159 (2007ko urria)

ZUMAIAKO HILABETEKARIA

BALEIKE 159. ZENBAKIA. DOHAINIK 2007ko URRIA

www.baleike.com

ELKARRIZKETA

I単aki Agirrezabalaga eta Andoni Etxaniz, Udal Gobernu berriko buruak

G U R E

Z U M A I

Z A R R A :

K A R M E L O

Z E N D O I A

BA S E R R I A K E TA L U R Z O RUA K HERNANI

ERREXIL

ZEGAMA

ALKIZAR

25000 metro.

11.000 metro.

6 logela.

150.000 metroko

Bista onak.

Sartzeko prest.

Negozioarekin.

metrajearekin.

ALBISTUR

BELAUNTZA

ELGETA

AZPEITIA

175.000 metro.

Sartzeko prest.

Baserria eta

Sartzeko prest.

Sartzeko prest.

Negoziorako aukera.

bi etxebizitza.

Negozioarekin.

GETARIA

AIA

GAZTELU

ZESTOA

Sartzeko prest.

Kapritxo hutsa.

300 m.

Aukera ona.

Oso zabala.

Sartzeko prest.

Dekoratzeko.

Saltzeko presa.

BERGARA

ALDABA

AZPEITIA

AZKOITIA

70.000 m-ko pinudia.

100.000 m-ko pinudia.

Bi borda.

Bordarekin.

150.000 m.

16.000 m-ko pinudia.

Sartzeko prest.

HERNANI

L O F T- A K E D O E S T U D I OA K

17.000 m-ko lurzorua.

Zumaian, Astigarragan, Ergobian‌

T X A L E TA K AIA

ORIO

ZIZURKIL

ZIZURKIL

Txalet elkarri atxikia.

Estreinatzeko.

24.000 m-ko etxebizitza

Ia estreinatzeko.

Zoragarria.

Hondartza bidean.

familiabakarra.

Etxe elkarri atxikia.

IGELDO

IRAETA

LASARTE

ANDOAIN

250 m-ko lurzorua duen

Zumaiako autobidetik gertu.

5 txalet.

Txalet elkarri atxikia.

txalet txikia.

Aukera paregabea.

Azalera desberdinekin.

Sartzeko prest.

T X A L E TA K . E R A I K I B E R R I A K ERREXIL

HONDARRIBIA

Txalet elkarri atxikiak.

Txalet elkarri

Eraikitzen.

atxikiak.

ERAIKUNTZA BERRIKO SUSTAPENAK AZPEITIA

AZKOITIA 38.500.000 pezetatik.

31.000.000 pezetatik.

3 logela eta bi komun.

LARRAUL

AIZARNAZABAL

ZUMAIA

ALTZOLA

Azkenengo bi familiko

Azkenengo txaleta.

66.000.000-tik.

32.000.000-tik.

bi txalet.

Eraikitzen.

3 logela eta bi komun.

3 logela eta bi komun.

DONOSTIA- KONTADOREAK

ALTZAGA

Azkenengo txalet elkarri atxikia.

Aukera ona.

60.000.000 (BEZ-arekin).

LEGAZPIA

MENDARO

Familiabakarreko 5 txalet.

39.000.000-tik.

Eraikitzen.

3 logela eta bi komun.

Azkenak salmentan.

Erosi, berritu, biziberritu, eta eraiki egiten ditugu etxebizitzak, eraikinak, baserriak, txaletak, lursailak, merkataritzako lokalak... Prezio onak, eta aurrekontuak konpromisorik gabe.

tel.: 685 781 613 - 943 862 326 inmozumaia@yahoo.es www.inmozumaia.com

AZALA g. zabaleta

BALEIKE159 herri aldizkaria Juan Belmonte, 29 behea tel.: 943 86 15 45 e-maila: aldizkaria@baleike.com Argitaratzailea Baleike Kultur Elkartea e-maila: elkartea@baleike.com Administrazio batzordea: Xabier Azkue, Gurenda Serrano

6

baleike+

Bi gurpil

ardatz berean

Diseinua eta maketazioa: Roberto Gutierrez Hizkuntz zuzenketa: Imanol Azkue Publizitatea tel. 943 86 15 45 gurenda@baleike.com Inprimategia Antza Inprimategia (Lasarte-Oria) Tirada 1.000 ale Lege gordailua: SS-405/94 ISSN: 1136-8594

izpiak eta hizkiak

JOSE MARI LLAVORI AITOR LEIZA

19

UDAKO ARGAZKI LEHIAKETA

21

Koordinatzailea: Juan Luis Romatet, Gorka Zabaleta; Kazetariak: Itsaso Ibarra, Maitane Urbieta, Itziar Garate, Izaskun Urbieta, Maitane Agirre, Iure Alzibar, Abelin Linazisoro, Haize Galarraga, Mikel Olasagasti, Joseba Alkorta Kolaboratzaileak: Xebas Leiza, Miriam Romatet, Dani Carballo, Unai Gijarro, Joanito Dorronsoro, Eneko Dorronsoro, Xabier Aranguren, Xabier Aizpurua, Ibon Aizpurua, Jon Maia, Natur Taldea, Ander Hormazuri, Aitor Manterola

16

erretratua

13

txokorik txoko

ARDANTZARA, ARDANTZABIDETIK

LUIS LLAVORI

25

gure zumai zarra

KARMELO ZENDOIA

Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

BALEIKE 2007 URRIA

BALEIKE+

BALEIKE+

Bi gurpil ardatz berean TESTUA ETA ARGAZKIAK: GORKA ZABALETA

I単aki Agirrezabalaga eta Andoni Etxaniz. EAkoa bata, ANV-EAEkoa bestea.

Zumaiako Udal Gobernu berriaren bi buruak dira, maiatzeko hauteskundeen ondoren. Alkate Agirrezabalaga, zinegotzi Etxaniz. Udal Gobernuak jakin mina piztu du herritarren artean. Baleike-k azterketa jarri die mahai gainean.

BALEIKE+

Azken hilabete hauetan bizitza aldatu omen zaie. Ez da gutxiagorako, beraien ardura baita, maiatzeko hauteskundeen ondoren, Zumaiako Udala aurrera ateratzea. Sentsazioak onak dira gehienetan, baina “Bertigoa” ere sentitzen omen dute zenbaitetan, “iritsi ezina” beste batzuetan. “Martxan zegoen gurpil batean sartu gara, eta horri neurria hartu behar zaio aurrena, gero guk nahi dugun bidetik eramateko”. Horretarako, egunean lehenbailehen jartzeko, ia egunero biltzen omen dira gauean. “Udal Gobernua osatzen dugun bost zinegotziak biltzen gara eta bakoitzak duen informazioa ekartzen du. Ordu batak ere ematen digu batzuetan”. Badakite, gainera, jakin mina dagoela herritarren artean. Elkarrizketa honetan saiatu dira hainbat gairi erantzuna ematen. Gainontzean, “pazientzia” eskatzen dute.

Politika egiteko modua izan da EAJri gehien leporatu diozuena. Kudeaketa hotz-hotzean hartuta, nola baloratuko zenukete haiek egindako lana?

Iñaki Agirrezabalaga: Haiek egindako lana hauteskunde kanpainan baloratu genuen. Ondoren, hauteskundeak etorri ziren. Alderdi bakoitzak jasotako boto kopuruaren balorazioa ere egin genuen. Gaur egun arte, EAJk emaitza haien inguruan eginiko hausnarketa ez dakit zein den. Gustatuko litzaidake jakitea zein den EAJren erantzuna, batez ere iruditzen zaidalako azkenaldian erakusten ari diren jarrerak hausnarketa hori egin ez duten seinale direla.

Pilotalekuaren atzealdean etxebizitza berriak egingo dira.

Andoni Etxaniz: “Udalean kriterio ekonomikoa azken muturreraino eraman dute eta horren ondorioak ikusten dira orain. Azpikontratazio gehiegi daude” Andoni Etxaniz: Batzuk agintari lanetan aritu dira azken urteotan, eta iruditzen zait herritarrak aginduak izateaz nazkatu direla eta politika egiteko beste modu bat eskatu dutela. Guk hori eskaini diegu.

