auzo horretako biztanleak bertan egiten ari diren azken obrekin. San Juan Egoitza eta Arritokietara doan bidea elkartu nahian autoentzako bide berri bat egiten ari dira San Jose kaleko atzealdean. Bide honen beharra ez omen du inork dudan jartzen. Lan horien ordutegia eta lanek sortzen duten zarata etengabea da kexuen arrazoia. Goizean goizetik eta arratsaldeko 7ak arte egoten da taladradora handia lanean. Batzuek diote ez duela lo egiten uzten, besteek ezin dutela telebista ikusi edo telefonoz hitz egin. Udako oporrak bati baino gehiago izorratu omen dizkiote lan hauek. Obrak azkar amaitzea espero dute bizilagunek.
Basadi, 12 behea
Zumbillo, 4
12
Tel. 943 861407
2001eko irailak 7/89.zenb.
Kale nagusia, 2
Tel. 943 861018
Tel. 943 861521
Zumaiar onena: Koldo Landaluze
1. saria: Jokin Larrea
2. saria: I単igo Garcia
and the winner is…
Jokin Larrea!!! Zazpi urte bete ditu Baleikek antolatzen duen komiki lehiaketak. Mutil koxkor bihurtu zaigu dagoeneko eta datorren urtean, hemen jarraitzen badugu, behintzat, galtza motxak jantzi eta komunioa egiteko prest izango dugu. Baleike hamabostekari bihurtu dugunetik lehen komiki lehiaketa izan da aurtengoa. Denbora aldetik ezin esan oso lasai aritu garenik. Uda gainean eta oraindik ezer prestatu gabe genuenez, positiboa izan da Euskal Herriko marrazkilariek eman duten erantzuna. Zortzi lan aurkeztu dira lehiaketara, horietatik bi zumaiarrek eginak eta beste sei kanpokoenak. Lanen kalitateari dagokionez, denetarik egon da: onak, balekoak eta nahiko eskasak. Denak ere Zumaiako Udalak lagunduta ematen diren sariak lortu nahian. Epaimahaia abuztuaren 16an bildu zen. Hiru ziren epaimahaikideak: Aitor Larrañaga marrazkilari zarauztarra eta Ander Hormazuri eta Jon Manzisidor zumaiarrak. Lan guztiak aztertu ondoren, nahiko azkar hartu zituzten erabakiak. Lehen saria jaiotzaz donostiarra baina Iruñeko bizilagun den Jokin Larrearentzat izan zen. Larreak TMEO eta beste argitalpen batzuetan kolaboratzen du. Lehiaketan parte hartzen zuen lehen aldia zen, ‘Kode etikoa’ izeneko komikiarekin. Bigarren saria Iñigo Garcia zumaiarrarentzat izan zen, izenik gabeko komikiagatik. Azkenik, lehiaketako hirugarren saria Bilbon jaio baina Zumaian bizi den Koldo Landaluzerentzat izan zen, ‘Teledenda’ izeneko lanagatik.
Morris Cerullo, mundu osoan ezaguna den apostolu eta ebangelista.
Hilaren 25ean izan zen sari banaketa. Elkartu, batak bestea zoriondu, taloiak banatu eta datorren urterako gonbidatu ondoren, denok kalera. Espero dezagun 2002. urtean hemen jarraitzea euskal komikiari irekitako tarte honetan buru-belarri. Hala izan dadila!
inkesta
Gogorra
a r e n a l a d l a n egite itzultzea
Roberto Gutierrez Jose Antonio Peña ra itzultzeko asko ne La Bai, oso gogorra falta zait oraindik ez egiten da. Niri ditut oporrak hartu bezpera egiten zait eta. Oporretarako o okerrena. Eguna os ilusio handiarekin en gogorra egiten da, nago. Lanean hast i ordu asko sartzen nok, euts te re za in ditut eta gaua arte gogor, produzitu eg ! t ta -e da r egin behar izaten du r beha lan. Lana egin beha nzie denez, kont iz, tziatuta etortzen na k galdera existentziali . egin gabe
Imanol Garate gogorra egin, it za Ez oraindik ez naiz lanean hasi eta. Gogorrena laneko martxa hartu eta a ikasleak aguantatze izaten da.
? Bertil Lagerström Ostiralean hasten naiz lanean kirol a portuko jatetxean et o lanean hastek gogoarekin nago. Hemen hasi naiz o Suedian eguraldi os . hotza egiten du-eta
a lagunak Maialen Velarde et oten da eg ki er har delako. Ed entzutea ulera, ikasi egin be Oso gogorra da itz nda. Gainera andereñoaren bronkak rra da. za go et go n o tza hik oporretan hondar n da… beno bera entzutea ere na oso gogorra egite
Ortega y Gasset, 2
Alai Auzategia, 14 behea
Tel: 943 86 22 06
Tel: 943 14 31 12
2001eko irailak 7/89.zenb.
