jainkoa maitasuna da
EMA N I Z I I I V EN AR L A U ESPIRIT TEA AS si a k I z i s Iku
Enderren jokoa Gure erabakien batuketa gara
PATROCINA / BABESLEA
colaboradores / laguntzaileak
organiza / antolatzailea
Info gehiago: WWW.BIZKELIZA.ORG/IKUSIZIKASI2015
VIII Zinema astea - IKUSIZ IKASI
Eskuadroia ezagutuz 1. ariketa: Norbere baitatik atera eta lagun egiten didatenekin bidea egitea da norbait ezagutzea; beste norbait nork bere burua baino gehiago maitatzea da; ezagutzeak, entzutea, sentitzen duguna komunikatzea adierazten du. Will Hunting hezigaitzaren trailerrean, sentibera sentitzea, nork bere burua oso-osorik ematea da gakoa. Entzun berriro trailerreko elkarrizketa eta esan zer sentitzen duzun; aukeratu esaldi bat eta kontatu istorioa esaldi hori ulertu ahal izateko. Seme xahutzailearen parabolan ikus dezakegunez, seme gazteak bere lekua bilatzen du etxetik joanez, familiari eta historiari uko eginez. “Opariaren” bidez besteen onespena, norbait izatea… bilatzen du. “Berarengandik itxaroten dena eginez” onespena jaso nahi du, bere aldetik, seme nagusiak. Ez bide batak ez besteak ere, ez daramate zorionera; bi bide horietatik uko egiten zaio hazteari eta arreta nire beharrei ez ezik nire ingurukoengan jartzeari. 1. Pentsatu ezagutzen duzun jendearen koadrila batean. Zure ustez, ezagutzen dute elkar, bata besteaz arduratzen da? Ezagutzen dituzun koadriletan, ba ote dago seme xahutzailea bezalako pertsonaiarik edo Will Huntingena bezalako jarrerarik? ________________________________ _______________________________
S F P E D D L I D E R A Z G S
F E Z A A T N E L A V Z S L E
M E I R M O T A S U N A F Z N
Q R N B U N C E R I D I D H T
-Zintzotasuna -Egiazaletasuna -Ausardia -Koldarkeria -Irmotasuna
T Q T U T Ñ Y N P L G N C E I
U A Z R A I K I S A E D Z R B
L W O U S A O T V U G A E O E
________________________________ _______________________________ ________________________________ _______________________________ 2. Adierazi zein litzatekeen zuretzat adiskide bati eskatuko zeniokeen harreman ‘ideala’, eta zuk zeurzer emango zeniokeen erlazio horretan. Idatz ezazu orrialde batean eta komenta iezaiozu zure lagun minari edo gorde ezazu zeuretzat. ________________________________ _______________________________ ________________________________ _______________________________ ________________________________ _______________________________
Ender:
Peter:
Bigarren Aktibitatea: Pelikulako protagonistek egoera eta arazo gogor eta zailak aurkituko dituzte. Egoera horiei aurre egiteko erak zehazten du argi eta garbi bakoitzaren nortasuna. Bilatu eta aurkitu hizki-zopan ezkutaturik dauden hitzak eta idatzi pertsonaien artean, zure ustez bakoitzari ondoen dagokionaren arabera. Hitz bera pertsonaia bati baino gehiagori idatz diezaiokezu.
E R T Z U E L T I S I R N I R
R I A A N Z D A F A W K P T A
K P S G A H A S E R R E A A T
U V U I M P K E N D I R T S A
-Damutasuna -Haserrea -Enpatia -Heroitasuna -Indarkeria
VIII ZINEMA ESPIRITUALAREN ASTEA
N S N T P W E I C I E I I U S
T X A Z I H R N R A D A A N U
Z D A A I C I O R E H F P A N
A E G I A Z A L E T A S U N A
-Ulerkuntza -Sentiberatasuna -Buruzagitza
2
Graff koronela:
Valentine:
Bernard:
Petra:
JAINKOA MAITASUNA DA
Enderren jokoa
Buruzagitza Pelikulan buruzagitza-mota desberdinak, gauzatzen dituenaren araberakoak, ikus ditzakegu. Alde handiak daude batetik bestera eta balio desberdinak dituzte, buruzagitza hori gauzatzerakoan islatzen direnak. Mundu futurista honetan, rolak aldatu egin dira et helduak gazteen menpe daude beren biziraupenerako. Ustez beste espezie batek mehatxatuta dagoen munduan, haur eta gazteak dira gizadiaren etorkizuna beren esku dutenak. Ezohiko egoera honen eraginez balioak aldatu egin daitezke eta, itxura batean, kontrola helduen esku badago ere, gazteek hartu beharko dituzte beren gain erantzukizun nagusiak. Gazte batzuek, adibidez, helduen eredua hartzen dute baina beste batzuek aldatu egin nahi dute eredu hori, gizatiarrago eta ulerkorrago bihurtuz. Helburuak dena justifikatzen du. Atal honetan, gure munduan egon daitezkeen buruzagitza-motak aztertuko ditugu eta pelikulan agertzen direnekin alderatuko ditugu. Seme xahutzailearen parabolan jar dezakegu arreta, Aitak zer nolako buruzagitza duen ikusteko. Beti dago harrera egiteko eta eraikitzeko prest. Ez dio ezer aurpegiratzen semeari; hain handia da bere maitasuna non aurrean duen pertsona jakin hori bihurtzen den garrantzitsuen eta gainerako guztia bigarren mailan geratzen den.
