interview • Wubbo Ockels
Ruimtevaart op ‘n laag pitje
eerst! Eigen planeet
’s Lands beroemdste astronaut heeft de ruimtevaart ingeruild voor meer aardse zaken. Nee, voor Wubbo Ockels geen ruimteschepen meer, maar groene uitvindingen voor planeet aarde. Tegenwoordig houdt hij zich bezig met supersnelle bussen, vliegers, zonne-auto’s en selfsupporting woonboten. Goodies zet vijf bijzondere projecten op een rij.
tekst Michael Barzilay goodies februari/maart
fotografie Dave Gray 08 •
126
goodies februari/maart 08 • 31
3
H
1 2
et klinkt misschien een beetje blasé, maar de ruimtevaart heeft voor mij geen prioriteit meer. We hebben op deze aarde nog met zo veel problemen te kampen. Daarom heb ik me op zaken gestort met veel meer prioriteit: jeugd, innovatie én duurzaamheid. We hebben maar één planeet waar we ontzettend afhankelijk van zijn. Laten we daar eerst eens zorg voor dragen. 1 Rijden op zonlicht Onze ex-astronaut is nog maar net terug van de zoveelste triomf op de World Solar Challenge, een racewedstrijd van 3000 kilometer dwars door Australië voor auto’s die op zonne-energie rijden. Het Nederlandse team van de TU in Delft ging met zonne-auto Nuna zo hard dat de reglementen aangepast moesten worden. “Snelheden van 140 kilometer per uur werden door de organisatie niet meer geaccepteerd,’ zegt Ockels gniffelend. ‘Er is namelijk een snelheidslimiet van 100 kilometer per uur op het traject dat van Noord- naar Zuid-Australië loopt. Dus moesten de zonnepanelen op de auto’s dit jaar van 9 vierkante centimeter naar 6 gereduceerd worden. Desondanks reden we toch 93 kilometer per uur en waren we met deze auto weer net zo snel als de Nuna 1 in 2001 met de grotere zonnepanelen.’ Ockels is dan ook allerminst bescheiden: ‘Met onze Nuna zijn we gewoon worldleading. Sinds de Nuna vanaf het jaar 2000 deel nam aan de race is het altijd puur een studentenproject geweest’, relativeert Ockels. ‘Ik word er een beetje de peetvader van genoemd, omdat ik heb geholpen het niveau op te krikken.’
Nuna’ s onoverwinnelijkheid zit ‘m volgens Ockels in een aantal factoren. “Winnen komt niet alleen doordat je de beste zonnepanelen hebt, je moet ook hele goede aërodynamica hebben. Je zou denken dat dat wel uitontwikkeld is, maar deze Nuna is toch weer tien procent beter dan de vorige. De berekeningen kunnen altijd weer net wat beter worden uitgevoerd. We gaan ook steeds beter begrijpen waar de problemen liggen. Daarnaast is het belangrijk een hele lichte auto te maken die heel sterk qua structuur is. Het comfort en de ergonometrie van de bestuurder moet optimaal zijn; die moet het vijf uur achter elkaar kunnen volhouden. De teamspirit is erg belangrijk. Het team moet goed samenwerken en een goed uitgedachte strategie hebben. Exact weten waar hard gereden kan worden en waar niet. Daar hebben we speciale software voor ontwikkeld. Onontbeerlijk is ook een goede sponsor, want zonder geld gebeurt er helemaal niets. 2 Superbus met piloot Er is veel over te doen geweest in de media, maar volgend jaar gaat hij er dan toch echt komen: de Superbus. Hightech openbaar vervoer dat met 250 kilometer per uur op de Zuiderzeelijn tussen Amsterdam en Groningen moet gaan scheuren. De Superbus is een nieuw concept: er komt geen metaal aan te pas, hij is superlicht en helemaal van kunststof. Aan fondsen heeft het bijzondere project geen gebrek. ‘Inmiddels hebben we zeven miljoen ontvangen van het ministerie van verkeer en waterstaat, 1 miljoen van Connexxion en nog een miljoen van de universiteit. Toch zal de bus nog niet direct op de Zuiderzeelijn te zien zijn’, bekent Ockels. ‘Er zijn jammer genoeg nog geen trajectbanen aangelegd. Voor die hoge snelheid heeft de bus een speciale baan nodig en die moet naast de autobaan komen. Het lijkt nu allemaal nog heel lastig, maar het is slechts een kwestie van tijd. Ik zie de Superbus echt wel over een paar jaar door heel Nederland rijden. Het is echt een knaller wat betreft imago, verbruik en snelheid. En de bus is zo aantrekkelijk dat mensen er graag in zullen gaan zitten. Dat is ook het idee: je wilt mensen uit de auto trekken en het openbaar vervoer in krij-
goodies februari/maart 08 • 32