21
olarro zopa
Belen Golmaio. Euskara teknikaria
Herri euskara Katxaperoak… Txaperoak… Aurreko egun batean hasi ginen geure hiztegi berezia osatzen, eta orduan jasotako taosa, ostarrena eta arraldea hitzekin batera, beste pare bat jasoko ditugu gaurkoan,
Inaxio Tolosa. Aktorea
Historia
hauek ere zumaiar-zumaiarrak direlako. KATXAPEROA.- Herriko festetan edo jaietan botatzen diren
Kanoiak???? Zein izango da kanoi zaharren etorkizuna? Paol bideko berritze lanak direla eta hauxe da sortzen ari den galdera. Beharbada zumaiar askok ez dute jakingo Arbustaingo arranplatik hasi eta Talaiperainoko petrilean ontziak amarratzeko erabili izan diren burdinazko egitura horiek kanoiak direnik. Ahuspez igaro dute azken mendea, lan baketsura kondenatuta. Garai batean, ordea, beharrezkoak izan ziren gure herria itsasotik etortzen ziren arrotzengandik babesteko. Hala nola, Mari Plazan zuten bere lekua. Hain zuzen, gotorleku hori Gipuzkoan gazteluetatik kanpo zegoen gotorleku bakarra zen. Gaur Oxford bezala ezagutzen dugun eraikinaren lekuan, lehen kanoiak hornitzeko bolborategia zegoen. 1581ean lehen aipamena dugun arren, bere sorrera herriaren sorrerarekin batera lotu daitekeela diote adituek. Badakigu, halaber, 1683an lau ar tilleri pieza gehitu zizkiotela gotorlekuari. Ondorengo berririk ez dago. Hauetako kanoi batek badu Zumaiako armarria, eta ia denetan antzematen da metxa sartzeko zuloa, nahiz eta pintura piloa izan gainean. Mari Plazatik aparte (lehen Kaleberria izena zuena) beste kokapen batzuk ere izango zuten kanoi hauek, Arbustaingo uhartetxoa (gaur arranpla dagoen lekuan) eta Aritza punta edo Kanoiaren punta bezala ere ezaguna izan zen brankada (gaur paol muturrean sartzeko dagoen burdinazko hesi horiaren azpian, lehen brankada honek muturra luzeago zuen eta errioaren aldera egiten zuen; horren ondorioz, ontziek
arazoak
izaten
zituzten;
horregatik,
punta
leherrarazi zioten), eta parrokiaren aurrean ere bai. 1719an estalpea, parapetoak eta kanoi zuloak zabaldu omen ziren (kontuan izan hemen dagoela herria biltzen zuen harresiaren aztarna nabarmenena, XIV. mendeko gurutze gotikoz osatutako almena batez inguratuta, garai batean, aurrean zegoen zubiko sarrera zainduz). Kanoien historia pittin bat argitu delakoan, orain argitzeko geratzen zaiguna kanoien etorkizuna da.
suziriei modu askotara deitzen zaie gure inguruan: etxafuegoak,
etxaferoak,
txaferoak,
txafleroak,
txapliguak... Baina, hemen Zumaian, betidanik, guretzat katxaperoak izan dira. Zenbat aldiz esan ote digute “Zumaian ez da festarik egiten katxaperorik bota gabe” edo “hasi dituk zumaiarrak katxaperoak botatzen”. Lehen esandako etxafuego eta txapligu hitzak hiztegi gehienetan jasotzen dira, baina guk esaten dugun “katxapero” hori ez det inoiz ikusi. Hala ere, oso antzekoa den “etxapero” hitza Placido Mugikaren hiztegian azaltzen da Gipuzkoako euskalkiko hitz bezala. TXAPEROA.- Bereziki herrietako zaintza lanetan aritzen diren herri langileei “aguazilak” deitzen zaie inguru honetako herri gehienetan. Guretzat, berriz, “txaperoak” dira, eta horrela deitu izan diegu beti. Eta zergatik txaperoak? Egia esan, horixe jakin nahi nuke neuk ere, baina nahiz eta behin baino gehiagotan galdetu, inoiz ez det arrasto garbirik atera. Noiz edo noiz entzun det “txapa” bat eramaten zutelako deitzen zitzaiela txapero. Baina ez dakit horrela izango ote den. Behar bada, herritarren batek jakingo du hitz horren nondik norakoa eta horrela izanez gero, adieraziko digu. Behin baino gehiagotan gertatu zait hemengoak ez diren lagunekin hitz egiterakoan “txaperoak” esatea, eta besteek harrituta galdetzea ea nondik atera dugun zumaiarrok hitz hori. Bestalde, esan beharra dago, euskara batuaren eraginez “udaltzain” hitza asko zabaldu dela gure artean azkenaldi honetan, baina hori horrela izanda ere, zumaiarrez hitz egiten dugunean katxaperoak eta txaperoak esaten jarraitzen dugu. Ze ote da orain horrenbeste katxapero botatzeko? Txaperoei galdetu beharko...
