155 (2007ko maiatza)

ZUMAIAKO HILABETEKARIA

BALEIKE 155. ZENBAKIA. DOHAINIK 2007ko MAIATZA

www.baleike.com

UDAL HAUTESKUNDEAK Hasi da aulkien jokoa O D I E T A ,

F R O N T O I

B A T E N

H I S T O R I A

AZALA g. zabaleta

BALEIKE155 herri aldizkaria Juan Belmonte, 29 behea tel.: 943 86 15 45 e-maila: aldizkaria@baleike.com Argitaratzailea Baleike Kultur Elkartea e-maila: elkartea@baleike.com Administrazio batzordea: Xabier Azkue, Gurenda Serrano Koordinatzailea: Juan Luis Romatet, Gorka Zabaleta; Kazetariak: Itsaso Ibarra, Maitane Urbieta, Itziar Garate, Izaskun Urbieta, Maitane Agirre, Iure Alzibar, Abelin Linazisoro, Haize Galarraga, Mikel Olasagasti, Joseba Alkorta Kolaboratzaileak: Xebas Leiza, Miriam Romatet, Dani Carballo, Unai Gijarro, Joanito Dorronsoro, Eneko Dorronsoro, Xabier Aranguren, Xabier Aizpurua, Ibon Aizpurua, Jon Maia, Natur Taldea, Ander Hormazuri, Aitor Manterola Diseinua eta maketazioa: Roberto Gutierrez Hizkuntz zuzenketa: Imanol Azkue Publizitatea tel. 943 86 15 45 gurenda@baleike.com Inprimategia Antza Inprimategia (Lasarte-Oria) Tirada 1.000 ale Lege gordailua: SS-405/94 ISSN: 1136-8594 Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

4

15

M. AIZPURUA

BEHEKO PLAZATIK PAROLALDERA

librean

6

baleike+

Odieta lehen, orain eta beti

txokorik txoko

18

izpiak eta hizkiak

EVA FRANCO ABELIN LINAZISORO

21

erretratua

BIARRI

25

UDAL HAUTESKUNDEAK

29

gure zumai zarra

BERNA AGINAGALDE OLAIZOLA

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

ZUMAIA

ZUMAIA - Alde zaharra

Luxuzko apartamentua, bistak kirol portura dituena.

Urte betekoa.

288.485 e - 48.000.000 pta

Erabat berritutako pisua, 2 logela, egongela, sukaldea, komuna. Sartzeko. Bistekin.

270.455 e - 45.000.000 pta.

ZUMAIA - Basadi

ZUMAIA - Jadarre

Pisua, egoera onean, dena kanpoaldera, egongela, 3 logela, sukaldea, komuna.

348.587 e - 58.000.000 pta.

2 logeletako etxebizitza, egongela, sukaldea eta komuna 198.333 e - 33.000.000 pta.

ZUMAIA - Jadarre

Erdi berritutako pisua, 2 logela, egongela, sukaldea eta komuna. Dena kanpoaldera.

Trastelekuarekin.

233.384 e - 38.000.000 pta.

ZUMAIA

Erdialdean dagoen pisua, 2 logela, egongela, sukaldea, komuna. Dena kanpoaldera.

Bista onak.

300.506 e - 50.000.000 pta

ZESTOA – Iraeta

Etxe-txaleta eraiki berria.

Lursailarekin. Bista onak Informazio gehiago: 630 335 561 450.759 e - 75.000.000 pta

IRURA.

eta trastelekua. Estreinatzeko.

PROMOZIO BERRIA. 60 ETXEBIZITZ.

AZPEITIA

Kanpoaldera ematen duten etxebizitzak. Terraza

Bi apartamentu eraiki berriak.

Zuzenean eraikitzailearengandik. Kalitate handiko materialak.

186.313 e - 31.000.000 pta.

AIZARNAZABAL

AZPEITIA

eguzkitsu eta handia. Egongela, 3 logela, sukaldea eta bi komun. Trasteleku eta garajearekin.

Pisu eraberritua, diseinuzkoa.

2 logela, egongela, sukaldea, komuna eta balkoia. Dena kanpoaldera.

162.273 e - 27.000.000 pta.

ORIO

96 etxebizitza, 2, 3, 4 eta 5 logelakoak. Kalitate handiko materialekin eginak. Ezin hobeak.

Informazio gehiago: 666 111

AIZARNA

Duplex eraiki berria. Garajea

Etxebizitza eraiki berria, 3 logela, egongela, sukaldea, 2 komun. Dena kanpoaldera.

234.394 e - 39.000.000 pta.

ZUMAIA - Amaiako plaza

ORIO

Hondartza aldean, 80 m2-koa, 2 logela, egongela, sukaldea, 2 komun, 2 terraza. Dena kanpoaldera. Garaje itxia. Estreinatzeko.

510.860 e - 85.000.000 pta.

TLF. 666 111 999

AÑORGA-ERREKALDE

AIETE PUYO

AZKOITIA

3 logeletako etxebizitza handia, sukaldea, egongela, komuna.

Dena kanpoaldera. Altzariekin.

Aukera ederra.

273.460 e - 45.500.000 pta.

Zoragarria. 105 m2 erabilgarriak, 3 logela, egongela bikoitza, sukaldea, 2 komun eta terraza handia. Sartzeko prest. Itsaso aldera bistak.

Zentral hidroelektriko zaharrean lokala. 100 m2-ko bi solairu.

150m2-ko lursaila.

96.161 e - 16.000.000 pta.

USURBIL

ZESTOA

AIZARNAZABAL

AIZARNA

2 duplex eraiki berriak.

Funtzionamenduan dagoen

Txaleta paregabea, eraiki

3 logela, 2 komun, egongela eta

Estreinatzeko.

zentral hidroelektrikoa.

berria. Erdigunean

sukaldea

372.628 e - 62.000.000 pta.

TLF. 627 904 406

462.779 e - 77.000.000 pta.

222.374 e - 37.000.000 pta.

Duplex eraiki berria.

Hondartza parean.

ERRENTERIA

BASERRIAK

Aukera handia etxebizitzetan.

TXALET ELKARRI ATXIKIAK

KONTSULTATU

ERAIKI BERRIAK.

TLF. 649 527 556

AZKOITIA

Apartamentu dotorea, logela 1, egongela, sukaldea eta komuna. Dena kanpoaldera.

Trastelekuarekin.

99.166 e - 16.500.000 pta.

Zarauztik 10 minutura eta Donostiatik 15 minutura. 4 logela, 3 komun, egongela, sukaldea, txokoa eta garajea. Terraza eta lorategiarekin.

492.830€ - 82.000.000 pta.

Elosuan, Itsasondon, Abaltzisketan, Lasturren, Errezilen eta abarren.

TLF. 630 335 561

AIZARNAZABAL 600 eta 1200 m2 -ko pabilioiak.

Garabi zubia eta bulegoak.

Egoera onean. Prezio ona.

TLF. 666 111 999

Erosi, berritu, biziberritu, eta eraiki egiten ditugu etxebizitzak, eraikinak, baserriak, txaletak, lursailak, merkataritzako lokalak... Prezio onak, eta aurrekontuak konpromisorik gabe.

PATXITA ETXEZARRETA, 4 BEHEA - ZUMAIA

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

tel.: 685 781 613 - 666 111 999 inmozumaia@yahoo.es www.inmozumaia.com

IRITZIA

TXOKO LATEA M. Aizpurua

Geuk geuria galdu

iñor molestazia behintzat; mobilletan bialtzen dian mensajiakin astakai okerrauak iten dia, ta hoxekin bai alarmatu bihar deula, hizkuntzak akatzen ai dialako ta iñork eztu ezer esaten, beno esan igual bai, baño in ez. Dauneko somatuko ziñuen San Telmo kalian jaxotakua naxela, hixkerak salatzen nau. Batzuek gorrixa, maxa, lexua, ogixa, Zumaxa… esaten deulako arpei raruakin beitzen diue, ta behin baño gexotan

Txikitan eskolan ikasten dugu gure hizkuntza idazten eta irakurtzen. Txikitan baita ere, eskolara joan gabe gure hizkuntza ikasten dugu, egunerokoan erabiltzen duguna (batzuk), eta hemendik defendatu nahi nukeena. Euskal Herria zabala da eta euskera aberatsa, baina Zumaian dagoen

esan “Zu etzea Zumaikua”, aitu? Enaxela Zumaiarra alajañe-

adibidearekin nahiko garbi dago Euskal Herriko herrietan

esaten txeuen bezela? Iñork eztaka ze hasarratuik, itxian ika-

gertakari berdinak daudela. Ez daukat inongo arazorik onar-

sitako gauzak dia, geure nortasuna iten lagundu dun gauze-

tzeko euskera batu bat behar dugula herritarrok elkar uler-

tako bat da, ta importantia gaña.Hitz batzuk beste hizkuntza

tzeko, baino hizkuntzaren “bariazioak” ere defendatu, zaindu

batetik hartutakuak dia, ta? Ez al txeu ba beste gauzakin ere

eta mantendu behar ditugula ere aldarrikatu nahi dut. Hau

hala iten? Ez al gea gure zarrakin horrela hobeto entendi-

da gure hizkuntzaren aberastasun eder bat. Horreatik has-

tzen? Beaxek dia hainbeste gauza erakutsi diun jendia, ta

teko, idazkera aldatuko det, ta honekin eztet uste iñor alar-

beaxengatik gea halakuak. Ez al dixeu gure atzetik datozte-

matuko danik (tarteka danok jokatu berko genduke hola, ta

nai guri erakutsi diuna erakutsiko? Halako egoistak bihurtu al

gauzak ziharo diferentiak izango zian), ezta nere intentzixua

gea? A ze pena! Geuk geuria galdu.

tan. Falta zana! Beste batzuek ogiya, erromeya ta parrokiya esango due.Ta beste batzuk kalera noa, banijua eo kalea nua/nijua esan biharrian. Ondo ederki! Bitu nolako hizkuntz aberatsa dakauen Zumai txiki hontan bakarrik. Auskalo Euskal Herri osuan.

