164 (2008ko martxoa)

ZUMAIAKO HILABETEKARIA

BALEIKE 164. ZENBAKIA. DOHAINIK 2008ko MARTXOA

www.baleike.com

400 urteKO ITZALA Karmeldarren azken egunak komentuan

G U R E

Z U M A I

Z A R R A :

L O R E

A L B I Z U

I R I G O I E N

BALEIKE164 AZALA g. zabaleta

4

herri aldizkaria Juan Belmonte, 29 behea tel.: 943 86 15 45 e-maila: aldizkaria@baleike.com Argitaratzailea Baleike Kultur Elkartea e-maila: elkartea@baleike.com Administrazio batzordea: Xabier Azkue, Gurenda Serrano Erredakzio taldea: Xabier Aizpurua, Imanol Azkue, Abelin Linazisoro, Ainara Lozano, Aitor Manterola, Juan Luis Romatet, Miriam Romatet, Peio Romatet eta Gorka Zabaleta

baleike+

Zarata handia dago kanpoan Mojaxarren azken egunak komentuan

15

SAN PEDRO TXIKI ETA TXIKIENAK DVDan

18

Diseinua eta maketazioa: Roberto Gutierrez

baleike.com

Hizkuntz zuzenketa: Imanol Azkue

olatuak webgunean

Publizitatea tel. 943 86 15 45 gurenda@baleike.com Inprimategia Antza Inprimategia (Lasarte-Oria) Tirada 1.000 ale Lege gordailua: SS-405/94 ISSN: 1136-8594

25

txokorik-txoko

UsurbiribillagaTIK ESTAZIORA

29

gure zumai zarra

21

LORE ALBIZU IRIGOIEN

ANA MARI EIZAGIRRE

agenda

erretratua

34

SANTELMOAK

Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

“Zarata handia dago kanpoan” TESTUA ETA ARGAZKIAK: GORKA ZABALETA

Lau mende egin dituzte moja karmeldarrek Zu­ maiako komentuan. Lau mende horma artean borondatez giltzapeturik, isiltasunean, bizitza otoi­ tzari emanda. Lau mendeko historiaren azken kapitulua idatziko dute asteburuan mojaxarrek, Zumaia utzi eta Hondarribira baitoaz. Joan baino lehen, Komentuko atea jo du Baleike-k.

BALEIKE+

Donostiarra naiz ni, Gros auzokoa. Txofreko zezen plazaren ondoan bizi ginen. Jendeak pentsa dezake zomorro batzuk garela aukeratu dugun bizimoduagatik, baina ni beti izan naiz emakume alaia. Ahal nuenean zinera joaten nintzen lagunekin. “La casa de la Troya” eta “Los diez mandamientos” etorri zaizkit orain gogora. Kalean ibiltzea ere asko gustatzen zitzaidan. Komentuan sartu bezperan, bazkari berezi bat egin nahi zuten gurasoek agur modura.

Ba, ordu bi eta erdiak jota iritsi nintzen etxera. Denak zain nituen mahaian”.

Ate soil bat, egurrezkoa, zaharra; propio joan behar da bertara han dagoela jabetzeko. Erdi zabalik dagoenez, zuhurtziaz sartu da bisitaria. Ilun dago eta ez du ezer ikusten.

Begiak egokitu dira pixkanaka ateak utzitako zirrikitutik sartzen den argi eskasera. Komentuaren atariko harrera gela da. Ate bat aurrean, beste bat ezkerrean, tornu bat eta esertzeko banku bat ikusi ditu. Ez daki oso ondo zer egin behar duen. Eseri egin da, baina ez da inor ageri.

Atea jotzea erabaki du, baina zein, ezkerrekoa ala eskuinekoa? Tornuaren parean soka bat ikusi du, sabaitik zintzilik. “Deitzeko kanpaia izango da”, pentsatu du. Behin jo, eta soinurik ez. “Entzun ote dute?”. Bigarrenez jo du, badaezpada. Isiltasuna. Esertzea erabaki du berriro. Urduri dago. Halako batean, ahots bat entzun du aurrez aurre duen atearen bestaldetik: “Gorka al zara?”. “Bai”. Pilar Maria da. Komentuko ateak zabaldu dizkio.

“1963ko abenduaren 8an sartu nintzen Komentuan. Gabonak gainean zirela eta, itxaroteko aholkatu zidaten, gurasoei oso gogorra egingo zitzaiela, baina nik oso garbi nuen.

Deia sentitu nuen. Komentura sartu nintzen egunean gurasoei ez nien etortzen utzi, oso gogorra delako. Atea zabaldu zenean, sarraila horiekin… Moja guztiak atera ziren atarira, ongietorria ematera. Ezin izan nion negarrari eutsi, eta ahizpetako bat besarkatu nuen. Familiatik banantzera nindoan, baina, aldi berean, oso pozik nengoen.

Urte hartako abenduaren 26an etorri ziren bisitan lehen aldiz gurasoak. Orduan ez zen orain bezala. Lehen bi burdin hesi genituen tartean, eta kanpokoak iltze handi batzuk zituen. Uste dut ikusi ere ez nindutela egin. Amak bisita osoan ez zuen ezer esan, negar besterik ez zuen egin.

Lagun batzuek esan zioten ez nuela asko iraungo komentuan, kanpoko bizimodua asko gustatzen zitzaidala. 44 urte pasa dira. Egia esan, oso garbi eduki behar da, bestela ezinezkoa da hemen barruan minutu bat ere irautea, bizimodua oso ezberdina delako. Niri orain ez zait ezer kostatzen; zoriontsu bizi naiz”.

Emakume bizia da Pilar Maria. Bera da Komentuko arduraduna, eta azkenaldian ohi baino urduriago dabil, gertu baitute Zumaia utzi eta Hondarribira joateko eguna –martxoaren 15-16an dira joatekoak–. Lau mendeko historiaren azken orriak dira. “Bai, egia esan hunkituta bizi ditugu egun hauek. Pena ematen digu gure etxea uz-

BALEIKE+

tea, baina, bestalde, badakigu askoz hobeto egongo garela Hondarribiko etxean. Hemen zazpi ahizpa baino ez ginen gelditzen, denak zahar samarrak, eta Hondarribian komunitate gazteago batekin egingo dugu bat. Etxea bera ere zaharrenentzat prestatuta dago, komunak eta beste… Baina pena ematen du”. Bisitariarekiko metro inguruko distan­ tziara eseri da Pilar Maria. Tartean, ez hesirik, ez mahairik.

Grabagailua baino ez. “Bisitariak normalean alboko gela horretan egoten dira, hesiaren bestaldean. Hor egon zen nire ama negar betean”. Hizkera arrunta darabil, gertukoa, formalismoetatik ihesi, akaso bisitaria lasaiago senti dadin arrotza zaion leku hartan. Lortu du.

Horma hauen artean bizitzea erabaki zenuen, Jainkoaren deia sentitu zenuelako. 44 urte darama­tzazu hemen. Kanpoan bizimodua asko aldatu da. Barruan ere aldatu al dira gauzak?

Bai, gauzak asko aldatu dira. Errazagoa da gaur egun. Lehen dena oso zorrotza zen. Esate baterako, garizuman ezin genuen telefono deirik jaso, ezin zen gutunik idatzi, ezin zen bisitarik jaso. Orain ere hori dena murriztu egiten da, baina ez erabat.

Eta noizean behin kanpora irteteko aukera ere baduzue.

Kanpora irteten gara medikuarengana joateko, edo hautes­ kundeetan bozkatzera joateko. Erosketa bereziren bat egiteko Donostiara-edo joan behar bada, ba, ez dago arazorik. Orain, gainera, gure gurasoen hiletara joateko baimena dugu. Ni izan nintzen aukera izan zuen lehena.

Komentuan egiten duzue bizitza, baina kanpoan, munduan, gertatzen denaren berri izango duzue.

Bai horixe. Gure bizitza errezatzera dago bideratuta, eta asko interesatzen zaigu munduan gertatzen dena. Gauetan, aisialdiko orduan, albistegiak ikusten ditugu, eta Internet ere badugu. Baina ez pentsa edozertarako erabiltzen dugunik…

Oharrak eta Internetetik jasotzen ditugu gaur egun. Bestela, bideoak ikusten ditugu, erlijioari buruzko pelikulak, edo barre egitekoak. Baina betiere zer ikusiko dugun jakinda.

Telebistan albistegiak bakarrik ikusten al dituzue?

Bai, eta ez osorik. Izan ere, beste saioak ez dira ikusteko modukoak. Ulertzen didazu… Eta albistegietan ere dena txarra da. Ahizpetako batek ezin ditu ikusi, gaixotu egiten da eta.

Senarrek hiltzen dituzten emakume horiek…

Eta prentsa irakurtzen al duzue?

Ez, prentsa ez.

Eta nola ikusten duzue mundua hemen barrutik?

Mundua gatazkak beterik ikusten dugu, Jainkoa albo batera utzi dutela, eta Jainkorik gabe edozer egiteko gauza gara.

Ez al zaizu iruditzen gizartea asko aldatu dela eta Eliza atzean gelditu dela? Elizak ez al du trena galdu?

Eliza munduarekin batera doala iruditzen zait, baina ezin du munduak eskatzen dion guztia onartu. Mundua asko aldatu da, erosotasuna nagusitu da kanpoan, eta batez ere zarata.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

“Munduak albo batera utzi du Jainkoa, eta Jainkorik gabe edozer egiteko gauza gara”

Zarata handia dago. Ez da jainkoaren ahotsa entzuten. Eta hala ere, Hondarribian gazte bat sartu da duela gutxi, oso gazte ederra gainera. Jainkoaren deia sentitu du.

Eta, hemen barruan, zertan ematen duzue eguna?

Isiltasunean otoi egitea da gure zeregin nagusia, baina lan ere egiten duzu bizimodua aurrera ateratzeko. Duela gutxi arte, Debako Plásticas Reiner enpresarentzat egin dugu lan, haiek bidalitako piezak txukuntzen. Autoetako gerrikoak, esate baterako. Bazkaria normalean isilpean egiten dugu; batzuetan, ahizpa batek irakurtzen duena entzunez. Egunean aisialdirako bi ordu izaten ditugu, bazkalondoren lehena eta afalondoren bestea. Eta hor bai, hor nahi adina hitz egiteko aukera dugu. Pentsa, zazpi baino ez gara azkenaldian eta ia ez diogu elkarri hitz egiten uzten. Egun guztiak berdintsuak direla dirudi, baina beti dago kontatzeko moduko nobedaderen bat.