Baina zuek nola topatu duzue Udala?

I.A.: Ekonomikoki superabita dago eta nik ez dakit hori ona den edo ez, baina egia da aukera ematen duela gauzak egiteko.

Langileen aldetik, itxuraz, ez hain ondo. Gauza batzuk ondo samar eta beste batzuk ez hain ondo.

A.E.: Kriterio ekonomikoa azken muturreraino eraman dute eta horren ondorioak ikusten dira. Azpikontratazio gehiegi daude eta barrura begira ere Udaleko lantaldea asko murriztu da, eta soldatak ere iruditzen zait ingurukoen azpitik daudela nabarmen. Beti estutzen ibili dira eta tentsioa leku guztietan nabaritzen da. Aurreko kudeatzaileentzat dena kostua zen.

Guk uste dugu inbertitu egin behar dela, dirutan, baina baita konfiantzan ere. Beste tratu bat eman behar zaie langileei.

Zumaiako Jarduera Plana 2005-2015 Lehendik martxan jarritako zenbait proiektu daude burutzeko. Horietako batzuk, Zumaiako Jarduera Planean aurkitu ditugu, Udalaren webgunean. Zer asmo ditu Udal Gobernu berriak proiektu bakoitzarekiko?

Odieta-Eusebio Gurrutxaga I.A.:.:Eusko Jaurlaritzak Izartu programaren bidez ematen dituen dirulaguntzak aprobetxatu behar ditugu. Denboraz nahikoa larri gabiltza, baina horrek ez du esan nahi proiektuaren zenbait gauza aldatuko ez ditugunik.

A.E.: Aurreko gobernuak ez zuen frontoia estaltzeko intentziorik; orain, berriz, estali egingo da, gure ustez garrantzitsua delako inguru horretan aterpea egotea. Zazpigarren koadroraino egongo litzateke estalia, eta aztertuko da estaldura mugikor batekin atzeraino botatzeko aukera. Hori bai, frontoia ez da lehiatzeko izango, horretarako frontoi berria izango da.

BALEIKE 2007 URRIA

Jadarretik Amaiako Plazaraino trafikoa eta aparkalekuak aldatzeko proposamena dago Jarduera planean.

I.A.:Hala ere, hau ez dago erabakita, azken uneko beste proposamen bat ere egin digutelako pilota elkartekoek. Guk nahikoa garbi dugu zer nahi dugun, baina ikusi behar da proiektu urbanistikoan nola eragiten duen.

Aldaketa gehiago izango al dira hasierako proiektuan?

I.A.: Proiektuan bertan gauza batzuk definitzeko daude, eta hor egon daitezke aldaketa batzuk. Esate baterako, definitzeko dago Erkibetik Torreberriraino joango den pasabide estalia.

Eta etxebizitzen kudeaketa ere aztertu egin behar da. Txosten bat eskatu dugu jakiteko nolako tratuak egin ziren eta ikusteko zerbait egin ote daitekeen.

Jadarre-Zubitxiki-Amaiako plaza A.E.:Ideia deituko nieke, proiekturik ez baitago. Ideiak interesgarriak dira, hala ere.

I.A.:Zumaiako ibilbide eta zirkulazioak proiektu integral bat behar dute. Bada garaia herriko plano osoa ireki eta gaian adituren batek hiru edo lau aukera eskaini ditzala. Proiektu horretatik zehaztu beharko lirateke oinezkoen, bizikleten eta ibilgailuen eremuak zein diren. Hori egiteko diru kopuru bat jasoko da hurrengo urteko aurrekontuetan. Orain arte gauzak zatika egin baitira, osotasuna kontuan hartu gabe.

Zubia kiroldegiaren parean I.A.: Aurrera doa. Dagoeneko egin dugun prozedura administratibo baten zain gaude, baina proiektua eta exekuzioa esleituta daude.

Zumaia Lantzen Eztabaidagai nagusia aurreko kurtso politikoan Zumaia Lantzen izan da aurreko legegintzaldiko eztabaidagai nagusia. Zuek gogor kritikatu duzue bere kudeaketa, zegozkionak baino lan gehiago hartu dituelako bere gain. Zuen iritziz, Zumaia Lantzenen betebeharra Babes Ofizialeko Etxeak sustatzea da eta ez beste hainbat herri lan egitea. Etxebizitzak sustatzeko tresna egokia bada, zergatik ez da egokia beste lan batzuk egiteko?

I.A.: Zumaia Lantzeneko administrazio kontseilua Udaleko zinegotzi talde batek osatzen du, baina eguneroko jardunari erantzuteko gaitasunik ez duenez, kudeaketa enpresa baten esku utzi da, Esarberen esku. Hori azken 15 urtean horrela izan da, eta denbora horretan iruditzen zaigu hasieran zituenak baino eginkizun gehiago hartu dituela, eta gainera bizio edo ohitura txarrak ere hartu dituela.

A.E.: Duela 15 urte horrelako zerbitzu bat eskaintzeko gaitasuna zuten enpresa gutxi zeuden. Esarbe aurkeztu zen eta soldata ere hark jarri zion bere buruari. 15 urte hauetan monopolioa izan duela esan genezake. Gure ustez, Zumaia Lantzenen kudeaketa berriro lehiaketa publikora atera beharko litzateke.

I.A.: Guri iruditzen zaigu horrelako tresna bat edukitzea egokia dela zenbait lan aurrera eramateko, baina beharrezkoa denean soilik. Arazoa da gehiegi erabili dela eta horrek ohitura txarrak sortu dituela.

BALEIKE+ BALEIKE+

PUBLIZITATEA

BALEIKE 2007 URRIA

Alondegia Herriko kultur jardueren premiei egokitutako proiektua gauzatu nahi da Alondegian, eraikina barrutik erabat berrituz. Proiektu hau ere aurreko legegintzalditik dator. Dagoen bezala gauzatu da, edo izango al du aldaketarik?

I.A.: Ez da gauzatuko aurreikusi bezala. Aldaketak izango dira proiektuan. Interesa daukaten herriko taldeekin eta eragileekin egin ditugu dagoeneko bilera pare bat, eta laster beste bat egingo dugu. Guretzat garrantzitsua da jendearen iritzia. Agian galdera ez da Alondegian zer egin behar dugun, Zumaiak zer behar duen baizik. Beharrak definitu eta orduan ikusiko dugu nolakoa izan behar duen Alondegiak.

Urolako Erriberak berreskuratzea I.A.:Etorkizunari begira heldu beharreko gaia da. Eusko Jaurlaritzako ingurumen Sailarekin bat egikaritu beharreko lana da hori.

Pilotaleku berria A.E.:Aurrera doa. Pilotalekua egiteko lurrak Udalak kargarik gabe, lanean hasi ahal izateko dena garbi eta libre, emango dizkio pilotalekua egin behar duen promotoreari. Ozio enpresak han utzi zituen lurrak kentzea falta da, Gas estazioko desbideratze lanak orain dela gutxi egin dira eta.

Hauteskunde garaiko proposamenak Hauteskunde garaian zuen alderdien asmo zehatzen berri jaso genuen gure postontzietan. Asmo haiek gauzatzeko aukera duzue orain, ados jarriz gero. Ondorengo hauek, esate baterako: EAk kirol etxe bat proposatzen du gaur egungo anbulatoriorako; ANV-EAEk, berriz, gazteen esku uztea, haien beharretarako eta haiek kudeatuta.

I.A.: Udal konposizio atomizatu bat daukagu eta horrek akordioetara iristeko askorekin hitz egin beharra ekartzen du.

Gure ustez garrantzitsua ideia da, kirol-etxe bat izatea. Toki egokiena zein den aztertu beharko litzateke.

A.E.: Zorionez, legealdi honetan zenbait lokal geldituko dira Udalaren esku, eta horiekin zer egin erabaki behar dugu. Esate baterako, anbulatorioa, Erkibe edota karmeldarren komentua.

Aztertu beharko da zer behar ditugun Zumaian eta horiei erantzuten saiatuko gara. Guk gure proposamenak egingo ditugu,

Ontziola ondoko aparkalekua eta moila lotuko dituen zubiaren proiektua egingo da 2008an.

besteenak entzuteko prest gaude, baina erabakia zumaiarrena izango da.