Zeatikan etxeu eskribitzen eo letzen gauzak pentsatzen ta

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

BALEIKE+

Odieta, lehen, orain eta BETI!

Zumaiako Kirol Elkartea

Datozen asteetan hasiko da Odieta pilotalekuaren eraisketa. XIX. mendean egindako frontoiarik teilatua, harmailak eta aldagelak kenduko zaizkio eta jatorrian zuen itxura berreskuratuko du. Bere historia bildu du Zumaiako Kirol Elkarteak ondorengo lerroetan.

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

ZUMAIAKO FOTOTEKAko argazkiak

BALEIKE+

Era guztietako ekitaldiak ikusi ditu Odieta pilotalekuak: dantzak, ekitaldi ofizialak eta, noski, garai hartako pilota partida garrantzitsuenetakoak.

Ez ziren falta izan boxeo-borrokaldi jendetsuak, eskuineko argazkian ikusi daitekeen bezala.

Antzinako Odieta frontoia 1856an eraiki zuten, Foruen enparantzan, San Jose komentuaren ondoan egon zen plaza libre izenekoaren ordez, garai hartan hain modernoa zen blé modalitatean jolasteko. Modalitate hori zeharkako pilota jokoa zen, kiski edo kautxuzko pilotekin jokatzen zena.

Urte batzuk geroago, 1882an, ehun bat zumaiarrek idatzi bat sinatu eta Udalari eman zioten. Idatzian, frontoi hobea eskatzen zioten: “reemplazar el actual juego de pelota, por otro en que suplieran sus defectos y faltas, pues sabido es de todos que las limitadas dimensiones de aquel, no permiten desarrollar con la debida libertad el juego de blé con guantes largos de mimbre que ha sustituido al de mano y guante corto de cuero que se usaba anteriormente, y lo que es peor todavía, que el mal estado en que se encuentran las piedras que forman sus frontis, rompen considerablemente las pelotas hasta el extremo de necesitarse cuatro ó cinco para jugar un solo partido, haciendo de esta manera carísimo e imposible para la mayor parte de los jóvenes, un juego cuyo ejercicio debía estar al alcance de todo el mundo, pues además de ser de reconocida higiene porque desarrolla al individuo en su juventud, es también moral, porque siendo el más grato e inofensivo entretenimiento, tanto los aficionados que juegan los partidos como los que acuden a presenciarlos, durante el tiempo que en el emplean, se alejan de los vicios que

Idatzia ehun zumaiar inguruk sinatuta zegoen, eta Zumaiako gizarte maila guztietakoak ziren, gainera pudieran adquirir en otros lugares donde siempre hallarían ocasión para perjudicar la salud y gastar sus economías”.

Idatzi berean, pilotan jolasteko zaletasuna zeinen zabalduta zegoen azaltzen zuten: “son muchos, muchísimos, los que pensando como nosotros dedican su preferente afición al juego cuya propaganda hacemos, que el punto más concurrido los días festivos es el juego de la pelota, sobre todo por las tardes, en que ansiosos por presenciar los partidos que allí se juegan, acuden la mayor parte de los vecinos, y es tan evidente esto, que no habrá un solo Concejal que no haya tenido ocasión de observar más de una vez”.

Idatzia ehun zumaiar inguruk sinatuta zegoen, eta Zumaiako gizarte maila guztietakoak ziren, gainera: Pedro Gurru-

chaga, Francisco Larrañaga, Gaspar Olaizola, Epifanio Gurruchaga, Toribio Yagüez, Ezequiel Aizpurua, Manuel Ordoñana, Pedro Aizpurua, Juan Olaizola, Andrés Aspiazu, Ildefonso Zabaleta, Manuel Aranguren, Ramón Martiarena, Hermenegildo Chapartegui, Candido Cendoya, Lorenzo Irigoyen, Joaquín Uriarte, Juan Uriarte, Balbino Cincunegui. Miguel Aguinagalde, José Antonio Anza, Cipriano Aguirrezabalaga, Liborio Urruzuno, Hermenegildo Otaño, Bibiano Aizpurua, Pedro Cigaran, Pedro Antonio Odriozola, Julián Simón Albizu, Elías Arrospe, José Manuel Echeverría, Bibiano Gómez, Julián Galzacorta, Isidoro Amas, Pedro Corta, José María Antia, Félix Aizcorta, Ramón Eizaguirre, Pedro Linacisoro, Ventura Sorazu, José Irigoyen, Juan Cendoya, Manuel Azcue, Manuel Gracia, Teodoro Echave, Agustín Arrizabalaga, Paulo Echave, Miguel Otamendi, Francisco Aranguren, Manuel Aizpurua, Juan Echaniz, José Montejo, José Miguel de Ubiria, Silverio Corta, José E. Cendoya, Pedro Juan Zubia, José Aristondo, Manuel Gómez, José Ventura Galzagorta, José Santiago Beristain, Francisco Tolosa, Juan Martín Aizpurua, Nemesio Arratibel, José Luís Azpitarte, José Antonio Iraundegui, Joaquín Alberdi, Prudencio Aizpurua, Nicolás Gurruchaga, José Iturrioz, Antonio Egaña, Ramón Mas, Miguel Aldasoro, Simón Beristain, Manuel Balenciaga, Pedro Alberdi, Pedro Chapartegui, José Miguel Ibarra,

Prudencio Aguirrezabalaga, Juan José Echave, Manuel Zubia, Manuel Balenciaga, José Larrañaga, Francisco Teodoro Echaniz, Pedro Gurruchaga, Francisco Olaizola, Joaquín Garchotenea, Faustino Zubia, Juan Manuel Letamendia, José Andrés Letamendia, Venancio Iraundegui, Benito Irigoyen, Esteban Aranguren e Ignacio Cendoya.

Lanen parametroak Udalak aintzat hartu zuen zumaiarren eskaera eta Luis Aladren arkitektoari (Eusebio Gurrutxaga alkatearen suhiari) agindu zion “Reforma del Juego de Pelota de Zumaya” proiektua egiteko. Aladrenek eraikuntza lanen parametroak erabaki eta ondorengo dokumentua idatzi zuen: “Consideraciones generales: El juego de la pelota, si bien no es completamente peculiar á los vascongados, forma parte de un conjunto de juegos y costumbres del país que desde tiempo inmemorial caracterizan á la raza euskara.

Su ejercicio es moderado e higiénico, pues tiende al desarrollo de las fuerzas corporales; acostumbrándose los que se dedican á él á ser ágiles y sueltos. Es por otro lado un entretenimiento, que ofrece á los moradores de un pueblo diversión y atractivo, separándoles así en los días festivos y sus ratos de descanso de las tabernas y otros centros de bullicio.

Y por último, estableciendo mutuas y constantes relaciones entre los B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

PUBLIZITATEA

10

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

Udalak aintzat hartu zuen zumaiarren eskaera eta Luis Aladren arkitektoari agindu zion “Reforma del Juego de Pelota de Zumaya” proiektua egiteko.

pueblos convecinos por la gente que acude de uno á otro en ocasiones de los partidos emplazados, tiende á mantener la fraternidad y buena amistad entre los pueblos y habitantes de la hermandad vascongada.

En estas razones debió inspirarse sin duda alguna el Ayuntamiento de Zumaya el año 1856 acordando construir y procediendo á la ejecución de un espacioso juego de pelota para largo y blé, y en estas razones se funda la Corporación municipal de esta villa al acodar hoy la modificación y reconstrucción en parte de aquel. Puede por consiguiente considerarse en nuestro país la construcción de un juego de pelota, en un pueblo que tiene debidamente atendidos sus principales servicios, como una obra de utilidad pública”.

Beste dokumentu batean, “Condiciones facultativas que deberán regir en la construcción de la obra” izenekoan, lanak zein baldintzatan egingo ziren zehazten zuen Aladrenek. Hor adierazten zuenez, frontoiaren frontisak 10 metroko zabalera eta 9,50 metroko garaiera izan behar zuen. “La piedra de Motrico para la sillería del frontón de frente provendrá de las mejores canteras de aquella

localidad, deberá ser compacta y unida, sin bolsas, betas ú otros defectos que perjudiquen a su buena calidad”. Ezker pareta frontisaren altura berekoa izango zen, eta 49,50 metro luze, hau da, 12 koadro, 4,12 metrokoa koadro bakoitza.“La piedra arenisca para completar la sillería del frontón de la izquierda, provendrá de las canteras abiertas cerca de la carretera de Zarauz a Meagas. Será dura y de grano fino y unido, desechando todos aquellos sillares que a juicio del Director presenten un aspecto blando ó defectuoso”. Paretaren lodiera, berriz, hauxe: “será de 1,10 metros en la base y de 0,70 en la terminación”.

Harlanduak eta horiei eusteko atzealdeko euskarriak jartzeko behar bezalako harri hormak erabiliko ziren: “los contrafuertes que el Ayuntamiento juzgue necesarios, cuyas dimensiones se fijaran oportunamente”. Harri horma egiteko harriari buruz, berriz, hauxe zioen: “deberá ser de buena calidad, dura y limpia y bien machacada”.

Halaber, masa nola eta zerekin egingo zen ere agintzen zuen: “arena limpia y buena, cal grasa completamente apagada y cemento”. Aurrekontuan, kontuan izango da ondorengoa: “Tanto el cemento rápido como el Portlan que fuese necesario lo facilitará el Ayuntamiento”.

Eta ondorengoaz ohartarazten da: “Los trabajos deberán dar comienzo a mas tardar al mes de la aprobación de la subasta y la duración de las obras será de tres meses”.