Baratzea ere landu duzue duela gutxi arte.

Bai, duela pare bat hilabete arte. Ahizpetako bat ardura­ tzen zen, eta Teodoro Zubiak laguntzen zion. Ezagutzen al duzu? Hemen gainean bizi da, Arridokietan. Baratzeko fruituak guk jateko eta behar duen jendeari partitzeko izan dira beti.

Izan ere, horma hauek tartean izanda ere, harreman estua izan duzue Zumaiako hainbat familiarekin, laguntza handia eskaini duzue.

Bai, hala da.

Gurutze handi bat ohe buruan Gelak ikusi ote ditzakeen galdetu du bisitariak, konfiantza hartuta. “Beno, nirea erakutsiko dizut. Gaur egun sei ahizpa baino ez gaude –Isabel Hondarribian dago jada– eta gela gehienak hutsik daude”. Ohe estu bat, gurutze handi bat ohe buruan, armairu txiki bat eta hiru argazki apal batean. Armairuaren gainean, liburu bat, irakurtzeko argi txiki bat eta beste gurutze bat. “Gehiago ez dugu behar”.

Baratzean sastrakak erretzen ari dira. Dagoeneko utzita dute, baina laranjondoa eta limoiondoa fruituz beterik daude. “Laranjak gustatzen al zaizkizu? Hartu batzuk”.

Aldapan dago baratzea. Goialdean, Santiagoren baseliza irekia erakutsi dio. Udaletxea ikusten da handik. “Gogoan daukat arraunlariek bandera guztiak irabazi zituzten hartan alkateak deitu zigula, oker ez banago orain dagoenaren aita zegoen orduan, eta kanpaiak jotzeko eskatu zigun, harrera egiteko. Gero xanpain botila batzuk oparitu zizkiguten”.

Barrura bueltan, korridoreetako hormetan eskegita dauden margoekin eta bestelako artelanekin zer egingo duten galdetu dio bisitariak. “Badakigu zenbait gauza esan direla eta ez dugu batere ondo pasa, baina uste dut gauzak argitu ditugula eta zorionez dena pasa da. Hemen ikusten dituzun koadro gehienak bertan geldituko dira, baita komentuko hainbat objektu ere. Sartzerakoan jo duzun kanpaia, esate baterako”. Bestea, komentuko kanpai nagusia, Hondarribian dago jadanik. Hilerria ere badu komentuak. “163 moja daude lurperatuta, komentua sortu zenetik gaur egun arte hemen hildakoak. Erraustu eta Hondarribira eramango ditugu”.

Bi ordu joan dira oharkabean. Bisitariari besarkada bat eta bi musu eskatu dizkio Pilar Mariak. Atea itxi du. Atariko harrera gela ilun dago. Kalera ematen duen ateko zirrikitutik argi izpi batzuk baino ez dira sartzen. Pauso bat nahikoa da mundura itzultzeko. Begiek denbora behar dute argitasunera ohitzeko. Zarata handia dago kalean.

BALEIKE+

Irribarre batekin adierazi dio bisitariari baietz, hamaika istorio dituela kontatzeko, baina beretzat gordeko dituela.

“Etxea erakutsiko dizut”. Eskaileran gora bizi-bizi abiatu da Pilar Maria. Bisitaria atzetik, tentu handiagoz, korridore zabalak betetzen dituen isiltasuna hausteko beldurrez.

“Ikusten duzu dena txukun-txukun dagoela. Lurrari geuk eman genion distira, eta hormetako eta sabaietako habeak geuk atera genituen. Lehen estalita zeuden”. Jangelaraino eraman du. Gela zabal bat da. Mahaiak ilaran daude jarrita.

“Zerk ematen dizu atentzioa?”, galdetu dio. “Mahaiak eta aulkiak haurren neurrikoak direla…”. Barre egin du Pilar Mariak. “Bai, arrazoi duzu, baina ez berez horrela eskatu zirelako, arotza nahastu egin zelako neurriekin”. Jangelaren ondoan dago sukaldea. Edozein jatetxek nahiko luke beretzat.

Jangela, Santiagoko baseliza eta sukaldea.

Behean, www.baleike.com kontsultatzen.

BALEIKE+ Mojaxarrak 80ko hamarkadan, Don Emeteriorekin.

javier carballo

Torreatekoko serorategia Ama galdu ondoren, moja izan nahi zuela erabaki zuen Francisca Labaienek. Serorategia sortu zuen lehenik bere etxean, Torreatekon. Azkenean, 1614an lortu zuen komentu izendatzea. Javier Carballok ederki ezagutzen du lau mendeko historia oparoa, eta liburu batean emango du argitara. Bitartean, zenbait pasarte kontatu dizkigu.

Nafarroako Labaien herrian koka dezakegu istorioaren hasiera. Hango semea zen San Juan. Gipuzkoako kostaldeko herri txiki batean, Zumaian, merkataritza portu garrantzitsu bat zegoela-eta hona etorri zuen, ontziak egiteko helburuarekin.

Zumaiara etorrita, Hernandez de la Torre sendiko alaba batekin ezkondu zen, eta harreman hartatik jaio zen Francisca.

Zoritxarrez, emaztea gazte hil zitzaion San Juani. Orduan, alaba ezkontzea pentsatu zuen aurrena, baina hark ez zuen nahi izan. Moja izan nahi zuen. San Juan bera ezkondu zen orduan, emakume gazte batekin. Beste alaba bat izan zuten, eta etxetik alde egitea erabaki zuen. Francisca bakarrik gelditu zen, amaren familiaren etxean.

Moja sartu nahi zuela garbi zuenez, hango eta hemengo komentuetan ibili zen galdezka, leku bila, baina ez zuen lortu. Azkenean, Mutrikuko monje karmeldar batek eman zizkion abituak. Inon lekurik topatzen ez zuenez, etxean bertan serorategi bat antolatu zuen. Aurrena, bera bakarrik hasi zen, baina laster etorri zitzaizkion emakume gehiago. Komentua

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

sortzeko baimena eskatu zuten behin eta berriro. Halako batean, IruĂąeko apezpikuak baiezkoa eman zien, baina hori ez zen nahikoa, Erret Kontseiluak baitzuen azken hitza. Eta haiek ezetz. Beraz, hasieran ez zen komentu ofiziala izan, baina bai otoitzari emandako komunitate bat. 1608ko uztailaren 22an eman zuten lehen meza.

Franciscak eta beste serorek ez zuten etsi. Komentua nahi zuten eta behin eta berriro egin zuten eskaera. Azkenean, 1614ko abenduaren 12an lortu zuten ofizialki komentu izendatzea. Zortzi mojarekin hasi ziren. Beste abituak jantzi gabe sartu ziren artean gazteegiak zirelako. Hasieratik izan ziren klausurako mojak, kontenplazio bizierakoak.

Eta non zegoen, bada, lehen komentua izan zen etxe hura?

Torreateko zuen izena etxeak. Herriaren sarreran zegoela adierazten du, Foruen enparantzan. Odietan kokatu dute batzuek, eta Eizagirre kalean beste batzuek –Arridokieta gaur egun–; bien arteko bide erdian dago, hain zuzen ere komentua. Beraz, ondoriozta daiteke hor bertan zegoela Torreateko etxea.

Komentuko azken mojak (Isabel falta da)

javier carballo

Historiaren tornuari eragiten “1991n edo 1992an izan nuen lehen aldiz Komentura sar­ tzeko aukera. Kontuan hartu behar da ordura arte klausura askoz zorrotzagoa zela. Vatikanoko II. Kontzilioak klausura arintzeko aukera eman zuen, ikusirik komunitate haiek Erdi Aroko bizimodua zeramatela eta garaietara egokitzeko helburuarekin. Zumaiako komentuan bide hori aukeratu zuten, eta horri esker izan nuen sartzeko aukera, lagun baten bitartez. Azaldu nien argazkiak ez zirela edonon argitaratzeko, altxor bat bezala gordeko nituela. Asanblean erabaki zuten baietz”. Horrela hasi zen Javier Carballoren eta mojaxarren arteko harremana.

“Komentua erakutsi zidaten, ez oso-osorik, baina bai gehiena. Niri zatirik zaharrenak interesatzen zitzaizkidan, Erdi Arokoa zelako eta jatorriari buruzko istorioengatik. Argazkiak egin nituen eta hamar bat ezagutu nituen. Pertsona ederrak zirela ikusi nuen, ez zegoela ezer arrarorik. Orduan sartu zitzaidan komentuaren historia ezagutzeko gogoa. Ama Isabelek utzi zidan liburuxka bat. Komentuaren sorrera deskribatzen du, sinatu gabe dago eta XVII. mendeko bigarren erdialdekoa da. Liburu bikaina da, gorabehera guztiak jasotzen dituelako, baina hasieran kostatu egin zitzaidan ulertzea lehengo hizkeran baitago idatzia. Gehiago jaki nahi nuen; hainbeste interesatu zitzaidan! Isabelek esan zidan bazituztela idatzi gehiago, hildakoen berri edota moja berrien berri ematen zutenak. Derrigortuta zeuden beraien informazio hori guztia idatziz jasotzera. XX. mendearen hasieran, Oiartzundik etorritako moja batek idatzi solte horiek guztiak hartu eta liburuxketan idatzi zituen, eskuz. XX. mendeko hizkerarekin dago idatzita, askoz ulergarriagoa.

Pentsatzen dut ez zuela den-dena jasoko, oso zaila delako dena ulertzea, baina material handia utzi zuen”.

Artxiboetan, han eta hemen arakatu du Carballok komentuaren historia, gogo eta interes handiz, eta bidean Zumaiako historiari buruzko hainbat informazio ere aurkitu du. “Hari nagusi horretatik tiraka, ezker-eskuin beste hainbat hari aurkitu ditut, eta horrela Zumaiako historiako beste pasarte batzuk ezagutu ahal izan ditut. Horiek ere jasoko ditut liburuan”.

Carballoren iritziz, Zumaiako mojaxarrek meritu handia dute.

“Etxe horretatik milaka eskale pasako ziren. Mojek asko lagundu diete herriko familia behartsuenei, arrantzaleen familiei. Ez dago liburuetan jasoa, baina irakurri dudanagatik hori suma daiteke. Eta tornua. Tornu horretan mojek jatekoa uzten zieten eskaleei, arropa… Tornu horretan, ama ezkongabeen haurrak jasotzen zituzten. Baita XX. mendean ere, Fraisoro sortu aurretik. Haurra tornuan jarri, kanpaia jo eta aire. Esan nahi dut, jendeari laguntzeko beste modu bat dela, ikusten ez dena, baina hor dagoena”.

