182 (2009ko azaroa)

ZUMAIAKO HILABETEKARIA

BALEIKE 182. ZENBAKIA. EURO BAT 2009ko AZAROA

www.baleike.com

Alex Uranga, Europako bodyboardeko espezialista onenen pare

itzurungo izurdea Z U M A I A K O

G A Z T E T X E A

T O R R E B E R R I N

AZALA a. rubio aprea

BALEIKE182 herri aldizkaria Foronda Kultur Etxea Odieta, 2 tel.: 943 86 15 45 e-maila: aldizkaria@baleike.com Argitaratzailea Baleike Kultur Elkartea e-maila: elkartea@baleike.com Administrazio batzordea: Xabier Azkue, Gurenda Serrano Erredakzio taldea: Xabier Aizpurua, Imanol Azkue, Abelin Linazisoro, Ainara Lozano Lasa, Aitor Manterola, Juan Luis Romatet, Miriam Romatet, Peio Romatet, Arnaitz Rubio eta Gorka Zabaleta Diseinua eta maketazioa: Roberto Gutierrez Hizkuntz zuzenketa: Imanol Azkue Publizitatea tel. 943 86 15 45 gurenda@baleike.com Inprimategia Antza Inprimategia (Lasarte-Oria) Tirada 800 ale Lege gordailua: SS-405/94 ISSN: 1136-8594 Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

4

baleike+

Gaztetxea: Ilusioaren dorretxea 12

16

TORREBERRI: ETXE BATEN HISTORIA

PEIO ROMATET

baleike+

14

iritzia

egunkaria: bidegabekeriaren amildegian

15

izpiak eta hizkiak

18

baleike.com

Itsasoari eta zeruari begira

21

erretratua

ALEX URANGA

kultura

ZUMAIAREN DISTIRA

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

3

Gaztetxea:

ilusioaren dorretxea testua: JUAN LUIS ROMATET argazkiak: ARNAITZ RUBIO APREA

Torreberriko eraikinean egongo datorren hiru urteetan Zumaiako Gaztetxea. Gazteek Musika Eskolarekin partekatuko dute eraikina Udala eta gazteen artean sinatutako hitzarmenari esker. Akordio honekin, urte askotan gazteen eskakizuna izan denari irtenbide bat eman nahi izan zaio. Urriaren 16tik Zumaiak badu Gaztetxea. ZUGAko eta Emakume Gazteen Asanbladako kideekin hitz egin dugu beraien asmoen berri izateko.

4

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

Urteetako eskakizuna izan da Gaztetxearena.

Zumaiako Gazte Asanblada (ZUGA) sortzearekin batera, gazteentzako leku bat eskatzen zituzten ahotsak indartu egin ziren. Udal ordezkariekin izandako bilera ugariek espero edo desiratutako fruituak ematen ez zituztela eta, presioa handitu nahian, Erkibe okupatu zuten gazteek. 2008ko sanferminetan izan zen. “Hiru bat egunera aterako gintuztela espero genuen, baina azkenean urtebete egon ginen”, du gogoan ZUGAko kide Iñaki Galarragak. Okupazioarekin batera, gazteen eta udal ordezkarien arteko bilerak areagotu egin ziren. “Etxetik ateratzea eskatzen genien, jabetza pribatua izateaz gain, eraikina ez zegoen egoera onean eta arriskutsua izan zitekeen han egotea”, dio Zumaiako alkate Iñaki Agirrezabalagak. Gaztetxe okupatuaren esperientzia aurtengo uztailaren 24an amaitu zen, etxetik indarrez kanporatu zituztenean.

Urtebete horretan eskuratutako materiala eta ilusio zati handi bat etxe barruan geratu ziren. “Atera gintuztenean kale gorrian geratu ginen berriro ere. Txilibitua gordetzeko lekurik ere ez genuen eta bilerak Amaiako plazan edo Torreberriko estalpean egiten genituen”, zioen ZUGAko kide Iñigo Erkiagak urriko Baleiken. Gaztetxearen aldeko borroka, baina, ez zen baretu eta Zumaiako Udaleko Gobernu Taldeko ordezkariekin eta beste alderdiekin bilerak izan dituzte. Emaitza urriaren 16an sinatutako hitzarmena da.

“Aukera desberdinak aztertu ondoren, Torreberriko bi solairu uztea erabaki genuen”, dio alkateak. Gaztetxeak Musika Eskolarekin partekatuko du eraikin berritua: behekoa eta lehen solairua erabiliko ditu Gaztetxeak; Musika Eskolak, berriz, beheko solairua eta sabai azpikoa. Eraikin historiko hau erabiltzeagatik gazteek zenbait baldintza bete beharko dituztela ere adierazi du alkateak: “Eraikina desitxuratu dezakeen akziorik ezingo dute egin eta tabernarik ere ezingo da jarri. Gaztetxeak gazte guztientzat zabalik egon beharko du eta kontzertuak antolatu nahi badira, Udalarekin aurrez adostutako baldintzetan izan beharko dira”. Pixkanaka, presarik gabe, hasi dira gazteak etorkizuneko asmoak finkatzen. Ostiralero, arratsaldeko 6etan, elkartzen dira asanbladan. Bilera baten ondoren, Iñigo Erkiaga, Iñaki Galarraga eta Jon Urruzuno ZUGAko kideekin eta Emakume Gazteen Asanbladako partaide Maite Aizpuruarekin elkartu gara.

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

5

BALEIKE+ Urtebete igaro zenuten Erkibe etxean. Zer balorazio egiten duzue?

Iñaki: “Hasiera nahiko polita izan zen. Uda ere bazen eta lehen hiru hilabeteetan jendea ilusio handiarekin zegoen.

Asanbladara joaten ez zen jendea ere hurreratu zen laguntzera eta bultzada antzeko bat ere sumatu genuen. Gero udazkena etorri zen, kurtsoa hasi zen eta ikasketak edo lana zela eta, jende gutxi geratu zen Gaztetxean. Gazte koadrila batekin zenbait arazo ere izan genituen…”

Iñigo: “Asanbladetan biltzen ginenetik ideia bat genuen buruan: Gaztetxea alternatibak sortzeko, lana egiteko eta zenbait gairen inguruan ilusioarekin borroka egiteko lekua zela.

Talde honek beste ikuspegi bat zuen; beraien aisialdirako leku bezala ikusten zuten. Hasieran nahiko malguak izan ginen, baina azkenean bi ikuspuntuek tupust egin zuten. Hilabete eskaseko kontua izan zen, baina haserreak eta mesfidantzak ekarri zituen”.

Iñaki: “Mesfidantza horiek jende gutxiago etortzea ere ekarri zuen. Bidean ilusioa zertxobait galdu zen”.

Iñigo: “Eta ondoen geundenean kalera bota gintuzten.

Arazoei martxoan eman genien buelta. Berriro zenbait ekitaldi antolatzen hasi ginen; musikaren hilabetea, adibidez. Gaztetxe barrua ere mural batzuekin apaindu genuen. Urtebete pasa eta gero, izandako hutsegiteekin ikasita geundenean, etorri zen zaplastakoa”.

Iñaki: “Espero genuen, baina… Etxean sartu ginenean espero genuen hiru bat egun iraungo genuela barruan. Egun oso tentsuak izan ziren haiek; polizia noiz etorriko zen zain geunden”.

6

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

Iñigo Erkiaga: “Ondoen geundenean kalera bota gintuzten Erkibetik.”

Maite: “Egunero jende piloa egoten zen eta inplikazioa handia zen. Goizean goiz jaikitzen ginen zerbait pasako bazen ere. Tentsio horrek balio izan zigun gu denok elkartzeko; gauza positibo asko ekarri zituen”.

Iñaki: “Okupazioaren helburua zen Udalari presioa egitea Gaztetxearen beharra zegoelako eta behar horri ez zi-

BALEIKE +

tzaiolako behar bezala erantzuten. Presioa egiteko zer hobeto bederatzi urtez hutsik zegoen eraikin bat herritartzea baino.

Ez genuen espero hainbeste denbora egongo ginenik eta horregatik inprobisatu egin behar izan genuen. Zaila izan zen, baina baita positiboa ere, hura gabe orain dugun hau ez genuke izango eta”.

Iñigo: “Asanblada bera ere asko indartu zen eta talde barruko konfiantza ere handitu egin da; orain jendeak lasai hitz egiten du”.

Kritika ugari ere jaso zenituzten…

Maite: “Logikoa ere bada. Jabetza pribatuaren pentsamolde hori hor dago, ez jende helduan bakarrik, gazte askorengan ere bai. Etxea okupatu izana ere aitzakiatzat hartu izan dute gazte askok Gaztetxera ez hurbiltzeko”.

Iñigo: “Komunikazio arloa ere ez genuen asko landu. Hori onartu beharra dago. Ondorioz, jende askok ez zuen jakin zer egiten genuen. Esan daiteke hutsegite hori dela-eta izen txarrarekin geratu garela”.

Gaztetxea politizatua egona ere salatu da askotan.