Udalak diru laguntza eskatu zion Probintziako Gobernu Zibilari frontoia egiteko, eta presidenteordeak, Jesús Machimbarrenak, baiezkoa eman zuen: Hauxe adierazi zuen: “para hacer el pago de las 6.300 ptas. á que asciende el presupuesto de la obra proyectada” ez zela beharrezkoa “arbitrar recursos extraordinarios”; izan ere, horretarako bazegoen erabiltzea diru bat: “la partida que aparece en los presupuestos vigentes con el objeto de instalar una estación telegráfica y parte del sobrante que sobre lo presupuestado ha producido los remates de los arbitrios de la villa”. Halaber,

BALEIKE+

ZUMAIAKO FOTOTEKAko argazkia

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

11

BALEIKE+

PEIO ROMATET

Odieta leporaino bete zen Santelmotako profesionalen jaialdian.

esaten zuen telegrafo estazioa jartzeko beharrezkoa zela beste proiektu bat.

Hasierako proiektu hura pixka bat aldatu egin zen eta 1888ko abuztuaren 25ean, Eusebio Gurruchaga alkateak agiri hau argitaratu zuen: “Condiciones que habrán de observarse en la construcción del frontón de Odieta y que servirán para la subasta”.

Baldintza horietan aldaketa batzuk sartu ziren, horietatik nagusia frontiseko eta ezker paretako harlanduena; izan ere, azken baldintzetan ez zen beharrezkoa pieza bakarrekoak izatea eta artifizialki egin behar ziren, harri onarekin (“piedra de buena calidad dura y limpia y bien machacada”), zementu azkarrarekin eta porlanarekin, honela: “En moldes ó cajas que se han empleado hasta ahora, que se facilitaran al contratista; y aproximadamente serán necesarios de 600 a 700”.

Lanen enkantea 1888ko abuztuaren 29an izan zen eta Pedro Odriozolari eman zioten, 6.300 pezetarengatik. Gezurra dirudi, baina jakinarazten zitzaion lanak bukatuta egon behar zutela “antes del día diez de Octubre próximo, y si no estuvieren pagara cien reales diarios por cada uno que pase”. Ez dakigu bukatzeko epea bete zuen edo ez, baina frontisaren gainaldean “1888” 12

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

Odieta etorkizunera begira Zumaiako Udalaren 2000. urteko Arau Ordezkatzaileen Berrikuspenaren Aurrerapeneko aurreproiektuan, Odieta frontoia oso­-osorik botatzea zegoen aurreikusita, eta erabaki hori berehala gaitzetsi genuen Zumaiako pilotazaleok.

Ordutik, azken zazpi urteotan, Zumaiako Kirol Elkarteak idatzi asko bidali dizkio Udalari eta bilerak ere egin ditu udal ordezkariekin, baita alderdi politikoekin ere, eta horietan guztietan tinko egin du Odieta frontoia kontserbatzearen alde. Hauxe da ZKEren proposamena: gaur egungo teilatua, harmailak, aldagelak, taberna eta errebotea kentzea; frontisa eta ezker paretaren 26 metro bere horretan uztea; eta gainaldean teilatu soil bat jartzea, egurrezkoa

jartzen duela ikusita, badirudi urtea amaitu baino lehen bukatu zela.

Kantxako lanak, berriz, aurrekontutik kanpo egin ziren eta horretarako beharrezkoak izan ziren “355,22 metros cuadrados de piso de cemento Pórtland a 4,5 pesetas”; beraz, guztira 1.600 pezeta kostatu zen. Beraz, frontoi osoa egiteak, guztira, 7.900 pezeta balio izan zuen.

Teilatuaren beharra Zumaia herriak frontoi ederra zeukan, kategoria handikoa, inguruko herrietakoen “inbidia”. Odietan jokatu duten pilotari profesional gehienek goraipatu dute zeinen garbi irteten den pilota frontisetik eta nolako soinu ederra ateratzen duen jotzen duenean.

XX. mendearen lehen hiru laurdenetan, Odieta herriarentzat oso leku garrantzitsua izan zen, pilotan jokatzeko ez ezik, bestelako ospakizunetarako ere bai: idi demak eta herri kirolak, dantzarien eta bertsolarien emanaldiak, boxeo borrokak, danborradak, inauteriak, titiritero eta komedianteak, berbenak, jan­-edaneko festak eta abar. Baina euria hasi orduko, ospakizuna bertan behera geratzen zen eta ikusleak etsita geratzen diren. Eragozpen hori gertatzen zen, hain zuzen, frontoi estali gabea zeukaten herri guztietan.

Horregatik, 1963. urtean, frontoia egin zeneko 75. urteurrena ospatzen zela eta, Manuel Antia Zumaiako alkate zela, eta kirol ordezkari Jose Antonio Elola eta Espainiako Pilotako Federazioko presidente Luis Navas zirela, biak ere Zumaia-

ren lagunak, Odieta estali eta alboetan itxi egin zen. Proiektua bi lagunen artean egin zuten: Ramon Martiarena arkitekto donostiarrak eta Jose Uribe-Etxeberria aparejadore zumaiarrak; esan beharra dago, gainera, biek ere uko egin ziotela ordainsaria jasotzeari. Frontoia ez zen osorik estali: 39,60 metro luzetan tapatu zen eta erreboteko 9 metro inguru estali gabe geratu ziren. Idi demarako plaza kendu egin zen eta orduan egin ziren aldagela, harmailak eta taberna.

Ordutik aurrera, Odietak asko irabazi zuen, maila bat goragokoa bihurtu zen, eta frontoi ona izatez gain, lasai erabiltzea zegoen zerura begira egon gabe, eguraldi txarra egingo zuen beldurrez. Luze joko luke Odietan egindako pilota txapelketa eta jaialdi guztiak zerrendatzea, eta bestelako jolas­‑ekitaldiak ez ezik, ekitaldi serioagoak ere ugari izan ziren.

119 urtean, Odietan jokatzeko eta jolasteko aukera izan dugun zumaiarrok gozatu ederra hartu dugu, bai zuriz jantzita ibili ziren profesionalek, baita kirola egiteagatik aritu garen milaka zaletuok ere.

Euskal Herriko frontoi garrantzitsuenetatik, Odieta da zaharrenetako bat. Adinaren arabera ordenatuta, estalietatik hiru dira zaharragoak: Markinako udal pilotalekua (1798), Bergarako udal pilotalekua (1885) eta Azpeitiko Izarraitz (1885). Odieta baino berriagoak dira: Tolosako Beotibar (1890), Eibarko Astelena (1904), Azkoitiko Gurea (1930), Iruñeko Labrit (1952), Donostiako Anoeta (1963), Gernikako Jai Alai (1963), Bilboko Club Deportivo (1967), Huarteko Euskal Jai Berri (1977), Gasteizko Ogueta (1983) eta Zarauzko Aritzbatalde (1991).

eta kobrezko txapakoa. Gaur egungo Udalak, Maria Euge-

2º.- Eusebio Gurrutxaga plazan leku zabala eta estalia

nia Arrizabalagak buru dela, aintzat hartu zuen proposame-

edukitzeko beharrari konponbidea ematea; izan ere, egu-

na eta erabaki zuen frontisa eta ezker paretaren zati bat ez

nero‑egunero, eta are gehiago gertakizunen bat denean,

botatzea: “Estalkia eta harmailak kenduko dira eta frontisa

zumaiar asko biltzen dira plaza honetan.

eta ezker pareta bere horretan utziko dira, eta ezker paretan

3º.- Gure aurrekoek nahi zuten gazteek euskal pilotan ari-

altuera pixkanaka gutxitu egingo dira 21 metrora iritsi arte”

tzea eta ideal horri eutsi nahi diogu, haien hitz berberak era-

(Zumaiako Paola. 30. zk. 2006ko otsaila).

bilita: “un juego cuyo ejercicio debía estar al alcance de todo

Bestalde, Zumaiako Kirol Elkartearen Urteko Ohiko Ba-

el mundo, pues además de ser de reconocida higiene por-

tzarrean, 2007ko martxoaren 3an, Forondan, batzarkideek

que desarrolla al individuo en su juventud, es también moral,

aho batez erabaki zuten Udalari eskatzea berriz ere azter

porque es el más grato e inofensivo entretenimiento”.

zezala Odieta frontoia estalkirik gabe uzteko erabakia. Estalkia jartzeko, ondorengo arrazoiak ematen zituzten:

Zumaia beti egongo da zorretan XIX. mendearen amaieran Odieta egiteko beraien ahalegin eta maitasun guztia

1º.- Odieta frontoian edozein momentutan euskal pilotan

jarri zuten herritarrekin. Haien oroimenez eta haiek omen-

edota beste edozein jardueratan libre jolasteko edo joka-

tzeko, eta etorkizunean frontoia gozatzeko aukera izango

tzeko aukera bermatzea, baita euria egiten duenean ere,

duten zumaiarren alde, elkarrekin esan dezagun: Odieta,

haurrak herriko kanpoaldera joan beharrik gabe.

lehen, orain eta beti!

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

13

PUBLIZITATEA

14

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

Beheko plazatik parolera Beheko plazatik abiatuta, Erribera kaleari begi- rik txoko zer aurkituko, eta besteetan bezala, ratuko diogu, baina sartu ere egin gabe Moilatik Zumaiako historian eta istorioetan murgilduko Parolaldera joango gara, ibaian behera, txoko- gara.