BALEIKE+

Mojen artean klaseak zeuden, dotearekin sartzen zirenak eta doterik gabe, batzuk belo zuriarekin eta besteak beltzarekin. Ezer gabe etortzen zirenak neskame lanetarako sartzen ziren, baratzean lan egiteko, ez zuten otoitz libururik… Fraideen artean ere gertatu zen hori. Izen handiko familiek bidaltzen zituzten alabak moja izateko, orduan ohore handia zen eta. Beste batzuetan, emakume edadetuak alargun gelditu eta komentura sartzen ziren. Oso aberatsak ziren, adibidez, senar ontzigileak izandakoak, eta dotearen truke apezpikuaren baimena zuten moja sartzeko, seme-alabak izan arren. Eta horiek oso interesgarriak ziren komentuentzat, gero ondasun guztiak komenturako zirelako.

Garai oparoak izan ziren Komenturako, Estatua lurren desjabetzekin hasi zen arte. Izan ere, iritsi zen une bat non komentuak aberastasun eta lur askoren jabe ziren, eta, gainera, ez zuten zergarik ordaintzen. Horrek kolokan jarri zuen Estatuaren ekonomia eta lurrak desjabetzeari ekin zion, XVIII. eta XIX. mendeen artean.

Hortik aurrera, gauzak asko aldatu ziren. Komentu bakoi­ tzak ahal izan zuen moduan atera behar izan zuen bizimodua aurrera. Zumaiakoaren kasuan, XIX. mendea ia desagertzeko zorian izan zen. Sinadurak bildu ziren eta ministroarengana ere jo zuten Donostiako gobernadorearen bitartez. Jarraitzeko baimena eman zieten, baina trukean zerbait produktiboa egin behar zutela agindu zieten. Gerrateetarako bendak egiten eta eskolak herriko haur txiroenei eskolak ematen hasi ziren. Bazegoen eskolaren bat baina ez guztientzat, eta neska asko zeuden familia pobreetakoak eskabetxean lan egiten zutenak eta ez zutenak eskolara joateko aukeratik. Komentuko gela batean hasi ziren eskolak ematen.

Gero, azken boladan, Debako Plásticas Reiner enpresarentzat egin dute lan, haiek bidalitako piezak txukuntzen. Au-

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

BALEIKE+

San Pedro parrokian egindako omendaldian, Hondarribiakoekin batera.

javier carballo

toetako gerrikoak, esate baterako. Baratzea ere landu dute, eta urte askotan handik ateratzen zutenarekin elikatzen ziren.

Gipuzkoako zaharrena Gipuzkoan, karmeldarren klausurako lehen komentua da Zumaiakoa. Hemendik sortu dira gero beste batzuk, Donostiakoa, esate baterako. Zortzi moja joan ziren hemendik Donostiakoa sortzera, bi Zumaiakoak.

Bat segituan bueltatu zen baina bestea, Ubilloskoa, oso garrantzitsua izan zen Donostiako komentuarentzat.

Jende garrantzitsua ere egon da komentuan. Gogoratuko duzue El Doradoren historia ezagutzen duzuenok, nola Lope de Agirrek erregeak bidalitako Ursua izeneko bat hil zuen, zertan ari zen konta ez zezan. Bada, Ursua etxeko alaba bat egon zen komentuan. Beste bat, berriz, Hondarribian frantsesen aurka borrokatu zen Gipuzkoako Gobernadorearen arreba, familiaren borondatearen kontra. Batzuk hala sartu baitziren, familiari ezer esan gabe, goizeko ordu txikietan komentuaren atea jota.

Beste bitxikeria bat: esan dezakegu Guascor Zumaian sortu zela moja bati esker. Nafarra zen bera eta moja sartzeko eskatu zuen Zarautzen. Lekurik ez eta Zumaiara etorri zen. Senideek gertu egon nahi zutela eta, Ondargain eta Villa Luz txaletak eraiki zituzten. Mojaren ahizpetako bat Gutierrez delako batekin zegoen ezkonduta. Hortik jaio zen Jose Maria Gutierrez Askunze, Txetxu, Guascorren sortzailea. Moja hark beste nonbait topatu izan balu lekua, ziurrenik Guascor ez zen Zumaian sortuko.

10

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

Udalak garbi du aterpetxe bat behar dela Bere garaian Altuna y Uria eraikitzailearekin egindako tratu baten ondorioz, Udalaren jabetza izango da Komentua behin karmeldarrak alde egin eta gero. Metro asko dituen eraikin zoragarria da, herriaren Alde Zaharraren erdian. Galdera da: zertarako erabiliko Komentua etorkizunean?

Udalak ez du oraindik erabakirik hartu, Kulturako batzordeburu Pili Etxabek adierazi duenez. “Ideiak ez dira falta, baina erabaki bat hartu baino lehen komeni da Komentua barrutik ondo ezagutzea, bere egoera aztertzea. Aurrekontuetan diru bat jarri dugu ikerketa bat egiteko, Komentuaren planoak egiteko. Hori da egin beharreko lehen lana”. Hala ere, Udal Gobernuko kideek garbi dute Zumaiak aterpetxe bat behar duela, eta Komentua leku aproposa izan daitekeela behar hori betetzeko. “Donejakue bideko erromesentzat zerbait behar da, garbi dago, baina ez litzateke haientzat bakarrik izango, behar duten guztientzako”. Bestetik, nahikoa garbi dute eliza kanturako eta musikarako lekua izango dela. “Abesbatzentzat leku paregabea da eta horretarako erabiliko da. Bestelako kontzertuak eta ikuskizunak ere egin daitezke bertan, zergatik ez”.

Hortik aurrera, beste hamaika proposamen jaso dituzte. “Batzuek esaten digute hotel bat jartzeko bertan, kate baten esku utzita.

Baina ez zaigu iruditzen erabilera hori denik egokiena. Herriarentzat izan behar du. Museo bat ere proposatu da. Bestalde, duen sukalde ederra aprobetxa daiteke sukaldaritzarekin lotutako zerbait egiteko. Eta gero hor dago Gune proiektua”. Pili Etxabek onartu du Gune dela orain arte idatziz eta landuta jaso dute proposamen zehatz bakarra. “Hasteko, eskatu digute udan komentua uzteko Donejakue bideko erromesei ostatu emateko. Garbi dago zerbait egin beharko dela”.

Joseba Ossa

Gune proiektuaren bultzatzailea

BALEIKE+

“Bizitzaren zentzuaz gogoeta egiteko leku ireki bat nahi dugu” Gizakiak berezkoak dituen galdera existentzialak ikuspegi ezberdinetatik aztertuko dituen gune bat proposatu du talde batek komentuaren etorkizunerako. Joseba Ossa da ideiaren bultzatzailea.

Nola sortu zen Gune proiektua?

Duela zazpi urte-edo jakin nuen komentua itxi behar zutela, Zumaiako Udalak erosi behar zuela eta orduko arduradunak hotel kate handiekin hitz egiten ari zirela hor hotela edo antzeko negozioren bat jartzeko. Hori entzutean, sekulako mina eta kezka sentitu nuen. “Komentua ere helburu komertzialetarako erabiliko ote dute? Negozioa egiteko?” pentsatu nuen neure baitan. Niretzat metafora bat zen: 400 urtez kontenplaziorako, isiltasunerako, otoitzerako eta erlijio gaietarako izan den etxea bat-batean horrelako helburu baterako erabiltzea gizartearen metafora bat da. Eta galdera sortu zitzaidan: Zer egiten ari gara gizarte honetan bizitzako sakon-sakoneko balioekin, bizi ikuspegiarekin, bizitzan garrantzitsuenak diren gaiekin? Nire ustez, tribializatu, kontsumo produktu bihurtu, edo besterik gabe, baztertu, ezkutatu. Alor askotan aurrerapen handiak egiten ari garen moduan, beste alor batzuetan atzera goaz.

Ideologia, erlijio eta pentsamendu handien krisiaren ondoren, kontsumismoaren filosofia ari da nagusitzen. Horren aurrean, egonezina sentitu nuen eta pentsatzen hasi nintzen komentuarekin beste zerbait egin behar zela.

ari zaizkigulako. Nolabaiteko krisialdi existentziala bizitzen ari garelako. Barruko hutsunea gero eta handiagoa delako.

Sakoneko galderak hor daudela, alegia.

Hori da, eta lehengo erantzunek ez digute balio. Eliza katolikoak ematen dizkigun erantzunek ez digute bere horretan balio XXI. mendeko gizarte honetan. Baina, aldi berean, hu­ tsune ikaragarria gelditu zaigu eta kontsumismoarekin betetzen saiatzen gara. Nire ustez, merezi du gai horiei heltzea ikuspegi moderno eta plural batetik: ez filosofia eta erlijiotik bakarrik, baita zientziatik, psikologiatik, artearen ikuspegitik…

Azken galdera horiek hor jarraitzen baitute, erantzunik gabe.

Eta hori bakarrik ez, galdera berriak planteatzen ari zaizkigu. Mendebaldeko gizakia krisi sakonean dagoela iruditzen zait. Eta inork ez ditu erantzun guztiak, jakina, baina guk espazio bat nahi dugu galdera horiei heltzeko.

“Nolabaiteko krisialdi existentziala bizitzen ari gara”

Baina duela gutxi arte ez dugu izan proiektuaren berri.

Hasieran amets utopiko bat baino ez zen, eta ezer komentatzeak ere lotsa ematen zidan, gaur egun erlijioa edo espiritualtasun kutsua duen edozeri barre egiten zaiolako. Baina gero zer gertatu da? Komentua buruan nuela, gai hauen inguruko panorama sakonago ezagutu dut. Azken urteotan ikusi dut gai existentzialei buruz mugimendu berriak sortzen ari direla Europan, bai eta Euskal Herrian ere, eta horiek ezagutzen joan naiz. Eta zergatik ari dira mugimendu berri hauek sortzen? Berezkoa dugulako geure buruarekin bakean eta ondo bizitzeko grina eta beharra. Berezkoa dugulako bizitzako gai sakonei buruz galderak egitea. Oraindik ez ditugulako misterio gehienak argitu. Etengabe galdera eta arazo berriak planteatzen

Beraz, zuena ez da kultur gune bat.