Karmeldarren komentuan aterpetxe bat proposatzen duzue bi alderdiok.

A.E.: Hori da gure proposamena, baina lehenengo beharrezkoa da kultur proiektu orokorragoa egitea eta dauzkagun beharretatik edo etorkizunean izango ditugunetatik azpiegiturak ondo aprobetxatzea; gaur egun Udalak dauzkan lokaletako asko ez daude behar bezala aprobetxatuta.

I.A.: Garbi dago aterpetxea behar dela eta hori leku egokia dela horretarako.

EAk zubi bat proposatzen du ontziola ondoko aparkalekua eta moila lotzeko.

I.A.: Hurrengo aurrekontuetan diru bat jarriko da gaia teknikoki aztertzeko eta guk jakiteko zer aukera dauden. Horren arabera erabakiko da zein den onena.

A.E.: Garbi dago leku horri ez zaiola behar bezalako erabilera eman. Herrira gerturatzerik balego, etekin handiagoa aterako genioke. Hala ere, zubia egin edo ez, eta nolako zubia egin herritarrek erabakiko dute, galdetu egingo zaie.

BALEIKE 2007 URRIA

Izen-abizenak: Andoni Etxaniz Osa Jaioterria: Zumaia Jaiotze-data: 1972-06-05 Ikasketak: Lan heziketa Noiztik politikagintzan: 2003tik Nor duzu eredu politikagintzan: Alde batetik, nire familia, eta bestetik, nola ez, kartzelatu berri dituzten kide mordo bat. Batzuk, zorionez, libre daude oraindik. Zein ez ditudan ere esango dizut: Josu Jon Imaz, Azkuna eta Zenarruzabeitia.

Zeintzuk dira zure jarrera politikoaren funtsezko oinarriak: Justizia, berdintasuna eta askatasuna.

Zumaiarentzat duzun amets bat: Zumaiarrek ez dezaten hemendik alde egin geratzeko aukerarik ez dutelako.

Zumaiako txoko bat: Bakarra?

Testuinguru politikoa Udal Gobernu honek sorreratik jasan behar izan du testuinguru politikoaren presioa. Lehenik, Ezker Abertzaleak hauteskundeetara aurkezteko izan zituen oztopoak; gero, akordioaren berri eman ondoren, batez ere Gipuzkoako EAko zuzendaritzak azaldutako aurkako jarrera. Oraingoz aurrera egin duzue, baina kanpotik datozen mehatxuak hor daude. Esate baterako, ANV legez kanpo uzteko asmoak, edota ETAren atentatu baten ondorioz sor daitezkeen presioak. Azken horri erreparatuta, hitzartuta al duzue zein izango den Udal Gobernuaren erantzuna ETAren atentatu baten aurrean.

I.A.: Udalerrirako politika adostu dugu. Gure eginkizuna batez ere Zumaia aurrera ateratzea da, eta horretarako modua eta helburuak zehaztu ditugu. Politika orokorrari dagokionez, bakoitzak bere balorazioak egiten ditu.

Errespetuz, bakoitzak bere planteamenduari eutsiko dio.

A.E.: Puntu batzuetan ados gaude eta horiek azpimarratu nahi ditugu; beste batzuetan ez gaude ados eta hori ere onartzen dugu, errespetuz jokatu nahi dugu bestearekiko.

[Elkarrizketa hau urriaren 5ean egin zen]

10

BALEIKE 2007 URRIA

Babes Ofizialeko Etxebizitzak sustatu behar direla bi alderdiek esaten duzue. Edonork esango luke Zumaian inguruko herrietan baino askoz etxebizitza babestu gehiago egin direla…

A.E.:Asko egin dira, baina egin behar ziren beste batzuk negoziatzeko erabili dira. Amaiako plazan egin behar zirenak Oikian egingo dira, esate baterako, komentuaren truke. Azken sei urteetan Zumaian bider lau egin du etxebizitzen prezioak.

Beraz, etxebizitza asko egin dira, baina beste neurri batzuk ere hartu behar dira. Gainera, iruditzen zaigu babeseko etxebizitzak alokairuan eman behar direla.

I.A.: Guk ere pentsatzen dugu etxebizitzak dagokien lekuen egin behar direla. Baina beste kontu bat ere badago: etxebizitzak egin dira, bai, baina nola egin dira? Kooperatiba bidez.

Udalak lurrak erosten zituen eta gero promotoreen esku uzten zituen. Baina zein ziren promotoreak? Etxeetako jabeak, kooperatiban antolatuta. Horrek esan nahi du arrisku guztiak

Iñaki Agirrezabalaga:“Zumaian mugikortasun proiektu integral bat behar dugu, oinezkoen, bizikleten eta ibilgailuen eremuak zehazteko ”

BALEIKE+

Izen-abizenak: IĂąaki Agirrezabalaga Alkorta Jaioterria: Zumaia Jaiotze-data: 1977-02-21 Ikasketak: Zuzenbidea Noiztik politikagintzan: 1998tik Nor duzu eredu politikagintzan: Carlos Garaikoetxea lehendakaria Zeintzuk dira zure jarrera politikoaren funtsezko oinarriak: Ideiekiko leialtasuna, gardentasuna, zintzotasuna, besteen jarrerak ulertaraztea.

Zumaiarentzat duzun amets bat: Zumaia hobe bat.

Zumaiako txoko bat: Algorri, esate baterako.

jabeek hartu dituztela. Dena ondo badoa, arazorik ez, baina ez bada horrela, arazoak hasten dira. Gauzak erraztu beharrean, arrisku guztiak etxebizitza baten premia duen horrengan uzten dira.

Hutsik dauden etxebizitzekin zerbait egin al dezake Udalak?

A.E.: Azterketa bat dago eskatuta eta datu horiek ditugunean jarriko gara lanean. Badaude mekanismo batzuk horien merkaturatzea laguntzeko, laguntzen bitartez.

Udal irekia proposatzen da, eta kudeaketa gardena: udal batzorde irekiak eta edonork parte-hartzekoak, herritarren arretarako bulegoa, bilerak auzotarrekin, galdeketak aldian behin‌ I.A.: Erabat ados gaude. Guk ere auzotarrekin zuzeneko elkar informazio bat izan behar dugula proposatzen genuen.

Udalak herritarrengandik ahalik eta hurbilen egon behar du eta hori ahalbidetzeko mekanismoak ezarri behar ditugu. Galderan aipatutako neurri horiek bide horretatik doaz.

A.E.: Ezker Abertzaleak beti defenditu du hori: kudeaketa irekia eta gardena, zintzoa, eta hori pixkanaka gauzatzen joango gara, ekintza eta neurri zehatzekin. Adibidez, auzotarrekin bilerak egiten hasiak gara, eta, unean uneko proiektuak ikusita, zumaiarrei zuzenean galdetzea ere beharrezkoa izan daiteke.

Autobus zerbitzu publikoa aztertzea planteatzen da.

I.A.:Lehen aipatutako plan orokor horrek esango digu zer-

bitzu hori behar den eta nolakoa izan behar duen. Zorionez, laster tekniko gehiago iritsiko dira Udalera eta hasiko gara gaia aztertzen. Baina kontuan hartuko dugu.

Zumaiarren beharrekin bat etorriko den haurtzaindegia proposatzen du ANVk. A.E.: Bi gela daude eta bietan eskaria eskaintzaren bikoitza da. Bere garaian txikiegia egin zen eta orain arazo bat daukagu.

Lokalak begiratzen ari gara, baina bitartean behin-behineko irtenbide bat behar dugu. Hurrengo hilabeteetan emango zaio erantzuna arazoari, baina ez da horretan geldituko. Behar bezalako haurtzaindegia eraiki behar da.

ANVk dio Udalean 50 lanpostu sor daitezkeela.

A.E.: Hau guretzat arazo nagusietako bat da. Udala deslokalizaturik dago, zerbitzu gehienak azpikontratatuta: kale garbiketa, lorezaintza, San Juan egoitza, Algorri, Branka‌ Azpikontratatu direnean, gainera, Udalak ez ditu behar bezala zaindu langileen lan baldintzak, eta hortik etorri dira gero arazoak. Kontratazioan, politika neoliberala azken muturreraino eraman da, eta orain lan asko dago honi buelta emateko.