XABIER ETA IMANOL AZKUE

TXOKORIK TXOKO

4. ibilbidea

Beheko plazaren ertzean, Boraino ere igotzen zen, eta urak 1 nifazio Etxegarai kalearen Marea­errota ibilarazten zuen barrenean, Erribera kalearen San Telmo kalearen barrenalaurrez aurre, Zuloaga plazaren dean. Plazak ondoan egon zen parean… Gutxi egongo dira Zuhotel ospetsutik hartu zuen izemaian hainbeste izenek bat egiten na, baina inguru honetan bete duten lekuak. Gaur egun Euskalana egin aurretiko garaian, bediko Kutxa dagoen honetan lehen reziki aipagarriak dira hiru izen jostundegia zegoen, eta askok, hohauek: Ondartxo, Iturtxo eta rregatik, Goiko plaza aldera doan Arbustain, hirurak ere askotan 1. Eusebio Ieregiren etxea eta Kofradia. Garai aldapari, Sastreeneko aldapa elkarrekin azaltzen direnak. Onbatean, ibaiaren aurrealdean biltegiak zeuden Moilan eta bi hauek ziren etxe bakarrenetakoak deitzen zioten. Erribera kalera bedartxo, berez, etxe baten izegiratuta, inguru hau oso desberdina bazen, baina gero, batez ere na zen: gaur egunekoa bezain zu1885etik aurrera, Arbustaingo zena zen; ezkerraldera, Goiko kale aldera, etxeak bazeuden, padurari deitzeko erabili zen: San Telmo kaleko atzealdeko baina ibai aldera ez; izan ere, moila aldean biltegiak zeuden, karkaban (kalexkan) zegoen lekua, gaur egun etxeak egiten portuko merkantziak gordetzeko. Biltegien artean, Erreketa ari diren horretan, eta lurrez bete ondoren, hor egon zen taberna (gero Etxabe IV izango zena) eta Maitena zinema Arbillagaren zaku­‑fabrika, gero Balentziagak ere erabiliko zeuden. Moila aldera irtengo gara, Zuloaga plazatik. zuena; Iturtxo, berriz, Parolalderago zegoen, Itzurun honXX. mendearen hasieran, itsasontzi txikiak etengabe sartzen dartzako bidearen barrenetik harantzago, eta itsasontziak ziren portura, ikatza ekarri eta porlana eraman, eta itsas merka- lehorreratzeko lekua zen; azkenik, Arbustain haitz multzo taritzak indarra hartu ahala, moilan berritze lanak egin behar bati deitzen zioten (“islote”), gaur egungo Arranpla inguizan zituzten, batik bat behar bezalako harrizko hormak zutitu ruan; Eusebio Gurrutxagak hor ostra haztegia izan zuen eta handitzeko. Argazki zahar ugari daude, itsasontziak elkarren XIX. mendearen amaieran, eta saiatu ere saiatu zen hazondoan lotuta, batez ere Narrondo ibaian. XX. mendearen tegi hori are gehiago handitzen Parol muturreraino, baina hasieran ibaiaz bestaldeko eskoilerak-eta egin gabe zeudenean, ez zioten utzi; ez zen, hala ere, ostra haztegi bakarra, Jaibaian hondarra pilatzen zuen ur­‑korronteak, eta izena ere ba- darre inguruan beste bat ere izan zen-eta XX. mendean. zeukan gune horrek: Saraunea deitzen zioten, eta gaur egungo Arbustaingo arranplan, ezinbestean, garabiaz eta beste zabalgunearen (esplanadaren) aurrealdean zegoen, pantalana garai bateko jarduerez akordatu behar: itsasontziak ekipaeta Balentziagaren itsasontzi zaharra dauden horretan. tzen zituzten hemen, motorra eta tresnak jarri, eta han dago Aurrerago, Arbustain aldera joanda, garai batean, gaur Arbustaingo garabia (edo geratzen dena), Santiago aldean, egun Amaiako plaza den horretan, marea ia Ardantza- sasiak eta herdoilak janda.

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

15

2

4

2. Amaiako plaza. Irudia nahikoa adierazgarria da: Amaiako plazan, Ondartxo izenekoan, etxeak eraikitzen ari dira.

3. Parolbidea arranplatik. Arrangoletan bete-lana egin zutenean Parolbidea zuzen egin zuten.

4. Villa Rosa eta Abaskal. Etxetxoak dira nagusi Parolbideko lehen lerroan, ibai aldera.Villa Rosa eta Abaskal.

5. Paroletik Santiagora. Parolaldearen amaiera eta Santiago. Puntako haitza lurpean sartu eta berriz ere azaleratzen da Santiagon (lerro baten batez adierazi dugu).

3

Galdera Gaur egun zabalgune ondoan bezala, garai batean ere hondarra pilatzen zen ibaian. Nola deitzen zioten gune horri?

Txapartegik emandako tarta eder bat zozketatuko dugu.

Erantzunak elkartea@baleike.com helbidera bidali. Erantzunekin batera, izen abizenak eta telefono zenbakia adierazi.

Aurreko zenbakiko erantzuna: Arridokieta kalean Irabazlea: Amaia Lisbona Zorionak!

Arranplatik Parolaldera begiratuko dugu, zeinen zuzen doan Parolbidea. Lehen, ordea, Parolerako bidea gaur egungo Juan Belmonte kaletik zihoan, eta eskoilera egin zenean, Parolerako bide berria egiteaz gain, terreno asko jan zizkioten padurari eta ibaiari, eta, horrela, Udala lur askoren jabe egin zen. Parolera bitarteko eremuari Arrangoletako zabalgunea (“ensancheâ€?) deitu zioten, eta XX. mendearen hasieran eta erdialdean haraka hazi zen herria. Horrela sortu zitzaizkigun ibaiari begira dauden etxetxoak: Askuntze (edo Ondargain), Villa Luz (Gutierreztarrena), Villa Rosa, Abaskal‌ Gaur egun ez dagoelako, aipagarria da Izaro etxea, Etxeberriak eraikiarazia, eta gero haren lekuan egindakoei izena emango ziena. Parolaldearen amaieran, Kresala etxea daukagu, Julio Beobideren lantegi izana eta gaur egun museoa dena. Ibaira jaisteko, bi eskailera nagusiek ere inguruko etxeen izenak hartu dituzte: Kresalako eskailerak eta Abaskaleneko eskailerak.

Parolean, gaur egun Talaipe jatetxea dagoen horretan, Puntako haitza daukagu, lehen askoz ere nabarmenago gaur egun baino, arrastoak besterik ez baita geratzen; haitz brankada horrek makina 16

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

6

5

TA L A I M E N D I

P

Puntako Kresala haitza a de bi l o ar

PAROLALDEA

5

6. Lehen Mataderia, gaur egun Algorri Interpretazio Zentroa.

Mataderia zena. Atzealdean, Probosten alargunak kontserba-lantegia eduki zuen 7. Arrangoleta etxadia edo “Casasbaratas”. Francoren erregimenak herri askotan egin zituen antzeko etxeak. Eraiki aurretik, ordea, leku hau ondo aprobetxatzen zuten: futbol- partidak, zezenketak…

Arrangoleta plaza Mataderia

6

7

Abaskaleneko eskailerak

4 7 3

Ondartxo

Amaiako Arbustaingo arrampla plaza

2

ON NA

A

RR

OL

Beheko plaza

UR

DO

1

bat buruhauste eman zien marinelei, eta izugarri zailtzen zuen Zumaiako porturako sarrera; brankada hori urpean sartu eta Santiago hondartzan, han, Maia dagoen horretan, azaleratzen da berriz ere, eta itsasontzien sartu-irteerak errazteko dinamitaz puskatu zuten.

Parolbidea dela eta, polita da ikustea nola aldatu duen izen “ofiziala”, bilakaera politikoaren arabera: “Paseo de Arrangoleta” (1920), “Alameda de Alfonso XIII” (1930), “Avenida de la República” (1931), “Avenida de Navarra” (1937)… Gaur egun Julio Beobide ibiltokia da.

Beraz, Talaimendiren barrenaldetik hasita gaur egungo Parolbide horretara bitarteko lurrak ibaiari jandakoak dira; lur sail handia zen, garai batean Zumaiari hazteko aukera handia eman ziona, eta Udalak, diru premien arabera, ederki administratu zuena. Ibaiaren aurrealdea utzi eta barrura eginda,

bereziki nabarmentzekoa da Arrangoleta ingurua, hasieran padura edo hondartza besterik ez zenak makina bat gauzari izena eman ziolako: lursailei eta mahastiei, eskolari (Arrangoletako eskola), Arrangoleta etxadia (“casasbaratas”), ontziolari, futbol zelaiari, iturriari... Garai batean, ontziolak ere egon ziren (Rafael del Pilarrek kontakizun ederra egin zigun aurreko Baleike-n). Hor dago, halaber, lehen Mataderia zena, XX. mendearen hasieran eraikia, gaur egun Algorri Interpretazio Zentroa. Horren atzealdean, Talaimendi aldera, Probosten alargunak kontserba­‑fabrika izan zuen.

Talaimendiren magalean, XX. mendearen hasieran, etxe ederrak ere eraiki ziren. Baina hitz egingo horietaz hurrengo batean, San Telmo kaletik barrena Talaimendira igotzen garenean.

Testuan azaldutakoari buruzko ohar, iradokizun, zuzenketa edota abarrekorik bazenute, idatzi helbide hauetakoren batera: Baleike (Txokorik txoko), Juan Belmonte 29, 20750 Zumaia • zumaiegi@baleike.com B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

17

Izpiak eta hizkiak

Ezustea Labar ertzean zeuden maitale berriak dira. Bezperako egitasmoa burutzeko asmoz abiatu dira labar ertzetik zehar otalorez eta sastrakez inguratutako zelaitxo bat, kasualitatez, aurkitu duten arte. Ia ertzean, sasitza eta hostaila bakanago dagoen toki batetik sartu dira ia zirkulu perfektua osatzen duen belartzara. Begiluzeengandik urrun, mendia, itsasoa eta zerua dituztela lekuko bakarrak, elkarri esan diote: Eguzkia biluzik hartuko bagenu? Bart, sukar, kartsuki, sutsu, suharki maitatu dira neskaren etxe berriko oraindik altzaririk gabeko logelan, etxe zaharreko somierra eta koltxoiaren gainean, hain zuzen, eta gaur goizean euren maitasuna ospatzeko naturarekin bat egitea erabaki dute. Elkarren eskuak doi-doi ukitzen eguzkiari so etzan dira, begiak erdi itxita, itsasoaren zurrumurrua eta brixara leuna belarrietan dituztela.

