zuma~a _~larro Olarroa eta Zumaia, Zurnaia eta olarroa. Urteen poderioz elkarturik doazen hizki multzo bat. Zerk elkartu ote zituen biak? Nork
ezkondu ote zituen herria eta animalia? Nola jaten du herri honek i
hainbeste maite duen animalia?
Zumaiak olarrorik gabe ba al du
bizitzea? (olarroak Zumaiarik gabe
ziur baietz) . Guk geuk ez dakigu
gauza handirik gai honi buruz, ola-
rroa patatekin edo olarro-zopa jate-
az aparte, baina animalia eta
herriaren arteko harremanak eta
olarroaren ezaugarriak zein diren .:.,~ -:,_..jakiteko irrikitan gaudenez, Ab 2 ._,'"' Linazisorori gehigarri hau egite ~Fv eskatu diogu. On dagizuel l;:~ ~r.. .
..
-
zumaia eta olarroa
-
"Zumaxan olarrua patatekin!" inguruko herrietakoek esanda aditu izan ohi dugu bizi osoan zumaiarrok . Herri
hauetakoek ez mesprezuz, baina bai zerbait bitxi edo ezohiko ohitura bezala guri esandakoan, guk "Ai gizajoak! zuek parre egin, baina ez
hobeto zekiten janari gehiegi ez zuten gure arbasoek . Gerraondo hurbileko belaunaldikoentzat, nahiz eta
olarrotara ibiltzen ziren familiakoa ez izan, hartara behin edo behin joatea
dakizue nolako goxoa eta osasuntsua
arrunta zen, eta zer esanik ez familia
dan olarrua!" pentsatu izan dugu beti . Baina, zergatik Zumaian bakarrik
mendearen hasieran jaiotakoek
olarrua patatekin eta ez Getarian, Motrikun, Orion edo edozein arrantzale herritan? Beharbada Zumaiako
itsasertza, hasi paolpetik, barra
Zumaia eta olarroa
zepalopodotan Euskal Herriko aberatsena izango da . Eta hau ondo baino
zaharretik, Itzungo hondartza aldera eta bereziki Algorritik Itsasperantz eta hemendik Itziarpeko haitzak arte, olarro leku aparta delako . Itsaspeko brankaa luzeak bezalakorik oso leku gutxitan izango dira . Berezitasun honegatik, korronteen norakoagatik eta adituek jakingo duten beste arrazoiengatik molusko, krustazeo eta
hauetako partaide izanez gero . XX . diotenez herritar gehiengoa paolpera edo Itsaspera olarrotara joaten haurtzarotik ezagutu zuten eta garai hartan 50 urte zituztenek, 1870ean jaioak, zumaiarrak olarroa harrapatzeari lotuta beti ezagutu omen zuten, eta garai honetan 50 urte zituztenek ere gauza bera esaten omen zuten . Beraz, ikusten denez ez da atzo goizeko kontua .
'Ai gizajoak! zuek parre egin, baina ez dakizue nolako goxoa eta osasuntsua dan olarrua!" Orain arte esandakoaren arabera Zumaia olarroari lotuta egotea gure haitzetan zefalopodo hau hain ugaria izatean datzake . Jakina, inor ez luke olarroa harrapatzeko lanik hartuko beharrik ez balego eta Zumaian jauntxoek kenduz gero, mundu dena zegoen beharrean, eta denok dakigu gosea bezalakorik ez dagoela burua pizteko eta argitasuna abiadan jartzeko . Olarrotan, haatik, familia arrantzalekoak hasiko ziren, batelan arraunean itsasoratu eta ordu mordo baten ondoren behar adina arrain ez harrapatzea baino seguruago izango baitzen itsasbehera egok-iak aprobetxatzea olarro pila baten jabe egiteko .