Ez, iruditzen zaigu ohiko kultur guneak badaudela Zumaian eta Euskal Herrian, eta guk beste zerbait nahi dugu. Inolako konplexurik gabe, gai existentzialak jorratuko dituen gune bat sortu nahiko genuke. Tradizionalki erlijioek eta filosofiek landu dituzten gaiak dira interesatzen zaizkigunak, hutsune handia dugulako. Ez da gune erlijioso bat izango, bizitzaren zentzuaz gogoeta egiteko leku bat baizik.

Eta denontzako irekia, jakina, sinesdun, ateo, musulman, kristau, budista edo dena delakoa izan.

Mugimendu berriak sortzen ari direla eta indarra hartzen ari direla diozu. Zenbaterainoko indarra?

Esate baterako, azken urteotan Lizarran gai hauen inguruan egin den foroan, 200 lagun espero zituzten antolatzaileek eta bi mila lagunek hartu dute parte 2006an eta 2007an. Bilbon ere egin zen batzar handi bat eta 600 lagun bildu ziren Euskalduna jauregian. Jende askorengan sumatzen da zerbait gehiagoren beharra.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

11

12

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

“Moja batek esan zigun proiektua berea ere kontsideratzen zutela�

Amets utopiko hura mamituago dago gaur egun, eta proiektu bat ere aurkeztu diozue Udalari. Besteak beste, herritarrentzako topaleku bat proposatzen duzue.

Bai. Ez da proiektu itxia, baizik eta proposamen zirriborro bat. Bertan hitzaldiak, mintegiak, mahai inguruak, tailerrak eta beste antolatzeko asmoa dugu bai, baina baita ere herritarren arteko tertulia irekiak. Jendeak izan dezala leku bat gai hauen inguruan lasai hitz egiteko. Gauza praktikoak ere eskaini nahi ditugu, bizi esperientzia: meditazioa, yoga, isiltasun tailerrak, eneagrama, constelaciones familiares eta abar.

Aterpetxea ere jasotzen da zuen proposamenean. Nolako aterpetxea izango litzateke?

Guk printzipioz Donejakue bidea egiten dutenentzako aterpetxea proposatzen dugu, komentuan ez litzatekeelako obrarik egin behar. Edonori zabaldutako aterpetxearen aurka ez gaude, baina horretarako hainbat baldintza bete behar dira eta inbertsio handia eskatzen du. Udala prest badago, guk ez dugu gaizki ikusten. Iruditzen zaigu komentuan nahikoa leku dagoela espazioak bereizteko. Izan ere, egonaldiak egiteko aukera ere eskaini nahi dugu. Norbaitek denboraldi baterako erretiroa hartu nahi badu, bakarrik egon, gogoeta egin, bere bizitzan krisi egoera bat bizi duelako, edo besterik gabe, horrelako bake giroaz gozatzeko eta arnasa hartzeko.

Horretarako leku egoki bat eskaini nahiko genuke. Gaur egun monastegietara edo erlajazio zentroetara joaten da jendea.

Bada hemen erlijio jakin baten markarik gabeko leku bat eskainiko genioke. Gurea espazio plurala, laikoa eta akonfesionala izango da.

Artxibategia, ikerketa zentroa eta interpretazio zentroa ere izango lituzke.

Bai, azken finean, gai hauen inguruan dagoen jakintza jendearen esku jartzeko helburuarekin. Ikerketa ere bultzatu nahi dugu, eta interpretazio zentroa beharrezkoa iruditzen zaigu, ikasleek ezagutu ditzaten gizakiaren sakoneko galdera horiei zer nolako erantzunak eman zaizkien erlijio eta diziplina ezberdinetatik.

BALEIKE+

Eta noiz eman zenuen buruan zeneukan ideia hori jendearekin konpartitzeko urratsa?

Duela urtebete inguru-edo erabaki nuen nire ideiaren berri ematea topaketa horietan guztietan aurkitu eta ezagututako jendeari.

Baita neure bizitzako ibilbide pertsonalean azken 25 urteotan aurkitutako lagun askori ere. Erantzun gehienak oso positiboak izan ziren. Orduan konturatu nintzen beharbada ez zela amets ero bat eta zentzua izan zezakeela. Orain ia 100 lagun gaude proiektu honen atzean.

Elizan kanturako eta musikarako espazioa proposatzen duzue, eta baratza lantzeko asmoa ere baduzue.

Guregatik balitz, eliza isiltasunerako eta meditaziorako erabiliko genuke, han dauden irudi guztiak kendu eta hormak zuri utzita. Baina Udalak bestelako planak ditu, eta gure ustez ere leku egokia da abesbatzentzat, kanturako eta musikarako eta ondo ikusten dugu hala izatea. Baratzari dagokionez, herri baratza bat dugu buruan, eta baita ere Zen lorategi moduko bat, lasai eta isiltasunean egoteko txoko eder eta goxo bat.

Mojek ba al dute zuen proiektuaren berri?

Jakina! Ideia honen berri izaten lehenengotakoak izan ziren. Hasieran ondo iruditu zitzaien, baina oso zail ikusten zuten Udalak halako zerbait egiteko baimena ematea. Aurrerago, idatziz pasa nien proiektua, eduki sakonagoekin. Bertan esaten zen, adibidez, sexu orientazioa ez zela arazo izango proiektuan parte hartzeko, hau da, homosexualek eta lesbianek lekua berdin-berdin izango luketela etxe horretan. Hala ere, oso ondo hartu zuten asmoa. Ilusio handia egin zien, gainera, proiektuak nolabaiteko jarraikortasuna ematen diolako espiritualtasun tradizioari. Eta, halako batean, monja batek esan zigun proiektua berea ere kontsideratzen zutela, eta egunero otoitz egiten ari zirela hau guztia aurrera atera zedin.

Guretzat izugarrizko poza izan zen, bai horixe!

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

13

BALEIKE+ BALEIKE+ BALEIKE+

PUBLIZITATEA

14

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

MUSIKA OROIGARRI EGINDA San Pedro Txiki eta Txikienak abesbatzak CDa eta DVDa biltzen dituen lana aurkeztuko du San Telmo jaien hasieran. Etapa baten amaiera bezala ikusten da, taldekide batzuek, adinarengatik, “erretiroa” hartuko baitute. Kantua uzteko asmoa ez zaie burutik pasa, ordea, eta proiektu berri bati ekiteko gogoz dabiltza.

BALEIKE+

ARGAZKIAK: ALAITZ OSA

JUAN LUIS ROMATET

Hotz egiten du kalean. Euria ere ari du. Zirak jantzita eta aterkiak eskutan dituztela, herritarrak etxera edo alboan dagoen tabernara bidean doaz. Isilik daude Alde Zaharreko kale estu eta ilunak. Isiltasuna San Pedro parrokiako “Eskola txiki”-tik ateratzen diren zurrumurruek hausten dute.

San Pedro Txiki abesbatzako gazteen ahotsak entzun daitezke eskaileraren behealdetik. Grabatu berri duten diskoaz ari­tzeko hitzordua jarri dugu eta kazetaria heldu bitartean,

Geni (Maria Eugenia Doval) eta Pili Aizpuruarekin hizketan ari dira abeslari gazteak.

Abesbatzak plazaratzen duen hirugarren diskoa da eta, ziur aski, bereziena ere bai, orain arte egindako lanaren bilduma bezala ikusten baitute: “18 urte bete ditugu eta horietatik gehienak abesbatzan; ‘erretiroa’ hartzeko garaia heldu zaigu”. Pili eta Geniren ideia izan da disko hau ateratzea, “abesbatzaren oroigarri bat izan dezagun”.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

15

BALEIKE+ Grabazioa Maria eta Jose Ikastetxean eta San Pedro parrokian egin dute, “zenbait kantutan organoaren beharra baikenuen”. “Oso gogorra egin zaigu. Igande goizetan Maria eta Josera joaten ginen eta arratsaldeetan parrokiara. 22 kanta sartu ditugu diskoan. Kanta batzuk sarritan errepikatu behar izan ditugu eta luze egin zaigu, oso luze. Egunean zortzi bat ordu egoten ginen abesten eta hurrengo egunean nahiko lan izaten genuen ahotsarekin”.

Abesbatzaren ibilbidearen isla bezala, kantu sorta honetan oso abesti desberdinak sartu dituzte: “Elizakoak daude, euskal kanta herrikoiak, habanerak… Guk konposatutako bi abesti ere sartu ditugu. Horietako bat gure agurrari buruzkoa da”. Joanito Dorronsorok itzulitako abesti bat ere grabatu dute: “Nabucco izena du eta gurasoekin batera abestu dugu. Ahots mota gehiago behar genituen eta horrela indar handiagoa du”.

Kantu batzuetan laguntzaileak ere izan dituzte; adibidez, Juan Carlos Irizarrek pianoa jo du eta Mari Tere Ibarrak organoa. Orain arte abesbatzatik kanpo izan den elementu bat, perkusioa, izan da disko honetako berrikuntzetako bat. “Kantuei bizitasuna emateko sartu nahi izan dugu perkusioa. Djembea eta bateria, hain zuzen ere. Ahotsa eta pianoarekin bakarrik, emaitza monotono xamarra egin daiteke. Perkusioak beste giro bat ematen die kantei”.

16

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

Oroitzapen doinuak da emaitzaren izena eta CDarekin batera, argazkiak eta bideoak biltzen dituen DVDa ere izango du.

“DVDa Alaitz Osa eta Idurre Lazkanoren artean egin dute.

Alaitz abesbatzan aritu da eskusoinua jotzen eta orain ikus-entzunezkoen ikasketak egiten ari da Arrasaten. Adiskidetasunagatik konbentzitu dugu lan hau egiteko”.

Irudi hauetan Zumaia eta abesbatza islatu eta erakutsi nahi izan dute egileek: “Horretarako Zumaiako argazki zaharrak oraingo irudiekin alderatu ditugu. Partaideekin bideoklip moduko batzuk egiteaz gain, abesbatza sortu zenetik gaur egungo argazkiak ere bildu ditugu”. Diskoko zortzi abesti, lehenengo diskoko bat eta Zumaiako mojek abesten duten abesti bat ere sartu dute DVD honetan. Mojaxarren Komentu barruko irudiak ere grabatu dituzte espresuki.

Diskoa martxoaren 28an aurkeztuko dute San Pedro parrokian, San Telmo jaien hasieran. “Ekitaldi indartsua izatea nahi dugu. Abesten gauden bitartean, DVDko irudiak eta diskoan sartu ez direnak erakutsiko dira pantaila batean. Denontzat berezia izango da, sorpresarik ez bada, gure azken diskoa izango baita”.