Txanen hegada alaia goian, otalore gaineko tarinaren kantua entzuten‌ Ederki, bai, egoten dela honela, e Kizkitza? Neskak erantzun ordez eskua ferekatu dio. Irribarrea ezpainetan. Eskua eskuan jartzean euren maitasunaren beroa besotik bularrera soin denera sumatu dute. Arnasa sakon hartu dute. Biak batera. Eta biei batera halako barre txiki xumea, oso barrutik irten zaie.

Bat-batean gizonezko bat leku beretik heriosuhar sartu eta nahiz eta biak begiak guztiz ireki dituzten, harri handi batez mutilari kopeta maspildu, konkatu, txikito dio.

Neska derrepente jaiki da, ez daki egia den, ametsa den, zer gertatzen ari den.

Mutilaren bekoki puskatua odolaz blaitzen eta begi bat betzulotik irtenda ikusi dizkio.

Izu-ikarak mutututa geratu da. Eraileak neskaren atzetik eskuineko besoa bizkar atzera gorantz bortizki eramanez besaburutik atera dio, jarraian lepo-hezurra, krak, txikitzeko. Bi gorpuak, oraindik amodioaren beroa barnean, labarretik behera bota ditu soldatapeko eraileak. Han joan dira, zurezko txotxongiloak balira bezala, hirurogeita hamaika metro zuzen zuzenean, haitz eta harri artean puskatu diren arte.

argazkia

Aids 3 Eva Franco testua

Ezustea Abelin Linazisoro

PUBLIZITATEA

20

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

Biarri

…edo Erribera kalean aurki daitezkeen HARRI BITXIAK

ERRETRATUA

Arritxu Aginagalde eta Arritxu Goikoetxea

Orain 5 urte modu apalean hasi zuten eskulan tailerrak orain 60 ikasle dauzka KAXI

Alondegiaren albo batean, eskailera pike batzuk igo ondoren eta Mari kalerako erdibidean, ate urdin bat zabaltzen zaigu.

Bertatik, kanpaitxo doinuen artean, mundu berezi batera iritsiko gara. Bitxikeriez betetako apalak; artisauen tresneria ugari eta hautsak kentzen ibiliko denarentzat amesgaizto diren irudi eta ontziak nonahi; pintura, berniz eta tankerakoen usaina… Ongi etorriak Biarriren txokora.

Bi Arri, Arritxu Aginagalde eta Arritxu Goikoetxea dira eskulan tailer honen sortzaile, bultzatzaile eta irakasleak. Biarri bezala orain bost urte hasi ziren, baina aspalditik izan dute sormena lantzeko zaletasuna. “Biok familia bana aurrera atereak gara eta lan horietan makina bat ahalegin egiteaz gain, etxetik kanpo ere zenbait lan egiten genuen familia laguntzeko”, dio Arritxu Aginagaldek. “Horrela, ni amari laguntzen 15 urtez ibili nintzen. Parolbidean zegoen lantegi txiki batean lan egiten zuen puntuzko jertseak egiten eta nik diseinuak egiten, ereduak

mozten eta beste zenbait gauzatan laguntzen nion”. Jarduera horretan sormenak bere tartea bazuen, baina gogoratzen du eguneroko lanaren presak ez ziola uzten nahi bezala aritzen: “Nire denbora librean eskulan ikastaroak egiten nituen, baina beti korrika. Denda itxi zenean, Zarauzko Artezaleak-en hasi nintzen, eskulanak, pintura, marrazkia ikasten”.

Ikastaro horietan egin zuten topo bi Arriek, eta orain bost urte aurrerapauso bat ematea erabaki zuten. “Duela bost urte, zaletasun horren berri zuen batek goiko botikaren ondoko lokala erabiltzea eskaini zigun herrian arteari tarte bat egiteko”, adierazi du Arri Goikoetxeak.

“Lokala eta eskaparatea apaindu, gure lana erakutsi, Gabonen buelta zela-eta apur bat saldu… uste genuen hiru hilabeteko asmoa zela”. “Baina ikusi genuen jendeak erosi baino gehiago prozesua jakin nahi zuela, nola egiten zen”, gehitu du Aginagaldek. “Galdetzen ziguten ea irakatsiko al genien eta hala ikastaroak

BI HITZETAN Jaio: biak Zumaian, Arritxu Goikoetxea 1951n eta Aginagalde 1954an.

Eskulanetan: familiak hazita zituztela hasi ziren eskulanen munduan. Hasieran eskulan tailerretan ibili ziren eta orain 5 urte Biarri tailerra jarri zuten abian. Era guztietako eskulanak erakusten dituzte. Orain 60 bat ikasle dituzte.

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

21

ERRETRATUA 22

ematera animatu ginen”. Duela bi urte, San Pedro kaleko lokala txikia gelditzen ari zitzaiela eta, eta alokairuari aurre ezin eginik, Udalarekin hitzarmena sinatu eta Oxfordeko aretora mugitu ziren. Orain arte.

Era guztietako eskulanak erakusten dituzte, baina bereziena, agian, Tiffany izeneko teknika izango da: tindatutako kristal zatiekin eta berunarekin ispiluak, lanparak eta beste hainbat gauza sortzen dituzte. “Hemen oso berritzaileak gara, eskulanen mundua asko aldatu baita.

Gehienetan ikasleak berak eskatu ahala asmatzen ditugu eskulanak. Ezagutzen ditugun teknikak irakatsi, ikasle bakoitzak buruan duen nahia interpretatu eta sarritan proba-asmatu saiakeraren bidez”. Ikasleek sarritan zer nahi duten ziur ez dakitela diote: “Aurrena buruan dutena ikusi behar dugu edo geuk gero ideiak eman. Hori asko pasatzen zaigu altzari zaharren kasuan, adibidez”.

Une honetan 60 ikasle inguru dituzte, gehienak Zumaia bertakoak. Ikastaro guztietan biak izaten dira irakasten “tratu pertsonalizatua ziurtatzeko. Ikasleak guztiak dira ezberdinak. Batzuk oso eraginkorrak diren bezala, hurrengoak lotsatiak dira, eta hala, gainean egoteko aukerarik ez badugu, ez gara gustura gelditzen, ez geu, ezta ikasleak ere”. Ikasleen artean era guztietako jarrerak ikus daitezkeela diote: etengabe produzitu behar dutenak, denbora osoan irakaslearen arreta behar dutenak, inolako pausorik eman aurretik benetako ziurtasuna behar dutenak… “Ikasleak oso pozik daude eta gehienetan jarraitu egiten dute”.

Arte sortzailea “indar guztiarekin” bultzatzeaz gain, birziklapenaren ideia azpimarratzen dute esku artean dituzten altzari, traste eta arropekin lan eginez.

“Horren adibide bezala, eta ikasle batzuen eskaerari erantzunez, josteko lan txikien eskaintza hasi genuen. Arropen barrenak konpontzen hasi eta jarraian arropak nola birmoldatu erakusten jarraitu genuen. Hala, etxetik arropak ekarri eta eraberritu, zabaldu edo zeharo birmoldatzen dituzte. Gaur egun, ikasB A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

“Gehienetan ikasleak berak eskatu ahala asmatzen ditugu eskulanak, ezagutzen ditugun teknikak irakatsi eta sarritan probaasmatu saiakeraren bidez” leek patroiak egiten ikasi nahi dutela eta, arropa berriak sortzen ere ari gara”.

Arropen birmoldaketa horrek zinema munduarekin harremana izatea gauzatu du. “Zinemagile gazte batek gure lana Zarautzen ezagutu eta bere filmerako arropak prestatzeko eskatu zigun. Beldurrezko film bat izan behar zuen eta oso erronka polita izan zen guretzat, nahiz eta leher eginda bukatu genuen!”, onartu dute bi Arriek. “Hasieran, diseinuak egin behar izan genituen, gero miniaturak eta azkenean aukeratutako diseinuen arropak. Guztiok oso pozik gelditu ginen emaitzarekin”. Pelikula oraindik ez da estreinatu eta Biarrikoak “zain-zain” daude beraien lana pantaila handian ikusteko.

Etorkizunari begira, prestakuntza propioarekin jarraitzearekin batera, beraien eskaintza herrian nahiz inguruko kultur etxeetan zabaltzeko gogoa dute. Laino batek estaltzen du, ordea, eguzkia; izan ere, Alondegiaren birmoldaketa dela-eta, lokala hustu beharko dute. “Dagoeneko Udalaren kultur zerbitzuari eman diogu gure beharren berri, ahal den neurrian, behintzat, betetzeko. Ea etorkizunean erraz iristeko moduko lokal zabal bat lortzerik dugun, ahal bada, eraikin honetan bertan”.

Hizketaldia amaitu eta joateko ordua heldu da. Orain hutsik eta lasai dagoen gela bazkalondotik aurrera sormena lantzeko gogoz etorritako lagunez beteko da eta une honetan apaletan atsedenean dauden materialek bizitza hartuko dute.

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

23

PUBLIZITATEA

24

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

Sei hautagai alkatetzaren bila BALEIKE 2003ko emaitzak

Maiatzaren 27an udal hauteskundeak izango dira. Epaitegiek Zumaiako Abertzale Sozialistak zerrenda legez kanpo utzi ondoren, sei alderdi izango dira alkatetzarako lehian.

Orri hauetan hautagaien zerrendak eta alderdi bakoitzaren programa politikoaren ardatzak jaso ditugu. Amaitzear dagoen legealdiaren balantze bat egitea ere eskatu diegu herritar batzuei.

EB 1 337

PSE-EE 2 700

IZUSTARRI 3 1.055

PNV-EA 7 2.383

2003ko hauteskundeetan, EAJ eta EA-k koalizioa eratu zuten. Ezker abertzaleak Izustarri herri-plataformaren izenarekin hartu zuen parte. PP-k 289 boto lortu bazituen ere, ez zuen zinegotzirik lortu.

Aralar-ek ez zuen parte hartu.