O
~Og arbiketak S.1
TABERNA Amaiako plaza
* Etxeak eta dendak * Enpresa eta auzo lanak * Erropa garbiketa eta tintaketa Basadi,3-A
Tel. 861440
Te1. 861670-
BALE~I~
2000ko apirila . 67 . zenb .
zumaia eta olarroa
Arrantzaleen kultura hau Itsaspetik hurre samar bizi ziren baserrietara eta gero herri osora zabalduko zen . Beraz, olarroa harrapatzea eta honen ondorioa, jateko prestatzea, herriko txiroenen asmakizuna izango da. Zumaiako zenbait olarro harrapatzailek, nahiz eta garbi ez adierazi, mindu puntu bat agertu dute olarroaren inguruan dagoen ezjakintasunagatik . Batez ere beste herrikoek ironiaz zumaiarrok olarrua patatekin edo olarru zopa jaten duenak edozer jango lukeela adierazi izan dutenenean,beharbada pentsatuz Zumaian bakarrik jaten dena ezin izan daitekeela oso ona eta olarroa bai zaporez eta bai osasunarentzat izugarri ona dela jakinik "Begira nolako osasun gogorra daukagun bizitza osoan olarrua jan izan degunok" diote, beste herrletako ezjakintasunak, batez ere burla eginez esandakoan, zertxobait nahigabetu izan dituelarik. Beste kontu bat izango litzateke Zumaia hain herri txikia eta xumea izan beharrean handia eta garrantzitsua izan balitz, orduan olarrua patatekin eta olarru zopa Euskal Hemiko plater famatuenetako bi izango lirateke . Baina utz ditzagun kontu hauek guk zumaiarrok ondo estimatzen ditugu-eta. Denok dakigu gosea bezalakorik ez dagoela burua pizteko Zalantzarik gabe animalia honen ugaritasunak eta beharrak ekarri digu bi plater mota eder hauek asmatzera . Ziur aski olarroa lehortzeko teknika zaharragoa izango da patatekin freskoa jatea baino eta teknika hau
aspaldi hartako zumaiarren asmakizuna izan zela esan dezakegu, inguruko arrantzale herrietakoek ez baitzekiten hau egiten eta olarroaren goxotasuna ere ez zuten ezagutuko, beste arrain artean harrapatutako olarroa zumaiarrei ematen baitzieten beti, olarroa jatea zumaiarren kontua bakarrik balitz bezala . Horrela ba, garbi esan dezakegu olarroa harrapatzeko eta lehortzeko teknika eta patatekin prestatzeko asmakizuna hemen bertan sortua datekeela eta herri xumetik irtendakoa dela. Honen ez du esan nahi, noski, beste herrietakoek, asturiar edo galiziarrek adibidez, ez dituztela beharbada antzeko teknikarik erabiltzen, baina garbi esan dezakegu kultura honetan Zumaia Euskal Herriko aitzindari dela, inguruetako herrietakoek ez ezik, Bizkaia aldera olarroarea joandako zumaiarrek garbi ikusi izan dutelako hangoek ere olarroari buruz zumaiarren laurdenik ere ez zekitela.
litzateke txarra izango jatetxe batek olarroa patatekin Zumaiako espezialitate bezala ematen hasiko balitz, jatetxea aberasteaz gain olarro harrapatzaileen beharra, euren soldatekin, sortuko lukeelako .
Gauzak horrela, harro esan dezakegu Zumaiak baduela kultura herrikoi bat beste inori zor ez diona, olarroa harrapatu eta prestatzearen kultura, gaur egun desagertzeko arriskuan dagoena eta benetan tamalgarria izango litzateke halakorik gertatuko balitz . Historiak ez du atzerabueltarik egiten eta gaur egunean olarroak balkoietatik eta leihoetatik zintzilik lehortzen ikustea orain 40-50 urte bezala, Mari kaleko (lehen Kale berria) edo San Telmo kaleko (lehen Zubiaurre) leiho gehienetatik, Harategi kalean, Goiko Torre eta inguruko etxeetan, San Jose eta Arrukalean eta abar, ez dela posible, baina San Telmoetan, eta harrapatzaileen etxeetan urte osoan,jatetik aparte, kultura honi eusteko agian ez
BEI,ARDENDA Txomin Agirre kaia, 6 Tel ./Faxa : 943-143057 Z U M A I A
-~slwA
Izaga Garcia ' DIETISTA Esther Blanco OSTEOPATA - MASAJISTA
Basad i, 5-C behea
BALE~I~
2000ko apirila . 67 . zenb .