“Jubilazioa” da behin eta berriro ateratzen duten hitza. Samina suma daiteke gazte hauen hitzetan, eta ulertzekoa da, bizitza osoa igaro baitute kantuan eta elkarrekin. “Orain kororik gabe

BALEIKE+ 18 urte eta haur kopuru kontaezina

zer egin behar dugu?”, galdetzen du batek. Ohitura ere bihurtu da eta beraientzat entseguetara joatea. “Txiki-txikitatik, lau urte genituenetik gabiltza hemen eta bizipen ugari pasa ditugu. Geni eta Pili sarritan haserretu dira gurekin, baina joan behar dugula ohartu direnean ezin izan diote negarrari eutsi”.

Europako zenbait hiritan abesten aritu zirenekoa atera da mahai gainera. Edo Donostiako Belodromoan, Euskadiko sei orduetan abestu zuteneko hura. “Afrikarrez jantzita eta aurpegiak margotuta abestu genuen!”. Barrez hasten dira.

“Ziur nago guk baino hobeago abestuko duten koroak izango direla. Baina guk dugun grazia, beste inork ez du”. “Gurea abesbatza bat baino gehiago dela esango nuke; lagun taldea gara. Denbora ugari pasa dugu elkarrekin eta harreman berezia sortu da.”

Diskoa etapa baten amaiera bezala ikusten dute. Baina berri baten hasieran egon daitezke. Nahiz eta San Pedro abesba­ tza utzi beharko duten, ez dute abesteari lagatzeko asmorik.

“Ezin dugu hemen abesten jarraitu, baina gazte koro bat osatzeko asmotan gara, 16 eta 30 urte bitarteko abeslariekin.

Elizako kantuak baztertu eta koro dibertigarri bat osatu nahi dugu, gustukoak ditugun kantak abesteko. Jar ezazu artikuluan eta ea zer gertatzen den. Hor ikusiko dugu jendeak zer konpromiso maila duen”.

1990. urtean sortu zenetik, Pili Aizpurua eta Maria Eugenia Doval ama-alabak izan dira San Pedro Txiki eta Txikienak abesbatzaren zuzendariak. Urte hauetan guztietan makina bat haur pasa dira beraien eskuetatik; hainbeste, kontatzea ezinezkoa egiten zaie: “Ezin dizut esan. Pila bat izan dira”. San Pedro Txikiko abeslari batek umoretsu dionez, “Ezagutu ez duten haurrik ez dago Zumaian!”

Martxoaren 28a egun berezia izango da bientzat. Izan ere, egun horretan grabatu berri duten disko berria aurkeztuko dute San Telmo jaiei hasiera emango dien ekitaldian: “Diskoa grabatzen zentratu gara azken urte honetan. Gogorra izan da eta azkenean, ia ohartu gabe, 22 kanta sartu dira. Horretarako, lan asko egin behar izan da, ezerezetik ez baita sortzen”, dio Maria Eugeniak.

Une hunkigarria ere izango da bikotearentzat, aurkezpen horrek gazte talde baten agurra ekarriko baitu. Piliren ustetan, “Onenean doaz abesbatzatik. Txiki-txikitatik izan ditugu hemen eta hainbeste lan egin eta gero, pena ematen du joaten utzi beharrak. Baina, noski, adin berezi batean daude eta bizitza erabat konplikatzen zaie”. Joan aurretik, kantua ez uzteko eskatzen diete: “Abesteari uzten badiote, ikasi duten guztia galduko dute. Sikiera, dutxan bada ere abesteko esaten diegu”.

Gazte talde honek uzten badu ere, erreleboa prest dago. “Une honetan 50 haur inguruko talde polita dugu bi abesbatzatan banatuta, San Pedro Txikin eta Txikienetan. Etorkizunera begira baditugu asmo batzuk. Orain ikusi beharko da ea gauzatzen diren”.

Egin beharreko lana handia bada ere, azkenean merezi duela diote biek: “Musika eta horren inguruan izan ohi diren une onak eta txarrak alde batera utzita, azkenean gehien betetzen gaituena gazte hauekin sortzen den harremana da. Hazten ikusten ditugu eta joan ondoren beraien esker ona eta maitasuna erakusten dizuenean hunkigarria da. Hori ordainduko duen dirurik ez dago”.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

17

Olatuak webgunean Astearteko itsaso handiak irudi ikusgarriak utzi zizkigun Aspaldian ez bezala oldartu zen itsasoa asteartean. Kalteak eragin zituen barran eta Julio Beobide pasealekuan, baina irudi ikusgarriak ere utzi zizkigun. Baleike.comen jaso genituen.

BALEIKE.COM Lau metroko balea Itzurunen Lau metro inguruko balea agertu zen hilda martxoaren 4ko arratsaldean Itzurunen. Webguneko erabiltzaileei esker jakin genuen arrai beltza, potzua edo moskotea deitzen zaiola espezie horri.

Herri lasterketako argazkiak eta bideo erreportajea XXIV. Herri Krosaren jarraipen zabala egin zen www.baleike.comen. Kronikaz eta sailkapenez gain, probako 135 argazki eta bideo-erreportaje bat dituzue ikusgai.

PUBLIZITATEA

20

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

Ana Mari Eizagirre

Santa Klara landa etxea

PARADISUKO DAMA ERRETRATUA

Baserriko emakumea da Ana Mari Eizagirre. Duela lau urte Santa Klara baserria landa etxe bihurtzea erabaki zuten senarrak eta biek. Pertsona askok aukeratzen duten paradisu ederra da Santa Klara eta Aste Santuan ere turista askok aukeratuko dute oporrak igarotzeko.

Bertan aurkituko dute Ana Mari, harrera beroa eskainiko dien emakumea. Ateak maitekorki zabaldu AINARA LOZANO LASA

Ana Mari Eizagirre (Aizarnazabal, 1963) Erretola baserrian jaio zen eta 44 urte ditu. Baserriko emakumea izan da beti eta Zumaiako Santa Klara baserrira etorri zen bizitzera 1979an, ezkondu zenean. Gaur egun senarra eta bi seme eta bi alabekin bizi da bertan. “1600. urtean Elizak saldu zuen Santa Klara ermita etxebizitzarekin batera eta gero ez dakigu noiz bihurtu zen zehazki baserri”. Aldaketa handia izan zen beretzat Aizarnazabaldik Zumaiara etortzea. “Gure Aizarnazabalgo baserria gurasoena zen, laua zen, bere erreka eta guzti. Santa Klara, aldiz, oso aldapatsua eta haizetsua da, eta urik ez dugu. Aldaketa oso gogorra izan zen niretzat. Gainera, ez da berdina gurasoekin bizi edo ezkonduta bizi”.

1990ean erosi zuten gaur egun Santa Klara landa etxea den baserria. “Nire gizonaren gurasoen familia beti maizterra izan zen, senarraren aitona-amonetatik hasi eta bigarren belaunaldia ginen gu. 1990ean erosi genuen etxea eta handik bi urtera erabaki genuen berritzea, oso zaharra baitzegoen”.

Hamar urte bueltaka ibili eta gero, azkenean Diputazioak hartu zuen esku eta Zumaiako Udalarekin batera, etxe berria egitea onartu zuten, % 20 handitzeko baimenarekin. “Horrek aldaketa handia zekarren, guretzat ia 195 metro kuadroko hiru pisuko eraikina egitea.

Handik urtebetera hasi ziren egiten etxea, 2003ko uztailaren 7an sartu zen hondeatzailea eta 2004ko uztailaren 8an inauguratu genuen”.

BI HITZETAN Jaio: 1963an, Aizarnazabalen.

Zumaiara etorri: 1979an etorri zen Zumaiako Santa Klara baserrira, ezkondu zenean.

Santa Klara: 2004an zabaldu zuten landetxea.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

21

22

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

Lau urte daramatzate Anak eta familiak Santa Klara landa etxean lan egiten. “Zumaian turismoak oso ongi funtzionatzen du; gainera, Udalak apustu sendoa egiten du turismoaren alde eta horrek emaitza onak eman ditu. Lehenengo urtea izateko lana ongi egin genuen, uztaila eta abuztua beteta egon zen”. Turismo bulegoak laguntza handia eskaintzen dietela adierazi du Anak, bulegotik pasatzen den jendeari gomendatzen baitiete Santa Klara landa etxea. “Eskualdeko herrietako turismo bulegoek harreman estua dute. Helbide elektronikoen bidez jartzen dira harremanetan eta egunero, 10:00ak aldera, badakite herri batean edo bestean zer dagoen libre.

Orduan herri bat betetzen denean hurrengo herrira bidaltzen dituzte bulegoetara agertzen diren turistak”.

Urte osoan zehar izaten dute Santa Klara landa etxea zabalik, oso gutxitan ixten dute. “Pintatzeko itxi izan dugu noizbait eta iaz astebukaera batean itxi genuen ezkontza batengatik. Aurten apirilaren bigarren astebukaeran itxiko dugu, gure semea ezkontzen da eta!”. Inguruko jendeak bisitatzen du gehienbat Santa Klara. Arabatik Bizkaitik eta Nafarroatik etorritakoak gehienak. Hala ere, Zumaia gustukoen dutenak katalanak dira. Anaren arabera, “koadrilan etortzea gustatzen zaie”.

Irailerako, esaterako, Hungariako

ba­tzuek hamabost egunerako hartu dute gela bat eta uztailerako bi ingeles izango dituzte lehendik egondakoak.

“Askok errepikatzen dute egonaldia, gurasoek semeei gomendatutakoak ere etortzen zaizkigu. Zumaia ederra da eta asko saltzen du”. Erromesentzat gela bat ere badute eta Belgikatik etorritako batzuk ere izan dituzte.

Orain arrakasta dute, baina hasiera batean orduan pasatzen ari ziren “urte latzei” aurre egiteko irtenbidea izan zen Santa Klara landa etxe bihurtzea.

“Bat-batean esnea 20 pezeta jaitsi zen.

1985etik 1987ra 50 pezeta kobratzen ari ginenean, 36 pezeta kobratzera pasa ginen. Bailara honetako emakume askori bezala, niri ere ostalaritzan lan egitea tokatu zitzaidan. Baina horren etxe handia genuela ikusita, landa etxe bat egitea ekonomikoki irteera ona izan zitekeela pentsatu genuen. Finantzatzeko modu bat da. Oso pozik gaude eta ez gara damutzen hartu genuen erabakiarekin”. “Lana eta sakrifizioa da, baina baserria ere hala izaten da.