Hiru buruzagitza-mota: Buruzagi karismatikoa: jarraitzaileek gainerako buruzagiei ez bezalako baldintza eta ahalmenak egozten dizkiete. Buruzagi tradizionala: ohituraz edo hierarkiaz jadesten du boterea. Buruzagi legala: hautaketaz edo bozketaz iristen da boterera Edo aditua delako aukeratzen dute.
INDARRA VS ENPATIA - BELDURRA VS ELKARTASUNA 1. Pelikulako buruzagi desberdinen errepasoa. Bonzo | Meiser Rakan Comandante | Ender 2. Nola iritsi dira buruzagi izatera? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________
VIII ZINEMA ESPIRITUALAREN ASTEA
3. Nola eusten diote maila horri? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ 4. Nola tratatzen dituzte beren taldeetako gainerako kideak? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ 5. Irudikatu irudi baten bidez zein motatako buruzagiak diren. ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________
Buruzagi-mota berria Enderrek buruzagi bezala dituen ezaugarriak - Definitu Enderren pertsonaia, pelikulako gainerako pertsonaiekin duen hartu-emana kontuan hartuta Elkarrizketarako irekia | Egoskorra. Irekia | Iradokizunei itxia. Ez tradizionala | Tradizioei lar lotua. - Zein bertute du Enderrek buruzagi bezala? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ Buruzagiaren bakarrizketa: 52:00 Konparatu buruzagitzaz ikasi duguna Bucayren proposamen honekin
VIII Zinema astea - IKUSIZ IKASI
Lurrera bueltan Enderrek balio batzuk ditu eta horien arabera hartzen ditu erabakiak, mundua eraldatzeko balio dutenak, eta Ender pelikulako protagonista baizik ez bada ere, benetako bizitzan beti izan dira eta gaur egun ere badaude bera bezalako pertsonak.
Malala: Mingoran (Pakistan) jaio zen. 1997.eko uztailaren 12an Hamahiru urte zituela, Yousafzaik ospea jadetsi zuen BBCko blog bateerako idaztean;erregimen talibanaren pean nola bizi zen azaldu zuen, eskolara era klandestinoan joaten zela eta neskatoek, hezkuntzarako eskubidea zutela aldarrikatzen zuen, talibanek eskubide hori debekatu egiten zutelako.
zen, gainera, 40 urtez beste inon izan ez den sistema arrzista instituzionalizatua: apartheida.
2012an atentatua jasan zuen eskolako autobusean etxerantz zihoala. Militante taliban batek tiro egin zion buruan eta beste ikasbide bi ere zauritu zituen. Malala bere zaurietatik sendatu egin zen, beldurra gainditu zuen eta hezkuntzaren aldeko eskubidea aldarrikatzen jarraitu zuen. 2014.eko urriaren 10etan Bakearen Nobel saria eman zioten. (https://www.youtube.com/watch?v=kzWYjMUt_bw)
Frederik de Klerk apartheid aldiko azken presidenteak lagunduta, Mandelak demokraziaranzko trantsizio baketsua ezarri zuen. (Mandela eta De Klerki Bakeraren Nobel saria eman zieten 1993an). Bere agintaldian, makina bat izan ziren barkamenezko zeinuak Mandelaren aldetik. Horrela, gehiengo beltzaren inspirazio bihurtu zen eta Hego Afrikako giltza finantzario eta militarrak bere esku dituen gutxiengo zuriaren lasaigarri. “Triskantza itzela gertatuko zatekeen, politikaren oinarrian adiskidetzea jarri izan ez bagenu”, gogoratu zien Mandelak behin baino gehiagotan korronte afrikarretan edo prentsa beltzean zuriez larregi arduratzen zela aurpegiratzen zioten kritikoei. Mandelaren esaldi batzuk gorrotoari eta barkamenari buruz: “Barkamenak arima askatzen du, beldurra desagerrarazten du. Horregatik da arma hain boteretsua”.