Te1 . 143404 - 860012
-
-
zumaia eta olarroa Joseba Garate 1968an irabazitako saria jasotzen
Elkarrizketa :
Joxeba Gsrate
Zumaian hain estimatuak diren olarru-zopa eta olarrua patatekin nola prestatzen diren jakiteko 1968an Beheko Plazan olarrua patatekin gastronomiako estreinengo saria irabazi zuen eta olarru zopa txokoan urtero santaeskeko kantarientzat prestatzen zuen Joxebarena jo dugu. [~ Guk olarrua patatekin nola prestatzen den jakin nahi diagu, baina hasi baino lehenago esaidak hik heuk non ikasi huan hain goxo prestatzen .
Itxian ikusita eta gero neurekaz. Soziedadian ikusita ere bai.
Š Orain esaidan hik nola prestatzen
deken . Errezeta .
Olarruaren sekreto dena ondo biguntzea dek, xamurra geratzea . Sukaldari askok hor zihar aitutakoa egiten die eta neri ez zikak batere gustatzen, zumaiar bat edo bester~i ere ikusi izan zioat hori egiten . Egurrezko mazo bat izaten huan arotzak eta tallistak-eta erabiltzen zutena, ba, behin holako batekin, Arranplan, olarrua jo eta jo ikusi nian gazte bat . Zer ari haiz? Galdetu nitxuan eta hark "olarrua biguntzea", "Zer egin behar dek, ba, segituan jan?" "Ez, patatekin" . Dena zapaltzen eta izorratzen ari huan. olarrua, galtzairua bezela, suak bigundu behar dik . Jun dan astean periodikuan letu nian olarroa oso konplejua zala biguntzeko eta berak, sukaldariak, konjelatua aholkatzen zuela. Hori ez ziok esaterik eta gutxiago sukaldari batek! Hori
baserriko oilaskoa gorra dek eta granjakoa jantzazu edo tripiroi konjelatua edo lehatz konjelatua jantzazu freskoa gorra da-eta esatia bezela dek eta hori ez ziok esaterik! Esantzak zaila dala edo ez dakikela, baina astakeririk bota gabe! Beno, goazen harira . Olarrua biguntzeko bi teknika zeudek, bat : galgetan " jarri, hau dek, olarro freskoa ur hotzetan ,jarri eta irakiten hasten denean atera eta ur haren lurrunetan euki aidean bizpahiru minutuan, berriro uretan sartu eta iraldten hasten denean berriro kanpora . Operazio hau hiruzpalau aldiz errepikatu behar dek . Olarruak zainak eukitzen dixkik eta lurrunak zainetatik sartu behar dik . Olarrua okertzen joaten dek eta begira igarriko dek noiz dagon listo . Baina ni batere urik gabe biguntzekoaren alde neok. Hortarako kazuela edo lapiko ona behar dek, tapa ondo itxitzen dunakin lurrunak kanpora ihes egin ez dezan. olarro freskoa kazuela hutsean sartu, tapaz ondo itxi eta hantxe ertki bigundu arte, normalean ordubete inguru behar izaten dik. olarrua urritu egiten dek, baina bere zapore bizi hori ez dik batere galtzen . Gorri-gorri geratu
SOLOZABAL AUTOESKOLA ~~~~~
denean listo zeok. Batzuek "Olla a presion" ere erabiltzen die, baina nik beti ontzi normal batean egiten diat. Š Olarrua patatekin eta olarro zopa Zumaxan ondo ezagutzen dixkiagu . Hemendik kanpo ezagunak al dira?