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

25

Hautagaiak Euzko Alderdi Jeltzalea

Eusko Abertzale Ekintza

1.

María Eugenia Arrizabalaga Olaizola

1.

Andoni Etxaniz Osa

1.

Iñaki Agirrezabalaga Alkorta

2.

Lide Amilibia Bergaretxe

2.

Nerea Epelde Azkue

2.

Pili Etxabe Iriondo (Independientea)

3.

Unai Manzisidor Andonegi

3.

Joseba Aspiazu Azkarraga

3.

Arantxa Gajate Telleria

4.

Manuel Ignacio Zubia Artabe

4.

Hilargi Linazisoro Garate

4.

Iñaki Ostolaza Esnal

5.

Ainhoa Illarramendi Azkue

5.

Pello Aizpuru Arbelaiz

5.

Telmo Lisbona Txapartegi

6.

Mikel Olaizola Elosua

6.

Lorea Mendiola Egaña

6.

Ainitze Egaña Mendizabal

7.

Olatz Arregi Urbieta

7.

Asier Arakistain Alberdi

7.

Xabin Atxurra Mendizabal

8.

Eba Arruti Zabala

8.

Itziar Aizpurua Izeta

8.

Iker Arozena San Sebastian

9.

Marina Bidasoro Arozena

9.

Xabier Irureta Sasiain

9.

Jose Maria Osa Aizpurua

10.

Iñaki Oreja Aizpurua

10.

Asun Elduaien Aranburu

10. Miguel Angel Manzisidor Aizpurua

11.

Itziar Maiora Intxausti

11.

Jose Enrike Manterola Gorriti

11. Maider Bollain Amas (independientea)

12.

Bernardo Tena Benitez

12.

Nagore Garcia Bohollo

12. Xabin Korta Uranga

13.

Ligorio Urruzuno Iraundegi

13.

Jesus Angel Mendizabal Balenziaga

13. Miguel Angel Unanue Azkue

Ordezkoak:

Ordezkoak:

Ordezkoak:

1.

Arantxa Tapia Otaegi

1.

Iratxe Olazaran De La Peña

1. Maria Jesus Elosua Txapartegi

2.

Ricardo Peña Quintela

2.

Ricardo Torre Oleaga

2. Itziar Mendizabal Etxabe

3.

Zumei Bilbao Camacho

3.

Naiara Egaña Egaña

3. Joxe Etxeberria Mendizabal Programaren ardatzak:

Programaren ardatzak:

26

Eusko Alkartasuna

“Gure programaren ardatzak etxebizitza ba-

Programaren ardatzak:

“Herritarrekin harreman lasai bat izan nahi dugu,

bestuak, politika soziala, euskara eta jasangarrita-

“Udal ireki eta garden baten apustua egiten

non herritarrek kolaboratzaile bat bezala ikusiko

suna izango dira. Aurreko legealdian babestutako

dugu. Laster zumaiarron esku geratuko den

duen bere burua. Etxebizitzen alorrean, babes-

270 etxebizitza esleitu ditugu eta datorrenean

Mojaxarren komentuan aterpetxe bat egitea

ofizialeko zenbait etxebizitza alokairura pasatzeaz

beste 250 izango dira. Hutsik dauden etxebiz-

bultzatuko dugu. Etxebizitzen alorrean, alokairu

gain, bajoak babestutako etxebizitzak bihurtzea

itzak alokairura ateratzeko Eusko Jaurlaritzaren

soziala bultzatu, etxe hutsen merkatua mugiarazi

bultzatuko dugu. Aparkalekuen gaian, herria

Bizigune programa dago eta alde horretatik lan

eta gizarte babeseko etxebizitzak dagokien

eta kirol portuko parkinga lotuko lituzkeen zubi

egin behar da”

lekuan garatzea da helburua”

mugikor bat jartzearen aldekoak gara”

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

Partido Socialista de Euskadi

Ezker Batua - Aralar

Partido Popular

1.

Emiliano Cabañas Gonzalez

1.

Cristina Forcada Unanue

1.

Julio Fernandez Ausin

2.

Paloma Heredero Negredo

2.

Xabier Olaizola Antia

2.

Cristina Via Martinez

3.

Manuel Arellano Bartolome

3.

Jose Antonio Rodriguez Rivero

3.

María Luz Palomo Cuesta

4.

Felipe Gutierrez Servan

4.

Angela Gomez Rodriguez

4.

Enrique Peral Guerra

5.

Natividad Cerdan Martinez

5.

Gorka Rodriguez Rivero

5.

Jorge Iñigo Peral Guerra

6.

Jose Luis Elosua Sanchez

6.

Itziar Egiguren Egiguren

6.

Enrique Palacio Hick

7.

Enrique Rubio Mendez

7.

Elena Espinosa Gasco

7.

Luis Lopez De La Vega

8.

Pilar Diaz Vazquez

8.

Aitor Leitza Alberdi

8.

Maria José Garcia-Patron Alcazar

9.

Pascual Sangüesa Mazo

9.

Jesus Gorostidi Orozco

9.

Jorge De Rodrigo Dominguez

10.

Maria Isabel González Espino

10.

Joseba Ossa Altzibar (Independientea)

10.

Leticia Martinez Rubio

11.

Beatriz Alvarez Alaminos

11.

Hortensia Perez Jorge (Independientea)

11.

Marta Del Castillo Peral

12.

Fernando Boada Torrecilla

12.

Pedro Herrero Alvarez

12.

Maria Cruz Calvo Rodriguez

13.

María Nieves Bengoechea Escobar

13.

Wilhelmus Prinse «Willen» (Independientea)

13.

Laureano Cabello Cabello

Ordezkoak: 1.

María Paloma Rivero Menéndez

2.

Alvaro Carrasco Vazquez

Programaren ardatzak: “Menpekotasun Legea behar bezala ezartzea

Programaren ardatzak:

nahi dugu, ahal den neurrian hirugarren

“Herritarren parte-hartzea ziurtatzeko mekanis-

adinekoak eta gizartean baztertzeko arriskuan

moak eratzearen aldekoak gara. Udalaren

Programaren ardatzak:

dauden kolektiboak atenditzeko gizarte zer-

gardentasuna bermatu nahi dugu eta horretarako

“Herritarren arazo zehatz eta errealak konpondu

bitzuak hobetuta. Etxebizitzaren gaian, Babes

Zumaia Lantzen desagertzea beharrezkoa da.

nahi ditugu eta Udaletxetik lagundu herritarren

Ofizialeko Etxeekin eta tasatuekin jarraituko dugu,

Garraio publikoak indartu beharra ikusten dugu

bizimodua erosoagoa izateko. Hondartzan zerbait

eta indartu ere egingo ditugu, bai saltzen direnak,

eta baita herria eta ildo horretan herria eta auzoak

egin beharra dago instalazioak hobetzeko eta

baita alokairukoak ere, eta azken horietan oso

hobeto lotu behar dira. Etxebizitzen gaian,

kirol portuan ere bai. Etxebizitzari dagokionez,

kontuan izango ditugu diru sarrerak, batez ere

alokairu sozialeko etxebizitzak indartzea behar-

Babes Ofizialeko Etxebizitzetan, alokairuko etxe-

gazteei dagokienez”

rezkoa ikusten dugu”

bizitza babestuetara jo beharra dago”

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

27

Herritarren iritziak

Jose Luis Huertos

Bernard Caporossi

Urbanizazio plana ondo egin dela uste dut, babes ofizialeko etxebizitzak eraikitzea, mundu guztiak errazago izan dezan etxebizitza bat edukitzeko aukera. Aitzakia bakarra jarriko nioke urbanizazio plan horri, etxebizitza eta auzo berrien eraikuntzan oinarritu baita soilik, eta ez dira kontutan hartu Zumaian hobekuntzak behar dituzten auzoak. Jadarren, esate baterako, ez zen aurrekonturik zehaztu bertako auzokideak kexatu ziren arte.

Alkatea izango banintz, eta uda gainean dugula aprobetxatuta, Santixoko hondartza da nire iritziz hobetu beharreko lekuetako bat. Zerbitzuak eta irisgarritasuna hobetzeko erabiliko nuke aurrekontuaren zati bat.

Osasun zerbitzua da hobetzen saiatuko nintzatekeen beste gaia. Nire ustez, Zumaian 24 ordutan izan beharko genuke osasun zerbitzua, edozer gauzatarako Zarautzera joan behar izan gabe.

Ezin da ukatu azken urteotan Zumaiak hiri txiki baten eredurantz jo duela pixkanaka, batez ere instituzioetatik ongizatea eskaini nahi izan delako, gauza batzuk eskueskura jarrita: zerbitzu jakin batzuk, laguntza eta aisialdia, lan egiteko aukera eta abar.

Aitortu beharra dago azken urteotan udaletik (hainbat legealditan) bultzatu diren zerbitzu eta azpiegiturengatik mikrohiri hau hiri eredu misto batera eraman dutela; horregatik, Zumaia erakargarria eta atsegingarria da, baina ez du hiri handien eragozpen eta saturaziorik.

Horregatik, nire ustez legealdiaren balantzea positiboa da, eta horretarako berdin hartzen dut aintzat Zumaiako Udaleko aukera politiko guztietako ordezkarien lana, guztiek egin dute eta lan elkarrekin gure herriak aurrera egiteko.

Hurrengorako begira, guztiok dakigu Ongizatea egoera atenporala dela, zehazten zaila, baina edozein aldagaik, baita txikienak ere, oinarririk gabe utz dezake

eta erorarazi ere bai.

Horregatik, nire gogoeta xume batzuk: - Pentsatze hutsak izugarrizko beldurra ematen dit: nire familia dagoen lekutik gertuen dagoen larrialdi zentrora joateko 30 minutu behar dira.

- Burura etortze hutsarekin dardarka jartzen naiz: larrialdi bat badut eta anbulantzia bati edo patruila bati deituz gero, 20 minutu beharko ditu niregana etortzeko.