Iñigo: “Sistemaren kontra ari zarenetik politika egiten ari zara. Baina asanbladak ideia politiko jakin bati jarraitzen dion? Asanbladan egon zara eta ikusi duzu zer eta nola egiten dugun lana. Nahi duen guztiak hitz egiten du. Hori da asanblada bat”.

Maite: “Egia da sektore politiko jakin bateko gaztedia gehiago mugitzen dela. Normala da gaztedi hori mugimendu konkretu batzuetan ibiltzea. Baina hori ezin da ibili aitzakia edo muga bat bezala. Politizazioarena, azkenean, aitzakia bat da”.

Iñigo: “Interneteko toki batzuetan zurrumurru asko zabaltzen da. Asanblada hangoa dela, Baleike ere bai, adibidez, etab. Aurreiritzi batzuk elikatzen dituzten. Baina horrek ez du esan nahi asanbladak ideia edo korronte politiko bati jarraitzen dionik”.

Maite: “Alderantziz dela esango nuke. Politika ‘betiko politikarekin’ erlazionatzen da eta hortaz oso gutxi hitz egin da Gaztetxean, horregatik konkretuki, politizatua izateko beldurragatik”.

Iñaki: “Argi dago asanblada edo Gaztetxea politizatua daudela esaten duena ez dela hona etorri. Baina, herri honetan askotan gertatzen den bezala, ezer jakin gabe asko hitz egiten da”.

Okupazioaren urtebete horren balorazio positiboa egiten duzue. Baina albiste txarrak ere izan ditu. Epaiketaren gaia, adibidez.

Iñaki: “Bai, hamabost bat gazte daude akusatuta. Usurpazioen eta txikizioen karguekin daude akusatuta. Epailearen aurretik pasa ziren, urte hasieran edo, eta ordutik ez dakite ezer; epaiaren zain daude. Hor hutsegite bat egin genuen.

Behin ETB2ko “Pasalo” saioan ikusi nuen etxe bat okupatzen bada komeni dela hasieran argazkiak ateratzea ikusteko egindako lanen ondoren nola geratzen den. Alderik ez dago hasieran etxea nola zegoen eta gero nola utzi genuen.

Iñaki Galarraga: “Zaila izan zen, baina positiboa. Hura gabe orain dugun hau ez genuke izango.”

Kalera botatzearen ondoren materiala barruan geratu zen. Ba al daukazue material hura berreskuratzeko itxaropenik?

Iñaki: “Bai, material guztia, erosi berria genuen musika ekipo eta argiteria barne, barruan geratu zen eta ezin dugu atera. Berreskuratzeko baldintzak negoziatzen ari gara etxejabeekin. Esaten ziguten materiala berreskuratu ahal izateko, gauza guztiak atera beharko genituzkeela, barrua eta kanpoaldea txukundu eta sartu ginenean zegoen bezala utzi beharko genukeela”.

Maite: “Txukun utzi behar hori zerbait sinbolikoa dela uste dut. Azken finean, beraiei berdin zaie etxea txukun utzi edo ez.

Mendekotasuna adierazteko zerbait bezala ikusten dut”.

2008ko Koadrila Egunarekin ere dezenteko iskanbila sortu zen. Egun hartan egin zen kontzertuaren inguruko iritziak kontrajarriak ziren…

Iñigo: “Herriak ez dut uste orduan gertatutakoa garbi duenik. Orain arte isilik egon gara, Udalarekin harreman onak izan nahi genituelako. Izan ere, hitz egin izan bagenu, ziur aski bizkarra emango ziguten. Iazko Koadrila Egunean kontzertu bat antolatu nahi genuen eta Udala prest agertu zen diB A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

7

PUBLIZITATEA

BALEIKE + Iñaki Galarraga: “Okupazioaren presioa izan ez balitz, orain egindako gestoak oraindik makalago joango ziren.” ruz laguntzeko. Guk taldeak kontratatuko genituen, gazteek eginda merkeago lortzen direlako, bazkari herrikoia prestatuko genuen eta 6.000 euro ere aurreratuko genuen taldeak ordaintzeko, une horretan Udalak ez zeukalako dirurik. Denbora askoan lan egin eta gero bildutako dirua zen. Taulatua muntatzen ari zirenean konturatu ginen ez zutela goiko partea jarri. Modu batera edo bestera saiatu ginen goiko partea jartzen, baina ezin izan zen. Arratsaldean euria hasi zuen eta soinu ekipokoek esan ziguten ezingo zela kontzertua eman.

Bi alternatiba zeuden: kontzertua bertan behera utzi edo Gaztetxera eraman. Herriak merezi zuelako, Gaztetxera eraman genuen. Handik astebetera gutun bat iritsi zitzaigun non esaten zen Gaztetxea leku okupatua zenez, Udalak ezin zuela barruan egindako ezer babestu, eta ez genituela aurreratutako 6.000 euro haiek jasoko. Ordutik kultura zinegotziarekin harreman txarrak izan ditugu, eta Udalarekin elkartu garenean alkatearekin izan da, ez zinegotziarekin. Gaur arte”.

Uztailaren amaieran bota zintuzteten Erkibe etxetik.

Hiru hilabetera sartu zarete Torreberrin. Nola izan dira gestioak?

Iñaki: “Erkibe okupatu genuen unetik Udaletik esan ziguten mesedez ateratzeko handik, etxea egoera txarrean zegoela eta lortuko zigutela beste lekuren bat. Baina, ikusten genuen proposamena ez zela batere serioa. Okupazioari esker egindako presioa izan ez balitz, orain egindako gestioak oraindik makalago joango ziren. Hasieran, 2008ko Gabonetan lokal berria izango genuela esan ziguten. Eta ia urtebete igaro da.

Uste dut presio horrek zeresan handia izan duela orain duguna lortzeko. Bestela ez dakit zer gertatuko zen”.

Iñigo: “Hasieratik Torreberri eskatzen genuen Gaztetxe izateko. Alderdi guztiekin elkartu ginen Gabonen aurretik eta ondoren… Beno, denekin ez: PSOEkoek esan ziguten

ez zutela gurekin zertaz hitz egin. Alderdi guztiek hasieran aurpegi ona jarri ziguten, baina gero bizkarra eman ziguten.

Gobernu Taldekoek izan ezik; hauek irtenbide bat aurkitzen saiatu ziren. Bilera horiek ziren irtenbide bakarra: hori edo eraikin publiko bat okupatzea. Baina ikusten genuen hori ez zela bidea, berriro ere arazoak izango genituzkeelako”.

Maite: “Herriaren aurrean Udalarekin gaizki eramatea ere ez zen onena. Kritika asko egiten dizkigute eta Udalarekin gaizki eramatea guretzat kaltegarria izango litzateke. Kultura zinegotziarekin arazoak izan genituenean ez zen arraroa izango harremanak moztea Udalarekin, baina gure aldetik harreman hori mantentzearen aldekoak izan gara”.

Udaletik zenbait baldintza jarri dizkizuete. Ezingo duzue eraikin bera desitxuratu eta taberna jartzea ere ez da ontzat emateko.

Iñigo: “Torreberri eraikin historikoa da, guk ere badakigu hori. Kanpoko hormak, betitik ezagutzen ditugun harri zahar horiek kaltetzea logika guztiaren kontra doa eta, noski, errespetatuko dugu. Baina barruko hormak kartoizkoak dira eta hor kartel bat jartzeak ez dut uste kalterik egingo dionik.

Bestetik, Barra bat jartzen badugu ere, ez du taberna batek bezala funtzionatuko: ez da egunero zabalik egongo den taberna izango, ekintza puntualetan zabalduko dena baizik”.

Kontzertuak emateko, berriz, Udalarekin baldintzak adostu beharko dituzuela diote.

Iñigo: “Kontzertuak emateko arazo handiena eraikinaren intsonorizazioa da. Egindako proiektu batek ondorioztatu zuen 20-21 milioi pezeta gastatu beharko liratekeela eraikina intsonorizatzeko. Hori ez doa bat Gaztetxearen eta asanbladaren ideologiarekin eta horregatik alternatiba bat aurkeztu genuen: kontzertuak egitea betiere adostutako ordutegi eta baldintza batzuetan. Kontzertuak ordu txikitan jarriz gero, bizilagunei molestiak sortuko genizkieke eta azkenean gure aurka joango litzateke. Bestalde, kontzertuez gain, jendeak hala ikusten ez badu ere, gauza asko egin daitezke Gaztetxean: bideo emanaldiak, ikastaroak, azokak…

Musika Eskolarekin partekatuko duzue eraikina. Beraiekin hitz egin al duzue?

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

9

PUBLIZITATEA 10

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

Maite Aizpurua: “Ideia edo proposamen berriekin etortzen den guztia ongi etorria izango da.”

Iñigo: “Bertako zuzendariarekin, Sofiarekin, pare batean elkartu gara eta komentatu zigun gazteei zuzendutako dantza ikastaroak antolatzeko asmoa zutela eta polita ikusten zuen elkarrekin antolatzea. Ikusten dugu bion interesak bat egiteko modua dagoela”.

Zein dira etorkizunera begira dituzuen asmoak edo helburuak?