Ez diat uste, gainera kanpotarrei olarro zopa etziue asko gustatzen gusto fuertegixa daukalako-edo . Olarrua patatekin bai, hau mundu guztixari gustatzen zikok, baina Zumaiatik kanpo ez diat uste ezagutzen denik, beharbada arrantzale familietan, bai Galizian, bai Asturiasen eta bai Grezixan, marmitakua bezela prestatuta jango die, txipiroiak ere jaten dian bezela, baina kanporako, tabernetan, restauranteetan eta abar ez dek ikusten. Bsina oso bitxia dek hemen Euskal Herrian Zumaxan bakarrik jatea. Ispazterren bertan
Klase teorikoak zein praktikoak norberak nahi dituenean
- Klase teoriko ikusentzunezkoen abantailak erabilita
- Merkantziak eta bidaiariak garraiatzeko eta nazioarteko agentzietarako ziurtagiriak lortzeko ikastaroak P. Etxezarreta, 19 bis
Tel ./Faxa : 861416
BALE~I~ -
2000ko apirila . 67 . zenb .
,
nLi
zumaia eta olarroa
-
olarrua badala bazekie, baina ez zekie ez lehortzen eta patatekin ere ez diat uste jaten duenik edo jaten badute lehen esan deten bezela arrantzale
familietan jango die marmitakoa bezela preparatuta . Hemen inguruko herrietan, behintzat, langosta edo andarika-otarretan olarrua harrapatzen bazuten zumaiarrai ematen ziotean edo saldu . Etzikien lehortzeko teknikarik . Eta olarrua patatekin edo marmitakoaren gainean iritzi oso egokiak ez direnak ere bazebiltzak, lehenago patata ezagutzen ez zelako, Ameriketatik ekarri zutelako, alegixa, hegaluzia edo olarrua ogixakin jango zela, baina patata baino lehenago hemen arbixa zegoan, erremolatxa ere jaten huan eta hauek gaur egun patatak duen lekua beteko zien . Beharbada olarrua arbixakin jango
huan . Nik ez zekiat . Eta marmitakoa arrantzaleak itsasoan jaten zutena zala eta itsasoko asmakizuna dala ere,
ez zekiat, arrantzaontzitan behintzat ezin zien ezer prestatu sukalderik ez zutelako, oso txikiak izaten hituan eta kasean ibiltzen hituan, gaberako bueltatuz etxera . Olarrua patatekin eta marmitakoa etxeetako sukaldeko asmakizuna izango
Olorroo ~ototekin
Patata zuritu, kilo bat laurentzat gutxi gorabehera, eta azenaxua eta piper berde txikituarekin ontzi batera bota, gero, bigundutako olarrua zatitua patatetara bota nahastu eta ura olarrua bigundu den ontzira bota hemen geratu dan olarro urrituaren ur pixkat eta arrastoekin nahastuz ur honek gusto pixkat har dezan .(Olarrua bigundu dan ontzi bertan ere prestatu dezakek) Ur hau patatetara bota eta irakiten duenian su txikitan jarri, gatza eta ilarra bota eta egurrezko kutxariakin noizean behin bueltak eman salda loditzeko, patatak bigundu eta dena loditu denean nik paelan refrito bat prestatuta eukitzen diat . Olixotan bautzixa eta tipula prejitu, oso xuabe beltzatu gabe, pipermin pixkatekin zertxobait bizitzeko, honei eindako tomate pixkat nahastu koloria emateko eta olarrua pataten gainera bota . Dena ondo nahastu eta su txikitan euki, gero, mahaira atera baino 5 minutu lehenago kopatxo bat ko単aka bota eta mundu guztixa pozteko moduko janaria daukak .
