Katja schuurman ik ben geen heilige

interview • Katja

Ik ben echt

geen heilige Ze is een levensgenieter pur sang. Toch voelde Katja Schuurman-Römer als kind al de drang iets te doen voor een betere wereld. Met haar nieuwe stichting Return to Sender gaat deze onNederlandse diva de wereldarmoede bestrijden.

‘Ik geloof heel erg in karma: ieder mens ontvangt wat hij uitdraagt.’

fotografie Dave Gray goodies oktober/november 07 • 126

tekst Michael Barzilay goodies december/januari 08 • 31

atja... Bij het horen van alleen haar voornaam veert half Nederland op. Ze groeide uit van soapie tot vertolker van glansrollen in Nederlandse topfilms, bleek een kijkcijferkanon voor nagenoeg elk televisiekanaal, dreef de oplage van magazines omhoog en deed politici blozen met een bescheiden wangkus.

Degene die denkt dat het haar allemaal komt aanwaaien, moet zichzelf even updaten. Katja werkt hard. Héél hard. Waar het gros van de Nederlandse vakantiegangers afgelopen zomer foerageerde aan de playa’s, costa’s en côtes, steunde Katja een door aids gedecimeerd gezin in Senegal, schepte ze gedroogde stront voor de nomaden in Mongolië en bracht ze als een ware Moeder Teresa hoop in de sloppenwijken van India. En terwijl de voltallige vaderlandse pers bleef speculeren over haar vermeende zwangerschapsverlof, werkte Katja gewoon aan twee nieuwe speelfilms, een nieuw televisieprogramma bij Llink en riep ze een charitatieve instelling in het leven, Return to Sender.

Wanneer we haar ontmoeten in Studio K in Amsterdam-Oost is haar kleine persoon al opgemerkt door het hele restaurant. Alle ogen lijken op haar gericht. Tijdens het gesprek bestelt ze een gin-tonic en bietst een sigaretje. Het moge duidelijk zijn: deze femme fatale is allesbehalve knocked-up. ‘De stichting is mijn kindje’, zegt ze met haar typisch hese stemgeluid. ‘En ik ga haar met hart en ziel tot wasdom brengen.’

Onmacht Het idee om constructief actie te ondernemen voor de minderbedeelde mens is ontstaan in de sloppenwijken van Bombay. ‘In India heb je een kasteloze onderlaag, de scavangers, die hun hele leven op een vuilnisbelt wonen en zich dagelijks wassen in een soort stinkend riool. Daar zitten

bejaarde vrouwen tussen die elke dag langs krotten van huizen gaan om op te ruimen. Terwijl ze zelf als oud vuil behandeld worden. Toch komen die vrouwen elke ochtend zingend samen voordat ze op pad gaan. De kracht die daarvan uitgaat, is niet in woorden te vatten. Die oude vrouwen zijn ondanks hun misère allesbehalve zuur geworden. In Nederland lopen we vaak om het minste geringste te zuurpruimen. Daar zitten meisjes in bordelen waar dagelijks gewoon dertig man overheen gaan. Terwijl ze niet eens de puberteit hebben bereikt! Daar kan ik me echt kapot om janken. Met dat gevoel van onmacht wilde ik aan de slag.’

Katja en armoedebestrijding. Het mag voor velen nog onrijmbaar zijn, toch is er meer aan de hand dan een zoveelste BN-er die en plein publique goed wil doen. Eerder al heeft Katja zich ingezet voor het Rode Kruis, de Leprastichting en Amnesty International en heeft ze in het kader van het televisieprogramma Katja versus Bridget geld ingezameld voor slachtoffers van de aardbeving in Pakistan. Haar charitatieve activiteiten gaan verder terug dan het recente verleden.

‘Op school al hing ik overal pamfletten op om geld in te zamelen voor de Derde Wereld. Al mijn werkstukken en spreekbeurten gingen erover. Dat kreeg ik een beetje van huis mee. Mijn ouders gaven vroeger les in de Antilliaanse sloppenwijken en daar praatten wij dagelijks over. Kijk,’ zegt ze contemplatief, ‘zelf ben ik een ontzettende levensgenieter, maar ik voel ook een enorme verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan mensen die het minder hebben.’

Handelsgeest Na drie jaar intensieve voorbereidingen is de stichting afgelopen oktober gelanceerd. Return to Sender koopt producten uit ontwikkelingsgebieden en verkoopt die op de westerse markt.

De winst wordt direct weer geïnvesteerd in lokale projecten.