I.A.: Egia da langileen aldetik nolabaiteko egonezin bat ikusi dugula. Ezin dut ziurtatu 50 lanpostu sortu litezkeenik, baina egia da ere zenbait zerbitzuk betetzen duten papera berraztertu behar dela. Gabezia bat dago arlo honetan, eta horrek esfortzu bat egitea ekarriko du. Horretarako prest gaude.

BALEIKE 2007 URRIA

11

PUBLIZITATEA

12

BALEIKE 2007 URRIA

Ardantzara, Ardantzabidetik Aspaldian harraldean ibili gara, Sakonetatik Getariara, eta gaurkoan berriz ere herrigunera bueltatuko gara; hala ere, ezin esan kostaldetik asko urrunduko garenik, Ardantzara etorriko gara eta: itsasoa haserre bada, ederki asko entzuten da olatuen marmarra Ardantza

ingurutik, eta kresala usaintzea ere ez da zaila.

Santa Klara eta Arridokieta, alde batetik; Algorri eta San Telmo, bestetik; bi mendixken artean, zuloan, Ardantza. Zorte pixka batekin, Ardantzako astoaren arrantza ere entzungo dugu.

TXOKORIK TXOKO

8. ibilbidea

XABIER ETA IMANOL AZKUE

San Telmo kalea hasten den ho­ adierazteko. Unanuek lantegia itxi 1 rretan, barrenaldean, hasten da, eta gero ere, Zumaiako enpresa ba­ baita ere, Ardantzabide, Ardan­ tzuek hor jardun zuten lanean edo tzara eramango gaituen bide lau biltegi gisa erabili dute, eta Aupa eta zuzena.

Etxebeste pelikulako eszena batzuk Bidetik abiatu eta ezkerraldean, hor filmatu zituzten.

Beheko alberga egon zen, elizaEskuinalderago, San Telmo katariaren azpialdean; 1889an eraiki leko etxeak eta Larretxo ingurua, zuten eta albergarako ura Sanjuaeta Larretxoko harrobia ere bai, niturritik ekarri zuten: han sobra­ Aizgain etxea eraikita dagoen letzen zen ura biltegi batean jaso­ kuan. Honela ageri da inguru hau tzen zen (albergaren goialdean), 1916ko zita batean, udal agiri ba1. Parrokiaren tentetasuna. Beheko alberga izan zen eta aprobetxatu egiten zen. Ontean: “a causa del acarreo por calekuan, merezi du gelditu eta Parrokiaren dorreari begiradoan, albergari pusketa bat janda, rros de las tierras del terreno del tzea; ederra da, eta tentea; begiratzeko, nahitaez kokotsa Telefonikako etxea egon zen.

Sr. Elorriaga y piedra del solicijaso beharra dago!

Ezkerraldean, Goiko kaletik, tante se ha puesto en bastante mal Albergako eskailerak daude, eta estado para los carros el camino hortik aurrera etxe segida bat dadenominado de Inchaurchueta o tor. Bitxia da, guztiak ere etxabeak edo sotoak dira Ardantza- Ardantza y necesitando utilizar el solicitante dicho camino, bide aldetik, eta etxeko sarbidea Harategia kalearen aldetik por tener en explotación en dicho lugar una cantera de piedra daukate guztiek, bizimodua nondik egiten zen seinale. Izan para que en la actualidad tiene una demanda de importancia, ere, behealdean, gaur egun etxeak eraikitzen ari diren eremu solicita el arreglo de susodicho camino”. handi horretan, bidearen ondoan, garai batean MareaerrotaEzkerraldetik, Goiko kalera aldera, Intxaurtxuetako esren ur biltegia egon zen; itsasgoran bete egiten zen eta behe- kailerak egon ziren, Ardantzabidetik Udaletxera zuzenean, rakoan errotaren gurpilari eragiten zion urak. eta laster berreskuratuko dituzte. Inguru honen berri ematen Laster arrasto gutxi geratuko da, baina oroimenean ora- da hainbat udal­ agiritan, gehienetan txarrerako, gainera. Hau indik oso bizirik daukagu Carmelo Unanueren lantegia. 1884koa da: “Uno de los señores concejales hizo presente Garai batean, Zumaiako fabrikarik handiena ere izan zen, que en el sitio de Inchaurchueta junto al lavadero, se tiraban eta hainbeste jendek egiten zuen lan, hain handia zen, sirena toda clase de inmundicias y por lo tanto se debía de cerrar ere erabiltzen zuten lanera deitzeko eta lanaldia amaitu zela con puertas para evitarlo”. Arazoa ez zen konpondu, ordea, BALEIKE 2007 URRIA

13

2

3

4

5

2. Ardantzabide. Ardantzabide zuzen doa Algorri aldera. Gaur egun nahikoa zaila litzateke argazki hau egitea, eskuinaldeko pabiloi guztiak bota dituzte eta.

3. Etxeak, etxeak, etxeak‌ Aizgain etxearen baratzean lehengo harrobiaren arrasto ugari daude, eta oinetan Algorriko harri gorri berbera geratu da agerian, Carmelonean etxe berriak egiteko zulatu dutenean.

4.Ardantzako iturria.Lotsatuta bezala,zuhaitz artean gordeta eta ezkutatuta,Ardantzako iturria.Makina bat tuntux eta marmita bete dira hemen,etxera ura eramateko.

5. Ardantzatik San Telmo. Goian ikusten da, gainean, San Telmo ermita; beherago, Itxas-ondo etxea, eta beherago Ardantza (Akebarro) eta Ardantzaundi.

6. Ardantza Algorritik. Algorritik Ardantza aldera begiratuz gero, ederki ikusten da sakonunean dagoela, bi mendixkaren arteko lautadan. Etxe guztien gainetik, Parrokia, beti handi eta dotore.

7. Ardantzatik San Telmo. Etxe gutxi egongo dira Zumaian Itxas-ondo bezain labar ertzean daudenak. Eskuinaldetik, bidea doa AlgorrigaĂąetik; ezkerraldetik, berriz, Ardantzara jaitsiko gara.

6

7

6

7

5 2 3

Galdera Nola izena dute Ardantzabidetik Udaletxera zuzenean doazen eskailerek?

Txapartegik emandako tarta eder bat zozketatuko dugu.

Erantzunak elkartea@baleike.com

1

helbidera bidali. Erantzunekin batera, izen abizenak eta telefono zenbakia adierazi.

Aurreko zenbakiko erantzuna: Arranaitz Irabazlea: Ez dugu erantzunik jaso Animatu!

eta hauxe dio 1935eko beste zita batek: “el lavadero público existente junto a las escaleras de “Intxaurtxueta” está en un estado de suciedad y deterioro que no debe consentirse”.

A­tzealdean eta ezkutuan egotearen desabantailak, nonbait.

Intxaurtxuetaren segidan, baratze batzuen ondoren, Zelaiazpi dago, eta hurrena, bidearen kontra Erreta lursaila. Aurrera doa bidea eta halako batean ezkerraldeko eraikin zaharrak bukatu egiten dira, eta mendi­ malda dator zuzenean bideraino.

Inguru hori, Kastorrenekotik Ardantzabidera datorren bidearen bidezidorraren behealdeakoa, Ardantzabarrena da. Gure bidearen eskuinaldean, Ardantzako erreka dator. Bide laburra egiten du lurraren azalean, lurrazpiratu egin zutelako aspaldi, Amaiako plazara eta Urolara joateko. Horren arrastoa izan daiteke duela gutxi Amaiako plazan aurkitu duten arkua.

Bideari jarraituta, Ardantza baserrietara iritsiko gara, baina aurretik Zuhatzeta etxola dago, bidearen eskuinaldean. Garai batean, moztutako belar lehorrarekin zuhatzak (edo metak) egiten zituzten hemen eta hortik datorkio izena.

“Ardantza” hitzak “mahastia” esan nahi du, eta arrastoa

ematen digu pentsatzeko garai batean hemen bereziki landuko zela mahatsa.