~ ERREZETR
Olarro-zop~
Olarro lehorra hartu eta ahal denik zati txikixenak egin eta bezperatik uretan beratzen jarri, gau guztixan beratzen alegixa. Hurrengo egunian beratzen egon den ur bera eta olarro lehorra, surtan jarri behar den ontzira bota eta honei zopako ogi zatitua bota . Irakin eta su txikitan ordubetean jarri, honei ere egurrezko kutxariaz noizean behin bueltak ematen, gero, olarro patatekin egiten den bezela
dek eta itsasoan orduan
asmatzekotan kabotajeko barkuetako edo kargako barkuetako sukaldarien burutazixua izango
azkenengo momentuan paelan prejitutako bautzixa, tipula, tomate pixkat eta pipermina bota, nahi izan ezkero arrautza egosi zatituak ere bota litezke, dena ondo nahastu eta listo . Olarro-zopa neguko janaria denez, abendutik San Telmoak pasa arte jaten huan, pipermina zeozer gehixeago bota dezakek tripa ondo-ondo berotzeko . Eta
dek .Bideluzea zutenian beraxek atuna harrapatu, prestatu
hauxe dek dana .
eta jan .
~ ,. .
~ ERREZETR
TX i! P
-
.,r 4a
A
i~~T"
R
1
r Angeles Sorazu, 2 - .
Tel . 143089
BALE~I~
2000ko apirila . 67 . zenb .
A
K
zumaia eta olarroa
-
Joxe Elosua "Porte" Olarroaren gainean zerbait gehiago jakin nahian bizi osoan arrantzale izandako eta olarro harrapatzaile trebeenetako batengana jo dugu, 1919an
jaiotako Joxe
"Porte"rengana . 0 Zenbat urterekin hasi zinen olarroak harrapatzen?
Beatzi-hamar urtekin . Orduan, badakik, behar haundixa ziuan eta eskolara ahal zanian juten gitxuan, lehenbizi etxekoei laguntzea huan-eta. Eta han ibiltzen gitxuan haitzetik haitzera, arin, sasoian ez zeuden zaharrak ernegatzen gu aurreratu egiten ginelako eta haiek olarru lekura ailegatzerako guk ja kakuarekin harrapatua izaten genuelako . 0 Olarru lekua aitatu dezu . Non igartzen zenuten olarrua egon zitekeela?
Olarruak bere markak lagatzen dixkik, jandako amarren oskolak, hustutako lapak eta abar eta gainetik lekua ondo ezagutzen badek zuzen-zuzenean joaten hitxen brankapean ezkutatuta zegoen olarruagana . Momentu hartan
ezkutaleku eskasa badute olarruak bere burua ondo gordetzen dik erruekin eta inguruko harri koxkor eta hondarrez tapatuz . Baina guk normalean markei segi eta zuzenean harrapatzen gi単izkien .
"Olarruak bere markak lagatzen dixkik, jandako amarren oskolak, hustutako lapak eta abar" 0 Orduan, zahar, gazte eta mutikoak joaten zineten . Arrantzale familakoak ala edonor?
Mundu guztixa juten gitxuan . Ez pentsatu arrantzale familiakoak bateletan itsasora eta besteak bakarrik juten ziala olarrotara. Ez . Arrantzaleak
batela moilan laga eta han joaten huan Itsaspera maria ona tokatzen zenian. Itsasbehera ona zegoenean hiru, lau edo bost egun jarraian, mariaren bizitasunaren arabera, astebete edo gehixeagoan jun gabe egon edo beste arrantza motetan ibili eta berriro Itsaspera . 0 Marea bizixak etortzeko amorratzen egongo zineten orduan?
Bai, motell . Maria bizixetan ura askoz beherago joatean rekorridua luzeago izaten gi単ien . Itsaso aldera normalean urpean geratzen ziren brankaak bistatzen hituan eta olarru gehiago harrapatzeko aukera askoz haundiago huan. San Migeletako markak etortzeko amorratzen egoten gitxuan . C:~ Itsaspen bakarrik ibiltzen al
zineten eta beti kakuaz bakarrik?