Iñigo: “Hasieran, ZUGA eta Emakume Gazteen Asanbladaren artean eramango dugu Gaztetxea, baina garbi utzi nahi dugu denontzat zabalik dagoela. Adibidez, orain gutxi Aste Mikologikoa egin zen Gaztetxeko lokalean eta arazorik ez genuen jarri lokala erabiltzeko”.

Maite: “Ideia edo proposamen berriekin etortzen den guztia ongi etorria izango da. Honek bizia behar du eta guk gure neurrian emango diogu, baina jende gehiago etortzen bada, hobeto”.

Iñigo: “Goiko solairuan leku handia dago eta liburutegi moduko bat jartzeko asmoa dugu, kuxin batzuekin, jendea irakurtzen egoteko. Irrati talde bat sortzeko asmoa ere badago. Ideia beste Gaztetxetik dator, baina han baldintzatuta geunden eta badirudi hemen egingo dugula. Laster Palestinari buruzko bideo emanaldi bat izango dugu, bigarren eskuko azoka… Jendeak pentsatuko du Gaztetxea desfasea besterik ez dela, baina atzetik lan handia dago. Ofizio asko ikasi ditugu hemen: sukaldari, tabernari, igeltsero, arotza…

Zumaiako Musika Eskolak Torreberrira mirak botata zituen, dantza ikastaroak emateko leku apropos gisa ikusten zuten eta. Hitzarmen berriari esker, Gaztetxeak eta Musika Eskolak partekatuko dute etxea: gazteek lehen bi solairuak kudeatuko dituzte; Musika Eskolak, berriz, beste biak. “Bigarren solairuan emango ditugu ikastaroak. Sabai azpiko gela primeran etorriko zaigu biltegi bezala, baina klaseak ezin dira eman”, dio Ubillos jauregiak pairatzen duen espazio falta dela eta, dantza ikastaroak Komentuan hasi ziren ematen.

“Baldintzak, baina, nahiko txarrak ziren. Hotza egiteaz gain, lurraren egoera ere ez zen dantzarako egokiena”. Dantza eskola eratu nahian, beste toki baten bila abiatu ziren. “Torreberri zen dantzarako toki egokiena”. 2008ko urte bukaeran izan ziren mugimenduak herriko zenbait kultur eragileren artean Torreberriren inguruan: “Ikusten genuen kultura mundura bideratzeko leku aproposa zela. Baina ez zuen fruiturik eman; gure iritziak ez ziren Udalean kontuan hartu”.

Komentua beste ekimen batzuetarako erabili behar zenez, kurtso berriarekin batera eraman ziren ikastaroak eraikin eraberritura. “Gure gogoa izango litzateke etxearen bizpahiru solairu uztea dantza eskola antolatzeko asmoa balego. Baina solairu bakarra utzi digute. Une honetan, hiru egunetan euskal dantzak ematen dira. Beste bi egun geratzen dira libre eta erabaki beharko da zer egin egun horietan. Gure asmoa zen zenbait dantza ikastaro antolatzea eta funtzionatzen zutenak Dantza Eskola baten egitarauan sartzea. Baina une honetan ez dakigu zer gertatuko den; ez dakigu Musika eta Dantza Eskola sortuko den. Hori agintariek erabakiko dute. Dakiguna da, behintzat, dantza eskaera badagoela herrian”.

Oriak argi uzten du eraikina Gaztetxearekin partekatzeak ez diola arazorik sortzen, “elkar errespetatzen badugu. Beraiekin pare bat alditan elkartu gara eta prest agertu dira gauza batzuk elkarlanean egiteko.

Interesgarria izan daiteke”.

BALEIKE +

Sofia ORIA Musika Eskolako zuzendaria

Aurreko Gaztetxearekin izandako esperientziaren ondoren esan daiteke bide erdia eginda duzuela.

Iñaki: “Aurreko urteko esperientziak asko lagundu digu. Dudarik gabe, hobe izan da aurrez okupatutako leku batean egon izana, bestela nobatada hemen biziko genuen”.

Jon: “200 milioi kostatu den leku batean. Blog batean dioten bezala, Euskal Herriko Gaztetxe pijoenean!”

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

11

BALEIKE+

TORREBERRI: ETXE BATEN HISTORIA

iNAZIO TOLOSA

Zumaian dauden etxeetatik, etxe honen historia da ikertuenetakoa, Udalak eskatu baitzion Aranzadiri txosten historikoa egiteko, eta, horri esker, etxearen jabeak ezagutzen ditugu banan-banan 1624az geroztik.

Beti leku berean egon den arren, ingurua erabat aldatu zaio. Garai batean, txalupak Torreberritik metro batzuetaraino iristen ziren, XIX. mendearen erdira arte, hain zuzen, Beheko plaza egiteko betelanak hasi ziren arte.

Eraikinaren ondoan dugun bidetxo hori, berriz, “Arroa kale” bezala ezaguna izan dena, “erregebidea” dugu, herritik irteteko eta sartzeko bide nagusietako bat (beste bideak Goiko Torrera eramango gintuen). Hau da: hainbat eta hainbat mendetan, oinez, zaldiz, gurdiz, mandoz edo asto gainean herritik irteteko eta sartzeko, Torreberriren paretik pasatzea ia derrigorrezkoa zen. Torreberri izan da mende horietan, bide hori hartzen zutenenentzat, bederen, herriko lehen eta azken etxea, Zumaiako lehen eta azken irudia.

Arriola dorrea bezala ere agertzen da zenbait dokumentutan, uste baita Arriolatarren etxearen gainean dorrea eraiki zela.

Jabe guztiak ezagutzen ditugula esan dizuet, eta etxearen ibilbidea jabeen ibilbidea izango da, eta, nolabait, Gipuzkoako aristokrata-nobleen ibilbidearen isla ere bai.

Hasteko, harrituko gaituen lehenengo

12

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

gauza izango da askotan jabeak emakumeak ditugula, eta, sarritan (ez beti), emakumetik emakumera pasatzen dela jabetza, betiere, ezkontzak zirela medio, ondasunak, jabetzak eta, nola ez, tituluak handitzen eta handitzen joan ziren.

Catalina Arriola Plaça (1598-1683) Zumaiako eskribanoa zen Macias Arriolaren alaba dugu aipatzen den lehen jabea; emakume honek gurasoen eta osaba Manuel Arriolaren ondareak jaso zituen; osaba Zaragozan hil zen 1623an, eta Aragoiko goi mailako militarra zen (“Veedor de la gente de guerra, fabricas y artilleria del Reino de Aragón”); emakume hau da 1618an etxea berritu eta dorretxe itxura eman ziona; hortik dator “Arriola dorrea” izenarena.

1624an Catalina eta bere lehengusu zen Esteban Echaniz Plaça (itsasoko eta armadako kapitaina) ezkondu egin ziren: Esteban Aiako eskribanoaren semea zen, eta itsaslapur gisa agertzen da zenbait dokumentutan.

Catalina, laurogei urterekin bizitzako azken urteak lasai igarotzeko asmoz, Zumaiako mojen komentuan sartu zen. Bertan, 1682an, agiri bat idatzi zuen, non bere bizitzaren pasadizoak laburtzen dituen. Bertan azaltzen du bere ondasunak alaba Mariana Echanizi (1674an hila) eta ezinbestean azken horren alaba Mª Teresa Idiaquezi uzten zizkiola.

Juan Ortiz de Zarate eta Murguia 1645ean San Salvador de Jujuyn jaio zen (Argentinan). Infanteriako kapitaina zen. Bere amona-

ren ondasunak jasotzeko asmotan Euskal Herrira etorri zen. Bere ama, Petronila Ibarra Argañaraz y Murguía, Argentinako lurraldeetan hil zen; horren ondoren, aita zena, Pedro Ortiz de Zarate, apaiztu egin zen, eta Chacoko indioak kristautu nahian martiri hil zen. Juan 1675ean Zumaian Mª Teresa Idiaquezekin ezkondu zen, Arriola dorrean bizi izan ziren, Torreberrin.

Ikusi dugu nola ezkontzen bitartez Arriolatarrak Gipuzkoako leinu ospetsuekin elkartzen diren, Azkoitiko Idiakeztarrekin, adibidez: Cristobal Idiaquez, Santiago ordenako zalduna, Koraza duten Zaldien Kapitaina, eta Placenciako Errege Armen Fabrikako gobernadorearekin ezkondu zen Mariana Echaniz, eta alaba, Mª Teresa Idiaquez, Astigarragako Murguia Ahaide Nagusikoekin elkartu zituen bere ondasunak, Argentinatik etorritako familiako maiorazkoarekin, alegia.

Maria Teresa Irunen hil zen 1728an, eta Zumaian egindako testamentuan agindu zuen bere hilotza Astigarragako elizan besteengandik aldenduta dagoen Murguiatarren sepultura nagusian hilobira zezatela.

Diego Felix de Murguia e Idiaquez (1696-1730). Murguia abizena hautatu zuen, berez Ortiz de Zaratearena zuena alboratuta; ospe eta ohore handiagokoa, nonbait.

Sevillako infanteriako erregimentuko kapitaina zen, eta Irungo Mª josefa Arbelaiz y Berrotaranekin ezkondu zen.