Basadi Auzategia, 9-A 2-B
22
2001eko irailak 7/89.zenb.
Izaga Garcia. Dietista
Medikuntza naturala Algak Zumaiako kostan algen presentziara ohituak bagaude ere, gure kulturan, dietetikan, behintzat, ez dira oso erabiliak izan. Kosmetikan erabiliak izan arren, algak, itsasoak eskaintzen dizkigun barazkitzat har daitezke. Dietetika aldetik oso garrantzitsuak dira: mineralez beteta daude (batez ere iodoa, kaltzioa eta magnesioa), proteinak dira, zuntz asko dute eta begetalen artean B12 bitamina gehien duten janaria dira. Daukaten iodo kopuruarengatik, tiroidea estimulatzen dute,
Josu Waliño. Informatikaria
metabolismoa erregulatuz eta koipeak errez; gainera, koles-
Olarrua amaraunean
terola jaisten laguntzen dute. Bermineralizatzaile onak dira, eta batzuek kaltzio eta burdin kopuru handia dutenez, hezurrentzat onak eta anemia alderatzeko gomendagarriak dira. Zuntza dutenez, libratzeko arazoak badaude eta bihotzerrearen aurka erabil daitezke. Gainera, depuratzaile oso eraginkorrak dira. Algak, beste barazki eta sendabelarrak bezala, janarekin, freskoan edo lehortuak infusiotan edo beste hainbat aurkezpenetan har daitezke. Dietetika aldetik, hona hemen alga interesgarrienak • Agar-Agar: zapore fineko produktu hau hainbat algarekin egindako deribatua da, tira fin luzeetan aurkezten da, normalean entsaladan hartzen da eta postreetan loditzaile moduan erabil daiteke. Oso gomendagarria da libratzeko arazoak badaude. • Espirulina: B12 bitamina gehien duen janarietako bat da, esneak adina kaltzio du eta E bitamina asko du. Burdin kopuru nabaria duenez, anemia uxatzeko erabiltzen da. Zapore berezia du, baina lekekin erraz jaten da, osagarri gisa. Bere erabilera hain gomendagarria izanik, eta zaporera ohitzen ez bagara, pastilletan ere har daiteke. • Nori: alga honek zapore fina du, eta erraz erabil daiteke eguneroko janariekin. Batez ere digestio arazoak badaude lagungarria da. Gainera, koipe depositoak erretzeko ahalmena du, kolesterola jaitsiz. • Fucus: iodo asko duenez, argaltzeko garaian lagunduko gaitu, eta zelulitisa badago, barrendik hartua edo kanpotik
Irailerako laguntza Ai ama! Konturatu orduko iritsi da iraila, eta urtero bezala azterketak gainean ditut ezer ikasi gabe eta festaz festa ibili ondoren. Zer egingo dut nik orain? Lasai, Interneten horretarako irtenbiderik ere badago eta. El Rincon del vago izeneko web gunea klasiko bat da jada Interneten. Bertan, behar dituzuen apunte, lan, azterketa eta antzeko material guztia aurkituko duzue. Baina ez hori bakarrik, baita txuletak egin eta azterketetan kopiatzeko teknikak ere besteak beste. Zein da gure salbazioaren helbidea? Erraza: www.rincondelvago.com Web gune honen arrakastaren seinalea bere helbidea da. Hau gaizki idatziz gero kondoi denda batean agertuko baitzarete (www.elrincondelvago.com). Beraz, pentsa dezakezue antzeko zenbat web gune dauden. Asko, baina bat bera ere ez da aitzindaria izandako honen parekoa. Hona horietako batzuen helbideak: www.universitarios.org, www.wanadoocampus.com, www.labiblio.com, www.apuntes.lasalvacion.com , http://www.lafacu.com/ Ez dezazuela pentsa honekin salbatu zaretenik, gune guzti hauek gaztelaniaz daude eta, beraz euskarazko apunte bila ari bazarete, badakizue, hobe lehenbailehen ikasten hastea. Zorte on!
lozio moduan erabil daiteke. Zapore gogorra duenez, pastilletan edo tantetan erabiltzea gomendagarriagoa da. • Wakame: kaltzio eta B bitamina ugari ditu. Bermineralizatzaile ona da eta odol zirkulazioa hobetzen du. Zapore fina du eta entsaladetan, zopetan, arroz edo barazkietan pikatuta hartzen da. Zerealekin hobekien konbinatzen duen alga da.
Amaiako plaza z/g
Tel. 943 860959 2001eko irailak 7/89.zenb.