~Ur -gintze r ~ SANEAMENDUA-KALEFAKZIOA-GASINSTALAKUNTZAK GAS NATURALA- INPERMEABILIZATZEAK ERAIKUNTZA LANAK - BAINUGELAK SUKALDEKO ALTZARIAK
Iraeta auzoa z/g
20740 IRAETA - ZESTOA
BALE~I~ -
2000ko apirila . 67 . zenb .
Tel. tasoa2 Faxa :148124 78 postakutxa
zumaia eta olarroa
Gu bai . Gu beti Itsaspen eta ez gi単ien karnata bezela kainabera muturrean amarra erabiltzen haitzazpiak zirikatu olarrua kanpora ateratzeko, hori
olarru markak ondo ezagutzen ez zituztenek egiten zien . Baina jendea alde guztietan ibiltzen huan, paol
aldeko haitzetan, Inpernupetik Itzun aldera, Itzun bertan eskubi
aldean . . .Guretzat Itsaspe huan tokirik aberatsena eta ez gi単ien karnata eta kainabera beharrik izaten . Horrelakoak paol aldean gehiago ikusten
hituan . Aldian behin Getari aldeko haitzetara ere joaten gitxuan, baina e : oso sarri .
"San Migeletako mariak etortzeko amorratzen egoten gitxuan" 0 Itsaspen noraino joaten zineten eta hainbeste harrapatzaile artean ondo konpontzen al zineten?
Ba, Algorritik Sakoneta baino honuntzagoko Haitzbeltz deitzen dan
brankaaraino eta geure artean ezin
hobeto konpontzen gitxuan . Elkarri laguntzen beti . Norbaitek harri handi
bati buelta eman nahi ziola edo beste prolemaren bat sortzen bazen, ingurukoek beti prest laguntzeko . Orduan elkar laguntzea besterik ez
gi単ien ezagutzen . Munduko gauzarik normalena huan . Guri mutil koxko-
~Urala 2-000, s .l . . . 'Eraikuntzen akabera eta dekorazioa 'Baserrien zaharberritzea 'Enbarkazio konponketa 'Ate, zokalo tarima eta pertsianak 'Armairu enpotratuen aurrealdea `Aroztegi metalikoa
beti laguntzen .
"Gehienak lehortu egiten genixkian Zarauzko praileek asko erosten zizkienda" 0 Olarruak harrapatu ondoren zenbat hartzen zenituzten lehortzeko, zenbat freskoan jateko eta nora saltzen zenituzten? Gehienak lehortu egiten genixkian Zarauzko praileek asko erosten
zizkien-da . Freskoa gutxiena, plazan saltzeko eta familia artean banatzeko
olarrua patatekin jateko . Lehorra ere geuretzat nahiko gordetzen gi単ien, neguan olarru-zopa bizi-bizia jateko .
0 Lehenago aitatu dezu arrantzaleek bateletan joaten zinetela itsasora . Motorrik ez al zegoen orduan? Oso gutxi . Hiru edo lau bakarrik.
Patxiku "Bixi", Bixente "Tximo" eta beste bat edo bi . Gainuntzian beste
beharra zeok, gehixegi usteltzen bada akabo . Horretarako ondo zaitu behar dek eta kolore gorrixka hartzen
duenean balekoa . Olarruak baldean bi egunetik bost egunera euki ditzakek, eguraldiaren arabera. Sargoria baldin
badago bi egunekin nahiko izaten dek .