Hulporganisatie Butterfly Works, dat al jaren onderzoek doet in ontwikkelingslanden, bleek de ideale partner. Ook warenhuis HEMA stemde in met het plan en nam de voorfinanciering bij de producenten voor rekening. Zorgverzekeraar Achmea verstrekt microkredieten aan de producenten. ‘Alles klopte ineens, ik zat tegenover de HEMA-directeur Ronald van Zetten aan tafel bij De wereld draait door. Na afloop benaderde ik hem voor mijn project en inmiddels liggen er duizenden Return to Sender-producten in de HEMA-filialen. Ze kochten de hele voorraad op.’

De producenten in de ontwikkelingslanden hoeven zich geen zorgen te maken als de verkoop blijkt tegen te vallen. ‘De HEMA is een commercieel bedrijf, dus de producten moeten wel op zichzelf kunnen staan’, zegt Katja zakelijk. ‘Maar als het niet naar verwachting loopt, laten we die mensen niet in de steek. Dan moeten de ontwerpen gewoon beter worden afgestemd op de westerse markt. We zijn niet volledig afhankelijk van de HEMA.We leveren nu al aan diverse afnemers in kleinere oplagen en aan bladen als Viva en Libelle.’

goodies december/januari 08 • 32

top bruuns bazar, sjaal boss orange, legging mango, schoenen maison magiela

K

fotografie Wouter Vandenbrink @ PAR31.com styling Wilma van Pomeren visagie Yvonne Nussdorfer @ Angelique Hoorn

‘Als er íemand geen reden heeft om te huilen ben

ik het wel.’

goodies oktober/november 07 • 126

Voor de acht afleveringen van het tvprogramma Return To Sender bezocht Katja onder andere Cambodja (boven) waar tassen en etuis worden gemaakt van oude rijstzakken. In Senegal (rechts en links) sprak ze vrouwen die manden vervaardigen voor de collectie van Return To Sender. Foto onder: Katja in Peru.

Tijdens het gesprek wordt duidelijk dat Katja goed heeft nagedacht over het concept. Alhoewel het nog kleinschalig is, biedt de stichting de producenten veel garanties en mogelijkheden, ook voor de lange termijn. ‘Ik geloof alleen in langdurige handelsrelaties met ontwikkelingslanden, zodat ze op een gelijkwaardiger voet komen te staan met het rijke Westen. Oneerlijke handelsbarrières zijn vaak de oorzaak van landelijke conflicten. Onze organisatie werkt weliswaar nog op kleine schaal, maar verschaft nu al inkomsten aan honderden gezinnen in ontwikkelingslanden. En binnenkort starten we met lokale opleidingen, waardoor de mensen zelf ontwerpideeën leren ontwikkelen en met productinnovaties kunnen komen. Ik kan me nu al geen groter succes bedenken.’

Bekendheid Behalve bestaande eerlijke handelsinitiatieven als Fairtrade Original, Wereldwinkel, Kuyichi, One en NIVAH en vele andere is er nu dus ook Return to Sender.

Toch ziet Katja duidelijk verschil tussen haar eigen stichting en andere organisaties. ‘Bij Fairtrade Original kopen mensen vaak producten vanuit de gedachte dat je er arme mensen mee helpt. Daar is niets mis mee, maar met Return to Sender-producten moeten mensen het kopen, omdat ze het ook echt leuk vinden. Fairtrade biedt een eerlijke prijs en dat is al een heel goede zaak. Wat wij extra doen, is de volledige winst opnieuw investeren in die regio.’ Katja blijkt een kater te hebben overgehouden aan de samenwerking die ze eerder had met grote ontwikkelingsorganisaties. ‘Daar praten ze altijd over andere grote ontwikkelingsorganisaties als hun grote concurrent. Daar kan ik niet bij. Hoe kun je nu concurgoodies december/januari 08 • 34

reren met elkaar, wanneer je armoede bestrijdt?

We dienen toch allemaal hetzelfde doel?’

Toch lijkt ze met dit initiatief net zo goed de concurrentie aan te gaan met andere fairtrade-organisaties. ‘Dat is niet helemaal waar’, antwoordt ze. ‘Wij zien andere hulporganisaties niet als concurrent en werken in de ontwikkelingslanden juist met stichtingen die daar al jaren actief zijn. Wij verschillen duidelijk van andere fairtrade-organisaties in ons samenwerkingsverband met de media. Return to Sender moet een heel sterk internationaal merk worden en daarbij kan mijn bekendheid in Nederland absoluut een steentje bijdragen.’