Valdespinako III. markesa

Hauen alaba bakarra: (Diego Felixek beste bi alaba izan zituen maitale zestoar batekin) Maria Teresa, Josefa, Dominica, Raimunda, Isabel, Ramona de Murguia y Arbelaiz Irunen jaio zen 1730ean. Hamabi urte zituelarik (1742an) izan zuen bere lehen ezkontza Santa Cruz-eko bizkondea zen Andres Agustin de Orbe y Zarauz y Gamboarekin (17221754). ezkondu eta gero, ordea, osaba baten zenbait meritu zirela medio (hauek, besteak beste: Bartzelonako apezpikua, Valentziako artzapezpikua, Inkisitore Generala eta Gaztelako gorteetako aholkularia), Felipe V.a erregeak Marques de Valdespina izendatu zuen Torreberriko jabe berria. Azkenik, 32 urterekin hil zen, hil bezperan ezkontzatik kanpo hamar seme-alaba izan zituela aitortuta.

Bere ezkontidearekin, seme bakarra izan zuen lehengo ezkontza honetan: Jose Joaquin de Orbe y Murguia (Valdespinako bigarren markesa). Iruñean ezkondu zen Mª Ignacia de Elio y Alducinekin (horien semea, hirugarren markesa, oso ospe handiko buruzagia izan zen karlistadetan; Don Karlosek Grande de España izendatu zuen, eta Bergarako Ituna onartu gabe, erbestean hil zen).

Bigarren ezkontzan, Maria Teresa

- Mª Pilar Olazabal - Juana Mari Urrutia y Echeverria - Bernarda Leturiondo de Iturriaga - Bernarda Celaya Arbillaga - Zumaiako Herri Batzokia 1979.

- Zumaiako Udala Torreberrin bizi izan direnen artean, alkate ugari azaltzen da; hona hemen alkateen zerrenda (Zumaiako Historia Liburutik aterata):

BALEIKE+

Irungo Domingo Jose de Olazabal y Aranzaterekin* (1733-1792) esposatu zen; horien semea Jose Joaquin Ventura de Olazabal izan zen, Irungo alkatea izana, eta hari egokitu zitzaion Torreberriko jabetza.

• Maria Pilar Olazabal Emparanek, 1856an, ondasun gehienak Juana Maria Urrutiari utzi zizkion, hau da, bere “Dama de Compañia”ri, eta Torreberri ere bai tartean.

Hemen eteten da mendeetan zehar, oinordekotik oinordekora, leinu bereko odol berekoen artean ondasunak partitzeko haria.

• Mari Urrutiaren ondorengoek Bernarda Leturiondori, permuta bat, hau da, jabetzen trukaketa bat egin ziotenean, Torreberri Josefa Arbillaga Leturiondoren esku gelditu zen, eta ondoren bere alaba Bernarda Celayari egokitu zitzaion; azken horrek, 1979an, Zumaiako Herri Batzokia elkarteari saldu zion; azkenik, elkarteak Udalaren esku utzi zuen Torreberri.

• 2009an Gaztetxearen egoitza bilakatu da.

-Esteban de Echaniz, 1629-1630 -Xristobal de Ydiaquez, 1653-1654 -Juan Hortiz de Zaraye Argañartas y Murguia, 1676-1677 -Manuel de Ydiaquez, 1684-1685 -Alonso de Idiaquez, 1694-1695 -Joseph Martin de Murguia, 17061707 -Juan Phelipe de Murguia Idiaquez, 1714-1715 -Marques de Valdespinosa, 17461747 -Domingo Joseph de Olazabal, 1756-1757, 1765 -Joseph Joaquin de Orbe (Marques de Baldeespina), 1771 (Legealdiak urtebete irauten zuen.)

400 urtek askotarako ematen dute, eta laburtzea ez da lan erraza, tamalez, bidean zenbait istorio xelebre sakondu gabe utzi behar dira. Zeharka ikusi baditugu ere, Torreberri inguruan, denetarik ikusi dugu, besteak beste: itsaslapurrak, mojak, zaldunak, haur ezkonduak, inkisitoreak, satiroak, agintariak, zerbitzariak, Ahaide Nagusiko indianoak, martiriak, militarrak, erbesteratuak, maitaleak, sasikumeak, alkateak…

Torreberriko ugazaben zerrenda: - Catalina Arriola Plaça - Mª Teresa Idiaquez - Diego Felix de Murguia e Idiaquez - Maria Teresa, de Murguia y Arbelaiz - Joaquin Ventura de Olazabal B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

13

IRITZIA

Euskaldunon Egunkaria, bidegabekeriaren amildegian Egunkariaren Aldeko Zumaiako Batzordea

Sei urte pasatu dira Guardia Zibilak, Espainiako Auzitegi Nazionalaren aginduz, Euskaldunon Egunkaria itxi zuela. Eraso judizial hark izugarrizko lurrikara politikoa eragin zuen Euskal Herrian, eta jasotako elkartasuna eta gizartearen erantzuna ere tamaina berekoak izan ziren. Euskal gizarteak eta erakunde publikoek ozen eta irmo salatu zuten itxieraren bidegabekeria, eta Egunkaria berriro zabaltzeko eskatu. Baina 2003ko otsailaren 20tik sei urte luze joan dira, eta amesgaiztoak ez du amaierarik. Urte hauetan guztietan prozedura judiziala bertan behera uzteko behin eta berriro eskatu den arren, epaiketa egiteko nahikoa zantzurik ez dagoela fiskalak berak aitortu duen arren, Euskaldunon Egunkariako hamar lagun epaituko dituzte aste gutxi barru.

Bi prozeduratan banatuta dago Egunkaria auzia: Egunkariaren itxiera ekarri zuen sumario nagusia da lehena, eta auzi ekonomikoa bigarrena. Auzi nagusian, Joan Mari Torrealdai, Iñaki Uria, Txema Auzmendi, Martxelo Otamendi eta Xabier Oleaga daude inputaturik; auzi ekonomikoan, berriz, berriro Joan Mari Torrealdai, Iñaki Uria eta Txema Auzmendi, eta horiekin batera Joxe Mari Sors, Ainhoa Albisu, Mikel Sorozabal, Begoña Zubeltzu eta Fernando Furundarena.

Egunkarian izandako ardurengatik ETAko kide izatea egozten diete lehen auzian akusatutakoei, eta 14 eta 12 urteko espetxeratzeak eskatzen. Fiskalak berak esana du ez dagoela epaiketa egiteko arrazoirik. Esana du ez dagoela zer leporatu auzipetuei. Auzia artxiba dadila eskatu du. Akusazio partikularrik

14

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

ez dago auzian; ez dago zigor eskaerak egin ditzakeen kaltetu zuzenik. Hala ere, epaiketak aurrera egingo du herri akusazioaren bultzada hutsez. AVT eta Dignidad y Justicia elkarteak ari dira herri akusazio gisa eta zigor gogorrak eskatu dituzte.

Auzi ekonomikoa deitutakoan, Irregulartasun ekonomikoak egitea egozten diete atal horretan auzipetuta daudenei. Diru kontuak faltsutzea eta zerga iruzurra egitea. Horiek guztiak delitu ekonomiko hutsak dira. Guztira 184 urteko espetxe zigorra eta 235 milioi euroko isuna eskatzen diete horiengatik zortzi auzipetuei.

Defentsak eta fiskalak hasieratik argudiatu dutenez, delitu ekonomikoei buruzko auziak ez dagozkio Auzitegi Nazionalari. «Terrorismoari» lotutako auziak dira han epaitzen direnak, Auzitegiak berak esana duenez. Baina Auzitegi Nazionalak azkenean erabaki du auzi hau ere Auzitegi Nazionalean bertan epaituko dela. Justiziaren ikuspuntutik, erabat ulertezina da.

Bidegabekeria izugarri honen aurrean, auzipetuek euskal gizartearen babesa behar dute inoiz baino gehiago. Zumaiako herriak erantzun bikaina eman zuen itxieraren ondorengo hilabeteetan, mobilizazioetan parte hartuz, euskarazko egunkari berriarentzat dirua bilduz, bidegabekeria salatuz.

Orain, epaiketaren atarian, auzipetuei elkartasuna adierazteko unea iritsi da. Horregatik, zumaiar guztiei eskatu nahi diegu epaiketa salatzeko eta auzipetuei laguntzeko antolatuko diren ekitaldietan parte hartzeko. Inoiz baino gehiago behar gaituztelako.

KULTURA

Zumaiaren distira Argazkizaleen ellkartea sortu berri dute Zumaian; bazkide egiteko epea zabalik dago jadanik. testua ETA ARGAZKIA: AINARA LOZANO LASA

Carlos Callejo eibartarra duela bost urte etorri zen Zumaiara bizitzera eta lehen momentutik geratu zen “herriaren edertasunarekin” txunditurik. Eta bakarra ez dela ere segituan konturatu zen, gainera. Izan ere, 40tik gora argazkilari ditu Zumaiak eta aspalditik aritzen dira eguraldi ona edo txarra dagoenean, denboraleei, elurteei edo naturak eskaintzen dituen beste ikuskizun eta aberastasun ezberdinei argazkiak ateratzen. Callejok zaletasun hori handitu eta zabaltzea du helburu eta, horregatik, argazki elkartea sortu zuen udan. Izena ere ipini zion, bere emaztearen aholku baten ondoren, “argazkilaritzarekin zerikusi zuzena zuelako”: Distira.