Gaur egun gero eta landa etxe gehiago daude alokatzeko, saltzeko, batzuk taberna eta guzti”.

ERRETRATUA

"Bat-batean esnea 20 pezeta jaitsi zen.

Emakume askori bezala, niri ere ostalaritzan lan egitea tokatu zitzaidan"

Prestakuntzaren garrantzia Goizean goiz jaikitzen da Ana Mari egunero. Ukuilura joaten da senarrarekin 06:45ean, eta gero, 08:00ak aldera, landa etxera gerturatzen da. Etxera itzuli, dutxatu eta gosaria preparatzen hasten da. “Satisfazio handia ematen dit lan honek. Jendearekin lan egitea oso polita da. Hala ere, batzuetan bada etxeko arauak ulertzen ez dituen jendea ere. Guk, adibidez, ez dugu animaliarik onartzen. Osasun aldetik, batez ere, eta etxeko zakurrak zaunkaka hasten direlako”. Anak, gainera, ikastaro ugari egiten ditu eta egun kontabilitatea ari da ikasten, Mendikoi elkarteak antolatutako ikastaro batean. “Prestakuntza beharrezkoa da guretzat ere, bezeroarekin harremana izaten ikasteko eta profesionaltasun egokia lortzeko”.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

23

PUBLIZITATEA

24

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

13. ibilbidea

Usurbiribillagatik Estaziora Lehengoan Urolaren ibaiertza hartu eta Moilaberritik Usurbiribillaga ingurura etorri ginen, trenbidea izandako ibilbidetik, zubien azpialdetik pasata; gaurkoan ere basadietan ibiliko gara, baina barrualderagotik, ez hain

ibai ertzetik, Basadizarretatik: Usurbiribi­ llagako zulotik Estaziora etorriko gara. Lur hauek lehen basadiak ziren, nekazaritzarako erribera lurrak; gaur egun, berriz, industri pa­ biloiak dira nagusi.

Basadizarretatik Bedua Baina Basusta aspaldian 1 aldera begiratuta, Urola ez dago bakarrik, industri ibaiaren erdian “uharteak” pabiloiez gain, etxe gehiago daude, uhal edo ur handiek egin dituzte­‑eta inguruetan, ekarritako basarekin sorgehienak ere XX. mendeatuak; uharte horietan ihia ren amaieran: Basustahazten da, eta batzuek hotxiki, Irure, Lurralde eta rregatik “Ietak” (“ihietak”, Ibaialde. Horien ondotik, ihien lekuak) ere deitu izan trenbidea doa eta azpialdediete; baina berezko izena tik pasatzen da bidea. Bide Usurbiribillaga da. Aurrenagusiaren ondoan, badago ko ibilaldian Usurbiribilgo beste tunel bat, gaur egun zuloraino etorri ginen eta horma batekin itxita. Hogaurkoan hortik abiatuko nela azaltzen da ingurua, gara, uharteen paretik.

1945eko udal­ agiri batean: 1. Usurbiribilgo zuloa. Artaditik ikusita. Bidea ibaiertzetik doa zuloraiBasadizarretako bidea “el hecho de que en un prinno, eta han buelta hartzen du, berriz ere araztegi aldera, barrualdetik. hartuko dugu, lokatz handicipio se vertían estas basurik ez bada, behintzat. Bidearas, cerca del tunel que hay ren hasieran, bai mendian en Basusta-Estación y ante gora, bai erriberetan, labore lurrak dira oraindik nagusi, baina las reclamaciones hubo de trasladarse su depósito cerca del pixkanaka industriak jan dio lekua: araztegia, Ortiz, Egurko… Faro, pero al construir el Chalet D. Ramon Echeverría, hubo Labore lurren izenak nahikoa antzekoak dira: Basustabarre- de quejarse de malos olores y moscas en verano”. na, Basustaldea, Basustaldeko erriberak, Basustatze…

Trenbidearen azpitik pasata, industrialdea agertuko zaigu, Ikusten denez, horietako gehienek izen berean dute jatorria, bere osotasunean. Gaur egun, horko plaza batek Ikatz plaza Artadi aldera begira dagoen baserrian: Basustan. Baserri du izena, ikatz­ biltegi bat egon zelako garai batean. Biltegi edo inguru horri buruzko aipamenak oso antzinakoak dira: horren ondoan egon zen, baita ere, Rosendonekoa etxea.

1344ko agiri batean “Barcusia” ageri da, eta seguru asko inBideari jarraituta, Estazioko etxeen azpialdera iritsiko gara. guru honi egingo dio erreferentzia. Baserriaren atzealdean, Lehenengoa, ezkerraldean, Mendarojauregi da. Hasierako hegaztiak hazteko instalazioak daude, mendian gora. jabeak Mendarotik etorri ziren eta hango jaiotetxearen izen

TXOKORIK TXOKO

XABIER ETA IMANOL AZKUE

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

25

2

3

4

5

6

7

8

26

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

2. Basadizarra.

Basadizarretako leku batzuetan oraindik badaude labore- lurrak.

3. Erretena. Lurren artean, lubaki edo erretenen bidez bideratzen da ura, nekazaritzarako.

4. Etxeak. XX. mendearen erdialdean etxeak egin zituzten: Basustatxitiki, Irure, Ibaialde eta Lurralde.

5.Tunela. Garai batean trenbidearen azpiko pasabidea tunel honetatik zen. Nola sartu hortik gaur egungo kamioiak?

6. Industrialdea.Estaziotik zenbat eta gertuago, industrialdea orduan eta urbanizatuagoa.

7. Mendarojauregi.Nagusia Mendarotik etorri zen, eta hango baserriaren izena jarri zion (Jauregi).

8. Urolako trenaren geltokia. Gaur egun Euskotrenek erabiltzen du. Estetika ederrekoa da.

Txapartegik emandako tarta eder bat zozketatuko dugu.

Erantzunak elkartea@baleike.com helbidera bidali. Erantzunekin batera, izen abizenak eta telefono zenbakia adierazi.

7 6

8

5

Aurreko zenbakiko erantzuna: Zubiaundia

4

Irabazlea: Felix Aizpurua Azpeitia Zorionak!

TXOKORIK TXOKO

Galdera: Galdera: nola izena zuen ikatz biltegiaren ondoko etxeak?

1 2

3

berbera jarri zioten honi ere: Jauregi. Eskuinaldean, Estaziobidera irten aurretik, duela gutxi arte fundizioa egon den horretan, Alpersail egon zen; izen berezia, ustez azalpena badaukana: horrela izendatzen zituzten alferrik zeuden sailak, ezertarako erabiltzen ez zirenak.

Estazioa auzoan gaude. Oker handirik gabe, esan genezake auzoa trenak ekarri zuela, trenari lotutako bagoia izan zela. Baten faltan, gainera, urte gutxitan bi trenbide elkartu ziren Zumaian: Vascongados-a (gaur egungo EuskoTren) eta Urolakoa.

Vascongados trenari dagokionez, eraikitzeko lehen asmoak XIX. mendearen amaieran sortu ziren eta 1890ean aurkeztu zen lehen proiektua, Elgoibar eta Donostia elkartzeko, 64 km­‑ko ibilbidean. Hasieran, asmoa zegoen Kostaldetik eramateko, baina itsaslabarrak aldapatsuak eta ezegonkorrak zirenez, barrualdera eraman behar izan zuten trenbidea. Lanak Zumaiara 1898an iritsi ziren eta orduan azkar hartu zituzten erabakiak: tren­ geltokia non egingo zen, lurrak desjabetu…

Geltokia, berriz, hiru urte geroago inauguratu zuten, 1901eko urtarrilaren 1ean. Bitxikeria gisa, Donostiarako txartelik merkeenak 1,90 pezeta balio zuen, eta 1h 10’ behar ziren.

Urolako trenari dagokionez, esan daiteke ahalegin handi eta luze baten emaitza izan zela. Proiektuko lehen urratsak, hemen ere, XIX. mendearen amaieran egin ziren, enpresaburu batzuen bultzadari esker, baina porrot batzuen ondoren asmoa ez zen gauzatzen hasi 1920ra arte. Urte hartan, Gipuzkoako Foru Aldundiak bere gain hartu zuen proiektua eta trenbidea 1926an inauguratu zen. Sorretatik bertatik trena elektrikoa izan zen, oso modernoa garai hartarako. Baina urte askotan ez zen egin batere berrikuntza edo mantentze­ lanik, ez trenbidean, ezta makinetan ere, eta 1980ko hamarkadaren hasieran bi aukera zeuzkaten arduradunek: bata, inbertsioak egin eta Urolako trena berritu, eguneratu; bestea, trena kendu eta zerbitzu hori autobusen bidez eman. Azken horren alde egin zuten eta hortxe bukatu zen, 1989an, Urolako trenaren historia.

Eraikinei dagokienez, bi tren desberdin ziren eta bi geltoki izan zituzten, aurrez aurre eta tartean nasak edo trenbideak zeudela. Jarduera handiko geltokia izan zen, salgai eta material ugari garraiatu zituena, batez ere Portua bere onenean egon zen bitartean. Gaur egun, bi eraikinetatik bakarra dago zutik: Urolako trenaren geltokia, baina Euskotrenek erabiltzen du.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

27

PUBLIZITATEA

28

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

GURE ZUMAI ZARRA

LORE ALBIZU IRIGOIEN (1) ABELIN LINAZISORO

Albizutarrak, beste zenbait zumaiar familiako kide bezala, gerra aurreko batzokia sustatzen, zein euskararen alde lan egin zutenetakoak izan ziren. Gizonezkoak, gainera, gerran gudari ibili ziren. Aber­ tzaleak zirela garbi adierazten dute senide arteko izenek: Balendiñe, Lore, Mikel, Xabier, Josu, Imanol… Jexux Etxaberi elkarrizketa egin genionean, Zumaiatik bere haurrekin bidalitako Loren amaren izena, Rufina, azaldu. zen. Egokia iruditu zaigu, beraz, Rufinaren alabari elkarriz­ keta hau egitea.

Noiz jaio zinen?

1.931-an, hirurogeita hamasei urte daz­kat.

Non jaio zinen?

San José kalean jaixo nitzan. Gure aittattaren itxian, zaztipulakoa, Irigoien.

Corpus Christi egunian prozezixuak jun behar zun kaletik ixa botatzen zuten, kalle San Telmotikan ez zan pasatzen prozezixua eta kalle Marikuak eta San Telmokuak prozezixua pasatu zai eoten giñan, ixa besteen kaletik harrapatu eta karkara eamateko.

San José kaleko kontuekin-eta akordatzen al zera?