Ardantza inguruko lehenengo baserria Ardantzatxiki da.

Hortik ikusiko dugu Ardantza etxea, berria, Ardantzako iturriaren inguruan. Iturriak han jarraitzen du, Aitzalderen barrenaldean, zuhaitz artean, eta garai batean ba omen zen Ardantzako alberga ere inguru honetan: “Labadero de Ardanza: Que se componga el Labadero y Albergue de la fuente de Ardanza y para este efecto dio comision al dicho Don Juan Antonio de Muguerza” (1787ko udal­ agiri batean).

Ardantzatxikiren ondotik, bidea beste Ardantza baserrietara doa: Ardantza (edo Akebarro, nagusietako bat Itziarko Akebarro baserrikoa zelako) eta Ardantzaundi. Azken horrek dolarea ere ba omen zeukan, garai batean. Horien ondotik, goraldera doa bidezidor bat (aspaldian sasitzak jana) San Telmo aldera, Itxas-ondo etxearen albotik.

Hor utziko dugu gaurkoa, eta hurrengoan San Telmo ermitatik aldapan behera egingo dugu, San Telmo eguneko prozesioan bagindoaz bezala.

TXOKORIK TXOKO

4

BALEIKE 2007 URRIA

15

Mozoloa

Hegazti hau tamaina txikikoa da. Gutxi gorabehera, usapalak (tortolak) baino txikiagoa da, baina sendoagoa ere bai. 21-23 cm-ko luzera du eta hegotik hegora 55 zentimetrora irits daiteke. Burua biribildua eta belarri 16

BALEIKE 2007 URRIA

moduko gandorrik gabekoa, apo hontza eta hontza ertaina ez bezala.

Bizkarra iluna du, zuritasun batzuekin, eta azpia argiagoa du. Bere begiak horiak dira eta erdian beltza dute. Ondo datorkio ezaugarri hau, egunez ere ondo moldatzeko balio dio eta. Horregatik, oso erraza izaten da ikustea (dauden tokietan, noski), batez ere egunsentian eta ilunabarrean,

Izpiak eta hizkiak

argazkia

Mozoloa Jose Mari Llavori testua

Aitor Leiza orduan mugitzen direlako batik bat, beharren arabera goizeko eta arratsaldeko ehiza gehiago luzatuta (batez ere kumatze garaian).

Ez da oso gautarra eta beste hontzen janari bihur daitekeenez, gauez isilago eta lasaiago ibiltzen da. Sagu, satitsu eta beste karraskari txikiak ditu gogokoen, baina zomorro handi, sugandila edota txoriren bat

harrapatzen badu, ez dio muzin egiten. Gogoko ditu toki zabalak, zuhaitz gutxirekin eta sastraka batzuekin. Gipuzkoan toki horiek kostaldean ematen dira gehien, eta horregatik aurki daiteke gurean mozoloa. Guk habia horma zahar batean aurkitu genuen, baina gordelekurik ez dauden lekuetan untxiek utzitako zuloak erabiltzen dituzte.

BALEIKE 2007 URRIA

17

Piraguismoko Munduko Txapelketa

DVDan

Baleike Kultur Elkarteak DVD batean jaso ditu joan den irailean Hungarian jokatutako Munduko Txapelketetan gertaturikoak. Ia 40 minutuko erreportajean, Itxas-Gaineko bost protagonisten proben irudiak eta elkarrizketak bildu ditugu.

Baleikek urrats garrantzitsua egin du DVD honekin, lanerako ildo berri bat zabaltzen baitu. Eskerrak eman nahi dizkio Itxas-Gain elkarteari egin duen ahaleginagatik. Baleikeko bazkideek doan jasoko dute ale bana. Hortik aurrerakoak salgai jarriko dira, bost euroan.

30

IK

ARR E BAK

18

BALEIKE 2007 URRIA

LEHIAKETA

UDAKO ARGAZKI LEHIAKETA

1. saria: KIMETZ argazkia. Egilea: Pello Romatet.

Peio Romatetek irabazi du Baleikeren Udako Argazki Lehiaketa Peio Romateten Kimetz argazkia aukeratu dute Baleike.comeko

zkirik onena, 254 puntuko balorazioa jaso baitu (bataz bestekoa x

erabiltzaileek eta epai-mahaiak aurtengo Udako Argazki Lehiake-

boto kopurua). Hori bai, Haritz Altzibarren Ponpeiako argazkia ez

tako onena. Gai freskoa eta dinamikoa izatea, eta mugimendua

du urruti izan, 252 puntu lortu baititu. Horregatik, hain estu egon

adierazteko erabilitako teknika baloratu ditu epai-mahaiak. Saria,

denez, biek jasoko dute ZELAIn talasoterapia zirkuitua gozatzeko

bi lagunentzako bazkaria edo afaria TALAIPE jatetxean. Baleike.

txartela.

comeko erabiltzaileen arabera ere Peio Romatetena izan da arga-

Zorionak irabazleei eta mila esker parte hartu duzuen guztioi.

BALEIKE 2007 URRIA

19

PUBLIZITATEA

20

RR I AI L A BALEIKE 2007 UZ TA

Argazkilaria eta musikaria

ERRETRATUA

Luis Llavori Romatet

Argazkilaria objektiboaren aurrean Olarro Eguneko argazki rallya irabazi berri du. Ez da, ordea, irabazten duen lehen saria, eta ziur aski ez da azkena izango. Ia argazkilari guztiek bezala, kamera aurrean jartzea ez du gustuko, baina hizketaldi bat izateko prest agertu da. Familia beti familia.

JUAN LUIS ROMATET

Bere lehen pasioa musika izan zen.15 urte zituela hasi zen gitarra ikasten Musika Bandan, garai hartako zuzendari Joxe Mari Lizasoren gidaritzapean.

“Bandari beste ikuspegi bat eman nahi zion Lizasok, eta gitarra, baxua eta bateria sartu zituen. Berekin solfeoa ikasi nuen. Aspergarria zela esaten nion nik, eta berak ezetz, gero eskertuko nuela.

Arrazoia zuen”.

Zenbait arazo zela medio, Lizasoren helburua ez zen gauzatu eta Luisek Banda utzi zuen benetan gustuko zuena egiteko. “Donostian egiten ziren lehiaketetan parte hartu nuen hiru urtetan, kantautore moduan. Familiakoak ikustera joaten ziren. A zer lotsa pasatzen nuen!

Lehen bietan finalera heldu nintzen eta hirugarrenean pentsatu nuen: ‘Aurten irabazi behar diat!’. Leok’k taldean jotzen nuen ordurako eta bertako piano jolea eraman nuen. Eta bai eraman ere. Ez ge-

nion batak besteari entzuten, eta ni kanta bat jotzen ari nintzela, bera beste bat jotzen ari zen. Laster asko bota gintuzten kalera”.

Soldaduskara joan behar zuen kide baten ordez sartu zen Leok’k taldean.

“Baxua jotzera sartu nintzen taldean, baina entseguetan gitarra ere jo­tzen nuen.

Taldearen ordezkariak ikusi ninduen eta gitarra jotzera pasa nintzen”. Urte mugitu haietan hainbat dantzaldi eman zituzten. “Burgoseko epaiketen garaia zen eta beldurrez egoten ginen, gehienbat Bizkaian. Entzuleak berotu egiten ziren zenbait kantarekin eta guardia zibilak behin baino gehiagotan sartzen ziren haiek jipoitzera”. Bizpahiru urteren ondoren, soldaduskak deituta, taldea utzi behar izan zuen.

Bizitza musikara bideratzea pentsaezina zen. “Ez nuen planteatu ere egin. Garaiak desberdinak ziren eta orduan rock

BI HITZETAN Jaio: Zumaian, 1951n.

Gitarra jotzen: 15 urte zituenean hasi zen Musika Bandan.

Ondoren, Leok’k, Ekain eta Leiho taldetan aritu da.

Argazkigintzan: 1980ko hamarkadaren amaieratik. Ordutik hainbat sari irabazi ditu, bai txapelketatan, bai argazki rallytan.