Nelson Mandela:
“Etsaiarekin bakeak egitea nahi baduzu, berarekin jardun behar duzu, orduan zure kide bihurtzen da”.
Umtata, Transkei, 1918 – Johannesburgo, 2013) Apartheidaren aurkako mugimenduen buru izan zen politiko hau borroka luzearen eta kartzelan 27 urte eman ondoren, erregimen arrazistari bukaera eman zion lehen gobernua presiditu zuen.
Enderrek pelikulan, Malalak eta Nelson Mandelak egoera zailei aurre egin behar izan die. Zer egingo ote zenukeen Malalaren eta Nelson Mandelaren egoeran egon izan bazina? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________
Nelson Mandela fbarkamenaren maisua izan zen. Hego Afrikako lehen presidente beltzak bere bizitzaren heran inguru apartheidaren preso bezala igaro zuen baina, mendeku-gosetik urrun, hogeita zazpi urtez kartzelan eduki zuen sistema bere alde jartzen saiatu zen, munduaren inspirazio bihurtu zen botere-trantsizio nahiko baketsua lortuz. 1990ean, Nelson Mandela kartzelatik atera zenean ari zen ateratzen herrialdea gutxiengo zuriaren menpekotasunezko hiru mendetako alditik. Herrialde hartan garatu
VIII ZINEMA ESPIRITUALAREN ASTEA
Pentsatu harro sentitu zaren jardueraren bat eta jakinarazi kideei.
4
JAINKOA MAITASUNA DA
Enderren jokoa
Bataila izar artean Zer deritzozu “Enderren jokoa” pelikulari hasiera ematen dion esaldiari eta nola lotuko zenuke berau pelikulan gertatzen denarekin?
Nire etsaia garaitzeko adina ulertzen dudanean, une horretan, maite ere badut. A.E Wiggin. A.E Wiggin. Enderri erronka benetan zailak aurkezten zaizkion arren, hasieran kide asko ez da beratzaz fio, eta betek baino gehiagok ez du gustuko. Hala ere Ender, ausardia, errespetu eta enpatiaz kideen iritzia aldatzeko gauza da eta, gainera, ezaugarri horiei esker, teorian bere etsai nagusia dena ere beste era batera ikusten du. Jarrera honek, Jesusek bere bizitzan zehar irakatsi zigun eta Ebanjelioko txatal honetan laburbiltzen den mezua gogorarazten digu: «Badakizue legean agindua: Maitatu lagun hurkoa eta gorrotatu etsaia. Nik, berriz, hau diotsuet: Maitatu etsaiak eta egin otoitz pertsegitzen zaituztetenen alde; horrela, zeruko zeuen Aitaren egiazko seme-alaba izango zarete, hark zintzoentzat eta gaiztoentzat ateratzen baitu eguzkia, eta zuzenentzat eta zuzengabeentzat isurtzen euria. Izan ere, maite zaituztetenak bakarrik maite badituzue, zer sari zor zaizue? Zergalariek ere ez al dute beste horrenbeste egiten? Eta zeuen senideak bakarrik agurtzen badituzue, zer egiten duzue berezirik? Jentilek ere ez al dute beste horrenbeste egiten? Izan zaitezte, bada, guztiz onak, zeruko zuen aita guztiz ona den bezala». (Mateo 5, 43-48).