Javier Carballo, Peio Romatet, eta Llavori anaiak (Luis, Juan Ramon eta Jose Mari) bezalako argazkilari ezagun eta onak ikusi ditu hazten herriak. Garai batean, 90eko hamarkadan, argazki elkarte bat ere sortu zuten, baina desagertu egin zen denboraren poderioz. Callejok talde hark egiten zuena “berpiztu” nahi du. “Lehen bere gain hartzen zuen elkarteak argazkilaritzarekin zerikusia zeukaten ekitaldiak antolatzearen ardura eta berriz ere horri ekin nahi diogu.

Horrela, Olagarro Eguna, Aste Berdea eta zuri-beltzean egiten den lehiaketa prestatuko genituzke”, nabarmendu du.

Elkartea berriz ere desager ez dadin, eta ez nekatzeko asmoz, zuzendaritza aldatuko dute bi urtetik behin.

Callejok badaki ongi zeinen garrantzitsua den besteen esperientziarekin ikastea: “Gipuzkoako Argazkilari Elkartean

Carlos Callejo, elkarteko presidentea.

aritu naiz argazkilaritzako ikastaroak egiten eta bertako kideek eskaintzen dituzte eskolak. Ongi legoke, hemen ere, herrikoak diren argazkilariek ez dakitenei teknika ezberdinak erakustea, maila handiko artistak daude eta. Jabier Carballok, esaterako, prest dagoela jakinarazi dit”. Gainera, elkartea herrian sortuta, hemendik aurrera, bizilagunek ez dute beste herrietara joan beharko ikastaroak egitera. Izan ere, argazkilaritzako ikastaroez gain, Photoshop programa erabiltzen ikasteko eskolak antolatuko dituzte. “Nik Donostiara joan behar izaten nuen eta azkenean nekatu egiten zara joan-etorriekin”, aitortu du.

Bestalde, elkarteko kideek beraien lana erakusteko modua ere pentsatu du: “Uste dut garrantzitsua dela bai bizilagunek, baita kanpotik etortzen direnek ere, Zumaiako argazkilarien abilezia ikustea.

Horretarako, esate baterako, herriko tabernetan erakusketak antolatzea nahiko genuke”. Callejoren hitzetan, elkarteko kideek mila ekimen antolatzeko “gogo handia erakutsi dute”.

30 Kide baino gehiago Gipuzkoako Argazkizaleen Elkartean sar­tzeko asmoa ere badu Distirak,

elkarlanean aritzeko. Gauza garrantzitsuenetako bat lortu dute, behintzat: Udalak aurrekontua onartu die eta dirua izango dute ikastaroak antolatzeko.

Urtarrilean hasiko dira eskolekin eta Forondan eskainiko dituzte. Lehengo argazkilaritza orokorraren inguruko ikastaroa izango dute aukeran bazkideek, eta ondoren, Photoshop erabiltzen ikasiko dute. Bestalde, elkartean parte hartzeko dagoeneko 30 kide baino gehiagok erakutsi dute interesa, baina Callejok deialdi ireki bat egingo du hilabete honen bukaeran, Distirako bazkide finkoen izenak jasotzeko. Halaber, helburu nagusia bazkide kopurua handitzen joatea izango da, baita gaztetxoen kasuan ere: “Haurrak ere hasi dira argazkiak ateratzen, gurasoek erakutsita eta horiek izango dira gure etorkizuna. Garrantzitsua da haiei ere eskolak eskaintzea”. “Zumaiarrak nahi ditugu erakarri batez ere, baina Itziar, Arroa eta Iraetako bizilagunek ere izango dute gurera etortzeko aukera”. Bazkide izateko 16 urte baino gehiago izan beharko dituzte interesatuek. Apuntatzeko berriz, 943 861056 telefono zenbakira deitu edo foronda@zumaia.net helbidera idatzi beharko da.

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

15

argazkia Peio Romatet

16

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

Argazki honek basorantz garamatza ziztu bizian, ia zorabiatzeko abiaduran.

Efektu berezi hori nola lortu duen kontatzeko eskatu diogu argazkilariari: “Hasteko, tripodea ezinbestekoa da. Gero, argazkiaren abiadura baxua erabili behar da, segundo bat, segundo erdi inguru, gutxi gorabehera. Ondoren, niri interesatzen zaidan puntua enfokatzen dut, tankera honetako argazkietan enfokea garrantzitsuena ez den arren.

Eta nola lortzen den efektu berezi hori? Bada, kamera argazkia egiten ari den momentuan zooma mugitzea da giltza. Nik egiten dudana da zooma mugitzen hasi eta orduan sakatu argazkia egiteko botoiari. Noski, hori errazagoa da elementu estatiko batetik.

Argazki honen zailtasuna da mugitzen ari diren elementuak daudela, haurrak kasu honetan. Baina hori menperatzeko praktikatu beste modurik ez dago!�

Izpiak eta hizkiak

Basora

Itsasoari eta zeruari begira

Tarteka naturak eskaintzen dizkigu horrelako irudi ederrak: olatu ikaragarriak itsasertzean, taosak bere izara leunarekin estalitako paisaiak. Baleike.com-en ikus ditzakezue olatuen argazki ederrak, eta taosarekin egindako bideo-muntaia berezia.

18

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

Astero mikroipuin bat eskaintzen digu bere blogean Josu WaliĂąok. Hemen duzue argitaratu duen azkena.

BALEIKE.COM BALEIKE+

Mikroipuinen-labea

GOEKa zabaleta

ZIENTZIALARIA Zientzialariak ez zuen ezertarako astirik: ez bizitzeko, ez ikertzeko. Lanak itotzen zuen.

Zientzialari onen moduan arazo logiko bati konponbide logiko bat bilatzen saiatzea erabaki zuen. Bere denbora faltak bazuen arrazoibide bat eta, ondorioz, izango zuen irtenbidea ere. Lanean aritu zen giza-klonazioa errealitate bihurtu zuen arte.

Hori izan zen konponbidea eta, horri esker bideratu zituen urtetan pilatutako zeregin guztiak: bere lehen klona laborategiko lanetan jarri zuen, aspalditik amaitu gabe zituen ikerketak egiten. Bigarren klona bulegoan eserita egoten zen egun guztian, ikerketarako beharrezkoak ziren burokraziak bideratzen: finantzazioa eskatu, paperak zuritu eta artikuluak idazten.

Familiari ere denbora gehiago nahi zion eskaini zientzialariak: klon bat bidali zuen emaztearekin egotera eta beste bat seme-alabekin jolastera. Baten faltan, bi.

Bere aisialdian aspaldian betetzeko zituen guztiak egitea erabaki zuen orduan: irakurgai zituen liburuak irakurri, ikusgai zituen filmak ikusi, ezagutzeko zituen tokiak ezagutu, bidaia exotikoak egin,‌ guztiak nahi zituen egin eta, horretarako, klon bana jarri zuen zeregin bakoitza betetzen.

Amaitu zuenean nekatuta baina, pozik eseri zen, lasaituta. Orain bai, pentsatu zuen. Orain, egin nahi zuen guztia egiteko behar adina denbora libre zeukan.

Orduan ohartu zen ez zuela ezer egiteko.

Aspertuta zegoen..

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

19

PUBLIZITATEA

ERRETRATUA

Alex Uranga

Bodyboardlaria

OLATUEN OBSESIOA Gero eta sona handiagoko Donostiako Bodyboard Air Show irabazi berri du Alex Urangak. Datorren urteari begira jarri da dagoeneko, eta begirada horren atzean abentura edo lehiaketa, ez du gehiagorik begiztatzen. testua: igor uranga argazkia: GORKA ZABALETA

20 urte besterik ez du Alex Uranga bodyboardeko kortxeroak, eta jada Europako espezialista onenen pare jarri da. Nazioarte mailan emaitza bikainak lortu ditu aurten (Munduko Zirkuituko Sopelako proban, 3. postuan, esaterako), baina berak Indonesian pare bat astez egin beharreko bidaia bat du buruan. Donostian irabazitako azken probari esker, ontzi batean Indonesiako uretan zehar ibili ahal izango da datorren urtean, “eta ontzi horrek surfean edo bodyboarden aritzeko leku egokienetara eramango gaitu.

Egundoko bidaia izango da hori!”.

Gazte samarra izanagatik oraindik ere, urte asko daramatza Alexek bodyboard egiten, edo kortxoan ibiltzen, berari esatea gustatzen zaion moduan.

“Txiki-txikitandik hondartzara joaten

BI HITZETAN nintzen bakoitzean nire paipoarekin uretara sartu eta hantxe ibiltzen nintzen olatu gainean, baita askotan olatua azpian ere”.