Ez. Ezer ez. Ez nun nik urte asko eingo han. Mikel gero San Telmon jaixo zan eta ni, ba, oso txikixa izango nitzan.

Umetako San Telmo kontuekin soilik akordatuko zera orduan.

Bai, ni bizitza guztixan kalle San Telmon ibili nitzan. Mikelen ondoren Xabier jaixo zan, hura 1.936-koa da.

Gerra aurreko San Telmo kalearekin, orduan, ez zera asko gogoratuko, ezta?

Gu beti San Telmo kalian sartuta ibiltzen giñan, behin ere ez gendun ertetzen kalle San Telmotikan. Guri kalle Ribera jutia iruitzen zitzakun zala, bueno, beste herri batea jutia bezela. San Telmo kalian, ba, trenadioska-ta ibiltzen giñan, geo, karka B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

29

GURE ZUMAI ZARRA

bat zeon han, Karmelo Unanuenea juteko horretan eta han dindanak jarrita dindanian-da ibiltzen giñan, Corpus Christi egunian prozezixuak jun bihar zun kaletik ixa botatzen zuten, kalle San Telmotik ez zan pasatzen proxezixua eta kalle Marikuak eta San Telmokuak prozesixua pasatu zai eoten giñan ixa besteen kaletik harrapatu eta karkara eamateko. Eta hantxe eoten zan usteldu arte. Txarrixen azpixetako ere eamaten zuten. Baina lehenbizi gu ibiltzen giñan jolasian, gainea saltoka, resurresi eiten eta horrela. Geo, jolasian, beste ume danak bezela, kukuka, trenadioska, soka saltuan azakaponakin, kromuakin… ibiltzen giñan. Makibarreneko entrada famosua zan, ilun-iluna zan eta trenadioska han sartzen giñan.

Akordatzen nai egun batian, San Telmo egunian jendia itxian kafia hartzea sartuta zeon eta korrida zala esan zuten, eta Kleton anaixak, Arriok, toreatu behar zula, famosua zan hau, Makibarreneko entradan bizi zian Kletonekuak, oain ere bai, eta hortikan erten behar zula toreruak, han plazoleta bat ba zan, ba, goixan?, ba han toreatu behar zula. Zezena kartoizko bi adar zian. Erten du gizonak entradatik eta hasi da atzea eta aurrea, aurrea eta atzea, nerbioso jarri da, entradan berriro sartu eta gehixo erten ez! Balientia gizona! Eta hori kartoizko zezena zala. Bueno, beharbada, jende asko zeon han zai eta horregatik geatuko zan pasatuta. Baina hauek gerra ondorengo kontuak dira.

Haurtzaroan neskak eta mutilak elkarrekin ibiltzen al zineten jolasean?

Bai, Kurrinua-ta, Mielito-Torero-ta, Amilibiatarrak-eta, danok ibiltzen giñan.

Eta hantxe ibiltzen giñan kaletik erten gabe. Amaiako Plazara pixkat, baina beti gure kalian. San Telmo bidian ere bai.

Mutilak sagar lapurreta juten zian Don Antonionea; naranjak ere eoten zian, eta horrelaxe ibiltzen giñan.

Bueno, goazen pixka bat atzerago.

1936-an bost urte zenituen. Gerra ga-

30

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

Akordatze nai nola juten giñan bazkeixakin tunel batea, Ramblas de Uribitarte esaten zixuen, guri ahaztuko ez zakun izena, haitza batzuek ura daxola zezkan eta hantxe eoten giñan, kanpora ertetzen giñun eta sirena aitzen gendunian barroa.

raiko zerbait gogoratzen al zera?

Bai. Akordatzen nai nola jun giñan kamioetan. Amama itxian negarrez…

Amama eta aittatta bakar bakarrikan geatu zian itxian. Hainbeste seme eta biloba euki eta bakar-bakarrik geatu zian. Ba­ tzuek frentian, bestiak herritik bialduta…

Akordatzen nai nola jun giñan kamioian danok mariatuta, Xabierrek sei hilabete bakarrik zezkan, hura mantuxetakua eta Mikel eta bixok amakin. Orduan maletiketa ez zeon eta zaku batian, lonakin-edo eindakoa, sartu erropak-eta, eta aurrea.

Osaba Nikolaseneko izeko Maria-eta ere bazian, baina bakoitzak bere familixakin nahiko lan bazun. Ahal zan mouan. Eurixa ai zan eta uste det etxeko gaurdasola danak han galdu ziala. Egun hura baino leheno frankista hauetako batek gure amai esan omen zixon: Zuek aurrea jun behar dezue. Aurrea, noa?, gure amak.

Bai, bai, hamendikan fuera, hark. Egun batzuetako bada, diru pixkat badakat, baina zenbat denboako?, amak. Ez dezu beharko ia, gorrixak tortila einda lagako zaitue-eta. Eta nahi baldin badezu, umiak laga hamen. Nik zuri umiak laga? -gure amak- Ba, nik hil behar baldin badet, umiak nerekin batea hiltzea nahixo det!

Kamioetan nola joan zineten akordatzen al zera?

Bai. Beste kontu bat gogoratzen naizena zea da: Zubi bat puskatuta zeola, bueno, amak asko hitz egiten zun gauza hoixekin eta guk geo dana buruan hartzen gendun, nola gudari batek Mikel eta bixok lepoan hartu eta negar eiten zun. Hauek zer kulpa dake, zer kulpa?!, esaten omen zun.

Hori Ondarrutik Lekeitioko bidian izango zan. Baina gu handik pasatzeko “Alto el fuego” ein omen zuen. Nik akordatzen nai gudarixak nola hartu zigun lepoan eta urrutiko marruak nola aitzen zian. Frankistak guri insultatzen. Bizkaixan oso ondo tratatuak izan giñan. Handik Forua jun giñan. Han frailien konbentuan eon giñan. Aitta-eta ihesita aurrea jun zian eta gu hamendikan bialduak izan ginala ba-

zekixen eta altabozetikan holako famili deitu eta handik kanpoa ateatzen ziguela esaten zun amak. Beste gauza bat askotan kontatzen zuna amak zea zan, asko lagundu zixola Xendoko amak, Jexux Etxabe eta hauen amak, eta nola bere semia frentian hil zanian konbentuko altabozetik honelako eta honelako hil dira frentian esan, eta xendoko ama zerraldo bere aurrian nola erori zan. Handik Bilbora jun giñan.

guri ahaztuko ez zakun izena. Haitza batzuek ura daxola zezkan eta hantxe eoten giñan, kanpora ertetzen giñun eta sirena aitzen gendunian barroa.

Foruan egon zineten garaian gertatu al zen Gernikako bonbardaketa?

Ez, hori geruo izan zan. Forutik Bilbora jun giñan eta… detaile batzuek gea­tzen dira umetan, ba, e? Akordatzen nai nola juten giñan bazkeixakin tunel batea, Ramblas de Uribitarte esaten zixuen,

Jatekoarekin-eta nola moldatzen zineten?

Eusko Jaurlaritzak jarritako “Ayuda Social”ekin. Eta gu ezkutatzera joaten giñan tunel haixek orain uste det “Túneles de Etxebarria” izena duela. Itxian edo inguruan ibiltzen giñan eta bondar-

Tunelean bizi al zineten?

Ez, han inguruko etxe batzuetan. Danok ihes eindakuak edo bialdutakuak giñan.

Zumaiarrak ere bazian han. Nik Margari lehengusuari aitu izan dixot haixek ere hala eon ziala. Danok partituta.

GURE ZUMAI ZARRA

deoa abixatzeko sirena jotzen zunian tuneleta juten giñan. Geo, Bilbotik Mundaka jun eta han etxe partikular batian eon giñan. Han menditik gudarixak etortzen zianian, Amaiur batailoikoak, komandantzira juten zian. Zumaiar asko zian: Gure osaba Joxu, frentian hil zana, osaba Primitibo ere bai, Pepe Segurola, Iñaxio Zulaika… eta hoixek danak. Izeko Balentiña zeon han asistenta, gudarixai jatekua eman eta laguntzeko, hori ondo akordatzen nai han inguruan asko ibiltzen giñan-da. Han eskola bat zeon eta Mikel eta bixok hara juten giñan.

Monja batzuek izaten zian, ba, honela buruan hega luzea bezela zekatenak?

Ba, haixetakoak zian. Mundakan, geo, gudarixak mendira juten zianian gure osaba Joxuk, nik asko maitte nun osaba, gaztia zan-da, hemeretzi urtekin hil zan, ba, osabak Mikel eta bixoi eskutik heldu eta eramaten ziun plazoleta batea, han kamioneta bat eoten zan, kaskua jantzi, gu bixoi muxu eman eta…“Eusko gudariak” kantatzen juten zian. Nik “Eusko gudariak” orduantxe ikasi nun eta beti negar eiten nun, egi-egixa esate izut, dana emozionatzen nitzan. “Eusko gudariak” kantatzen, ikurrina berekin zuela… hala juten zian mendira. Halako batian… ez zan gehixo etorri.

Zenbat joaten ziren kamionetan?

Kamio txikitan juten zian, sartu, arrankatu eta han juten zian. Kartak ere bazian harenak polittak…

Mundakan denbora luzean egon al zineten?

Mundakan giñala aittak eta izekok sehaska erosi behar zuela Xabierrentzako, ferixa zan egun hartan, eta Gernika jun zian.

Orduantxe bonbardeoa. Uste det ordu batzuek leheno jun ziala. Akordatzen nai Mundakan, gabian, marruak eta nearrak aitzen ziala. Kamionetan pasa­tzen zituen erituak eta gure itxia karretera onduan zeon. Akordatzen nai nola eaman ziguen mendixan gora eta han mendi zuluetan,

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

31

PUBLIZITATEA

32

MZ A TA RT IXL O B A L E I K E 2 0 0 78 U AA

Hegazkinak Gernikarantz joateko itsasoan itzulia egiten zutenez, akordatzen al zera hegazkinen burrunbaz-edo?

Hegazkinen soinua bai, eta ikusi ere bai, han itsasoan buelta eman eta Gernika aldera nola juten zian. Hura bildurra.

Behe behetik juten zian eta batzuetan pilotua ere ikusi eiten zan. Geo, handikan ere ihesi ein behar, aitta harrapatu zuen, Laredon edo, ez dakit non. Guk orduan haren berririk ez genikin eta guk ere Santanderra ihes ein gendun. Santaderren, amamaren anai bat santanderina batekin ezkondu zeon, itsasoko patroia zan, Soantesen bizi zan eta hara jun giñan.