Tranen Momenteel is Katja wekelijks ook te zien als presentator van het televisieprogramma Return to Sender bij omroep Llink. Ze begeeft zich daarvoor in deerniswekkende omgevingen en toch zullen we haar in het programma niet betrappen op overmatig sentiment. ‘Als ik bij een gezin in Senegal kom, waar vijf van de zeven kinderen aan aids zijn overleden en de zesde op sterven ligt, dan kan het me wel te veel worden, maar ik ga niet staan huilen. Als er iemand is die geen reden heeft om te huilen, ben ik het wel. Die mensen stralen ondanks hun tegenslagen enorm veel kracht uit. Wat hebben mijn tranen dan voor zin? Bij thuiskomst is dat anders. Dan kan ik onevenredig janken om de kleinste dingetjes. Het is ook niet niets wat ik allemaal tegenkom. Als je ziet wat er allemaal gebeurt op deze planeet, besef je ook dat Nederland maar zo’n klein stukje van de wereld is. Het grootste gedeelte leeft gewoon in verschrikkelijke omstandigheden.’

Thuisfront Echtgenoot Thijs Römer heeft het een beetje moeilijk met het vele reizen van zijn bevlogen echtgenote. ‘We hebben elkaar haast niet gezien de afgelopen zomer’, bekent Katja. ‘Als er volgend jaar weer een serie van Return to Sender komt, weet ik niet of ik ze ook alle acht zelf ga doen. Tuurlijk is hij ook enorm trots op wat ik allemaal doe, maar hij vindt wel dat ik wat minder weg zou kunnen zijn.’ Desondanks heeft het echtpaar afgelopen zomer tussen alle praktijken door aan twee speelfilms gewerkt.

Onder andere aan een verfilming van stripheld

‘Dat armoede nog bestaat

is een kwestie van onwil, niet van onmacht.’

Kapitein Rob die deze maand in première gaat en aan Het Water van Geldrop, een film die Thijs zelf heeft geschreven en geregisseerd. ‘We hebben die film in vijftien dagen opgenomen. Het is een soort sprookjesachtige roadmovie die mei volgend jaar moet uitkomen. Tara Elders, Thijs en ik spelen de hoofdrollen en Albert Verlinde speelt een klein bijrolletje.’ Het is de eerste speelfilm waarin Katja en Thijs samen zijn te zien, al hebben ze twee jaar geleden samengewerkt in de televisieserie Medea van Theo van Gogh. Na zijn dood is Van Gogh internationaal bekend geworden met zijn film Interview. Pierre Bokma is daarin de tegenspeler van Katja, die er in een klap bekend door werd als actrice met wie je rekening moet houden. De film is inmiddels in veertig landen vertoond. ‘Tja, ongelooflijk, hè?’, zegt ze. ‘Jammer dat Theo dat niet meer heeft kunnen meemaken. Het team waarmee we Het Water van Geldrop maakten, is hetzelfde als waarmee we met Theo werkten. Dat was erg bijzonder, maar Theo wordt daarbij nog ontzettend gemist.’

Karma In de roddelbladen zorgt de actrice nog steeds voor ophef.

‘Katja opnieuw dronken achter het stuur!’, ‘Katja tongt met Sophie Hilbrand’, ‘Katja verzuimt eigen première’. ‘Tja, mijn leven is nog even hectisch als altijd, hoor’, reageert ze droogjes.

‘En ik ben ook echt geen heilige. Iedereen is toch op de een of andere manier vatbaar voor bepaalde invloeden? Elk mens compromitteert zichzelf wel eens. Jammer genoeg staat het bij mij altijd meteen breed uitgemeten in de bladen. Desalniettemin probeer ik in alles wat ik doe volledig oprecht te zijn.’

Na een korte stilte vervolgt ze: ‘Ik geloof dat je met oprechte liefde enorm veel ten positieve kan veranderen in de wereld. Ik ben weliswaar een atheïst, maar geloof erg in karma. Ieder mens ontvangt wat hij uitdraagt. Ik geloof ook in leven na de dood. Ik kan me gewoon niet voorstellen dat het hierna ophoudt.Verder ontken ik de dood wel het liefst. Alhoewel dat tijdens mijn reizen steeds lastiger wordt. Ik word er met m’n neus constant bovenop gedrukt. Ik geloof ook dat de armoede uit de wereld kan worden geholpen. Het feit dat er nog armoede is, is een kwestie van onwil en niet van onmacht. Het luxeleven dat wij in Nederland leiden, is uniek in de wereld en eigenlijk maar voor weinigen weggelegd. Dat realiseer ik me de laatste tijd steeds meer.’

goodies december/januari 08 • 35