23
kirolak
3’8 km igerian, 180 bizikletan eta 42 korrika Antxoka Agirre
Egunero kilometro batzuk egitea gustatzen zaio. Ahal bada lagunen batekin eta bestela bakarrik. Duela urte batzuk triatloietan parte hartzen hasi zen eta duela hiru entrenamenduak luzatu eta Lanzaroteko Iron Man-ean irtetea erabaki zuen. Lehertuta bukatu zuen Iñaki Aizpuruak, normala, baina aurten ere berriro animatu da, oraingoan abuztuan Danimarkan izan den Munduko Txapelketara. Fredericia izeneko herrixkan egin zen proba. Abuztuaren 5ean profesionalak eta aurreko egunean gainerako mailak. Guztira 300dik gora izan ziren parte hartzaileak. Iñakik open edo herrikoi mailan irten zuen. Ibilbide guztia osatzea lortu zuen, hamaika ordu eginda, eta gustura dago bere lanarekin. “Bukatzea zen nire helburua eta lortu dut”, dio. Lanzaroten baino hobeto ibili
omen da, gainera. “Korrika sastada batzuk izan ditudanez, erritmoa jaitsi behar izan dut eta aurrekoan baino askoz hobeto bukatu dut. Gainera, parte hartzaileak eta ikusleak askoz gehiago ziren hemen. Lanzaroten tarte batzuetan erabat bakarrik joan behar izan nuen eta galdu nintzela ere pentsatu nuen behin baino gehiagotan”, kontatu digu. Istorio honen guztiaren filosofia norbere erresistentzia probatzea da, egiteko gai zaren edo ez probatzea. “Profesionalek beste exijentzi batzuk dituzte, postua eta marka egin behar izaten dituzte, baina horrelako distantzietan garrantzitsuena bukatzea da, eta horretarako norbere erritmoa eta ahal diren sentsazio onenak bilatu behar”, dio Iñakik. Horrela, larri baldin bazoaz legezkoa da lurrean eserita gelditzea. Behar duzun denbora deskantsatu, luzaketa batzuk egin eta gorputzari buelta ematen diozunean, aurrera...
San Telmo, 12 Tel. 943 860760
24
2001eko irailak 7/89.zenb.
Iron Man izenarekin burura datorkiguna marine koadrila bat den arren, parte hartzaileen artean denetarik ikus daitekeela dio Iñakik. “Frederician aitona batek 74 urtetik gorakoen mailan hartu zuen parte. Tipo koadratuak ere bazeuden, baina argalak gehiago. Edo nire amaren adineko andre mordo bat, ipurdi handiekin... Bi minusbaliatu ere bazeuden, bata ezkerreko besoa moztuta eta bestea eskuineko belauna artikulaziorik gabe, eta biek bukatu zuten”, kontatu digu. “Horrelako distantzia bat egiteko ibilia egon behar duzu eta hori entrenamenduek ematen dizute, ez da dohain fisiko berezirik behar. Gero, ordu asko dira eta ondo mentalizatuta joan behar duzu, argi eduki zertara zoazen eta zer gogorekin, bestela...”, jarraitu du. Orain arteko lasterketa guztiak bukatu ditu eta hori izaten omen da larri samar doanean buruan bueltaka ibiltzen duen ideia, “hau ere bukatu behar dut”. Kirol erabat indibiduala da triatloia eta ezin dute inolako laguntzarik jaso. “Janari eta edari postuak oso ondo egoten dira jarrita, ‘barrita’ energetikoak, platanoak eta edari bitaminadunak ematen dituzte normalean, baina bizikletan pintxazo bat baldin badaukazu, zerorrek konpondu behar duzu zeuk daramazun materialarekin”, kontatu digu. Berez bakarrik joaten dira bide gehienean, bizikletarekin debekaturik baitago taldetxoak egitea. Bidean epaileak egoten dira zelatan eta norbait beste baten gurpilean baldin badoa penalizazioa ezartzen diote. “Normalean penalizazioa minutu pare bat geldirik egotea da, baina oraingoan gogorragoa zen: korrika hasi aurretik 200 metroko zirkuitu zirkular
Urumea kalea z/g Tel. 943 143058
kirolak ikusi ditut nik parte hartutako bi probetan” dio.
batean lau buelta eman behar ziren”, komentatu digu irribarrez. Horrela bukatzen dute gero, xixko eginda. “Helmugan denetik ikusten da, batzuk ondo sartzen dira eta beste batzuk arrastaka. Muskulaturak paliza hartzen du eta normalena hurrengo pare bat egunetan ibili ezinda egotea da. Bueltakoan han izan ginen euskaldunei sariak eman zizkigun Euskal Federazioak eta paraolinpiadak ziruditen. Bat hanka batetik errenka eta bestea bestetik”, dio.