"4 . .olarru gutxi badago ogi asko, hildakoak pizteko ainako platerka ederra daukak ." Gero, banan bana hartu, begixak eta tripak kendu, erditik ebaki eta makil luze edo kainaberatik zintzilikatu lau erro alde batera eta beste lau bestera dituela . Hemen ere eguraldiak asko laguntzen dik . Olarrua euriaren babespean euki behar dek, lehortzen ari dala euriak harrapatzen badu galdu egiten delako, egokiena herriko haizea dek eta itsasoko haizea ere ez duk txarra . Bost egunetik beatzi egunera gutxienez euki eta gero askatu, elkar lotu eta pilotan gorde . Zopa egiteko zatitan ebaki eta zopako ogixarekin,
denok arraunak astintzera .
olarru gutxi badago ogi asko,
0 Amaitzeko esaidazu olarrua lehortzeko zer teknika erabiltzen den .
ederra daukak.
hildakoak pizteko ainako platerka
Eskerrik asko, Joxe .
Olarru freskoak hartu eta balde edo ontzi haundi batera bota, ondo ondo
tapatu ezerk eta inork ikutu ez dezan eta usteltzen laga. Baina kontuz ibili
xirula :: . .. -,- , -
Tel . 143505J
ZALLA
Taberna - Erretegia
* pfater lranbinatualz * atartelroah * oifasha erreak
San Pedro, 4
olarrotan, markak ezagutzen eta abar, guk gazteagoei, eta horrela, elkarri
.m
AROZTEGIA
Basusta bidea z/g
rretan helduagoek erakutsi zigutean
Tel . 8623 87
Zerbitzu Ofiziala
Zumaia Hotela
ZUMAIA MOTOR Z~
iE~ Santixo auzoa, 22
Tel./Faxa : 143143
BALEiI~
2000ko apirila . 67 . zenb .
-
7
Alai Auzategia 20750 Zumaia (Gipuzkoa) ~:~ re~ : 943 14 34 41 z=a i=nxn : 943 86 07 64
Inaxio Manterola
Olarruari buruzko lana ondo betetzeko animalia honen bereiztasunak ezagutzen beharrezkoa iruditu zitzaigun eta horretarako biologo baten premia genuen, eta zein biologo egokiagorik bizi osoan olarrotan ibilitako familiako bat baino 0 Orokorrean esaidak olarruak zenbat denborako bizia daukan, zer jaten duen, eta abar.
Olarrua moluskoa da eta ornogabeen artekoetan argiena, nerbio sistemaduna eta pentsatzeko eta ondo koordinatzeko ahalmena lortu duena. Oportu-
nista bat da eta oso ondo adaptatu da hemengo bizitzara . Hemen kostan bera da superpredadorea, kate trofikoan goienean dagoena . Jana? Ba, denetik
jaten du eta energia gastatu behar ez duenez, eskeletoa egiten eta abar, jaten duen guztia proteinak ditu eta oso azkar hazten da . Adibidez lehengo
urtean Urdaibai aldean prueba hau egin zuten, 250 gramoko olarruak
arabera . Emeak urtean behin jartzen ditu arrautzak, jaioberriak bi hilabetean
zaitu eta hil egiten dira. Izango dira kasuak bi edo hiru urte irauten duen
emeena eta urte bakoitzean arrautzak
duenn eran harrotzen dute, hemen
jartzen dituena, baina hau ez dago
koskorra, han mendia, baina ez
ondo ikertuta .
kamuflatzeko bakarrik, beste olarruei
0 Olarruak urtebetera edo bira iritsi eta tamaina berean mantentzen al dira? Ez . Zenbat eta zaharrago eta orduan eta haundiago eta ez bakarrik adinaren arabera, jaten dutenen arabera, olarruak ez dira arrainak bezala tamaina batera iritsi eta hazten ez direnak, hauek zenbat eta gehiago jan
ere adierazteko zertan ari diran .