VIII ZINEMA ESPIRITUALAREN ASTEA
5
JAINKOA MAITASUNA DA
VIII Zinema astea - IKUSIZ IKASI Imajinatu pelikularen barruan zaudela, ondorengo eszenetan. Aztertu eta galderei erantzun: - Ender Bonzoren aurrean aurkezten da; honek gutxietsi egiten du eta ez sartzeko eskatzen dio (34’ 30”- 35’ 22”). - Enderrek jaramon egiten dio, baina denbora librean, Petrarekin entrenatzen du. Behin, entrenamendutik datorrela, Bonzok debekatu egiten dio. Entrenatzen uzteko eskatzen dio Enderrek pribatuan, baina agintzen duena Bonzo dela ikustaraziz besteei. (38’ 20” – 39’ 35”). Zure ustez, nola irabazi du Bonzok bere taldearen errespetua? Zer deritzozu? __________________________ _________________________ _________________________ __________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ Zer esango zenuke Enderrek Bonzoren aurrean duen jokaeraz? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ Beranduago, Enderrek talde bat zuzentzeko aukera izango du. Bere jokaera eta Bonzorena guztiz aurkakoak dira (51:50 - 52:30). Zure ustez, nola irabazten du Enderrek bere taldearen errespetua? Zer deritzozu? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ Zein ezaugarri izan beharko luke buruzagiak? __________________________ _________________________ _________________________ __________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ __________________________ __________________________ __________________________
VIII ZINEMA ESPIRITUALAREN ASTEA
6
JAINKOA MAITASUNA DA
Enderren jokoa - Engainatu egin dutela eta espezie bat suntsitu duela jakin berri du Enderrek. Eztabaidan aritzen da Graff koronelarekin gertatu berriari buruz (1:35:50 – 1:37:20) eta honela amaitzen dute: Zer da garrantzitsuagoa zuretzat, garaipena ala lortzeko modua? ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________
Indarkeria Pelikulan, makina bat egoera bortitz agertzen da, birtualak nahiz egiazkoak, eskala txikian nahiz handian, bakarka edo taldean. Indarkeriazko egoera hauen aurrean izan ditzakegun aukera desberdinak aztertu nahi ditugu. Horretarako, edozein eremutako indarkeriazko auziei eman dakizkiokeen erantzunak ondo definitzen dituzten esaldiak hartuko ditugu abiapuntutzat
A-“Si vis pacem para bellum” B-“Gaizkileari ez gaizki erantzun: bestela baizik, eskuineko masailean jotzen zaituenari eskaini beste masaila ere” (Mt 5, 39) C-“Nire arerioa garaitzeko adina ulertzen dudanean, une horretan maite ere badut”. Indarkeriazko egoeraren aurrean: Zer egiten dut? Kontatu zuk zeuk bizi izandako kasuren bat. ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ _______________________________________ ________________________________________ Zein emaitza dute aukera desberdinek? -Paso egin -Borrokatu -Adostu -Beste masaila ipini Zer deritzazu “si vis pacem…” esaldiari? ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________
VIII ZINEMA ESPIRITUALAREN ASTEA
______________________________________ _______________________________________ Zer aukeratzen dute pelikulan pertsonaia desberdinek? Zein emaitza dakar horrek? ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ Ba ote zen beste aukerarik? _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ ________________________________________ Gaurko munduan; Zein ote da gobernuen ohiko aukera? Zergatik? _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _______________________________________ ________________________________________ ________________________________________ Gure inguruan, zein da ohiko erantzuna? _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _______________________________________ ________________________________________
7
JAINKOA MAITASUNA DA
VIII Zinema astea - IKUSIZ IKASI Bukatzeko Biziaren Jainkoa Aitor dezagula gizadi osoarekin bat eginda gaudela eta horretatik zuzentasun, bake, batasun eta itxaropenaren alde lan egin behar dugula. Gure pentsamendu, sentimendu eta ekintzez jabe gaitezela eta. Horrela, bizikidetasun eta bakearen alde egin dezagula. Ez dezagula geure burua zalantzan jartzeko, geure buruari galdetzeko eta bilatzeko‌ beldurrik izan, bizitzak emango digulako egunez egun maitasun eta duintasunezko irakasgaia. Harrera egiteko eta abegitsu izateko gauza izan gaitezela eta irribarre egin dezagula elkarri eskua ematean, horrela egingo ditugulako elkartasun eta senidetasunezko sareak. Izadiaz goza dezagula, Eta gure lurra erantzukizunez zaintzen ikas dezagula. Samurtasuna eta errukia sakon bizi ditzagula, bakardadean bizi denari lagun diezaiogun. Zeinu guztiak, txiki eta handiak, eskertzen jakin dezagula, bizikide ditugunengandik jasotzen ditugun hurkotasuna, ulermena, fereka. Zabal dezagula gure bihotza, Jainkoa bertan bizi dela antzemateko, eta gure otoitza Jainkoak gure bizitzetarako nahi dituen jakinduria eta ulermenerako izan dadila. Gure bizitzak legamia eta hazi izan daitezela, gizadiaren alde ereiteko; jarrera eskuzabalez ongarri dezagula gure bizitzen lurra. Eta errukior eta bihozbera den biziaren Jainkoaren bedeinkapenak lagun diezagula orain eta beti.
“Nire arerioa garaitzeko adina ulertzen dudanean, une horretan maite ere badut.�
VIII ZINEMA ESPIRITUALAREN ASTEA
8
JAINKOA MAITASUNA DA