BALEIKE 2007 URRIA

21

ERRETRATUA 22

and roll-a zerbait ‘satanikoa’ zen. Ezagutu nuen pertsona batek Bartzelonara joatea gomendatu zidan, baina etxeko zaharrena nintzen eta 16 urterekin lanera sartu nintzen”. Hala ere, lanorduetatik kanpo musika egiten jarraitzen zuen: “Egunean bost bat ordu pasatzen nituen musika entzuten eta gitarra jotzen. Amak esaten zidan, ‘gitarrarekin pasatzen dituzun ordu guztiak ikasketetara zuzenduko bazenitu, jada injinerua zinateke!’”.

Zumaian mugimendu handia zegoen garai hartan musikaren inguruan. “Musikaren Meka “Taosa” zen. Blues-rock eta rock sinfonikoaren garaia zen. Donostiatik Zumaiara etortzen zen jendea musika entzutera. Gu ere han egoten ginen: gin-tonik bat hartu, zigarrotxo bat erre eta arratsalde osoa egoten ginen musika entzuten”.

Soldaduskaren ondoren, Ekain taldean jo zuen. “Arrakasta izan genuen iraun genuen urteetan. Hilabete batzuetan 25 kontzertu ere eman genituen”. Luma eta Leiho taldetan aritu ondoren, orain hiru urte Leok’k taldea berpiztu zuten. “Saharako emakumeen aldeko egitasmo bat zegoen martxan Zestoan eta parte hartzera gonbidatu gintuzten”. Orain urte bat kaleratu zuten lehen diskoa, Saemel izenekoa, eta argitaratutako 1.000 aleetatik lehen hilabetean 400 inguru saldu zituzten. Albiste txarrak, ordea, etor­tzear zeuden. “Beatles, Rolling Stones, Led Zeppelin eta beste talde batzuen kantak jotzen genituen, euskarazko hi­tzekin.

Horien ordezkariek nolabait gure berri izan zuten eta diskoa erretiratzera behartu gintuzten. Notario baten aurrean txikitu behar izan genituen gelditzen ziren aleak”. Musikari guztiek, baina, ez zuten berdin jokatu: “Bob Dylanek baimena eman eta itzulitako testua bidaltzeko eskatu zigun”. Bigarren diskoa bidean dago. Ezer gerta ez dadin, kantu gehienak beraiek konposatutakoak izango dira, baina Dylanen harribitxiak lekua izango du.

Argazkigintza du beste zaletasuna.

Familian ondo errotuta dagoena, gaineBALEIKE 2007 URRIA

“Argazki digitalek xarma eta erromantizismoa kendu diote argazkigintzari, baita sinesgarritasuna ere” ra. ‘Birusa’ anaia Joxe Marik pasa zion: “1974. urtean izango zen. Joxe Mari mendian ibiltzen zen eta handik argazkiak ekartzen zituen. Gozamena zen hura eta sekulako inbidia ematen zidan.1978an, ezkondu nintzenean, kamera txiki bat erosi nuen Kanariar Uharteetan eta harekin hasi nintzen poliki-poliki; serio, berriz, orain 15 urte”.

Familiarteko rallya Joxe Mari, Juan Ramon eta Luis, hiru anaiak, maila handiko argazkilariak dira eta beraien artean pike sanoak egoten dira: “Rallya egin izan dugu Gabonetan familiartean. Juan Ramonen Zarauzko lagun batek gaiak ematen zituen kartazal itxi batean eta ama eta emazteak izaten ziren epaileak. Urtezahar gauean, 12ak baino lehen, argazkiak erakusten genituen eta sari banaketa egiten zen. Denontzat egoten ziren sariak, baina azkena geratzen zenak egurrezko koilara bat jasotzen zuen. Hain zen polita, azkenean denok joaten ginen haren bila. Kostata, baina lortu nuen bat”.

Ordutik gaur arte makina bat argazki rally irabazi ditu. Ez hori bakarrik: BBC kateak antolatutako lehiaketa batetako finalaurrekora heldu ziren Itzurunen aterata zituen lau argazki. Hori dena jakinda, Luisek dio sariak lortzea ez dela dena, “nahiz eta irabazitako sariekin kamera berri bat erosi nuen. Rallyetan oso giro ona izaten da eta horrexegatik bakarrik ere merezi du joatea”. Baina zer behar du argazkigile batek rallyetan ibiltzeko? “Txapelketa normaletan gai bat ematen dizute eta harekin mirariak egin ditzakezu. Rallyetan ez da hori gertatzen, denbora gutxi izaten da eta argazkiak

ateratzeko. Egileontzat ona dela esango nuke, argazkia momentuan ikusi behar izaten da eta. Horretan asko lagundu dit Javier Carballok; maisu bat izan dela esan daiteke”.

Zumaiako argazkilariak aski ezagunak dira jada inguruko herrietan antolatzen diren txapelketatan: “Azpeitikoak rallyko

azkeneko aldian Laxaro Egañak, Peio Romatetek eta bere alaba Amaiak eta nik irabazi genituen sariak. Faborez, gehiago ez joateko eskatu ziguten, besteei aukerak emateko. Inbidia galanta dute.”

Teknologia digitalak argazkigintzara eraman duen iraultzan alde onak eta txarrak ikusten dizkio: “Alde batetik,

merkeago da orain argazkigintza, baina xarma eta erromantizismoa kendu dio.

Lehen, errebelatzetik etorri zain egoten ginen argazkiak ikusteko; orain, kamera bertako pantailan ikus daitezke. Bestalde, argazkigintzak zuen sinesgarritasuna galdu duela esango nuke, ordenagailuekin edozer gauza egin daiteke eta”.

Sariak sari, argazkigintza denbora pasa bezala ikusten du oraindik: “Argazkilari profesionala bihurtzea pauso oso handia da. Lourdes emazteak askotan esan dit denda jartzeko, baina nik ez dut hor barruan egon nahi, nik mendira joan nahi dut argazkiak ateratzera. Hori da gusta­ tzen zaidana”.

BALEIKE 2007 URRIA

23

PUBLIZITATEA

24

BALEIKE 2007 URRIA

(1)

ABELIN LINAZISORO

Karmelo Arroan jaio zen, baina Zubi Txikiaren ondo-ondoan zegoen Xagueneko etxean hazi eta hezitakoa da. Umore handiko gizona, pilotazale amorratua eta amateur ibilitakoa bere garaian.

Aperribaitarren familiarekin uztartu zen eta Karlox Aperribaiekin harremanetan jarri ondoren, umorea oraindik gehiago handitu zitzaion. Gu elkarrizketa hauek egiten hasi ginenean, Karlox ja zenduta zegoen, lastima, Karmelok, hala ere, ja­ rraitzen du bere umore finaz bazterrak pozten. Elkarrizketa hau egiterakoan gerra garaiko zenbait kontu Arantxa bere emazteak argitu dizkigu eta, beraz, Arantxa izenarekin azalduko dira.

Noiz jaio hintzen?

1.927-ko Azaroak zazpian.

Aurten laurogei urte egin behar orduan. Haurtzaroan non ibiltzen zineten jolasean?

Ni Arruan jaixoa nauk.

Ama partotik hil zikan eta zortzi egun nizkala ekarri niñuen Xagueneko etxea.

Goikoetxeatarrak. Eta hor bizi izan nauk beti, ezkondu arte. Zubi Txikixen aldamenean.

Jolasean etxe inguruan ibiltzen al zineten?

Gure jolasa frontoia huan, besterik ez ziuan. Eurixa eiten zunian, eskoba ta zerrautsa-eta geuk eukitzen giñien txa­ bolan gordeta eta frontoia lehortzen

Bidabe azpiko horreta jun gitxuan erretratua ateatzea. Arpeixa trapo batekin tapatuta eta tripodeakin forografua.

Fu! Kia makinak, eta fotografixak ez zian irten!

Izorrai.

giñien. Konbeni huan, ba. Baserritarrak mezetatik frontoira etortzen zianian txanpon batzuek-eta beti manejatzen gitxitien, ba. Gainuntzian, estazixo aldian ere ibiltzen gitxuan, Luix eta Estanis Azkue eta hoixek hor bidian aldapa baten barrenian bizi hittuan, ba, eta hantxe bueltaka. Baina normalian herrira juten gitxuan.