Nazioarteko egutegia Australiarrak, Zeelanda Berrikoak eta estatubatuarrak omen dira onenak, “baina modalitate berria eta nahikoa ezezaguna da eta iruditzen zait gutxi biziko direla honetatik”, dio. Frederician irabazleak zortzi ordu eta erdiko marka egin zuen eta normalean puntakoak marka horren inguruan ibiltzen omen dira. “Fredericiako marka 8h 19’ da eta behin bakarrik
jaitsi da zortzi orduetatik Iron Man batean”, komentatu digu. Egutegiari dagokionez, Hawaiin egiten da proba entzutetsuena eta Europan Zurich, Roten, Danimarka eta Nizakoa dira garrantzitsuenak, denak ere abuztuan. Euskal Herrian ere triatloiak dezenteko tradizioa dauka. Euskal Federazioa badago eta baita herri mailako taldeak ere, batzuk, Llanos anaien Gasteizko taldea esaterako, Munduko Kopan punta-puntan ibiltzen direnak. “Maiatza bitartean duatloia egiten da eta udaran triatloia. Zumaia, Zarautz, Donostia edo Arrasate dira gertueneko probak eta jende askok hartzen du parte”, dio Iñakik. Mugimendu hau guztia eta proba gehienak, ordea, olinpikoa deitzen zaion distantziaren inguruan ematen dira: 1’5 km igerian, 40 km bizikletan eta 10 km korrika. Eta esprinta, 750 m igerian, 20km bizikletan eta 5 km korrika, edo Iron Man-a bezalako modalitateak gutxiengo batek bakarrik praktikatzen ditu. “Dozena bat inguru
Inguruko triatloi hauetan ibili izan da bera, batik bat. “Hogei bat urterekin, denbora libre asko nuenez, korrika hasi nintzen, eta pixka batt aldatzeko bizikleta ere sartzen nuen udaran. Igerian, berriz, kostakoa izanik problemarik ez. Gero, herrian ibiltzen den jendea ezagutu nuen, kirol taldea ez badago ere betidanik egon baita dozena erdi bat lagun saltsa honetan sartuta dagoena eta haiekin hasi nintzen probetan parte hartzen. Ordutik mordoxka bat aldiz egin ditut Zumaia, Zarautz eta Donostiakoa”, dio. Eta Donibane Lohitzuneko probak balio izan dio Iron Man-erako zubi bezala. “Iaz arte triatloi ertain luze bat egiten zen Donibane Lohitzunen. Hemen inguruko luzeena igerian 3’800 km, bizikletan 126 km eta korrika 30 kilometrorekin. Hiru aldiz egin nuen eta nonbaitetik Iron Man-arena enteratu nintzenean, hau egiten banuen hura ere probatu nezakeela erabaki nuen”, esplikatu digu. Erabaki ona izan zelakoan dago, eta Lanzarote eta Fredericiaren ondotik badauka gehiago egiteko asmoa. “Lanzarotekoaren ondoren kostatu zait berriro joatea, baina aurtengoa hobeto bukatu dudanez argi daukat datorren urtean beste bat egingo dudala. Lagunekin hitz egin beharko dut nora, diru aldetik merkeagoa denez eta hobeto pasatzeko bi edo hiru elkarrekin joaten baikara”, komentatu digu. Danimarkatik bueltan gorputzaldia aprobetxatuaz lasterketa pare bat egiteko asmoarekin etorri da, baina lesionatu egin da eta ezin izan du. Hala ere, ez da luzaroan geldirik egongo.
2001eko irailak 7/89.zenb.
25
kirolak
“Number Juan� taldea
Bostkirol-en irabazle Irailaren lehen asteburuan jokatu zen Bostkirol saio herrikoia. Bigarren urtea da proba hau jokatzen dela, eta nahiz eta partaidetza nabarmen jaitsi (aurreko urtean 16 taldek hartu zuten parte eta aurtengoan 9k besterik ez), eguraldia lagun zela giro polita bizi izan zen arranpla inguruan. Bost probak osatzen dute Bostkirol saioa: txirrindularitza, igeriketa, krosa, piraguismoa eta hamar kiloko zaku batekin Amaia plazari bira bat ematea. Parte hartu zuten taldeei dagokienez, sekulako aldeak egon ziren. Batzuk saioa irabaztera atera ziren bezala, beste batzuk parte hartzearekin gustura zeuden. Adinak ere izan zuen eragina: talde batzuk gazteez osatuak zeuden; beste batzuetan, aldiz, jende heldua zen nagusi. Lehen saioa amaitu eta berehala, argi geratu zen Number Juan eta Aupa
taberna
JUSTA eguneroko bazkariak Erribera kalea, 20
26
2001eko irailak 7/89.zenb.