gen. Het openbaar vervoer wordt nu toch nog gezien als een minderwaardige transportmodaliteit. De Superbus combineert de snelheid van de HSL (hogesnelheidslijn) en de flexibiliteit van de auto. 3 Een vlieger vol energie Het vliegeren zit Ockels in het bloed en nog voordat kyten een hype werd, had de ex-astronaut al bedacht dat zijn hobby wel eens de toekomst zou kunnen zijn voor nieuwe en schone energievoorzieningen. ‘Nadat een vlieger uit mijn hand schoot en ik mijn vingers verbrandde aan het touw, realiseerde ik me dat er gigantisch veel energie in die vlieger zit.’ Ockels ging direct over tot het maken van modellen. ‘Ik viel van de ene verbazing in de andere. Ik ontdekte het principe van de energieproducerende laddermolen (de laddermolen, een uitvinding van prof. dr. Wubbo Ockels, kan theoretisch veel meer energie kan leveren dan een windmolen, red.) en zag al vrij snel in dat het bestuurbaar maken van de vlieger van essentieel belang is. We zijn inmiddels heel ver met het radiografisch besturen van vliegers met computers. We hebben nu een vlieger van nog maar tien vierkante meter, die al genoeg energie op voor vier huishoudens.’ De kosten voor het maken een vlieger zijn veel lager dan voor een windmolen. Toch
zal binnenkort niet elk huishouden een vlieger uit het dak moeten laten opgaan. Ockels denkt dat er grotere systemen komen: tientallen vliegers, elk honderd meter doorsnee, die samen een soort elektriciteitscentrale vormen. De scheepvaart blijkt ook gebaat bij de uit de hand gelopen hobby van onze ex-ruimtevaartheld. ‘We kijken nu hoe vliegers kunnen worden toegepast om schepen voort te trekken. De scheepvaart behoort tot de grootste milieuvervuilers. Vrachtschepen waar tienduizend containers op kunnen, verbruiken per
‘Vanuit alle landen is er interesse, maar in
Nederland blijkt innovatie telkens weer lastig.’ dag zo’n 250.000 kilo olie. Dat is ongekend veel! Met vliegers wordt dat teruggebracht tot nul. Bij maritieme mensen in het noorden van Nederland leeft de visie dat we over vijftig jaar allemaal weer zeilen. Maar dan niet met een zeil en een mast, maar met vliegers. In het ontwikkelen van dit idee ben ik echt een pionier en voorloper op de hele wereld, durf ik bijna te zeggen. Vanuit alle landen is er interesse, maar in Nederland blijkt innovatie telkens weer lastig. Hier worden de overheidsgelden vaak op een risicoloze manier uitgeven. Je wordt hier niet bepaald met open armen ontvangen als je een onconventioneel idee hebt. Als de overheid er meer geld in zou stoppen zouden we binnen enkele jaren complete steden kunnen voorzien van vlieger-energie. goodies oktober/november 07 • 126
4
4 Schip zonder uitstoot ‘Het zero-emission zeilschip de Ecolution is nog zo’n uit de hand gelopen hobby van Wubbo Ockels. ‘Mijn vrouw en ik hebben de droom om op een schip te wonen die volledig zelfvoorzienend is. Een appartement op het water met alle luxe die daarbij hoort. Het schip is volledig autonoom. Met het zeilschip genereer je genoeg energie en hoef je nergens diesel te tanken. Grote propellers onder water draaien rond terwijl je aan het zeilen bent en wekken energie op; een soort windmolen onder water. Het zeil wordt van zonnecelfolie gemaakt, zeewater wordt ontzilt en afvalwater verwerkt tot drinkwater. De romp is volledig van koolstof waarin zonnecellen zijn ingebed. Daardoor wordt de huid van het schip ook actief. We zijn deze schepen nu aan het produceren, met de bedoeling ze ook echt in de markt te zetten. Op 20 augustus gaat de Ecolution te water.’
‘We moeten mensen uit de auto trekken en het openbaar vervoer in krijgen’
Wubbo Ockels / Hollandse Hoogte
5
5 Wall of Solar Energie is op veel manieren te maken. Vindingrijk als Wubbo Ockels is, heeft hij zelfs voor de Afsluitdijk een energieplan. ‘Ter ere va het 75-jarig bestaan van de Afsluitdijk wilde een aantal mensen iets speciaals ontwikkelen. Ik stelde voor iets met die dijk te doen waardoor hij weer bijzonder wordt. Ik bedacht een constructie met zonnepanelen op de zuidwand van de dertig kilometer lange dijk. We hebben er calculaties op losgelaten en wat blijkt: de wand levert voldoende energie om alle 18.000 auto’s die daar dagelijks rijden van energie te voorzien. Het idee is dan dat je op die afsluitdijk een Wall of Solar maakt. Je trekt een gele streep aan het begin en aan het eind en daarmee creëer je ‘the world’s first thirty kilometer total break-even mobility.’ Met dat idee denk ik de Afsluitdijk opnieuw op de kaart te zetten. Het plan kost zo’n zestig miljoen euro, maar ik wil dat geld niet van de Nederlandse overheid. Ik heb gezegd: geef mij het recht om daar een tolhuisje neer te zetten en iedereen die nog op fossiele brandstoffen rijdt twee euro te laten betalen. Degenen die elektrisch rijden kunnen gratis de dijk over. Natuurlijk zal niet iedereen even enthousiast reageren, maar dat is ook een onderdeel van mijn plan: mensen omturnen. Nederlanders vergeten wel eens dat het goed is te vernieuwen en nieuwe uitdagingen aan te gaan. Het is belangrijk dat we onderzoek doen. Het is belangrijk dat we vooruit gaan.’ goodies februari/maart 08 • 35