- Harrigarria da niretzat: Gipuzkoako jaiotze-tasa handieneko herria izanik, nola liteke Zumaiak ez edukitzea pediatriako larrialdi zerbitzurik?

Eta beste maila batean - Ez dut ulertzen nola litekeen gure gaztetxoak igandeetan aspertzea eta ez izatea etxepeak baino aukera hoberik.

- Haserretu egiten naiz zeinen gutxi erabiltzen den bidegorria, batez ere eskoletan seme-alabei bizikletaketa lapurtzen edo puskatzen dizkietelako.

Herria hobetu da lau urte hauetan, askoz ere hobeto ikusten dut, baina oraindik behar handiak daude. Hasteko, haurrentzako parkeak daude. Euria egiten duenean ez dakigu umeekin non sartu, eta horretaz ere pentsatu beharko lukete.

Alkate izango banintz, aparkalekuen gaia konpontzen saiatuko nintzateke. Bizikletentzako gauzak ari dira jar-

tzen, baina autoentzat ez. Gernika parkea hain zabala izan beharrean, horren erdiarekin aparkalekuak egitea bultzatuko nuke, horrek jendea herrira kotxeekin sartzea ekarriko bailuke. Bestela, tabernak eta beste establezimenduak gaizki geratzen dira. Aparkalekuekin kanpoko jende gehiago etorriko litzateke. Alde horretatik, Zumaia atzeratuta geratu da.

Azken legealdia desastrea izan da. Udalak ez du inongo azterketarik egin herriak zer behar dituen jakin eta horien arabera lan egiteko. Horren ordez, interes ekonomiko batzuen arabera egin du lan eta diru askorekin lotutako azpiegiturak besterik ez ditu bultzatu. Bestalde, Udal honek ez dio herriari inongo parte hartzerik eskaini. Uste dute lau urtean behin hauteskundeetara joanda nahikoa dela Txarrerako ez dut esango, baina hobera ere ez du egin, eta gastatu den diru piloarekin askoz ere hobeto egotea bageneukan. Gauzak egin dira, bai, baina gau-

za horiek hobeto egitea bazegoen. Udal honek ongizatea inbertsioarekin, zementuarekin lotu du eta benetako zenbait behar konpondu gabe utzi ditu.

Alkate izango banintz, lehenbizi, herriaren eta herritarren beharrak ikusi eta horren arabera hasiko nintzateke jokatzen. Lehentasuna dauzkaten zenbait gai badaude: autoen masikifazioa kontrolatzen saiatuko nintzateke, bidegorri potente bat eginaz eta garraiobide publikoak hobetuaz; garapen iraunkorrago bat eramaten ere saiatuko nintzateke, etxe eta argi artifizial gutxiagorekin eta naturguneak zainduaz, hori ere bada-eta garapena.

Legealdi honetan Zumaia eskaparate herri perfektua izatea lortu dela uste dut. Alkate banintz, herria askoz ere gehiago dinamizatuko nuke, etxebizitzak askoz ere

eskuragarriago jarriko nituzke (eta ez bakarrik gazteentzat, jende guztiarentzat baizik) eta herriaren beharrekin bat letorkeen hirigintza bultzatuko nuke.

Bego単a Goikoetxea

Josu Uranga

Koldo Landaluze 28

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

(1) ABELIN LINAZISORO

Berna Zumaia guztiak ezagutzen duen emakumea da. Uxarrueneko tabernakoen alaba (lehen Bar Aginagalde eta orain Trapaia) Bitoriano Arroiaberekin ezkondu, Ameriketara joan eta 1960an berriro Zumaian zen lau seme-alabekin.

Zumaian beste bi izango zituen oraindik. Aginagalde taberna zumaiarrok sekula ez dugu ezagutu bere izenarekin.

Bar Aginagalde zenean Uxarruenekoa deitzen genion Bernaren aita ArruaErrekako Uxarrua baserrikoa zelako eta Bitoriano eta Bernak hartu zutenetik Patxanga ezizenarekin ezagutu genuen.

Zergatik Patxanga? Bitoriano Arroiabek musika entzuteko makina bat jarri zuen tabernan. Txanpona bota eta disko bat aukeratzea zegoen. Disko hauen artean “La pachanga” izenekoa oso modan jarri zen. Honela zioen gutxi gora behera: “Señores qué pachanga, vamos pa´la pachanga, Qué rica es la pachanga, vamos pa´la pachanga.” Hainbeste aldiz entzuten zen taberna hartan kanta hura, ba, azkenean Patxanga izenarekin geratu zen. Euskal pizkundearekin (ikastolak, kantariak, bertsolariak, euskal literatura eta abar), Ez dok Hamahiru taldea Euskal Herri osoan famatua egin zen; horietako kantari bat Benito Lertxundi zen eta hain modan jarritako protesta kanta zen berea; Arroiabek Lertxundiren diskoak jarri zituen tabernan eta Zumaiako gazteria Patxangarenera asko joaten ginen, berriketan egitera, kafea eta kopa hartzera, jokoan egitera, txikiteoan gabiltzala, afaltzera edo bazkaltzera, eta…

Benitoren diskoak entzutera. Honela zioen batek: “Gizonak kartzelan daude beren herriagatik, Jainkoak beharko lagundu, guk ahaztu bai ditugu…”.

Gure aitak sifoiak, limonadak eta horrelakuak eiteko fabrika zeukan.

Estazio bidian hotel Urangaren beste aldian bazeon, ba, aldapa bat eskubita? Ba, hantxe.

Zu Arruako Telleindikoa zeranez, Arrua bertan jaioko zinen, ezta?

Ez, ez. Hemen Zumaian jaio ginan.

Hiru senidiak Zumaian jaioak gea, Anaia Luix, geo ni eta Arritxu gaztiena.

Aginagaldeneko tabernen goian. Behian taberna eta goian pixua gendun.

Zein urtetakoa zera?

1928koa.

Neska koskor garaian non ibiltzen zineten jolasean?

Normalian etxe aurrian. Etxe aurrian, baakizu, plazoleta eerra gendukan eta hantxe ibiltzen ginan. Goiko bodegoia eta gu bizi ginan etxe artean, gure ama Felixak txarriak eukitzen zitun. Danetik eiten zuan, baina gehiena txarria gustatzen zitzakon, oiluak ere eukitzen zitun, txitak-eta, baina hoiek laga eta txarriena juten zan, ze, txarri bat edo bikin hobeto ertetzen zuan. Txarria hiltzen zuan eta bale.

GURE ZUMAI ZARRA

BERNA AGINAGALDE OLAIZOLA

Dirua ateratzeko?

Ez, ez. Etxeako. Gu danok jateko. Karnizeruari eman hiltzeko eta ez dakit zenbat paatuko ziyon, baina hamaiketakua ere ematen ziyon. Akordatzen al zea tabernan nola zeon, txapitula baten azpian marmolezko mahai bat ezkerreta? Ba, hantxe jarrita jaten zun karnizeruak hamaiketakoa. Gero, handik urte pila batera txarri zale batzuk goi aldetik etortzen zian eta haiek ere hortxe, txapitularen azpian eiten zuen hamaiketakua.

Haurtzaroan, orduan, etxe aurrean beti. Neskaak neskekin ibiltzen al zineten?

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

29

GURE ZUMAI ZARRA

Aplikatzen zanakin. Danok alkarrekin jolasian. Gu txikiak ginala gure etxe aurrian “Círculo Tradicionalista” zeon eta haren kargu gure osaba Martin eta izeko Rita zeuden. Gero, gure aman ahizpa jarri zan hor bizitzen, Ana, Balentziagakin ezkonduta zeon eta mutil koadrila handia zuten. Ia danak praile eta abade jun zianak. Eta han terraza handi bat zuten eta hoiekin ibiltzen ginan jolasian.

Terrazan eta gure etxea aurrian. Pelotan eta danian. Pelotan gure etxeko paetian.

Fueraka, mutil eta neska. Koxkortutakoan ere bai.

Anttonio Poxpolin zan gaztiena, ezta?

Bai. Hura Axentxio zapateruaren pintxe ibili zan. Mutil haiek praile jun aurretik denetik eiten zuten. Gure aitak sifoiak, limonadak eta horrelakuak eiteko fabrika zaukan. Estazio bidian Hotel Urangaren beste aldian bazeon, ba, aldapa bat eskubita? Ba, hantxe. Etxe txiki bat zaukan bi pixukoa eta behian fabrika. Baina gure aitari gerra garaian dana kendu ziyuen.

Erreketeak?

Ez dakit. Orduan dana oso nahastua ikusten nuan nik. Gure taberna ere aurrenekoak sartu zianak, gorriak izango zian, dana txikitu ein zuten. Astebete eon zian. Gure ama sukaldian laga gau eta egun lan eiten danentzako eta tabernan nahi bezela ibiltzen zian. Gure aita eta bere bi arrebak, izeko Justina eta izeko Juanita, ixkutatu ein zian. Noabaitea eraman zituen, bestela… Bere familiak hartu eta eraman ein zituen. Nik ezer garbi behin ere ez det jakin. Gure amak aurrera ein zun etxe aurrian gau eta egun bi gudari guardian eoten zialako. Gudariei esker. Gorriak eon zian aste hartan nire anaia, bi urteko ahizpa eta ni Don Angel maixuaren etxean eon ginan. Aste hartan anaia eta ni hartu, txikia etxean geatzen zan, eta ama ikustera eamaten giñuen tabernako sukaldera.

30

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

Gudariak etxea zaintzen, orduan.

Bai, eta ama zaintzen ere bai. Gudariak gure amakin oso ondo portatu zian.

Asko lagundu ziyuen. Kanpotik etorri zian gorri hoiek ez. Frankistak etorri zianian ere gure ama gau eta egun euki zuten lanian eta taberna ere nahiko hondatu zuten. Pentsa zazu, mahaiak eta sillak plazoletara ateatzen zituzten, ez dakit hauek aurrenekoak edo bigarrengoak zian, baina asko eaten zuten, igual kantan eta dantzan hasten zian…

Desastre bat.