xeme taldeen artean erabakiko zela bigarren Bostkirol honen irabazlea, hirugarren heldu zen taldearekiko alde handia lortu baitzuten. Txirrindularitzan lortutako aldea igeriketan galdu zuten Number Juanekoek, nahiz eta gero, zaku proban berriro abantaila lortu. Piraguismoko proban ere lehenak ziren, baina lekukoa ematean denbora dezente galdu zuten. Krosean, Erlantz Esteibar eta Xabier Iruretaren artean erabaki zen zein taldek lortuko zuen garaipena. Hiru kilometroko lasterketaren ondoren, kamiseta laranja ikusgarria jantzita zeraman Erlantz Esteibar heldu zen lehena helmugara, eta, beraz, Number Juan taldeak bigarren urtez jarraian lortu zuen garaipena. Irabazleen denbora 42:33koa izan zen. Bigarren postuan Aupa Xeme taldea heldu zen 42:49ko denborarekin. Hirugarren postua Martindarrek osatutako
Auskalo taldearentzat izan zen, 48:49 denborarekin. Jarraian Pam-pam, Aurrena baietz, Gaztetxoak, Azkenak ezetz, Txikilardoak eta Di Luca taldeak heldu ziren helmugara. Number Juan taldea honako bost lagun hauek osatu zuten: Gaizka Gonzalez txirrindularitzan, Antxon Alberdi igeriketan, Ane Galarraga zakua eramaten, Haize Galarraga piraguan eta Erlantz Esteibar lasterka. Antolatzaileak gustura agertu dira, nahiz eta partaide gutxik eman izena. Beraien ustetan datorren urtean gorantz egingo du partaidetzak. Aurtengoan izan diren akats batzuk datorrenerako gaindituko direla ere espero dute. Goraipatzekoa izan da, beraien esanetan, ikusleen erantzuna, saio honek arrakasta duen seinale.
kirolak
Aur ten bai! Xabier Aizpurua
Aurten bai. Horixe baietz. Zalantza izpirik gabe, bai eta bai. Kontxa aurten gori-gori, baina batez ere gorri-gorri egongo da. Aurten Telmo Deun traineruak Kontxako estropadatarako sailkatzea lortu du, eta horregatik herri giroa aspaldiko urteetan baino gehiago berotu da. Kontxara sartzea urteroko hizpidea izan da arraunzaleentzat, makina bat trabesa eta apusturen iturburu, eta festa gose zenarentzat aitzakia ederra iraileko lehen bi igandeetan Donostiara joan eta alde zaharrean parranda ederra botatzeko. Azkenekoz 1992an sailkatu zen eta orduz geroztik ez du atsedenik hartu Telmo Deunek bere borrokan. Urtez urte koordinaketan, prestaketetan, animatzen eta batez ere ipurdia urratuz arraunean jardun dutenen lanaren fruitutzat hartu beharreko albistea da, dudarik gabe.
Aurten bai. Aurtengo denboraldi guztian zehar lan txukuna egin dute zumaiarrek eta getariarrek. Hasieran oso ondo ekin zioten lanari eta indarrez beteta irabazi zuten Euskal Ligako lehen ikurrina, Plentziakoa, hain zuzen ere. Gero, asteak aurrera joan ahala, ez zuten hasierako maila gorena erakutsi, baina ezin esan gaizki ibili direnik beste bandera bat ere irabazi baitzuten, Orion (eta han irabaztea ez da meritu makala) jokatu zen Euskadi Sprint txapelketako bandera. Beraz, bi ikurrina irabazita denboraldiko lau irabazleen artean kokatu da Paternina-Indaux, denboraldi guztiko bandera guztiak lau traineruk irabazi baitituzte. Aurten bai. Abuztuaren 30ean jokatu zen Kontxarako estropadetarako sailkapena, arratsaldez. Itsaso urduria zegoen eta eguraldi iluna. Telmo Deun-eko a arraunlariei, ordea, ez die kalterik egiten itsaso kaxkarrak, onura
baizik. Beraiek azkarrago joaten direla kontuan hartuta, eta besteak ohikoa dutena baino mantsoago, jarraitzaileek itxaropena jarrita zuten traineru gorrian; eta ez zuten hutsik egin arraunlari eskarmentatuek. Hirugarren postuan, alajaina! Nork esango zuen hainbeste urte eta gero... Kontxara! Eta Hirugarren postuan! Nausi gatxuk! Aurten bai. Aurten, promesa eginda bezala “Goiko�k bizarra moztu du, beste batzuek ilea gorriz tindatu dute, eta herri erdiak kamiseta gorria baldin bazeukan, beste erdiak erostea pentsatu du. Irailaren 2ko Kontxako estropadan Donostiako moilak marrubi kaxa zirudien, lehen ateratako trainerua, geuria! Txaranga gelditu gabe egun guztian, eskuak gora eta behera, Alde Zaharrean zumaiarrak eta getariarrak nagusi. Horizkoak lehenengo postuan zeuden, baina, hala ere, egurra!! Irailaren 9an azken zita, azken jaia, aurten jaia, aurten bai!
Baltasar Etxabe, 5 Tel. 943 14 31 35
2001eko irailak 7/89.zenb.
27
musika Duela 3-4 urte bai, orduan bai malegria; poza eta tristura nahasten diren eremu hori, nostalgia eta alaitasuna. Clandestino bere lehen diskoan gainezka zegoen sentimendu hori, eta jende asko ukitu zuen.