Gure amak handikan aldein nahi zun eta ez dakit nola izan zan, Gobiernuak deituta-edo, baina kontua da Asturiasen enbarkatu giñula. Ribadesellako moilan.

Barkuan, bodegan sartuta, Burdeosaino jun giñan. Amak esaten zun: Hura biaje tristia hura! Umiai bularra ematen ia ilunpean… Hiru egun eta hiru gau ezerre jan gabe, bonbakin ateatzen zuten ura eaten bakarrik… Asko giñan han barruan, baina zumaiarrik bate ere ez. Osaba Nikolax ere Santanderren zan, baina han danok sakabanatu ein giñan. Osaba Lide Uranga eta hauekin zan eta gu Ribadesellan.

Barkuan jende gehixena Santanderko gorrixak zian eta familia bat donostiarra.

Haixek eta gu bakarrik giñan euskaldunak. Gu lau, Ama, Xabier, Mikel eta ni eta Donostiarrak bost. Amistadia ein giñun, tratua ere izan giñun, pixka batian, baina geo hil edo ez dakit zer ein zian.

Sasoi batian bazekixen San Telmuetan etortzen-eta, baina geo, tratua galdu ein gendun.

Barkuan noraino joan zineten?

Amak esaten zun itsasoa dinamitatuta zeola (minak) eta sumarinuak erten eta

GURE ZUMAI ZARRA

trintxeretan-edo, eon giñala bonbardeoa ai zan bitartian. Zulo haixetan, hantxe egon giñan ez dakit zenbat denboran.

Ume danak amakin-da.

Nik “Eusko Gudariak” orduantxe ikasi nun eta beti negar eiten nun, egi-egixa esate izut, dana emozionatzen nitzan, “Eusko Gudariak” kantatzen, ikurrina berekin zuela… hala juten zian mendira.

“cambio de rumbo” eiteko agintzen zutela eta horrela Ribadesellatik hiru egun eta hiru gauen ondoren Burdeoseraino ailegatu giñan. Barkuko tripulazixua txinuak eo japonesak ziala esaten zun, uste det vietnamitak ziala, baina amak txinuak esaten zun. Bihurri samarra zan gure Mikel eta Ribadesellako moilan galdu ein zitzakun, ama haren bila zoratu ein zan, umia uretan ikusten zula, eta hara nun ikusten dun barkuko puentian txino baten besuan. Burdeosa ailegatu ginanian bakoitzai ogi barra bana eman ziguela esa­ ten zun amak, eta sardin lata bana. Ume txikixai ere bai. Ura ogixa jatia! Mandibulako mina eta dana euki zula esaten zun amak. Pentsa zazu!

Jarraituko du.

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

33

AGENDA

martxoa-apirila Santelmoak OSTIRALA 28 20:00etan Parrokian, San Pedro Txiki eta Txikienak eskainitako jaialdia. Bertan “Zumaia” cd/dvda aurkeztuko dute.

21:00etan San Telmo kalekoen anaiarteko afaria 22:30ean Aita Mari aretoan, Santelmotako bertso jaialdia.

Bertsolariak: Sustrai Colina, Andoni Egaña, Sebastian Lizaso, Aitor Mendiluze, Aitor Sarriegi eta Iker Zubeldia. Gai-jartzailea: Jon Maia.

Amaieran Txosna eremuan, Txupinazo alternatiboa. (Txosna eremuko egitaraua ikusi) LARUNBATA 29 11:00etan Udal Txistulari Bandaren kalejira 12:00etan San Telmo ermita bertan, Txupinazoa jaiei hasiera emanaz.

Jarraian Musika Eskolako Trikitilariek lagunduta, Jaitsiera.

Ondoren Itxas Gain elkarteak antolatuta, Hamaiketakoa. Tartea alaituz, Bertso Eskolako ikasleen eta Trikitilarien saioak.

12:30ean Gazte koadrilen kalejira herrian zehar DUGUKOLO taldeak lagunduta.

Ordu berean Eusebio Gurrutxaga plazan hasita, TXIMELETAK txarangaren saioa 13:00etan Ondartxo plazan, Musika Eskolako dantzako haurren esku, Euskal Dantza ikuskizuna.

14:30ean Txosna eremuan, herri Bazkaria 16:00etan Alondegian Haurrentzat plastika tailerrak 18:00etan Kofradian, haurrentzat diskoteka DJONekin 18.30etan Amaiako plazan hasita TXIMELETAK txarangaren saioa 22:30ean Eusebio Gurrutxaga plazan LUHARTZ taldearekin dantzaldia.

Ordu berean Txosna eremuan, Kontzertua IGANDEA 30 11:00etan Kofradian, Arbustain Motorzale elkarteak antolatuta,

34

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

Udalaren eta Kutxaren babesean, Hamaiketakoa herriko itsasgizon zaharrentzat.

11:00etatik 14.00etara XII. San Telmotako Scalextric txapelketa Alondegia aretoan Ordu berean ORIA Txaranga kalejirak herriko kaleetan.

12:00etan Haurren Tanborrada 17:00etan Buruhaundi eta Erraldoien kalejira- Irteera: Udaletxean.

17:00etatik 19.00etara Scalextric saio berriak.

18:00etan Haurrentzat Eusebio Gurrutxaga plazan, GORRITIren saioa 18:30etan ORIA Txaranga kaleetan zehar.

19:00etan Eusebio Gurrutxaga plazan hasita, LES ENFANTS taldearen IKUSKIZUNA. 22:30etan Tanborrada Berezia Ordu berean Txosna eremuan, Kontzertua Gauerdian Kofradian Bandera Igoera, Andres Joaquin Lopez Azkar ate arrantzale ohiaren esku. Bertan Arbustain Motor elkarteak urtearen oroimenez bere txapel oroigarria oparituko dio.

01.00etan Eusebio Gurrutxaga plazan, dantzaldia KUPELA taldearekin.

ASTELEHENA 31, SAN TELMO EGUNA 10:15etan Ohiturazko Prozesioa San Telmoren ermitara 10:30etan Meza Nagusia, itsasoaren aurrean otoitza eta Parrokiara itzulera. San Telmoren erlikia gurtzea.

Ondoren, agintari eta gonbidatuei hamaiketako bat eskainiko zaie Kofradian 12:00etan INCANSABLES txarangaren kalejirak.

17:00etan haur festa Eusebio Gurrutxaga plazan MEATZARIEN JOLAS ETA JOKUAK. 18:00etan INCANSABLES txarangaren ekitaldia plazan, eta jarraian herriko kaleetan zehar.

19:00etan Kofradiako plazatxoan, erromeria LOTXO taldearekin.

Ordu berean, SARDINAJANA

22:30etan LOTXO taldearen saio berriak.

ASTEARTEA 1 08:00etan Hildakoen aldeko meza OSTIRALA 4 21:00etan Algorri Sagardotegian, Afaria, eta jarraian, ZUMAIAKO X. BERTSOLARI TXAPELKETA. Aurkezlea: Jon Maia. Partaideak: Joxe Joakin Aizpurua, Maddi Gallastegi, Unai Gijarro, Jokin Gijarro, Josu Manzisidor, Manex Elola, Markel Peñalba, eta Maialen Velarde.

22:30ean txosna eremuan, Kontzertua : “Bertsioen Gaua” LARUNBATA 5 09:00etatik 12.00etara Herri mailako Arrantza Lehiaketa, Talaipetik Paol muturrera bitartean.

(Heriotzik gabeko froga) 11:30ean Haur Jolasak Ondartxo plazatxoan.

11:30ean Eusebio Gurrutxaga plazan, VII.Olarruzopa Lehiaketa eta Rana eta Poto Txapelketak

Ekitaldia alaituz ELUSTONDO ANAI-ARREBAK trikitilarien saioa.

12:00etan herriko BEHEKO PLAZA eta Azkoitiko IRAURGI abesbatzen ekitaldiak Erribera kalean zehar.

18:00etan kofradian Haurrentzat ikuskizuna: TONI LA SALen “Birusak erasoan!!!”

18:30ean SAMASIKU fanfarrearen kalejira.

19:30ean MARMARA DIXIELAND BAND taldearen ekitaldia Amaia plazan eta herriko kaleetan 22:30ean Aita Marin Kantaldia: PANTXO ETA PEIO Ordu berean txosna eremuan, Rock Kontzertua 23:30ean MARMARA DIXIELAND BAND taldearen ekitaldia Eusebio Gurrutxaga plazan eta herriko kaleetan.

IGANDEA 6 10:30ean Itzurun hondartzan, ZALDI LASTERKETA 12:00etan kiroldegian, URREZKO AIZKORA Ordu berean TRIKITXAS bikotearen

doinuak kaleetan zehar.

17:00etan Trainerutxoen estropada, XXVIII. San Telmo Saria.

17:30ean Aita Mari aretoan , haur festa: TXAN MAGOA 18:30ean TRIKITXAS bikotearen doinuak kaleetan zehar.

19:00etan Kofradian, SAIOA, ALABIER ETA LUTXURDIO taldearekin, erromeria.

Bertan, Txosna batzordeak eta Txinparta elkarteak antolatuta, Talojana eta haurrentzat jolasak 22:30ean SAIOA, ALABIER ETA LUTXURDIO taldearen saio berri bat.

Gauerdian Banderaren jaitsiera eta Santelmoei agurra.

Martxoa Ostirala, 14 22:00etan Aita Marin, Emakumearen eguna dela eta antzerkia “EGUNEKO MENUA” Larunbata, 15 “ZUHAITZ EGUNA” (Ikusi egitaraua) Osteguna, 27 22:15ean zine forum: “Naturaleza muerta” 28tik aurrera: SANTELMO JAIAK 2008 (Ikusi egitaraua) Ostirala, 28 22:30ean, bertso-saioa Aita Mari zineman.

Apirila 10, osteguna: 22:15ean zine forum saioa “La camareras” IRAKURKETA ASTEA: Apirilaren 21tik 26ra: udal liburutegiak antolatuta, hainbat ekitaldi.

23, asteazkena Liburuaren Eguna 24, osteguna: 17:30ean Forondan, ipuin kontaketa Gorringo taldeak aurkeztua: “1786 animalia kontu” 22:15ean zine forum saioa “La soledad” 25, ostirala: 17:30ean Forondan, ipuin kontaketa 27, igandea 12:00etan Aita Mari aretoan, Haur antzerkia “KARABAS"

B A L E I K E 2 0 0 8 M A RT X O A

35