Gure amak aurrea ein zun etxe aurrian, gau eta egun, bi gudari guardian eoten zialako. Gudariei esker.

Gerra aurrian zer jolas klasetan ibiltzen zineten?

Danetik, baina gehiena pelotan. Mutil eta neska. Soka saltuan ere bai. Danok elkarrekin ibiltzen ginan beti, beitu gabe mutila edo neska giñan. Kanikaka, kukuka, trenadioska…Eta jolasian gu

beti etxe aurrian. Plazoletan. Goiko Plazakuak Goiko Plazan, Estaziyokuak estaziyuan, gu Erribera kalekuakin eta horrela danok.

Gerrarekin amaitzeko: Gerra garaiko desfileekin-eta akordatzen al zera?

Bai, desfileak eta izaten ziala bai. Baina ez nuke esango zein ibiltzen zian. Gero, bai, hau oso ondo akordatzen naiz, hiru edo lau emakume ilea zero moztuta kalian pasiatzen ibiliazi zituen, bat Jexuxa Manterola zan. Kontu hauek ez dia sekula ahazten. Buruan grabatuta geatzen dia. Eta gure aita eta gure bi izekuak zeatik ihes ein zuten ez dakit. Gorriak jun eta Frankon tropak sartu eta gero ere ixkutatuta geatu zian. Haiek ez zian azaldu auskalo zenbat denboran.

Eta ez zera akordatzen abertzaleak ziren ala ez?

Ez naiz akordatzen, baina gure amaren anaiakin akordatzen naiz, osaba Patxi.

Hura ere Zumaitik alde einda ibili zan.

Ez zan frankista, hemengo zale porrokatua zan. Gure Bitorianoren anaia bezela, Luix, abertzalia zan. Hura Frantzixan egon zan denbora osoan eta bueltatu, ba, ez naiz ondo akordatzen umia nintzan-eta, baina seguruena gerra akabatu zanian. Luix oso gizon ona zan. Oso. Estanisek karakterra oso diferentea zaukan. Gure Bitoriano eta beste anai bat Bilbon kolegioan zeuden Santiago Apostolen estudiatzen, handik hartu eta frentera eraman zituzten. Anai hau frentean hil zan, Otxandion uste det, Bitoriano zauritu ein zuten eta Estanis jun zan bere bila Zumaira ekartzeko. Kontu hauek dazkit gero kontatuta, orduan umea nintzan-eta. Izan ere, gerra denboran hainbeste gauza pasatu zian, hainbeste!, ez deiela etorri beste bat.

Neska koxkor garaian non hasi zinen eskolan?

Sei urtekin monjen kolegioa. Eta gero

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

31

PUBLIZITATEA

32

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

hamabi urtekin Bergara jun nitzan. Interna ez, medio pensionista. Eguna kolegioan pasa eta lota etxe batea juten nitzan.

Sei urterekin hamabi urte bitartean zer moduz kolegioan?

Ondo. Eskola dana erderaz ematen zuten. Eskola danetan gainera. Eta, aizu, ez al zan prohibituta eon euskeraz hitz egitea? Ze, Arruako gure amonari, Telleindikoari, erderaz hitz egiteko esaten ziyuen eta nola ez zakien erderaz, larri, ahal zuan mouan ibiltzen omen zan, gajua. Arruan amenazatu eiten ziyuen.

Kontu hauek ez dia ahazten. Gure aitak ere kamioneta bat zekan limonadak eta sifoiak partitzeko, Getaira eta ingurueta ere juten zan. Ba, hari ere dana kendu ziyuen. Ezer gabe laga zuten. Itxia ere beria zala uste det eta gure ama eta aita ezer gabe geatu zian. Tabernakin bakarrik. Eta taberna ere ez zan geuria. Alkilerrian gendukan. Gu Ameriketatik etorri eta gero erosi nahi izan gendun eta ez zuten nahi izan saldu.

zutela, eta hori. Bazkaldu kolegioan, lo izekonean eta han pasatu nitxun urtiak.

17 urte ein arte. Akordatzen naiz handik etorri nitzanean, kontabilidadea eta horrelako gauzak jakitea beste maila bat zala. Baina lanik ez eta amari tabernan laguntzen jarri nitzan. Bitartian preparatzen jun nitzan enpresa batean edo bestean sartzeko eta 18 urtekin telefonikan sartzea lortu nun.

Zumaian bertan?

Ez. Donostian. Akordatzen naiz 17 urtekin amak eaman niñula Donostira akademia batera oposizioetara presentatzeko.

Bergaran egon zinen bitartean Zumaiara sarri etortzen al zinen?

Zergatik erabaki zuten zu Bergarara eramatea?

Begira, gure izeko Justina atzea etxea etorri zanian, tabernara, hemengo apaiza batekin neskame bezela jun zan Bergara. Gure izekon bitartez eaman niñuen. Kolegio ona zala, ondo erakusten

Herriko festetan zer moduz ibiltzen zineten?

Herriko festetan? Tabernan amari laguntzen. Lana besteik ez degu ein, pobre segitzeko. Eta osasuna euki ezkeo aurrera.

Nahiz eta amari laguntzen ibili, dantzan eta ez al zenituen eskapadak egiten?

Dantzan? Ene! Ez zazu aitatu ere egin.

Ezin gendun dantzan egin mutilakin.

Orduan danok “Hijas de Maria” giñan eta dantza egin ezkeo bialdu eiten zizuten. Ez, ez.

Hijas de Maria-tik bidali arren, batzuek ibiltzen ziren dantzan, ba.

Bai, baina, oso gutxi izango zian hoiek. Gero, gure itxian bi izeko neskazaharrak Católicas, Apostólicas, Romanas zian eta kontrol gogorra zeon. Neskaak neskaakin ere ez nintzan asko ibili. Musika gustatzen zitzaten, baina dantza asko ez. Akaso beti amari laguntzen ibili nitzalako.

Norena zen taberna?

Bergonces-enekoa. Madrikoak. Gure gurasoak oso suerte txarra euki zuten lanakin. Gure amak Telleinditik diru pixkat ekarri zun. Dana kendu ziyuen. Taberna txikitu…

Bergarara joan aurretik 11-12 urterekin mutilekin jolasean berdin jarraitzen zenutenez, mutilekiko pikardiarik ba al zenuten?

Ene! Bate pikardiarik gabe ibiltzen giñan. Sano-sano. Oaindikan ume.

Ez. Herriko festetan, eta bi hilabete oporretan.

Handik hartu eta frentera eaman zituzten. Anai hau frentean hil zan, Otxandion uste det, Bitoriano zauritu ein zuten eta Estanis jun zan bere bila Zumaira ekartzeko.

Orduan mutilekin ibili edo berriketan egiteko aukera gutxi izan zenuen?

Ibili asko ez, baina berriketan nahi aina. Mostradoria bezelakoik ez dao jendia ezagutzeko. Mutil eta gizon denekin berriketan. Mostradorian oso irekia izan naiz beti, baina sujezio haundiko lana da.

Zure ama Arruako Telleindikoa zenez, Arruako festetara Carmenetan joaten al zineten?

Ez. Gogoratzen naiz aitak zeukan Fiat kamioneta horrekin nola juten giñan Arruara amona bixitatzera. Arruara bixita eitera bakarrik. Festeta sekula ez.

Jarraituko du.

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

33

AGENDA

maiatza-ekaina

Erakusketak

Deialdiak

FORONDAKO PINTURA TAILERRA: Alondegian, maiatzaren 25etik ekainaren 10era.

Aste Berdea: Ekainaren 11tik 16ra: Argazki rallya, hitzaldia, ‘Hiri Basatia’ antzezlana, Zumaia Garbia, zine forum saioa, etab.

ZUMAIAKO ARGAZKI LEHIAKETA: txuri-beltzean.

Gaia: “Artisauak lanean”. Lanak aurkezteko epea, ekainaren 22ean. Informazioa kultur etxean (943-861056)

Ikastaroak DANTZA IKASTARO INTENTSIBOA: ekainaren 2,3,9 eta 10ean, 10etatik 12:30era. Izen ematea kultur etxean, maiatzaren 25a bitartean.

Maiatza

Ekaina

18, ostirala 19:00etan San Pedro eta Pontevedrako Xuntanza de Meis abesbatzen kontzertua 22:00etan J.C.PEREZen kontzertua

Larunbata, 2 19:00etan Zumaiako Txistulari Alardea Osteguna, 7 Zinre forum saioa: “Luces al atardecer”.

Larunbata, 9 Euskaraz, kiroltasunez Getxoko abesbatzaren kontzertua Igandea, 10 Piragua topaketa Osteguna, 14 Zine forum saioa: “Una verdad incómoda”.

Irteerak ANTZERKI IKASTAROA: TXINPARTA elkarteak antolatuta: bi talde, 13-18 bitartean eta 8-12 bitartean. Apirilaren 28tik aurrera.

Informazioa eta izen-ematea, Foronda kultur etxean-943861056

34

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

TURISMO BULEGOAK ANTOLATUTA (943-143396) Txangoak: ekainak 2 eta 3: GIJON Bisita gidatuak: Geologikoa + txalupa: maiatzak 12. Irteera Algorri Naturaren Ezagutza Etxetik, 10:00etan

19, larunbata 19:30ean San Pedro eta Pontevedrako Xuntanza de Meis abesbatzen kalejira 20, igandea 12:00etan Aita Marin, Haur antzerkia Gorakadaren “Titirikontu-kontari” 24, osteguna 17:30 Haur liburutegian, ipuinkontaketa “Marilo beti lo” Behi bis taldearekin 22:15ean zine forum saioa “Verano en Berlín”

Asteazkena, 20, Musika Eskolako audizioa Osteguna 21 Zine forum saioa: “Syriana”.

B A L E I K E 2 0 0 7 M A I AT Z A

35