Malegriarik ez Gas plazan
Hey Bobby Marley, sing something good to me. Orain jada ez da berdin, gauzak aldatu dira, me llaman el desaparesido eta kantu polit haiek denak gastatu egin ziren erabileraren poderioz, hainbeste tabernetan, hainbeste festetan eta hainbeste lekutan behin eta berriz entzunda, guztiz harrapatuta geundenok ere nazkatu ginen azkenerako.Eta disko honetako kantuek ez dute haiek utzitako lekua bete.
Jon Manzisidor
Permanezca a la escucha. Pentsatu abuztuak 22-a dela, Bilbon gaude, Bilboko festetan. A-k: -Benga, goazen pantaila aldera, kontzertua hastera doa.Txosnak utzi eta aurrena komunetara. L-k: -Zergatik ez gara saiatzen kontzertura sartzen? (Hau 12ak bost gutxitan). Gas plaza udaletxetik, hau da kontzertua zuzenean ikusi ahal izateko jarri zituzten pantailak zeuden lekutik 100 metrotara dago. Aldapan gora hasi eta seguridadekoak PASA! Gu harrituta, ba, aurrerago beste batzuk egongo dira zaintzen eta behera jaisteko esango digute. Ez ba, bat batean eszenarioaren aurrean geunden beste ez dakit zenbat jenderekin batera,‌ flipatuta. Bi minutu eta kontzertua hasi da. Que horas son, mi corazón?Refritorik goxoenak prestatzen dituen sukaldaria han zegoen, Parisko Bob Marley gaztea, praka motz eta futbol kamisetadun Che Guevara. Azken aldian sortu den ikono herrikoi garrantzitsuena, globalizazioaren eta Hegoamerikako gatazka guztien salbatzaile. Me gusta marihuana, me gustas tu. Me gusta Malasaùa, me gustas tu. Badakigu kontradikzio batean bizi dela, eta berak ere hala aitortzen du. Gizatalde marginatuenen alde bere diskoak multinazional baten esku daudenean. Pako Aristik Egunkarian
28
2001eko irailak 7/89.zenb.
egiten zuen kalkulu azkarra ekarriko dut hona: Euskal Herrian musikari batek saltzen dituen disko bakoitzetik 250 pezeta jasotzen ditu eta Manu Chaok jada miloi bat ale salduak baditu, emaitza sinplea da: 250 milioi pezeta. Hori autore eskubideak edo kontzertuak kontutan izan gabe. Kontradikzio horren barne ikusi behar dugu, udaletxeak besterik proposatu arren Manu Chao beraren nahia (kapritxoa) kontzertua Gas plazan izan zedin.Bere ama han goian jaio omen zela etab. Hala ere, nola atakatzen zaien nolabaiteko perfekzio irudia ematen dutenei (ea nondik egiten duen honek errenka, ja, ja, harrapatu behar dugu). Berak pertsona agertu nahiko du, baina mitoa jada eraikia dago, monumentu handi bat bezala. Mi vida, luserito sin vela, mi sangre de la herida, no me hagas sufrir mĂĄs.
Infinita tristesa. Hori bai, kontzertua festa bat izan zen. Han ez zegoen malegriarik, Manu Chaok ipurdian pila bat zuela zirudien eta atzean zuen talde guzia ezin hobea: tronboijolea, kitarrajolea, eta batez ere ahotsetan laguntzen zion kantari beltza. Ez dakigu nola izena zuen baina hau bai zela Bob Marley, beltzek bakarrik kanta dezakete horrela, oihu bakar batean dena esanaz. Kontzertu ezin hobea izan zen, exigenteena ere asetzeko modukoa; kantu guziei buelta eman, baten musikarekin bestearen letra abestu, kantuak haien artean nahastu eta hau dena etenik gabe. Tortilla handi bat zen, eta publiko guziak dastatu genuen handik. Hori bai bukaerarako enpatxu sentsazioa ere bagenuen (bisetan ere ordu erdi baino gehiago jo zuten eta!). Azkenerako ler eginda. Esan dut lehen ere tipo honek ipurdian pila bat duela.