Hala ere, Alexek onartzen du Manu bere anaiak sartu ziola kortxoaren harra. “Hark ireki zidan bidea, Manuk ere kortxoan lehiatzen zuen, kirol hau egiteko leku egokiak erakutsi zizkidan, hondartza eta leku bakoitzean olatu gainean nola ibili behar nuen erakusten”. Orain, berriz, Manuk lehiaketak utzita ditu, “baina beti dago hor zerbait esateko, aholkuren bat emateko; anaia zaharrenaren rola betetzea asko gustatzen zaio [kar, kar]. Txukun antzera nabilela ikusten duenez orain, ez dakit inbidia puntu bat den edo ez, baina nabaritzen diot berriz ere lehia­tzeko gogo hori pizten ari zaiola…”

Adina: 20 urte.

Babesleak: Hoff, Kirolgi.

Palmaresa: Donostiako Bodyboard Air Show probaren irabazlea; Euskal Herriko txapeldun; Munduko Zirkuituko Sopelako proban, hirugarren; Portugalgo Europako Txapelketan, bigarren.

Zenbakiak: - 2 orduz entrenatzen du egunero - 5 kortxo eta uretako 4 traje behar ditu urtean - 1.000 euro irabazi du Donostiako azken proba irabazteagatik - Irabazleak 6.000 euro poltsikoratzen ditu Munduko Zirkuituko proba garrantzitsu batean.

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

21

ERRETRATUA 22

"Urak ematen didan hori, ez dakit azaltzen zer den, baina ematen didan horren beharra dut"

Kortxeroa izan da beti, Alex, ez du inoiz surfa probatzeko tentaziorik izan. “Zumaiako belaunaldi berriak kortxoan ibiltzen dira ia denak; Itzurun aldean ikusten diren surflari gehienak lehengo belaunaldikoak dira. Zergatik? Gure hondartza eder hau aproposa delako bodyboarda egiteko”.

Jaiki eta berehala, oraindik esnatu gabe dagoela, gauza bakarra izaten du Alexek buruan. “Oraindik komunean nagoela, bertako leihotik ikusten dut Parolean olatuek nola jotzen duten. Horrela, badakit zer olatu mota izango diren egunero, eta ahal dudan guztietan ere, goizean goiz Itzurunera joaten naiz olatuak nolakoak diren ikusteko”.

Izan ere, aitortzen du bai bera eta bai uretako kirolen bat egiten duten asko eta asko nahikoa obsesionatuta bizi direla. “Egunero-egunero zer itsaso dagoen begira gaude, Interneteko hiruzpalau web orri ere bisitatzen ditut olatuen egoera jakiteko”. Itzurungo olatu artean murgiltzen da normalean, baina “mareen, haizearen arabera, Itziar aldera joaten naiz, Orroagako ezkerraldera, Izustarrira...”. Eta hemen inguruan ezin denean, urrunago. “Koadrilan mugitzen gara batetik bestera; zumaiarrez gain, donostiar batzuk ere elkartzen zaizkigu eta han abiatzen gara Landetara, Asturiasko Llanes ingurura...”.

Saiatzen da betiere egunero bainu bat hartzen, eguerditan “lanetik irtenda edo lanera joan baino lehen. Urak ematen didan hori, ez dakit azaltzen zer den, baina ematen didan horren

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

beharra dut”. Bertan entrenatzen du beti, uretan. “Inoiz buruko haizeak jotzen didanean, kiroldegira ere joan izan naiz, baina gustuena uretan nago”.

Bere kasa aritzen da, ez du entrenatzailerik. “Horrek askatasun handia ematen dit nahi dudan erritmoa jartzeko orduan. Dena den, ahal dudan guztietan, entrenatzen edo lehiatzen dudanean bideoan grabatzen saiatzen naiz gero etxean gaizki zer egin dudan hobeto ikusteko. Alde horretatik, australiarrak espezialistak dira eta haien maniobrak eta abar bideoetan ikusten ahalegintzen naiz”.

Argi du Alexek hemendik bizimodua ateratzea ia ezinezkoa dela, “eta hori ez badut lortzen, gustura lehiatu nahi dut, ahalik eta leku gehienak ezagutu.

Kortxoa eta bere inguruan mugitzen den mundutxo hori asko gustatzen zait, eta zerbait argi badaukat da beti kirol honen inguruan ibiliko naizela, bizi poz handia ematen dit eta”.

Olatuen norabideari jarraitzea, airean jauzi ikusgarriak bilatzea, “erradikaltasuna aurkitzea, horixe da kortxoaren nire filosofia, horixe da kirol honen funtsa, ahalik eta maniobra ikusgarrienak egitea, horiek eginez gozatzea”.

Bodyboarden ondoen ibiltzen den zumaiarra bada ere, ez da Alex Zumaiako kortxo harrobiaren fruitu bakarra. “Hor dabil Xabier Urrestilla, esaterako, 16 urtez azpiko Euskal Zirkuituan, eta Jon Lopezek ere Munduko Zirkuituko proba batzuetan ere aritu da. Jende asko dabil Zumaian, harrobi ona dugu eta ziur nago pixkanaka jende gehiago ateratzen joango

dela”. Indonesia, Hawaii, Australia…

Jomuga asko ditu Alexek datorren urteari begira; nongo itsas haizeari jarraituko ote dio? `Zulo´ handirik ez izatea Horixe da, hain zuzen ere, Alexen helburua denboraldia amaitzen denean, diru galera handirik ez izatea.

Alexek aipatu digunez, “emaitza onak lortu arren, beti daude gastuak batean edo bestean: proba batean parte hartzeko izena ematea dela, bidaietako gastuak direla… Diru faltan gaude beti, eta babesleek ematen didatenarekin, niri, behintzat, ez zait iristen”.

Hedabideetan azaltzeagatik ere babesleek prima edo sari batzuk ematen dizkiote “eta azaltzen naizen hedabidearen eta bertan ematen didaten espazioaren arabera, prima hori handiagoa edo txikiagoa izan daiteke”.

Datorren urtearen hasieran Munduko zirkuituko lehen proba jokatuko da Hawaiin. “Bertan izan nahiko nuke”, dio inbidiak jota, Alexek. Izan ere, diru laguntza handiagoa lortuz gero, Munduko Zirkuitu osoari helduko lioke buru-belarri, “baina lortzen ez badut, abentura pixka bat bizitzeko asmoa dut, Australiara joan, bateko eta besteko hondartzak eta olatuak ezagutu”.

Olatu gainean Amets bat: urte bat gutxienez bodyboarden buru-belarri aritzea.

Oporretarako leku bat: Tahiti Olatu bat: Kanariar Irletako frontoi izenekoa.

Hondartza bat: Itzurun Non dago paradisua? Australian.

Zer esaten dizu Planeriak, Izustarrik? Gure North Shore (gure kostaldea) Parrandarako leku bat: edozein.

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

23

PUBLIZITATEA 24

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

PUBLI-ERREPORTAJEA

Merkataritza bizia, denon mesederako Zumaian merkataritza dinamikoa, gaztea eta berritzailea dugula erakutsi digu azken urteotan herriko dendariak biltzen dituen Zumaia Elkarteak.

Etorkizunean ere lanean jarraitzeko gogotsu daude, guztion mesederako izango delakoan. Merkataritzak bizitza ematen diolako herriari.

Sarrera Zumaia Elkarteak 11 urte daramatza lanean herriko merkataritza biziberritu, suspertu eta sendotzeko helburuekin. Hasierako ilusioari eutsi eta zailtasun asko gaindituta, azken bizpahiru urteotan indar handia hartu du Elkarteak. Jadanik 115 negozio dira bazkide eta horri esker hainbat ekimen aurrera eramateko gauza izan dira: bezeroen txartela, bazkideentzako ikastaroak, outlet azokak, garagardo azoka, Gabonetako kanpaina bereziak, bezeroentzako hainbat sari‌ Elkarteak garbi du merkataritza sendo, bizi eta dinamikoa behar duela Zumaiak, eta bide horretan urrats gehiago egin nahi dituzte etorkizunean ere. Horretarako, dei egin nahi diete oraindik bazkide ez diren dendei Elkartean parte hartzera, zenbat eta gehiago izan orduan eta indar gehiago izango dutelako proiektuak aurrera ateratzeko. Zuzendaritzako kideek kontatu dizkigute Elkartearen onurak, lehen pertsonan.

Elkartzearen indarra Jadanik 11 urte pasa dira Elkartea sortu zenetik, eta bide horretan gauza asko ikasi ditugu. Zorionez gero eta gehiago gara, eta ohartu gara Elkartea oso tresna eraginkorra dela gauza askotarako. Gustatuko litzaigukeena da guk daukagun ilusioa oraindik bazkide ez diren merkatariei transmititzea.

Garbi dagoena da instituzioak ez zaizkigula inoiz atez ate etorriko zerbait behar ote dugun galdezka; orduan, geu gara elkartu, indarrak batu eta eskatu behar dugunak.