Bost, sei urte hittuaneko konturik akordatzen al haiz?

Sei urtekin ez. Gerrak erten zunian nik beatzi urte nitxikan, l.936ean. Zortzi eta beatzi urteko kontuak bai, baina sei urtekuak... Komunixo txikia ein giñunian-eta bai. Zazpi urtekin ein giñien komunixo txikia. Akordatzen nauk tranbian jun nitxala aittena Arruara. Komunixo txikia orduan astegunian eiten huan, jaixan ez huan eiten. Aittak Arruan ferrokarriletan lana eiten zian, baskuetan, eta apopilo Azkuenian ziuan, eta harena jun gitxuan Urolako tranbian, akordatzen nauk eskuan pa eman eta aittak zilarrezko bi duro eman zizkala, orduan hori asko huan, aittak hilian hainbeste irabaziko ote zun? Claudia arreba­tzakoakin jun gitxuan. Aittari bixita ein eta buelta. Komunixo egunian ez huan estraordinaixoko ezer izaten, Azkueneko andriak eman ziana besteik ez. Bi galleta eman zizkan eta ni gustoa.

GURE ZUMAI ZARRA

Karmelo Zendoia Barrutia

BALEIKE 2007 URRIA

25

GURE ZUMAI ZARRA

Akordatzen nauk komunixoko erretratua atea behar giñula, baina ez dotore jantzita oain bezela, e?, zer jantziko nian, ba, orduan?, etxeko besteen gal­ tzak moztu, pixkat arreglatu, garbitu bat edo beste eman eta horrela. Komunixo txikiko eguna pasa eta aste betera-edo, zeara jun gitxuan, Foto Gar-ek bazian, ba, denda?, ba hortxe bertan fotografo bat ziuan. Bidape Azpiko horreta jun gitxuan erretratua ateatzea. Arpeixa trapo batekin tapatuta eta tripodeakin fotografua. Fu!, kia makinak, eta fotografixa atea ez! Guk, non da komunixoko erretratua? Eta hark: Makinak abeixa izan zian eta ez zian irten. Izorrai.

Komunixoko egunian aittarekin zita non egin huan?

Aittak bazikian beatzi t´erditako trenian jungo nitzala. Baskuetako estazixotik Azkueneko taberna bizikeletan etorri huan.

Komunio txikiko garai horretan ze jolas motetan ibiltzen zineten?

Betikuak. Mando-mandoka, kukuka, saltaka… Saltaka amorratuak gitxuan.

Yeregineko tailer inguruan bueltaka zein leheno ailegatu. Hor bazeok, ba, Karmelo Unanueneko itxia? Ba, hor leheno

almazen bat ziuan eta hor Esteibartarrak bizi itxuan, Donostira jun itxuan geo, eta horko lehengusu propixua Joxe Luix Etxaide huan, Zestuakua. Etxaide nola hil zien Baionan?, ba, horren aitta. Hura amandrianea etortzen huan eta saltaka oso azkarra huan, hiru urte zaharro gu baino eta seinek segi hari? Ezta!

Komunio txikia egin ondoren elei­ zara jaiero joango zineten, ezta?

Jode! Dudik ez. Hori obligazixua huan.

Sei urte baino leheno Tuntuxenian ibili nitxuan. Geo, handik maristeta. Goizian zortzi t´erditan sartzen gitxuan eta hamaika t´erditan erten, baina hamaika t´erditan beti kastiguren bat izaten nian, zopako ogixa neuk eamaten nian etxea eta beti berandu ailegatzen nitxuan.

Beti kastigatuta. Eleizan berriketan ein huala, eo bezpeta ez hitxala jun eo zinea jun hitxala nahiko huan kastigua jaso­tzeko. Geo, eskolan beti izaten ittuk bi eo hiru txibato eta maisuak: A ver: Los que ayer fueron al cine. Zinea inor ez. Eta hoixetako batek: Ese fué al cine.

Izorrai ni. Nahixo nian jotzia kastigatzia baino. Gero, bazkalonduan, ordu bata t´erditan sartu, lau t´erdixak arte.

Bazkaldu eta andadios frontoira jun eta han ibiltzen gitxuan jo ta suan pelotan.

Ordu bata eta hogeita bostian han jotzen zien goitik txistua arbitroen txilipitua bezelakoakin. Batzuek zuzenian gora eta gu Beheko Plazako itturrixan tragua ein eta gora. Eskolako itturrixan kriston kola eoten huan ba, presixoko ura eoten huan han, eta gu kolan ez eoteatik Beheko Plazara. Ean bai, baina gora ailegatzeako atzea berriz egarrixak.

Eskolan lau t´erdixak arte. Eskolan hileko aurreneko ostiala jai eiten giñien. Primer viernes del mes, esaten zien. Bezperan konfesatu eta ostial goizian eskola jun, han binaka filan jarri eta maristekin juten hitxan parrokira jauna hartzera eta arratsaldian jai, baina han ere “peligro”, eleizan hixketan-edo harrapatu ezkeo kastigatuta. Tristia horixe huan, jai euki eta arratsaldian kastigatuta eskolan. Ostegun arratsaldietan ere jai izaten giñien, baina nik nahixo nian eskola. Deberra ematen zien! Jo! Kristona! Eta gainetik Santixora jun behar izaten nian etxeako egur bila, Zakariasenea tximilo bila...

Jode! Ez huan astirik ezertako ere! Deberra ematen zien, hango dibujua eta hango kristoa! Ez huan astirik... Hura huan txarra. Eta jaietan eskola, e?

Eskolara? Zertara?

Jaietan beatzi t´erditan eskola juten gi-

Maixuak: a ver, los que ayer fueron al cine. Zinea inor ez.

Eta hoixetako txibato batek: ese fue al cine. Izorrai ni.

26

BALEIKE 2007 URRIA

PUBLIZITATEA

28

BALEIKE 2007 URRIA

Zenbat denboran edukitzen zintuzten paretari begira?

Ez zekiat, haixek nahi zuen arte. Zigarroa erre arte, errozaixua errezatu arte edo… denbora asko, ez zekiat bazkaldu edo zer eiten zuen. Geo etortzen ittuan barrutik eta halako batian: “Venga, marcharos”, eta kalera.

Zuekin nola hitz egiten zuten? Euskaraz ala erdaraz?

Erderaz. Dana erderaz.

Orduan ez zien euskeraz eiten. Euskaldun bat ba huan Hermano Bitor-edo zana, baina guk beti erderaz. Orduan ez zeoan euskeraz eiteikan. Gu baino zaharro zianak uste diat euskeraz eiten zuela, gure etxeko Abelinok eta hauek uste diat baietz, Hermano Inaziokin-eta, baina guk dana erderaz.

Eta eskola juten giñanian egunero Viva España kantatu behar hi!

Bueno, baina hori gerra bukatu ondoren izango huan, ezta?

Bai, bai. Nik orduan hamaika-hamabi urte izango nitian.

Zumaiara gerra etorri zeneko kontuekin zerbait akordatzen al haiz?

Denbora gutxiko kontua. Sartu hittuan eta gu mutil koxkorrak hortxe. Soldauak alde batian eta soldauak bestian eta gu hantxe bueltaka. Gainuntzian gauza gutxikin akordatzen nauk. Akordatu… Akordatu… gosia zeola galanta. Alpiste falta. 1940-41-ean, hura gosia! Baina 36-an… Akordatzen nauk…

Zubi Txikixan guardiak zibitian. Artian gorrixak deitzen zianak eta haietako bat gurena etorri huan, ez zekiat zein zan, Ardantza bidian tailerra zeukan bat-edo, gure etxea etorri zikun eta etxetik irteteko esan ziun, zubixa bota behar zuela-eta. Halaxe, etxetik aldegin ginien eta Alvarez praktikantiaren etxe azpira, bodega, jun gittuan. 70 metrora. Etxe hark gure itxiak baino gutxixo behar zian eroi­tzeko, baina… Bota zien zubi hori eta guk pentsatu ginien: Aibadio!, gure itxia eroita eongo dek.

Jun gitxuan eta, keba, oso-osorik, lehen bezela ziuan.