kultura
Fitxa-teknikoa
ZINEA
Izenburua: Relatos ofensivos Egilea: Frank Miller
Lucía y el sexo
Argitaletxea: Norma editorial Urtea: 1998
Bekatuaren hiriko kronikak Aldizkari honek bere lehen komiki albuma argitaratu berri duen honetan, gure mugetatik kanpo egiten diren komikiei tarte bat irekitzea zilegi dela iruditzen zaigu. Ugari, kontaezinak dira komiki munduan burubelarri lanean ari diren marrazkilariak. Horien artean garrantzitsuenetakoa Frank Miller estatubatuarra da, inongo zalantzarik gabe. 1957. urtean jaiotako marrazkilari hau txikitatik murgildu zen komiki munduan. Hogei urte besterik ez zituela New Yorkera joan eta komikilari profesional moduan hasi zen lanean. Ia berehala lortu zuen arrakasta Mar vel argitaletxe mitikoarentzat lan eginez. Urte batzuk geroago amerikar komiki mundua hankaz gora jarri zuen ‘Batman: the dark knight returns’ lanarekin. Ordutik, Milleren arrakasta etengabea izan da. 90eko hamarkadan bere lan konplexu eta pertsonalean eman zuen argitara: ‘Sin City’. Thrillerra, espresionismoa eta zine beltza batzen zituen komiki horrekin sekulako sari mordoa irabazi zuen. Kritika eta salmenta aldetik ere ezin kexatu. Istorio horiekin jarraitzen du Millerrek lanean. Hemen gomendatzen dugun ‘Relatos ofensivos’ honetan bekatuaren hiriko beste istorio bat daukagu. Bilduma denez, beste istorio batzuekin topo egingo dugu, hala nola, Lance Blastoff izeneko super heroiaren abenturekin. Liburuxka hau Donostiako liburu denda handietan edo komikietan espezializatutako dendetan aurki dezakezue. Komikia maite duzuenontzat, argitalpen
Zuz: Julio Medem Akt: Paz Vega, Tristán Ulloa, Najwa Nimri.
«Lucía y el sexo» saltzeko egiten ari diren promozioa nahikoa gezurrezkoa da, eta horrek, zabalkundean ez laguntzeaz gain, ia ikusle guztiak atsekabetuta geratzea dakar. Lanak itxuraz konplexua dirudi, baina porrot hutsa da; horregatik, filma ikusitakoan inor ere ez da gustura geratzen, ez jarraitzaile porrokatuak (behi haien begiradarekin liluratura geratu zirenak), ezta «sexo» hitz magikoak erakarrita zinema aretoak betetzen dituzten nerabe tropelak eta oro har ikusleak ere. Medemek «Los amantes del círculo polar» egindakoan bere diskurtso pertsonalarentzat leku aproposa aurkitu zuelakoan geunden; baina orain zuzendari donostiarrak harrituta utzi gaitu film honekin; izan ere, behin eta berriz errepikatzearen poderioz aspergarri egiten da eta ideia original bakanak estalita geratzen baitira hitzen eta irudien jarioaren azpian, lehendik ere berez nahikoa korapilatsua bazen istorioan pisu handiegia hartzen baitute hitzok eta irudiok. Badirudi Medemek kamera digitala gehiegitxo erabili duela, gustatu eta mozkortzeraino. Teknologia horren erraztasunek tentatuta, «Tierra»ren egileak hainbat tonu antagonikotako irudien erakusgaiak azaltzen dizkigu, hasieran harrigarriak, baina azkar asko oharkabean iragaten direnak. Eta ditxosozko sexuari dagokionez, behin eta berriz aipagai izan diren eszena esplizituak zirriborroak baino ez dira, narrazioari inolako ekarpenik ez dakarkioten tartekatu susmagarriekin, gainera. Hasieran ilargi eta eguzki magia espero genituen, baina horrelakorik ez dago pelikulan. Koldo Landaluze
berezia.
2001eko irailak 7/89.zenb.
29
iraila
agenda 21 ostirala
Esaera batetik jaio zen proiektua: “Egiarik handienak undergroundean izkutaturik daude”. Hala, hiru pertsonaiatan gauzatzen da: mozkorra, umea eta eroa, egia handi horien esatariak, alegia. Lau idazle garaikideren 22:30etan textuetaz baliatzen diren bakarrizketa Oxford aretoan antzezlanak: Josu Lartategi (Ardoaz), Sara Saghi (Un minuto), eta azkena Peru C. Saban eta Pedro Blanco (Mis rarezas dirías tú). Hiru bakarrizketa horiek osatzen dute Anderground-en Trilogia. Ardoaz trilogiaren bigarren partea da. Eta hurrengo erreferentzietan oinarritu da: · J.K. Toole-en “La Conjura de los necios”, eta bertan autoreak deskribatzen duen Ignatius Reilly pertsonaia printzipalaren eredua. · Leopoldo Mª Panero poeta ezagutzeak. · Charles Bukowski-ren nobela eta poesia. ANTZERKIA Ander Lipus-en “Ardoaz” monologoa
BALEIKEREN PRODUKTOAK
SALGAI… KAMISETA ESKLUSIBOAK ETA MANTXIREN KOMIKI ALBUMA Kamiseten salmenta puntuak Zumaian: Juan Belmonte eta Erribera kaleko ERROTA okindegiak, METRO eta NIKOL tabernak. Komikien salmenta puntuak Zumaian: METRO, NIKOL, IHINTZA, ALGORRI eta KABI tabernak eta gure lokalean.
Iraeta auzoa z/g 78 postakutxa Tel. Faxa: 943148124 20740 IRAETA- ZESTOA
30
2001eko irailak 7/89.zenb.