Eta alde handia dago Udalarengana bakoitza bere aldetik joan edo elkarte baten izenean joan. Elkarteak ziurtatzen du merkatarion ahotsa entzungo dela; banaka ez gara inor. Azken finean, taldeari esker B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

25

PUBLI-ERREPORTAJEA

Elkarteari esker merkatariok ahotsa dugu instituzioen aurrean

kide bakoitza indartuta aterako da, denontzat izango da mesede, baita herriarentzat ere. Herriarentzat beharrezkoa da merkataritza sendoa edukitzea, horrek bizitza ematen diolako.

Dena abantailak dira bazkideentzat Zumaiako merkatari gehienak Elkarteko bazkide dira jadanik, eta, gaur egun, denda berri bat zabaldu orduko bazkide izateko eskaera egiten dute. Badira, ordea, oraindik Elkarteko kide ez direnak. Horiei esan nahi diegu dendako lau hormetatik kanpo ere gauza asko egin daitezkeela negozioa hobeto joan dadin, eta elkartuta eta harremanetan egoteak merezi duela. Besteak beste honako abantaila hauek ditu Elkarteko bazkideak: Formazioa. Urtero ikastaroak antolatzen ditugu Elkarteko bazkideentzat, eta debaldekoak dira: informatika, bezeroari arreta, negozioaren gestioa‌ Askotan badirudi denda bat zabaltzen dugula, produktu jakin batzuk eskaintzen dizkiegula bezeroei, horiek erostera etortzen dira eta kito.

Baina gauzak ez dira horrela izaten. Gu ez gaude hemen jendea erostera etor dadin, saltzeko gaude eta saltzen jakin behar dugu, ahalegindu egin behar dugu. Horretan laguntzen dugu Elkartean.

Aholkularitza eta babesa. Horrez gain, askotan nahiko galduta ibiltzen gara, eta ez dakigu hau edo hura nola egin behar den, proiektuak nola gauzatu, diru laguntzak daudenik ere ez‌ Alde horretatik ere makulu bikaina da Elkartea.

Edozein zalantza izanez gero, laguntza behar izanez gero, Elkartea laguntzeko dago. Kasu partikularretan presioa egiteko ere bai, egoki ikusten bada.

Bezeroen txartela. Merkatariarentzat ere abantaila handia da txartela, bezeroarengan ohitura sortzen laguntzen duelako, eta ohiko txartelekin baino komisio txikiagoa kentzen digulako Caja Ruralek. Urtearen bukaeran dirua da.

26

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

PUBLI-ERREPORTAJEA

Bezeroengan herrian erosteko ohitura sortzen laguntzen du txartelak

Elkarlana. Aipatu dugu Elkarteari esker merkatariok indar handiagoa dugula, ahotsa dugula instituzioen eta herriaren aurrean, banaka ametsetan ere gauzatu ezingo genituzkeen proiektuak aurrera eramateko gauza garela.

Horregatik bakarrik bada ere merezi du.

Bazkideen obligazioei dagokionez, printzipioz, hileroko kuota ordaindu baino ez da. Hortik aurrera, bakoitzaren borondatearen arabera gehiago edo gutxiago hartuko du parte Elkartearen zereginetan. Inor ez dugu behartuko nahi ez dituen ardurak hartzera. Bazkideak uneoro informatuta daude Elkarteak hartzen dituen erabakiez.

Bezeroentzat abantailak Bezeroaren txartela. Lehen denda askotan ez ziren txartelak onartzen, bankuak % 4 kentzen duelako. Bezeroari eskatzen zitzaion diruarekin joateko. Hori, garai hauetan, oztopo handia da. Orain, txartel honekin arazo hori konpondu da eta bezeroek eskertu egiten dute. Azken finean, saltoki handiek ematen duten zerbitzu bera eskaintzen ari gara, baina hobetuta. Hau da, haiek ordainketak egiteko eskaintzen dituzte erraztasun guztiez gain, gure profesionaltasuna, hurbiltasuna eta arreta berezia eskaintzen ditugu. Hasieran jarritako helburuak erabat gainditu ditugu, eta jadanik 1.800 dira txartela duten zumaiarrak.

Promozioak, opariak. Txartelekin batera, promozioak egiteko aukera izan dugu, txartelak, opariak eta horri esker herritarrek txartela erabiltzeko ohitura hartu dute, baita erosketa txikiak egiten dituztenean ere. Azken finean, beraientzat oso erosoa da, debaldekoa da, ez du Rural Kutxan kontu bat zabaldu beharrik, eta, gainera, sariren bat eskuratzeko aukera dago erabiltzen den bakoitzean. Gainera, puntuak sortzen dira erosketa bat egiten den bakoitzean, eta 200 puntu pilatutakoan Caja Ruralera joan eta txeke baten truke alda daiteke, gero Elkarteko dendaren batean gastatzeko.

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

27

PUBLI-ERREPORTAJEA

a, Azabreo teta ! opariz

Zumaiako Merkatarien Elkarteak hainbat ekimen antolatu ditu azarorako, Elkarteko dendetan erosketak egiten dituzten zumaiarrei euren leialtasuna saritzeko.

Deskontu txartelak Alde batetik, deskontu txartelak zozkatuko ditugu, 50, 20 eta 10 eurokoak. Sari hauek egunero banatuko dira, zozketaz, Elkartearen txartelarekin ordaintzeko unean bertan.

Erosketak egiteko 200 orga Bestetik, erosketetarako 200 orga emango dizkiegu opari bezeroei Ekimen honekin, plastikozko poltsen erabilera saihesteko kanpainarekin bat egin nahi du Merkatarien Elkarteak. Orga hauek modernoak dira oso, tolesgarriak dira eta edozein txokotan gorde daitezke. Orgak erabil ditzaten animatu nahi ditugu zumaiarrak. 200 gurdi horietatik 50 gordeko dira Elkartearen txartela lehen aldiz eskatzen dutenen artean banatzeko. Beste 150ak, berriz, zozketaz banatuko dira, erosketak ordaintzeko Elkarteko txartela erabiltzen dutenei. Kanpaina martxan dago jadanik eta abenduaren 15era arte iraungo du.

Bidaia Kanariar Irletara Elkarteak bere bezeroentzat prestatu duen hirugarren oparia bidaia bat da. Azaroan zehar erosketak Elkartearen txartelarekin ordaindu dituzten bezeroen artean zozkatuko da, abenduaren 15ean. Bidaia Kanariar Irletara da, bi lagunentzat, astebeterako, lau izarreko hotel batean eta mantenu erdian (2010eko lehen hiruhilekoan egin beharko da).

Gabonetako kanpaina Bestetik, eta Gabonetako kanpainari begira, Elkarteko kideak ilusio handiz ari gara lanean zumaiarrentzat egitarau erakargarria antolatzeko helburuarekin. Merkatari Elkartearen txartelak bezeroari eskaintzen dizkion abantailak ikusirik –besteak beste, hiru hileko epean ordaintzeko aukera–, oraindik txartela ez dutenak animatu nahi ditugu eskura dezaten, erabat doakoa baita.

28

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

Zumaia, saltoki handi bat Merkatari Elkarteak eta Udalak urte batzuk daramatzate elkarlanean herriko merkataritza suspertu eta indartu nahian. Udalak herriko merkataritzaren egoerari buruzko ikerketa bat eskatu zuen duela pare bat urte eta ondorioek diote Zumaiako merkataritzak sendotzeko eta hazteko aukera handiak dituela. Eibarko ereduari jarraituz, merkataritza plataforma sortzea proposatu ziguten, Merkatarien Elkarteak, Udalak eta nahi zuten enpresa eta norbanakoek parte hartzeko.

Horrela sortu da Zumartian.

Helburua litzateke Zumaiaren irudia saltzea, herriaren mugak gainditzea. Zumaia saltoki handi bihurtzea, merkataritza eta astialdia batuz.

Hor Udalaren partetik laguntza handia izango dugu urtean zehar hainbat ekimen antolatu eta herria dinamizatzeko, beste herrietatik jendea erakartzeko. Hor ostalaritza ere sartuko litzateke. Ideia zehaztuta dago, eta azken urratsak baino ez dira falta martxan jartzeko.

2010ean martxan jarriko dela pentsatzen dugu.

Webgune bat ere sortuko dugu, eta bertan egoteko aukera izango dute bazkide guztiek, doan.

Herri bizi eta dinamikoa Urtean zehar hainbat ekimen egiten ditu Merkatarien Elkarteak, herria dinamizatzeko helburuarekin. Outlet azokak direla, garagardoaren azoka dela edota Gabonetako kanpaina, herriko merkataritzaren inguruan mugimendua sortzea da helburua.

Azken finean, herrian ez badago ezer, jendea kanpora joango da.

Horregatik, datorren urteari begira eta Zumartian proiektuaren barruan, astialdiari antolatutako hainbat ekitaldi antolatu nahi ditugu, zumaiarrak herrian gera daitezen eta kanpoko jendea erakartzeko.

PUBLIZITATEA

Johan Perez de Çumaya piratak ekintza ugari egin zituen XV. mende amaieran

Betidanik erakargarria izan den gaia dugu pirata eta itsaslapurrena, abenturekin eta askatasunarekin lotzen duguna.