0 Olarruek buruan, tripak, hagina, begiak, dena zeukatek, baina non daukate burmuina?
Bi begien arteart zati gogor bat dute
eta horixe da . Olarroa hiltzeko hori puskatu egin behar izaten da bestela ez da hiltzen . Horregatik hemen olarrua harrapatu eta hor kazka egiten zitzaion eta blausta hilda geratzen zen . Orain
hartu eta errixoko hamarrak ugari
orduan eta handiago, horregatik 3 edo
jaten emanda sei hilabetetan bost kiloko pixura ailegatu ziren . Gehien
ikaragarri haundia izan daiteke, burutik
onena kazka egitea da .
erro puntara 2 metro edo luzeago.
0 Lehen olarrua urte osoan eta oso ugaria huan Itsaspen, orain berriz hilabete luzeak pasatzen dittuk olarruak gabe . Zergatik?
gustatzen zaiona andarika eta hamarra da, baina berez dana jaten du, atun burua edo txitxarroa bota eta dana barrura .
0 Nola jaten du? Osorik irensten al du?
Ez . Baina haginaz oso ondo mozten du, hezurra eta dena txikitzen du eta piskanaka dena barrura .
4 urte bizitzera iristen den olarroa
0 Hemen arrautzko olarrua ezagutzen diagu, tonto samarra, eta Itsaspekoa bizi-bizia eta jateko primerakoa. Itsaspekoa berezia al da? Hemen olarruak bi motetakoak daude . Itsasokoa edo hondarretakoa eta kostakoa edo haitzetakoa . Kostakoa neguan 200 metroraino itsasorantz egon daiteke, gero ernaltzera hurreratu
uste det zartak ematen zaizkiela, baina
Kutsaduragatik . Olarruari ur garbia gustatzen zaio . Itziarko fabrikak
kutsatzen dute . Orain Arrona-Mendiko depuradora martxan jarriko dute,
martxan dagoela diote, eta igarriko degu . Bestela zianuro pixkat nahiko da itsasbarrura 100 rnetroraino dena
0 Zenbnt denborako bizia du olarro batek?
egiten da . 0-100 eta 0-200 metrora ibiltzen da .
hiltzeko .
arrak gehiago irauten du . Emeek
0 Hemen haitzetan kakuaz harrapatzen dek. Otarraz ere harrapatzen al dira?
0 Amaitzeko. Olarruaren beste bereizgarriren bat?
Orokorrean zefalopodo denak urtebete inguru, baita txibiak ere . Bnina olarro arrautzak jarri ondoren ez dute gehiago jaten, sartzen dira bere zuloan, arrautza denak haitzean itsatsi eta haiek oxigenatzen egoten dira kumeak
Bai . Baina olarroa animalia bakarra da otarretik ihes egitea lortu izan duena . Ornogabeen artean argiena da . Esperi-
horregatik azaltzen dira hildako
mentua egin izan da jakiteko zenbat pentsatzen duenn eta abar. Urazpian
olarruak eta olarru txiki-txikiak eta
kristalezko botila baten barrurn
hazen prolema latzena irauten da eta
langosta jarri, olarrua hurreratu, tapoia
behin bi hilabete pasa ezkero etsairik
kendu botilari, barrura sartu eta
handiena beste olarro bat izaten dute . Horregatik amak 800dik milaka arrau-
langosta jan . Olarruak beraien artean hizkuntza dute, kamuflatzeko kolorea
jaio arte eta orduan hil egiten dira,
tzetara jartzen ditu . Tamainaren
aldatu egiten dute, azala ere nahi
BALE~I~ -
2000ko apirila . 67 . zenb .
Olarroaren haragia oso segurua da, ez du filtratzen ur zikinik eta oso garbia da . Osasunerako dagoen haragirik onena edo onenetakoa da, dana
proteina dauka, dauzkan gantza danak onak dira, urdailentzako ere ona da eto hemen eta Galizian bakarrik jaten da.
Lehen hemen bertan ere olarrua ez zen ia ezagutzen eta adibidez mutrikuar batek olarrua harrapatu eta itsasoan ikusten zuen lehenbiziko zumaiarrari ematen omen zion .