Ostegun arratsaldietan jai izaten ginien, baina nik nahixo nian eskola.

Deberra ematen zien!

Jo! Hango dibujua eta hango kristoa! Eta gainetik santixora jun behar izaten nian etxeako egur bila, zakariasenea tximilo bila… ez huan astirik ezertako ere!

Akordatzen al haiz Zumaiatik bidaliak izan ziren herritarrez?

Akordatuko ez nauk, ba. Gure aitta, Arruakua, aurrea jun huan eta Basaurin egon huan kartzelian. Eaman zituzten jendeen artean Karlox, ama, eta arrebak eaman zituela uste diat. Kamioietan.

Ama eta urtebeteko Koro behintzat bai.

Alaba zaharrenak Donostian neskame zibela uste diat. Arantxa, kontatuiozu honei nola izan zan hori.

ARANTXA: Gure aitta aurrea junda zeon, eta orduan “Huérfanos de Guerra” jasotzia esijitzen zuen eta nola gure ama ume askoekin eaman behar zuen, ba, ni Lasarteko famili batera eaman niñuen. Ama bost umekin bialdu zuen Zumaitik. Carmen, Anjeles, Maria Luisa, Karlox eta Koro.

Karlox atzea berriz etorri ein zan, ba.

GURE ZUMAI ZARRA

txuan, han binaka-binaka filan jarri eta maristekin hamarretako mezeta. Bukatu eta berriro filetan eskola. Han asteko notak ematen zitien eta han ere izaten huan beti zeoze. Eleizan hixketan ein huala, eo beste zeoze ein huala edo ez hualako ein... Beti kastigatuta paeten kontra.

Etorri nondik?

ARANTXA: Hura frentea itsasoz jun zan aittakin. Baina Ondarruan oaindik gazteegia zala-eta aittak a­tzea berriz Zumaira bialdu zun.

Eta amak Karloxei esaten zixon: Han jun behar dezu zuk kamino Bilbao. Eta Karloxek: Baita zuk ere neekin batea. Ai! Desastrea!

Eta zu, Lasarten.

ARANTXA: Eta Miren Donostixan.

Hau ere “Huerfanos de guerra” zea horrekin.

“Huérfanos de guerra” kontu hori nola zan?

ARANTXA: Orduan abeatsai esijitzen zixuen “Huérfanos de Guerra” jasotzia. Gu famili oso ezaguna giñan eta Donostixan zeon gure izeko Angelaren bidez gure amak konsegitu zun Miren eta ni jasotzia. Miren Donostira eta ni Lasartera. Zumaitik ama-eta bialdu baino lehenotik gu han giñan.

Jarraituko du.

BALEIKE 2007 URRIA

29

AGENDA

urria eta azaroa Urria - Osteguna, 18: 22:15ean Aita Mari aretoan, zine forum: “La vida de los otros” - Ostirala, 19: 22:00etan Aita Mari aretoan, antzerkia “Lapurzuloa” - Igandea, 21: 12:00etan Aita Mari aretoan, haur antzerkia “Ni ez naiz Txotxolo” 12:30ean Artadiko elizan, kontzertua: ARRAGA Abesbatza (Kanbo) - Igandea, 28: 17:00etan Maria eta Jose aretoan, Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako bigarren Final Laurdena.

- Asteazkena, 31 17:30ean haur liburutegian, Miriam Mendozarekin beldurrezko ipuinak 19:00etan Alondegian, Baleikek eta Txinpartak elkarrekin antolatuta, literatur emanaldi musikatua: HAMAR MEZU ETA DEI BAT. Patxi Zubizarreta, Txema Garcés eta Josetxo GoiaAribe.

22:15ean Aita Mari aretoan, zine forum : “Zodiac”

Azaroa - Astelehena, 5 22:00etan Aita Marin, zinema soziala: -“Súper B y la Música Cubana” ,“Súper B y los medicamentos” , “Montaña de luz” eta “La Chivichana” - Asteartea, 6

30

BALEIKE 2007 URRIA

22:00etan Aita Marin, zinema soziala: “Rasgando Velos” ,“Video de Familia”, eta “Sueño de Mujeres” - Asteazkena,7 22:00etan Aita Marin, zinema soziala: “Jose Manuel: la mula y el televisor”, “Gotica a gotica”, “Al compás del pilón” - Osteguna, 8 22:00etan Aita Marin, zinema soziala: “Barrio Cuba”, “Fidel, el hombre de las cucharitas”, “Casas en la paltalla”

- Larunbata, 10 19:00etan Aita Marin, Zarzuela ikuskizuna Bizkaiko Parkison elkarteak antolatuta.

- Osteguna, 15: 22:15ean Aita Mari aretoan, zine forum: “París, je t’aime” Ostirala, 23 19:30ean San Pedro abesbatzaren Santa Zezilia eguneko kontzertua.

22:00etan Ubillos Musika etxean, Klarinete maratoiko kontzertua: “Musikak eta hitzak” Larunbata, 24 19:30ean Maria eta Jose aretoan, Zumaiako Musika Bandaren kontzertua Igandea, 25: 12:00etan Aita Marin, haurrentzat opera ikuskizuna Osteguna, 29: 17:30ean haur liburutegian, Pello Añorgaren ipuin kontaketa 22:15ean Aita Mari aretoan,

zine forum: Llach: “la revolta permanent”.

Ostirala, 30: 22:00etan Aita Mari aretoan, antzerkia: Oihulari Clown taldearen “Encantadas”

Ikastaroak

Patchwork eta Josteko lan txikiak.

Egunero, goiz eta arratsaldez Alondegia eraikuntzan.

Informazioa, Izen- ematea: 646 85 42 90 / 660 98 32 89 - KUTXA GELAK : Informazioa eta izen ematea: www.kutxasocial.net edo 902540040 tel.zkian.

- K.Z.Gunea: Internet ikastaroak.

Informazioa: 943-862866 - “21 ORDU EUSKARAZ HOBETO IDAZTEKO IKASTAROA”: Urriaren 20an hasita, 7 larunbat jarraian.

Informazioa: 943-865025 edo euskaratxanpan@zumaiakoudala. net.

- “INDARKERIA HARREMAN AFEKTIBOETAN. TRATU TXARRETIK TRATU ONERAKO BIDEA” Pepa Bojok zuzendutako Tailerra. Azaroko ostiraletan.

Informazioa Branka Gizarte Zerbitzuetan. 943-862200

Tel: 943-861056 foronda@zumaia.net

Erakusketak

Deialdiak - Urriaren 25etik 28ra Alondegian.

ASTEBURU MIKOLOGIKOA - Azaroak 5-8 22:00etan Aita Mari zinean, Zinema Sozial Zikloa.

- Azaroaren 19tik 25ra MUSIKA ASTEA - MUSIKA MAKETENTZAT DIRULAGUNTZAK: oinarriak kultur etxean. Dirulaguntza eskaerak aurkezteko epea: azaroaren 23a.

- Azaroaren 22tik 25era KLARINETE MARATOIA

- Urriaren 1etik 14ra: Forondan, “Zumaia Garbia” marrazki lehiaketako lan onenen erakusketa.

- Urriaren 15etik 21era: MALEN ETXEA elkarteak antolatuta “POBREZA 0” erakusketa.

- TAI-CHI: Errefortzu saioa.

Urriaren 18an hasita.

Ostegunetan 18:00etan. Izen ematea: 30 euro.

- HAUR PLASTIKA TAILERRA: Urriaren 8tik maiatzaren 27ra.

Astelehen eta astearteetan 17:30ean. Matrikula: 100 euro.

- YOGA: Astearte eta ostegunetan 18:30ean kultur etxean.

- PINTURA TAILERRA: Astelehenetik ostegunera.

Urriaren 1etik aurrera.

- BI ARRI: Eskulanak, Tifany,

- Urriaren 25etik 28ra: ASTEBURU MIKOLOGIKOA - Azaroaren 9tik 18ra: ARAN SANTAMARIAren “Hamaika” erakusketa - Azaroaren 23tik abenduaren 9ra: J.R.Llavori “Pauso galduen lurraldea”

BALEIKE 2007 URRIA

31