Bestalde, sarritan entzun dugu nola antzinatik piraten beldur bizi ziren kostaldeko biztanleak. Gutxitan, ordea, jaso izan ditugu horien berri zehatzak. Bazirudien historiagileek abentura eta ipuinaren eremura baztertzen zutela

filibustero eta kortsarioen atal hau, eta historia ofizialak ez zuela denbora galtzen abenturetako mundu fantastikoarekin zerikusia zuen gaiarekin. Baina ez da horrela; hasieran era anekdotiko batean ikertzen hasi baziren ere, gero eta gehiago dakigu itsaslapurrei buruz, eta eragin handia izan zuten garaiko ekonomian eta politikan, hau da, hain garrantzitsua zen eta den itsasoko bide komertzialen kontrolpean.

XIV-XV. mendeetan zehar, euskal piratak (garai hartan “vizcaynos”, hau da, bizkaitarrak deitzen zieten) ezagunak ziren, bai Ingalaterrako kostaldean, baita Mediterraneo itsasaldean ere. Uste dugun baino euskaldun gehiago ibiltzen

ziren zeregin horietan, Aragoiko Koroan, Probentzan, Napolin, Sizilian, Genoan…, baita musulman eta turkiarren artean ere. Aita santuak berak ere musulmanekin harreman komertzialetan sartzeko debekua eman zuen, eta erregeek akordioak hartzen zituzten piratak menderatu nahian; piratek, berriz, entzungor, lotsagabe, agerian, beldurrik gabe eta gupidarik gabe erasotzen zuten.

1498an hogeita bi euskal pirata urkatu zituzten Capo Pachinon (Sizilian), ezustean preso hartu ondoren (ez ditugu haien izenak ezagutzen).

Aurpegi asko ditu piraten gai honek. Erasoak egin bai, baina jaso ere egiten zituzten marinelek eta herrialdeek. Han euskal piratak, eta hemen, berriz, gure artean ingelesak, flandiarrak, frantziarrak, portugaldarrak, mairuak, turkiarrak (azken horiek, nonbait, bortitzenak)… Inguru askotako itsaslapurrak, gaizkileak bezain trebeak, oldartzen ziren bertako itsasontzien aurka, eta hemengo ekonomiari kalte handiak sortzen zizkieten.

Egun, piratak badaude; azkenaldian Somaliakoek hartu dute sona handia, baina Filipinetan, Hego Amerikan eta Txinako itsasoan ere aurkitzen ditugu. Beren erasoaldiak azkarrak, bortitzak, maltzurrak, gordinak eta beldurgarriak dira, eta halakoxeak ziren garai batekoak ere, ondoren ikusiko dugun bezala.

“ Z U M A I A ” I Z E N E K O P I R ATA K Johan Perez de Çumaya: corssari.

Lehen aipamena 1487koa dugu, Frantziako Probentza itsasaldean. Han, pirata euskaldun batek, Mallorcako pirata bat lagun zuela, Montpelierko merkatari batzuei babesa emango zietela hitzartu ondoren, eraso egin eta dena lapurtu zieten. Lapurretari amarru itsusia gehitu behar zaio, babesteko hitza eman ondoren oldartu baitzitzaien. Pirata horien izenak ez dira agertzen, baina bat Zumaiakoa zela aipatzen da, eta dirudienez Perez de Çumaya zen berau. Garai hartan ekintza ugari egin baitzituen.

Fernandok, Aragoiko erregeak, Napoliko erregeari eskatu zion bere lurraldeetan bi pirata horiek agertuz gero atxilotzeko, eta lapurtutako merkantziez jabetzeko. Enrique infanteak, Katalunian erregearen ordezkari militarra zenak, antzeko agindua jaso zuen.

Urte bereko urrian, Juan Perez Çumaya bere hiru itsasontziekin Mallorcako hirian zegoen, Jaume Marc merkatariaren zain, eta azken horrek bere bidaiarekin jarraitzeko babesa eskatu zionean, Çumayak erantzun zion, harrokeria osoz, ontziaren jabe egiten zela, eta 5.000 dukat baino gutxiagotik ez ziola itzuliko.

1488an Çumayak une txarrak ere izan zituen. Berberiatik zetorren Veneziako muda –ontzi flota– Sirakusan (Sizilia) Çumayaren bi ontziz jabetu zen; baina, urte berean, bere galeoi handiaren poderioz, Çumayak hiru ontzi veneziar hartu zituen.

Beste batean, Tommaso Loredan Berberiako mudaren kapitain veneziarrak ihes egin behar izan zion, eta Sirakusako portuan gorde.

1494ko dokumentu batean Fernando Katolikoak (Aragoiko Erregeak) valentziar kutsua duen katalanez azaltzen dio Deniako (Alakant) alkateari nola Deniakoportuan dagoen Çumaya izeneko kortsarioak hiru nao veneziar lapurtu dituela, bat gariz betea. Hona hemen gutunaren zati bat: «Yo el Rey. Batlle. Per part del Ilustrisimo Dux de Venecia nostre molt amat et molt car compare et de la Comuna nos es feta relacio dient que en dies passats hu nomenat Johan Perez de Çumaya, corssari, ha pres tres naus de subdits e naturals nostres e que la una d`àquelles ha portat carregada de forment e altres mercaderies en auqeix port de Denia, -Datum en Medina de Campo lo primer dia de Abril de mil CCCCLXXXXIIII. Yo el Rey.-Dirigitur Bajuilo ville Denie.-L. Gonzalez,secretº.»

Sigillum Secretum izeneko liburuan azaltzen denez, beste gutun batean, Aragoiko Fernando erregeak honelaxe aipatzen du Sumaya:

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

29

AGENDA 30

azaroa XIXILIREN EGUNAREN AITZAKIAN Azaroaren 13tik 29ra Ostirala, 13: 18:30ean Entzunaldiak Musika Eskolan.

Asteartea, 17: 18:30ean Entzunaldiak Aita Mari aretoan Asteazkena, 18: Musika eskolako haurren Kalejira Osteguna, 19: 19:00etan "Xixili Jaialdia" Maria eta Jose ikastetxeko aretoan Larunbata, 21 18:30ean San pedro Abesbatzaren kalejira 19:30ean Udal Musika Bandaren kontzertua Komentuan Igandea, 22: 9:30ean Udal Txistulari Bandaren goiz soinua 12:00etan LURBIRA OPERArekin “Euskal Ipuin bat” Aita Marin 12:30ean Beheko Plaza Abesbatzaren kalejira Larunbata, 28: 19:45ean parrokian, organo kontzertua: ALESSANDRO BIANCHI.

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

eta

abendua

Igandea, 29: 12:00etan Aita Marin MacJearas Band “Bourbonetik Broadwayra” kontzertu didaktikoa

DEIALDIAK GABONETAKO ERAKUSLEIHOAK - LANKIDETZA ASTEA - BIGARREN ESKUKO AZOKA: Abenduaren 12an - KLARINETE MARATOIA: Abenduaren 16tik 20ra.

Patzi Zubizarretaren “Zikoinaren hegaldia” (Pello Ramirez laguntzaile) Larunbata, 28 19:30ean parrokian, organo kontzertua: ALESSANDRO BIANCHI. Igandea, 29 12:00etan Aita Marin MacJearas Band “Bourbonetik Broadwayra” kontzertu didaktikoa

GUNE SOLASALDI ZIKLOA

ABENDUA

Brankan Azaroaren 26an, 7:30ean: Pako Aristi Hurrengoetan: Andu Lertxundi, Laura Mintegi, Xabier Lete, Itxaro Borda, Juan Kruz Igerabide.

Osteguna, 3 19:00etan “Internet Kafe” (Julene Azpeitia sari banaketa) 22:15ean Zine forum “Los mundos de Coraline” Ostirala, 11 18:00etan Ludotekan, antzerkia BEHIBI´S TALDEAren “Rosi erosi” 19:00etan Algorri Interpretazio Zentruan ZIIZ taldeak antolatuta hitzaldia: “zumaiako Ondare Industrialaz” Larunbata, 12 19:00etan komentuan, Kontzertua: Juan Carlos Irizar eta lagunak

AZAROA Ostirala, 13 22:00etan Aita Marin, antzerkia “Hector” Ostirala, 27: 19: 30ean, Forondan, Baleike kultur elkarteak antolatuta Literatur emanaldia:

Igandea, 13 12:00etan Aita Marin TEATRO MUTANTE “Munstruak akatu” Osteguna, 17: 22:15ean Aita Marin Zine forum “Un cuento de Navidad” Ostirala, 18 22:00etan Aita Marin Cocidito madrileño 2 Astelehena, 21 Santo Tomas festa arratsaldean ikastetxeekin Kantauri plazan Asteazkena,24 Eguerdia bitartean, “Niño Jesusen Eskean” 15:30ean Gabon Koruaren saioa kalez kale 17:00etan Aita Mari aretoan, Gabon Abestien lehiaketa Erkibe kultur elkarteak antolatuta.

18:30ean Jaiotza ikuskizuna.

Abenduak 26 11etatik aurrera Gabonetako Haur Parkea Herri Eskolako patioan

B A L EI K E 2 0 0 9 AZAROA

31